Januari 2004

Jongeren en verslavingen

Doelstellingen

Het doel van deze studie bestaat erin het gedrag van de jongeren te evalueren op het vlak van de consumptie van tabak en van alcohol.

Methodologie 550 kwantitatieve interviews in België via persoonlijke gesprekken met

200 jongeren van 11 à 12 jaar, 200 jongeren van 15 à 16 jaar en 150 jongeren van 17 à 18 jaar.

Field: maart-mei 2003. Aselecte gelaagde steekproef gecorrigeerd volgens de methode van de

valpunten. De interviews met de jongeren (11-12 jaar, 15-17 jaar en 18-25 jaar) werden afgenomen zonder dat de ouders daarbij aanwezig waren. De resultaten hebben de gepaste statistische behandelingen (, foutmarge) ondergaan. De maximale totale foutmarge op de steekproef bedraagt 3,0%.

Enkel de betekenisvolle resultaten worden voorgesteld. Elk gegeven werd evenwel geanalyseerd - volgens de profielen - in functie van de plaats (provincie), het geslacht, de leeftijd, de sociale groep, de taalgroep en het type opleiding.

Jongeren en alcoholische dranken

Consumptie van alcoholhoudende dranken Eerste proefneming (percentages, soorten

dranken) Consumptie (percentages, volume, soorten) Jaarlijkse consumptie, toename Aankoop (percentage, betaling)

Alcoholhoudende dranken

Heb je al eens een alcoholhoudende drank geproefd?

Bijna 9 op de 10 jongeren hebben al alcohol geconsumeerd.

Reeds op de leeftijd van 11-12 jaar hebben ze hun eerste glas gedronken.

De consumptie neemt toe met de leeftijd. Als op de leeftijd van 11-12 jaar 2 op de 3 jongeren reeds alcohol hebben geconsumeerd, geldt dat onder 15- à 16-jarigen al voor 9 op de 10 jongeren.

68%

90% 94%

11-12 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar

Alcoholhoudende dranken

Welke alcoholhoudende drank(en) heb je al geproefd?

Jongeren van 11 à 12 jaar hebben doorgaans al meerdere soorten alcoholische dranken getest: de jongens gemiddeld 2,2 soorten en de meisjes 1,9 soorten.

Wijn en bier zijn de meest geconsumeerde alcoholische dranken.

Ondanks hun recente verschijning hebben de breezers een zeker succes.

15%

27%

30%

34%

40%

59%

Sterkedrank

Cocktail

Breezer

Aperitief

Bier

Wijn

11-12 jaar

Basis: hebben reeds alcoholische dranken geconsumeerd

Alcoholhoudende dranken

Welke alcoholhoudende drank(en) heb je al geproefd?

Jongeren van 15-16 jaar hebben al meerdere soorten alcoholische dranken getest: de jongens gemiddeld 3,2 soorten en de meisjes 3 soorten.

Bier, breezers, aperitieven en cocktails zijn de meest geconsumeerde alcoholische dranken, na wijn en sterke drank.

Op die leeftijd heeft 1 op de 2 jongeren reeds alcohol gedronken.

51%

66%

68%

73%

76%

78%

Sterkedrank

Wijn

Cocktail

Aperitief

Breezer

Bier

15-16 jaar

Basis: hebben reeds alcoholische dranken geconsumeerd

Alcoholhoudende dranken

Welke alcoholhoudende drank(en) heb je al geproefd?

De alcoholconsumptie onder de jongeren van 17-18 jaar gelijkt sterk op die van de 15- en 16-jarigen.

De aangenomen gewoonten inzake de consumptie van aperitief, cocktails of sterkedrank raken nog steviger ingebed.

De jongens drinken gemiddeld 4,4 soorten en de meisjes 4 soorten.

Op die leeftijd heeft meer dan 1 op de 2 jongeren reeds alcohol gedronken.

56%

66%

74%

74%

76%

79%

Sterkedrank

Wijn

Cocktail

Aperitief

Breezer

Bier

17-18 ans

Basis: hebben reeds alcoholische dranken geconsumeerd

Alcoholhoudende dranken

Consumeert alcoholische dranken

1 op de 10 jongeren van 11-12 jaar verklaart alcoholische dranken te consumeren.

Op de leeftijd van 15-16 jaar consumeert meer dan 1 op de 2 deze dranken.

Op de leeftijd van 17-18 jaar verklaren 2 op de 3 jongeren dat ze alcohol consumeren.

10%

54%

67%

11-12 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar

Alcoholhoudende dranken

Consumptiefrequentie op jaarbasis

De jongeren van 11-12 jaar die alcoholische dranken consumeren, consumeren 3,2 soorten dranken, met een voorkeur voor cocktails (zoals gin cola, vodka orange, vodka citroen, rum cola,...), breezers of bier.

Wijn, sterkedrank en aperitief worden minder geconsumeerd

De consumptie loopt op tot 1,5 alcoholische dranken per week.

3

5

9

17

18

22

Aperitief

Sterkedrank

Wijn

Bier

Breezer

Cocktail

11-12 jaar

Basis: hebben reeds alcoholische dranken geconsumeerd

Alcoholhoudende drankenConsumptiefrequentie

op jaarbasis De jongeren van 15-16 jaar die

alcoholische dranken consumeren, consumeren 2,2 soorten dranken, met een voorkeur voor aperitieven (Martini, Porto, Passoa, Malibu, ...), bier, cocktails (gin cola, vodka orange, vodka citroen, rum cola,...) of breezers.

Wijn en sterkedrank worden minder hoog aangeslagen.

Hun consumptiepeil loopt op tot 3,9 alcoholische dranken per week.

5

20

28

31

47

59

Sterkedrank

Wijn

Breezer

Cocktail

Bier

Aperitief

15-16 jaar

Basis: hebben reeds alcoholische dranken geconsumeerd

Alcoholhoudende dranken

Consumptiefrequentie op jaarbasis

De jongeren van 17-18 jaar die alcoholische dranken consumeren, consumeren 2,7 soorten dranken, met een voorkeur voor aperitieven (Martini, Porto, Passoa, Malibu, ...), bier, breezers of cocktails (gin cola, vodka orange, vodka citroen, rum cola,...).

Wijn en sterkedrank worden minder hoog aangeslagen.

Hun consumptiepeil komt op 4 alcoholische dranken per week.

17

19

31

34

46

46

Sterkedrank

Wijn

Cocktail

Breezer

Bier

Aperitief

17-18 jaar

Basis: hebben reeds alcoholische dranken geconsumeerd

Alcoholhoudende dranken

Consumptietoename

Ongeacht welke indicator men neemt (aankoop door de jongere, proeven-smaak, aankoop, consumptie/week), blijft de vaststelling dezelfde: de interesse voor alcoholische dranken neemt toe met de leeftijd.

Naarmate hij ouder wordt, koopt de jongere vaker alcoholische dranken met zijn zakgeld, proeft hij meer van de alcoholische dranken, consumeert hij meer alcoholische dranken, en doet hij dat in alsmaar grotere getale.

16%

50%

67%

10%

54%

67%68%

90%94%

1,5 x/week 3,9 x/week 4,0 x/week

11-12 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar

Aankopen Proeven Consumeren Cons/week

Alcoholhoudende dranken

Heb je al alcoholische dranken gekocht voor jezelf?

1 op de 6 jongeren van 11-12 jaar heeft reeds alcoholische dranken gekocht voor eigen gebruik.

Vanaf de leeftijd van 15 jaar komt dat aantal al op 1 op de 2 jongeren, en vanaf 17 jaar zelfs op 2 op de 3 jongeren.16%

50%67%

84%

50%33%

11-12 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar

JaNee

Alcoholhoudende dranken

Wie heeft die aankopen betaald?

In de meeste gevallen betaalt de jongere zijn/haar aankopen van alcoholische dranken met het eigen zakgeld.

Vanaf 15 jaar betalen 2 op de 3 en op 17-jarige leeftijd 4 op de 5 hun aankopen met eigen zakgeld.

Het uitgaan met leeftijdgenoten (party’s, cafés) verklaart deze evolutie in de betalingen.

46%

66%83%

54%

34%17%

11-12 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar

ZakgeldBetaald door de ouders

Alcoholhoudende dranken Wijn: een sociaal initiatieritueel Het leren proeven van wijn is een initiatieritueel. Het heeft te maken met de

integratie in de familie. In het begin wordt het kind, vaak nog als prille tiener, ter gelegenheid van een

familiefeest (zoals communie, verjaardag, nieuwjaarsfeest) « uitgenodigd » om wijn te proeven (vaak gewoon door een vinger in de wijn te dopen en die af te likken). Het gaat daarbij in veel gevallen om een witte likeurachtige wijn. Later, bij een ander feest, zullen de ouders het kind aanmoedigen om effectief te proeven van de genoemde wijn of van een fruitige witte wijn.

Als adolescent neemt de jongere aan het familiebanket deel en drinkt een glas wijn mee bij de maaltijd of champagne of schuimwijn als aperitief.

Vanaf de leeftijd van 18 jaar begint de jongere regelmatig wijn te drinken bij feesten, vooral tijdens restaurantbezoeken met het gezin.

Na de overgang naar samenleven als koppel vergroot de consumptie van wijn tijdens recepties of bij uitstapjes naar restaurants.

De regelmatige consumptie « als koppel » verschijnt pas nadat de leeftijd van 30 jaar is bereikt.

De « private » consumptie, ten slotte, begint maar vanaf de leeftijd van 40 jaar.

Tabak

Consumptie van tabak Proeven (percentages, oorsprong) Consumptie (percentages, volume)

Tabak

Heb je al gerookt ?

1 op de 4 jongeren heeft al gerookt. Op de leeftijd van 11-12 jaar heeft 1

op de 10 jongeren al sigaretten proberen te roken.

Op 15-16 jaar heeft 1 op de 4 jongeren al geprobeerd om sigaretten te roken.

Op 17-18 jaar heeft 1 op de 3 jongeren al geprobeerd om sigaretten te roken.

9%

28% 32%

11-12 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar

Tabak

Waar kwamen je sigaretten vandaan ?

Onder de 11- en 12-jarigen kwam de eerste sigaret van een familielid of van vrienden; minder vaak werd ze door de ouders gegeven of met eigen zakgeld betaald.

Op de leeftijd van 15-16 jaar komen de sigaretten van vrienden of van broer (of zus, neef, nicht…).

Op 17-18 jaar komen ze van broer (of zus, neef, nicht…), van vrienden of zijn ze met eigen zakgeld betaald.

50%

10%

21%

40%

65%

35%

20%

0% 0%

20%

0%

42%

0%

65%71%

11-12 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar

Ander familielidKameraden, vriendenOudersZakgeldBroeder- of zusterschap

Tabak

Wordt er gerookt in je school ?

Naar het einde van het lager onderwijs toe verklaart minder dan 1 op de 10 jongeren dat er leerlingen roken in de school.

In het middelbaar onderwijs is die situatie compleet omgekeerd: bijna 7 op de 10 jongeren verklaren dat er in hun school wordt gerookt.

9%

67%72%

11-12 ans 15-16 ans 17-18 ans

Tabak

De hang naar tabak is het gevolg van de consumptie vanaf jonge leeftijd

Het leren consumeren is een ingewikkeld proces dat in verschillende etappes verloopt. Voorbereiding: vanaf de geboorte wordt het kind passief geïnformeerd via de media

en de reclame en via het gedrag en de informatie van de familie (met rokers of zonder rokers).

Initiatie: vanaf de leeftijd van 8 jaar gaat het kind soms dingen uitproberen die verboden zijn. De vrienden, de school, de ouders en de broers/zussen zullen de sigaret leveren die nodig is voor dit experiment in zelfbevestiging.

Occasionele consumptie: eenmaal adolescent wordt de jongere een occasionele roker en het consumptiepeil stijgt gevoelig, vooral wanneer de milieus waarin de jongere verkeert (school, vrienden, familie) dit toelaten. De adolescent relativeert de effecten op de gezondheid (vooruitzicht op een longkanker in de verre toekomst valt niet in zijn referentiekader). De consumptie in het gezin en van de volwassene is een geruststelling.

Regelmatige consumptie: vanaf 16 jaar leidt de nicotineverslaving tot een regelmatige consumptie van tabak.

Op de leeftijd van 11 jaar heeft 1 op de 10 jongeren al alcohol of tabak geconsumeerd.

Wat aanvankelijk maar eens proeven is, wordt mettertijd een regelmatige consumptie: de geconsumeerde hoeveelheid neemt toe de consumptiefrequentie neemt toe voor alcohol neemt de productafwisseling toe.

De vroegtijdige consumptie van alcohol of van tabak, die vaak wordt aangemoedigd en maar zelden wordt ontmoedigd, leidt al snel tot een verslaving en tot belangrijke gevolgen voor de gezondheid.

De consumptie gebeurt bij voorkeur binnen de familie of de vriendengroep.

Synthese

De studie onderstreept de noodzaak van de gelijktijdige ontwikkeling van: een preventiebeleid dat zich richt tot de kinderen, de jongeren en de

ouders; een bewustwording bij de consumenten, producenten en

distributeurs om ze aan te moedigen om een « sociale controle » uit te oefenen op de productie, de verkoop en de consumptie van die producten.

Op termijn zal de toename van de afhankelijkheid van die verslavingen leiden tot hoge gezondheidsuitgaven en een onmiskenbare impact hebben op de budgetten van volksgezondheid. Er moeten maatregelen ontwikkeld worden om die verslaving bij kinderen en jongeren terug te schroeven.

Aanbevelingen

Verantwoordelijke uitgever : Marc Vandercammen

OIVO

Riddersstraat 18 - 1050 BRUSSEL Tel. 02/547.06.11 - Fax. 02/547.06.01

www.oivo.be

Uitgave 2003 Catalogusref.: 728-03R

2003-2492-22

© OIVO

Reproductie voor niet-commerciële doeleinden vrij mits duidelijke bronvermelding.