Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Jaarverslag en jaarrekening
2015
Delft, 4 juni 2016
Landelijke vereniging ter bevordering van de kennis van archeologie, architectuur en bouwgeschiedenis, cultuurlandschap en m
onumenten
Jaarverslag 2014
2
Voorwoord Het jaar 2015 zal bij de KNOB vooral de geschiedenis ingaan als het jaar van de Erfgoedwet en de instandhoudingsplicht. Nadat al in 2014 initiatieven waren ontplooid, bracht de KNOB-studiedag over de Erfgoedwet de instandhoudingsplicht in 2015 volop in de belangstelling.
In juni 2013 had minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aangekondigd dat het kabinet voornemens was om een nieuwe Erfgoedwet te laten opstellen. Deze wet komt in de plaats van de Monumentenwet 1988 en regelt daarnaast veel zaken op het gebied van cultuurbehoud. Zo maakt de aanwijzing van rijksmonumenten deel uit van de Erfgoedwet en vormt de nieuwe wet ook de basis voor de regelgeving op het gebied van archeologie. Wettelijke regelingen met betrekking tot de omgang met onroerend erfgoed zullen uiteindelijk terecht komen in de in voorbereiding zijnde Omgevingswet.
In 2014 werden de concept-wetstekst en de Memorie van Toelichting van de Erfgoedwet gepresenteerd en vond een internetconsultatie plaats. Naar verwachting zou de wet in het voorjaar van 2015 aan de Tweede Kamer worden voorgelegd. Doel was om deze per 1/1/2016 in werking te laten treden.
In de discussie over de nieuwe wet, zoals die in 2014 plaatsvond, bleef één thema opvallend onderbelicht: het betrof de instandhoudingsplicht of onderhoudsplicht voor eigenaren van (rijks-) monumenten. Een dergelijke plicht is in de geschiedenis van de monumentenzorg steeds een terugkerend onderwerp van discussie geweest en zeker voor de KNOB. Eerdere politieke debatten hadden de wetgever niet overtuigd en de instandhoudingsplicht was dan ook nooit wettelijk vastgesteld. In de internetconsultatie werd een eventuele instandhoudingsplicht niet geagendeerd.
In het proces naar de vaststelling van de nieuwe Erfgoedwet wilde de KNOB het onderwerp echter alsnog aan de orde stellen. Dit gebeurde tijdens een studiedag in januari 2015. Voorjaar 2015 heeft een brief van de KNOB aan bij de Erfgoedwet betrokken Kamerleden geleid tot Kamervragen. Uiteindelijk leidde dit tot een amendement, waarin een instandhoudingsverplichting werd ingesteld. Dit amendement kreeg bij de stemming over de wet in de Tweede Kamer een meerderheid, zodat de instandhoudingsplicht na het aannemen van de wet in de Eerste Kamer nu een wettelijke basis heeft. Per 1 juli treedt de wet in werking.
Naast de studiedag over de Erfgoedwet en de acties over dit onderwerp organiseerde de KNOB nog twee studiedagen. Het verslag van deze activiteiten treft u hieronder aan. Daarnaast verscheen het Bulletin viermaal, opnieuw met zeer gevarieerde artikelen. Dit jaarverslag geeft hiervan een overzicht. Tevens vindt u in dit jaarverslag het financiële verslag over 2015.
Op 14 februari 2015 overleed onze oud-voorzitter prof.dr.ir. Koen Temminck Groll (1925–2015), erelid van de KNOB. Het bestuur memoreert met grote dankbaarheid zijn inzet voor het erfgoed in Nederland en daarbuiten en zijn decennialange toewijding aan de KNOB.
In 2014 trad Geert Medema na 8 jaar af als secretaris. Het bestuur is hem zeer dankbaar voor zijn grote inzet in al die jaren, in het bijzonder waar het gaat voor de activiteiten van de KNOB in het kader van de nieuwe Erfgoedwet. Ondergetekende heeft zijn taak overgenomen.
De jaarrekening is van de hand van onze penningmeester, Pieter Baars.
Jeroen Westerman Secretaris
Jaarverslag 2014
3
Jaarverslag 2014
4
Inhoudsopgave Algemene Ledenvergadering en studiedagen 5
KNOB Bulletin 9 Redactie 13 Jaargang 13 Overzicht jaargang 13
Bestuur, bureau en leden 16 Bestuursactiviteiten 16
Jaarrekening 19
Jaarverslag 2014
5
Impressies van de studiedag Erfgoedwet en instandhoudingsplicht
Jaarverslag 2014
6
Algemene ledenvergadering en studiedagen Studiedag Erfgoedwet en instandhoudingsplicht
Vrijdag 9 januari 2015, Koninklijk Instituut van Ingenieurs (KIVI), Prinsessegracht 23, Den Haag. Vrijdag 9 januari 2015 hield de KNOB een studiedag over de nieuwe Erfgoedwet en de instandhoudingsplicht voor monumenteneigenaren.
Tijdens de studiedag zijn eigenaren, belangenverenigingen, juridische specialisten, diverse overheden en politici ingegaan op de instandhoudingsplicht in relatie tot de nieuwe Erfgoedwet. Vragen die aan bod kwamen, waren: ‘Hoe heeft men de plicht om monumenten in stand te houden in andere landen in Europa geregeld? Wat zijn de juridische (on-)mogelijkheden en wat zeggen recente gerechtelijke uitspraken bij verschillende cases? Welk instrumentarium bestaat reeds en welke wettelijke instrumenten ontbreken?’
In tegenstelling tot andere landen is in Nederland een dergelijke plicht niet opgenomen in de Monumentenwet. De KNOB heeft de afwezigheid daarvan altijd betreurd en het onderwerp is regelmatig in de lange geschiedenis van de Bond onderwerp van discussie geweest. In de discussies ging het vooral over de (on)evenredigheid van de inbreuk op het eigendomsrecht van de monumenteigenaar, die een eventuele onderhoudsplicht met zich meebrengt. Tijdens de studiedag werd in verschillende lezingen onderzocht of er momenteel nog steeds behoefte is aan een instandhoudingsplicht én of in het traject rond de totstandkoming van de nieuwe Erfgoedwet hiervoor aandacht gevraagd zou moeten worden. Met zes lezingen, een paneldiscussie en in gesprek met de deelnemers, kwamen verschillende standpunten naar voren. Toegelicht werd waarom de instandhoudingsplicht tot nu toe nog niet was op genomen in het voorstel voor de Erfgoedwet, welke juridische (on)mogelijkheden er zijn om een onderhoudsplicht alsnog op te nemen, op welke wijze dit onderwerp in recente jurisprudentie is behandeld, de wijze waarop de Vlaamse ‘ buren ’ dit in hun erfgoeddecreet hebben vastgelegd , tegen welke beperkingen een gemeente aan loopt bij de aanpak van zichtbare verwaarlozing van monumenten , of een monumenteneigenaar zit te wachten op een norm als onderhoudsplicht en het standpunt van een erfgoedbelangenorganisatie .
De zeer levendige studiedag (foto’s links) werd goed bezocht. De KNOB heeft naar aanleiding van de studiedag sterk gelobbyd. Zo is in een brief aan de woordvoerders Cultuur in de Tweede Kamer gepleit voor een instandhoudingsplicht. Naar aanleiding daarvan zijn er diverse contacten geweest met Kamerleden, die hebben geleid tot een concept amendementstekst. Uiteindelijk hebben de Kamerleden Pechtold en Van Veldhoven een amendementstekst ingediend met de volgende toelichting: “Op dit moment kent de Monumentenwet een verbod op het beschadigen en vernielen van beschermde monumenten en is er een vergunning nodig om wijzigingen aan het monument aan te brengen. Ook bestaan er financiële voorzieningen (zoals subsidies, belastingaftrek en laagrentende leningen) voor monumenteigenaren om gedegen onderhoud te stimuleren. Er is echter geen verplichting in de wet opgenomen om een monument goed te onderhouden, terwijl het onthouden van onderhoud een monument op termijn wel schade kan toebrengen. Hoewel gemeenten dankzij jurisprudentie mogelijkheden hebben om te kunnen optreden tegen verwaarlozing, ziet de indiener een expliciete toevoeging van een instandhoudingsplicht als een technische verfijning van de wet. Door dit in de wetgeving vast te leggen worden de mogelijkheden vergroot om al in een vroeg stadium op te treden tegen (al dan niet opzettelijke) verwaarlozing van een monument. Een wettelijke verankering van een instandhoudingsplicht zal daarmee de staat van ons erfgoed ten goede komen.” De nieuwe Erfgoedwet, inclusief het amendement met de instandhoudingsplicht is op 16 juni 2015 door de Tweede Kamer aangenomen. Op dinsdag 8 december 2015 heeft ook de Eerste Kamer de nieuwe Erfgoedwet.
Jaarverslag 2014
7
Minke Walda (student Vrije Universiteit Amsterdam) ontvangt de tweejaarlijkse KNOB-stimuleringsprijs voor jong academisch talent.
Jaarverslag 2014
8
Nederlandse architectuurgeschiedenis in internationaal perspectief
Vrijdag 13 maart 2015, Locatie: Universiteit van Amsterdam, Oudemanhuispoort, Amsterdam, in samenwerking met de Onderzoekschool Kunstgeschiedenis
De studiemiddag werd georganiseerd in samenwerking met Onderzoekschool Kunstgeschiedenis en vond plaats bij de Universiteit van Amsterdam. Tijdens de studiemiddag vond de uitreiking van de tweejaarlijkse KNOB-stimuleringsprijs voor jong academisch talent plaats.
De internationalisering van de wetenschapsbeoefening heeft de afgelopen jaren een grote vlucht genomen. Dit resulteert in steeds meer Engelstalige opleidingen aan Nederlandse universiteiten en de noodzaak, op basis van (inter)nationale erkenningssystematiek, om onderzoeksresultaten in het Engels te presenteren. Deze trend zet zich ook door in het onderzoek naar de Nederlandse architectuurgeschiedenis. Deze internationalisering heeft gevolgen voor de wetenschapsbeoefening, doordat onderzoekers zich in een internationaal veld begeven en elkaars onderzoeksmethodes en onderwerpen beïnvloeden. Vanzelfsprekend opereert de Nederlandse architectuurgeschiedenis al langer in een internationaal veld en hebben buitenlandse onderzoekers invloed op het Nederlandse onderzoeksveld. Het thema werd tijdens de studiedag uitgewerkt in bijdragen van prof. dr. Lex Bosman, prof. dr. Caroline van Eck, dr. Merlijn Hurx en Rixt Woudstra MA.
Aanleiding voor de studiedag was de totstandkoming van een themanummer van het Bulletin KNOB, waarin de betekenis van de invloed van buitenlandsonderzoek op de Nederlandse architectuurgeschiedenis, maar ook om de invloed van Nederlands onderzoek op het buitenland werd geduid en een bijdrage is geleverd aan de historiografie van het vakgebied. In het themanummer is ingegaan op de introductie van architectuurhistorische thema’s in Nederland door buitenlandse onderzoekers, op het gebruik en de betekenis van internationale handboeken en overzichtswerken (met name in de negentiende eeuw) en op de internationale contacten van architectuurhistorici tot ca. 1950. De lezingen zijn complementair aan het themanummer.
Stimuleringsprijs
Tijdens de studiedag werd de KNOB Stimuleringsprijs voor nieuw onderzoekstalent uitgereikt. De Stimuleringsprijs werd in 2008 in het leven geroepen door aftredend KNOB voorzitter jhr. ir. D.H. Six. De heer Six bood het bestuur destijds de zogenaamde ‘Six-penning’ aan. Voor deze onderscheiding komen nieuwe onderzoekers in aanmerking die een opmerkelijke wetenschappelijke scriptie of artikel hebben geschreven of een project hebben uitgevoerd in een van de wetenschapsgebieden die de KNOB behartigt. De jury bestond uit mevrouw dr. M.T.A. van Thoor (voorzitter), mevrouw prof. dr. C.A. van Eck en de heer prof. dr. B.J.F. Colenbrander.
De jury ontving diverse voordrachten van diverse universiteiten, waaruit een nominatie zal volgen. De genomineerden waren (in willekeurige volgorde):
– Maarten van Kesteren, Hollandsche Schouwburg. A Shoah memorial and museum in Mokum. (TU Delft)
– Rens de Hond, A Pyramidal Structure along the via Appia. Documentation and reconstruction. (Radboud Universiteit Nijmegen)
Jaarverslag 2014
9
– Minke Walda, ‘Daar het amoveren van gebouwen in deze dagen zo algemeen is’; the management of decline and demolition in the Dutch towns of Hoorn and Enkhuizen: a historical perspective (1650-1850) (Vrije Universiteit Amsterdam)
– Sieger Vreeling, De onsterfelijke aanbesteding. De zoektocht naar de beste prijs-kwaliteitverhouding in de bouwnijverheid van Nederland, 1870-1940 (Rijksuniversiteit Groningen).
Aansluitend aan de lezingen werden de bovengenoemde genomineerden uitgenodigd hun afstudeeronderzoek te presenteren. De jury wees Minke Walda (Vrije Universiteit Amsterdam) aan als winnaar van de tweejaarlijkse prijs voor jong academisch talent. Zij onderzocht de ruimtelijke gevolgen en de omgang met economische neergang en krimp in de steden Hoorn en Enkhuizen in de periode 1650-1850.
Een verslag van de studiedag en het rapport van de jury zijn te vinden op de website van de KNOB. Het winnende onderzoek zal in een toekomstig themanummer van het Bulletin KNOB, dat geheel gewijd zal zijn aan het fenomeen Krimp, gepubliceerd worden.
Jaarverslag 2014
10
De Algemene Ledenvergadering
Vrijdag 19 juni 2015, Streekarchief Leiden, Leiden Omdat het aantal aanmeldingen voor de aan de Algemene Ledenvergadering van 2014 verbonden excursie in Zwolle zeer mager was, werd besloten in 2015 een aparte Algemene Ledenvergadering te houden, zonder bijzondere activiteit, en deze te koppelen aan een bestuursvergadering. De opkomst was echter met twee niet-bestuursleden zo mager dat gekeken wordt welke andere formule er in de toekomst mogelijk is voor de ALV.
Tijdens de vergadering hebben de secretaris en de plaatsvervangend penningmeester een toelichting gegeven op het inhoudelijk en financiële jaarverslag. Beide zijn vastgesteld, nadat de kascommissie een positief advies had uitgebracht. Aan de penningmeester is decharge verleend. Job Gerlings en Maria Lamslag zijn benoemd voor de kascommissie. Tijdens de ALV vond ook een wijziging plaats in de bestuurssamenstelling. De heer Geert Medema neemt na acht jaar afscheid als secretaris. Er volgt nog een speciaal afscheid, maar het bestuur bedankte hem al voor zijn grote inzet. De heer Frank van der Hoeven en Jeroen Westerman (als secretaris) zijn toegetreden tot het bestuur. Bij de studentbestuursleden nam Martijn van der Meer afscheid. Ook hij werd hartelijk bedankt. In het kader van de voorgenomen koers en activiteiten is de KNOB begonnen met verkenning van over samenwerking met andere organisaties: Nederlandse Vereniging van Monumentenzorgers, Stichting Bouwhistorie Nederland, Victor de Stuers-‐stichting (Erfgoedacademie) en Cascade. Hier is door de mogelijke partnerorganisaties positief op gereageerd. Het gaat in de eerste plaats om samenwerken bij activiteiten, maar nauwer samengaan wordt niet uitgesloten. Met Heemschut zal een apart gesprek worden gevoerd over samenwerking. Doel is in eerste instantie om een keer gezamenlijk een activiteit te organiseren. Tijdens de vergadering werd gemeld dat de financiën van de KNOB en het verdienmodel van het Bulletin om aandacht vragen. Het Bulletin is op dit moment de voornaamste bron van inkomsten. Die zijn gebaseerd op de bijdragen van de abonnees en de leden. In de ontwikkeling naar open access zal de financiering moeten veranderen. In plaats van de publicatie zal het publiceren betaald moeten worden. Het bestuur en de redactie denken hierover na en komen met voorstellen. Op de vergadering werd ook benadrukt dat het belangrijk is om nieuwe leden aan de KNOB te binden. Het ledental neemt al een aantal jaren gestaag af en de gemiddelde leeftijd is hoog. Van de andere kant zijn veel activiteiten van de KNOB succesvol. Ook in de sociale media krijgt de KNOB veel aandacht. De LinkedIn-‐groep loopt goed. De uitdaging voor de KNOB is om mensen aan zich te binden en andere inkomstenbronnen aan te boren. Het volledige verslag van de ALV is te vinden op de website van de KNOB.
Jaarverslag 2014
11
Impressies van de studiedag Historisch Hout.
Jaarverslag 2014
12
Historisch Hout. Materiaal, eigenheid en identiteit
Vrijdag 18 september 2015, Locatie: Congrescentrum Gemeente Amsterdam, Amsterdam.
Op 18 september 2015 vond een symposium plaats onder de titel Historisch Hout. Materiaal, eigenheid en identiteit. De studiedag werd georganiseerd door de KNOB, samen met de Gemeente Amsterdam (afdeling Monumenten en Archeologie) en de Universiteit van Amsterdam (UvA).
In het ochtendprogramma ging het met name over het ‘materiaal’, en werd de noodzaak van houtimport in het in de middeleeuwen al sterk verstedelijkte Vlaanderen geduid. In de middag was het thema ‘beschikbaarheid en identiteit’ en werden onder meer kapconstructies in Amsterdam en Leiden belicht, alsmede de veranderingen in het houtgebruik in diverse Nederlandse steden in de zestiende en zeventiende eeuw. De sterke differentiatie in het aanbod en het gebruik van hout voor 1800, zoals van wagenschot in Amsterdam, bleek uit materieel en archiefonderzoek.
Hout is naast baksteen en natuursteen het belangrijkste bouwmateriaal van het historisch bouwen. Over de herkomst, handel, transport, toepassing en constructies van hout valt nog veel te onderzoeken en te publiceren. Sprekers uit diverse disciplines en landen namen de vele bezoekers aan het symposium (ruim 100) mee met de resultaten van hun onderzoek, met vaak een nieuwe visie op de organisatie van de handel in en de toepassing van dit materiaal.
Historisch en bouwhistorisch onderzoek richt zich vaak op objecten (één gebouw), maar in dit symposium lag de focus op een synthetiserende analyse – en ook op hiaten in onze kennis en op openstaande onderzoeksvragen.
Op de studiedag was veel aandacht voor de productie van hout en het transport om aan de enorme vraag te voldoen voor het bouwen in Amsterdam, van de late zestiende tot het midden van de achttiende eeuw. De twee Duitse onderzoekers gingen gedetailleerd in op de dendrochronologie van in Amsterdam aangetroffen hout en op de handel en het transport via de Elbe vanuit Harburg (bij Hamburg). Het grootste deel van het hout uit het noorden van Duitsland via Harburg werd, met name in de late zeventiende eeuw, naar Amsterdam getransporteerd. Niettemin bleek uit een latere lezing dat om aan de behoefte aan hout in Amsterdam te voorzien, het merendeel uit Scandinavië en dan vooral uit Noorwegen afkomstig was. De enorme aanvoer aan hout, niet alleen voor de bouw van huizen, maar ook voor de scheepsbouw kwam ook aan bod voor de periode van het midden van de achttiende eeuw.
De vragen en discussie met de aanwezigen leverden veel reacties op en onder meer de vraag om input voor de website met veel dendrodateringen in Nederland: http://dendro.dans.knaw.nl/
Aan de deelnemers van het symposium werd na afloop het Bulletin KNOB (2015 -3) uitgereikt, dat gewijd is aan het historisch hout. De samensteller van het symposium, Gabri van Tussenbroek, werkzaam voor Monumenten en Archeologie bij de Gemeente Amsterdam en tevens redactielid van het Bulletin van de KNOB, werd bedankt voor zijn voorbereidend werk voor de studiedag. En hij werd uiteraard gefeliciteerd met zijn recente aanstelling als hoogleraar Stedelijke Identiteit en Monumenten bij de UvA.
Jaarverslag 2014
13
Jaarverslag 2014
14
KNOB Bulletin
Redactie
Mevrouw dr. M.T.A. van Thoor was als hoofdredacteur voor de gehele jaargang 2015 verantwoordelijk. Het eindredacteurschap kreeg vorm door de inzet van drs. Els Brinkman. De redactie bestond aan het begin van het verslagjaar verder uit: prof. dr. Lex Bosman, dr. Reinout Rutte, dr. Freek Schmidt. dr. Christian Bertram, dr. Jaap Evert Abrahamse en prof.dr. Gabri van Tussenbroek. De heer Bosman is in het verslagjaar teruggetreden uit de redactie. Prof.dr.ir. Laura Schrijver (Universiteit Antwerpen) trad toe tot de redactie.
De redactieleden zetten zich belangeloos in voor het hoge wetenschappelijk niveau van het Bulletin KNOB. Het bestuur van de KNOB is hen daar bijzonder erkentelijk voor. Eenmaal per jaar is er een gezamenlijke vergadering van redactie en bestuur. Deze vergadering werd gehouden op 11 september in Leiden. Aansluitend vond een diner met de redactie plaats en werd afscheid genomen van de vertrekkende redactie- en bestuursleden.
Jaargang
De redactie van het Bulletin slaagde er, zoals altijd, in om de 114de jaargang van het Bulletin KNOB te realiseren door vier interessante nummers uit te brengen, met gevarieerde artikelen, waarvan diverse met een internationaal karakter
Overzicht jaargang 113
Bulletin 114 (2015) 1
Lex Bosman: Nederlandse architectuurgeschiedenis in internationaal perspectief Ronald Stenvert: De internationale uitstraling van het Vitruvianisme. Erik Forssman en de maniëristische architectuur als betekenisdrager Lex Bosman: Nederlandse architectuurhistorici en het buitenland tot ongeveer 1960 Petra Brouwer: In de marge van de canon. Over Nederlandse architectuur in de eerste architectuurgeschiedenisboeken.
Boekbesprekingen
Ronald Stenvert, Biografie van de baksteen 1850-2000 / Michiel van Hunen (eindred.), Instandhouding, herstel en conservering (recensies Jeroen Goudeau), Konrad Ottenheym and Krista de Jonge (eds.), The Low Countries at the Crossroads: Netherlandish Architecture as an Export Product (1480-1680) (recensie Deborah Howard), Reinout Rutte en Jaap Evert Abrahamse
Jaarverslag 2014
15
(red.), Atlas van de verstedelijking in Nederland (recensie Piet Lombaerde), Rosa Visser-Zaccagnini m.m.v. Harry Broekman, F.P.J. Peutz 1896-1974. Romantisch rationalist (recensie Ellen van Impe).
Bulletin 114 (2015) 2
Clé Lesger: ‘Waar het volk is, is de nering’. Bewinkelingspatroon en winkelarchitectuur in Amsterdam, circa 1550-1850 Sara Stroux: ‘Kein ästhetisches Heil, außer im Alterswert?’ Over het actuele Duitse reconstructiedebat Gert Eijkelboom: Een werkelijk monumentale gevel. De prijsvraag voor de uitbreiding van het hoofdkantoor van De Nederlandsche Bank aan de Oude Turfmarkt in Amsterdam (1915-1916).
Boekbesprekingen
Pieter Vlaardingerbroek, Het paleis van de Republiek. Geschiedenis van het stadhuis van Amsterdam (recensie: Jaap Evert Abrahamse), Herdis Andrea Heinemann, Historic concrete: From concrete repair to concrete conservation (recensie Stephanie Van de Voorde), Pieter Vlaardingerbroek (red.), De Portugese Synagoge in Amsterdam (recensie Rixt Woudstra).
Bulletin 114 (2015) 3
Gabri van Tussenbroek: Inleiding. Historische houtconstructies als producten van internationale bouwmaterialenhandel Karl-Uwe Heussnner: De houtvoorziening van Amsterdam uit Scandinavië en het Baltisch gebied. Gezien vanuit dendrochronologisch perspectief (circa 1500-1700) Bernd Adam: Nederlandse houthandel op de Elbe in de zeventiende en achttiende eeuw Kristof Haneca: Historisch bouwhout uit Vlaanderen: import uit noodzaak? Dendrochronologisch onderzoek als bron
Jaarverslag 2014
16
voor houthandel en -gebruik Gabri van Tussenbroek: ‘De droechste waegescotten, die ghij weet te becomen’. De gedifferentieerde houtmarkt voor 1800 en de wisselwerking tussen aanbod, vraag en toepassing Dirk J. de Vries: Uit ander hout gesneden. Veranderend houtgebruik in de zestiende en zeventiende eeuw.
Boekbesprekingen
Thomas H. von der Dunk, Toren versus traditie De worsteling van classicistische architecten met een middeleeuws fenomeen (recensie Gabri van Tussenbroek), Esther Gramsbergen, Kwartiermakers in Amsterdam. Stedelijke instellingen als aanjagers van de ruimtelijke ontwikkeling, 1580-1880 (recensie: Gerrit Vermeer).
Bulletin 114 (2015) 4
Cor Wagenaar: In memoriam Koos Bosma (1952-2015) Everhard Korthals Altes: De Nederlandse Republiek in beeld. Illustraties in de Tegenwoordige staat der Vereenigde Nederlanden, Het verheerlykt Nederland en vergelijkbare publicaties Jaap Evert Abrahamse, Heidi Deneweth, Menne Kosian en Erik Schmitz: Gouden kansen? Vastgoedstrategieën van bouwondernemers in de stadsuitleg van Amsterdam in de Gouden Eeuw
Boekbesprekingen
Koos Bosma, Shelter City, Protecting Citizens Against Air Raids (recensie Lex Bosman). K. Emmens, met bijdragen van E. den Hartog en C. de Boer-van Hoogevest, De St.-Joriskerk in Amersfoort. Een middeleeuwse kerk voor stad en kapittel (recensie Merlijn Hurx). Karel A. Bakker, Nicholas J. Clarke, Roger C. Fisher (red.), Eclectic ZA Wilhelmiens, A shared Dutch built heritage in South Africa (recensie Daan Lavies).
Jaarverslag 2014
17
Bestuur, bureau en leden
Bestuur
Het bestuur van de Bond bestond aan het begin van het verslagjaar uit drs. Henri Lenferink (voorzitter), drs. Henk Jansen (vicevoorzitter), Pieter Baars (penningmeester), dr. mr. Geert Medema (secretaris), dr.ir. Frank van der Hoeven en ir. Jacqueline de Graauw. Bij de Algemene Ledenvergadering trad de heer Medema terug als secretaris en werd de heer drs. Jeroen Westerman in die positie benoemd.
Begin 2015 waren Mariska Krikken BA, Sterre Brummel BA en Martijn van der Meer BA als bestuursleden benoemd. Martijn van der Meer trad per 1 juli terug. Aan het eind van het jaar is geworven voor nieuwe student-bestuursleden ter opvolging van de huidige studentbestuursleden in de loop van 2016.
Bureau
De KNOB geniet academische gastvrijheid bij het onderzoeksinstituut RMIT van de TU Delft. Voor de ondersteuning van het bestuur en de redactie maakt de KNOB gebruik van een secretariaatsmedewerker in dienst van RMIT. De KNOB betaalt hiervoor. Dit geeft de nodige flexibiliteit en vergemakkelijkt de personeelsadministratie.
Het bureau werd in 2015 bezet door Maria Lamslag MA. Het bestuur dankt haar voor haar inzet gedurende het jaar.
Ledenaantal
Begin 2015 bedroeg het aantal leden van de KNOB 652. Dit aantal is in 2015 afgenomen tot 613. Het bestuur geeft uitvoering zijn missie om de gewaardeerde activiteiten nog beter onder de aandacht te brengen en de meerwaarde/voordelen van een lidmaatschap helder onder de aandacht te brengen.
Bestuursactiviteiten
Missie: samenwerking binnen het particuliere erfgoedveld
Sinds enige tijd zet het bestuur zich in voor meer samenwerking tussen de KNOB en andere verenigingen op het gebied van het ruimtelijke, gebouwde, aangelegde en landschappelijke erfgoed. De KNOB ziet zichzelf daarin in de eerste plaats als de vereniging die zich richt op de wetenschappelijke kant van het onroerend erfgoed in brede zin. Sinds 2014 werkt het bestuur daarom aan samenwerking met andere organisaties. Zowel op inhoudelijk, communicatief en bedrijfsmatig niveau zou dit voordelen kunnen bieden. In de gesprekken zoals die in 2015 zijn gevoerd blijkt dat de betrokken organisaties vooralsnog sterk gehecht zijn aan de eigen identiteit, maar anderzijds open staan voor samenwerking.
Activiteiten van de studentbestuursleden in 2015
De belangrijkste taak van de studentbestuursleden in 2015 was de brug slaan tussen de KNOB en jonge academici. Hier is aan gewerkt door het gebruik van social media; actief zijn op twitter, regelmatige aankondigingen op facebook over studiedagen en inhoud van bulletins en het op LinkedIn promoten van studiedagen.
Jaarverslag 2014
18
Naast het gebruik van sociale media is er een begin gemaakt met het benaderen van studieverenigingen om de KNOB te promoten. De studievereniging Meander van de opleiding Kunst- en Architectuurgeschiedenis in Groningen en de Leidse Kunsthistorische Vereniging zijn als eerste benaderd. Het doel is om promotie voor het bulletin en studiedagen te maken om zo een jonger publiek te bereiken. Via de nieuwsbrief en facebook van de studieverenigingen worden activiteiten van de KNOB aangekondigd.
Een andere manier om een nieuw publiek aan te boren is het aanbieden van KNOB-goodiebags aan afstuderende masterstudenten van opleidingen passend bij de interessesfeer van de KNOB.
Meander en LKV fungeerden als pilot, van waaruit het idee voor de verspreiding van goodiebags is ontstaan. Met deze ervaringen in het achterhoofd is een basis gevormd voor de toekomstige benadering van studenten en jonge academici.
De studentbestuursleden hebben in 2015 gepoogd zoveel mogelijk studiegenoten en eigen netwerk enthousiast te krijgen voor de KNOB en het Bulletin.
Jaarverslag 2014
19
Jaarverslag 2014
20
Jaarrekening 2015
Jaarverslag 2014
21
1. Balans per 31 december
Activa
31 december 2015
31 december 2014
Vlottende activa
debiteuren
€ 15.179
€ -‐ vooruitbetaalde kosten
€ -‐
€ 108
€ 15.179
€ 108
Liquide middelen
€ 38.032
€ 62.793
Balans totaal
€ 53.211
€ 62.901
Jaarverslag 2014
22
Passiva
31 december 2015
31 december 2014
Verenigingsvermogen
beginsaldo
€ 44.526
€ 51.139
resultaat verenigingsjaar
€ -‐ 8.607
€ -‐ 6.613
€ 35.919
€ 44.526
Kortlopende schulden
Overlopende passiva
€ 17.292
€ 18.375
Balans totaal
€ 53.211
€ 62.901
Jaarverslag 2014
23
2. Staat van baten en lasten
Opbrengsten 2015 2014
Contributies € 36.913 € 51.991 Opbrengst Bulletin € 574 € 428 Opbrengst studiedagen € 9.715 € 1.440 Donaties en Giften € 465 € 3.973
€ 47.667 € 57.832
Kosten
Bureaukosten (TU Delft) € 13.361 € 26.906 Kosten Bulletin € 28.839 € 25.787 KNOB stimuleringsprijs € 589 € 897 Kosten Studiedagen € 5.476 € 3.171 Kantoorkosten € 2.420 € 2.207 Kosten website € 3.387 € 439 Promotie € -‐ € 71 Bestuurskosten € 2.785 € 1.860 Algemene kosten (administratie) € -‐ € 968
€ 56.857 € 62.306 € -‐9.190 € -‐4.474
Bankkosten en renteopbrengsten € 583 € 296 Bijzondere lasten 2014 € -‐2.435
€ 583 € -‐2.139
Resultaat verenigingsjaar € -‐8.607 € -‐6.613
Jaarverslag 2014
24
3. Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling
Algemeen Tenzij anders weergegeven worden bedragen in de jaarrekening vermeld in gehele getallen. Activiteiten De KNOB stimuleert de wetenschappelijke bestudering van het culturele erfgoed en wil de belangstelling en de zorg voor het erfgoed vergroten door het vergaren en verspreiden van kennis. Om die doelstelling te realiseren geeft de KNOB sinds 1899 het Bulletin KNOB uit, een wetenschappelijk tijdschrift dat vier keer per jaar verschijnt. Daarnaast wordt jaarlijks een aantal studiedagen over uiteenlopende (actuele) onderwerpen georganiseerd, wanneer mogelijk in samenwerking met organisaties en universitaire instellingen, die zich met de genoemde vakgebieden bezighouden. Vergelijkende cijfers voorgaand boekjaar Deze jaarrekening heeft betrekking op het gehele boekjaar 2015. Alle vergelijkende cijfers van het vorige boekjaar in deze jaarrekening zijn ontleend aan de jaarrekening 2014. De vergelijkende cijfers zijn, voor zover van toepassing, slechts qua rubricering voor vergelijkingsdoeleinden aangepast.
Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening De jaarrekening is opgesteld volgens in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen en de bepalingen volgens Richtlijn voor de jaarverslaglegging 640 ’Organisaties zonder winststreven’.
De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende grondslag voor de specifieke balanspost anders wordt vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde.
Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.
Grondslagen voor de waardering van activa en passiva
Vorderingen en overlopende activa De vorderingen worden opgenomen tegen nominale waarde, onder aftrek van de noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid.
Liquide middelen De liquide middelen worden opgenomen tegen nominale waarde. Indien niet anders is vermeld staan deze ter vrije beschikking.
Jaarverslag 2014
25
Subsidies Subsidies worden in de jaarrekening verwerkt zodra er een redelijke zekerheid is dat de stichting aan de gestelde voorwaarden voldoet en de subsidie of faciliteit daadwerkelijk wordt verkregen (RJ 274.107).
Schulden Schulden zijn opgenomen voor het bedrag waarvoor ze moeten worden afgelost.
Eigen vermogen Het eigen vermogen wordt aangehouden in overeenstemming met de vereisten volgens Richtlijn voor de jaarverslaglegging 640 ’Organisaties zonder winststreven’.
Grondslagen voor resultaatbepaling Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen baten en lasten over het verslagjaar, met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde waarderingsgrondslagen. De baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop deze betrekking hebben, uitgaande van historische kosten. Verliezen worden verantwoord als deze voorzienbaar zijn; baten worden verantwoord als deze gerealiseerd zijn. Baten (waaronder nagekomen budgetaanpassingen) en lasten uit voorgaande jaren die in dit boekjaar zijn geconstateerd, worden aan dit boekjaar toegerekend.
Jaarverslag 2014
26
4. Toelichting op en specificatie van de balans
1 Debiteuren Per 31 december 2015 is er een bedrag van € 15.179,-‐ aan vorderingen op debiteuren. De oorzaak hiervan ligt in het zeer laat in 2015 verzenden van de contributiefacturen als gevolg van een nieuwe administratie.
2 Vooruitbetaalde kosten Er zijn geen vooruitbetaalde kosten.
3 Liquide middelen Liquide middelen worden aangehouden op diverse rekeningen bij ING bank en (in beperkte mate) op een PayPall account. Per 31 december 2015 beschikt de KNOB over een creditsaldo van € 38.032,-‐.
Specificatie liquide middelen 2015 2014 ING zakelijke rekening € 12.854 € 3.122 ING zakelijk spaarrekening € 25.000 € 59.273 Pay Pall account € 178 € 178 Kas € -‐ € 220
€ 38.032 € 62.793
4 Overlopende passiva
Specificatie overlopende passiva
2015 2014
Nog te betalen TU Delft – inhuur secretariaat € 13.605 € 10.261
Nog te betalen TU Delft – bureaukosten € 600 Nog te betalen kosten Bulletin
€ € 3.973
Vooruit ontvangen contributie € 130 € -‐
Vooruit ontvangen studiedag € € 4.545
Nog te betalen kosten studiedag € 2.957 € -‐
Overige kosten
€ -‐ € -‐404
€ 17.292 € 18.375
De nog te betalen posten TU Delft zijn begroot op € 14.205,-‐ en betreffen personele kosten van het bureau en de kantoorkosten (porti, kopieerkosten e.d.) over de tweede helft van 2015. Deze worden in het tweede kwartaal van 2016 gefactureerd.
De nog te betalen kosten studiedagen betreffen de locatie-‐ en cateringkosten van de studiedag Historisch Hout in september 2015.
Jaarverslag 2014
27
5. Toelichting op en specificatie van de resultatenrekening OPBRENGSTEN 1. Contributies
Per 1 januari 2015 telde de KNOB 652 leden. Deze brachten gezamenlijk een bedrag aan contributie bij elkaar van € 52.092,-‐ ten opzichten van € 51.991,-‐ in 2014. Het ledenaantal is in 2015 afgenomen. Er werden 66 opzeggingen ontvangen en de KNOB kon 27 nieuwe leden verwelkomen. Ultimo 2015 telt de KNOB 613 leden. Het ledenaantal van de KNOB – en daarmee de contributieopbrengsten – dalen de laatste jaren structureel.
2011 2012 2013 2014 2015
Ledenaantal per 01-‐01 921 817 750 671 652 Ledenaantal per 31-‐12 817 750 671 652 613 contributie € 59.294 € 59.035 € 54.934 € 51.975 € 52.092 gem. contributie € 64 € 72 € 73 € 77 € 80
2. Donaties en giften In 2015 werd voor € 465,-‐ aan giften ontvangen van 44 verschillende donateurs.
3. Opbrengsten studiedagen In 2015 organiseerde de KNOB drie studiedagen. Deze brachten gezamenlijk € 9.715,-‐ aan inkomsten op. De opbrengsten zijn als volgt te specificeren: -‐ Studiedag Erfgoedwet en Instandhoudingsplicht € 2.935,-‐ -‐ Studiedag Nederlandse Architectuurgeschiedenis in internationaal perspectief € 1.240,-‐ -‐ Studiedag historisch hout € 5.540,-‐ In 2014 was reeds € 1.700,-‐ ontvangen voor de studiedag ‘Erfgoedwet en de instandhoudings-‐plicht’ die in januari 2015 gehouden is. Deze opbrengsten zijn in bovengenoemd bedrag meegenomen.
€48.000
€50.000
€52.000
€54.000
€56.000
€58.000
€60.000
2011 2012 2013 2014 2015
contribuTe
contribuge
Jaarverslag 2014
28
Opbrengsten Bulletin In 2015 werden 28 Bulletins KNOB los verkocht met een gezamenlijke opbrengst van € 474,-‐. In 2014 was de opbrengst van advertenties en losse verkoop € 428,-‐. Tijdens de studiedag ‘historisch Hout’ is ruimte geboden aan een uitgever met een boekenstand. Hiervoor is € 100,-‐ ontvangen en bij inkomsten bulletin verantwoord. In 2015 zijn in het Bulletin KNOB advertenties geplaatst door Donatus Verzekeringen. De opbrengst hiervan is € 1.000,-‐. Deze opbrengsten worden (zijn) in 2016 voldaan.
KOSTEN 4. Bureaukosten
De KNOB geniet academische gastvrijheid bij de Faculteit Bouwkunde, afdeling Heritage & Architecture van de TU Delft. Voor de ondersteuning van het bestuur en de redactie maakt de KNOB gebruik van secretariaats-‐medewerkers in dienst van TU Delft. De KNOB betaalt hiervoor. Dit geeft de nodige flexibiliteit en vergemakkelijkt de personeelsadministratie. Het bureau is in 2015 gevoerd door mevrouw drs. M. Lamslag. De personele kosten van het bureau bedragen in 2015 € 26.965,-‐. Hiervan is in 2015 € 13.361 voldaan en wordt € 13.605,-‐ in het tweede kwartaal van 2016 gefactureerd. In 2014 waren de kosten van inhuur € 30.208,-‐. De verlaging in 2015 wordt veroorzaakt doordat in 2014 over een deel van de kosten onterecht BTW is berekend die in 2015 op de facturen in mindering is gebracht. De bureaukosten hebben zich in de afgelopen jaren als volgt ontwikkeld. 2011 2012 2013 2014 2015 Bureau (TU Delft) € 31.633 € 31.633 € 34.563 € 30.208 € 26.965 Kantoorkosten € 668 € 521 € 727 € 700 € 1.200
Naast de personele kosten belast TU delft jaarlijks € 1.200,-‐ door een de KNOB voor de kosten van porti, kopieerwerk e.d.. In 2015 zijn daarnaast kosten gemaakt voor verzekeringen (€ 605,-‐) en contributies ( € 302,-‐).
€0
€5.000
€10.000
€15.000
€20.000
€25.000
€30.000
€35.000
€40.000
2011 2012 2013 2014 2015
Kantoorkosten
Bureau (TU Delj)
Jaarverslag 2014
29
5. Bulletin KNOB De kosten van het Bulletin KNOB bedragen over 2105 €28.839,-‐. Ten opzichte van 2014 (€29.760,-‐) is dit een kleine besparing. De drukkosten waren in 2015 iets hoger dan begroot vanwege het extra dikke themanummer over historisch hout. De kosten van het Bulletin KNOB zijn als volgt te specificeren: Redactiekosten € -‐ Vormgeving € 5.443,-‐ Eindredactie € 4.320,-‐ Vertaling € 808,-‐ Drukwerk € 15.407,-‐ Verzendkosten € 2.861,-‐
De kosten van het Bulletin KNOB hebben zich in de afgelopen jaren als volgt ontwikkeld.
2011 2012 2013 2014 2015
bulletin, naar boekjaar
36.573
27.959
33.736
25.787
28.839
bulletin; werkelijke kosten
31.200
27.959
33.736
29.760
28.839
6. Kosten studiedagen, KNOB stimuleringsprijs en ALV In 2015 organiseerde de KNOB drie studiedagen. Deze kosten gezamenlijk € 9.022,-‐. De kosten zijn als volgt te specificeren: -‐ Studiedag Erfgoedwet en Instandhoudingsplicht € 3.376,-‐ -‐ Studiedag Nederlandse Architectuurgeschiedenis in internationaal perspectief € 947,-‐ -‐ Studiedag historisch hout € 4.110,-‐
€ -‐
€ 5.000
€ 10.000
€ 15.000
€ 20.000
€ 25.000
€ 30.000
€ 35.000
€ 40.000
2011 2012 2013 2014 2015
bullegn, naar boekjaar
bullegn; werkelijke kosten
Jaarverslag 2014
30
Specifiek ten behoeve van de KNOB stimuleringsprijs die tijdens de studiedag Internationaal perspectief werd uitgereikt is € 589,-‐ aan kosten gemaakt. Voor de Algemene Ledenvergadering (ALV) in 2015 zijn geen kosten gemaakt. De resultaten van de studiedagen (opbrengsten minus kosten) hebben zich in de afgelopen jaren als volgt ontwikkeld:
2011 2012 2013 2014 2015
Resultaat studiedagen € 2.332 € -‐1.111 € 79 € 1.113 € 1.282
7. Promotie
Het bestuur van de KNOB wilt het ledenaantal van de KNOB laten groeien. Daarvoor wordt in toenemende mate gebruik gemaakt van social media zoals LinkedIn, Facebook en Twitter In 2015 is de website van de KNOB geheel vernieuwd. Er is € 3.387,-‐ aan kosten gemaakt ten behoeve van de website van de KNOB en de vermelding van de Steunstichting KNOB voor de benodigde ANBI vermelding. Dit is binnen het daarvoor begrote bedrag, maar zorgt wel voor een forse kostenpost in 2015.
8. Bestuur Het bestuur van de KNOB bestond in 2015 uit 9 leden, waarvan 3 studentleden. In 2015 is in totaal € 2.786,-‐ aan bestuurskosten gemaakt. Deze kosten zijn als volgt te specificeren: -‐ reiskosten € 1.133,-‐ -‐ vertering en vergaderkosten € 968,-‐ -‐ representatie en geschenken € 685,-‐
€ -‐1.500
€ -‐1.000
€ -‐500
€ -‐
€ 500
€ 1.000
€ 1.500
€ 2.000
€ 2.500
€ 3.000
2011 2012 2013 2014 2015
resultaat studiedagen
resultaat studiedagen
Jaarverslag 2014
31
Met name de kosten van representatie en geschenken zijn ten opzichte van 2014 (€ 382,-‐) sterk gestegen door het grotere aantal mensen dat afscheid heeft genomen van bestuur en redactie. Daarnaast is een stijging van de reiskosten te zien die voortkomt uit het aantal (student-‐) bestuursleden. De bestuurskosten hebben zich in de afgelopen jaren als volgt ontwikkeld:
2011 2012 2013 2014 2015
Bestuurskosten € 1.364 € 2.656 € 1.596 € 1.860 € 2.785
9. Bankkosten en rente In 2015 is in totaal € 179,-‐ aan bankkosten gemaakt tegenover € 174,-‐ in 2014. In 2015 werd € 762,-‐ aan rente-‐inkomsten over het boekjaar 2014 bijgeschreven over een gemiddeld uitstaand saldo van € 58.388,-‐.
10. Ontwikkeling resultaat De KNOB heeft het jaar 2015 afgesloten met een negatief resultaat van € 8.607,-‐ (2014: -‐ € 6.613,-‐). Gecorrigeerd voor overlopende activa en passiva komt het operationeel resultaat over 2015 op € 10.460,-‐ negatief (2104: -‐ € 9.273,-‐). Een bedrag van negatief € 202,-‐ komt voort uit het ten laste van het resultaat brengen van de administratieve afboeking van de ( al jaren niet meer bestaande) kas. Het resultaat van de KNOB staat door afnemende ledenaantallen al enkele jaren onder druk. Doordat in de jaren 2011 en 2012 nog bijzondere baten werden genoten konden in die jaren nog ‘zwarte cijfers’ worden geschreven. Als gekeken wordt naar het operationeel resultaat is dat ook in die jaren negatief. De tabel en grafiek op de volgende pagina illustreren dat.
€ -‐
€ 500
€ 1.000
€ 1.500
€ 2.000
€ 2.500
€ 3.000
2011 2012 2013 2014 2015
bestuurskosten
bestuurskosten
Jaarverslag 2014
32
2011 2012 2013 2014 2015
boekjaar € 7.299 € 10.258 € -‐14.069 € -‐6.613 € -‐8.607
boekjaar gecorrigeerd voor bijzondere baten/ lasten en jaaroverloop
€ -‐7.701 € -‐1.114 € -‐14.069 € -‐9.273 € -‐10.460
Toelichting: In de grafiek geeft de blauwe lijn de winst of verlies per boekjaar weer op kasbasis. Dus de optel-‐ en aftreksom van alle inkomsten en uitgaven in het lopende jaar. De groene lijn geeft het jaarresultaat weer op verplichtingenbasis. Dus als rekening gehouden wordt met inkomsten en uitgaven die betrekking hebben op het lopende jaar, maar al in het jaar daaraan voorafgaand of daarop volgend daadwerkelijk betaald of ontvangen worden. Bijvoorbeeld betalingen voor een studiedag die al in het voorgaande jaar zijn ontvangen, of een factuur voor gemaakte kosten die pas in het volgende jaar betaald wordt. De groene lijn maakt zichtbaar dat de KNOB met een structureel tekort geconfronteerd wordt.
(€20.000)
(€15.000)
(€10.000)
(€5.000)
€0
€5.000
€10.000
€15.000
2010 2011 2012 2013 2014 2015
boekjaar boekjaar incl. bijzondere baten/ lasten en overloopposten
Jaarverslag 2014
33
11. Overige gegevens en resultaatsbestemming
Gebeurtenissen na balansdatum
Er hebben geen gebeurtenissen na balansdatum plaatsgevonden welke van invloed zijn op de jaarrekening.
Mededeling omtrent het ontbreken van een controleverklaring
Op grond van artikel 2:396 lid 1 BW is de stichting vrijgesteld van de verplichting tot controle van de jaarrekening door een accountant. Op grond daarvan is geen opdracht tot accountantscontrole verstrekt. Derhalve ontbreekt in deze jaarrekening een controleverklaring. De Jaarrekening wordt gecontroleerd door de Kascontrolle-‐commissie van de KNOB. Deze wordt door de leden aangewezen. Het verslag van de Kascontrolle-‐commissie wordt tijdens de Algemene Ledenvergadering vastgesteld.
Fiscale status
De Belastingdienst heeft vastgesteld dat voor de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond geen sprake is van ondernemerschap voor de omzetbelasting, inhoudingsplicht voor loonheffingen of belastingplicht voor de vennootschapsbelasting.
Vaststelling en goedkeuring jaarrekening
Het Bestuur van de KNOB heeft de jaarrekening 2015 vastgesteld in de vergadering van 20 mei 2016. De jaarrekening wordt vastgesteld in de Algemene Ledenvergadering van de KNOB op 17 juni 2016.
Bestuur KNOB
Dhr. drs. H.J.J. Lenferink, voorzitter Dhr. drs. H.P. Jansen, vice-‐voorzitter Dhr. P.J.A. Baars, penningmeester Dhr. drs. J. Westerman, secretaris Mw. ir. J.J. de Graauw, lid Dhr. dr. ir. F.D. van der Hoeven, lidMw. drs. S. Brummel MA, lid Mw. M. Krikken BA, studentbestuurslid