Upload
tranminh
View
229
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
www.PracaMagisterska.net
1
PracaMagisterska.net
Jak napisać pracę magisterską?
SIERPIEŃ 2010
www.PracaMagisterska.net
2
Publikacja może być kopiowana i rozpowszechniana tylko, i
wyłącznie w niezmienionej formie. Zabronione są jakiekolwiek
zmiany w jej zawartości.
W publikacji zawarte są wskazówki i porady, które stosujesz
na swoją własną odpowiedzialność.
UWAGA!
Ebook prezentuje stan strony PracaMagisterska.net na dzień 22.08.2010.
Późniejsze zmiany, poprawki, uzupełnienia nie zostały w nim
uwzględnione. W celu zapoznania się z najnowszymi informacjami zajrzyj
na stronę www.PracaMagisterska.net.
© Publikacja stanowi własność www.pracamagisterska.net
Wszelkie prawa zastrzeżone
All rights reserved
www.PracaMagisterska.net
3
Spis treści
SŁOWO WSTĘPU ...................................................................................... 5
PIERWSZE KROKI ................................................................................... 7
Promotor .................................................................................................... 7 Wybór tematu i problematyki .......................................................... 12 Tytuł ........................................................................................................... 16 Wybór literatury .................................................................................... 19 Opisowa czy badawcza ....................................................................... 23
PLANOWANIE ......................................................................................... 26
Konspekt .................................................................................................. 26 Harmonogram ........................................................................................ 31 Układ treści ............................................................................................. 33 Kolejność elementów .......................................................................... 35
ELEMENTY ................................................................................................. 37
Strona tytułowa ..................................................................................... 37 Spis treści ................................................................................................ 41 Wstęp ........................................................................................................ 45 Rozdziały .................................................................................................. 48 Rozdział metodologiczny ................................................................... 51 Zakończenie ............................................................................................ 56 Bibliografia .............................................................................................. 58 Streszczenie ............................................................................................ 62 Aneks (Załączniki) ................................................................................ 63
SPRAWY TECHNICZNE ....................................................................... 66
Przypisy .................................................................................................... 66 Przypis harwardzki ............................................................................... 71 Cytaty ........................................................................................................ 75 Wtrącenie w tekst cytatu ................................................................... 78 Wykresy ................................................................................................... 80
WYGLĄD TEKSTU .................................................................................. 82
Estetyka tekstu...................................................................................... 82 Twarda spacja ........................................................................................ 84 Bękart a wdowa .................................................................................... 85
www.PracaMagisterska.net
4
OBRONA PRACY MAGISTERSKIEJ ............................................... 86
Jak przygotować się do obrony pracy magisterskiej? ............ 86 Kryteria oceny........................................................................................ 91 Pytania praktyczne .............................................................................. 93 Zachowanie ............................................................................................. 95 Istotna wskazówka .............................................................................. 97 Podziękowanie ....................................................................................... 99
BIBLIOGRAFIA ..................................................................................... 100
www.PracaMagisterska.net
5
Słowo wstępu
Niniejszy Internetowy Poradnik jest efektem 3 lat wytężonej
pracy intelektualnej, studiowania tekstów wybitnych
znawców, krajowych i zagranicznych, tematyki związanej z
pisaniem tekstów naukowych.
Nie jest jednak oderwany od praktyki, ponieważ
przeprowadziłam wiele rozmów ze studentami ostatnich lat
studiów, poznając ich dylematy i problemy.
Treści tutaj zawarte były testowane i konstruktywnie
krytykowane m.in. przez uczestników e-kursu „Jak napisać
pracę magisterską?”, użytkowników stron www.mojasocjologia.pl
i www.idealnystudent.pl.
Uwagi przez nich przesłane dały mi możliwość dopasowania
materiałów do ich oczekiwań. W tym miejscu pragnę
podziękować za wszystkie opinie.
Jednak zanim zaczniesz korzystać z podręcznika, musisz zdać
sobie sprawę z jednej fundamentalnej zasady obowiązującej
przy pisaniu pracy magisterskiej.
Otóż nie ma jednego uregulowanego prawnie zbioru
wymogów stawianych takiej pracy. Najczęściej wymogi takie
wynikają z regulaminów studiów i przede wszystkim ustaleń
promotora.
www.PracaMagisterska.net
6
Autor pracy magisterskiej musi wykazać się umiejętnością
stosowania metod właściwych dla jego specjalizacji,
znajomością literatury przedmiotu. Powinien zwrócić uwagę
na poprawność konstrukcji, a także spełnić zadość wymogom
formalnym.
Praca magisterska podlega ogólnym prawidłowościom,
rządzącym twórczością naukową. Jest najczęściej dla
studenta pierwszym zetknięciem z pracą naukową.
Zdaniem Pietera (1960: 239) praca magisterska jest zarazem
pracą kierowaną i ćwiczebną. Służy ona do zdobycia pewnej
naukowej ogłady, umiejętności prowadzenia badań i
wydobywania z nich wniosków. Do gruntownego opanowania
literatury i zasad pisarstwa naukowego.
Nie musi ona wnosić żadnych nowych osiągnięć do nauki.
Wystarczy, że piszący ją student wykaże się swoją wiedzą i
umiejętnościami, zaprawi w stosowaniu określonej metody
naukowej.
Chociaż również i tutaj zdarzają się wyjątki, czyli prace
charakteryzujące się dużą dozą samodzielności i twórczej
oryginalności, które są wartościowe dla nauki.
Tego właśnie Ci życzę.
Jeśli masz uwagi, sugestie - pisz na adres:
www.PracaMagisterska.net
7
Pierwsze kroki
Z tego rozdziału dowiesz się na co zwrócić uwagę wybierając
promotora, temat, problematykę i wreszcie tytuł pracy
magisterskiej. Będzie dla Ciebie jasne jak podjąć pierwsze
decyzje dotyczące literatury, a także rodzaju zbieranych
materiałów.
Promotor
Jedną z najważniejszych rzeczy, jaką trzeba zrobić na
czwartym roku studiów, jest wybór promotora. Nie ma co się
oszukiwać, że promotor nie ma znaczenia, przecież to moja
praca magisterska, jest jeszcze dużo czasu na jej napisanie,
zawsze mogę zmienić promotora itp.
Promotor pełni rolę opiekuna i przewodnika. Jest po to, aby
wyzwalać pomysły u piszącego. Niektóre odradzać, a inne
potwierdzać. Jednak to nie on jest autorem pracy i to nie on
podlega ocenie.
Promotor potrafi w bardzo skuteczny sposób osłodzić ostatnie
dwa lata studiów, albo zaprawić je goryczą. Firmuje on swoim
nazwiskiem Twoją pracę magisterską i z tego względu chce, i
ma prawo na nią wpłynąć. Inna sprawa czy ułatwi Ci to pracę,
www.PracaMagisterska.net
8
czy raczej jej przysporzy. Pamiętaj, że masz obowiązek
uczestniczyć przez dwa lata w seminariach magisterskich, a o
ich formie i częstotliwości decyduje promotor.
Rodzaje promotorów
Wyróżnić można kilka rodzajów promotorów:
1. OBOJĘTNY – to rodzaj promotora, który nie czepia się
niczego, w ogóle go nie interesuje Twoja praca, nie
czytał jej, a Ciebie samego nie kojarzy nawet z
nazwiska, nie chce się z nikim spotykać, bo ma
ważniejsze sprawy do załatwienia.
2. LEKKO ZAINTERESOWANY – taki promotor wie mniej
więcej czego dotyczy Twoja praca, próbuje jakoś Ci
pomóc, omawia niektóre ogólne zagadnienia, nie
wymaga jednak częstych spotkań.
3. ZAINTERESOWANY – promotor, którego żywo
zainteresował Twój temat pracy i Twoja skromna osoba.
Ktoś taki będzie czytał pracę, komentował, uzupełniał,
wtrąci się w to co robisz, jednak na zasadzie porady.
Będzie także od Ciebie wymagał regularnych spotkań.
4. GŁĘBOKO ZAINTERESOWANY – taki promotor
dogłębnie przeanalizuje Twoją pracę magisterską,
znajdzie w niej błędy, wytknie je i będzie się starał
wywrzeć na Tobie presję, abyś postąpił/a w taki, a nie
inny sposób. Spotkania będą regularne i na pewno dość
długie.
www.PracaMagisterska.net
9
5. ZAINTERESOWANY SOBĄ – promotor, którego
obchodzi Twoja praca, który może nawet ją czytał, ale
ma swój własny pomysł na jej napisanie. Niekoniecznie
będą go obchodziły regularne spotkania, za to zarzuci
Cię pomysłami tego, co możesz zrobić, w jaki sposób i
gdzie. Wybór takiego promotora może być właściwy dla
osób niezdecydowanych o czym chcą pisać, które nie
mają sprecyzowanych zainteresowań.
Nie ma sensu rozważać, który promotor jest lepszy. Wybór
zależy od subiektywnych preferencji studenta. Na pewno
osoba zupełnie samodzielna, pewna swoich racji i ścieżki
życiowej nie powinna decydować się na typ czwarty i piąty,
chyba że jest to typ zbieżny z jej poglądami. Przedstawione
wyżej rozróżnienie dotyczy typów idealnych i zawsze znajdzie
się od nich jakieś odstępstwo.
Kilka wskazówek zanim wybierzesz
Przed wyborem promotora, zastosuj się do paru wskazówek:
1. Dowiedz się od starszych kolegów, czego dany
promotor od nich wymaga, jak prowadzi seminarium,
jak często są spotkania, czy każe przygotowywać
referaty, czy wtrąca się w ich pracę, czy wielu jego
magistrantów obroniło się w zeszłym roku itp.
2. Dowiedz się w czym specjalizują się dostępni
promotorzy, jakie przedmioty prowadzą, czego dotyczą
ich publikacje. Sylwetki kadry Twojej uczelni powinny
www.PracaMagisterska.net
10
być na stronie internetowej, można także sprawdzić
samodzielnie, np. przeszukując katalogi Biblioteki
Narodowej, uczelnianej biblioteki czy czasopisma (jeśli
uczelnia je posiada).
3. Idź na pierwsze seminarium do promotora, który Cię
interesuje (a także do innych promotorów). Na nim
dowiesz się, jakie będzie miał on wymagania. Zwykle
na takim spotkaniu promotor mówi parę słów o sobie, o
własnych zainteresowaniach i jest ciekaw, czego mają
dotyczyć prace jego przyszłych magistrantów. Nie
trzeba oczywiście mieć już przygotowanego tematu,
lecz raczej podać swoje preferencje, określić w którą
stronę chcemy iść, czy to będzie problematyka migracji,
czy raczej nowych ruchów religijnych, a może
interesuje nas kultura organizacyjna.
4. Nie zniechęcaj się jeśli na jakimś seminarium, u
wyjątkowo atrakcyjnego naukowo promotora było wielu
studentów i w związku z tym zarządził on
skomplikowany sposób rekrutacji. Prawdopodobnie inni
studenci wystraszą się tego nie mniej od Ciebie, lub nie
będzie im się chciało wziąć udziału w tej procedurze.
Tak więc promotor i tak Cię przyjmie, ze względu na
niedobór kandydatów.
5. Wystrzegaj się promotorów, którzy przyjmują zbyt dużo
magistrantów. Plusem jest to, że na seminariach jest
dość wesoło, jednak taki promotor nie będzie miał dla
Ciebie czasu indywidualnie. Im mniej studentów u
danego promotora, tym bardziej czuje się on za nich
odpowiedzialny i tym bardziej pomaga w realizacji
www.PracaMagisterska.net
11
projektu, zależy mu na tym, żeby student obronił swoją
pracę magisterską.
Pozostaje jeszcze ustosunkować się do problemu zmiany
promotora. Może się okazać to nie takie proste, jak się
wydaje. Otóż wcale nie jest łatwo znaleźć nowego promotora,
który zechce choćby spojrzeć na Twój projekt. Zwykle
wszyscy interesujący promotorzy są już „zajęci” przez innych
studentów, a Tobie pozostanie iść do takich, do których nikt
nie chciał iść. Oni jednak mogą być równie nieskorzy żeby Cię
przyjąć – nie będzie im odpowiadał temat pracy
magisterskiej, powiedzą, że nie mają czasu i w ogóle to
dlaczego chcesz zmienić promotora?! - czyli dochodzi jeszcze
element nieufności. Dlatego wracam jeszcze raz do tego, co
było powiedziane na początku: wybierz promotora mądrze, bo
czy chcesz czy nie, to będziesz z nim związany przynajmniej
przez następne dwa lata swoich studiów.
www.PracaMagisterska.net
12
Wybór tematu i problematyki
Pisanie pracy magisterskiej należy zacząć od wyboru
problematyki badawczej, która ogólnie określona,
przekształca się w temat pracy (nie mylić z tytułem). Tak
naprawdę wybór ten jest wypadkową wielu czynników. W tym
miejscu omówię niektóre z nich:
A. Zainteresowania
Nie bez znaczenia są zainteresowania samego autora, którego
może „odrzucać” na myśl o mniejszościach narodowych i ich
wpływie na miejscową kulturę. Nie mam pojęcia dlaczego, ale
może tak być. Przestępczość w powiecie nowosądeckim, też
może kogoś pasjonować lub nie. Tak więc, pierwszym
czynnikiem wyboru tematu pracy są zainteresowania studenta
piszącego daną pracę. Jeśli Twoje zainteresowanie daną
problematyką jest tak silne, że nie wyobrażasz sobie, że
mógłbyś robić coś innego, to warto pójść właśnie w tym
kierunku i wybrać temat, który odpowiada Twojej pasji.
Bardzo możliwe, że przyda Ci się to w późniejszej karierze.
B. Promotor
Jednak to jeszcze nie koniec. Drugi ważny czynnik wiąże się z
wyborem promotora. W sytuacji idealnej udajesz się do
takiego, który choć trochę zna się na poruszanej przez Ciebie
problematyce. Tylko, że może być inaczej. Może Ci np.
www.PracaMagisterska.net
13
zależeć z różnych względów na promotorze, który za nic nie
chce przyjąć Twojego tematu. Wtedy możesz się nagiąć,
przegiąć, złamać… lub odwrócić na pięcie i pójść gdzie indziej.
Sytuacja, w której promotor specjalizuje się w problematyce,
którą chcesz podjąć, jest bardzo wygodna. Pomaga on wtedy
w wyborze literatury, określaniu hipotez (przez wskazanie co
może się sprawdzić, a co nie), a także w przypadku pracy
badawczej może ułatwić prowadzenie badań i przez tzw.
„znajomości” wprowadzić tam, gdzie chcesz je podjąć.
C. Dostępność
Kolejnym ważnym czynnikiem jest dostępność. Jeśli ktoś ma
wujka, który jest prezesem dużego zakładu państwowego to
wydaje się warte rozważenia wykorzystanie tego prostego
faktu i np. przeprowadzenie badań na terenie zakładu.
Wówczas nasz temat pracy musi się jakoś wiązać z
problematyką organizacji, możemy badać np. kulturę
organizacyjną, strukturę, sytuację zmiany, kryzys w
organizacji itp. Jeśli zaś nie ma się takiego wujka, a promotor
nie może lub nie chce pomóc, to masz utrudnione zadanie.
Oczywiście są instytucje, które prawdopodobnie byłyby
zainteresowane współpracą ze studentami, ale musisz wziąć
pod uwagę, że trzeba ich poszukać i przekonać. Jeśli masz
dar nakłaniania innych do swoich racji to spróbuj. Ludzie po
prostu mogą Ci nie zaufać, bać się, że wykorzystasz
zgromadzony materiał do „niecnych” celów, albo też po
prostu nie chce im się Tobą zajmować, nie mają na to ani
czasu, ani chęci. Nie chcę Cię w tym miejscu zniechęcać, gdyż
wiele świetnych prac powstało pomimo takich przeciwności,
niemniej powinieneś wziąć to pod rozwagę.
www.PracaMagisterska.net
14
D. Realne możliwości
Co do czwartego czynnika wyboru tematu pracy, nie należy
myśleć o rzeczach nierealnych, szczególnie na etapie pisania
pracy magisterskiej. Praca magisterska ma sprawdzić Twoje
umiejętności, nabyte na studiach, a nie doprowadzić do
odkrycia nowych praw rządzących światem. Trzeba się
wykazać znajomością zasad metodologicznych i praktycznych,
przez choćby sensowne wykorzystanie źródeł naukowych.
Miło by było zostać odkrywcą, lecz w momencie pisania pracy
dyplomowej lepiej swoje ambicje schować w kieszeń.
Dlaczego? Przede wszystkim może Ci się nie udać. Zwykle
sięgając „za wysoko” napotykasz na pewne problemy i bardzo
możliwe, że będą one w stanie Cię skutecznie zniechęcić do
dalszych wysiłków. Poza tym praca magisterska jest
pierwszym poważnym sprawdzianem Twoich naukowych
możliwości, nie łudź się zatem, że jesteś świetnie
przygotowany/a do tego, aby podołać górnolotnym
wyzwaniom.
Czynnik ten wiąże się także z zasięgiem Twojej pracy.
Dokładnie zastanów się jakie zjawisko chcesz poddać analizie,
na jakim obszarze i ile napisano na ten temat. Wybranie
szerokiego tematu jak, np. bezrobocie w Polsce, a nawet w
województwie mazowieckim, wcale nie jest dobrym
rozwiązaniem. Aby go podjąć musisz przewertować góry
materiału, zastanowić się co chcesz badać i w jaki sposób to
zrobisz, tak aby ktoś później nie zarzucił Ci niekompetencji.
Nie ma podstaw bać się tego, że wybierając wąskie
zagadnienie nie starczy Ci materiału. Tego jest zawsze więcej
www.PracaMagisterska.net
15
niż potrzeba, należy tylko dobrze poszukać i wówczas możesz
być przekonany/a, że wyczerpałeś/aś temat.
Podsumowanie
Podsumowując, na wybór tematu pracy składają się cztery
czynniki, warte uwagi:
1) nasze zainteresowania
2) zdanie promotora
3) dostępność
4) realne możliwości urzeczywistnienia planów.
Dla uściślenia dodam, że zawsze temat pracy magisterskiej
powinien Cię, choćby minimalnie interesować. Drogi
studencie, spędzisz nad swoją pracą wiele godzin i wypijesz
litry kawy zanim ją wreszcie skończysz. Dlatego nie warto
dobrowolnie poddawać się torturom i wybierać tematyki,
która mówiąc delikatnie Cię nudzi, czy męczy. Oczywiście w
trakcie pisania często okazuje się, że coś co uważaliśmy za
zupełnie nieciekawe i niewarte uwagi takie nie jest. Może
odkryjesz nawet dzięki temu swoje powołanie. Jednak
doświadczenie mi mówi, że niekoniecznie tak będzie.
Wówczas ostatni rok studiów będzie dla Ciebie pasmem
cierpień i udręki.
Dobrze zastanów się nad wyborem tematu pracy. Nie musisz
wspominać swojej pracy magisterskiej źle. Natomiast może
ona być dla Ciebie powodem do dumy, doskonałym
sprawdzianem Twoich naukowych umiejętności, a także
przyczółkiem w drodze do późniejszej kariery.
www.PracaMagisterska.net
16
Tytuł
Tytuł jest to pewna informacja zawarta na pierwszej stronie
pracy magisterskiej, dotycząca jej zawartości. Stanowi on
wizytówkę danej pracy magisterskiej i w dużej mierze
decyduje, czy ktoś zechce po nią sięgnąć. Nie muszę chyba
dodawać, że w związku z powyższym tytuł musi być w
najwyższym stopniu przemyślany. Nie może o wyborze tytułu
decydować przypadek.
Tytuł pracy magisterskiej musi spełniać kilka mniej lub
bardziej formalnych wymogów:
1. Musi precyzyjnie określać to, co znajduje się w
pracy magisterskiej
Nie można dopuścić do sytuacji, gdy tytuł nie
odpowiada poruszanej problematyce, gdyż od razu
pojawia się zarzut, że praca jest „nie na temat”. Tytuł
powinien określać zakres rzeczowy (co badamy?),
przestrzenny (gdzie?) i czasowy (kiedy?) Twojej pracy,
jednak nie jest to zbyt surowo wymagane, gdyż
informacje te można również z powodzeniem zawrzeć
we wstępie.
2. Musi być krótki
Oznacza to, że nie należy pisać ponad miarę, rozwodzić
się nad jakimś zagadnieniem. Nawet pierwszy wymóg,
czyli precyzja, nie rekompensuje nudziarstwa. Nie
wspominając o tym, że za długi tytuł trudno
www.PracaMagisterska.net
17
zapamiętać. Ciekawe czy chciałbyś, żeby w momencie
gdy staniesz przed komisją okazało się, że sam go nie
pamiętasz?
3. Ważny jest aspekt marketingowy
Nie znajduję lepszego określenia dla tego punktu.
Chodzi w nim o to, żeby tytuł pracy był ciekawy,
sformułowany w taki sposób, aby zachęcić do sięgnięcia
po daną pozycję. Musi zaintrygować odbiorcę. Wczuj się
w sytuację sprzedawcy, który chce zareklamować swój
produkt. Tytuł powinien stanowić pewnego rodzaju
obietnicę, że nie pożałuje ten, kto zechce bliżej
przyjrzeć się Twojemu dziełu.
4. Unikaj pojęć wieloznacznych
Takie słowa jak: wolność, równość brzmią co prawda
dumnie i prawdopodobne jest, że skłoniłby kogoś do
zapoznania się z Twoją pracą magisterską. Jednak tak
naprawdę nie będzie wiadomo o czym piszesz. Samo
dojście do tego, o co Ci chodzi pochłonie rozdział albo i
dwa, a to najlepsza droga, żeby recenzent Cię nie
polubił. Pozostaje jeszcze sprawa niewygodnych pytań
na obronie, których z pewnością wolisz uniknąć.
5. Nie powielaj
Jeśli uważasz, że tytuł „Bezrobocie w Polsce” jest
dobrym pomysłem, bo wiele napisano na ten temat, nie
będziesz miał problemu z literaturą, badaniami itp. to
jesteś w wielkim błędzie. A więc: „dlaczego nie”?! Otóż
www.PracaMagisterska.net
18
dlatego, że tytuł ten jest zbyt ogólny. Bogactwo
materiałów Cię dosłownie i w przenośni przydusi.
Myślisz, że możesz wybrać jedno, a inne rzeczy
pominąć? Niby tak, ale wtedy musisz wiedzieć, dlaczego
wybrałeś właśnie to, a wszystko inne pominąłeś. W ten
sposób sam siebie wystawiasz na strzał. Poza tym,
dochodzi jeszcze ważniejsza sprawa – na ten temat
napisano już tyle, że nikt nie chce o tym czytać. Nie
twierdzę, żeby nie pisać o bezrobociu, co to to nie.
Posiada ono wiele interesujących aspektów, ale trzeba
je wydobyć, umiejętnie sformułować tytuł, koncentrując
się na wąskim wycinku rzeczywistości, którym
zamierzasz się zająć.
Wszystko co zostało wyżej napisane nie stanowi sztywnych
wytycznych, stosowanych przy formułowaniu tytułu pracy
magisterskiej, bowiem trudno o takie niezmienne reguły.
Twój promotor może zwracać uwagę na określenie zakresu w
tytule lub nie. Jednak żeby praca magisterska prezentowała
odpowiedni poziom, powinieneś wziąć powyższe wskazówki
pod uwagę.
www.PracaMagisterska.net
19
Wybór literatury
Napisano już wiele na różne tematy. Jedne teksty są bardziej
warte uwagi, inne mniej, a niektóre wcale. Co ciekawe
znajdziesz publikacje, które sobie nawzajem przeczą. Jak
jednak osoba niedoświadczona, niezorientowana w danym
zagadnieniu ma odgadnąć co przeczytać, a czego nie warto?
Jest to trudne, ale możliwe.
Zanim udasz się do biblioteki, powinieneś zorientować się kto
jest ekspertem w dziedzinie, która Cię interesuje.
Najprostszym sposobem jest udanie się do wykładowcy, który
prowadzi zajęcia z powiązanych przedmiotów. On z pewnością
wie, co powinieneś koniecznie przeczytać. Wykładowcy dość
chętnie odpowiadają na pytania związane z ich dziedziną
wiedzy, dlatego że się na tym dobrze znają.
Teoretycznie to Twój promotor powinien być także ekspertem
w dziedzinie, którą się zajmujesz i doradzać Ci, jednak z tym
niestety bywa różnie. Jeśli jednak masz to szczęście, spytaj
go wprost o pozycje, z którymi powinieneś się zapoznać.
Nieco dłuższa droga, to po prostu zamówienie kilku książek w
bibliotece i przejrzenie ich. Należy zwrócić uwagę na przypisy,
zajrzeć do bibliografii. Jeśli kilku niezależnych autorów,
różnych książek powołuje się na to samo źródło, to z
pewnością warto do niego dotrzeć i samemu sprawdzić co też
autor miał na myśli.
Podnosi to rangę Twojego dzieła znacznie bardziej, niż gdybyś
www.PracaMagisterska.net
20
cytował za kimś. Może paść na obronie pytanie: „dlaczego nie
dotarł pan/pani do tej publikacji? Jest przecież w wydziałowej
bibliotece”. Poza tym inni autorzy przytaczając, często sami
popełniają błędy, źle cytują, zupełnie nie zrozumieli myśli
autora, albo co gorsza mocno nagięli ją na potrzeby własnej
teorii.
Jeśli jeszcze zupełnie nie wiesz, jak podejść do zagadnienia
możesz zajrzeć do słowników i encyklopedii z dziedziny
wiedzy jaką się zajmujesz. Znajdziesz tam najważniejsze
teorie i postacie, które warto znać. Być może lektura tego
dość ogólnego tekstu zainspiruje Cię.
Należy wybierać książki możliwie najbardziej aktualne, gdyż
tylko takie dadzą pewniejszy ogląd danego problemu. Nie bez
znaczenia jest także fakt, że zawierają uwspółcześniony
wykaz literatury, który można przejrzeć i wykorzystać.
W początkowej fazie dobrze jest korzystać z podręczników i
opracowań. Ale pamiętaj, że o ile korzystanie z podręczników,
opracowań jest dobre gdy chcesz zapoznać się z określonym
zagadnieniem nie powinno ono zasłonić Ci wzroku.
Opracowania takie często zawierają błędy, które możesz
powielić powołując się na nie. Dlatego staraj się docierać do
oryginalnych prac – tych na które powołują się inni autorzy.
Jeśli nie chcesz nikogo pytać i uważasz, że jeszcze za
wcześnie na udanie się do biblioteki – zajrzyj do Internetu.
Pojawia się coraz więcej artykułów, coraz więcej można w
nich znaleźć. Bynajmniej nie zachęcam Cię abyś kopiował te
artykuły, ani nawet odnosił się do nich w swojej pracy
magisterskiej. Po prostu zwróć uwagę na przypisy. Kiedy już
www.PracaMagisterska.net
21
poznasz imię i nazwisko, albo tytuł publikacji źródłowej,
sprawa odnalezienia pozostałych dzieł autora nie jest trudna.
Możesz w tym celu skorzystać z internetowego katalogu
biblioteki narodowej, pod tym adresem:
http://alpha.bn.org.pl/screens/opacmenu_pol.html
Wyszukiwanie jest intuicyjne i każdy powinien sobie z nim
poradzić. Dodatkowo jest tam funkcja „hasło przedmiotowe”,
„słowa kluczowe”, gdzie możesz wpisać interesujące Cię
pojęcie i przejrzeć wyniki. Ideałem by było, gdybyś dotarł
także do ich desygnatów, czyli zwyczajnie zajrzał do tych
książek.
Poszukaj co piszą o autorze w Internecie. Kim on jest, na
czym się zna, jakie nagrody otrzymał i za co. Wtedy już
wiesz, czy masz do czynienia z ekspertem, czy też osobą
niedoświadczoną. Bynajmniej nie chcę dyskredytować takich
osób, w końcu każdy od czegoś zaczyna, ale Twój promotor i
recenzent będą oczekiwali, że w bibliografii znajdą się prace
fachowców.
Podsumowując, możesz zebrać informacje na temat tego co
warto przeczytać i przytoczyć na trzy sposoby:
1. spytać osoby, które znają się na interesującej Cię
dziedzinie,
2. poprzez lekturę publikacji stwierdzić, które z nich są
warte uwagi – ten sposób ma także tę zaletę, że już w
trakcie szukania możesz trafić na wartościową
www.PracaMagisterska.net
22
publikację i wykorzystać ją przy tworzeniu własnej
koncepcji,
3. poszukać w Internecie.
Pamiętaj aby zapisywać pozycje, z których korzystałeś, które
były warte uwagi, a które mniej. Staraj się, aby zapis był jak
najbardziej dokładny. To zaprocentuje później, kiedy nie
będziesz musiał jechać specjalnie do biblioteki po to, by
sprawdzić jaki jest tytuł tej konkretnej pozycji.
Dobrze sprawę wyboru tekstów określa Riechert. Pisze on:
„Do każdego źródła musimy podchodzić krytycznie. Pracując
naukowo, musimy z materiału faktów i twierdzeń poznanych
w czasie badania stanu faktycznego uwzględnić tylko
bezspornie udowodnione. Wykorzystujmy więc literaturę z
dużą powściągliwością” (Riechert 1969: 156).
www.PracaMagisterska.net
23
Opisowa czy badawcza
Prędzej czy później staniesz przed dylematem, jaki rodzaj
pracy magisterskiej jest dla Ciebie najbardziej odpowiedni.
Musisz zdecydować czy zamierzasz oprzeć się tylko na
materiałach zastanych, zaszywając się w bibliotece lub
dogłębnie zapoznając z Internetem, czy też wolisz
przeprowadzić własne badanie w terenie, osobiście zebrać
unikalny materiał.
Jeden i drugi sposób ma zarówno swoje wady jak i zalety. To
jaki wybierzesz zależy od problematyki, jaką chcesz się zająć,
gdyż nie zawsze potrzebne jest przeprowadzenie własnych
badań, a także od Twoich predyspozycji. Być może uważasz,
że przeprowadzenie badań w terenie przekracza Twoje
możliwości. Albo jest wręcz przeciwnie. Traktujesz to jako
wyzwanie, sprawdzian, który należy przejść.
Zalety pracy teoretycznej są wadami empirycznej i na odwrót.
Nie ma sensu rozpatrywać ich oddzielnie. Zróbmy za to
porównanie biorąc pod uwagę parę istotnych zmiennych:
1. Czas
Stanowczo bardziej czasochłonna jest praca
teoretyczna. Może się to wydawać absurdalne, lecz jeśli
nie przeprowadzasz bardzo skomplikowanych badań, z
wykorzystaniem kilku metod badawczych to znacznie
szybciej uda Ci się zebrać i "obrobić" materiał do pracy
www.PracaMagisterska.net
24
empirycznej. Napisanie kilku wniosków też nie jest
problemem.
2. Środki
Jeśli chodzi o pieniądze, to zarówno praca teoretyczna
jak i empiryczna nie wymaga od nas znaczących
nakładów. Jedyne co musimy poświęcić to pieniądze na
dojazd do biblioteki, lub do osób badanych. Abstrahując
od sytuacji gdy kupujemy sobie pracę magisterską,
zdarza się, że studenci wynajmują kolegę, który
wprowadza za nich dane np. do SPSS. Nie jest to
jednak szczególnie opłacalne, biorąc pod uwagę, że
wersja demo programu dostępna jest za darmo w
Internecie, a i o samouczek nietrudno.
3. Wartość edukacyjna
Zarówno praca teoretyczna, jak i empiryczna ma
wartość edukacyjną, przez co rozumiem, że uczysz się
czegoś nowego i przydatnego. Nie jest prawdą to, co
mówią niektórzy, że pisanie pracy magisterskiej równa
się spisywaniu cytatów z różnych książek. Pisząc swoją
pracę musisz nauczyć się logicznego myślenia.
Zastanowić do czego chcesz dojść i jakimi ścieżkami, co
sprawdzić, czemu zaprzeczyć. Jeśli chcesz
przeprowadzić własne badanie terenowe, to dodatkowo
poznasz praktyczny wymiar tego, co do tej pory znałeś
tylko z książek. Uczysz się warsztatu. Przechodzisz
www.PracaMagisterska.net
25
przez cały proces sam, od początku do końca. Stajesz
się samodzielnym naukowcem.
4. Prestiż
Bardziej prestiżowe wydaje się przeprowadzenie
własnych badań niż korzystanie z gotowych materiałów.
Zarówno biorąc pod uwagę możliwość zaimponowania
kolegom-studentom, jak i kadrze na Twojej uczelni.
Głównie dlatego, że każdy jest ciekawy "co Ci z nich
wyszło?". Wyniki może dostać tylko i wyłącznie od
Ciebie.
Osobiście zachęcam do przeprowadzenie badań terenowych,
gdyż nic tak dobrze nie nauczy Cię warsztatu jak praktyka.
Patrząc na sprawę z dystansu docenisz pewne zdolności, jakie
to zadanie w Tobie ukształtowało. Puste słowa z książek
metodologicznych nabierają wówczas mocy.
www.PracaMagisterska.net
26
Planowanie
Ważne przy pisaniu pracy magisterskiej jest odpowiednie
rozplanowanie zajęć. Dlatego powinieneś/aś napisać
konspekt, a także harmonogram. Musisz zdawać sobie
sprawę, że praca magisterska posiada określony układ, który
trzeba wypełnić treścią.
Konspekt
Konspekt jest to schematyczny zapis większego tekstu,
streszczający jego zawartość i przybliżający budowę.
Szczególnie przydaje się, gdy musisz napisać pracę
magisterską.
Przygotowanie konspektu jest o tyle ważne, że:
• Konspekt porządkuje Twoją wiedzę. Wszystkie luźne,
niespójne myśli, trzeba w jakiś sposób skonkretyzować i
znaleźć między nimi połączenie. To jest możliwe dzięki
zapisowi.
• Konspekt wymusza na Tobie przyjęcie strategii
działania, określenie kierunku w jakim pragniesz pójść.
www.PracaMagisterska.net
27
• Wyłania się z niego mniej lub bardziej całościowy obraz
Twojej pracy magisterskiej, dzięki czemu nie czujesz
zupełnej dezorientacji – co mam robić, kiedy, jak
zacząć?
• Konspekt można zaprezentować promotorowi (czasem
sam tego wymaga). Będzie on mógł zapoznać się z
Twoją wizją pracy i ją ewentualnie skorygować, zwrócić
Ci uwagę co robisz źle, a co należałoby poprawić. Uwagi
promotora na tym etapie są bardzo cenne.
Mam nadzieję, że przekonałeś/aś się do konspektu, jako
dobrej metody porządkowania wiedzy i tworzenia strategii
działania. Informacje zawarte w konspekcie znajdą proste
przełożenie w Twojej pracy magisterskiej.
Układ
1. Imię i nazwisko
2. Nagłówek (np. Konspekt pracy magisterskiej)
3. Tytuł
4. Elementy konspektu
5. Bibliografia
Wybrane elementy konspektu
1. TYTUŁ PRACY - powinien być niezbyt ogólny,
ponieważ sprzyja to powierzchowności. Jednocześnie
musi precyzyjnie określać to, czego ma dotyczyć praca.
Powinien być również sformułowany w taki sposób, aby
zachęcić do przeczytania danej pozycji.
www.PracaMagisterska.net
28
2. PROBLEM BADAWCZY - problemem badawczym może
być wszystko. Jest on na ogół sformułowany jako
pytanie, odnoszące się do sedna Twojej pracy
magisterskiej, np. "jakie są przyczyny...?", "dlaczego
miało miejsce...?", "czy zjawisko... jest powiązane
z...?".
3. PRZEDMIOT BADANIA - to inaczej to, co chcesz
badać. Przedmiotem badania może być, np. grupa
studentów działających w kole naukowym, czy też
środowisko górników, itp.
4. CELE BADAWCZE - celem jest to, co chcesz osiągnąć
poprzez realizację badań.
5. PARADYGMAT - dobrze jest określić w jakim
paradygmacie będziesz się poruszać. Nie każdy
promotor wymaga określenia paradygmatu. Niemniej
dobrze jest wiedzieć z jakiego punktu widzenia patrzysz
na swój problem.
6. ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE - w tym miejscu warto
przejrzeć materiał naukowy odnoszący się do
problematyki Twojej pracy magisterskiej. Dzięki temu,
będziesz mógł określić hipotezy i dobrać metody
badawcze. Oszczędzi Ci to także dużo energii przy
pisaniu rozdziału teoretycznego.
7. METODY - należy określić, jakimi metodami będziesz
się posługiwać przy zbieraniu i opracowywaniu
materiału.
www.PracaMagisterska.net
29
8. HIPOTEZY BADAWCZE - kiedy poznałeś, choćby
szczątkowo teorię na dany temat, możesz określić to,
co chcesz badać i co chcesz osiągnąć. Jest to także
dobry moment na postawienie hipotez badawczych,
czyli propozycji odpowiedzi na pytanie badawcze,
wynikające z problemu badawczego.
9. PLAN PRACY - przedstawienie ogólnego układu pracy
według kolejności poszczególnych rozdziałów.
Ewentualnie krótkie omówienie.
10. HARMONOGRAM - należy określić dokładnie datę, do
kiedy planujesz realizację poszczególnych części
projektu. Dzięki temu zapewnisz sobie panowanie nad
czasem i umożliwisz komfort psychiczny jaki z tego
płynie.
11. LITERATURA/BIBLIOGRAFIA - dokonujesz spisu
poszczególnych pozycji, które mogą Ci się przydać przy
pisaniu pracy magisterskiej.
Oczywiście, konspekt należy dostosować do indywidualnych
potrzeb. Nie każdy konspekt musi zawierać wszystkie,
przedstawione wyżej elementy.
Teraz kiedy już wiesz, jakie są elementy konspektu to z
pewnością domyślasz się jak je możesz przełożyć na pracę
magisterską. Tytuł to rzecz oczywista. Paradygmat i założenia
teoretyczne to może być podstawa Twojego rozdziału
teoretycznego, zdefiniowanie pojęć itp. Problem, hipotezy,
cele, metody to nic innego jak odpowiednie podpunkty w
www.PracaMagisterska.net
30
rozdziale metodologicznym lub w przypadku jego braku we
wstępie. Literatura w prosty sposób przekłada się na
bibliografię. Natomiast dzięki harmonogramowi panujesz nad
realizacją poszczególnych etapów.
Dobry konspekt nie jest łatwo przygotować, dlatego wielu
studentów z tego rezygnuje, opracowując i wymyślając
określone elementy ad hoc. Pamiętaj jednak, że im więcej
wysiłku włożysz teraz, tym mniej będziesz go potrzebował
później. Nie będziesz także miał problemu, że: o czymś
zapomniałem, czegoś nie uwzględniłem itp. Już teraz wyłania
się mniej lub bardziej całościowy obraz Twojej pracy
magisterskiej.
Ważne jest, żeby konspekt pisać w momencie, gdy już choćby
oględnie orientujesz się w danej dziedzinie. Inaczej może
zrodzić się w Tobie tylko frustracja, że nie potrafisz sobie
poradzić z jakimś zadaniem. Nie powinieneś się martwić, jeśli
nie możesz czegoś znaleźć lub czegoś nie rozumiesz.
Niezwykle trudno jest znaleźć dziedzinę wiedzy, o której
jeszcze nikt nigdy nie napisał i taką, o której napisano już
wszystko.
www.PracaMagisterska.net
31
Harmonogram
Nie tylko w pracy magisterskiej bardzo ważny jest
harmonogram pracy. Najlepiej usiądź gdzieś wygodnie. Niech
to będzie ciche i spokojne miejsce. Dobrze się zastanów, a
następnie w notesie lub na komputerze określ kiedy
skończysz poszczególne etapy pracy.
Przygotuj właściwy harmonogram, taki który Cię zmotywuje
do działania, a nie zniechęci. Uporządkuje on Twoje dążenia i
pozwoli odzyskać panowanie nad czasem. Nie będziesz
zdezorientowany: czy zdążę, czy nie zdążę? Wielu studentów
właśnie z powodu złego planowania nie broni się w terminie.
Harmonogram może wyglądać na przykład tak:
1. opracowanie części teoretycznej - [termin]
2. przygotowanie narzędzi badawczych - [termin]
3. zwiad badawczy - [termin]
4. przeprowadzenie badań właściwych - [termin]
5. opracowanie wyników badań - [termin]
6. wersja robocza pracy - [termin]
7. wersja końcowa pracy - [termin]
W opracowywaniu harmonogramu zwróć uwagę na
ukończenie pracy nad poszczególnymi częściami, ale nie
zapominaj również o całości. Ważne jest indywidualne
podejście. Jeśli nie zamierzasz napisać pracy empirycznej,
lecz teoretyczną taki punkt jak „przygotowanie narzędzi
badawczych”, czy „zwiad badawczy” traci rację bytu. Może go
www.PracaMagisterska.net
32
jednak zastąpić, np. „opracowanie artykułów naukowych”,
„opracowanie aktów prawnych” itp.
Odradzam zapisywanie harmonogramu na zwykłej kartce
papieru, ponieważ może się zwyczajnie zgubić. Nie będzie Ci
się chciało jej szukać, bo nie wiadomo gdzie, nie wiadomo po
co, a tak w ogóle to mam jeszcze dużo czasu... Umieść swój
harmonogram tak, abyś zawsze bez trudu mógł po niego
sięgnąć i sprawdzić postępy swojej pracy. Nic tak nie
motywuje jak terminy, które zaczynają Cię gonić.
Ważne aby Twój harmonogram nie był sztucznie
wyśrubowany. Nie licz na to, że napiszesz rozdział w jeden
lub dwa dni. Na to potrzeba więcej czasu. Nie zostawiaj też
wszystkiego na ostatnią chwilę.
Postaraj się ukończyć pisanie pracy jeszcze przed
wyznaczonym terminem. Sam zobaczysz jaką to daje
satysfakcję, gdy możesz porozmawiać ze swoimi kolegami i
koleżankami, patrząc z wysokości osoby, która pewne
doświadczenia ma już za sobą.
Dolicz sytuacje, które mogą Cię zaskoczyć, oraz takie gdzie
pomimo szczerych chęci nie uda Ci się zrealizować zamierzeń
w terminie. Spadek formy nie jest niczym niezwykłym. Zdarza
się nawet najlepszym. Jest to okres w którym „nic mi się nie
chce”. Nie jest łatwo przewidzieć kiedy nas dopadnie, jednak
zawsze należy brać go pod uwagę.
www.PracaMagisterska.net
33
Układ treści
Pracę magisterską należy pisać korzystając z przyjętego
układu treści. Oznacza to, że zebrane przez Ciebie informacje
należy uporządkować w oddzielne części lub rozdziały.
Układ ten nie jest dowolny i zależy od przyjętej metody
badawczej. Stanowi odzwierciedlenie badania naukowego.
Jest on także uzależniony od rodzaju pracy magisterskiej.
Inny dla prac czysto teoretycznych, inny dla prac
stanowiących rezultat badań.
Uznając za Pieterem (1960), za najbardziej typową pracę
naukową taką, która przedstawia przebieg i wyniki badań nad
pewnym zagadnieniem, można spróbować określić jej typowy
układ.
Typowy układ treści wygląda tak:
1. Wstęp, objaśnienia wstępne
2. Przegląd dotychczasowych badań, uwagi teoretyczne
3. Określenie problemów, hipotez, celu i metod badań
własnych
4. Przedstawienie wyników własnych badań
5. Analiza materiału, wnioski
6. Zakończenie, podsumowanie
7. Streszczenie
Streszczenie jest szczególnie ważne jeśli chodzi o odbiorcę,
www.PracaMagisterska.net
34
który może w tym miejscu zapoznać się krótko z Twoim
tekstem, jednak nie jest wymagane.
www.PracaMagisterska.net
35
Kolejność elementów
O ile w punkcie poprzednim, gdzie prezentowany był typowy
układ treści, zapoznałeś się z esencją pracy magisterskiej
warto sobie zdawać sprawę jaka jest kolejność jej formalnych
elementów.
Wszystko to należy dopasować do indywidualnych potrzeb.
Praca magisterska gdzie np. rozdział metodologiczny nie
występuje, oczywiście nie musi dopasowywać się „na siłę” do
przedstawionego niżej schematu.
Również takie elementy, jak: „Wykaz tabel”, „Streszczenie”
nie są w pracy magisterskiej elementami obowiązkowymi.
Co bardziej radykalni, jak prof. Święcicki (1971: 176)
twierdzą, że nawet „Zakończenie” nie jest bezwzględnie
konieczne. Jednak zupełnie Ci to odradzam, pamiętając, że
każdy tekst, każda praca pisana musi składać się z trzech
głównych elementów, tj. wstęp, rozwinięcie i zakończenie.
Typowa kolejność elementów wygląda tak:
1. Strona tytułowa
2. Spis treści
3. Wstęp
4. Rozdział/y teoretyczne
5. Rozdział metodologiczny
6. Rozdział/y empiryczne, prezentujące wyniki i wnioski z
badań
www.PracaMagisterska.net
36
7. Zakończenie
8. Bibliografia
9. Wykaz tabel/symboli
10. Streszczenie
11. Aneks
Jeśli chodzi o „Streszczenie”, można je umieścić po
zakończeniu, a przed bibliografią, lub po bibliografii i po
wykazie tabel (jak wyżej). Nie ma w tej kwestii
jednomyślności.
Również taki element jak „Spis treści” bywa umieszczany na
końcu pracy magisterskiej, lecz nie jest to rozwiązanie
najlepsze ze względu na znacznie utrudnioną orientację w
takiej pracy.
www.PracaMagisterska.net
37
Elementy
Praca magisterska, podobnie jak inne publikacje naukowe,
składa się z kilku elementów, które zostaną omówione w
niniejszym rozdziale.
Strona tytułowa
Strona tytułowa zawiera pewne ogólne informacje o Twojej
pracy, takie jak: tytuł, nazwa uczelni, imię i nazwisko autora,
numer albumu, imię i nazwisko promotora, informacje o
kierunku i specjalizacji, data i miejsce wydania.
Jakkolwiek w każdej uczelni strona tytułowa może wyglądać
odmiennie, to podstawowe jej składniki będą się powtarzać.
Należy je uporządkować w taki sposób, aby tworzyły
estetyczną całość. W tym celu stosuje się liczne zabiegi, np.
można pogrubić niektóre elementy, napisać tytuł tylko dużymi
literami, zastosować różne rozmiary czcionek itp.
www.PracaMagisterska.net
38
Strona tytułowa powinna zawierać:
1. nazwę uczelni, wydziału, czasem także kierunku
studiów, nazwy jednostki, w której pisana jest praca
2. imię i nazwisko autora pracy
3. numer albumu (indeksu)
4. tytuł pracy
5. rodzaj pracy (praca magisterska), oznaczenie osoby
pod kierownictwem której pisana jest praca (promotor),
ewentualnie informacje o kierunku, specjalizacji na
którym praca powstała
6. miasto (siedziba uczelni) i rok napisania pracy.
Strona tytułowa liczona jest jako pierwsza, o czym należy
pamiętać przy numeracji. Najprostszym sposobem ukrywania
numeru na stronie tytułowej jest zasłonięcie go
autokształtem.
www.PracaMagisterska.net
40
Załamanie tekstu tytułu
Jeśli Twój tytuł brzmi: Przyczyny migracji zagranicznych z
powiatu tarnowskiego po 1 maja 2004 roku, to bardzo
prawdopodobne jest, że ów tytuł nie zmieści się w jednej linii.
Należy wówczas uważać, żeby załamanie tekstu nie wypadło
np. tak: Przyczyny migracji zagranicznych z powiatu, jest w
pierwszej linii, a tarnowskiego po 1 maja 2004 roku w
drugiej. Właściwie załamany tekst wyglądałby raczej w ten
sposób:
Przyczyny migracji zagranicznych
z powiatu tarnowskiego
po 1 maja 2004 roku
Każdy wiersz ma tworzyć jakby oddzielną całość.
www.PracaMagisterska.net
41
Spis treści
Spis treści jest pierwszą rzeczą po stronie tytułowej, jaką
dostrzega czytelnik. W jego postaci uwidacznia się struktura
danej pracy magisterskiej. Informuje o stronach, na których
rozpoczynają się poszczególne jej części. Spis treści musi
spełniać kilka wymogów konstrukcyjnych, zgodnie z zasadą
logiki wywodu.
Spis treści bywa nazywany planem pracy. Stronę na której
jest umieszczony można numerować lub też nie. Zwykle
umieszcza się go tuż po stronie tytułowej, lecz występują
sytuacje, kiedy jest umieszczany na końcu pracy.
Poniżej zamieszczam dla przykładu dwa wzory spisu treści.
Jednak najlepiej jest wygenerować sobie taki spis treści
automatycznie w Word:
Wstaw > Odwołanie > Indeksy i spisy
Oczywiście należy określone elementy w tekście zdefiniować
jako „Nagłówek 1”, „Nagłówek 2” itd., a następnie
„odświeżyć” spis treści.
www.PracaMagisterska.net
42
Na spis treści zwykle składa się:
Wstęp/Wprowadzenie
Rozdział 1
Podrozdział 1.1.
Podrozdział 1.2.
Podrozdział 1.3.
Rozdział 2
Podrozdział 2.1.
Podrozdział 2.2.
Podrozdział 2.3.
Rozdział 3
Podrozdział 3.1.
Paragraf 3.1.1.
Paragraf 3.1.2.
Paragraf 3.1.3.
Podrozdział 3.2.
Podrozdział 3.3.
Zakończenie/Wnioski/ Podsumowanie
Bibliografia /Wykaz źródeł/ Wykaz literatury
Aneks
www.PracaMagisterska.net
45
Wstęp
We wstępie podaje się zwykle wiadomości istotne w sensie
badawczym i pisarskim. Ma on charakter metodologiczny i
jest konieczny w każdej pracy magisterskiej.
Wstęp jest jedną z najważniejszych części pracy magisterskiej
z tego względu, że jest najczęściej czytany. Możesz się
spotkać ze zdaniem, że należy go napisać na końcu, czyli gdy
poszczególne części pracy magisterskiej będą już gotowe. Nie
zgadzam się z tym poglądem. Oczywiście ostateczne
sformułowanie, czy doprecyzowanie wstępu należy odłożyć
sobie do czasu, gdy będziesz gotowy je napisać, jednak jego
zarys można z dużym powodzeniem przygotować już
wcześniej i przekonać się, czy to co chcesz „powiedzieć”
poprzez swoją pracę magisterską ma sens.
Objętość
Zacznijmy od rzeczy dla studentów najważniejszej, czyli: ile
stron powinien mieć wstęp? Odpowiedź na to pytanie zależy
od tego ile masz do powiedzenia. Przyjmuje się, że wstęp ma
około 2-3 stron. Może oczywiście być ich więcej, mniej nie
polecam.
www.PracaMagisterska.net
46
Od czego zacząć?
Należy zacząć od ogólnego wprowadzenia w obszar
problemowy. Pierwszy akapit podprowadza czytelnika pod
temat jaki chcesz omówić. Można przedstawić ogólne
uwarunkowania problemu, jakim chcesz się zająć,
przedstawić jego szerszy kontekst. Należy zaciekawić
czytelnika, aby chciał czytać dalej.
Zawartość wstępu
We wstępie podaje się informacje o motywach podjęcia
takiego tematu, o celach pracy, o faktycznych warunkach jej
wykonania.
Należy określić:
• Problem i cel badawczy
• Hipotezy
• Zakres pracy (miejsce, środowisko, czas)
• Metody, techniki i narzędzia badawcze
• Dlaczego zająłeś się właśnie tym tematem.
Jest w dobrym tonie odnieść się do dorobku innych badaczy,
którzy wcześniej poruszyli omawiane zagadnienie i mieli
wpływ na rozwój tej dziedziny wiedzy, pokrótce
przedstawiając ich teorie i badania. Jeśli jednak masz dużo
materiału i głębokie przekonanie, że warto omówić to szerzej,
można zawrzeć te dane w dalszej części pracy magisterskiej.
www.PracaMagisterska.net
47
We wstępie należy także omówić pokrótce zawartość
kolejnych rozdziałów.
Struktura wstępu
Informacje we wstępie można uszeregować na przykład w ten
sposób:
• Ogólne wprowadzenie do obszaru problemowego pracy.
• Zwięzła prezentacja dotychczasowego stanu badań.
• Prezentacja naszego problemu, środowiska
badawczego, hipotez, celu, metod, motywów itp.
• Zawartość kolejnych rozdziałów.
Jest jeszcze jedna funkcja wstępu, o której jednak rzadko się
mówi. Otóż ma on zaciekawić czytelnika, obudzić w nim
zainteresowanie tematem. Można to osiągnąć poprzez, np.
precyzyjne określenie głównych celów pracy, co zaciekawi go,
czy udało się te cele zrealizować. Można także przedstawić
przeciwstawne poglądy autorów uważanych za autorytety,
pozwoli to mu identyfikować się z jednym lub drugim. Można
odwołać się do przykładów, które go zainteresują.
Jak widzisz istnieje wiele możliwości. Naprawdę warto
przyłożyć się do wstępu i nie traktować go po macoszemu.
Jeśli liczysz na dobrą ocenę, napisz solidnie, rzeczowo i z
polotem tę część pracy magisterskiej.
www.PracaMagisterska.net
48
Rozdziały
Rozdziały odzwierciedlają strukturę pracy magisterskiej.
Stanowią podstawową jednostkę podziału takiej pracy.
Praca magisterska składa się z kilku rozdziałów, które z kolei
mogą dzielić się na podrozdziały i ewentualnie dalej na
paragrafy. Podział ten wynika z myśli przewodniej, dotyczącej
opracowania problemu, nie zaś z kolejności w jakiej autor
gromadził materiał.
Układ rozdziałów
Każdy rozdział w pracy magisterskiej powinien implikować
następny. Natomiast rozdział następny powinien być
kontynuacją poprzedniego, wynikać z niego. Przejście od
jednego rozdziału do drugiego musi być płynne i zręczne.
Podział na rozdziały jest poprawny, jeśli jest przejrzysty,
spójny i wyłączny, czyli że zagadnienie pojawiające się w
jednym z rozdziałów nie powinno znaleźć się także w innych.
Budowa rozdziału
Każdy rozdział powinien mieć spójną wewnętrzną budowę i
kończyć się podsumowaniem zawartych w nim głównych
myśli.
www.PracaMagisterska.net
49
Rozdział składa się z podrozdziałów, a one z kolei z
paragrafów. Niedopuszczalna jest sytuacja, w której rozdział
zawiera tylko jeden podrozdział lub podrozdział zawiera tylko
jeden paragraf.
Poprawny podział rozdziału wygląda np. tak:
Rozdział
1. Podrozdział
2. Podrozdział
A. Paragraf
B. Paragraf
C. Paragraf
3. Podrozdział
Każdy fragment (rozdział, porozdział itd.) powinien zaczynać
się krótkim wprowadzeniem do omawianych zagadnień, a
kończyć wnioskami.
Święcicki, mówi nawet o "eksplozji zagadnień": "większy
fragment pracy (np. rozdział, paragraf) powinien zaczynać się
od eksplozji zagadnień, które będą w nim omawiane.
Eksplozja stanowi jakby wewnętrzny spis rzeczy tego
fragmentu, wpleciony w jego treść.
Po eksplozji trzeba zaprezentować najpierw stan faktyczny
(istniejącą sytuację, dane statystyczne, opis stosunków, treść
przepisów itp.), dalej przedstawić analizę tego stanu i
wreszcie sformułować wnioski" (Święcicki 1971: 199).
www.PracaMagisterska.net
50
Objętość i liczba rozdziałów
Należy pamiętać o tym, że objętość poszczególnych
rozdziałów (podrozdziałów także) musi być proporcjonalna,
czyli zbliżona do siebie. Wszystko to oczywiście w granicach
rozsądku. Świadczy to o umiejętnościach studenta w
panowaniu nad tekstem. Część teoretyczna nie może być
znacznie bardziej obszerna od części badawczej.
Ilość rozdziałów i podrozdziałów w pracy magisterskiej zależy
od osoby piszącej pracę i od wytycznych promotora.
Przyjmuje się, że rozdziałów powinno być od 3 do 5. Liczba
podrozdziałów w poszczególnych rozdziałach powinna być
zbliżona do siebie.
www.PracaMagisterska.net
51
Rozdział metodologiczny
Każda praca badawcza powinna zawierać rozdział
metodologiczny. Dowodzi on wiedzy studenta piszącego
pracę, a także umożliwia dokładne określenie tego czym chce
się zająć, jakie zjawisko przebadać, w jakim celu, z
wykorzystaniem jakich narzędzi, jakie hipotezy chce
zweryfikować. Nie jest ważne czy wspominałeś o tym
wcześniej, np. we wstępie. W rozdziale metodologicznym
możesz to powtórzyć i dodatkowo rozbudować. Rozdział
metodologiczny pisze się z punktu widzenia osoby, która już
przeprowadziła badanie.
Gdzie umieścić rozdział metodologiczny
Pracę magisterską można podzielić na dwie części: część
teoretyczną i część empiryczną. Niekoniecznie musi się to
odbywać w sensie fizycznym, czyli w ten sposób, że napiszesz
„Część I”, „Część II”. Wystarczy, że na przykład podzielisz
pracę magisterską w ten sposób: w rozdziale I – teoria, w
rozdziale II – podstawy metodologiczne, rozdział III – analiza
materiału.
W pierwszej części przedstawia się teorię dotyczącą danego
zjawiska, które chcesz przebadać, czyli to co napisano do tej
pory na ten temat. Można również, np. odnieść się do
paradygmatu, przytoczyć jakieś akty prawne (chyba, że to
właśnie one stanowią przedmiot badania) itp.
www.PracaMagisterska.net
52
Natomiast część drugą, empiryczną (badawczą) zaczyna się
od rozdziału metodologicznego. Następnie, w kolejnych
rozdziałach opisujesz zgromadzony materiał. Co ciekawe
zgromadzony materiał można podzielić na kilka sposobów,
np. pod względem problemowym, według hipotez, albo
według metod, zależy to w znacznej mierze od promotora i
jego wymagań.
W rozdziale metodologicznym powinny zostać określone:
1. przedmiot i cel badań,
2. problem (problemy) badawczy,
3. hipotezy, zmienne, wskaźniki,
4. metody badawcze, techniki i narzędzia badawcze,
5. organizacja, obszar badań.
1. Przedmiot i cel badań
Przedmiot badania to inaczej to, co chcesz badać.
Przedmiotem badania może być, np. grupa studentów
działających w kole naukowym, czy też środowisko
górników, itp. Natomiast celem badawczym jest to, co
masz zamiar osiągnąć przez realizację badań.
Można to ująć na przykład tak: „Przedmiotem badania
jest mówiąc najogólniej środowisko pracowników
administracji średniego szczebla w spółce KGHM. Celem
natomiast poznanianie tego środowiska, w celu
zdiagnozowania źródeł oporu wobec zmian
wprowadzonych w organizacji. Badanie ma
odpowiedzieć na następujące pytania:...”.
www.PracaMagisterska.net
53
2. Problem (problemy) badawczy
Problem badawczym może być praktycznie wszystko.
Jest on na ogół (ale nie zawsze) sformułowany jako
pytanie, odnoszące się do sedna pracy magisterskiej,
np. „jakie są przyczyny...?”, „dlaczego miało
miejsce...?”, „czy zjawisko... jest powiązane z...?”.
Obok problemu głównego mogą zostać określone
problemy szczegółowe, które stanowią jego rozwinięcie.
3. Hipotezy, zmienne, wskaźniki
Hipoteza badawcza jest to propozycja odpowiedzi na
zadane pytanie, wynikające z problemu badawczego,
jest propozycją twierdzenia naukowego. Musi być
sprawdzalna. Wyraża się ją w postaci związku pomiędzy
zmienną zależną, a zmienną niezależną.
Najprostszym sposobem sformułowania hipotez jest
wyprowadzenie ich z przyjętej teorii. Badanie będzie
wtedy prowadziło do jej potwierdzenia, bądź
falsyfikacji. Najczęściej występuje jedna hipoteza
główna i wynikające z niej hipotezy szczegółowe. Jest to
związane z problemem badawczym.
Hipoteza może mieć postać, np.
Jeśli zajdzie a, to zajdzie b.
W powyższym przykładzie "a" będzie zmienną
niezależną, a "b" zmienną zależną (zależy od
wystąpienia "a", to właśnie ją chcesz wyjaśnić).
www.PracaMagisterska.net
54
Zmienne mogą przyjmować różne wartości, np. dla
zmiennej płeć będzie to: kobieta i mężczyzna, dla
zmiennej poglądy polityczne: prawicowe, lewicowe,
centrowe. To właśnie te wartości tworzą wskaźniki.
(Więcej o hipotezach:
http://www.mojasocjologia.pl/articles.php?article_id=2)
4. Metody badawcze, techniki i narzędzia badawcze
Należy określić jakich metod, technik i narzędzi
badawczych zamierzasz użyć. Metoda to odpowiedz na
pytanie jak rozwiązać dany problem, natomiast
technika to sposób zbierania danych. Narzędziami
badawczymi mogą być np. kwestionariusz ankiety,
dyktafon, kamera itp. Poniżej znajduje się fragment
takiego podrozdziału:
„W następnej kolejności odbyła się obserwacja
uczestnicząca jawna w firmie XXX. Obserwacja
uczestnicząca jawna, jest to metoda zbierania danych,
w której badacz staje się członkiem grupy, którą chce
badać i nie ukrywa, w jakim celu przybył do grupy (por.
Frankfort-Nachmias 2001: 300-303). Obserwację
przeprowadzono w celu zdiagnozowania podstawowych
problemów firmy, atmosfery społecznej i nastrojów w
dobie zmian, jakie rozgrywają się w firmie, a jakie
mogą mieć wpływ na sytuację oporu. Obserwacja
trwała 5 dni i umożliwiła poznanie środowiska XXX,
zarówno od strony administracyjnej, jak również
pracowniczej.
www.PracaMagisterska.net
55
Całość badania zamknął wywiad fokusowy, czyli
spotkanie kilku osób w celu przeprowadzenia
moderowanej dyskusji na pewien temat. Stwarza on
możliwość przeprowadzenia badań w bezpośrednim
kontakcie z osobami, które chcemy zrozumieć (por.
Babbie 2007: 330-331). Wywiad został przeprowadzony
z (...)”.
5. Organizacja, obszar badań
W dobrym tonie jest napisać parę słów na temat
obszaru badań, tego gdzie, kiedy i w jaki sposób zostały
przeprowadzone. Należy zawrzeć informację czego
dotyczyły badania, w jakich warunkach były
prowadzone.
Każdy z wymienionych wyżej podpunktów może stanowić
oddzielny podrozdział rozdziału metodologicznego. Pomimo
wymogu proporcjonalności rozdziałów i podrozdziałów,
rozdział metodologiczny można z tego wykluczyć. Trudno jest
pisać o czymś co jest celem badawczym przez np. cztery
strony. W tym wypadku wystarczy nawet i pół.
www.PracaMagisterska.net
56
Zakończenie
W zakończeniu należy ustosunkować się do tez, które
postawiono we wstępie. Należy odpowiedzieć, czy i w jakim
stopniu udało się rozwiązać problem badawczy. Zakończenie
nie jest streszczeniem pracy i błędem by było tak je
traktować.
Trzeba pokrótce odnieść się do tematu pracy, problemu, celu
i tego czy został osiągnięty. Następnie przedstawić wnioski z
analizy, przez na przykład rozważenie kolejnych hipotez,
czyli: czy przypuszczenia potwierdziły się, czy nie i dlaczego.
Można także poruszyć sprawy, które wyszły na światło
dzienne dopiero w trakcie realizacji badań.
Ogólnie rzecz biorąc należy ustosunkować się do pierwotnych
zamierzeń i określić, które z nich zostały spełnione, a które
nie. Opisać wnioski.
Możesz omówić trudności z jakimi spotkałeś się podczas
realizacji badań. Określić czego nie udało się osiągnąć z
przyczyn obiektywnych, np. dyrektor placówki rozmyślił się i
nie chciał kontynuować badania.
Być może robiłeś to wszystko w poprzednich rozdziałach i
wydaje Ci się, że już nie musisz się powtarzać. Jednak to
błąd. Nie bój się napisać jeszcze raz pewnych słów
pamiętając, że recenzent uważnie przeczytał być może tylko
zakończenie.
www.PracaMagisterska.net
57
Jednak zakończenie nie może ograniczać się do powtórzenia
ważniejszych wywodów prezentowanych wcześniej. Musi ono
być podsumowaniem, stanowić syntezę informacji, scalać
myśli zawarte w pracy.
W dobrym tonie jest na końcu wyznaczyć kierunek dalszych
badań jakie należałoby podjąć, a co wynika właśnie z pracy
magisterskiej. Zwiększysz tym samym wartość swojej
publikacji dla nauki.
www.PracaMagisterska.net
58
Bibliografia
Bibliografia stanowi wykaz dokumentów (książek, artykułów,
publikacji elektronicznych itp.) cytowanych lub
wykorzystywanych przez autora pracy magisterskiej.
Jest także tym elementem, który zawiera wiele istotnych
informacji dla osób, które zamierzają sięgnąć po dzieło.
Najczęściej tymi osobami są promotor i recenzent. Dobrze
przygotowana, świadczy o trudzie, jaki magistrant włożył w
napisanie pracy, a także o jego zdolnościach i stopniu w jakim
zgłębił temat.
Wpisy
Bibliografia, czyli spis literatury (lub wykaz literatury) danej
pracy magisterskiej przygotowuje się podobnie jak przypisy.
Jedyna różnica polega na tym, że najpierw należy napisać
nazwisko autora, potem imię (lub inicjał imienia), a ponadto
nie podaje się numerów stron.
Zatem schemat wpisu w bibliografii wygląda mniej więcej tak:
autor, tytuł, miejsce i rok wydania, czyli na przykład:
Cempel C., Nowoczesne zagadnienia metodologii i filozofii
badań, Poznań: 2003.
Wpisy w bibliografii zamieszczane są w porządku
www.PracaMagisterska.net
59
alfabetycznym. Natomiast samą bibliografię umieszcza się
najczęściej po zakończeniu.
Opis występujących elementów
• IMIĘ I NAZWISKO AUTORA - należy podawać w formie
przyjętej z opisywanego dokumentu.
• TYTUŁ - należy również podać w formie przyjętej z
opisywanego dokumentu. Jeśli posiada podtytuł można
go podać, lecz nie trzeba.
• NUMER TOMU - jeśli książka jest podzielona na tomy,
zaznaczany przez użycie skrótu „t.” i podania numeru
tomu. Umieszcza się go po tytule.
• WYDAWCA - jeśli występuje kilku wydawców, wpisuje
się nazwę pierwszego. Można pominąć określenia typu:
SA, sp. z o.o. itp.
• MIEJSCE WYDANIA - jeśli występuje kilka miejsc
wydania można podać tylko to, które występuje jako
pierwsze, albo wszystkie łącząc je myślnikiem, np.
„Warszawa-Koszalin”. Natomiast gdy nie ma informacji
o miejscu wydania wpisuje się w nawiasach
kwadratowych skrót „b.m.” (czytaj: bez miejsca).
• ROK WYDANIA - należy stosować cyfry arabskie. Jeśli
nie podano roku wydania wpisuje się w nawiasach
kwadratowych skrót: „b.r.” (czytaj: bez roku).
www.PracaMagisterska.net
60
Co powinna zawierać
W bibliografii powinny znaleźć się wszystkie pozycje cytowane
w pracy. Jest to jednak wersja minimum. Ponadto można
tutaj zawrzeć pozycje, do których co prawda nie odnosisz się
w tekście, ale które miały istotne znaczenie dla obecnego
kształtu Twojego dzieła. Mogą to być np. książki
metodologiczne z których korzystałeś/aś.
Często zdarza się, że studenci wpisują do bibliografii książki,
których nigdy nawet nie widzieli na oczy. Jest to praktyka
dość ryzykowna. Po pierwsze ze względu na to, że na obronie
mogą być o to zapytani, po drugie zaś dlatego, że być może
ta pozycja absolutnie nie była warta wyróżnienia.
Podział bibliografii
Bibliografię najczęściej należy podzielić. Podział, tak
naprawdę zależy od magistranta (i oczywiście promotora) i
może wyglądać np. tak:
- Literatura przedmiotu
- Akty prawne
- Artykuły prasowe
- Publikacje elektroniczne
Dobrze napisana bibliografia jest przewodnikiem po
literaturze przedmiotu i sama w sobie stanowi ogromną
wartość. Szczególnie dla osób zainteresowanych danym
www.PracaMagisterska.net
61
tematem, które nie wiedzą po co sięgnąć, aby poszerzyć
swoją wiedzę.
Przykład (pierwsza strona)
Poniżej zaprezentowana bibliografia została przygotowana
pod system przypisów w tekście.
www.PracaMagisterska.net
62
Streszczenie
Mówiąc ogólnie, streszczenie jest to skrótowe przedstawienie
jakiejś sytuacji, zdarzenia, książki itp. Służy przekształceniu
obszernego materiału w krótki tekst, zawierający
najważniejsze wątki.
Streszczenie nie jest w pracy magisterskiej sprawą
zasadniczą, ani nawet wymaganą. Jednak podnosi ono
wartość tej pracy. Jeśli zdecydujesz się je napisać, pamiętaj o
kilku zasadach:
• Nie może być zbyt długie. W zupełności wystarczą 1-2
strony.
• Powinno zawierać omówienie głównych tez pracy
magisterskiej, celów jakie autor sobie postawił i
informację czy udało się je zrealizować.
• Należy także napisać jaką metodą się posłużyłeś i jakie
to przyniosło efekty.
• Zamieszcza się je przed „Aneksem”.
• Unikaj dygresji, osobistych komentarzy.
Streszczenie można także napisać w języku obcym (obok
wersji polskiej), a nawet w dwóch językach obcych, jeśli masz
takie aspiracje.
www.PracaMagisterska.net
63
Aneks (Załączniki)
W aneksie zawarte są materiały, które co prawda wiążą się z
pracą, ale nie są jej integralną częścią. Mogą to być np.
kwestionariusz ankiety, raport z obserwacji, zdjęcia, mapy,
schematy itp., czyli materiały które z istotnych względów
chcesz zamieścić.
Nie zawsze konieczny jest aneks. Należy dołączyć dane
dokumenty wtedy, kiedy pełnią one rolę dokumentu
źródłowego i którego zamieszczenie w oryginalnym brzmieniu
spełnia istotna funkcję (czyli podkreślenia, że analiza jest
obiektywna).
Konstrukcja i umiejscowienie
Na początku aneksu zamieszcza się wykaz załączników, nieco
przypominający spis treści. Każdy załącznik w aneksie
powinien mieć tytuł i numer.
Aneks jest autonomiczną częścią pracy. Dlatego też jest
umieszczany na samym końcu pracy magisterskiej.
Numeracja stron
Numeracja stron w aneksie jest również odrębna od tej w
pozostałej części pracy. Istnieje także stanowisko według
www.PracaMagisterska.net
64
którego numeracja w aneksie powinna być kontynuacją tej w
pracy, ale nie polecam takiego rozwiązania.
Jeśli strony numerowałeś/aś za pomocą cyfr arabskich, to w
aneksie możesz zastosować cyfry rzymskie, aby w ten sposób
podkreślić jego autonomię.
Długość
Panuje przekonanie, że aneks nie powinien być dłuższy niż
1/3 części pracy. Wiąże się to z tym, że zbyt często studenci
używają aneksu do „pogrubienia” swojej pracy magisterskiej,
zamieszczając zbyteczne materiały. Jednak w uzasadnionych
przypadkach może zajmować więcej miejsca.
www.PracaMagisterska.net
66
Sprawy techniczne
W pracy magisterskiej niezwykle istotna jest poprawność jeśli
chodzi o kwestie techniczne, ponieważ obok innych funkcji ma
ona za zadanie zaświadczyć o umiejętnościach magistranta w
tej właśnie dziedzinie.
Przypisy
Przypisy zawierają informacje dotyczące literatury źródłowej
oraz objaśnienia, czy uwagi do tekstu głównego.
Wykorzystanie cudzych myśli bez podania ich źródła jest
plagiatem i dyskwalifikuje autora jako badacza.
Przypisy umieszczane są:
1. na dole każdej strony - jest to sposób bardzo popularny,
np. 1 M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości
społeczeństwa polskiego, Wydawnictwo Fundacji Humaniora,
Poznań 2000, s. 56.
2. na końcu całej pracy magisterskiej - nadaje im się
numerację ciągłą.
3. na końcu każdego rozdziału - najmniej czytelny sposób,
również nadaje im się numerację ciągłą, ale w obrębie
www.PracaMagisterska.net
67
rozdziału.
4. w tekście - wtedy mają postać, np. (Ziółkowski 2000:
56), gdzie umieszcza się najpierw nazwisko autora, rok
wydania i stronę. Integralną częścią takiego przypisu jest
odpowiednio ułożona bibliografia (nazwiska autorów ułożone
są alfabetycznie), a wpis wygląda np. tak:
Ziółkowski, Marek. 2000. Przemiany interesów i wartości
społeczeństwa polskiego. Poznań: Wydawnictwo Fundacji
Humaniora.
Rodzaje przypisów:
1. przypis zwykły - wskazuje skąd pochodzi informacja, np. 1 M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości
społeczeństwa polskiego, Wydawnictwo Fundacji Humaniora,
Poznań 2000, s. 56.
2. przypis zwykły rozszerzony - oprócz wskazania źródła
zawiera jeszcze cytat albo szersze omówienie poglądów
autora, np. 1 J. Zieleniewski, Organizacja i zarządzanie, PWE, Warszawa
1967, s. 45. "Całość to przedmiot, w którym bierze się pod
uwagę relację zawierania się części w całości". Taki pogląd
można spotkać w opracowaniach przedstawicieli nurtu
prakseologicznego.
3. przypis polemiczny - stosowany gdy przekształcamy
myśl autora lub prowadzimy z nim polemikę, np.
www.PracaMagisterska.net
68
1 Por. M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości
społeczeństwa polskiego, Wydawnictwo Fundacji Humaniora,
Poznań 2000, s. 56.
4. przypis polemiczny rozszerzony - przeprowadzamy
dyskusję z innymi poglądami i wskazujemy tekst będący
źródłem polemiki, np. 1 Można mieć poważne i uzasadnione zastrzeżenia do tekstu
M. Fuszary, która nie wzięła pod uwagę... Por. M. Fuszara,
Kobiety w polityce, Warszawa 2007, s. 23-25.
5. przypis odsyłający - odsyła się czytelnika do innych
opracowań lub fragmentów swojej pracy, w celu odnalezienia
dokładniejszych informacji, np. 1 Zob. S. P. Huntington, Trzecia fala demokratyzacji,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 56. 1 Zob. Aneks, s. XX.
Rodzaje przypisów ze względu na źródło:
1. prace autorskie - czyli takie gdzie autor jest jasno
określony, należy podać jego inicjał imienia i nazwisko, tytuł
dzieła, miejsce i rok wydania, stronę np.
1 M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości
społeczeństwa polskiego, Wydawnictwo Fundacji Humaniora,
Poznań 2000, s. 56.
2. rozdział lub artykuł w pracach zbiorowych - gdy
książka wydana jest pod redakcją lub ma kilku autorów, a
można zidentyfikować autora interesującego Cię rozdziału
(artykułu), np.
www.PracaMagisterska.net
69
1 E. Wnuk-Lipiński, Zmiana systemowa, [w:] E. Wnuk-
Lipiński, M. Ziółkowski (red.), Pierwsza dekada niepodległości.
Próba socjologicznej syntezy, Instytut Studiów Politycznych
Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2001, s. 21.
3. książka, w której jest wielu autorów (więcej niż
trzech/czterech) - należy podać tytuł publikacji, a następnie
imię i nazwisko pierwszego z autorów, a także dodać: "i in.",
np. 1 T. Parsons, Społeczeństwo: spojrzenie ewolucyjne i
porównawcze, [w:] Współczesne teorie socjologiczne, T. I. A.
Jasińska-Kania i in. (wybór i oprac.), Wydawnictwo Naukowe
SCHOLAR, Warszawa 2006, s. 350.
4. słowniki, encyklopedie, np.
1 Słownik języka polskiego, t.1, Warszawa 1978.
5. z gazet i czasopism, np. 1 A. Czaja, Pionierski projekt opieki nad dziećmi dla
pracujących i bezrobotnych, "Gazeta Wyborcza" 2007 nr 10,
s. 2.
6. źródła internetowe, np. 1 Sokrates, http://www.sokrates.pl (26.04.2008).
Kilka zasad:
• Najistotniejsze w stosowaniu przypisów jest
konsekwentne trzymanie się raz wybranego sposobu.
Dla przykładu sytuacje, w których za jednym razem
podajesz inicjał imienia, a w dalszej części pracy
www.PracaMagisterska.net
70
podajesz całe imię lub za jednym razem uwzględniasz
nazwę wydawnictwa, a później nie, w wielu
przypadkach dyskwalifikuje pracę magisterską, a
przynajmniej znacznie obniża jej ocenę.
• Należy pamiętać, że każdy przypis zaczyna się z dużej
litery, a kończy się kropką.
• Nie należy w przypisach umieszczać niczego, co nie
dotyczy Twojej pracy magisterskiej i nie jest z nią
powiązane.
• Na etapie pracy magisterskiej najczęściej zastosowanie
znajduje przypis zwykły i przypis polemiczny. Jeśli
czujesz się pewnie w stosowaniu przypisów możesz
używać i innych rodzajów, ale nie zawsze jest to dobrze
widziane.
• Tytuły podaje się bez cudzysłowów.
• Unikaj stosowania przypisów niejasnych,
niekompletnych i obarczonych błędami.
www.PracaMagisterska.net
71
Przypis harwardzki
Przypis harwardzki, zwany także oksfordzkim, jest niczym
innym jak przypisem w treści. Przypis ten nie pozwala na
polemikę i wymusza bardziej ścisłe ustosunkowanie się do
treści cytowanej. Jest także krótszy, a więc wielu wybiera go
ze względu na wygodę.
Przypis ten ma formę, np. (Ziółkowski 2000: 15),
gdzie:
Ziółkowski – nazwisko autora przywoływanej publikacji,
2000 – rok wydania,
15 – numer strony na której znajduje się przywoływany
fragment.
W tekście wygląda on tak:
Indywidualizm jest często uważany za cechę
charakterystyczną społeczeństwa nowoczesnego, orientację
na siebie samego i własne interesy, która postępuje wraz z
modernizacją i jest warunkiem jej rozwoju (por. Bokszański
2007: 23).
www.PracaMagisterska.net
72
Ogólne zasady stosowania:
• W przypisach w tekście występują, tak samo jak przy
innych rodzajach przypisów, odpowiednie skróty:
o w przypadku cytowania danego fragmentu:
(Bokszański 2007: 23),
o w przypadku referowania dłuższego fragmentu
tekstu: (por. Bokszański 2007: 23),
o w przypadku gdy „cytujesz cytat”, czyli na
przykład Bokszański cytuje definicję jakiegoś
innego autora, którą chcesz powtórzyć: (cyt. za
Bokszański 2007: 23).
• Gdy odwołujesz się kilkakrotnie do jednej publikacji, nie
rozdzielonej innymi pozycjami, wówczas zamiast
nazwiska autora i roku wydania, stosuje się słowo
„tamże”, np.
Ziółkowski zwraca uwagę na pewne implikacje takiego
ujęcia. Po pierwsze zarówno interesy jak i wartości
tworzą pewne „hierarchiczne systemy”. Przekonanie o
czymś, że jest to słuszne lub korzystne rodzi także
przekonanie, że środki prowadzące do takiego celu,
także są słuszne i korzystne (por. Ziółkowski 1999:
123-124).
Po drugie celem działania jednostki może być „dobro”
sześciu rodzajów podmiotów: „(…) (A) samej tej
jednostki, (B) małej grupy (np. rodziny), do której
należy ta jednostka, (C) większej zbiorowości (np.
narodu), do której należy ta jednostka, (D) innych
www.PracaMagisterska.net
73
małych grup, do których ta jednostka nie należy i z
którymi nie ma żadnych związków, (F) wszystkich bez
wyjątku jednostek, grup i zbiorowości ludzkich” (tamże:
124).
• W przypadku, gdy publikacja ma dwóch autorów,
podaje się oba nazwiska, łącząc je spójnikiem "i". Jeśli
autorów jest trzech wygląda to tak:
(Ziółkowski, Kowalski i Nowak 1996: 34)
Natomiast gdy autorów jest więcej niż trzech należy
podać nazwisko pierwszego, ze skrótem "i in." (i inni),
np.
(Ziółkowski i in. 1997: 89)
• Integralną częścią przypisu w tekście jest odpowiednio
skomponowana bibliografia. Odpowiednio zrobiony wpis
wygląda w ten sposób:
Ziółkowski, Marek. 2000. Przemiany interesów i
wartości społeczeństwa polskiego. Poznań:
Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Ważne jest, żeby zaczynał się od nazwiska autora i roku
wydania, a także aby kolejne wpisy były uszeregowane
alfabetycznie. Pamiętajmy, że najważniejsze w
stosowaniu przypisów jest konsekwentne stosowanie
raz wybranego sposobu.
• W przypadku, gdy jeden autor wydał kilka publikacji w
jednym roku, możemy napisać to tak:
www.PracaMagisterska.net
74
Grochal, Renata. 2007a. Konkurs na prezesa LOT-u od
kuchni. „Gazeta Wyborcza” nr 23, s. 24.
Grochal, Renata. 2007b. Związki z LOT-u:
Dąbrowskiemu już dziękujemy! „Gazeta Wyborcza” nr
69, s. 20.
Przy roku wydania stawia się odpowiednią literę
alfabetu, przypis w tekście wygląda wówczas: (Grochal
2007a: 24) i (Grochal 2007b: 20).
www.PracaMagisterska.net
75
Cytaty
Cytat oznacza dosłowne przytoczenie przez autora pracy,
fragmentu jakiegoś tekstu lub czyjejś wypowiedzi. Chroni on
autora przed zarzutem o plagiat.
Nie należy cytować rzeczy, które są uważane w danej
dyscyplinie za oczywiste i nie nadużywać stosowania cytatów.
Może powstać zarzut tzw. „cytatologii”, czyli odtwórczego
zlepiania ze sobą myśli różnych autorów.
Wyróżnienie
Cytat jest wyróżniany za pomocą wzięcia tekstu w cudzysłów,
np.
„Parsons nie twierdzi, że modele te przedstawiają jakieś
realne, historyczne społeczeństwa; są raczej skrajnymi
analitycznymi punktami na kontinuum, wzdłuż którego można
uszeregować realnie istniejące społeczeństwa”
Jednak należy pamiętać, że nie każdy cudzysłów oznacza
cytat.
www.PracaMagisterska.net
76
Wyróżnienia w cytacie
Jeśli w cytowanym fragmencie tekstu występują wyróżnienia
(kursywa, pogrubienie itp.), należy je stosować w taki sposób
jak zaprezentowano w oryginale, np.
„Czy traktować go ze względu na to jaki jest sam w sobie, czy
raczej ze względu na co robi lub co może wypływać z jego
działań?”
Cytat drugiego stopnia
Jeśli w cytowanym fragmencie tekstu występuje cudzysłów,
należy go zamienić na cudzysłów drugiego stopnia, np.
„Zwykle takie zjawiska uważane są za <<iluzoryczne>> i nie
honorowane przez żadną dziedzinę wiedzy”
Opuszczanie fragmentu tekstu
Wielokropek ujęty w nawias kwadratowy lub okrągły (jeśli w
tekście nie ma innych nawiasów) jest natomiast znakiem
tego, że opuszczono fragment cytowanego tekstu lub urwano
zdanie przed jego końcem. Ewentualnie pominięto początek
zdania, gdy wielokropek jest przed nim, np.
„Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia stała
się kontrrewolucyjna filozofia katolicka we Francji (…)”
www.PracaMagisterska.net
77
„(…) są to subiektywne cele, którym towarzyszy zwykle (…)
znajomość środków osiągania tych celów, czyli reguł
postępowania”
www.PracaMagisterska.net
78
Wtrącenie w tekst cytatu
Niekiedy trzeba zaingerować w cytat. Na ogół czyni się to
wtedy, kiedy bez tej ingerencji byłby on niezbyt zrozumiały
dla czytelnika tekstu.
Gdy cytowany fragment nie tłumaczy się sam przez się, albo
konieczny jest komentarz, w tekście cytatu umieszcza się
wyjaśnienie, ujęte w nawiasy kwadratowe, np.
„Filozof, posługujący się rozumem i doświadczeniem,
powinien te prawa [przyrody] odkryć”.
Kiedy ingerujesz w cytat, przez np. pogrubienie jakiegoś
wyrazu, żeby zwrócić na niego szczególną uwagę czytelnika,
należy o tym fakcie poinformować poprzez wstawienie
stosownej informacji, razem z określeniem autorstwa. Można
podać własne inicjały, np.
„Filozofowie Oświecenia, wierzący w potęgę rozumu, skłonni
byli do odrzucania [podkr. autora] wiary w tradycyjne
autorytety”.
Jeśli w obrębie cytatu wprowadza się wtrącenie odautorskie,
mające postać zdań, wówczas należy je wstawić między
myślnikami, np.
„Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia - pisze
www.PracaMagisterska.net
79
George Ritzer - stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka
we Francji, reprezentowana przez Louisa de Bonalda (1754-
1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821)”.
Jak pewnie widzisz, w przykładzie wyżej występuje jeden
cudzysłów. Możliwa jest także inna sytuacja - gdy wtrącenie
jest wydzielone przecinkami, np.
„Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia”, pisze
George Ritzer, „stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka
we Francji, reprezentowana przez Louisa de Bonalda (1754-
1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821)”.
W przypadku stosowania kursywy:
Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia – pisze
George Ritzer – stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka
we Francji, reprezentowana przez Louisa de Bonalda (1754-
1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821).
Najbardziej skrajną formą opozycji wobec Oświecenia, pisze
George Ritzer, stała się kontrrewolucyjna filozofia katolicka
we Francji, reprezentowana przez Louisa de Bonalda (1754-
1840) i Josepha de Maistre’a (1753-1821).
www.PracaMagisterska.net
80
Wykresy
Wykresy stosuje się do przedstawienia przebiegu zjawisk,
zależności pomiędzy określonymi właściwościami, zmian
ilościowych w czasie itp. Nie należy nadużywać tego środka
ilustracji, choć bezwątpienia właściwie stosowany przedstawia
dużą wartość.
Występują m.in.
1. wykresy słupkowe, doskonałe w prezentowaniu zmian
w wybranych okresach,
2. kołowe, przydatne w podziałach procentowych,
3. liniowe, gdy trzeba zaprezentować zmianę w czasie.
Numer i tytuł
Każdy wykres musi mieć swój numer i tytuł, w postaci:
[numer wykresu] [kropka] [tytuł wykresu]
Przykład: Wykres 1. Procentowy udział Polaków po 60 roku
życia w wyborach prezydenckich w 2010 r.
Należy je umieścić nad wykresem. W całej pracy występuje
numeracja ciągła. Zwróć uwagę, że tytułu nie kończy się
kropką, chyba że jest to skrót.
www.PracaMagisterska.net
81
Źródło
Pod wykresem należy podać źródło danych w nim
przedstawionych.
• Jeśli jest to przekopiowany wykres:
Źródło: E. Babbie, Badania społeczne w praktyce,
Warszawa 2007, s. 45.
Zatem:
Źródło: [przypis zakończony kropką]
• Jeśli powstał na podstawie danych gdzieś zawartych,
ale jest tworem autora pracy:
Źródło: opracowanie własne na podstawie: E. Babbie,
Badania społeczne w praktyce, Warszawa 2007, s. 45.
• Jeśli natomiast jest całkowicie oryginalny:
Źródło: opracowanie własne.
Przypis
Jeśli jakiś element wykresu wymaga wyjaśnienia, należy to
uczynić bezpośrednio pod wykresem, stosując inny sposób
oznaczenia niż w tekście (np. używając gwiazdki).
www.PracaMagisterska.net
82
Wygląd tekstu
Wielu magistrantów robi błąd, nie przykładając się do strony
wizualnej pracy magisterskiej. W efekcie muszą później
przeglądać duże fragmenty tekstu, szukając ewentualnych
„niedoróbek”.
Estetyka tekstu
Jednym z zadań pracy magisterskiej jest sprawdzenie, czy
przyszły magister opanował umiejętność pracy nad tekstem.
Dlatego też należy przykładać szczególną uwagę i dokładać
wszelkich starań aby była ona napisana bez zarzutu.
Tekst właściwy pracy magisterskiej powinien być
wyjustowany.
Poniżej przedstawię proporcje, które możesz wykorzystać,
aby Twoja praca wyglądała estetycznie:
1. Wcięcie (akapit): 0,5-1,0
2. Marginesy:
o lewy: 3,5-4,0
o prawy: 1,0-1,5
o górny: 2,0-2,5
o dolny: 2,0-2,5
www.PracaMagisterska.net
83
3. Tekst właściwy najczęściej przyjmuje wartość 12, zatem
w tym wypadku pozostałe elementy:
o tytuł rozdziału: 17
o tytuł podrozdziału: 15
o tytuł paragrafu: 13
o przypis: 9
o numer strony: 10
o czcionki w tabeli: 9
4. Interlinia (w Word: Format > Akapit > patrz
Odstępy):
o tekst właściwy: 1,5
o przypis: pojedyncze
www.PracaMagisterska.net
84
Twarda spacja
Twarda spacja, zwykle stosowana w nagłówkach, nie pozwala
na łamanie w danym miejscu wiersza. Stosowana jest, gdy na
końcu wiersza wypada pojedyncza litera np. „i”, którą należy
przenieść do wiersza następnego. Wtedy pomiędzy właśnie tą
literą, a następnym wyrazem można wstawić twardą spację.
Twardą spację tworzy się poprzez wciśnięcie klawiszy:
Shift+Ctrl+Spacja
Ma ona zawsze ten sam rozmiar, nawet w przypadku tekstu
wyjustowanego (nie dopasowuje się).
www.PracaMagisterska.net
85
Bękart a wdowa
Tymi niezbyt wdzięcznymi nazwami określa się błędy
popełniane w wyglądzie tekstu. Pewnie czasem słyszysz jak
ktoś używa takich określeń, więc pora wyjaśnić czym się
różnią:
• „Bękart” to ostatni wiersz, który nie zmieścił się u dołu
strony, więc został przeniesiony na stronę następną.
• „Wdowa” natomiast to wiersz na końcu akapitu, w
którym jest mniej niż 7 znaków.
Należy wystrzegać się zarówno jednego, jak i drugiego
rodzaju błędów. Możesz tego dokonać przez:
przeformułowanie zdania lub zagęszczenie odstępów między
znakami (w Word: Format > Czcionka > Odstępy między
znakami).
www.PracaMagisterska.net
86
Obrona pracy magisterskiej
Kiedy już masz przygotowany tekst przychodzi stresujący, ale
także dość przyjemny moment obrony pracy magisterskiej.
Stresujący, ponieważ nie wiesz co Cię czeka, a przyjemny bo
to już koniec, wkrótce będziesz magistrem.
Jak przygotować się do obrony pracy magisterskiej?
Przychodzi taki dzień, w którym stajesz przed ostatnią
przeszkodą w drodze po dyplom. To jak Ci się uda ją pokonać
zależy tylko i wyłącznie od Ciebie.
Egzamin dyplomowy, zwany obroną pracy magisterskiej,
zdaje się przed komisją, w skład której wchodzą:
przewodniczący komisji, promotor i recenzent.
W trakcie trwania egzaminu zadawane są pytania odnoszące
się do pracy magisterskiej, a także programu studiów, czy
specjalizacji.
Ocena na dyplomie jest obliczana na podstawie: średniej
arytmetycznej wszystkich ocen uzyskanych w trakcie studiów,
oceny pracy magisterskiej i oceny egzaminu magisterskiego.
W dyplomie jest wpisywany wynik wyrównany do pełnej oceny.
www.PracaMagisterska.net
87
Zatem jak się przygotować?
Dobra organizacja to podstawa
Sprawdź na stronie internetowej swojej uczelni, jak wygląda
na niej zaliczenie egzaminu magisterskiego. Prawdopodobnie
znajdziesz tam listę pytań, jakich możesz spodziewać się w
jego trakcie.
Warto to zrobić odpowiednio wcześnie, ponieważ jest jeszcze
czas, aby uzgodnić z kolegami-studentami ewentualny podział
zadań, przygotowanie odpowiedzi. Nawet jeśli nie będą to
opracowania wysokich lotów, to masz już jakiś punkt
zaczepienia, aby opracować to zagadnienie samodzielnie.
Ważne jest, żebyś miał przygotowane materiały, z których
zamierzasz się uczyć. Postaraj się, żeby były kompletne i
wiarygodne.
Przygotowuj się systematycznie, krok po kroku. Dobrze
rozplanuj kiedy co robisz, kiedy czego się uczysz, żeby
później nie okazało się, że brakuje Ci czasu.
Postaraj się nie denerwować
Nawet w sytuacji, która wydaje się bardzo ciężka - nie
panikuj. Będziesz sądził, że masz mało czasu, że nie dasz
rady. Postaraj się nie poddawać takim myślom. Przygotuj
nawet bardzo schematyczny plan powtórki i trzymaj się go.
www.PracaMagisterska.net
88
Obiecaj sobie, że go zrealizujesz. To poprawi Twoją
motywację, a także uspokoi.
Nie słuchaj „strasznych opowieści”
Koledzy z pewnością zarzucą Cię opowieściami o „strasznych”
obronach, gdzie większość studentów nie zdała, a nieliczni,
którym się udało, dostali naciągane 3, ponieważ albo była to
kobieta w ciąży, albo chłopak miał dobre układy.
Włóż takie opowieści między bajki. Faktem jest, że lepiej
wybrać promotora, który ma mniej magistrantów (bo bardziej
mu zależy, żebyś zdał), ale sytuacje, w której magistrant nie
zdaje egzaminu dyplomowego należą do rzadkości.
Komisja stara się pomóc nawet w przypadkach
beznadziejnych, naprowadza, podpowiada.
Nie daj się zwieść „luzackim opowieściom”
Są także przeciwstawne opowieści. O tym, że obrona składała
się tylko z przedstawienia „Wstępu” własnej pracy
magisterskiej. Oczywiście taki scenariusz jest jak najbardziej
pożądany, ale co jeśli nie sprawdzi się w Twoim przypadku?
Dostaniesz pytanie bardziej szczegółowe, albo odnoszące się
do Twojej specjalizacji. Cóż, możesz zawsze twierdzić, że
jesteś w ciąży...
www.PracaMagisterska.net
89
Zawsze pytaj starszych kolegów i promotora
Skład komisji przynajmniej z grubsza jest znany (będzie w
niej promotor i recenzent, których mam nadzieję kojarzysz).
Dlatego wcześniej zapytaj swojego promotora, np. podczas
seminarium lub dyżuru jak będzie wyglądała obrona. Zadaj to
samo pytanie także starszym kolegom (choćby doktorantom),
którzy zdawali na tym samym kierunku, w podobnym składzie
komisji.
Po prostu zrób mały zwiad. Plotka jest tutaj rzeczą wspaniałą
i posłuż się nią mądrze.
Przyjdź na obronę wypoczęty
Bynajmniej nie chodzi mi tutaj o Twoje zdrowie i dobre
samopoczucie, choć to także jest ważne. Rzecz w tym, że
będziesz musiał odpowiadać na pytania i nie może się nagle
okazać, że zapominasz najprostszych rzeczy.
W wypadku, gdy masz „pustkę w głowie”, prędzej coś
wymyślisz będąc wypoczętym, niż w stanie niewyspania,
zmęczenia i ogólnego zniechęcenia, gdy jedyne na co masz
ochotę to się rozpłakać.
A tak Ci zrobić nie wolno! Nie ma sytuacji tak złej, żeby nie
dało się z niej wyjść obronną ręką. Nigdzie nie jest napisane,
że Twoje poglądy muszą być takie same jak komisji.
Zaprezentuj swój własny punkt widzenia. Odpowiedz
www.PracaMagisterska.net
90
inteligentnie, z dowcipem, a wiele zostanie Ci wybaczone. Nie
jest w interesie egzaminujących, żebyś nie zdał.
www.PracaMagisterska.net
91
Kryteria oceny
Przed obroną, zanim jeszcze oddasz pracę, warto zdawać
sobie sprawę jakie stosuje się kryteria oceny prac
magisterskich.
Obronę pracy magisterskiej poprzedzają jej recenzje (pisane
przez promotora, recenzenta i ewentualnie drugiego
recenzenta), sporządzane na specjalnych formularzach.
Recenzent odpowiada na kilka pytań, dotyczących głównie:
przyjętej metodologii, oceny merytorycznej pracy, zgodności
ze stanem faktycznym, strony technicznej itp.
Typowy formularz, wypełniany przez oceniających, zawiera
następujące punkty (Kuziak i Rzepczyński 2008: 213-214):
1. Czy treść pracy odpowiada tematowi określonemu w
tytule?
2. Ocena układu, struktury podziału, kolejności rozdziałów,
kompletności itp.
3. Ocena merytoryczna.
4. Inne uwagi.
5. Czy praca stanowi nowe ujęcie problemu? Jeśli tak, w
jakim zakresie?
www.PracaMagisterska.net
92
6. Dobór i wykorzystanie źródeł.
7. Ocena strony formalnej (język, opanowanie techniki
pisania pracy, spis rzeczy, odsyłacze, przypisy itp.).
8. Sposób wykorzystania pracy (publikacja, udostępnienie
instytucjom, materiał źródłowy).
9. Ocena pracy.
W ocenie pracy magisterskiej nie bez znaczenia jest rozmiar
wysiłku badawczego autora. Stanowi ona jedną z doskonałych
okazji do selekcji kandydatów do dalszych studiów.
www.PracaMagisterska.net
93
Pytania praktyczne
Studenci przed obroną pracy magisterskiej zadają sobie wiele
pytań, spróbuję więc odpowiedzieć na niektóre z nich.
Strój
Obrona prac magisterskich jest doniosłym wydarzeniem na
uczelni. Dlatego też obowiązuje na niej strój galowy.
Niedopuszczalne jest, żeby ktoś przyszedł w jeansach i
wyciągniętym podkoszulku, jeśli rozumiesz co mam na myśli.
Również członkowie komisji będą ubrani odświętnie, wobec
czego zbyt luźne podejście do egzaminu nie wyglądałoby
korzystnie.
Nawet nie odwołując się do podstawowych zasad szacunku
wobec tytułu, jaki masz uzyskać i kadry uczelni – pomyśl o
sobie, i o tym czy chcesz aby takie doniosłe wydarzenie nie
różniło się niczym od dnia codziennego?
Prezenty
Niektórzy studenci twierdzą, że trzeba dać prezent komisji, bo
„spojrzy wtedy łaskawszym okiem”. Nie jest to prawda. W
praktyce jest to nawet dla komisji dość problematyczne.
Prezent taki może być potraktowany jako „łapówka”.
www.PracaMagisterska.net
94
Oczywiście nikt nie wezwie policji, ale wywoła to pewną
konsternację. Później nie wiadomo co z tym „prezentem”
zrobić, kto ma go wziąć itp.
Zdarzają się profesorowie, którzy w ogóle nie chcą brać tego
typu podarków i jest to przez nich źle widziane.
Jak w wielu innych sytuacjach - warto zapytać swojego
promotora (jako członka komisji), jak on zapatruje się na
wręczenie komisji kwiatów, czy butelki koniaku. Jeśli nawet
nie będzie chciał odpowiedzieć wprost, to łatwo
wywnioskować z jego zachowania, czy zachęca, czy
zdecydowanie odradza.
Jak to wygląda w praktyce
Obrona pracy magisterskiej w praktyce wygląda różnie, w
zależności od uczelni, kierunku, czy nawet składu komisji.
Możesz zostać odpytany jedynie z treści własnej pracy
magisterskiej i wyjść szczęśliwy.
Jednak w wypadku, gdy przewodniczący podchodzi do sprawy
poważnie, wówczas losujesz zestaw pytań i musisz na nie
odpowiedzieć.
Szukaj treści pytań na stronie swojej uczelni.
www.PracaMagisterska.net
95
Zachowanie
Podchodząc do obrony (egzaminu) pracy magisterskiej musisz
pamiętać, że od magistra oczekuje się zachowania i stylu
bycia na pewnym poziomie.
Przede wszystkim zachowuj się z szacunkiem i grzecznie.
Pamiętaj o tytułach, gdy zwracasz się do któregoś z członków
komisji (w tym celu warto je poznać).
Nie podchodź do egzaminu zbyt luźno. To świadczy o tym, że
Ci nie zależy. Może być widoczne w Twojej postawie, w tym
jak wchodzisz, siadasz na krześle. Czy jesteś wyprostowany i
skoncentrowany, czy raczej znudzony, i mocno rozluźniony.
Najlepiej usiądź prosto. Nie zakładaj nogi na nogę (odbierane
jako zbyt silny znak pewności siebie), lecz trzymaj je razem.
Nie gestykuluj nerwowo rękami, ani ich nie zaciskaj.
Mów jasno i tak, żeby komisja Cię słyszała. Staraj się, aby
głos Ci nie drżał. Jeśli się denerwujesz weź głęboki oddech,
zastanów się nad odpowiedzią.
Jeśli komisja wytyka Ci błędy, odpowiadając musisz bronić
swoich racji. Stanowczo lepiej dyskutować niż milczeć. Ale nie
możesz pozwolić sobie na kłótnię, ani podnosić głosu. Co
innego gdy to robi egzaminujący, a co innego gdy to robisz
Ty. Pamiętaj, że różnić też się można pięknie.
Nie zapominaj także o tym, że komisja jest do Ciebie
www.PracaMagisterska.net
96
nastawiona pozytywnie. Tworzą ją zwykle ludzie, którzy Cię
uczyli i w jakiś sposób zależy im na tym, abyś zdał.
Jeśli coś zapomniałeś, albo nie umiesz odpowiedzieć,
przynajmniej spróbuj, z pewnością naprowadzą Cię, albo
przynajmniej będą chcieli to zrobić. Aby to się jednak udało
nie możesz być zbyt mocno zdenerwowany. Musisz słuchać co
do Ciebie mówią i odpowiadać.
Nie wolno Ci się zniechęcać jeśli nie odpowiedziałeś na któreś
pytanie, albo odpowiedziałeś tylko cząstkowo. Będziesz
oceniany za całokształt.
www.PracaMagisterska.net
97
Istotna wskazówka
Przedstawię tutaj tylko jedną wskazówkę, ale za to na wagę
złota - przede wszystkim nie denerwuj się.
Człowiek pod wpływem stresu wiele zapomina. Jako student,
który już swoje przeszedł (mówię o egzaminach), pewnie już
to wiesz. Nie dopuść do sytuacji gdy stres Cię zjada.
Przed obroną, zrelaksuj się, uspokój, idź na spacer, nie ucz
się do ostatniego momentu. Najlepiej jest poświęcić nawet
cały dzień przed obroną na relaks (w tym celu trzeba zacząć
się przygotowywać odpowiednio wcześnie, nie łudź się, że w
jeden dzień nauczysz się wszystkiego).
Nie przychodź na obronę za wcześnie, lecz wtedy, kiedy jest
przewidziane, że wchodzisz. Pozostali studenci mogą Cię
niepotrzebnie zdenerwować. Ich stres udzieli się Tobie.
Wtedy przed komisją głos Ci więźnie w gardle, możesz się
nawet rozpłakać. Ale nie martw się. Obrona to dla większości
studentów najłatwiejszy egzamin jaki przyszło im zdawać.
Jesteś oceniany za całokształt.
Jeśli nie będziesz wiedział, zapomnisz, któryś z członków
komisji z pewnością Cię naprowadzi. Atmosfera na obronie
jest dość luźna. Profesorowie podchodzą z dużą sympatią do
studentów, których przecież uczyli.
Panuje przekonanie, że obrona to tylko formalność i w
www.PracaMagisterska.net
98
większości wypadków tak właśnie jest. Jednak nie zapominaj,
że nie wolno Ci się zdenerwować, tak abyś nie mógł
odpowiedzieć na pytanie.
Nie tyle będzie sprawdzany Twój stan wiedzy (choć to także),
ale liczy się także sposób w jaki odpowiadasz. W jaki się
bronisz i wychodzisz „z opresji”.
Jeśli zamiast odpowiedzieć, będziesz milczeć lub płakać (to
już ekstremum), to wtedy nie ma żadnych podstaw do tego
żeby wystawić Ci pozytywną ocenę.
www.PracaMagisterska.net
99
Podziękowanie
Dzień obrony pracy magisterskiej jest bezwątpienia bardzo
ważny, nie tylko dla Ciebie, ale także dla Twojego promotora.
Promotor jest osobą, która w znaczny sposób przyczynia się
do poprawnego napisania i skutecznej obrony pracy
dyplomowej. Dlatego, w dobrym tonie jest podziękować mu
za podjęty wysiłek.
Można to zrobić zarówno w dniu obrony, jak też po niej. Całą
grupą lub wysyłając delegację. Zwykle studenci, w ramach
jednej grupy seminaryjnej, kupują kwiaty i wręczają swojemu
promotorowi. Zdarza się, że zrzucają się na jakiś „większy”
upominek.
Dziękują mu przy tym za pomoc, wsparcie, porady przy
pisaniu pracy, prowadzenie seminarium magisterskiego,
cierpliwość itp.
Nie jest to oczywiście element wymagany, lecz przyjmuje się,
że tak należy postąpić. Jest to uroczyste zamknięcie tego
etapu swojego życia, pożegnanie się, a także zostawienie po
sobie dobrego wrażenia.
Jeśli z jakichś względów chcesz podziękować w formie
pisemnej, możesz przeczytać również ten tekst.
www.PracaMagisterska.net
100
Bibliografia
Babbie, Earl. 2007. Badania społeczne w praktyce. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Boć, Jan. 2006. Jak pisać pracę magisterską. Wrocław:
Kolonia Limited.
Bogusz, Jan i Tadeusz Karwat. 1972. Jak studiować (poradnik
metodyczny). Warszawa: Wojskowa Akademia Polityczna im.
F. Dzierżyńskiego.
Brzeziński, Jerzy. 1999. Metodologia badań psychologicznych.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Cempel, Czesław. 2003. Nowoczesne zagadnienia metodologii
i filozofii badań. Poznań: Instytut Technologii Eksploatacji.
Churchill, Gilbert A. 2002. Badania marketingowe. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Frankfort-Nachmias, Chava i David Nachmias. 2001. Metody
badawcze w naukach społecznych. Poznań: Zysk i S-ka.
Gambarelli, Gianfranco i Zbigniew Łucki. 2001. Jak
przygotować pracę dyplomową lub doktorską. Kraków:
UNIVERSITAS.
Gierz, Wiesława. 2006. Jak napisać pracę licencjacką?
Gdańsk: Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa.
www.PracaMagisterska.net
101
Kaszyńska, Alicja. 2008. Jak napisać, przepisać i z sukcesem
obronić pracę dyplomową lub magisterską? Gliwice:
Wydawnictwo Złote Myśli.
Krzykała, Franciszek. 1986. Metodologia badań i technik
badawczych w socjologii. Koszalin-Poznań: Koszaliński
Ośrodek Naukowo-Badawczy.
Kuziak, Michał i Sławomir Rzepczyński. 2008. Jak pisać?
Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN.
Mendel, Tadeusz. 2007. Metodyka pisania prac doktorskich.
Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu.
Nowak, Stefan. 1965. Studia z metodologii nauk społecznych.
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Nowak, Stefan. 1970. Metodologia badań socjologicznych.
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Nowak, Stefan. 2007. Metodologia badań społecznych.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pieter, Józef. 1960. Praca naukowa. Katowice: Wydawnictwo
„Śląsk”.
Riechert, Johannes. 1969. Jak studiować? Warszawa:
Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Silverman, David. 2010. Prowadzenie badań jakościowych.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
www.PracaMagisterska.net
102
Sztumski, Jerzy. 2005. Wstęp do metod i technik badań
społecznych. Katowice : "Śląsk" Wydawnictwo Naukowe.
Święcicki, Maciej. 1971. Jak studiować? Jak pisać pracę
magisterską? Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Węglińska, Maria. 2005. Jak pisać pracę magisterską?
Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls".
Wilson, Edgar B. 1968. Wstęp do badań naukowych.
Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa.
Wolańska, Ewa i inni. 2009. Jak pisać i redagować.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Zenderowski, Radosław. [b.r.]. Technika pisania prac
magisterskich. Warszawa: CeDeWu.