Embed Size (px)
DESCRIPTION
Citation preview
December 2, 2012 [
]
Must – зайлшгүй шаардлага илэрхийлэх
"Must" - ыг ихэвчлэн дараах 3 тохиолдолд өргөн хэрэглэдэг:
- эргэлзээгүй тодорхой байдал
- зайлшгүй шаадлага, хориглох санаа : энэ тохиолдолд зайлшгүй байдлыг илэрхийлэх хамгийн хүчтэй үг юм. хүч нь багасах бол have to, should, ought to гэх мэт үгсийг өөрийн сонголтоор хэрэглэж болно.
- хүчтэй зөвлөгөө
Жишээ:
This must be the right address! - Энэ зөв хаяг байх ёстой : Эргэлзээгүй тодорхой байдал
Students must pass an entrance examination to study at this school. Энэ сургуульд элсэн орохын тулд оюутнууд заавал элсэлтийн шалгалт өгөх ёстой : зайлшгүй байдал
You must take some medicine for that cough. Энэ ханиаданд чи заавал эм уух ёстой : хүчтэй зөвлөгөө
Jenny, you must not play in the street! - Женни чи гудамжинд тоглож болохгүй : хориглох
"Must" -ыг Одоо Өнгөрсөн Иррээдүй цаг дээр хэрэглэх
Баймж үгЗөвшөөрсөн хэлбэр 1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
Үгүйсгэсэн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
must эргэлзээгүй тодорхой байдал
1. That must be Jerry. They said he was tall with bright red hair.
2. That must have been the right restaurant. There are no other restaurants on this street.
3. Ирээдүй цаг дээр хувирдаггүй
1. That must not be Jerry. He is supposed to have red hair.
2. That must not have been the right restaurant. I guess there is another one around here somewhere.
3. Ирээдүй цаг дээр хувирдаггүй must notхориглосон санаа
You must not swim in that river. It`s full of crocodiles.
You must not forget to take your malaria medication while your are in the
Page 1
December 2, 2012 [
]
tropics.
must хүчтэй зөвлөгөө
1. You must take some time off and get some rest.
2. "SHOULD" болж хувирна You should have taken some time off last week to get some rest.
3. "SHOULD" болж хувирна You should take some time off next week to get some rest.
1. You mustn`t drink so much. It`s not good for your health.
2. "SHOULD" болж хувирна You shouldn`t have drunk so much. That caused the accident.
3. "SHOULD" болж хувирна You shouldn`t drink at the party. You are going to be the designated driver.
must зайлшгүй байдал
1. You must have a permit to enter the national park.
2. "HAVE TO" болж хувирна We had to have a permit to enter the park.
3. We must get a permit to enter the park next week.
1. "HAVE TO" болж хувирна We don`t have to get a permit to enter the national park.
2. "HAVE TO" болж хувирнаWe didn`t have to get a permit to enter the national park.
3. "HAVE TO" болж хувирна We won`t have to get a permit to enter the national park.
Анхаар! : "Must not" vs. "Do not have to""Must not" - бол хүчтэй хориглосон санаа
"Do not have to" - бол ямар нэгэн зүйлийг хийх шаардлагагүй гэсэн санаа илэрхийлдэг
Жишээ нь:
You must not eat that. Чи үүнийг идэж болохгүй : хориглосон You don`t have to eat that. Чи үүнийг идэх шаардлага байхгүй : хийх хэрэггүй гэсэн
санаа.
Ought To
"Ought to" ихэвчлэн зөвлөгөө өгөх санал болгох санаа илэрхийлэхэд хэрэглэгддэг. Бас таамаглал, магадлал илэрхийлдэг. "Ought not" ("to" - гүйгээр) ямар нэгэн зүйлийг хийхийн эсрэг зөвлөгөө өгөхөд хэрэглэдэг.
Жишээ нь:
You ought to stop smoking. Та тамхи татахаа больсон нь дээрээ : санал зөвлөгөө This stock ought to increase in value - Хувьцааны үнэ өсөх магадлалтай байна :
магадлал
Page 2
December 2, 2012 [
]
Mark ought not drink so much. Марк ингэж их уух хэрэггүй л байгаам даа : ямар нэгэн зүйлийг хийхийн эсрэг зөвлөгөө ("to" хэрэглэхгүй байгааг анхаарна уу)
"Must" -ыг Одоо Өнгөрсөн Иррээдүй цаг дээр хэрэглэх
Баймж үгЗөвшөөрсөн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
Үгүйсгэсэн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
ought to санал зөвлөгөө
1. Margaret ought to exercise more.
2. Margaret ought to have exercised more so she would be better prepared for the marathon.
3. Margaret ought to come to the fitness center with us tonight.
1. Margaret ought not exercise too much. It might cause injury.
2. Margaret ought not have run the marathon. She wasn`t in good shape.
3. Margaret ought not stay at home in front of the TV. She should go to the fitness center with us.
ought toмагадал, зөнгөөрөө болж байгаа үйлдэл
1. She ought to have the package by now.
2. She ought to have received the package yesterday.
3. She ought to receive the package tonight.
Анхаар ! "Ought not""ought to" үгүйсгэсэн хэлбэр дээр хэрэглэгдэхдээ "to" - гүй "ought not" болж хэрэглэгддэг. "Ought not" гэсэн хэллэгийг англичууд их хэрэглэдэг бол америкчууд энэ утга дээр "should not" хэрэглэхийг илүүд үздэг.
Жишээ нь:
You ought not smoke so much. She ought not take such risks while skiing. They ought not carry so much cash while traveling.
Have To
Page 3
December 2, 2012 [
]
Дараах санаануудыг илэрхийлдэг:
- Эргэлзээгүй бодит байдал
- Зайлшгүй шаардлага илэрхийлэхэд хэрэглэгддэг ба илэрхийлэх санаагаараа "мust" - аас зөөлөн
- Үүрэн хариуцлага
Жишээ нь:
This answer has to be correct. Энэ хариулт зөв байх ёстой : эргэлзээгүй бодит байдал
The soup has to be stirred continuously to prevent burning. Түлэгдүүлэхгүйн тулд энэ шөлийг тасралтгүй хутгаж байх ёстой : шаардлагатай байдал
They have to leave early. Тэд эрт гарах ёстой : үүрэг хариуцлага
Page 4
December 2, 2012 [
]
"HAVE TO" -ыг Одоо Өнгөрсөн Иррээдүй цаг дээр хэрэглэх
Зөвшөөрсөн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
Үгүйсгэсэн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
have toэргэлзээгүй тодорхой байдал
1. That has to be Jerry. They said he was tall with bright red hair.
2. That has to have been the right restaurant. There were no other restaurants on the street.
3. байхгүй
1. "MUST" болж хувирна That must not be Jerry. They said he has blond hair, not red hair.
2. "MUST" болж хувирна That must not have been the right restaurant. I guess there was another one around there somewhere.
3. байхгүй
have to шаардлагатай байдал
1. She has to read four books for this literature class.
2. She had to finish the first book before the midterm.
3. She will have to finish the other books before the final exam.
1. She doesn`t have to read "Grapes of Wrath." It`s optional reading for extra credit.
2. She didn`t have to write a critique of "The Scarlet Letter." She had to give a presentation to her class.
3. She won`t have to take any other literature classes. American Literature 101 is the only required course.
Анхаар! : "Do not have to" vs. "Must not" "Do not have to" - ямар нэгэн зүйл хийх шаардлагагүй гэж санал хэлж байна
"Must not" - ямар нэгэн зүйл хийхийг хориглох
Page 5
December 2, 2012 [
]
Жишээ нь:
You must not eat that. Чи үүнийг идэж болохгүй : хориглосон You don`t have to eat that. Чи үүнийг идэх шаардлага байхгүй : хийх хэрэггүй
гэсэн санаа.
Had better
"Had better" ихэвчлэн зөвлөгөө өгөхөд хэрэглэгддэг. зарим тохиолдолд найдлага тавьж байгаа байдал ба хүнд сануулах санаа гаргахад хэрэглэгддэг.
Жишээ нь:
You had better take your umbrella with you today. - Та өнөөдөр шүхэрээ аваад явсан нь дээр байх аа : зөвлөгөө
That bus had better get here soon! - Автобус нэг их удалгүй ирмээр юм даа : найдлага тавьж байна
You had better watch the way you talk to me in the future! - Та дараа нь надтай ярихдаа ямар байдлаар ярьж байгаагаа сайн анхаараарай! : анхааруулж байна.
"Had better" -ыг Одоо Өнгөрсөн Иррээдүй цаг дээр хэрэглэх
Зөвшөөрөх хэлбэр 1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
Үгүйсгэсэн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
had better зөвлөгөө
1. "SHOULD" эсвэл "OUGHT TO" болж хувирнаPeople should unplug toasters before they clean them.
2. "SHOULD HAVE" эсвэл "OUGHT TO HAVE" болж хувирна. You should have unplugged the toaster before you tried to clean it.
3. You had better unplug the toaster before you try to clean it.
1. "SHOULD" эсвэл "OUGHT TO" болж хувирнаPeople shouldn`t clean toasters without unplugging them first.
2. "SHOULD HAVE" эсвэл "OUGHT TO HAVE" болж хувирна. You shouldn`t have cleaned the toaster without unplugging it first.
3. You had better not clean the toaster until you unplug it.
Page 6
December 2, 2012 [
]
had betterнайдлага тавих, сануулах
The movie had better end soon.
They had better be here before we start dinner.
They had better not be late.
They had better not forget Tom`s birthday gift.
Present Perfect Tense эсвэл Past Simple Tense
Өгүүлбэрийн цаг заасан үг эсвэл хэллэгийг 2 үндсэн хэсэгт хувааж болно.
1. Тодорхой цаг заасан үг / Definite time
2. Тодорхой бус цаг заасан үг / Indefinite time
1. When буюу хэзээ гэсэн асуултанд шууд хариулагдах цаг заасан үгсийг тодорхой цаг заасан үгс гэж ойлгож болно.
2. How long буюу ямар хугацааны турш гэсэн асуултанд шууд хариулагдах цаг заасан үгсийг тодорхой бус цаг заасан үгс гэж ойлгож болно.
Ер нь perfect цагууд тодорхой бус цаг заасан үгтэй хэрэглэгддэг бол past simple цаг нь тодорхой цаг заасан үгстэй хэрэглэгддэг.
- Рresent perfect цаг хэрэглэж байгаа үед тодорхой бус цаг хэрэглэгддэг ба илэрхийлэгдэж байгаа хугацаа нь дуусаагүй байдаг.I have seen three movies this week. - Одоогийн байдлаар би энэ долоо хоногт 3 кино үзчихсэн байгаа.Энэ долоо хоног дуусаагүй байгаа.
- Simple past цаг хэрэглэж байгаа үед яригдаж байгаа хугацаа нь дууссан байдаг. I saw three movies last week. Би өнгөрсөн долоо хоногт 3 кино үзсэнЭнэ долоо хоног дуусаагүй байгаа
-Present perfect цаг одоо цагтай холбоотой өөрөөр хэлбэл одоо ямар нэгэн үр дүн харагдаж байдаг.Martin has brought a pizza. Мартин пицца авчирчихсан байгаа.өөрөөр хэлбэл одоо пицца байгаа
Simple past цагийн хувьд одоо цагтай холбоогүйMartin brought a pizza yesterday. Мартин өчигдөр пицца авчирсан.
Page 7
December 2, 2012 [
]
пицца авчрах гэдэг үйлдэл өчигдөр болсон гэхдээ одоо байгаа эсэх нь огт хамаагүй, үйлдэл болсон эсэхийг тодотгож хэлж байна.
- Рresent perfect цаг нь тодорхой бус цаг хэрэглэдэг. I have seen that movie already. Би энэ киног аль хэдийн үзсэн. Үйлдэл хэзээ болсон нь тодохойгүй. Ямар ч байсан энэ киног урьд өмнө үзэх нь үзсэн.
- Simple past цаг нь тодорхой цаг хэрэглэдэг. I saw that movie on Thursday. Би энэ киног өнгөрсөн Пүрэв гаригт үзсэн.Үйлдэл хэзээ болсон нь тодорхой байна.
- Present perfect цаг үйлдэл нь дуусаагүй бол for ба since хэрэглэдэг. I have lived in Victoria for five years. Би Викториад 5 жилийн турш амьдарч байгаа.Би одоо ч Викториад амьдарч байгаа.
Simple past цагийн хувьд for хэрэглэх тохиолдолд байдаг. Энэ тохиолдолд үйлдэл хийгдээд дуусчихсан байх ёстой.I lived in Victoria for five years. Би Викториад 5 жилийн турш амьдарсан.Ингэж хэлж байгаа тохиолдолд би одоо Викториад амьдардаггүй, урьд нь амьдардаг байсан энэ үйлдэл нь 5 жил үргэлжилэн хийгдсэн бөгөөд өнгөрсөнд дууссан одоо өөр газар амьдардаг.
Page 8
December 2, 2012 [
]
Present Perfect Tense –Одоо Төгссөн цаг
Present perfect буюу төгс одоо цагийг хэрхэн зөв ашиглах ямар тохиодолд хэрэглэгддэгийг сайн ойлгочихвол энэ цаг бидний ярьдаг шиг тийм хэцүү зүйл биш юм. Present Perfect гэсэн үгийг орчуулж ойлгох шаардлага огт байхгүй. Хэрэв орчуулбал Төгс одоо цаг гэж орчууллагддаг бөгөөд энэ нь суралцагсдын толгойг их эргүүлдэг юм. Тийм учир зүгээр present perfect гэж ийм цаг байдаг ийм зүйл илэрхийлдэг гээд ойлгочиход л хангалттай.
Хэрэглэгддэг тохиолдолууд
1. Ямар нэгэн зүйлийг өнгөрсөнд хийсэн ба түүний үр дүн нь одоо мэдэгдэж байгаа.
- Хүүхэд аяга хагалчихсан байна - хагарах гэдэг үйлдэл өнгөрсөнд болсон ба аяга одоо хагархай байгаа.
A kid has broken a cup
- Би гэрийн даалгавраа хийчихсэн байгаа - гэрийн даалгавар хийх гэдэг үйлдэл өнгөрсөнд хийгдсэн ба одоо надад шалгуулахад бэлэн ч юм уу үзүүлэхэд бэлэн гэрийн даалгавар байгаа тохиолдолд.
I have done my homework.
Page 9
December 2, 2012 [
]
- Бат шинэ машин худалдаад авчихсан байгаа - шинэ машин худалдаж авах гэдэг үйлдэл өнгөрсөнд болсон ба одоо машин нь шинэ байгаа тохиолдолд.
Bat has bought a new car.
- Бороо орчихсон байна - бороо орох гэдэг үйл өнгөрсөнд болсон ба одоо газар нойтон байгаа тохиодолд.
It has rained.
Үйл явдал нь өнгөрсөнд болсон ба тэр тун саяхан бол just гэдгийг хэрэглэж болно.
Bat has just bought a new car - Бат дөнгөж шинэ машин худалдаж авчихаад байна.
Үйл явдал нь бодож байснаас өмнө болсон байвал already гэдэг үг хэрэглэнэ.
I have already done my homework - Би аль хэдийн гэрийн даалгавараа хийчихсэн байгаа.
2. Ямар нэгэн үйлдлийг өнгөрсөнөөс одоо хүртэл хэдий хэр хугацааны турш үйлдэж байгаа. Энэ тохиолдолд ямар хугацааны турш буюу үргэлжилсэн хугацаа хэлж байгаа бол for харин ямар нэгэн мөчөөс хойш гэж ярьж байгаа бол since гэдэг үг хэрэглэдэг.
- Бид энд 6 сарын турш амьдарч байгаа.
We have lived here for 6 months.
- Би англи хэлийг 3 жилийн турш үзэж байгаа.
I have studied English for 3 years.
- 1 сараас хойш Туяа энэ компанид ажиллаж байгаа.
Тuya has worked in this company since January
3. Ямар нэгэн үйлдлийг өнгөрсөнд хэдэн удаа хийж байсныг одоо цагийн өнгөнөөс дүгнэн ярьж байгаа. Энэ тухай өгүүлбэрт одоогийн байдлаар гэсэн санаа давхар агуулагдаж байдаг.
Page 10
December 2, 2012 [
]
- Би энэ долоо хоногт 3 дахь номоо уншиж байна.
I have read 3 books this week.
- Ганаа 6 лааз шар айраг уучихаад байна.
Ganaa has drunk 6 cans of beer so far. /so far - одоогийн байдлаар/
4. Ямар нэгэн зүйлийг өнгөрсөнд хэзээ нэгэн цагт хийж үзсэн эсвэл үзээгүй тохиолдолд энэ цагийг хэрэглэдэг. Мөн ямар нэгэн зүйлийг хэдэн удаа хийж үзсэн талаар дүгнэн ярих үед бас хэрэглэгддэг ба энэ тохиолдолд ever гэдэг үг ашигладаг бөгөөд урьд өмнө хэзээ нэгэн цагт гэсэн санаа агуулна.
- Би хэзээ ч далай үзээгүй.
I have never seen ocean.
- Чи анд явж үзсэн үү.
Have you ever gone hunting?
- Би Ромд 3 удаа очиж үзсэн.
I have been to Rome 3 times.
Англи хэлний үйл үг дараах хэлбэрүүдээр хувирдаг
Infinitive буюу тодорхойгүй хэлбэр
Past simple буюу энгийн өнгөрсөн
Past participle буюу үйлт нэрийн өнгөрсөн
Present Participle буюу үйлт нэрийн одоо цаг
Page 11
December 2, 2012 [
]
цаг цагgo went gone goingdo did done doingplay played played playingtalk talked talked talking
Хүснэгтээс харахад дүрмийн үйл үгний энгийн өнгөрсөн цаг ба үйлт нэрийн өнгөрсөн цагийн хувирал ижилхэн байдаг байна. Харин Дүрмийн бус үйл үгний хувирлууд өөр өөр байдаг тул цээжлэх шаардлагатай. Дүрмийн бус үйл үгний жагсаалтыг харна уу.
Үйл үгийг дүрмийн /regular ба дүрмийн бус /irregular гэж хоёр ангилдаг. Дүрмийн үйл үгийн хувьд -ed гэсэн залгавар авч өнгөрсөн цаг нь үүсдэг бол дүрмийн бус үйл үгийн хувьд тухайн үйл үг хувирч өнгөрсөн цаг нь үүсдэг тул эдгээр үйл үгсийг цээжлэх шаардлагатай байдаг:
Дүрмийн үйл үг
work
like
talk
+ -ed
worked
liked
talked
Дүрмийн бус үйл үг
go went gonesee saw seenhave had haddo did done
Англи хэлний өгүүлбэрийн бүтэц дараах хэлбэртэй байдаг:
S+V+O
S - Subject буюу үйлийн эзэнV - Verb буюу үйл үгO - Object буюу тусагдахуун
Present Perfect цагийн өгүүлбэрийн бүтэц
S +have
hasverb+ed + O
Page 12
December 2, 2012 [
]
Анхаар! үйл үг нь энгийн өнгөрсөн цаг биш нөхцөлт үйлийн өнгөрсөн цагийн хувирлаар хувирах ёстой.
Зөвшөөрсөн хэлбэр
They have gone to school Тэд сургуульдаа явчихсан байгааYou have worked very hard for 3 days
Чи 3 хоногийн турш их шаргуу ажиллалаа
She has cooked dinner Тэр хоол хийчихсэн байгааWe have ranslated the story Бид өгүүллэгийг орчуулчихсан байгааI have been to London Би Лондонд очиж үзсэнShe has seen this movie twice before Тэр энэ киног урьд нь 2 удаа үзсэн
Үгүйсгэсэн хэлбэр
Англи хэлэнд асуух өгүүлбэр ба үгүйсгэсэн өгүүлбэр үүсгэх тохиолдолд заавал туслах үйл үг хэрэгтэй байдаг бөгөөд present perfect цагийн хувьд туслах үйл үг нь have/has байдаг. Мэдээж үгүйсгэсэн хэлбэр үүсгэж байгаа бол not гэдэг үгийг авна.
Үгүйсгэсэн Үгүйсгэсэн ба товчилсонThey have not gone to school Тэд сургуульдаа яваагүй байгаа They haven`t gone to schoolYou have not worked very hard for 3 days
Чи 3 хонгогийн турш шаргуу ажиллалаагүй
You haven`t worked very hard for 3 days
She has not cooked dinner Тэр хоол хийгээгүй байгаа She hasn`t cooked dinner
We have not translated the storyБид энэ өгүүллэгийг орчуулаагүй байгаа
We haven`t translated the story
I have not been to London Би Лондонд очиж үзээгүй I haven`t been to LondonShe has not seen this movie before
Тэр өмнө нь энэ киног үзээгүйShe hasn`t seen this movie before
Хэрэв үгүйсгэсэн хэлбэрийн өгүүлбэр дээр yet гэдэг үг нэмж хэлбэр хараахан хийж амжаагүй гэсэн санаа оруулдаг бөгөөд энэ үйлдэл хийгдэнэ гэсэн санаа агуулдаг.
They have not gone to school yet. Тэд хараахан сургуульдаа явж амжжагүй байгааShe has not seen this movie yet. Тэр хараахан энэ киног үзэж амжаагүй байгааShe has not cooked dinner yet. Тэр хараахан хоол хийж амжаагүй байгааWe have not translated the story yet.
Бид хараахан энэ өгүүллэгийг орчуулж амжжагүй байгаа
Асуух хэлбэр
Англи хэлэнд асуух өгүүлбэр ба үгүйсгэсэн өгүүлбэр үүсгэх тохиолдолд заавал туслах үйл үг хэрэгтэй байдаг бөгөөд present perfect цагийн хувьд туслах үйл үг нь have/has байдаг. Асуултыг дотор нь нилээд хэд ангилдаг бөгөөд ерөнхийд нь Yes/No буюу Тийм/Үгүй
Page 13
December 2, 2012 [
]
төрлийн асуулт ба Wh-questions буюу асуух үгтэй асуултууд. Present perfect цаг бол нэг төрлийн одоо цаг учир 3-р бие нэг тоон дээр туслах үйл үг have -> has болно.
Yes / No questions Энэ төрлийн асуултууд ямагт туслах үйл үгээрээ эхэлдэг болохыг анхаарна уу. Асуултын ерөнхий бүтцийг харуулбал:
Have/Has+ S +Verb + O?Have/Has +үйлийн эзэн +үйл үг + тусагдахуун?
Have they gone to school? Тэд сургуульдаа явчихсан байгаа юу?Have you worked very hard for 3 days? Чи 3 хонгогийн турш шаргуу ажилласан уу?Has she cooked dinner? Тэр хоол хийчихсэн байгаа юу?Have we translated the story? Бид энэ өгүүллэгийг орчуулчихсан байгаа юу?Have you been to London? Чи Лондонд очиж үзсэн үү?Has she seen this movie before? Тэр өмнө нь энэ киног үзсэн үү?
Wh- questions Асуух үгтэй асуулт
Where have they gone? Тэд хаашаа явчихсан байгаа вэ?What haveyou done? Чи юу хийчихсэн бэ?How many countries have you traveled? Та хэдэн улсад аялаж үзсэн бэ?How long haveyou studied English? Та хир хугацааны турш англи хэл үзсэн бэ?
Irregular Verbs - Дүрмийн бус үйл үгс
Англи хэлний үйл үг ерөнхийдөө өнгөрсөн цаг болон үйлт нэрийн өнгөрсөн цагийн хэлбэрт хувирч хэрэглэгдэх тохиолдол маш их байдаг ба дээрх хэлбэрүүд -ed залгавар авснаар үүсдэг бөгөөд ингэж үүсдэг үйл үгсийг дүрмийн үйл үг гэдэг ба үйл үгийн хэсэг нь хувирах эсвэл үйл үг үндэсээрээ өөрчлөгдөж өнгөрсөн цаг болон үйлт нэрийн өнгөрсөн цагийн хэлбэр үүсдэг үйл үгсийг дүрмийн бус үйл үг гэдэг.
Present Past Үйлт нэр өнгөрсөн цаг дээрbe was, were been байх, болохbecome became become болохbegin began begun эхлэнblow blew blown үлээх, салхилахbreak broke broken эвдлэхbring brought brought авч ирэхbuild built built барихburst burst burst тэсрэхbuy bought bought худалдаж авахcatch caught caught барих
Page 14
December 2, 2012 [
]
choose chose chosen сонгохcome came come ирэхcut cut cut хэрчих таслахdeal dealt dealt зохицох, шийдэх, тараахdo did done хийхdrink drank drunk уухdrive drove driven жолоодохeat ate eaten идэхfall fell fallen унахfeed fed fed хооллох,feel felt felt мэдрэхfight fought fought зодолдохfind found found олохfly flew flown нисэхforbid forbade forbidden хориглохforget forgot forgotten мартахforgive forgave forgiven уучлахfreeze froze frozen хөлдөхget got gotten авахgive gave given өгөхgo went gone явахgrow grew grown өсөхhave had had байхhear heard heard сонсохhide hid hidden Нуухhold held held Барихhurt hurt hurt гэмтэх,keep kept kept Хадгалахknow knew known Мэдэхlay laid laid ширээ засахlead led led Удирдахleave left left орхиж явахlet let let Зөвшөөрөхlie lay lain худал ярих, хэвтэхlose lost lost Хаяхmake made made Хийхmeet met met Уулзахpay paid paid төлбөр хийхquit quit quit Гарахread read read Уншихride rode ridden унах /дугуй, морь/
Page 15
December 2, 2012 [
]
ring rang rung утас дуугарахrise rose risen өсөх, дээшлэх, нар мандахrun ran run Гүйхsay said said Хэлэхsee saw seen Харахseek sought sought Хайхsell sold sold Худалдахsend sent sent Илгээхshake shook shaken Сэгсрэхshine shone shone Гялалзахsing sang sung Дуулахsit sat sat Суухsleep slept slept Унтахspeak spoke spoken Ярихspend spent spent Зарцуулахspring sprang sprung Үсрэхstand stood stood Зогсохsteal stole stolen Хулгайлахswim swam swum Сэлэхswing swung swung Савахtake took taken Авахteach taught taught Заахtear tore torn Урахtell told told Хэлэхthink thought thought Бодохthrow threw thrown Шидэхunderstand understood understood Ойлгохwake woke (waked) woken (waked) Сэрэхwear wore worn Өмсөхwin won won Ялахwrite wrote written Бичих
Page 16
December 2, 2012 [
]
LIE ба LAY -ийн ялгаа
Одоо ӨнгөрсөнҮйлт нэр өнгөрсөн цаг дээр
lie, lyingхудал хэлэх
I lied to my mother.Би ээждээ худал хэлсэн.
I have lied my friendsБи найзуудаа худал хэлчихсэн байгаа.
lie, lyingхэвтэх
I lay on the bed because I was tired.Би ядарсан байсан тул орон дээр хэвтсэн.
He has lain in the grass.Тэр эрэгтэй өвсөн дээ хэвтэж байгаа.
lay, layingтавих байрлуулах
I laid the baby in her cradle.
We have laid the dishes on the table.Бид тавгаа ширээн дээр тавьчихсан байгаа /Бид ширээгээ засчихсан байгаа/
After laying down his weapon, the soldier lay down to sleep.Will you lay out my clothes while I lie down to rest?
SIT ба SET - ялгаа
Одоо Өнгөрсөн Үйлт нэр өнгөрсөн цаг дээр
sit (to be seated or come to resting position) суух
I sat in my favorite chair.Би хамгийн дуртай сандал дээрээ суусан
You have sat there for three hours.Чи энд 3 цагийн турш сууж байна
set (to put or place)тавих байрлуулах
I set my glass on the table.Би стаканаа ширээн дээх тавьсан
She has set her books on my desk again.Тэр эмэгтэй номоо миний ширээн дээр дахиад тавьчихсан байна
RISE ба RAISE - ялгаа
Одоо ӨнгөрсөнҮйлт нэр өнгөрсөн цаг дээр
rise (steady or customary The balloon rose into the air. He has risen to a position of
Page 17
December 2, 2012 [
]
upward movement) өсөх, дээшлэх, нар мандах
Шаар дээшээ хөөрсөнpower.Түүний эрх мэдэл дээшилсэн
raise (to cause to rise) өргөх They raised their hands because they knew the answer.Тэд хариултыг мэдэж байсан тул гараа өргөсөн
I have raised the curtain many times.Би энэ хөшигийг олон удаа өргөж үзсэн
The boy raised the flag just before the sun rose.Тэр хүү нар мандахаас өмнө тугаа өргөсөн
Page 18
December 2, 2012 [
]
Past Continuous Tense - Өнгөрсөнд Үргэлжлэх цаг
Ер нь энгийн бөгөөд үргэлжилэх цагууд буюу Present Continuous, Past Continuous, Future Continuous цагуудыг хэрэглэх хамгийн гол нөхцөл нь ямарваа үйлийг тухайн нэгэн мөчийн хувьд хийж байгаа болон хийгээгүй байгаа тохиолдлыг илэрхийлэхийн тулд хэрэглэдэг.
Өнгөрсөнд үргэлжилж байгаа цаг - нэрнээсээ эхлээд л бүх юм ойлгомжтой. Үйлдэл өнгөрсөнд нэг тодорхой цэгийн хувьд үргэлжилж байна. Жишээ нь:
Болд өчигдөр 3 цагт манайд орж ирэхэд би гэрийн даалгавараа хийж байсан.
Энэ жишээн дээрээс харахад Болдыг 3 цагт орж ирэхэээс өмнө гэрийн даалгавараа хийх гэдэг үйлдэл эхэлчихсэн байсан ба энэ үйлдэл хэзээ дуусах талаар ямар нэгэн мэдээлэл байхгүй байна. Өгүүлбэрийн гол илэрхийлэх гэсэн санаа нь яг Болдыг орж ирэхэд ямар үйлдэл болж байсан тухай мэдээлэл өгч байсан явдал юм.
Зураг орж ирнэ
Цаг хугацааны шулуун дээр харахад үйлдэл өнгөрсөнд тодорхой цэгээс өмнө эхлээд тэр цэгийг дайран гарч үргэлжилж байсан үйлдэл байна. Энэ цагийн илэрхийлж байгаа хамгийн гол зүйл бол тухайн мөч дээр ямар үйлдэл болж байгаа тухай илэрхийлдэг.
I was writing a letter when you called me - Чамайг над руу утсаар ярихад би захиа бичиж байсан.
Энэ жишээний хувьд захиа бичих гэдэг үйлдлийг хэзээ эхэлсэн хэзээ дуусах зэрэг нь огт хамаагүй бөгөөд зөвхөн үйлийн эзнийг өнгөрсөнд нэг мөч дээр юу хийж байгааг онцлон илтгэсэн байна.
Ярианы үед өнгөрсөнд ямар мөчийн тухай яриж байгаа нь тодорхой биш бол бүтэн өгүүлбэрээр эсвэл хэлцээр тодотгож өгдөг.
I was writing a letter when you called me.
Page 19
December 2, 2012 [
]
Одоо бүгдээрэээ энэ цагийн үйл үгийн хувирал, өгүүлбэрийн хүүрнэх, асуух үгүйсгэх хэлбэрүүдийн бүтцийг үзье. Англи хэлний үйл үг хувираагүй хэлбэр дээрээ to гэсэн хэсгийн хамт бичигддэг. Жишээ нь:
to write to go to seeto do to have to eat гэх мэт
Харин одоо үргэлжлэх цагийн үйл үг дараах байдлаар хувирдаг:
waswere + үйл үг + ing
was/were бол to be үйл үгийн өнгөрсөн цагийн хувирал бөгөөд I, II, ба III биеийн аль хэлбэрийн хамт хэрэглэгдэж байгаас хамааран аль нэгийг нь хэрэглэх ба өнгөрсөнд үргэлжлэх цагийн хувьд туслах үйл үгийн үүргийг гүйцэтгэнэ.
1-р бие Би I was2-р бие Чи буюу Та You were
3-р биеТэр эмэгтэй She wasТэр эрэгтэй He wasЭнэ / тэр It / this / that was
өнгөрсөнд үргэлжлэх цагаар хэлбэржсэн үйл үг -ing гэсэн залгавар авсан байдаг:
going Working readinglooking Eating sleeping
хэрэв үйл үг дан -e эгшигээр төгссөн байвал түүнийг гээж -ing залгаварыг шууд залгадаг.
taking Having hikingbaking Living writing
хэрэв 1 үетэй үйл үг төгсөхдөө гийгүүлэгч+эгшиг+гийгүүлэгч гэсэн дарааллаар төгссөн байвал сүүлийн гийгүүлэгчийн давхарлан бичдэг.
cutting Putting planningsetting Betting digging
Хүүрнэх хэлбэр / Positive form Одоо үргэлжлэх цагийн хүүрнэх хэлбэр нь одоо үйлдэл болж байгааг зөвшөөрсөн баталсан утгатай ба өгүүлбэрийн ерөнхий бүтэц дараах хэлбэртэй байна.
Page 20
December 2, 2012 [
]
S + was/were + Verb + ing + OҮйлийн эзэн + was/were + үйл үг + ing + тусагдахуун
I was writing a letter Би захиа бичиж байсан.You were writing a letter Чи захиа бичиж байсан.He was writing a letter Тэр эрэгтэй захиа бичиж байсан.She was writing a letter Тэр эмэгтэй захиа бичиж байсан.We* were writing a letter Бид захиа бичиж байсан.You* were writing a letter Та нар захиа бичиж байсан.They* were writing a letter Тэд нар захиа бичиж байсан.
*олон тооны бүх хэлбэр дээр are гэсэн хувилбарыг хэрэглэнэ.
Жишээ өгүүлбэрүүд: одоо үргэлжлэх цагийг хэрэглэж байгаа тохиололд now, right now, at the moment гэх мэт яг одоо гэсэн утга агуулж байгаа дайвар үгнүүдийг хэрэглэж болдог.
It was raining when I got up this morning.
Намайг өглөө босоход бороо орж байсан.
Bat was going to school at 4 pm yesterday.
Өчигдөр 4 цагт Бат сургууль руугаа явж байсан.
Tuya was dancing. Туяа бүжиглэж байсан.Tim was singing when George came in.
Жоржийг орж ирэхэд Тим дуулж байсан.
We were having dinner* Бид өдрийн хоолоо идэж байсанThey were playing cards. Тэд хөзөр тоглож байсан.
*have - ямар нэгэн юмтай байх гэсэн үйл үг боловч идэх гэсэн утгаар хэрэглэгдэж болдог.
Үгүйсгэсэн хэлбэр / Negative form
Өнгөрсөнд үргэлжлэх цагийн үгүйсгэсэн хэлбэр нь өнгөрсөнд тодорхой нэг мөч дээр ямар нэгэн үйлийг хийж байгаагүй тухай илэрхийлдэг. Англи хэлэнд үгүйсгэсэн хэлбэрийг not гэсэн туслах үгийн тусламжтайгаар үүсгэдэг. Үгүйсгэх хэлбэртэй өгүүлбэрийн бүтэц:
S + was /were+ not + Verb + ing + OҮйлийн эзэн +was/ were + not +үйл үг + ing + тусагдахуун
I was not writing a letter now Би одоо захиа бичээгүй байсанYou were not writing a letter now Чи одоо захиа бичээгүй байсанHe was not writing a letter now Тэр эрэгтэй одоо захиа бичээгүй байсанShe was not writing a letter now Тэр эмэгтэй одоо захиа бичээгүй байсанWe* were not writing a letter now Бид одоо захиа бичээгүй байсан
Page 21
December 2, 2012 [
]
You* were not writing a letter now Та нар одоо захиа бичээгүй байсанThey* were not writing a letter now Тэд нар одоо захиа бичээгүй байсан
Энэ тохиолдолд туслах үйл үг ба үгүйсгэх туслах үг зэргийг товчилж хэрэглэж болдог бөгөөд дээр дурьдсанчлан ихэвчлэн аман ярианд болон албан бус бичгийн төрөлд хэрэглэгддэг.
You weren`t writing a letterHe wasn`t writing a letterShe`s not writing a letterWe weren`t writing a letterYou weren`t writing a letterThey weren`t writing a letter
Жишээ өгүүлбэрүүд:
It was not raining when I got up this morning.
Намайг өглөө босоход бороо орж байгаагүй.
Bat was not going to school Бат сургууль руугаа явж байгаагүй.Tuya was not dancing when George came in.
Жоржийш орж ирэхэд Туяа одоо бүжиглж байгаагүй.
Tim was not singing. Тим дуулж байгаагүй.They were not playing cards when the power went off.
Тог тасрахад тэд хөзөр тоглож байгаагүй.
We were not having dinner when you called.
Чамайг над руу залгахад бид өдрийн хоолоо идэж байгаагүй.
Асуух хэлбэр / Interrogative form Өнгөрсөнд үргэлжлэх цагийн асуух хэлбэр нь хэн нэгэн хүн ямар нэгэн үйлдлийг өнгөрсөнд нэг мөч дээр хийж байгаа эсвэл ямар нэгэн үйлдэл болж байгаа эсэхийг асуухад хэрэглэгддэг. Асуултыг дотор нь нэлээд хэд ангилдаг бөгөөд ерөнхийд нь Yes/No буюу Тийм/Үгүй төрлийн асуулт ба Wh-questions буюу асуух үгтэй асуултууд.
Yes/No төрлийн асуултанд шууд Yes ба No гэж шууд хариулж болдог асуултууд хамаардаг. Энэ тохиолдолд асуулт заавал туслах үйл үгээрээ эхлэх ёстой.
A: Are you watching TV? B: Yes, I am
Yes/ no төрлийн асуух өгүүлбэрийн бүтэц нь дараах хэлбэртэй байна:
Was/Were + S + Verb + ing + O?Was/Were+ Үйлийн эзэн + үйл үг + ing + тусагдахуун?
Page 22
December 2, 2012 [
]
Was I writing a letter? Би захиа бичиж байсан уу?Were you writing a letter? Чи захиа бичиж байсан уу?Was he writing a letter? Тэр эрэгтэй захиа бичиж байсан уу?Was she writing a letter? Тэр эмэгтэй захиа бичиж байсан уу?Were we writing a letter? Бид захиа бичиж байсан уу?Were you writing a letter? Та нар захиа бичиж байсан уу?Were they writing a letter? Тэд нар захиа бичиж байсан уу?
Богино хариулт дараах хэлбэртэй байна
Зөвшөөрсөн ҮгүйсгэсэнAre you writing a letter? Yes, I was. No, I wasn`tIs he writing a letter? Yes, he was. No he wasn`t Is she writing a letter? Yes, she was No, she wasn`tAre you writing a letter? Yes, we were. No, we weren`tAre they writing a letter? Yes, they were. No, they weren`t
Бүтэн хариулт дараах хэлбэртэй байна.
Асуулт Зөвшөөрсөн хариулт Үгүйсгэсэн хариултAre you writing a letter? Yes, I was writing a letter. No, I was not writing a letter.Is he writing a letter? Yes, he was writing a letter No, he was not writing a letterIs she writing a letter? Yes, she was writing a letter No, she was not writing a letterAre you writing a letter? Yes, we were writing a letter. No, we were not writing a letterAre they writing a letter? Yes, they were writing a letter. No, they were not writing a letter
Wh-questions төрлийн асуултанд What, When, How Where гэх мэт асуух үг заавал орох бөгөөд энэ төрлийн асуултанд шууд yes эсвэл no гэж хариулж болдоггүй.
A: Where are you going?B: I am going to school энэ тохиолдолд шууд yes эсвэл no гэж хариулж болохгүй юм. Асуултын бүтэц дараах хэлбэртэй байна.
Wh + was/were + S + Verb + ing + (O)? Wh + was/were + Үйлийн эзэн + үйл үг + ing + (тусагдахуун)?
Энэ төрлийн асуулт ихэвчлэн өгүүлбэрийн тусагдахууныг асуусан байдаг тул асуултын бүтцэд тусагдахуун орохгүй байж болно.
A: What were you doing?B: I was doing my home work
What - асуух үг
Page 23
December 2, 2012 [
]
were - туслах үйл үг you - үйлийн эзэн doing? - өнгөрсөнд үргэлжлэх цагаар хэлбэржсэн үйл үг бөгөөд гол асууж байгаа зүйл маань тусагдахуун буюу ГЭРИЙН ДААЛГАВАР юм
Why were you crying? Чи яагаад уйлж байсан юм бэ?Where were you going? Чи хаашаа явж байсан юм бэ?What were you reading? Чи юу уншиж байсан юм бэ?What were they playing? Тэд юу тоглож байсан юм бэ?
Present Continuous –Одоо үргэлжилж байгаа цаг
Ер нь энгийн бөгөөд үргэлжилэх цагууд буюу Present Continuous, Past Continuous, Future Continuous цагуудыг хэрэглэх хамгийн гол нөхцөл нь ямарваа үйлийг тухайн нэгэн мөчийн хувьд хийж байгаа болон хийгээгүй байгаа тохиолдлыг илэрхийлэхийн тулд хэрэглэдэг.
Одоо үргэлжилж байгаа цаг - нэрнээсээ эхлээд л бүх юм ойлгомжтой. Үйлдэл яг одоо үргэлжилж байна.
Цаг хугацааны шулуун дээр харахад өнгөрсөнд эхлээд одоог дайран гарч ирээдүй рүү үргэлжилэх үйлдэл байна. Одоо үргэлжлэх цагийн тусламжтайгаар энэ үйлдлийн хувьд яг одоо буюу энэ мөчид юу болж байгааг илэрхийлнэ.
I am writing a letter - Би захиа бичиж байна
Энэ жишээний хувьд захиа бичих гэдэг үйлдлийг хэзээ эхэлсэн хэзээ дуусах зэрэг нь огт хамаагүй бөгөөд зөвхөн үйлийн эзнийг яг одоо юу хийж байгааг онцлон илтгэсэн байна.
Одоо бүгдээрэээ энэ цагийн үйл үгийн хувирал, өгүүлбэрийн хүүрнэх, асуух үгүйсгэх хэлбэрүүдийн бүтцийг үзье. Англи хэлний үйл үг хувираагүй хэлбэр дээрээ to гэсэн хэсгийн хамт бичигддэг. Жишээ нь:
to write to go to see
to do to have to eat гэх мэт
Харин одоо үргэлжлэх цагийн үйл үг дараах байдлаар хувирдаг:
am
are+ үйл үг + ing
Page 24
December 2, 2012 [
]
is
am/are/is бол to be үйл үгийн одоо цагийн хувирал бөгөөд I, II, ба III биеийн аль хэлбэрийн хамт хэрэглэгдэж байгаас хамааран аль нэгийг нь хэрэглэх ба одоо үргэлжлэх цагийн хувьд туслах үйл үгийн үүргийг гүйцэтгэнэ.
1-р бие Би I
2-р бие Чи буюу Та You
3-р бие
Тэр эмэгтэй She
Тэр эрэгтэй He
Энэ / тэр It / this / that
Одоо үргэлжлэх цагаар хэлбэржсэн үйл үг -ing гэсэн залгавар авсан байдаг:
going working reading
looking eating sleeping
хэрэв үйл үг дан -e эгшигээр төгссөн байвал түүнийг гээж -ing залгаварыг шууд залгадаг.
taking having hiking
baking living writing
хэрэв 1 үетэй үйл үг төгсөхдөө гийгүүлэгч+эгшиг+гийгүүлэгч гэсэн дарааллаар төгссөн байвал сүүлийн гийгүүлэгчийг давхарлан бичдэг.
cutting putting planning
setting betting digging
Хүүрнэх хэлбэр / Positive form Одоо үргэлжлэх цагийн хүүрнэх хэлбэр нь одоо үйлдэл болж байгааг зөвшөөрсөн баталсан утгатай ба өгүүлбэрийн ерөнхий бүтэц дараах хэлбэртэй байна.
S + am/is/are + Verb + ing + OҮйлийн эзэн + am/is/are + үйл үг + ing + тусагдахуун
I am writing a letter Би захиа бичиж байна
You are writing a letter Чи захиа бичиж байна
He is writing a letter Тэр эрэгтэй захиа бичиж байна
She is writing a letter Тэр эмэгтэй захиа бичиж байна
We* are writing a letter Бид захиа бичиж байна
Page 25
December 2, 2012 [
]
You* are writing a letter Та нар захиа бичиж байна
They* are writing a letter Тэд нар захиа бичиж байна
*олон тооны бүх хэлбэр дээр are гэсэн хувилбарыг хэрэглэнэ.to be үйл үгийн одоо цагийн хувирлуудыг богино хэлбэрээр хэрэглэж болдог ба энэ нь ихэвчлэн аман ярианд болон албан бус бичгийн төрөлд хэрэглэгддэг.
I am I`m I`m writing a letter
You are You`re You`re writing a letter
She is She`s She`s writing a letter
He is He`s He`s writing a letter
It is It`s It`s raining
That is That`s That`s working
We are We`re We`re writing a letter
They are They`re They`re writing a letter
Жишээ өгүүлбэрүүд: одоо үргэлжлэх цагийг хэрэглэж байгаа тохиололд now, right now, at the moment гэх мэт яг одоо гэсэн утга агуулж байгаа дайвар үгнүүдийг хэрэглэж болдог.
It is raining now Бороо орж байна
Bat is going to schoolБат сургууль руугаа явж байна
Tuya is dancing at the moment
Туяа бүжиглэж байна
Tim is singing Тим дуулж байна
We are having dinner*Бид өдрийн хоолоо идэж байна
They are playing cards Тэд хөзөр тоглож байна
*have - ямар нэгэн юмтай байх гэсэн үйл үг боловч идэх гэсэн утгаар хэрэглэгдэж болдог
Үгүйсгэсэн хэлбэр / Negative form
Одоо үргэлжлэх цагийн үгүйсгэсэн хэлбэр нь яг энэ мөчид ямар нэгэн үйлийг хийгээгүй байгааг илэрхийлдэг. Англи хэлэнд үгүйсгэсэн хэлбэрийг not гэсэн туслах үгийн тусламжтайгаар үүсгэдэг. Үгүйсгэх хэлбэртэй өгүүлбэрийн бүтэц:
S + am/is/are + not + Verb + ing + OҮйлийн эзэн + am/is/are + not +үйл үг + ing + тусагдахуун
Page 26
December 2, 2012 [
]
I am not writing a letter now Би одоо захиа бичээгүй байна
You are not writing a letter now Чи одоо захиа бичээгүй байна
He is not writing a letter now Тэр эрэгтэй одоо захиа бичээгүй байна
She is not writing a letter now Тэр эмэгтэй одоо захиа бичээгүй байна
We* are not writing a letter now Бид одоо захиа бичээгүй байна
You* are not writing a letter now Та нар одоо захиа бичээгүй байна
They* are not writing a letter now Тэд нар одоо захиа бичээгүй байна
Энэ тохиолдолд туслах үйл үг ба үгүйсгэх туслах үг зэргийг товчилж хэрэглэж болдог бөгөөд дээр дурьдсанчлан ихэвчлэн аман ярианд болон албан бус бичгийн төрөлд хэрэглэгддэг.
You`re not writing a letter now эсвэл You aren`t writing a letter now
He`s not writing a letter now эсвэл He isn`t writing a letter now
She`s not writing a letter now эсвэл She isn`t writing a letter now
We`re not writing a letter now эсвэл We aren`t writing a letter now
You`re not writing a letter now эсвэл You aren`t writing a letter now
They`re not writing a letter now эсвэл They aren`t writing a letter now
Жишээ өгүүлбэрүүд:
It is not raining now. Бороо одоо ороогүй байна
Bat is not going to school Бат сургууль руугаа яваагүй байна
Tuya is not dancing at the moment Туяа одоо бүжиглээгүй байна
Tim is not singing Тим дуулаагүй байна
They are not playing cards Тэд хөзөр тоглоогүй байна
We are not having dinner Бид өдрийн хоолоо идээгүй байна
Асуух хэлбэр / Interrogative form Одоо үргэлжлэх цагийн асуух хэлбэр нь хэн нэгэн хүн ямар нэгэн үйлдлийг яг одоо хийж байгаа эсвэл ямар нэгэн үйлдэл болж байгаа эсэхийг асуухад хэрэглэгддэг. Асуултыг дотор нь нэлээд хэд ангилдаг бөгөөд ерөнхийд нь Yes/No буюу Тийм/Үгүй төрлийн асуулт ба Wh-questions буюу асуух үгтэй асуултууд.
Yes/No төрлийн асуултанд шууд Yes ба No гэж шууд хариулж болдог асуултууд хамаардаг. Энэ тохиолдолд асуулт заавал туслах үйл үгээрээ эхлэх ёстой.
A: Are you watching TV? B: Yes
Page 27
December 2, 2012 [
]
Yes/ no төрлийн асуух өгүүлбэрийн бүтэц нь дараах хэлбэртэй байна:
Am/Is/Are + S + Verb + ing + O?Am/Is/Are + Үйлийн эзэн + үйл үг + ing + тусагдахуун?
Am I writing a letter? Би захиа бичиж байна уу?
Are you writing a letter? Чи захиа бичиж байна уу?
Is he writing a letter? Тэр эрэгтэй захиа бичиж байна уу?
Is she writing a letter? Тэр эмэгтэй захиа бичиж байна уу?
Are we writing a letter? Бид захиа бичиж байна уу?
Are you writing a letter? Та нар захиа бичиж байна уу?
Are they writing a letter? Тэд нар захиа бичиж байна уу?
Богино хариулт дараах хэлбэртэй байна
Зөвшөөрсөн үгүйсгэсэн 1 үгүйсгэсэн 2
Are you writing a letter? Yes, I am. No, I am not No, I'm not
Is he writing a letter? Yes, he is. No he isn`t No, he`s not
Is she writing a letter? Yes, she is. No, she isn`t No, she`s not
Are you writing a letter? Yes, we are. No, we aren`t No, we`re not
Are they writing a letter? Yes, they are. No, they aren`t No, they`re not
Бүтэн хариулт дараах хэлбэртэй байна.
Асуулт Зөвшөөрсөн хариулт Үгүйсгэсэн хариулт
Are you writing a letter?
Yes, I am writing a letter.No, I am not writing a letter.
Is he writing a letter? Yes, he is writing a letter No, he is not writing a letter
Is she writing a letter? Yes, she is writing a letterNo, she is not writing a letter
Are you writing a letter?
Yes, we are writing a letter.
No, we are not writing a letter
Are they writing a letter?
Yes, they are writing a letter.
No, they are not writing a letter
Wh-questions төрлийн асуултанд What, When, How Where гэх мэт асуух үг заавал орох бөгөөд энэ төрлийн асуултанд шууд yes эсвэл no гэж хариулж болдоггүй
A: Where are you going?
Page 28
December 2, 2012 [
]
B: I am going to school энэ тохиолдолд шууд yes эсвэл no гэж хариулж болохгүй юм. Асуултын бүтэц дараах хэлбэртэй байна.
Wh + am/is/are + S + Verb + ing + (O)? Wh + am/is/are + Үйлийн эзэн + үйл үг + ing + (тусагдахуун)?
Энэ төрлийн асуулт ихэвчлэн өгүүлбэрийн тусагдахууныг асуусан байдаг тул асуултын бүтцэд тусагдахуун орохгүй байж болно.
A: What are you doing?B: I am doing my home work
What - асуух үгare - туслах үйл үг you - үйлийн эзэнdoing? - одоо үргэлжлэх цагаар хэлбэржсэн үйл үг бөгөөд гол асууж байгаа зүйл маань тусагдахуун буюу ГЭРИЙН ДААЛГАВАР юм.
Why are you crying? Чи яагаад уйлж байгаа юм бэ?
Where are you going? Чи хаашаа явж байгаа юм бэ?
What are you reading? Чи юу уншиж байгаа юм бэ?
What are they playing? Тэд юу тоглож байгаа юм бэ?
Be used to, get used to
Энэ хэллэг нь use гэдэг үгнийхээ утгаар бус өөр утгаар хэрэглэгддэг хэллэг юм. Үүнийг жишээн дээр тодорхой харцгаая
Mark is from Texas but he has lived in Alaska for threeyears now. When he first went to a shop in the town, he
Марк Техасынх. Гэхдээ тэр сүүлийн 3 жилийн
Page 29
December 2, 2012 [
]
found it very scary because he saw bears walking streets. Seeing bears in the streets was strange and scary for him because:
турш Аляскад амьдарьч байгаа . Тэр анх Аляскад ирээд гудамжинд баавгай явж байхыг хараад ихэд айж цочирдсон яагаад гэвэл:
He wasn`t used to it.Тэр ийм зүйлд дасаагүй байсан
He wasn`t used to seeing bears in the streets Тэр гудамжинд баавгай явж байхыг харж дасаагүй байсан
But after some time, such sights became less strange.гэвч хэсэг хугацааны дараа энэ тиймч сүртэй асуудал биш болсон. Учир нь
He got used to seeing bears in the streets Тэр үүнд дассаж эхэлсэн
Now after three years, it`s no problem for Mark:Одоо энэ түүний хувьд ямар ч асуудал биш
He is used to driving and seeing bears in the streets. Тэр үүнд дассан
I`m used to something = энэ хэллэг нь ямар нэгэн зүйлийг хийж дассан сурсан гэсэн санаа агуулдаг хэллэг юм.
• Frank lives alone. He doesn`t mind this because he has lived alone for 15 years. It is notstrange for him. He is used to living alone. - Фрэнк ганцаараа амьдардаг. Тэр 15 ганцаараа амьдарсан болохоор үүнийг тоодоггүй ба энэ түүний хувьд шинэ зүйл биш. Тэр ганцаараа амьдраад дасчихсан.
• I bought some new shoes. They felt a bit strange at first because I wasn`t used to them. - Би шинэ гутал авсан. Урьд нь огт өмсөж дасаагүй гутал байсан тул жаахан сонин санагдсан.
• Our new flat is on a very busy street. I expect we`ll get used to the noise, but at themoment it`s very disturbing. - Манай шинэ байшин маш их хөл хөдөлгөөнтэй гудамжинд байдаг. Энэ их дуу чимээнд нь дасах байх гэж би бодож байна. Гэхдээ одоохондоо үнэхээр уур хүрмээр байна.
• Diane has a new job. She has to get up much earlier now than before - at 6.30. She finds this difficult because she isn`t used to getting up so early.
• Brenda`s husband is often away from home. She doesn`t mind this. She is used to him being away.
be/get used гэсэн хэллэгний араас юунд дасах тухай ярьж байдаг тул нэр үг юм уу үйлт
Page 30
December 2, 2012 [
]
нэрийн одоо цагийн хэлбэр хэрэглэнэ. Үйл үгийн хувираагүй хэлбэрийг хэрэглэдэггүй
• She is used to driving on the left :"she is used to drive" гэж хэлдэггүй.
"I am used to..." гэж хэрэглэж байгаа тохиолдолд энэ "to" нь үйл үгийн хувираагүй хэлбэрийн "to" биш харин чиглэсэн зүйл илэрхийлдэг угтвар үг юм.
• Jane had to get used to driving on the left, - Жэйн замын зүүн талаар машин барьж сурах шаардлагатай болсон.
Анхаар! I am used to doing (be/get used to) гэсэн хэллэгийг I used to do гэсэн хэллэгтэй андуурч болохгүй.
I am used to (doing) something = ямар нэгэн зүйл хийж дассан сурсан гэсэн хэллэг.
• I am used to the weather in this country. - Би энэ орны цаг агаарт дассан. • I am used to driving on the left because I`ve lived in Britain for a long time. - Би Англид удаан амьдарсан болохоор замын зүүн талаар машинаа бариад дасчихсан.
I used to do something = би ямар нэгэн зүйлийг өнгөрсөнд байнга хийдэг байсан одоо хийхээ больсон гэсэн хэллэг.
• I used to drive to work every day, but these days I usually go by bike. - Би ажил уруугаа машинаар явдаг байсан гэхдээ одоо би дандаа дугуйгаар явдаг.
• We used to live in a small village, but now we live in London. - Бид жижигхэн тосгонд амьдардаг байсан гэхдээ одоо бид Лондонд амьдардаг.
Тодорхой бус төлөөний үгсийг хэрэглэх
Page 31
December 2, 2012 [
]
Тодохой бус нэр үгсийн төлөөлөн нэрлэж байгаа төлөөний нэрсийг тодорхой бус төлөөний нэр гэдэг. өөрөөр хэлбэл дараах үгсийг хэлдэг:
Нэг тоо: another, anybody, anyone, anything, each, either, everybody, everyone, everything, little, much, neither, nobody, no one, nothing, one, other, somebody, someone, something
Олон тоо: both, few, many, others, several
Нэг ба олон тооны аль алинд хэрэглэж болдог: all, any, more, most, none, some
Жишээн дээрээс тодорхой харна уу:
Each of the members has one vote. - each нэг тоон дээр хэрэглэгдэх тул has буюу нэг тоон дээр хэрэглэгдсэн байна.
Буруу: One of the girls gave up their seat. - хэдийгээр энд girls олон тоон дээр байгаа боловч охидуудын нэг нь гэж хэлсэн байгаа тул their биш her төлөөний нэр авах ёстой.
Зөв: One of the girls gave up her seat.
Олон тоон дээр хэрэглэгддэг тодорхой бус төлөөний нэрсийн үйл үг нь олон тоон дээр хэрэглэгддэг.
A few of the justices were voicing their opposition. - few гэдэг үг өөрөө олон тоон дээр хэрэглэгддэг тул
Зарим тохиолдолд тодорхой бус төлөөний нэр ямар үгийг төлөөлж байгаагаас хамааран нэг ба олон тоо авна. All of the people clapped their hands. - all гэдэг үг нь people олон тооны нэг үгтэй холбогдож байгаа тул олон тоон дээр хэрэглэгдэж байна.
Аll of the newspaper was soaked. - энд all гэдэг үг маань newspaper гэдэг тоолж болдоггүй нэр үгтэй холбогдсон ба энэ сонинг бүхэлд нь гэсэн санааг агуулсан тул нэг тоон дээр хэрэглэгдсэн байна.
Анхаар! -body эсвэл -one гэж төгсдөг төлөөний нэрүүд болох anybody, somebody, no one, anyone зэрэг нь нэг тоон дээр байдаг бөгөөд хэн нэгэн хүн гэсэн утгатай. Эдгээр үгтэй хамаатуулах төлөөний нэр хэрэглэж эхлэхэд асуудал гарч ирдэг.
Is everyone happy with their gift? - энэ өгүүлбэрт хүн бүр гэсэн үг нь хүн тус бүр гэсэн санаа илэрхийлдэг бөгөөд нэг тоонд хэрэглэгддэг тул their гэсэн олон тооны хамаатуулах төлөөний нэр хэрэглэж болохгүй. Өгүүлбэрийг арай өөр хэлбэрээр бичье:
Page 32
December 2, 2012 [
]
Is everyone happy with his gift? - энэ тохиолдолд Everyone гэдэг төлөөний нэр ба үйл үг is зэрэг нь бүгд нэг тоон дээр байгаа тул хамаатуулах төлөөний нэр нь бас нэг тоон дээр байх ёстой. Энэ өгүүлбэр хэдийгээр зөв боловч бас нэг асуудал гарч байна. Everyone гэдэг үг маань хүн тус бүр гэсэн санаа агуулдаг бөгөөд хүн тус бүр маань эрэгтэй ч юмуу эмэгтэй байж болно ийм тохиодолд тодруулж хэлэх шаардлагатай бол his or her гэсэн хэллэг хэрэглэдэг.
Is everyone happy with his or her gift?
төлөөний нэр нь олон тоон дээр байгаа тохиолдолд мэдээж олон тооны хамаатуулах төлөөний нэр хэрэглэх нь тодорхой
Are all the people happy with their gifts?
Page 33
December 2, 2012 [
]
Инфинитив эсвэл Үйл үг + ing
Инфинитив эсвэл Үйл үг + ing
We plan to go hiking this weekend.
Yuki has finished writing her journal assignment.
VERB + INFINITIVE (TO...) VERB + GERUND (ING)
Үйл үг + хувираагүй хэлбэр Орчуулга Үйг үг + ing Орчуулга
plan төлөвлөх enjoy + ing сэтгэл хангалуун байх
intend завдах quit + ing Гарах
hope найдах give up + ing Болих
decide шийдэх finish + ing Дуусгах
promise амлах keep (on) + ing хадгалах, үргэжлүүлэн хийх
agree зөвшилцөх consider + ing бодож үзэх
refuse татгалзах suggest + ing санал болгох
offer (=volunteer) санал болгох sing + ing Дуулах
ask(for yourself) асуух watch + ing Үзэх
expect хүлээх dance + ing Бүжиглэх
would like хиймээр байх run + ing Гүйх
need хэрэгтэй start + ing Эхлэх
want хүсэх work + ing Ажиллах
Үйл үг + төлөөний нэр (тусагдахуун) + to
tell someone to
Page 34
December 2, 2012 [
]
advise someone to
invite someone to
allow someone to (= go=give permission)
ХЭЛЛЭГ + ING УГТВАР ҮГ + verb + (ING)
have + ing a difficult time be excited ABOUT verb + ing
have + ing a hard time complain ABOUT verb + ing
have + ing difficulty apologize FOR verb + ing
have + ing trouble have a good reason FOR verb + ing
have + ing a good time thank you FOR verb + ing
have + ing fun be responsible FOR verb + ing
be + ing busy be used TO verb + ing
be accustomed TO verb + ing
be interested IN verb + ing
be in charge OF verb + ing
instead OF verb + ing
Жишээ:
Үйл үгс Өгүүлбэр
be exciting about (needs a be verb) She is excited about going to Canada.
complaining about (you say you don`t like) I always complain about doing the dishes.
apologizing for He apologized for coming late.
(have a) good reason for Tom had a good reason for coming late.
Page 35
December 2, 2012 [
]
thank you for Thank you for helping me.
be responsible for She is responsible for planning the party.
getting / being used to* Now I am used to getting up early.
in the past tense I finally got used to speaking in English.
got / was accustomed to He isn`t accustomed to giving speeches.
being interested in I am interested in studying business.
being in charge of (her job, responsible for) She is in charge of planning the trip
instead of (preposition) I went out with friends instead of watching TV.
Үйл үг + ing эсвэл инфинитив
Page 36
December 2, 2012 [
]
Нэр үгэн дээр -ing гэсэн залгавар залгавал үйлт нэр буюу GERUND үүсдэг. Өөрөөр хэлбэл эдгээр үйлт нэрийг нэр үгийн, тэмдэг нэрийн, үйл үгийн үүргээр хэрэглэж болно гэсэн үг юм.
Smoking is forbidden. - Тамхи татахыг хориглосон : What is forbidden? - гэсэн асуултанд буюу юу гэсэн асуух үгэнд хариулагдаж байгаа учир нэр үгийн үүргээр хэрэглэгдэж байна.
I have a long working day. - Миний ажлын өдөр их урт үргэлжилдэг : How long is you working day? буюу хир урт гэсэн асуултанд хариулагдах тэмдэг нэрийн үүргээр хэрэглэгдэж байна.
I don`t like dancing. - Би бүжиглэх дуртай: энд үйл үг хэлбэрээр хэрэглэгдэж байна.
Нэр үгийн үүргээр хэрэглэгдэж байгаа тохиолдолд заримдаа ялгац гишүүн авч болно.
Marketing is a very exact science. - Маркетинг бол үнэхээр тодорхой шинжлэх ухаан юм: ерөнхийд нь ярьж байна.
The marketing of the product will continue for a few months. - Энэ бүтээгдэхүүний маркетинг өшөө хэдэн сар үргэлжилнэ: энд тодорхой нэг бүтээгдэхүүний маркетингийн тухай яригдаж байгаа тул тодорхой ялгац гишүүн авсан байна.
Үйлт нэр заримдаа нийлмэл нэр үгийн хэлц болж ордог. Энгийн үгээр хэлбэл өөр бусад үгтэй нийлж нэр үгийн үүргээр хэрэглэгдэх хэлц үг болж хэрэглэгддэг: "noun phrase".
Speaking to an audience is always stressful. What is stressful? - гэсэн асуултанд буюу юу? гэсэн асуултанд "Speaking to an audience " буюу "олон нийтийн өмнө ярих" гэсэн хэллэг бүхэлдээ хариулагдаж байна.
Swimming after work is very relaxing. - Ажлын дараа усанд сэлэх нь их амраадаг: мөн дээрхийн адил хэлбэр байна.
Тэмдэг нэрийн үүргээр хэрэглэгдэхдээ нэр үгийн өмнө бичигдэнэ.
I was met by a welcoming party at the airport. - a welcoming party энэ хэллэгний ялгац гишүүн нь welcoming гэдэг үгний бус party гэдэг үгнийх юм.
Let`s go to the meeting room. - Бүгдээрээ уулзалтын өрөө уруу явцгаая.
-ing хэлбэр угтвар үгийн дараа хэрэглэгддэг.
Before leaving, you need to speak to Sarah. After discussing it with her, I`ve changed my mind. Instead of feeling sorry for yourself, do some work for charity.
Анхаар! "to" гэдэг үг угтвар үгийн үүргээр хэрэглэгдэж байгаа тохиолдолд араас нь үйл үг -ing гэсэн хэлбэр хэрэглэгддэг.
Page 37
December 2, 2012 [
]
I don`t object to working this Sunday. - Энэ бүтэн өдөр ажиллахаас би татгалзахгүй байна.
I`m looking forward to seeing him again. - Би түүнтэй дахин уулзалдана гэж найдаж байна.
I`m used to working long hours. - Би урт цагаар ажиллаж дасаад байна.
Араасаа үйл үг + -ing хэлбэрийг авдаг үйл үг нэлээд байдаг.
I admit telling her. I appreciate having the raise. I avoid speaking to him. I consider blowing your nose in public to be wrong. I delayed coming until the last possible moment. He denied telling her. I detest going to parties. I enjoy dancing. I feel like having a party. I`ve finished writing the report. I`ve given up going to the gym. I can`t help thinking about it. I can`t imagine ever leaving this company. I don`t mind doing that. He put off talking to her as long as he could. I can`t stand drinking beer.
Зарим үйл үг араасаа үйл үг + ing хэлбэр авах эсвэл to-тэй үйл үгийн хувираагүй хэлбэр авах нь утгийн хувьд ялгаатай байдаг:
I stopped smoking last month. Би өнгөрсөн сард тамхи татахаа больсон: одоо тамхи татдаггүй.
I stopped to smoke a cigarette. Би тамхи татах гэж байгаад больсон: зүгээр хийх гэж байсан зүйлээ хийхээ больсон тэрнээс биш бүр гараагүй.
I remember telling him. - Би түүнд хэлж байснаа санаж байна: өнгөрсөнд хийсэн зүйлээ санаж байна.
I remembered to tell him. - Би түүнд хэлэх ёстойгоо санасан: гэхдээ хэлсэн эсэх нь бүү мэд.
I`m interested in finding out more details. Би өшөө олон зүйл олохыг сонирхож байна: ирээдүйд болох гэж байгаа зүйл.
I was interested to read his report. - Би түүний тайланг уншихыг сонирхож байсан: өнгөрсөнд сонирхож байсан.
Зарим үйл үг араасаа үйл үг + ing хэлбэр авах эсвэл to-тэй үйл үгийн хувираагүй хэлбэр авах нь утгийн хувьд ялгаагүй байдаг:
I love to go shopping. - Би дэлгүүр хэсэх дуртай I love going shopping. - Би дэлгүүр хэсэх дуртай
Page 38
December 2, 2012 [
]
I`m afraid to fly. - Би нисэхээс айдаг I`m afraid of flying. - Би нисэхээс айдаг I started to learn English 5 years ago. - Би таван жилийн өмнөөс англи хэл үзэж
эхэлсэн I started learning English 5 years ago. - Би таван жилийн өмнөөс англи хэл үзэж
эхэлсэн
Хэллэг – So am I, Neither do I
Энэ гурван үгийг хэрэглэж байгаа тохиолдолд дандаа 2 юмны тухай ярьж байна гэсэн үг. Утгын хувьд:
both - хоёуланг
either - аль нэг нь
neither - аль нь ч биш /not either буюу үгүйсгэсэн хэлбэр/ гэсэн утга агуулдаг.
Өгүүлбэрт хэрэглэх аргыг жишээн дээрээс тодорхой харна уу:
Both students can take the test - Энэ хоёр оюутан хоёулаа шалгалтанд орж болно : Хоёуланг зэрэг ярьж байгаа тул олон тоон дээр хэрэглэнэ.
Either student can take the test - Аль нэг оюутан нь шалгалтанд орж болно: Аль нэгийг дангаар нь ярьж байгаа тул нэг тоон дээр хэрэглэнэ.
Neither student can take the test - Аль аль нь шалгалтанд орж болохгүй.
Neither students can take the test: утгын хувьд дээрх өгүүлбэртэй яг адил: NEITHER гэдэг үгийн хувьд нэг тоон дээр эсвэл олон тоон дээр алин дээр нь ч хэрэглэж болно.
I like both restaurants - Энэ 2 зоогийн газар 2 уулаа надад таалагддаг: энд 2 зоогийн газрын тухай яриа болж байна.
We can go either restaurant - Бид алинд нь ч очсон болно: энд аль нэгийг нь хэлж байна.
I like neither restaurants - Энэ 2 зоогийн газар 2 уулаа надад таалагддаггүй. /олон тоон дээр хэрэглэж байна/
I like neither restaurant /нэг тоон дээр хэрэглэж байна/
Одоо бүр тодруулж авч үзье:
2 янзын зоогийн газар байна. А ба В
Page 39
December 2, 2012 [
]
I like both A and B - Надад А ба В хоёулаа таалагддаг: ямар 2 зүйлийн тухай ярьж байгаагаа дурьдаж байгаа бол both ... and гэсэн хэллэг хэрэглэгддэг.
We can go either A or B - Бид А ба В -гийн алинд ч очсон болно: 2 зоогийн газрын алинд ч очсон болно гэж 2 yуланг нь дурьдсан тул either .... or гэсэн хэллэг хэрэглэсэн байна.
I like neither A nor B - Надад А ба В хоёрын алинч таалагддаггүй: 2 зоогийн газрын алин ч таалагддаггүй гэж хэлэхдээ 2 yуланг нь дурьдаж байгаа тул neither .... nor гэсэн хэллэг хэрэглэсэн байна.
Анхаар! both .... and; either ... or; neither ... nor гэсэн хэллэгүүд ямагт 2 зүйлийн тухай ярьж байдаг тул 2 оос илүү зүйл байвал хэрэглэж болдоггүй.
Зөвхөн 2 үгэн дээр төдийгүй 2 өгүүлбэрт дээрх үгнүүд хэрэглэгдэж болно.
Жишээ нь:
We can either go the cinema or just stay at home - Бид кинонд явсан ч болно эсвэл гэртээ үлдсэн ч болно.
I could neither laugh nor cry. - Би инээж ч чадаагүй уйлж ч чадаагүй: үйл үгэн дээр хэрэглэсэн байна.
Either the clerk or the secretary has the keys to the door. - Нарийн бичиг ажилтан хоёрын аль алинд нь хаалганы түлхүүр байгаа: Үйлийн эзэн дээр хэрэглэсэн бaйна.
He did not find the key either on or under the mat - Тэр дэвсгэрийн дээр нь ч доор нь ч үзээд түлхүүрээ олоогүй: байр заасан угтвар үгэн дээр хэрэглэсэн байна.
Анхаар! neither...nor гэсэн хослол өөрөө үгүйсгэсэн хэлбэрээ агуулж байдаг учир үгүйсгэсэн хэлбэр үүсгэх not авах шаардлагагүй.
He did not mention neither the flooding nor the landslide. /буруу/ - Уг нь энэ өгүүлбэрийн санаа "Тэр хөрсний гулсалт болон үерийн талаар дурьдаагүй" гэсэн санаа оруулах гэсэн боловч энд хасах хасахын нэмэх гэдэг шиг зүйл болсон байна. 2 Үгүйсгэсэн хэлбэр нэг доор орж бие биеээ үгүйсгээд өгүүлбэрийн санаа "дурьдсан" болж байна. Ингэж англи хэлэнд ДАВХАР ҮГҮЙСГЭСЭН ХЭЛБЭР ҮҮСГЭДЭГГҮЙ. Харин дээрх санааг дараах байдлаар гаргадаг.
He mentioned neither the flooding nor the landslide - гол үйл үг нь зөвшөөрсөн хэлбэр боловч доогуур нь зурсан үг өөрөө үгүйсгэсэн санаа агуулдаг тул өгүүлбэрийн утга нь үгүйсгэсэн хэлбэр дээр байна.
Page 40
December 2, 2012 [
]
He did not mention either the flooding or the landslide. - энэ тохиодолд either ... or гэсэн хослол хэрэглэгдсэн бөгөөд энэ хэллэг үгүйсгэсэн санаа агуулдаггүй тул гол үйл үгэн дээр нь үгүйсгэсэн хэлбэр өгсөн байна.
Бусад жишээ:
Neither Mark nor Dawn is at the function. - "Mark" ба "Dawn" аль алин нэг тоон дээр байгаа учир гол үйл үг нь нэг тоогоор хэлбэржсэн байна. Учир нь аль нэгнийх нь тухай ярьж байгаа.
Neither Dickens nor Thackeray was a panderer to the public taste - мөн дээрхийн адил.
Neither Simon nor Gary do as they are told. /буруу/ -"Simon" нэг тоон дээр "Gary" бас нэг тоон дээр хэрэглэгдэж байгаа тул "do"-г хэрэглэх нь буруу ба "does" байх ёстой.
Neither Simon nor Gary does as they are told /зөв/
Анхаар! Эдгээр хэллэгүүдийг авч байгаа үгсийн аль нэг нь эсвэл 2 yулаа олон тоон дээр байвал үйл үгийг нь олон тоон дээр хэрэглэнэ.
Neither the lawyer nor the detectives are able to follow the sequence of events - Энд өгүүлбэрт доогуур нь зурсан үг олон тоон дээр байгаа тул гол үйл үг нь олон тоон дээр байна.
There were neither cakes nor ice-cream at the party. - дээрхийн адил жишээ байна.Neither the firemen nor the policemen know him - энэ тохиолдолд 2 yулаа олон тоон дээр байна
Page 41
December 2, 2012 [
]
Reported questions - Дамжсан асуулт
Reported questions - Дамжсан асуулт
Хэрэв асуултыг дамжсан ярианы хэлбэрт оруулбал баримтлах хэд хэдэн дүрэм байдаг. Зарчмын хувьд адил: төлөөний нэрийн хувирал, цагийн хувирал, цаг заасан үгийн хувирал гэх мэт. Мөн асуулт нь асуулт хэлбэрээ алдаж энгийн хүүрнэх өгүүлбэр маягтай болдог учир нь тэр тэгж асуусан гэсэн утгатай өгүүлбэр болсон байдаг учир асуултын тэмдэг ч хэрэглэдэггүй. Тийм учраас энэ төрлийн дамжсан яриа илэрхийлж байгаа өгүүлбэрийн асуултын хэсэг нь энгийн хүүрнэх өгүүлбэрийн бүтэцтэй адилхан байдаг буюу Үйлийн эзний араас үйл үг орно.
Peter: "When do you play football?" - Peter asked me when I played football.
Асуултын анхны хэлбэр: - When do you play football?
when - асүүх үг
do - туслах үйл үг
you - үйлийн эзэн
play - үйл үг
Дамжсан байдал - Peter asked me when I played football - нэгэнт асуулт хэлбэрээ алдсан тул туслах үйл үгийг хасаад энгийн хүүрнэх өгүүлбэр хэлбэртэй болсон байна.
Хэрэв yes/no буюу тийм/үгүй төрлийн асуулт байвал туслах үйл үгийн оронд if эсвэл whether гэсэн хоёр үгийн аль нэг нь хэрэглэгдэнэ.
Асуултын анхны хэлбэр: Do you play football?
Дамжсан байдал: Peter asked me whether I played football.
Page 42
December 2, 2012 [
]
Peter asked me if I played football.
She asked, "Is it better to wait?"She asked if it was better to wait.
He asked, "Have you been to Spain?"He asked if I had been to Spain.
Дамжсан ярианы захиран тушаах хэлбэр:
Зарчмын хувьд энгийн хүүрнэх өгүүлбэрийн бүтэцтэй адил: төлөөний нэрийн хувирал, цагийн хувирал, цаг заасан үгийн хувирал гэх мэт. Ихэнх тохиодолд "tell" гэдэг үйл үг хэрэглэгддэг.
tell + to + infinitive
tell гэдэг үйл үг нь told буюу өнгөрсөн цаг дээр хувирна.
Зөвшөөрсөн хэлбэр Үгүйсгэсэн хэлбэр
Father: "Do your homework." Teacher. "Don`t talk to your neighbour."
Father told me to do my homework.The teacher told me not to talk to my neighbour.
Түгээмэл гаргадаг алдаа
Буруу Зөв Тайлбар
She asked me why did I work so much.
She asked me why I worked so much.
энд үгсийн байршлийн хувьд алдаа гарсан байна is: SUBJECT + VERB.
She asked me it was raining.She asked me if it was raining.
Yes/no төрлийн асуултыг дамжсан хэлбэрт оруулсан тохиолдолд whether / if гэсэн хоёр үгийн аль нэгийг заавал авсан байна.
She asked me if I have been She asked me if I had been Энэ тохиолдолуудад
Page 43
December 2, 2012 [
]
to Bristol? to Bristol. асуултыг дамжсан хэлбэрт оруулсан байгаа ба өгүүлбэрийн цаг нь заавал нэг цагаар ухарсан байх ёстой I am -> I wasI can -> I couldI have been -> I had been.
She asked me what I do for a living.
She asked me what I did for a living.
Reported speech
Хэн нэгэн хүний хэлсэн зүйлийг өөр нэг хүн тэр хүн ингэж хэлсэн тэгэж хэлсэн гэж хэлэхийг Reported Speech буюу дамжсан яриа гэдэг. Нэгэнт хэлэгдээд өнгөрсөн зүйлийг дахиж хэлж байгаа учир ихэвчлэн өгүүлбэрийн цагийг хойшлуулж хэрэглэдэг. Жишээ нь:
Өглөөнийн 9 цаг: Бат дүүдээ хэлж байна-> Би өнөөдөр оройтож ирнэ.
Яг одоо дараа өдрийн үдийн 12 цаг болж байна. Бат ирээгүй байна. Батын дүү хэлж байна: -> Өчигдөр Бат оройтож ирнэ гэж хэлсэн. Эндээс харахад нэгэнт өнгөрсөнд хэлэгдэж байгаа зүйлийг хэлж байгаа нь тодорхой байна. Дамжсан яриаг хэлэхэд say, tell, ask гэх мэт үгс хэрэглэгддэг. Англи хэлэнд ингэж дамжсан яриаг хэлэх 2 үндсэн арга байдаг.
1) Хэлсэн үгийг нь яг хэлсэн хэвээр хэлэх буюу бичих. Энэ тохиолдолд дамжиж байгаа яриаг "" хаалтад хийгээд анх хэлэгдэхдээ ямар цаг хэлбэр дээр хэрэглэгдсэн яг тэр хэлбэрээр бичнэ.
Bat said "I will come back late". Энэ хэлбэр ихэвчлэн ном зохиол буюу бичгийн хэлбэрт хэрэглэгддэг.
2) Хэлсэн зүйлийг хэлэхдээ цагийг өөрчилж хэлэх. Энэ хэлбэр ярианд голчлон хэрэглэддэг учир сайн ойлгож авах нь чухал. Өгүлбэрийн цаг өнгөрсөн цаг руу хойшилдог. Мөн энэ тохиолдолд бас төлөөний нэр болон цаг заасан үгнүүд ч гэсэн хэлэгдэж байгаа нөхцөлдөө зохицон өөрчлөгддөг.
Bat said he would come back late.
Page 44
December 2, 2012 [
]
Жишээ
Backshift of tenses
анх байсан Дамжсан
Peter: "I work in the garden." Peter said that he worked in the garden.
Peter: "I worked in the garden."
Peter said that he had worked in the garden.Peter: "I have worked in the garden."
Peter: "I had worked in the garden."
Peter: "I will work in the garden." Peter said that he would work in the garden.
Peter: "I can work in the garden." Peter said that he could work in the garden.
Peter: "I may work in the garden." Peter said that he might work in the garden.
Peter: "I would work in the garden."(could, might, should, ought to)*
Peter said that he would work in the garden.(could, might, should, ought to)*
үргэлжлэх цагууд
Peter: "I`m working in the garden." Peter said that he was working in the garden.
Peter: "I was working in the garden."
Peter said that he had been working in the garden.Peter: "I have been working in the garden."
Peter: "I had been working in the garden."
* - could, might, should, ought to зэрэг үгс нь хувирахгүй хэрэглэгдэнэ.
Төлөөний нэр хувирсан байгааг ногоон өнгөөр тэмдэглэсэн байна.
Page 45
Өгүүлбэрийн цаг өөрчлөгдөх байдал
анх байсан Дамжсан
Simple Present Simple Past
Simple Past
Past PerfectPresent Perfect
Past Perfect
Will Would
үргэлжлэх цагууд
am/are/is was/were
was/were
had beenhas been
had been
December 2, 2012 [
]
Цаг заасан үг хэрхэн хувирсаныг доор үзүүлэв:
Peter: "I worked in the garden yesterday."Peter said that he had worked in the garden the day before.
Цаг заасан үг дараах байдлаар хувирна:
this (evening) that (evening)
today/this day that day
these (days) those (days)
Now Then
(a week) ago (a week) before
last weekend the weekend before / the previous weekend
Here There
next (week) the following (week)
Tomorrow the next/following day
Анхаар: Хэлж байгаа зүйл одоо үнэн бодит зөв хэвээрээ байвал үйл үгийн цаг хувирахгүй байж болно хувирсан ч энийг алдаа гэж үздэггүй.
John: "My brother is at Leipzig university."John said that his brother was at Leipzig university. orJohn said that his brother is at Leipzig university.
Mandy: "The sun rises in the East."Mandy said that the sun rose in the East. orMandy said that the sun rises in the East.
Анхаар: 1) Өгүүлбэрийг одоо цаг дээр хэлж байвал цагийг өөрчлөхгүй.Susan: "I work in an office." Susan says that she works in an office. - Susan says - одоо цаг дээр байна.
2) Өгүүлбэрийг өнгөрсөн цаг дээр хэлж байвал цагийг өөрчлөнө.
Susan: "I work in an office." Susan said that she worked in an office. Susan said - өнгөрсөн цаг дээр байна
Page 46
December 2, 2012 [
]
Besides, however, nevertheless, otherwise, so, therefore, still, yet, though
besides (угтвар үг) - үүнээс гадна гэсэн утган дээр хэрэглэгддэг араасаа нэр үг, тэмдэг нэр, үйлт нэр авна.
Besides doing working in a bookshop she looks after the garden. - Тэр номын дэлгүүрт ажиллахаасаа гадна бас цэцэрлэгт ажилладаг.
besides (холбоос үг) - холбоос үгийн үүргээр хэрэглэгдэхдээ "бас" гэсэн санаа агуулна, холбоос үг учир бүтэн өгүүлбэртэй хамт хэрэглэгддэг means "in addition". It usually precedes its clause, but can follow it:
I can`t go to the cinema; I`m busy . Besides, I don`t have any money.
Зарим албан ёсны бичигт moreover гэдэг үг besides -ийг орлож болно.
otherwise гэдэг холбоос үг ихэнх тохиолдолд "хэрэв үгүй бол" гэсэн утгаар хэрэглэгддэг.
He must be ill; otherwise he would go to the party. - Тэр өвдсөн байх ёстой хэрэв үгүй бол тэр энэ үдэшлэгт ирсэн байх ёстой.
so гэдэг үг тэмдэг нэрийн зэргийг илэрхийлдэг
The dog was so cute that . . . It was so cold outside that. . . - so хэрэглэж байгаа тохиолдолд нэр үгийг нь
хэрэглэдэггүй.
so cute dog эсвэл so cold weather гэж хэрэглэж БОЛОХГҮЙ
Page 47
December 2, 2012 [
]
Харин холбоос үгийн журмаар хэрэглэгдэх бол өгүүлбэрүүдийг холбодог :
Our situation was difficult, so we asked for help. - манай нөхцөл байдал хүнд байсан учир бид тусламж хүссэн.
However гэдэг үг тэмдэг нэрийн зэргийг илэрхийлдэг
You couldn`t earn much, however hard you worked. - Чи ингэж их шургуу ажилласан ч олигтой мөнгө хийж чадсангүй
Холбоос үгийн журмаар хэрэглэгдэхдээ "гэсэн хэдий ч" гэсэн утга авдаг. Өгүүлбэрт байрлаж байгаа байрлалыг анхаарна уу!
I`ll offer it to Tom. However, he may not want it I`ll offer it to Tom. He may not want it, however I`ll offer it to Tom. Tom, however, may not want it I`ll offer it to Tom. However, he doesn`t want it. . .
Therefore нь холбоос үг ба "тийм учраас" гэсэн утга илэрхийлдэг ба албан бичиг баримтанд "so" ын оронд хэрэглэдэг
There are many people who want to buy this painting; you should, therefore, expect the price to be rather high. - энэ зургийг худалдаж авахыг их олон хүн хүсэж байгаа, тийм учраас, үнэ нь их өндөр байх байх шүү.
yet ба still нь цаг заасан дайвар үгнүүд юм. Энэ тохиолдолд yet нь хараахан болоогүй амжаагүй гэсэн санаа харин still нь хийгдсээр байгаа гэсэн санааг тус тус агуулдаг.
Mike is still at work. - Майк ажил дээрээ байсаар л байна He hasn`t repaired the sink yet. - Тэр тосгуураа харахан янзалж амжаагүй байгаа.
yet ба still нь өгүүлбэрийн эхэнд орвол илэрхийлэх утга нь өөрчлөгддөг
still means something similar to "nevertheless, admitting that".
While yet means "inspite of that/all the same/nevertheless"
Mike is not hard-working; still, he has managed to become a millionaire. The film is boring; yet people go to cinema to watch it.
Though/although үгнүүд өгүүлбэрийн санаанд "хэдий тийм боловч" гэсэн өнгө нэмж өгдөг.
Though/Although they`re very rich, they still want more money. - Хэдий тэд баян боловч тэд өшөө мөнгөтэй болохыг хүссээр л байна.
Page 48
December 2, 2012 [
]
Энгийн нийлмэл хоёр өгүүлбэрийн though (although -г ашиглаж болохгүй!) гэдэг үгээр холбож болох ба энэ тохиолдолд "yet"эсвэ л "but" гэсэн санаг агуулдаг. ихэвчлэн өгүүлбэрийн төгсгөлд хэрэглэгддэг
She says she will reward me for my efforts, though I don`t think she will She says she`ll reward me for my efforts; I don`t think she will, though. - Тэр миний
хичээл зүтгэлийг үнэлнэ гэж хэлж байгаа гэхдээ би тэрийг тийм зүйл хийнэ гэж бодохгүй байна.
энгийн нийлмэл өгүүлбэрүүдийг холбож байгаа тул өгүүлбэрийн өмнө хойноо орох нь нэг их чухал бус юм
Wish үгийг хэрэглэх
Энэ үгийн хэрэглээний хамгийн амарханаас нь эхэлцгээе "I wish to" гэсэн хэллэг нь "I want to" гэсэн хэллэгтэй яг адил боловч хэрэглээнийхээ хувьд нэлээд албархуу бас нөгөөдөхөө бодвол нэг их хэрэглэгдээд байдаггүй хэлбэр юм.
· I wish to make a complaint.· I wish to see the manager.
Мөн сайн сайхныг ерөөж хэлэхдээ "wish" гэдэг үгийг өргөн хэрэглэдэг ба энэ тохиолдолд араас нь төлөөний нэр ба нэр үг хэрэглэдэг.
· I wish you all the best in your new job.· We wish you a merry Christmas.
Харин ийм утгаар хэлэхдээ үйл үг хэрэглэх бол "hope" гэдэг үгийг "wish"-ийн оронд хэрэглэдэг.
· We wish you the best of luck. : wish араас нь төлөөний нэр ба нэр үг хэрэглэсэн байна.· We hope you have the best of luck. : hope араас нь төлөөний нэр ба үйл үг хэрэглэсэн байна. · I wish you a safe and pleasant journey. : wish араас нь төлөөний нэр ба нэр үг хэрэглэсэн байна. · I hope you have a safe and pleasant journey. : hope араас нь төлөөний нэр ба үйл үг хэрэглэсэн байна.
Page 49
December 2, 2012 [
]
"wish" гэдэг үгийн өөр нэг өргөн хэрэглэгддэг хэлбэр нь ямар нэгэн зүйлийг ийм байгаасай, эсвэл тийм байсан ч болоосой гэсэн утгууд дээр бодит биш нөхцөл үүсгэж хэрэглэгддэг. Бодит бус нөхцөл илэрхийлж байгаа тохиолдолд хэдийгээр ирээдүй цаг ба одоо цаг илэрхийлж байгаа ч гэсэн хэрэглэж байгаа үйл үгийн цаг нь өнгөрсөн цагийн хэлбэр байдаг.
· I wish I was rich. - Би баян ч байсан болоосой : ашигласан цаг нь энгийн өнгөрсөн цаг боловч илэрхийлж байгаа санаа нь одоо цаг дээр байна. Учир нь энэ нөхөр ОДОО ядуу бөгөөд Би баян ч байсан болоосой гэж ОДОО хүсэж байна.
· He wishes he lived in Paris. - Тэр Парист амьдардаг байсан болоосой гэж хүсдэг : энэ нөхөр ОДОО Парист амьдардаггүй харин болдогсон бол ОДОО Парист амьдардаг байсан ч болоосой гэж хүсэж байна.
· They wish they had chosen a different leader. - энэ тохиолдолд өнгөрсөн цаг дээр ярьсан байна. Тэд удирдагчаа нэгэнт сонгочихсон юм байна. Тэгээд ӨНГӨРСӨНД хийсэн үйлдлээ хийгээгүй байсансан болоосой гэж ярьж байна. Одоо ба ирээдүй цагийн бодит бус нөхцөлийг өнгөрсөн цагаар илэрхийлдэг учир өнгөрсөн цагийн бодит бус нөхцөлийг PAST PERFECT цагаар илэрхийлдэг. Хэрэв үргэлжлэх санаа орсон бол PAST PERFECT CONTINUOUS цаг ашиглана.
· I wish I had not told him. Би түүнд хэлээгүй байсансан ч болоосой.
Жишээнүүд: · I am overweight. I wish I was slimmer. - Би туранхай ч байсан болоосой.· I never win at tennis. I wish I won a game occasionally. - Би хааяа ч гэсэн хождог байсан болоосой.· It is raining hard. I wish it was not raining so hard. - Бороо ингэж их ширүүн ороогүй ч байсан болоосой.· I went to the pub last night. I wish I had not had so many beers. - Би ийм их пиво уугаагүй байсансан ч байсан болоосой.· I did not go to the cinema. I wish I had gone. - Би явчихсан ч байсан болоосой. · I have eaten too much. I wish I had not eaten so much. - Би ийм их идээгүй ч байсан болоосой. · I was wearing jeans. I wish I had not been wearing jeans. - Би Jeans өмсөөгүй ч байсан болоосой.· I can not go to the party. I wish I could go. - Би үдэшлэгт яваж чадахгүй, Би яваж чадах ч байсан болоосой.· I could not do all the questions in the exam. I wish I could have done them all. - Би тэднийг хийчихсэн ч байсан болоосой.
Ирээдүй цаг илэрхийлэх бол "would" гэдэг үг хэрэглэнэ.· He won`t help me. I wish he would help me. - Тэр надад туслаасай гэж би хүсэж байна.· You`re making too much noise. I wish you would be quiet. - Чамайг чимээгүй байгаасай гэж би хүсэж байна.
Page 50
December 2, 2012 [
]
· You keep interrupting me. I wish you wouldn`t do that. - Чи үүнийг бүү хийгээсэй гэж би хүсэж байна.
Анхаар! Зөвхөн Бодит бус нөхцөл илэрхийлж байгаа тохиолдолд I, he, she, it гэдэг үгнүүдтэй were хэрэглэж болдог
· I wish I were taller. - Би өндөр байсан ч болоосой.· I wish it were Saturday today. - Өнөөдөр хагас сайн өдөр байсан ч болоосой.· I wish the options were a little clearer. - Сонголтууд нь илүү ойлгомжтой ч байсан болоосой.
Угтвар үгүүд
Угтвар үг нь нэр үг ба төлөөний нэр үгийг бусад үгтэй холбож өгөхөд хэрэглэгддэг ба зүг чиг, цаг хугацаа, байрлал зэргийг илтгэдэг.
· Чиглэл заасан: Put your bags under the desk.: Under the desk гэсэн үг нь тороо хаана тавихыг зааж өгч байна.
· Цаг заасан: During Christmas break I will visit with my family. During Christmas break, гэсэн хэллэг зочлох гэсэн үйлдэл хэзээ болохыг зааж байна.
· Байрлал заасан: I buy my groceries in Nomin : In Nomin гэсэн хэллэг хүнсний зүйлээ хаанаас авдагийг зааж өгч байна.
Анхаар! Албан ёсны бичиг баримт яриа хэлэлцээрт угтвар үгийг өгүүлбэрийн төгсгөлд тавихаас зайлсхийдэг. Харин энгийн ярианд түгээмэл хэрэглэгддэг юм байна. Энэ нь тухайн үйл үг хэлц үйл үг болж угтвар үгтэй хамт орж байж утгаа илэрхийлдэг учир ийм байдал гардаг. /Хэлц үйл үг буюу Phrasal verbs хичээлийг харна уу/
Энгийн This is the argument he disagreed with.
АлбанThis is the argument with which he disagreed.
Page 51
December 2, 2012 [
]
Зарим хэлц үйл үгийн хувьд ийм боломж байдаггүй.
He wants to go in.The mayor was well thought ofThe results may be worth worrying about.
Нийлмэл угтвар үгнүүд
Угтвар үг утга Жишээ монголоор
According to
ийм юмны дагуу, энд тэнд дурьдсанаар
according to the contract
гэрээнд заасны дагуу
Ahead ofямар нэгэн зүйлийн түрүүнд нь
got to the airport a head of others.
Бусдаасаа түрүүлж нисэх буудал дээр очсон.
Along with ямар нэгэн юмтай хамтget along with classmates well
ангийнхантайгаа сайн харьцаатай байх.
Apart from үүнээс гадна, эс тооцохApart from a few scratches, the car was undamaged
хэдэн зураасыг эс тооцвол машин ямарч эвдрэлгүй юм.
As forямар нэгэн зүйлийн хувьд
as for me миний хувьд.
As to ямар нэгэн зүйлийн дагууcandidates were chosen as to their ability
нэр дэвшигчид чадварынхаа дагуу сонгогдсон.
Aside from үүнээс гадна, эс тооцохAside from a mild fever, the patient feels fine
жаахан халууныг эс тооцвол өвчтөний бие зүгээр байна.
Because ofямар нэгэн зүйлээс шалтгаалж
because of the rain борооноос шалтгаалж.
Instead ofямар нэгэн зүйлийн оронд
instead of going out гадагшаа гарахын оронд.
Next to зэрэгцээ, хажууд next to the bank банкны хажууд.
Out of дотроос гадагшаа jump out of the window цонхноос гадагш үсрэх
Page 52
December 2, 2012 [
]
Thanks toтэгснээр, ямар нэгэн зүйлийн тусламжтайгаар
thanks to this decision энэ шийдвэрийг гаргаснаар
Түгээмэл гаргадаг алдаанууд
Буруу Зөв Утга
apologize about apologize for уучлал гуйх
bored of bored with Уйдах
capable to capable of хучин чадалтай байх
concerned to, on
concerned about, over, with
бодож үзэх
in search for in search of эрж хайх
independent independent ofюмнаас хамааралгүй байх
interested about interested in Сонирхох
puzzled on puzzled at, byтолгой нь эргэсэн гайхсан
similar with similar to адилхан байх
Өвөрмөц утга бүхий угтвар үгнүүдЗаримдаа угтвар үгнүүд нийлж өвөрмөц утга бүхий угтвар үгсийг үүсгэдэг.
· We ran across Dr. Magnotto on the way to the bookstore.· Calvin dropped in on his advisor this morning.· Ann told me to look her up when I got to Seattle.
Цаг заасан угтвар үг
Угтвар үг Хэрэглээ Жишээ
in сарын нэрний өмнө in July; in September
жил in 1985; in 1999
Page 53
December 2, 2012 [
]
улирал in summer; in the summer of 69
өдрийн хэсэгin the morning; in the afternoon; in the evening
үргэлжилсэн хугацаа in a minute; in two weeks
at
өдрийн хэсэг at night
цаг хэлэх at 6 o`clock; at midnight
баяр at Christmas; at Easter
зарим цаг заасан хэллэг at the same time
on
гаригийн өдрүүд on Sunday; on Friday
огноо on the 25th of December*
баярын өдөрon Good Friday; on Easter Sunday; on my birthday
өдрийн хэсгийг тусгайлан тодорхойлж хэлэх
on the morning of September the 11th*
after ямар нэгэн зүйлийн дараа after school
ago ямар нэгэн хугацааны өмнө 6 years ago
before ямар нэгэн юмны өмнө before Christmas
between заасан хоёр хугацааны хооронд between Monday and Friday
by ямар нэгэн хугацааны үеэр by Thursday
during ямар нэгэн хугацааны дундуур during the holidays
for ямар нэгэн хугацааны турш for three weeks
from ... tofrom... till/until
нэг цэгээ нөгөө цэг хүртэл from Monday to Wednesdayfrom Monday till Wednesdayfrom Monday until Wednesday
Page 54
December 2, 2012 [
]
pastхэдэн минут өнгөрч байгааг хэлэх
23 minutes past 6 (6:23)
since ямар нэгэн хугацаанаас хойш since Monday
till/until ямар нэгэн хугацаа хүртэлtill tomorrowuntil tomorrow
toтэдэн цаг болтол тэдэн минут дутуу байгааг
23 minutes to 6 (5:37)
up toүргэлжлэх цаг илэрхийлэх ба тэдэн цаг хүртэл
up to 6 hours a day : өдөрт 6 хүртлэх цагийн турш
within ямар нэгэн хугацаанд багтаж within a day
Байр ба чиглэл заасан угтвар үгнүүд
Угтвар үг Хэрэглээ Жишээ
aboveямар нэгэн зүйлийн дээр байрлалтай
The picture hangs above my bed. Зургийг миний орны дээр өлгөсөн. : зураг миний орны дээр ханан дээр өлгөөтэй байгаа.
The picture is on my bed. Зураг миний орон дээр байна. : зураг миний орон дээр тавиатай байгаа.
acrossямар нэгэн зүйлийн нэг талаас нөгөө тал руу хөндлөн гарах
You mustn`t go across this road here.- та энүүгээр зам хөндлөн гарч болохгүйThere isn`t a bridge across the river. Энэ гүүрэн дээгүүр хөндлөн гарсан гүүр байхгүй байна
after дагахThe cat ran after the dog. - муур нохойны хойноос гүйсэнAfter you. - таны дараа
againstямар нэгэн зүйлийг чиглэх
The bird flew against the window. - шувуу цонх уруу нисэж ирсэн.
along дагуу They`re walking along the beach.
among бүлэг зүйлийн дунд I like being among people.
around тойроод, тойрог We`re sitting around the campfire.
Page 55
December 2, 2012 [
]
хэлбэртэй
behindямар нэгэн зүйлийн ар талд
Our house is behind the supermarket.
belowдоогуур байрласан гэсэн санаа агуула
Death Valley is 86 metres below sea level.
beside хажууд Our house is beside the supermarket.
between хоёр юмны дундOur house is between the supermarket and the school.
by ойролцоо He lives in the house by the river.
close to ойр Our house is close to the supermarket.
downдээрээс доошоо чиглэсэн үйлдэл
He came down the hill.
fromямар нэгэн цэгээс холдож явах үйлдэл
Do you come from Tokyo?
in front ofямар нэгэн зүйлийн чанх урд
Our house is in front of the supermarket.
inside дотор талд You shouldn`t stay inside the castle.
intoгаднаас дотогш орсон үйлдэл
You shouldn`t go into the castle.
near ойролцоо Our house is near the supermarket.
next to хажууд Our house is next to the supermarket.
offямар нэгэн юмнаас салж тасарсан үйлдэл
The cat jumped off the roof.
onto
ямар нэгэн зүйл дээр буух үйлдэл: үйлдэл ямар нэгэн зүйлийн дээдталын гадаргууг чиглэсэн байна
The cat jumped onto the roof.
opposite эсрэг талд нь Our house is opposite the supermarket.
Page 56
December 2, 2012 [
]
out of дотроос гадагш чиглэсэн The cat jumped out of the window.
outside гадна талд Can you wait outside?
overямар нэгэн зүйлийн дээгүүр нь давж гарах
The cat jumped over the wall.
pastямарнэгэн зүйлийн хажуугаар өнгөрч гарах.
Go past the post office.
round тойроод, тойрсон We`re sitting round the campfire.
throughgoing from one point to the other point
You shouldn`t walk through the forest.
toямар нэгэн зүйл уруу чиглэсэн.
I like going to Australia.
Can you come to me?I`ve never been to Africa.
towardsямар нэгэн юм руу орох/нэтрэх
They walk towards the castle.
underямар нэгэн зүйлийн яг доор нь
The cat is under the table.
up Доороос дээшээ He went up the hill.
Байрлал заах at, in, on
Угтвар үг Жишээ
in We sit in the room.
I see a house in the picture.
There are trouts in the river.
He lives in Paris.
I found the picture in the paper.
Page 57
December 2, 2012 [
]
He sits in the corner of the room.
He sits in the back of the car.
We arrive in Madrid.
He gets in the car.
She likes walking in the rain.
My cousin lives in the country.
There are kites in the sky.
He plays in the street. (BE)
She lives in a hotel.
The boys stand in a line.
There is a big tree in the middle of the garden.
He is in town.
I have to stay in bed.
The robber is in prison now.
at
She sits at the desk.
Open your books at page 10.
The bus stops at Graz.
I stay at my grandmother`s.
I stand at the door.
Look at the top of the page.
The car stands at the end of the street.
Page 58
December 2, 2012 [
]
You mustn`t park your car at the front of the school.
Can we meet at the corner of the street?
I met John at a party.
Pat wasn`t at home yesterday.
I study economics at university.
The childen are at gandmother`s.
He`s looking at the park.
He always arrives late at school.
on
The map lies on the desk.
The picture is on page 10.
The photo hangs on the wall.
He lives on a farm.
Dresden lies on the river Elbe.
Men`s clothes are on the second floor.
He lives on Heligoland.
The shop is on the left.
My friend is on the way to Moscow.
Write this information on the front of the letter.
When she was a little girl people saw unrealistic cowboy films on television.
Page 59
December 2, 2012 [
]
Mixed Conditionals
Үйл үг нь ногоон бол илэрхийлж байгаа цаг нь БОДИТ БУС ОДОО ЦАГ
Үйл үг нь улаан бол илэрхийлж байгаа цаг нь БОДИТ БУС ӨНГӨРСӨН ЦАГ Үйл үг нь цэнхэр бол илэрхийлж байгаа цаг нь БОДИТ БУС ИРЭЭДҮЙ ЦАГ
Өнгөрсөн Одоо
Жишээ нь:
If I had won the lottery, I would be rich.But I didn`t win the lottery in the past and I am not rich now.
If I had taken French in high school, I would have more job opportunities.But I didn`t take French in high school and I don`t have many job opportunities.
If she had been born in the United States, she wouldn`t need a visa to work here.But she wasn`t born in the United States and she does need a visa now to work here.
Өнгөрсөн Ирээдүй
Жишээ нь:
If she had signed up for the ski trip last week, she would be joining us tomorrow.But she didn`t sign up for the ski trip last week and she isn`t going to join us tomorrow.
Page 60
December 2, 2012 [
]
If Mark had gotten the job instead of Joe, he would be moving to Shanghai.But Mark didn`t get the job and Mark is not going to move to Shanghai.
If Darren hadn`t wasted his Christmas bonus gambling in Las Vegas, he would go to Mexico with us next month.But Darren wasted his Christmas bonus gambling in Las Vegas and he won`t go to Mexico with us next month.
Одоо Өнгөрсөн
Жишээ нь:
If I were rich, I would have bought that Ferrari we saw yesterday.But I am not currently rich and that is why I didn`t buy the Ferrari yesterday.
If Sam spoke Russian, he would have translated the letter for you.But Sam doesn`t speak Russian and that is why he didn`t translate the letter.
If I didn`t have to work so much, I would have gone to the party last night.But I have to work a lot and that is why I didn`t go to the party last night.
Одоо Ирээдүй
Жишээ нь:
If I didn`t have so much vacation time, I wouldn`t go with you on the cruise to Alaska next week.But I do have a lot of vacation time and I will go on the trip next week.
If Cindy were more creative, the company would send her to New York to work on the new advertising campaign.But Cindy is not creative and the company won`t send her to New York to work on the new campaign.
If Dan weren`t so nice, he wouldn`t be tutoring you in math tonight.But Dan is nice and he is going to tutor you tonight.
Ирээдүй Өнгөрсөн
Жишээ нь:
If I weren`t going on my business trip next week, I would have accepted that new assignment at work.But I am going to go on a business trip next week, and that is why I didn`t accept that new assignment at work.
If my parents weren`t coming this weekend, I would have planned a nice trip just for the two of us to Napa Valley.
Page 61
December 2, 2012 [
]
But my parents are going to come this weekend, and that is why I didn`t plan a trip for the two of us to Napa Valley.
If Donna weren`t making us a big dinner tonight, I would have suggested that we go to that nice Italian restaurant.But she is going to make us a big dinner tonight, and that is why I didn`t suggest that we go to that nice Italian restaurant.
Ирээдүй Одоо
Жишээ нь:
If I were going to that concert tonight, I would be very excited.But I am not going to go to that concert tonight and that is why I am not excited.
If Sandy were giving a speech tomorrow, she would be very nervous.But Sandy is not going to give a speech tomorrow and that is why she in not nervous.
If Seb didn`t come with us to the desert, everyone would be very disappointed.But Seb will come with us to the desert and that is why everyone is so happy.
Third Conditional – Нөхцөлт өгүүлбэр III
Нөхцөлт өгүүлбэр нь үндсэн 2 хэсгээс бүтдэг :
- Гол өгүүлбэр
- Нөхцөл заасан өгүүлбэр
Энэ төрлийн өгүүлбэрүүдийн илэрхийлдэг гол санаа нь нөхцөл заасан хэсэгт гаргаж байгаа нөхцөл нь биелэвэл гол өгүүлбэрт заасан үйлдэл биелэгдэх тухай байдаг. Нөхцөл заасан хэсгийг if гэсэн үгийн тусламжтайгаар илэрхийлдэг.
Хэрэв чи цагтаа ирсэн бол бид нислэгнээсээ хоцрохгүй байх байсан гол өгүүлбэрийн доогуур зурав
If you came on time we would not miss the flight
Нөхцөлт өгүүлбэрийн нөхцөлөөс нь хамаарч бодит ба бодит бус нөхцөлтэй гэж 2 ангилдаг. Мөн илэрхийлж байгаа цагаас нь хамаарч Нэгдүгээр, хоёрдугаар, гуравдугаар төрлийн нөхцөлт өгүүлбэр гэж ангилдаг.
Page 62
December 2, 2012 [
]
Гуравдугаар төрлийн нөхцөлт өгүүлбэрийн нөхцөл нь ямагт бодит бус байдаг. Нөхцөл нь өнгөрсөнд биелэгдэх боломжгүй нөхцөл байсан ба хэрэв энэ нөхцөл биелtсэн байсансан бол ямар нэгэн юм хийчихсэн байх байсан гэсэн утгатай. өгүүлбэрүүд байдаг.
[if + past perfect ][would have + үйл үг + ed] гэсэн бүтэцтэй байдаг. Өнгөрсөн цагийн утга илэрхийлдэг
[if + past perfect] [perfect conditional]
If I had studied harder, I would have passed the exam. - Хэрэв би хичээлээ сайн давтдаг байсансан бол шалгалтаа өгчихсөн байх байсан. : Хэдийгээр үйл үгийн цаг нь past perfect байгаа боловч илэрхийлж буй цаг нь өнгөрсөн цаг байна
If I had had the money, I would have bought this Audi. : мөнгөгүй учраас энэ машиныг аваагүй
If you had driven more carefully, you would not have had an accident. : машинаа болгоомжтой барьж байгаагүй учир осол гарсан
If we had played a little better, we could have won the game. : бид сайн тоглоогүй учир хожигдсон
If I had owned a car, I would have driven to work. But I didn`t own one, so I took the bus.
She would have traveled around the world if she had had more money. But she didn`t have much money, so she never traveled.
I would have read more as a child if I hadn`t watched so much TV. Unfortunately, I did watch a lot of TV, so I never read for entertainment.
Mary would have gotten the job and moved to Japan if she had studied Japanese in school instead of French.
If Jack had worked harder, he would have earned more money. Unfortunately, he was lazy and he didn`t earn much.
A: What would you have done if you had won the lottery last week?B: I would have bought a house.
A: What city would you have chosen if you had decided to move to the United States?B: I would have chosen Seattle.
Баймж үг
would have + can = could have
would have + shall = should have
would have + may = might have
Page 63
December 2, 2012 [
]
Жишээ нь:
If I had gone to Egypt, I could have learned Arabic. If she had had time, she might have gone to the party.
If I had had more time, I could have exercised after work. If he had invited you, you might have gone.
Second Conditional – Нөхцөлт өгүүлбэр II
Нөхцөлт өгүүлбэр нь үндсэн 2 хэсгээс бүтдэг:
- Гол өгүүлбэр
- Нөхцөл заасан өгүүлбэр
Энэ төрлийн өгүүлбэрүүдийн илэрхийлдэг гол санаа нь нөхцөл заасан хэсэгт гаргаж байгаа нөхцөл нь биелвэл гол өгүүлбэрт заасан үйлдэл биелэгдэх тухай байдаг. Нөхцөл заасан хэсгийг if гэсэн үгийн тусламжтайгаар илэрхийлдэг.
Хэрэв чи цагтаа ирсэн бол бид нислэгнээсээ хоцрохгүй байх байсан гол өгүүлбэрийн доогуур зурав
If you came on time we would not miss the flight
Page 64
December 2, 2012 [
]
Нөхцөлт өгүүлбэрийн нөхцөлөөс нь хамаарч бодит ба бодит бус нөхцөлтэй гэж 2 ангилдаг. Мөн илэрхийлж байгаа цагаас нь хамаарч Нэгдүгээр, хоёрдугаар, гуравдугаар төрлийн нөхцөлт өгүүлбэр гэж ангилдаг.
Хоёрдугаар төрлийн нөхцөлт өгүүлбэрийн нөхцөл нь ямагт бодит бус байдаг. Нөхцөл нь ирээдүйд биелэгдэх боломж огт байдаггүй. Бодит бус нөхцөлийг ямагт өнгөрсөн цагаар илэрхийлдэг.
[if + өнгөрсөн цаг][would+үйл үг]
[If ... Simple Past ..., ... would + verb ...]
[... would + verb ... if ... Simple Past ...] нөхцөл заасан өгүүлбэр ба гол өгүүлбэр өмнө хойно байх нь чухал бус.
Жишээ нь:
If I owned a car, I would drive to work. But I don`t own a car. She would travel around the world if she had more money. But she doesn`t have much
money. I would read more if I didn`t watch so much TV. Mary would move to Japan if she spoke Japanese. If they worked harder, they would earn more money. A: What would you do if you won the lottery?
B: I would buy a house. A: Where would you live if you moved to the U.S.?
B: I would live in Seattle.
Хэдийгээр эдгээр өгүүлбэрүүдийн үйл үг нь өнгөрсөн цаг дээр хувирсан байгаа боловч илэрхийлж байгаа санаа нь одоо эсвэл ирээдүй цагийг илэрхийлсэн.
If I owned a car, I would drive to work. But I don`t own a car. Энэ өгүүлбэрээс харахад үйл үгнүүд нь өнгөрсөн цаг дээр хувирсан байна.
Хэрвээ надад машин байсан бол би ажил уруугаа машинаар явдаг байх байсан. Гэхдээ надад машин байхгүй - Өгүүлбэрийн илэрхийлж байгаа санаа нь одоо цаг. Учир нь одоо машин байсан бол энэ нөхөр машинаар явах байсан.
I would stay at home if i did not have to work tomorrow - Хэрэв би маргааш ажиллахгүй байсан бол гэртээ байх байсан. : өгүүлбэрийн цагууд өнгөрсөн цаг дээр хувирсан байгаа боловч илэрхийлж байгаа санаа нь ирээдүй цаг байна.
Анхаар! If I were ...
Зөвхөн бодит бус нөхцөл үүсгэн ярьж байгаа тохиолдолд were гэдэг үгийг бүх төлөөний
Page 65
December 2, 2012 [
]
нэртэй хамт хэрэглэж болдог. Гэхдээ was гэдэг үгийг олон тоотой хэрэглэж болохгүй.
Жишээ нь:
If he were French, he would live in Paris. If she were rich, she would buy a yacht. I would play basketball if I were taller. I would buy that computer if it were cheaper.
First Conditional – Нөхцөлт өгүүлбэр I
Нөхцөлт өгүүлбэр нь үндсэн 2 хэсгээс бүтдэг :
- Гол өгүүлбэр
- Нөхцөл заасан өгүүлбэр
Энэ төрлийн өгүүлбэрүүдийн илэрхийлдэг гол санаа нь нөхцөл заасан хэсэгт гаргаж байгаа нөхцөл нь биелвэл гол өгүүлбэрт заасан үйлдэл биелэгдэх тухай байдаг. Нөхцөл заасан хэсгийг if гэсэн үгийн тусламжтайгаар илэрхийлдэг
Хэрэв чи цагтаа ирвэл бид нислэгнээсээ хоцрохгүй гол өгүүлбэрийн доогуур зурав
If you come on time we will not miss the flight
Page 66
December 2, 2012 [
]
Нөхцөлт өгүүлбэрийн нөхцөлөөс нь хамаарч бодит ба бодит бус нөхцөлтэй гэж 2 ангилдаг. Мөн илэрхийлж байгаа цагаас нь хамаарч Нэгдүгээр, хоёрдугаар, гуравдугаар төрлийн нөхцөлт өгүүлбэр гэж ангилдаг.
Нэгдүгээр төрлийн нөхцөлт өгүүлбэрийн нөхцөл нь ямагт бодит байдаг. Нөхцөл нь ирээдүйд биелэгдэж болох магадлал байвал тухайн нөхцөлийг бодит гэж үздэг. Бодит нөхцөлийг одоо цагаар илэрхийлдэг. Хэрэв нөхцөл нь бодит бус бол нөхцөл нь ямагт өнгөрсөн цагаар илэрхийлэгддэг ёстой.
[if + одоо цаг][ирээдүй цаг]
If you come on time - нөхцөл заасан хэсэг
we will not miss the flight - гол өгүүлбэр
If I have the money, I will buy this car.If it`s sunny, we`ll go to the park.Peter will be sad if Susan leaves.If you cook dinner, I`ll wash the dishes.
[if /when + одоо цаг][одоо цаг] гэсэн бүтэц байдаг ба энэ нь байнга болдог нөхцөл байдлыг илэрхийлдэг.
If I go to a friends house for dinner, I usually take a bottle of wine or some flowers. When I have a day off from work, I often go to the beach. If the weather is nice, she walks to work. Jerry helps me with my homework when he has time. I read if there is nothing on TV. A: What do you do when it rains?
B: I stay at home. A: Where do you stay if you go to Sydney?
B: I stay with my friends near the harbor.
A: What do you do when it rains?B: I stay at home. Энэ жишээн дээр харахад нөхдүүд байнга болдог зүйлийн тухай ярьж байна.
А: Та бороо орвол яадаг вэ?
В: Би гэртээ үлддэг
Харин
Page 67
December 2, 2012 [
]
A: What will you do if it rains?B: I will stay at home. Энэ жишээн дээр бороо орох гэдэг нь ойрын ирээдүйд болох үйлдэл байгаа тул First Conditional ашигласан байна.
Should
Should
"Should" нь санал зөвлөгөө өгөхөд хэрэглэгддэг ба зарим тохиолдолд үүрэг хариуцлага, ямар нэгэн зүйлийг болох тухай хүлээлтийг илэрхийлж болно
Жишээ нь:
When you go to Berlin, you should visit the palaces in Potsdam. - Та Берлинд очвол Подстамын ордонд очиж үзсэн дээр : санал
Page 68
December 2, 2012 [
]
You should focus more on your family and less on work. - Та ажлаасаа илүү гэр бүлдээ санаа тавьсан нь дээр : зөвлөгөө
I really should be in the office by 7:00 AM. - Би өглөөний 7 цагт ажил дээрээ байх хэрэгтэй : үүрэг хариуцлага
By now, they should already be in Dubai. - Одоо тэд аль хэдийн Дубайд очсон байх ёстой : хүлээлт
"Should" ыг Одоо, Өнгөрсөн, ирээдүй цаг дээр хэрэглэх .
Баймж үгЗөвшөөрсөн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
Үгүйсгэсэн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
should Санал зөвлөгөө
1. People with high cholesterol should eat low-fat foods.
2. Frank should have eaten low-fat foods. That might have prevented his heart attack.
3. You really should start eating better.
1. Sarah shouldn`t smoke so much. It`s not good for her health.
2. Sarah shouldn`t have smoked so much. That`s what caused her health problems.
3. Sarah shouldn`t smoke when she visits Martha next week. Martha hates when people smoke in her house.
should Үүрэг хариуцлага
I should be at work before 9:00.
We should return the video before the video rental store closes.
үгүйсгэсэн хэлбэр дээр хэрэглэгддэггүй
should ямар нэгэн зүйлийг болох тухай хүлээлт
1. Susan should be in New York by now.
2. Susan should have arrived in New York last week. Let`s call her and see what she is up to.
3. Susan should be in New York by next week. Her new job starts
1. Susan shouldn`t be in New York yet.
2. Susan shouldn`t have arrived in New York until yesterday.
3. Susan shouldn`t arrive in New York until next week.
Page 69
December 2, 2012 [
]
on Monday.
Would ба өнгөрсөн дэх ирээдүй цаг
Would ба өнгөрсөн дэх ирээдүй цаг
Ерөнхий дөө "Would" гэсэн баймж үг дараах хэлбэрээр хэрэглэгддэг:
- Нөхцөлт өгүүлбэрт
- "will" гэдэг үгийн өнгөрсөн цагийн хэлбэр
Page 70
December 2, 2012 [
]
- өнгөрсөнд давтан хийдэг байсан үйлдэл
Жишээ нь:
If he were an actor, he would be in adventure movies. - Хэрэв тэр жүжигчин байсан бол тэр адал явдалт кинонд тоглох байсан : нөхцөлт өгүүлбэр /Second Conditional хичээлийн харна уу/
I knew that she would be very successful in her career. Тэр эмэгтэй ажил хөдөлмөртөө их амжилт гаргана гэдгийг тэр мэдэж байсан : "will" гэдэг үгийн өнгөрсөн цаг
When they first met, they would always have picnics on the beach. : Бид анх танилцаж байхдаа дандаа наран шарлагын газар очдог байсан : энэ хэлбэр "used to" гэсэн хэлбэртэй ижил
"Would" -г одоо өнгөрсөн ирээдүй цаг дээр хэрэглэх
Баймж үг Зөвшөөрсөн хэлбэр 1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
Үгүйсгэсэн хэлбэр 1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
would нөхцөлт өгүүлбэрт
1. If I were president, I would cut the cost of education. - Хэрэв би ерөнхийлөгч байсан бол боловсролын өртөгийг бууруулах байсан
2. If I had been president, I would have cut the cost of education. - Хэрэв би ерөнхийлөгч байсансан бол боловсролын өртөгийг бууруулчихсан байх байсан
3. If I were elected president next year, I would cut the cost of education. Хэрэв би ирэх жилийн сонгуулиар сонгогдох байсан бол боловсролын өртөгийг бууруулах байсан
1. If I were president, I would not raise taxes. Хэрэв би ерөнхийлөгч байсан бол татварыг нэмэхгүй байх байсан
2. If I had been president, I would not have raised taxes. - Хэрэв би ерөнхийлөгч байсансан бол татварыг нэмэхгүй байх байсан
3. If I were president, I would not sign the tax increase next week. - Хэрэв би ерөнхийлөгч байсан бол ирэх долоо хоногт татварыг нэмэхгүй байх байсан
would "will" -н өнгөрсөн хэлбэр
I said I would help you. - Би чамд туслана гэж хэлсэн шүү дээ /I will help you/
He told me he would be here before 8:00.
I said I wouldn`t help you.
He told me he would not be here before 8:00.
Page 71
December 2, 2012 [
]
- Тэр надад 8 цагаас өмнө энд ирнэ гэж хэлсэн /Анх хэлэгдсэн байдал нь : I will be here before 8:00/
would өнгөрсөнд давтан хийдэг байсан зүйл
When I was a kid, I would always go to the beach. - Би хүүхэд байхдаа дандаа наран шарлагын газарт очдлг байсан /I used to go to the beach/
When he was young, he would always do his homework.
When I was a kid, I wouldn`t go into the water by myself. - Би хүүхэд байхдаа ус руу ганцаараа явдаггүй байсан
When he got older, he would never do his homework. - Тэр том болоод гэрийн даалгавраа хийхээ больсон
Өнгөрсөн дэх ирээдүй цаг
Ямарваа нэгэн зүйлийг ирээдүйд хийх тухай, ямар нэгэн зүйл ирээдүйд болох тухай өнгөрсөнд ярьж байгаа тохиолдолыг FUTURE IN THE PAST буюу өнгөрсөн дэх ирээдүй цаг гэдэг.
Энгийн ирээдүй цаг дээр "will" гэдэг үгийн илэрхийлдэг санаа "would" гэдэг үгийн тусламжтай тэр чигээрээ гарах ба мөн "going to" -гийн илэрхийлдэг санаа "was going to" гэдэг үгийн тусламжтайгаар тэр чигээрээ гарна.Жишээ нь:
I told you he was going to come to the party. - Тэр ирэх гэж байсан гэж би чамд хэлсэн шүү дээ : төлөвлөсөн үйлдэл
I knew Julie would make dinner. Жюли оройн хоол хийнэ гэж би мэдэж байсан : тухайн үед Жюли хоол хийнэ гэж шийдвэр гаргасан.
Jane said Sam was going to bring his sister with him, but he came alone. - Жейн Самыг эмэгтэй дүүгээ дагуулж ирнэ гэсэн гэж хэлсэн боловч тэр ганцаараа ирсэн : төлөвлөсөн үйлдэл
I had a feeling that the vacation was going to be a disaster. - Энэ амралт шал утгагүй болно гэдгийг би мэдэрч байсан : ирээдүйд болох зүйлийг урьдчилан хэлсэн.
He promised he would send a postcard from Egypt. - Тэр Египетээс ил захидал явуулна гэж амласан : өнгөрсөнд нэг мөч дээр ирээдүйд хийх үйлийн тухай шийдвэр гаргасан.
May ба might
Page 72
December 2, 2012 [
]
May
"May" ихэнхдээ эргэлзээтэй байдлыг илэрхийлдэг. Мөн зөвшөөрөл өгөх ба зөвшөөрөл хүсэхэд хэрэглэгддэг.
Жишээ нь:
Cheryl may be at home. - Шэрил гэртээ байж магадгүй. : эргэлзээтэй байдал
Johnny, you may leave the table when you have finished your dinner. - Жонни, хоолоо идээд дууссан бол ширээнээс босож болно : зөвшөөрөл өгөх
May I use your pen? - Би таны үзгийг хэрэглэж болох уу? : зөвшөөрөл хүсэх
"May" -г одоо, өнгөрсөн, ирээдүй цаг дээр хэрэглэх
Баймж үг Зөвшөөрсөн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
Үгүйсгэсэн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
mayэргэлзээтэй байдал
1. Jack may be upset. I can`t really tell if he is annoyed or tired.
2. Jack may have been upset. I couldn`t really tell if he was annoyed or tired.
3. Jack may get upset if you don`t tell him the truth.
1. Jack may not be upset. Perhaps he is tired.
2. Jack may not have been upset. Perhaps he was tired.
3. Jack may not get upset, even if you tell him the truth
mayзөвшөөрөл өгөх
1. You may leave the table now that you`re finished with your dinner.
2. "BE ALLOWED TO" болж хувирнаYou were allowed to leave the table after you finished your dinner.
3. You may leave the table when you finish your dinner.
1. You may not leave the table. You`re not finished with your dinner yet.
2. "BE ALLOWED TO" болж хувирнаYou were not allowed to leave the table because you hadn`t finished your dinner.
3. You may not leave the table until you are finished with your dinner.
may May I borrow your eraser? Үгүйсгэсэн хэлбэр байхгүй
Page 73
December 2, 2012 [
]
зөвшөөрөл хүсэх May I make a phone call?
Might
"Might" ихэнхдээ эргэлзээтэй байдлыг илэрхийлэх, нөхцөлт өгүүлбэрт хэрэглэгддэг. Үүнээс гадна санал хүсэлт гаргахад хэрэглэгддэг.
Жишээ нь:
Your purse might be in the living room. Магадгүй таны цүнх том өрөөнд байгаа байх : эргэлзээтэй байдал
If I didn`t have to work, I might go with you. Хэрэв би ажиллах шаардлагагүй байсан бол магадгүй тантай хамт явах байсан байх : нөхцөлт өгүүлбэр
You might visit the botanical gardens during your visit. Та аялалынхаа үеэр ургамал судлалын цэцэрлэгт зочилж очвол зүгээр : санал болгох
Might I borrow your pen? - Би таны үзэгийг хэрэглэж болох уу? хүсэлт
"Might" -г одоо, өнгөрсөн, ирээдүй цаг дээр хэрэглэх
Баймж үгЗөвшөөрсөн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
Үгүйсгэсэн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
might эргэлзээтэй байдал
1. She might be on the bus. I think her car is having problems.
2. She might have taken the bus. I`m not sure how she got to work.
3. She might take the bus to get home. I don`t think Bill will be able to give her a ride.
1. She might not be on the bus. She might be walking home.
2. She might not have taken the bus. She might have walked home.
3. She might not take the bus. She might get a ride from Bill.
might нөхцөлт өгүүлбэрт
1. If I entered the contest, I might actually win.
2. If I had entered the contest, I might actually have won.
1. Even if I entered the contest, I might not win.
2. Even if I had entered the contest, I might not have won.
Page 74
December 2, 2012 [
]
3. If I entered the contest tomorrow, I might actually win. Unfortunately, I can`t enter it.
3. Even if I entered the contest tomorrow, I might not win.
might санал
1. Одоо цагийн хэлбэр байхгүй
2. You might have tried the cheese cake.
3. You might try the cheesecake.
1. Одоо цагийн хэлбэр байхгүй
2. Өнгөрсөн цагийн хэлбэр бараг хэрэглэгддэггүй
3. You might not want to eat the cheese cake. It`s very calorific.
might хүсэлт
(Америк англи хэлэнд бага хэрэглэгддэг)
Might I have something to drink?
Might I borrow the stapler?
Үгүйсгэсэн хэлбэр бараг хэрэглэгддэггүй
Анхаар! "Could not" ба "Might not"
"Could not" ямар нэгэн зүйл хийгдэх боломжгүй тухай
"Might not" ямар нэгэн зүйл хийгдэх эсэхийг мэдэхгүй ба эргэлзсэн санаа.
Жишээ:
Jack might not have the key. Магадгүй Жэкт түлхүүр байхгүй байх.
Jack could not have the key. Жэкт түлхүүр байх боломжгүй.
Page 75
December 2, 2012 [
]
Can ба could
Англи хэлэнд "Can" гэдэг үг модал буюу баймж үгийн үүргээр их хэрэглэгддэг. Өөрөөр хэлбэл энэ үг нь өөрөө туслах үйл үгийн үүргээр хэрэглэгдэж болох ба өөрийн утгаа давхар илэрхийлж байдаг. Илэрхийлдэг утгууд нь : ямар нэгэн зүйл хийж чадах ба чадахгүй тухай, боломж, хүсэлт зөвшөөрөл.
Жишээ нь:
I can ride a horse. - Би морь унаж чадна : чадвар
We can stay with my brother when we are in Paris. - Бид Парист миний дүүгийнд байж болно : боломж
She cannot stay out after 10 PM. - Тэр 10 цагаас оройтож болохгүй : зөвшөөрөл
Can you hand me the stapler? - Үдээсний машин дөхүүлээд өгч чадах уу? : хүсэлт
Any child can grow up to be president. - Ямар ч хүүхэд өсөж том болоод Ерөнхийлөгч болж болно : боломж
"Can" -ыг одоо өнгөрсөн ба ирээдүй цаг дээр хэрэглэх
Баймж үг
Зөвшөөрсөн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
Үгүйсгэсэн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
can чадвар
1. I can speak Chinese.
2. Өнгөрсөн цаг дээр "COULD" болж хувирна.I could speak Chinese when I was a kid.
3. Ирээдүй цаг дээр "BE ABLE TO" болж хэрэглэгддэг болохыг анхаарна уу.I will be able to speak Chinese by the
1. I can`t speak Swahili.
2. Өнгөрсөн цаг дээр "COULD" болж хувирна.I couldn`t speak Swahili.
3. Ирээдүй цаг дээр "BE ABLE TO" болж хэрэглэгддэг болохыг анхаарна уу.I won`t be able to speak Swahili.
Page 76
December 2, 2012 [
]
time I finish my course.
can ability during a specific event
1. With a burst of adrenaline, people can pick up cars.
2. Энэ тохиолдолд өнгөрсөн цаг дээр "BE ABLE TO" болж хувирна.With a sudden burst of adrenaline, he was able to lift the car off the child`s leg.
3. Энэ тохиолдолд ирээдүй цаг дээр "BE ABLE TO" болж хувирна.With a sudden burst of adrenaline, he will be able to lift the car.
1. Even with a burst of adrenaline, people can`t pick up something that heavy.
2. Энэ тохиолдолд өнгөрсөн цаг дээр "BE ABLE TO" болж хувирна.Even the weight lifter, couldn`t lift the car off the child`s leg.
3. Энэ тохиолдолд өнгөрсөн цаг дээр "BE ABLE TO" болж хувирна.Even three men working together won`t be able to lift the car.
can боломж
1. I have some free time. I can help her now.
2. Өнгөрсөн цаг дээр "BE ABLE TO" болж хувирна.I had some free time yesterday. I was able to help her at that time.
3. Энэ тохиололд ирээдүй цаг дээр "can" хэвээрээ хэрэглэгдэнэ.
I`ll have some free time tomorrow. I can help her then.
1. I don`t have any time. I can`t help her now.
2. Өнгөрсөн цаг дээр "BE ABLE TO" болж хувирна.I didn`t have time yesterday. I wasn`t able to help her at that time.
3. Энэ тохиололд ирээдүй цаг дээр "can" хэвээрээ хэрэглэгдэнэ
I won`t have any time later. I can`t help her then.
can зөвшөөрөл
1. I can drive Susan`s car when she is out of town.
2. Өнгөрсөн цаг дээр "BE ALLOWED TO" болж хувирна. I was allowed to drive Susan`s car while she was out of town last week.
3. Энэ тохиололд ирээдүй цаг дээр "can" хэвээрээ хэрэглэгдэнэ
I can drive Susan`s car while she is
1. I can`t drive Susan`s car when she is out of town.
2. Өнгөрсөн цаг дээр "BE ALLOWED TO" болж хувирна.I wasn`t allowed to drive Susan`s car while she was out of town last week.
3. Энэ тохиололд ирээдүй цаг дээр "can" хэвээрээ хэрэглэгдэнэ
I can`t drive Susan`s car while she is
Page 77
December 2, 2012 [
]
out of town next week. out of town next week.
can хүсэлт
Can I have a glass of water?
Can you give me a lift to school?
Хүсэлтүүд ихэвчлэн ойрын ирээдүйд хийгдэх үйлс байдаг
Can`t I have a glass of water?
Can`t you give me a lift to school?
Хүсэлтүүд ихэвчлэн ойрын ирээдүйд хийгдэх үйлс байдаг
canболомж ба боломжгүй байдал
Anyone can become rich and famous if they know the right people.
Learning a language can be a real challenge.
It can`t cost more than a dollar or two.
You can`t be 45! I thought you were about 18 years old.
"Could" нь дангаараа боломж, өнгөрсөнд ямар нэг зүйл хийж чадсан ба чадаагүй тухай, болон санал хүсэлт гаргахад хэрэглэгддэг.
Жишээ:
Extreme rain could cause the river to flood the city. - Гэнэтийн хүчтэй борооноос болж гол үерлэж хотийг ургаад аваад явчих боломжтой : possibility
Nancy could ski like a pro by the age of 11. - Нэнси 11 настай байхдаа мэргэжлийн цаначин шиг цанаар гулгаж чаддаг байсан : past ability
You could see a movie or go out to dinner. Чи кино үзэх юм уу гадуур гарч хоолонд орж болно шүү дээ : suggestion -
Could I use your computer to email my boss? Би таны компьютеээр даргадаа и-мэйл бичиж болох уу? : request
We could go on the trip if I didn`t have to work this weekend. - Энэ амралтын өдрүүдээр ажиллах шаардлагагүй байсан бол бид аялалаар явж болох байсан : нөхцөлт өгүүлбэрт хэрэглэгдэх байдал
"Could" -ыг одоо өнгөрсөн ба ирээдүй цаг дээр хэрэглэх
Page 78
December 2, 2012 [
]
Баймж үгЗөвшөөрсөн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
Үгүйсгэсэн хэлбэр1. = Одоо 2. = Өнгөрсөн 3. = Ирээдүй
could боломж
1. John could be the one who stole the money.
2. John could have been the one who stole the money.
3. John could go to jail for stealing the money.
1. Mary couldn`t be the one who stole the money.
2. Mary couldn`t have been the one who stole the money.
3. Mary couldn`t possibly go to jail for the crime.
could
нөхцөлт өгүүлбэрт хэрэглэгдэх
1. If I had more time, I could travel around the world.
2. If I had had more time, I could have traveled around the world.
3. If I had more time this winter, I could travel around the world.
1. Even if I had more time, I couldn`t travel around the world.
2. Even if I had had more time, I couldn`t have traveled around the world.
3. Even if I had more time this winter, I couldn`t travel around the world.
could санал
1. Одоо цаг дээр хэрэглэгддэггүй
2. You could have spent your vacation in Hawaii.
3. You could spend your vacation in Hawaii.
Үгүйсгэсэн хэлбэр байхгүй
could өнгөрсөн цаг дээрх чадвар
I could run ten miles in my twenties.
I could speak Chinese when I was a kid.
Өнгөрсөн цаг дээр нэг удаа хийж чадсан зүйлийн тухай зөвшөөрсөн хэлбэр дээр "Could" -г хэрэглэдэггүй. Харин оронд нь "BE ABLE TO"-г хэрэглэдэг.
I couldn`t run more than a mile in my twenties.
I couldn`t speak Swahili.
Өнгөрсөн цаг дээр нэг удаа хийж чадаагүй зүйлийн тухай үгүйсгэсэн хэлбэр дээр "Could" -г хэрэглэдэг
Page 79
December 2, 2012 [
]
Yesterday, I could lift the couch by myself. Буруу
Yesterday, U was able to lift the couch by myself. Зөв
Yesterday, I couldn`t lift the couch by myself. Зөв
could хүсэлт
Could I have something to drink?
Could I borrow your stapler?
Couldn`t he come with us?
Couldn`t you help me with this for just a second?
Анхаар! "Could not" ба "Might not"
"Could not" ямар нэгэн зүйл хийгдэх боломжгүй тухай
"Might not" ямар нэгэн зүйл хийгдэх эсэхийг мэдэхгүй ба эргэлзсэн санаа.
Жишээ:
Jack might not have the key. Магадгүй Жэкт түлхүүр байхгүй байх.
Jack could not have the key. Жэкт түлхүүр байх боломжгүй.
Page 80
December 2, 2012 [
]
Used to
Өнгөрсөнд байнга хийдэг байсан одоо хийдэггүй зүйлээ эсвэл ямар байсан одоо тийм биш зүйлийг "used to" хэллэгийн тусламжтай илэрхийлдэг.
Jerry used to study English. - Жерри англи хэл үздэг байсан : одоо үздэггүй
Sam and Mary used to go to Mexico in the summer. - Сэм Марри хоёр зун Мексик явдаг байсан : одоо явдаггүй.
I used to start work at 9 o`clock. - Би 9 цагт ажиллаж эхэлдэг байсан : одоо үгүй
Christine used to eat meat, but now she is a vegetarian. - Кристин мах иддэг байсан ч тэр одоо цагаан хоолтон болсон
I used to live in Paris. - Би Парист амьдардаг байсан : одоо амьдардаггүй
Sarah used to be fat, but now she is thin. - Сара их тарган байсан одоо тэр туранхай
George used to be the best student in class, but now Lena is the best. - Жорж ангийн хамгийн сайн сурагч байсан одоо хамгийн сайн сурагч бол Лена.
Oranges used to cost very little in Florida, but now they are quite expensive. - Флоридад жүрж их хямдхан байсан. Гэвч одоо нэлээд үнэтэй болсон.
Page 81
December 2, 2012 [
]
"Used to" хэллэг ба Simple PastЭнгийн өнгөрсөн цаг ба "Used to" хэллэг хоёр хоёулаа өнгөрсөнд болсон үйлдлийг илэрхийлдэг боловч "used to" хэллэгийн хувьд өнгөрсөнд давтагдан хийгдэж байсан гэдгийг товойлгож өгдөг бол энгийн өнгөрсөн цаг үйлдлийг нэг удаа хийгдэхдээ бүрэн гүйцэтгэж хийж дууссан тухай илэрхийлдэг.
She used to play the piano when she was a child . Тэр эмэгтэй хүүхэд байхдаа төгөлдөр хуур тоглодог байсан : одоо тоглодоггүй
She played the piano yesterday - Тэр эмэгтэй өчигдөр төгөлдөр хуур тоглосон : энэ хүн одоо ч бас тоглодог.
ACTIVE / PASSIVE
Энэ хэллэгийн хувьд идэвхтэй ба идэвхгүй хэв хэрэглэгдэж болно.
Jerry used to pay the bills. - Жерри дандаа тооцоо хийдэг байсан : үйлийн эзнийг тодруулж хэлсэн тул : Идэвхтэй
The bills used to be paid by Jerry. Тооцоо Жерригээр дандаа хийгддэг байсан : тооцоо хийгддэг байсан гэдгийг тодруулсан тул : Идэвхгүй.
Анхаар!
Энэ хэллэгийн хувьд асуулт үгүйсгэсэн хэлбэр нэг их хэрэглэгдээд байдаггүй.
I used to play the guitar as a child : Би хүүхэд байхдаа гитар тоглодог байсан - одоо тоглодоггүй
Did you use to play the guitar as a child? : бараг ингэж хэлдэггүй харин
Did you play the guitar as a child? гэж энгийн өнгөрсөн цагаар асуудаг.
Хариулахдаа
Yes, I used to play the guitar as a child эсвэл зүгээр шууд Yes, I did
No, I did not use to play the guitar as a child : гэж бараг хэлдэггүй харин
No, I did not play the guitar as a child
Page 82
December 2, 2012 [
]
Used to
Өнгөрсөнд байнга хийдэг байсан одоо хийдэггүй зүйлээ эсвэл ямар байсан одоо тийм биш зүйлийг "used to" хэллэгийн тусламжтай илэрхийлдэг.
Jerry used to study English. - Жерри англи хэл үздэг байсан : одоо үздэггүй
Sam and Mary used to go to Mexico in the summer. - Сэм Марри хоёр зун Мексик явдаг байсан : одоо явдаггүй.
I used to start work at 9 o`clock. - Би 9 цагт ажиллаж эхэлдэг байсан : одоо үгүй
Christine used to eat meat, but now she is a vegetarian. - Кристин мах иддэг байсан ч тэр одоо цагаан хоолтон болсон
I used to live in Paris. - Би Парист амьдардаг байсан : одоо амьдардаггүй
Sarah used to be fat, but now she is thin. - Сара их тарган байсан одоо тэр туранхай
George used to be the best student in class, but now Lena is the best. - Жорж ангийн хамгийн сайн сурагч байсан одоо хамгийн сайн сурагч бол Лена.
Oranges used to cost very little in Florida, but now they are quite expensive. - Флоридад жүрж их хямдхан байсан. Гэвч одоо нэлээд үнэтэй болсон.
Page 83
December 2, 2012 [
]
"Used to" хэллэг ба Simple PastЭнгийн өнгөрсөн цаг ба "Used to" хэллэг хоёр хоёулаа өнгөрсөнд болсон үйлдлийг илэрхийлдэг боловч "used to" хэллэгийн хувьд өнгөрсөнд давтагдан хийгдэж байсан гэдгийг товойлгож өгдөг бол энгийн өнгөрсөн цаг үйлдлийг нэг удаа хийгдэхдээ бүрэн гүйцэтгэж хийж дууссан тухай илэрхийлдэг.
She used to play the piano when she was a child . Тэр эмэгтэй хүүхэд байхдаа төгөлдөр хуур тоглодог байсан : одоо тоглодоггүй
She played the piano yesterday - Тэр эмэгтэй өчигдөр төгөлдөр хуур тоглосон : энэ хүн одоо ч бас тоглодог.
ACTIVE / PASSIVE
Энэ хэллэгийн хувьд идэвхтэй ба идэвхгүй хэв хэрэглэгдэж болно.
Jerry used to pay the bills. - Жерри дандаа тооцоо хийдэг байсан : үйлийн эзнийг тодруулж хэлсэн тул : Идэвхтэй
The bills used to be paid by Jerry. Тооцоо Жерригээр дандаа хийгддэг байсан : тооцоо хийгддэг байсан гэдгийг тодруулсан тул : Идэвхгүй.
Анхаар!
Энэ хэллэгийн хувьд асуулт үгүйсгэсэн хэлбэр нэг их хэрэглэгдээд байдаггүй.
I used to play the guitar as a child : Би хүүхэд байхдаа гитар тоглодог байсан - одоо тоглодоггүй
Did you use to play the guitar as a child? : бараг ингэж хэлдэггүй харин
Did you play the guitar as a child? гэж энгийн өнгөрсөн цагаар асуудаг.
Хариулахдаа
Yes, I used to play the guitar as a child эсвэл зүгээр шууд Yes, I did
No, I did not use to play the guitar as a child : гэж бараг хэлдэггүй харин
No, I did not play the guitar as a child
Page 84
December 2, 2012 [
]
Future Perfect Continuos Tense – Ирээдүйд Төгсч үргэлжлэх цаг
Future perfect continuos буюу ирээдүйд төгсөн үргэлжлэх цагийг хэрхэн зөв ашиглах, ямар тохиодолд хэрэглэгддэгийг сайн ойлгочихвол энэ цаг бидний ярьдаг шиг тийм хэцүү зүйл биш юм. Future Perfect continuos гэсэн үгийг орчуулж ойлгох шаардлага огт байхгүй. Хэрэв орчуулбал ирээдүйд төгсөн үргэлжлэх цаг гэж орчууллагддаг бөгөөд энэ нь суралцагсдын толгойг их эргүүлдэг юм. Тийм учир зүгээр future perfect continuos гэж ийм цаг байдаг ийм зүйл илэрхийлдэг гээд ойлгочиход л хангалттай.
Хэрэглэгддэг тохиолдолууд
1. Ямар нэгэн зүйлийг ирээдүйд нэг цэгээс өмнө хийж эхлээд тэр цэгийг дайран цааш үргэлжлэх магадлалтай үйлдэлийг бүхэлд нь дүгнэн хэлж байгаа бөгөөд энэ тохиолдолд үйлдэл хир хугацаанд үргэлжилж байгааг ихэвчлэн дурдсан байдаг. Үргэлжилсэн хугацааг нь for, since, all day. all morning гэх мэт үргэлжилсэн хугацаа илэрхийлдэг үгсийн тусламжтайгаар хэлдэг.
- The weather forecast said that it would rain for two days. So by the time you get up tomorrow morning it will have been raining for all night. Цаг агаарын мэдээлсэнээр бороо 2 өдрийн турш орно. Маргааш өглөө чамайг босож байх үеэр бороо бүтэн шөнийн турш орчихсон байх болно. Маргааш өглөө чамайг босох үеэр гэсэн хэллэгээр ирээдүйд байгаа цэгийг тодотгож өгч байна. Үйлдэл ирээдүйд заан хэлж байгаа цэгээс өмнө эхэлсэн үргэлжилэн үйлдэгдэж энэ цэгийг дайран гараад цааш үргэлжлэх.
Page 85
December 2, 2012 [
]
- /It is 1 p.m. now/ We started painting the house 2 hours ago. If you come around 4 p.m. we will have been painting the house for 5 hours. /Одоо өдрийн 1 цаг болж байна./ Бид 2 цагийн өмнө байшингаа будаж эхэлсэн. Чи 4 цагийн үед манайд ирвэл бид байшингаа 5 цагийн турш будчихсан байх болно. - будах гэдэг үйлдэл өнгөрсөнд эхсэн ч ирээдүйд байгаа цэг буюу 4 цаг гэхэд бид энэ үйлдлийг хийж эхлээд 5 цаг болчихсон байна гэдгийг гаргаж өгсөн байна.
Next year I will have been working in the company for 10 years Ирэх жил гэхэд би энэ компанид 10 жил ажиллачихсан байх болно. Үйлдэл дуусаагүй байх ба 10 жилийн өмнөөс хийгдэж эхэлсэн байна. Энэ байдлыг ирэх жил буюу ирээдүй цагийн өнгөнөөс ярьж байна.
Анхаар! Англи жишээ өгүүлбэрийг ойлгомжтой байлгах үүднээс монгол орчуулгийг үгчлэн хийсэн болохыг анхаарна уу!
2. Ямар нэгэн үйлдлийг ирээдүйд нэг цэгээс өмнө хийж эхлээд тэр мөчийн өмнөхөн дуусан үйлдлийг илэрхийлэхэд энэ цаг хэрэглэгдэнэ. Энэ тохиолдолд ямар нэгэн цаг хугацаа заасан үг хэрэглэдэггүй ба тухайн үйлдэл хийгдэж байсныг батлах шинж тэмдэг заавал байх ёстой.
- You will have been waiting for more than two hours when her plane finally arrives. Түүний онгоц буутал чи 2 цаг гаруй хүлээчихсэн байх болно. Онгоц буух гэсэн хэллэгээр ирээдүйд нэг цэг зааж өгсөн ба энэ цэгийн өмнөхөн буюу онгоц нь ирсэнээр хүлээх гэдэг үйлдэл бүтэн 2 цаг гаруй хийгдээд дуусаж байх тухай энэ өгүүлбэр илэрхийлж байна.
- By the time we get to Khovd this evening, we will have been driving for more than 10 hours. Бид өнөө орой Ховд хүрэх үед бид машинаар 10 гаруй цаг явчихаад байх болно. Ингэж хэлж байгаа тохиолдолд Ховдод очсоноор машинаар явах гэдэг үйлдэл дууссан байна. Өөрөөр хэлбэл ирээдүйд нэг цэгээс өмнө өөр нэг үйлдлийг үргэлжлүүлэн хийж байгаад тэр цэгийн өмнөхөн дууссан байна.
Англи хэлний үйл үг дараах хэлбэрүүдээр хувирдаг
Infinitive буюу тодорхойгүй хэлбэр
Past simple буюу энгийн өнгөрсөн цаг
Past participle буюу үйлт нэрийн өнгөрсөн цаг
Present Participle буюу үйлт нэрийн одоо цаг
go went Gone going
do did Done doing
play played Played playing
talk talked Talked talking
Page 86
December 2, 2012 [
]
Хүснэгтээс харахад дүрмийн үйл үгний энгийн өнгөрсөн цаг ба үйлт нэрийн өнгөрсөн цагийн хувирал ижилхэн байдаг байна. Харин Дүрмийн бус үйл үгний хувирлууд өөр өөр байдаг тул цээжлэх шаардлагатай. Дүрмийн бус үйл үгний жагсаалтыг харна уу.
Үйл үгийг дүрмийн/regular ба дүрмийн бус /irregular гэж хоёр ангилдаг. Дүрмийн үйл үгийн хувьд -ed гэсэн залгавар авч өнгөрсөн цаг нь үүсдэг бол дүрмийн бус үйл үгийн хувьд тухайн үйл үг хувирч өнгөрсөн цаг нь үүсдэг тул эдгээр үйл үгсийг цээжлэх шаардлагатай байдаг:
Дүрмийн үйл үг
work
like
talk
+ -ed
worked
liked
talked
Дүрмийн бус үйл үг
go went gone
see saw seen
have had had
do did done
Англи хэлний өгүүлбэрийн бүтэц дараах хэлбэртэй байдаг:
S+V+O
S - Subject буюу үйлийн эзэн
V - Verb буюу үйл үг
O - Object буюу тусагдахуун
Future Perfect Continuos цагийн өгүүлбэрийн бүтэц
S + will have been verb+ing + O
Үйлийн эзэн + will have been үйл үг + ing+ тусагдахуун
Page 87
December 2, 2012 [
]
Анхаар! Гол үйл үг нь-ing залгавар авсан байх ёстой.
Зөвшөөрсөн хэлбэр
They will have been eating lunch
She will have been working very hard
She will have been cooking dinner
We will have been playing football
I will have been painting the door
Үгүйсгэсэн хэлбэр
Англи хэлэнд асуух өгүүлбэр ба үгүйсгэсэн өгүүлбэр үүсгэх тохиолдолд заавал туслах үйл үг хэрэгтэй байдаг бөгөөд present perfect цагийн хувьд туслах үйл үг нь will have/has байдаг. Мэдээж үгүйсгэсэн хэлбэр үүсгэж байгаа бол not гэдэг үгийг авна. Мэдээж өгүүлбэрийн үйл үгийн бүтэц хадгалагдана.
S + will not have beenverb+ing + O
Үйлийн эзэн + will not have been үйл үг+ing + тусагдахуун
- He will not be tired because he will not have been exercising so hard. Тэр дасгал их хийгээгүй байх учраас нэг их ядраагүй байх болно. he will not be tired гэдэг өгүүлбэрээр ирээдүйд болох цагийг зааж өгсөн байна. Энэ цэгээс өмнө тэр нэг их дасгал хийгээгүй байх учир ядраагүй байх болно. Future perfect continuous цагаар илэрхийлж байгаагийн гол учир нь энэ өгүүлбэрийг хэлж байгаа хүн дасгал хийх гэдэг үйлдэл үргэлжлэн хийгдэнэ гэхдээ нэг их биш бөгөөд ирээдүйд зааж хэлж байгаа цэг дээр нь нөгөө нөхөр ядраагүй байна гэсэн санааг гаргаж байна.
- A: When you finish your English course, will you have been living in New Zealand for over a year?B: No, I will not have been living here that long. Энэ жишээн дээр Шинэ Зеландад амьдрах гэдэг үйлдэл англи хэлний курсээ төгсөх үед хир хугацаагаар үргэлжлэн хийгдээд дуусаж байгаа тухай санаа илэрхийлнэ. Өгүүлбэрээс харахад л энэ хүн гадаад хүн бөгөөд Шинэ Зеландад курст суухаар ирсэн болох нь мэдэгдэж байна. Тийм учраас төгсөх үед live гэдэг үйлдэл үргэлжлэн хийгдэж байгаад дуусах болно.
Page 88
December 2, 2012 [
]
Асуух хэлбэр
Англи хэлэнд асуух өгүүлбэр ба үгүйсгэсэн өгүүлбэр үүсгэх тохиолдолд заавал туслах үйл үг хэрэгтэй байдаг бөгөөд future perfect цагийн хувьд туслах үйл үг нь will have байдаг. Асуултыг дотор нь нэлээд хэд ангилдаг бөгөөд ерөнхийд нь Yes/No буюу Тийм/Үгүй төрлийн асуулт ба Wh-questions буюу асуух үгтэй асуултууд.
Yes / No questions Энэ төрлийн асуултууд ямагт туслах үйл үгээрээ эхэлдэг болохыг анхаарна уу. Асуултын ерөнхий бүтцийг харуулбал:
Will have + S + been +Verb +ing + O?Will have +үйлийн эзэн +үйл үг+ing + тусагдахуун?
АсуултЗөвшөөрсөн бүтэнхариулт
Зөвшөөрсөн бүтэнбогино хариулт
Үгүйсгэсэн бүрэнхариулт
Үгүйсгэсэн богинохариулт
Will you have been eating?
Yes, I will have been eating
Yes, I will haveNo, I will not have been eating
No, I won`t have
Will she have been working hard?
Yes, she has been working hard
Yes, she will have
No, she not will has been working hard
No, she won`t have
Will you have been playing basketball?
Yes, I will have been playing basketball
Yes, I will haveNo, I will not have been playing basketball
No, I won`t have
Wh- questions Асуух үгтэй асуулт
Энэ төрлийн асуулт асуух үгээрээ эхэлдэг ба бүтцийн хувьд дээрхтэй ижил байна.
Асуулт Хариулт
How long will you have been studying when you graduate?
I will have been studying for 6 years when I graduate
What will you have been doing? I will have been cleaning my room
How long will you have been waiting for me?I will have been waiting for you for over 2 hours
Page 89
December 2, 2012 [
]
Байнга гаргадаг алдаанууд
Алдаа Зөв Тайлбар
I will have working in the company for 5 years next month.
I will have been working in the company for 5 years next month.
Future perfect continuous цагийн өгүүлбэрийн бүтэц дутуу байна will+have+been+past participle.
I will haven`t been working in the company for 5 years next month.
I will not (won`t) have been working in the company for 5 years next month.
Асуух ба үгүйсгэсэн хэлбэр дээр туслах үйл үг заавал хэрэглэгдэх ба үгүйсгэсэн хэлбэр асуулт гэх мэт хувирлуудыг туслах үйл үг нь авдаг. Энэ тохиолдолд туслах үйл үг нь will учир үгүйсгэсэн хэлбэр нь will гэдэг үгэн дээр ирж will not болно
Will have you been working in the company for 5 years next month?
Will you have been working in the company for 5 years next month?
Асуултан дахь өгүүлбэрийн гишүүдийн дараалал буруу байна.
I`ll have been working in three different positions at the company by the end of the year.
I`ll have worked in three different positions at the company by the end of the year.
We use the simple form when we talk about amount/number.
Page 90
December 2, 2012 [
]
Past Perfect Continuous Tense - Өнгөрсөнд төгсөн үргэлжилж байсан цаг
Рast perfect continuos буюу төгс одоо үргэлжлэх цагийг хэрхэн зөв ашиглах, ямар тохиодолд хэрэглэгддэгийг сайн ойлгочихвол энэ цаг бидний ярьдаг шиг тийм хэцүү зүйл биш юм. Past Perfect continuos гэсэн үгийг орчуулж ойлгох шаардлага огт байхгүй. Хэрэв орчуулбал өнгөрсөнд төгсөн үргэлжилж байсан цаг гэж орчууллагддаг бөгөөд энэ нь суралцагсдын толгойг их эргүүлдэг юм. Тийм учир зүгээр past perfect continuos гэж ийм цаг байдаг ийм зүйл илэрхийлдэг гээд ойлгочиход л хангалттай.
Хэрэглэгддэг тохиолдолууд
1. Ямар нэгэн зүйлийг өнгөрсөнд хийж эхлээд өнгөрсөн нэг цэгийг цааш ирээдүй үргэлжлэх магадлалтай үйлдэлийг бүхэлд нь дүгнэн хэлж байгаа бөгөөд энэ тохиолдолд үйлдэл хир хугацаанд үргэлжилж байгааг ихэвчлэн дурдсан байдаг. Үргэлжилсэн хугацааг нь for, since, all day. all morning гэх мэт үргэлжилсэн хугацаа илэрхийлдэг үгсийн тусламжтайгаар хэлдэг.
- They had been talking for over an hour before Tony arrived. - Тониг ирэхэд тэд бүтэн цаг гаруй ярилцсан байсан: Тониг ирэхэд гэдэг өгүүлбэр өнгөрсөнд болсон нэг цэгийг нь зааж өгч байна. Харин энэ цэгээс өмнө ярилцах гэдэг үйлдэл эхэлсэн ба энэ цэг хүртэл үргэлжилсэн бөгөөд дууссан эсэхийг тодорхой заагаагүй ба энэ нь цааш үргэлжилсэн байж болох үйлдэл байна.
- Mike wanted to sit down because he had been standing all day at work. Майк суухыг хүссэн яагаад гэвэл тэр ажил дээрээ бүхэл өдрийн турш зогссон байсан. : Майк суухыг хүссэн
Page 91
December 2, 2012 [
]
гэсэн өгүүлбэр нь өнгөрсөндөх цэгийг нь зааж байна харин энэ цэгээс өмнө Майк бүтэн өдрийн турш зогссон байсан зогсож байсан.
2. Ямар нэгэн үйлдлийг өнгөрсөнд хийж эхлээд өнгөрсөнд нэг цэгийн өмнөхөн дууссан үйлдлийг илэрхийлэхэд энэ цаг хэрэглэгдэнэ. Энэ тохиолдолд ямар нэгэн цаг хугацаа заасан үг хэрэглэдэггүй ба тухайн үйлдэл хийгдэж байсныг батлах шинж тэмдэг заавал байх ёстой.
- When I opened the door yesterday I saw Jenny standing. Her eyes were red because she had been crying. - Өчигдөр намайг хаалга онгойлгоход Женни зогсож байсан. Түүний нүд нь байсан яагаад гэвэл тэр уйлж байсан юм байна лээ.: Өчигдөр намайг хаалга онгойлгоход гэдэг өгүүлбэрээр өнгөрсөн дөх цэгээ зааж өгч байна. Женни энэ цэгээс өмнөхөн уйлж байгаад уйлахаа больсон байсан ба нүд нь улаан байсан нь түүнийг уйлж байсныг гэрчилж байна.
- It had been raining when I got up this morning - Намайг өглөө босоход бороо орчихсон байсан - ингэж хэлж байгаа тохиолдолд өглөө намайг босоход буюу өнгөрсөн нэг цэг дээр түүнээс өмнө нэг үйлдэл буюу бороо орж байгаад намайг босохоос өмнөхөн нь бороо зогссон байх ёстой бөгөөд газар нойтон хэвээрээ. Өөрөөр хэлбэл үйлдэл дөнгөж түрүүхэн болтол хийгдэж байсан байна.
- I met Jack in the jym. He was out of breath because he had been running. Би Жактай спорт зааланд тааралдсан. Тэр их амьсгаадаж байсан яагаад гэвэл тэр гүйж байсан юм байна лээ.
Англи хэлний үйл үг дараах хэлбэрүүдээр хувирдаг
Infinitive буюу тодорхойгүй хэлбэр
Past simple буюу энгийн өнгөрсөн цаг
Past participle буюу үйлт нэрийн өнгөрсөн цаг
Present Participle буюу үйлт нэрийн одоо цаг
go went gone going
do did done doing
play played played playing
talk talked talked talking
Хүснэгтээс харахад дүрмийн үйл үгний энгийн өнгөрсөн цаг ба үйлт нэрийн өнгөрсөн цагийн хувирал ижилхэн байдаг байна. Харин Дүрмийн бус үйл үгний хувирлууд өөр өөр байдаг тул цээжлэх шаардлагатай. Дүрмийн бус үйл үгний жагсаалтыг харна уу.
Үйл үгийг дүрмийн/regular ба дүрмийн бус /irregular гэж хоёр ангилдаг. Дүрмийн үйл үгийн хувьд -ed гэсэн залгавар авч өнгөрсөн цаг нь үүсдэг бол дүрмийн бус үйл үгийн
Page 92
December 2, 2012 [
]
хувьд тухайн үйл үг хувирч өнгөрсөн цаг нь үүсдэг тул эдгээр үйл үгсийг цээжлэх шаардлагатай байдаг:
Дүрмийн үйл үг
work
like
talk
+ -ed
worked
liked
talked
Дүрмийн бус үйл үг
go went gone
see saw seen
have had had
do did done
Англи хэлний өгүүлбэрийн бүтэц дараах хэлбэртэй байдаг:
S+V+O
S - Subject буюу үйлийн эзэн
V - Verb буюу үйл үг
O - Object буюу тусагдахуун
Present Perfect Continuos цагийн өгүүлбэрийн бүтэц
S + had been verb+ing + O
Анхаар! үйл үг нь-ing залгавар авсан байх ёстой.
Зөвшөөрсөн хэлбэр
They had been eating lunch.
Тэд үдийн цайгаа ууж байсан юм.
цайгаа ууж байсныг илтгэх зүйлс байх ёстой, ширээгээ хураагаагүй, аман дээр нь талхны үртэс наалдсан ч юм уу гэх
Page 93
December 2, 2012 [
]
мэт үйлдэл саяхан хийгдэж байсныг гэрчлэх зүйлс байх ёстой.
She had been working very hard.
Тэр саяхан болтол маш шаргуу ажиллаж байсан.
Тэр тун их ядарсан байх ёстой.
She had been cooking dinner.
Тэр хоол хийж байсан юм.
хормогчтойгоо ч юм уу ямар нэгэн байдлаар хоол хийж байсныг илтгэх зүйл байх ёстой.
We had been playing football.
Бид хөлбөмбөг тоглож байсан юм.
Наад хувцас хунар чинь юу болоо вэ? хариуд нь "Бид хөлбөмбөг тоглож байсан юм" үйлдэл саяхан болтол хийгдэж байсан нь илт байна.
I had been painting the door
Би хаалга будаж байсан юм
Наад гар хуруу чинь яачаа вэ? хариуд нь "Би хаалга будаж байсан юм" үйлдэл саяхан болтол хийгдэж байсан нь илт байна.
She had been crying.
Тэр уйлж байсан юм.Нүд нь хавдаж улайсан тохиодолд хэлэхэд болно. Яагаад гэвэл тэр саяхан болтол уйлж байсан юм.
Үгүйсгэсэн хэлбэр
Англи хэлэнд асуух өгүүлбэр ба үгүйсгэсэн өгүүлбэр үүсгэх тохиолдолд заавал туслах үйл үг хэрэгтэй байдаг бөгөөд past perfect цагийн хувьд туслах үйл үг нь had байдаг. Мэдээж үгүйсгэсэн хэлбэр үүсгэж байгаа бол not гэдэг үгийг авна. Мэдээж өгүүлбэрийн үйл үгийн бүтэц хадгалагдана
S + had not been verb+ing + O
Харилцан яриа-1
A: There were cups and dishes on the table when I went into the dining room. Had you been eating?
B: No, I had not been eating. I had just arrived.
A: Ширээн дээр аяга тавагнууд байсан. Чи юм идэж байсан юм уу?
В: Үгүй ээ. Би юм идэж байгаагүй. Би дөнгөж түрүүхэн нь гаднаас орж ирсэн байсан.
Харилцан яриа-2
Page 94
December 2, 2012 [
]
A: She looked very tired. Had she been working hard?
B: No, She had not been working hard. She had had some health problems.
А: Тэр их ядрангуй харагдаж байсан. Тэр их шаргуу ажиллаж байсан юм уу?
В: Үгүй ээ, тэр их шаргуу ажиллаж байгаагүй. Түүний бие нь тааруу байсан юм.
Харилцан яриа-3
A: Why were your hands wet? Had you been washing your hands?
B: No, I had not been washing my hands. I had been washing my clothes.
A: Чиний гар яагаад нойтон байсан юм бэ? Гараа угааж байсан юм уу?
B: Үгүй ээ, би гараа угааж байгаагүй ээ. Би хувцасаа угааж байсан юм.
Асуух хэлбэр
Англи хэлэнд асуух өгүүлбэр ба үгүйсгэсэн өгүүлбэр үүсгэх тохиолдолд заавал туслах үйл үг хэрэгтэй байдаг бөгөөд past perfect цагийн хувьд туслах үйл үг нь had байдаг. Асуултыг дотор нь нэлээд хэд ангилдаг бөгөөд ерөнхийд нь Yes/No буюу Тийм/Үгүй төрлийн асуулт ба Wh-questions буюу асуух үгтэй асуултууд.
Yes / No questions Энэ төрлийн асуултууд ямагт туслах үйл үгээрээ эхэлдэг болохыг анхаарна уу. Асуултын ерөнхий бүтцийг харуулбал:
Had +S+ been +Verb +ing + O?Had +үйлийн эзэн +үйл үг+ing + тусагдахуун?
АсуултЗөвшөөрсөн бүтэн
хариулт
Зөвшөөрсөн богино хариулт
Үгүйсгэсэн бүрэн хариулт
Үгүйсгэсэн богино хариулт
Had you been eating?
Yes, I had been eating
Yes, I hadNo, I had not been eating
No, I hadn`t
Had she been working hard lately
Yes, she had been working hard lately
Yes, she hadNo, she had not been working hard lately
No, she hadn`t
Page 95
December 2, 2012 [
]
Had you been washing your hands?
Yes, I had been washing my hands
Yes, I hadNo, I had not been washing my hands
No, I hadn`t
Wh- questions Асуух үгтэй асуулт
Энэ төрлийн асуулт асуух үгээрээ эхэлдэг ба бүтцийн хувьд дээрхтэй ижил байна.
Where had she been going? Тэр эмэгтэй хаашаа явж байсан бэ?
What had you been doing? Чи юу хийж байсан бэ?
How long had you been waiting for me? Чи намайг хир удаан хүлээсэн бэ?
Анхаар! Ярианы явцад өнгөрсөнд ямар цэгээс өмнөхөн үйлдэл болж дууссан тухай тодорхой биш байвал цаг заасан өгүүлбэрээр тодотгож өгөх шаардлагатай.
Past Perfect Tense - Өнгөрсөнд төгссөн цаг
Past perfect буюу өнгөрсөнд төгссөн цагийг хэрхэн зөв ашиглах ямар тохиодолд хэрэглэгддэгийг сайн ойлгочихвол энэ цаг бидний ярьдаг шиг тийм хэцүү зүйл биш юм. Past Perfect гэсэн үгийг орчуулж ойлгох шаардлага огт байхгүй. Хэрэв орчуулбал өнгөрсөнд төгссөн цаг гэж орчууллагддаг бөгөөд энэ нь суралцагсдын толгойг их эргүүлдэг юм. Тийм учир зүгээр past perfect гэж ийм цаг байдаг ийм зүйл илэрхийлдэг гээд ойлгочиход л хангалттай.
Ямар нэгэн perfect цагийг хэрэглэдэг үндсэн нөхцөлийг санацгаая: Ямар нэгэн цэг дээр түүнээс өмнө хийгдсэн үйлдлийн үр дүнг эсвэл тэр цэгээс өмнө эхэлсэн үйлдэл тэр цэг хүртэл үргэлжилсэн мөн дайран гараад цааш үргэлжлэх гэх мэт үйлдлүүдийг илэрхийлдэг. Өөрөөр хэлбэл ямар нэгэн цэг ба түүнээс өмнө хийгдсэн үйлдлийг тэр цэгтэй нь холбон ярьж байвал энэ нь ямар нэгэн perfect цагаар илэрхийлэгддэг. Бидний яриад байгаа цэг маань яг одоо байвал present perfect, өнгөрсөнд байвал past perfect харин ирээдүйд байвал future perfect гэх мэтчилэн цагуудаар илэрхийлэгддэг.
Past perfect цагийн хэрэглэгддэг тохиолдолууд
1. Ямар нэгэн зүйлийг өнгөрсөнд ярьж байгаа мөчөөс нь өмнө хийсэн ба түүний үр дүнг тэр мөч дээр нь илт байгаа тохиолдол. Анхаарах нэг зүйл бол өнгөрсөн яг ямар
Page 96
December 2, 2012 [
]
цэг дээр гарсан үр дүнг ярьж байгаа нь ярианы явцад тодорхой биш бол тэр цэгийг тодотгож хэлж өгөх шаардлагатай байдаг.
- Намайг өрөөнд орж ирэхэд хүүхэд аяга хагалчихсан байсан - хагарах гэдэг үйлдэл өнгөрсөнд болсон ба намайг өрөөнд орж ирэхэд аяга хагархай байсан. Эндээс харахад үр дүн гарсан цэгийг тодотгож хэлж өгсөн байна-> намайг өрөөнд орж ирэхэд . Мэдээж энэ өгүүлбэр нь өнгөрсөн цагт хэзээ гэсэн асуултанд хариулагдах цаг зааж байгаа учир энгийн өнгөрсөн цагаар илэрхийлэгдэнэ.
A kid had broken a cup when I went in the room
- Багш миний дэвтрийг шалгахад би гэрийн даалгавраа хийчихсэн байсан - гэрийн даалгавар хийх гэдэг үйлдэл өнгөрсөнд хийгдсэн ба багш миний дэвтрийг шалгахад надад үзүүлэх юм дэвтэр дээр байсан.
I had done my homework when the teacher checked my notebook.
Мөн энэ тохиолдол эсрэгээрээ байж болно.
Багш миний дэвтрийг шалгахад би гэрийн даалгавраа хийгээгүй байсан.
I had not done my homework when the teacher checked my notebook.
- Өчигдөр Батынд очиход тэр шинэ машин худалдаад авчихсан байсан - шинэ машин худалдаж авах гэдэг үйлдэл өнгөрсөнд болсон ба намайг тэднийд очиход шинэ машин нь байж байсан.
I visited Bat yesterday. He has bought a new car.
- Намайг өглөө босоход бороо орчихсон байсан - бороо орох гэдэг үйл өнгөрсөнд болсон ба өглөө намайг босоход газар нойтон байсан.
It has rained when I got up this morning. Энэ өгүүлбэрээс харахад бид өглөө болоод өнгөрсөн зүйлийн тухай буюу өглөө байсан нөхцөл байдлын тухай ярьж байгаа нь илэрхий байна.
Үйл явдал нь өнгөрсөнд нэг цэгээс өмнөхөн болсон үйлдлийг тэр цэг дээр дүгнэж ярьж байгаа тохиолдолд just гэдэг үг хэрэглэж болно.
Bat had just bought a new car when I visited Bat yesterday- Би өчигдөр Батынд очиход тэр дөнгөж шинэ машин худалдаад авчихчихсан байсан.
Үйл явдал нь бодож байснаас өмнө болсон байвал already гэдэг үг хэрэглэнэ.
Page 97
December 2, 2012 [
]
Bat had already bought a new car when I visited Bat yesterday - Би өчигдөр Батынд очиход тэр аль хэдийн шинэ машин худалдаад авчихчихсан байсан. Магадгүй би худалдаж авч хэрэггүй гэж хэлэх гэж байсан байж болно шүү дээ.
2. Ямар нэгэн үйлдлийг өнгөрсөнөөс өнгөрсөнд нэг цэг хүртэл хэдий хир хугацааны турш үйлдэж байсан тухай. Энэ тохиолдолд ямар хугацааны турш буюу үргэлжилсэн хугацаа хэлж байгаа бол for харин ямар нэгэн мөчөөс хойш гэж ярьж байгаа бол since гэдэг үг хэрэглэдэг. Анхаарах зүйл нь өнгөрсөн ямар цэг хүртэл гэдгээ тодруулж хэлэх шаардлагатай. Present Perfect цагийн хувьд энэ цэг нь яг одоо байдаг учир тодотгож хэлэх шаардлага байхгүй. Өнгөрсөнд байгаа цэгээ тодруулж хэлэхэд by the time буюу тер үед гэсэн хэллэг өргөн хэрэглэгддэг.
- Манайх Эрдэнэт лүү нүүтэлээ энд 6 сарын турш амьдарчихсан байсан.
We had lived here for 6 months by the time we moved to Erdenet.
- Би англи хэлийг 3 жилийн турш үзчихсэн байсан. Би өнгөрсөн долоо хоногт TOEFL -ийн шалгалт өгсөн.
I had studied English for 3 years by the time I took TOEFL test.
- Туяа 1 сард ажлаасаа гартлаа аас хойш Туяа энэ компанид 4 жил ажиллачихсан байсан
Тuya had worked in this company for 4 years by the time she quit her job in January.
3. Ямар нэгэн үйлдлийг өнгөрсөн хэдэн удаа хийж байсныг өнгөрсөн цагийн өнгөнөөс дүгнэн ярьж байгаа. by the time буюу тер үед гэсэн хэллэг өргөн хэрэглэгддэг.
- Ганаа тасартлаа 10 лааз шар айраг уучихсан байсан.
Ganaa had drunk 10 cans of beer by the time he passed out.
4. Ямар нэгэн зүйлийг өнгөрсөнд хэзээ нэгэн цагт хийж үзсэн эсвэл үзээгүй тухай өнгөрсөнд ярьж байвал энэ цагийг хэрэглэдэг. Мөн Ямар нэгэн зүйлийг хэдэн удаа хийж үзсэн талаар дүгнэн ярих үед бас хэрэглэгддэг ба энэ тохиолдолд ever гэдэг үг ашигладаг бөгөөд урьд өмнө хэзээ нэгэн цагт гэсэн санаа агуулна. by the time буюу тер үед гэсэн хэллэг өргөн хэрэглэгддэг. Гэхдээ бүх тохиолдолд хэрэглэнэ гэсэн үг биш юм.
- Би урьд нь хэзээ ч далай үзээгүй байсан. Өнгөрсөн зун би Япон явсан. Далай маш гайхалтай байсан.
Last summer I went to Japan. I had never seen ocean before. It was fantastic!
- Чи ер нь өнгөрсөн долоо хоногт анд явахаасаа өмнө анд явж үзсэн байсан уу?
Page 98
December 2, 2012 [
]
Had you ever gone hunting by the time you went hunting last week?
- Би Ромд 3 удаа очоод үзчихсэн байсан.
I had been to Rome 3 times.
Англи хэлний үйл үг дараах хэлбэрүүдээр хувирдаг
Infinitive буюу тодорхойгүй хэлбэр
Past simple буюу энгийн өнгөрсөн цаг
Past participle буюу үйлт нэрийн өнгөрсөн цаг
Present Participle буюу үйлт нэрийн одоо цаг
go went gone going
do did done doing
play played played playing
talk talked talked talking
Хүснэгтээс харахад дүрмийн үйл үгний энгийн өнгөрсөн цаг ба үйлт нэрийн өнгөрсөн цагийн хувирал ижилхэн байдаг байна. Харин Дүрмийн бус үйл үгний хувирлууд өөр өөр байдаг тул цээжлэх шаардлагатай. Дүрмийн бус үйл үгний жагсаалтыг харна уу.
Үйл үгийг дүрмийн/regular ба дүрмийн бус /irregular гэж хоёр ангилдаг. Дүрмийн үйл үгийн хувьд -ed гэсэн залгавар авч өнгөрсөн цаг нь үүсдэг бол дүрмийн бус үйл үгийн хувьд тухайн үйл үг хувирч өнгөрсөн цаг нь үүсдэг тул эдгээр үйл үгсийг цээжлэх шаардлагатай байдаг:
Дүрмийн үйл үг
work
like
talk
+ -ed
worked
liked
talked
Дүрмийн бус үйл үг
go went gone
see saw seen
have had had
Page 99
December 2, 2012 [
]
do did done
Англи хэлний өгүүлбэрийн бүтэц дараах хэлбэртэй байдаг:
S+V+O
S - Subject буюу үйлийн эзэн
V - Verb буюу үйл үг
O - Object буюу тусагдахуун
Past Perfect цагийн өгүүлбэрийн бүтэц
S + had verb+ed + O
Анхаар! үйл үг нь энгийн өнгөрсөн цаг биш нөхцөлт үйлийн өнгөрсөн цагийн хувирлаар хувирах ёстой.
Зөвшөөрсөн хэлбэр
They had gone to school Тэд сургуульдаа явчихсан байсан
You had worked very hard for 3 days
Чи 3 хоногийн турш их шаргуу ажиллачихсан байсан
She had cooked dinner Тэр хоол хийчихсэн байсан
We had ranslated the story Бид өгүүллэгийг орчуулчихсан байсан
I had been to London Би Лондонд очоод үзчихсэн байсан
She had seen this movie twice before
Тэр энэ киног урьд нь 2 удаа үзчихсэн байсан
Үгүйсгэсэн хэлбэр
Page 100
December 2, 2012 [
]
Англи хэлэнд асуух өгүүлбэр ба үгүйсгэсэн өгүүлбэр үүсгэх тохиолдолд заавал туслах үйл үг хэрэгтэй байдаг бөгөөд past perfect цагийн хувьд туслах үйл үг нь had байдаг. Мэдээж үгүйсгэсэн хэлбэр үүсгэж байгаа бол not гэдэг үгийг авна.
Үгүйсгэсэн Үгүйсгэсэн ба товчилсон
They had not gone to school Тэд сургуульдаа яваагүй байсан They hadn`t gone to school
You had not worked very hard for 3 days
Чи 3 хоногийн турш шаргуу ажиллалаагүй байсан
You hadn`t worked very hard for 3 days
She had not cooked dinner Тэр хоол хийгээгүй байгаа She hadn`t cooked dinner
We had not translated the story
Бид энэ өгүүллэгийг орчуулаагүй байсан
We hadn`t translated the story
I had not been to London Би Лондонд очиж үзээгүй байсан I hadn`t been to London
She had not seen this movie before
Тэр өмнө нь энэ киног үзээгүй байсан
She hadn`t seen this movie before
Хэрэв үгүйсгэсэн хэлбэрийн өгүүлбэр дээр yet гэдэг үг нэмж хэлбэр хараахан хийж амжаагүй гэсэн санаа оруулдаг бөгөөд энэ үйлдэл хийгдэнэ гэсэн санаа агуулдаг.
They had not gone to school yet. Тэд хараахан сургуульдаа явж амжжагүй байсан
She had not seen this movie yet. Тэр хараахан энэ киног үзэж амжаагүй байсан
She had not cooked dinner yet. Тэр хараахан хоол хийж амжаагүй байсан
We had not translated the story yet.
Бид хараахан энэ өгүүллэгийг орчуулж амжжагүй байсан
Асуух хэлбэр
Англи хэлэнд асуух өгүүлбэр ба үгүйсгэсэн өгүүлбэр үүсгэх тохиолдолд заавал туслах үйл үг хэрэгтэй байдаг бөгөөд past perfect цагийн хувьд туслах үйл үг нь had байдаг. Асуултыг дотор нь нэлээд хэд ангилдаг бөгөөд ерөнхийд нь Yes/No буюу Тийм/Үгүй төрлийн асуулт ба Wh-questions буюу асуух үгтэй асуултууд.
Yes / No questions Энэ төрлийн асуултууд ямагт туслах үйл үгээрээ эхэлдэг болохыг анхаарна уу. Асуултын ерөнхий бүтцийг харуулбал:
Page 101
December 2, 2012 [
]
Had+ S +Verb+-ed + O?Had +үйлийн эзэн +үйл үг+-ed + тусагдахуун?
Had they gone to school? Тэд сургуульдаа явчихсан байсан уу?
Had you worked very hard for 3 days? Чи 3 хоногийн турш шаргуу ажиллачихсан байсан уу?
Had she cooked dinner? Тэр хоол хийчихсэн байсан юу?
Had we translated the story? Бид энэ өгүүллэгийг орчуулчихсан байсан уу?
Had you been to London? Чи Лондонд очиж үзчихсэн байсан уу?
Had she seen this movie before? Тэр өмнө нь энэ киног үзчихсэн байсан уу?
Wh- questions Асуух үгтэй асуулт
Where had they gone? Тэд хаашаа явчихсан байсан вэ?
What had you done? Чи юу хийчихсэн байсан бэ?
How many countries had you traveled? Та хэдэн улсад аялаад үзчихсэн байсан бэ?
How long had you studied English? Та хир хугацааны турш англи хэл үзчихсэн байсан бэ?
Irregular Verbs - Дүрмийн бус үйл үгс
Англи хэлний үйл үг ерөнхийдөө өнгөрсөн цаг болон үйлт нэрийн өнгөрсөн цагийн хэлбэрт хувирч хэрэглэгдэх тохиолдол маш их байдаг ба дээрх хэлбэрүүд -ed залгавар авснаар үүсдэг бөгөөд ингэж үүсдэг үйл үгсийг дүрмийн үйл үг гэдэг ба үйл үгийн хэсэг нь хувирах эсвэл үйл үг үндсээрээ өөрчлөгдөж өнгөрсөн цаг болон үйлт нэрийн өнгөрсөн цагийн хэлбэр үүсдэг үйл үгсийг дүрмийн бус үйл үг гэдэг.
Present Past Үйлт нэр өнгөрсөн цаг дээр
be was, were been байх, болох
become became become болох
begin began begun эхлэн
blow blew blown үлээх, салхилах
Page 102
December 2, 2012 [
]
break broke broken эвдлэх
bring brought brought авч ирэх
build built built барих
burst burst burst тэсрэх
buy bought bought худалдаж авах
catch caught caught барих
choose chose chosen сонгох
come came come ирэх
cut cut cut хэрчих таслах
deal dealt dealt зохицох, шийдэх, тараах
do did done хийх
drink drank drunk уух
drive drove driven жолоодох
eat ate eaten идэх
fall fell fallen унах
feed fed fed хооллох,
feel felt felt мэдрэх
fight fought fought зодолдох
find found found олох
fly flew flown нисэх
forbid forbade forbidden хориглох
forget forgot forgotten мартах
forgive forgave forgiven уучлах
Page 103
December 2, 2012 [
]
freeze froze frozen хөлдөх
get got gotten авах
give gave given өгөх
go went gone явах
grow grew grown өсөх
have had had байх
hear heard heard сонсох
hide hid hidden нуух
hold held held барих
hurt hurt hurt гэмтэх,
keep kept kept хадгалах
know knew known мэдэх
lay laid laid ширээ засах
lead led led удирдах
leave left left орхиж явах
let let let зөвшөөрөх
lie lay lain худал ярих, хэвтэх
lose lost lost хаях
make made made хийх
meet met met уулзах
pay paid paid төлбөр хийх
quit quit quit гарах
read read read унших
Page 104
December 2, 2012 [
]
ride rode ridden унах /дугуй, морь/
ring rang rung утас дуугарах
rise rose risen өсөх, дээшлэх, нар мандах
run ran run гүйх
say said said хэлэх
see saw seen харах
seek sought sought хайх
sell sold sold худалдах
send sent sent илгээх
shake shook shaken сэгсрэх
shine shone shone гялалзах
sing sang sung дуулах
sit sat sat суух
sleep slept slept унтах
speak spoke spoken ярих
spend spent spent зарцуулах
spring sprang sprung үсрэх
stand stood stood зогсох
steal stole stolen хулгайлах
swim swam swum сэлэх
swing swung swung савах
take took taken авах
teach taught taught заах
Page 105
December 2, 2012 [
]
tear tore torn урах
tell told told хэлэх
think thought thought бодох
throw threw thrown шидэх
understand understood understood ойлгох
wake woke (waked) woken (waked) сэрэх
wear wore worn өмсөх
win won won ялах
write wrote written бичих
LIE ба LAY -ийн ялгаа
Одоо ӨнгөрсөнҮйлт нэр өнгөрсөн цаг дээр
lie, lying худал хэлэх
I lied to my mother.Би ээждээ худал хэлсэн
I have lied my friends.Би найзууддаа худал хэлчихсэн байгаа.
lie, lying хэвтэх
I lay on the bed because I was tired.Би ядарсан байсан тул орон дээр хэвтсэн
He has lain in the grass.Тэр эрэгтэй өвсөн дээ хэвтэж байгаа
lay, layingтавих байрлуулах
I laid the baby in her cradle.
We have laid the dishes on the table.Бид тавгаа ширээн дээр тавьчихсан байгаа /Бид ширээгээ засчихсан байгаа/
After laying down his weapon, the soldier lay down to sleep.Will you lay out my clothes while I lie down to rest?
Page 106
December 2, 2012 [
]
SIT ба SET - ялгаа
Одоо Өнгөрсөн Үйлт нэр өнгөрсөн цаг дээр
sit (to be seated or come to resting position) суух
I sat in my favorite chair.Би хамгийн дуртай сандал дээрээ суусан
You have sat there for three hours.Чи энд 3 цагийн турш сууж байна
set (to put or place)тавих байрлуулах
I set my glass on the table.Би стаканаа ширээн дээх тавьсан
She has set her books on my desk again.Тэр эмэгтэй номоо миний ширээн дээр дахиад тавьчихсан байна
RISE ба RAISE - ялгаа
Одоо ӨнгөрсөнҮйлт нэр өнгөрсөн цаг дээр
rise (steady or customary upward movement) өсөх, дээшлэх, нар мандах
The balloon rose into the air.Шаар дээшээ хөөрсөн
He has risen to a position of power.Түүний эрх мэдэл дээшилсэн
raise (to cause to rise) өргөх
They raised their hands because they knew the answer.Тэд хариултыг мэдэж байсан тул гараа өргөсөн
I have raised the curtain many times.Би энэ хөшигийг олон удаа өргөж үзсэн
The boy raised the flag just before the sun rose.Тэр хүү нар мандахаас өмнө тугаа өргөсөн.
Posted 28th April 2009 by
Page 107
December 2, 2012 [
]
Present Perfect Tense эсвэл Past Simple Tense
Өгүүлбэрийн цаг заасан үг эсвэл хэллэгийг 2 үндсэн хэсэгт хувааж болно.
1. Тодорхой цаг заасан үг / Definite time
2. Тодорхой бус цаг заасан үг / Indefinite time
1. When буюу хэзээ гэсэн асуултанд шууд хариулагдах цаг заасан үгсийг тодорхой цаг заасан үгс гэж ойлгож болно.
2. How long буюу ямар хугацааны турш гэсэн асуултанд шууд хариулагдах цаг заасан үгсийг тодорхой бус цаг заасан үгс гэж ойлгож болно.
Ер нь perfect цагууд тодорхой бус цаг заасан үгтэй хэрэглэгддэг бол past simple цаг нь тодорхой цаг заасан үгстэй хэрэглэгддэг.
- Рresent perfect цаг хэрэглэж байгаа үед тодорхой бус цаг хэрэглэгддэг ба илэрхийлэгдэж байгаа хугацаа нь дуусаагүй байдаг.
Page 108
December 2, 2012 [
]
I have seen three movies this week. - Одоогийн байдлаар би энэ долоо хоногт 3 кино үзчихсэн байгаа.Энэ долоо хоног дуусаагүй байгаа.
- Simple past цаг хэрэглэж байгаа үед яригдаж байгаа хугацаа нь дууссан байдаг. I saw three movies last week. Би өнгөрсөн долоо хоногт 3 кино үзсэнЭнэ долоо хоног дуусаагүй байгаа
-Present perfect цаг одоо цагтай холбоотой өөрөөр хэлбэл одоо ямар нэгэн үр дүн харагдаж байдаг.Martin has brought a pizza. Мартин пицца авчирчихсан байгаа.өөрөөр хэлбэл одоо пицца байгаа
Simple past цагийн хувьд одоо цагтай холбоогүйMartin brought a pizza yesterday. Мартин өчигдөр пицца авчирсан.пицца авчрах гэдэг үйлдэл өчигдөр болсон гэхдээ одоо байгаа эсэх нь огт хамаагүй, үйлдэл болсон эсэхийг тодотгож хэлж байна.
- Рresent perfect цаг нь тодорхой бус цаг хэрэглэдэг. I have seen that movie already. Би энэ киног аль хэдийн үзсэн. Үйлдэл хэзээ болсон нь тодохойгүй. Ямар ч байсан энэ киног урьд өмнө үзэх нь үзсэн.
- Simple past цаг нь тодорхой цаг хэрэглэдэг. I saw that movie on Thursday. Би энэ киног өнгөрсөн Пүрэв гаригт үзсэн.Үйлдэл хэзээ болсон нь тодорхой байна.
- Present perfect цаг үйлдэл нь дуусаагүй бол for ба since хэрэглэдэг. I have lived in Victoria for five years. Би Викториад 5 жилийн турш амьдарч байгаа.Би одоо ч Викториад амьдарч байгаа.
Simple past цагийн хувьд for хэрэглэх тохиолдолд байдаг. Энэ тохиолдолд үйлдэл хийгдээд дуусчихсан байх ёстой.I lived in Victoria for five years. Би Викториад 5 жилийн турш амьдарсан.Ингэж хэлж байгаа тохиолдолд би одоо Викториад амьдардаггүй, урьд нь амьдардаг байсан энэ үйлдэл нь 5 жил үргэлжилэн хийгдсэн бөгөөд өнгөрсөнд дууссан одоо өөр газар амьдардаг.
Page 109
December 2, 2012 [
]
Present Perfect Tense эсвэл Present Perfect Continuous Tense
Present Perfect Present Perfect Continuous
When is the present perfect tense used?
The present perfect tense is used to describe an action that happened in the past, but has a connection to the present. The present perfect tense is also sometimes called the present perfect simple tense. The auxillary verb "have" is always used with the present perfect tense.
The present prefect tense is used in the following situations:
How is the present perfect continuous tense used?
The present perfect continuous tense is a tense that is a tense that is sometimes confusing. It refers to an action that started in the past, but has continued to the present or has just finished.The present perfect continuous tense uses the auxiliary verb "have/has been" and verb+ing added to the main verb.
The present perfect continuous tense is used when:
Page 110
December 2, 2012 [
]
There is a connection with the past. Урьд өмнө болсон үйл явдалтай
уялдаатай.
The action started in the past. Үйл явдал өнгөрсөнд эхэлсэн.
The exact time of the action is not known.
Яг хэзээ болоод өнгөрсөн нь тодорхойгүй.
The action continued at the time of speaking/writing.
Тухайн үйл явдлын тухайн яригдаж байх үедээ үргэлжилж байсан.
"For" and "since" can be used to state the time of the action.
Цаг хугацааг тодорхойлоход since, for-г ашиглаж болно.
Оr the action just finished at the time of speaking/writing.
Эсвэл үйл явдал яг болж байх үедээ дөнгөж болоод дууссан.
The action is not completed at the time of speaking/writing.
Үйл явдал яг хүүрнэж байх үедээ бүрэн гүйцэд дуусаагүй.
The statement answers "how long" an action has been happening.
Уг мэдэгдэлийн хариу "хэр удаан" хугацаанд болоод өнгөрч байна вэ гэсэн байдалд хариулагдана.
The action happened before you expect. Үйл явдал чамайг яг болно гэж
мэдээгүй байхад болсон.
The action has happened continuously with stopping.
Үйл явдал өнгөрөн үргэлжиж байгаад дуусдаг.
The action has been repeated numerous time, and is expected to be repeated in the future.
Үйл явдал урьд өмнө хэд хэдэн удаа давтагдаж байсан, мөн ирээдүйдээ дахин давтагдах магадлалтай.
Example
I am not hungry. I have eaten at the school canteen. Би өлсөөгүй. Би сургуулийн цайны газарт юм идчихлээ.
I have learned English since 1956. Би 1956 оноос хойш англи хэл сурч байна.
We have not known her for very long.
Example
I have been waiting for my teacher for 1 hour. Би багшаа 1 цагийн турш хүлээж байна.
We have been learning English since the age of three. Би гурван настайгаасаа хойш Англи хэл сурч байгаа.
They have not been playing basketball for a long time. Тэд удаан хугацаанд сагс
Page 111
December 2, 2012 [
]
Бид түүнийг тийм ч удаан хугацаанд мэдэхгүй.
Have you been to China? Та Хятадад байсан уу?
Has she finished her college? Тэр эмэгтэй коллежоо төгссөн үү?
тоглоогүй.
My sister has not been living in China for many years. Эгч маань олон жилийн турш хятадад амьдраагүй.
Has your horse been racing for a long time? Морь чинь удаан хугацаанд уралдаж байна уу?
Have you been living in that house since you have been married? Та тэр байшинд гэрлэснээсээ хойш амьдарч байгаа юу?
Present Perfect Continuous Tense –Одоо Төгсч Үргэлжилж байгаа цаг
Рresent perfect continuos буюу төгс одоо үргэлжлэх цагийг хэрхэн зөв ашиглах, ямар тохиодолд хэрэглэгддэгийг сайн ойлгочихвол энэ цаг бидний ярьдаг шиг тийм хэцүү зүйл биш юм. Present Perfect continuos гэсэн үгийг орчуулж ойлгох шаардлага огт байхгүй. Хэрэв орчуулбал Төгс одоо үргэлжлэх цаг гэж орчууллагддаг бөгөөд энэ нь суралцагсдын толгойг их эргүүлдэг юм. Тийм учир зүгээр present perfect continuos гэж ийм цаг байдаг ийм зүйл илэрхийлдэг гээд ойлгочиход л хангалттай.
Хэрэглэгддэг тохиолдолууд
1. Ямар нэгэн зүйлийг өнгөрсөнд хийж эхлээд одоог дайран ирээдүйд үргэлжлэх магадлалтай үйлдэлийг бүхэлд нь дүгнэн хэлж байгаа бөгөөд энэ тохиолдолд үйлдэл хир хугацаанд үргэлжилж байгааг ихэвчлэн дурдсан байдаг. Үргэлжилсэн хугацааг нь for, since, all day. all morning гэх мэт үргэлжилсэн хугацаа илэрхийлдэг үгсийн тусламжтайгаар хэлдэг.
Page 112
December 2, 2012 [
]
- Өглөөнөөс хойш бороо орсоор л байна - бороо орох гэдэг үйлдэл өнгөрсөнд эхэлсэн ба одоо ч үргэлжилж байгаа ба бороо цааш үргэлжлэн орж байгаа бололтой.
It has been raining since this morning.
- Би гэрийн даалгавараа бүтэн 3 цагийн турш хийж байна - гэрийн даалгавар хийх гэдэг үйлдэл өнгөрсөнд эхлээд одоо ч үргэлжилэн хийгдэж байгаа эхэлснээс хойш 3 цаг өнгөрсөн байна.
I have been doing my homework for 3 hours.
- Бид бүхэл өдөржингөө байшингаа будаж байна - будах гэдэг үйлдэл өнгөрсөнд эхлээд одоо ч үргэлжилэн хийгдэж байгаа.
We have been painting the flat all day
2. Ямар нэгэн үйлдлийг өнгөрсөнд хийж эхлээд дөнгөж саяхан дууссан үйлдлийг илэрхийлэхэд энэ цаг хэрэглэгдэнэ. Энэ тохиолдолд ямар нэгэн цаг хугацаа заасан үг хэрэглэдэггүй ба тухайн үйлдэл хийгдэж байсныг батлах шинж тэмдэг заавал байх ёстой.
- Би чамайг хүлээж байсан юм - нөгөө хүн нь ирсэнээр хүлээх гэдэг үйлдэл дууссан байна.
I have been waiting for you.
- Бороо саяхан болтол орж байсан - ингэж хэлж байгаа тохиолдолд бороо зогссон байх ёстой бөгөөд газар нойтон хэвээрээ байна. Өөрөөр хэлбэл үйлдэл дөнгөж саяхан болтол хийгдэж байсан.
It has been raining.
- Би гүйж байсан юм.
I have been running - ингэж хэлж байгаа тохиолдолд энэ хүн нэлээн ядарсан юм уу эсвэл амьсгаадаж байна. Яагаад гэвэл гүйх гэсэн үйлдлийг саяхан болтол хийж байсан.
Англи хэлний үйл үг дараах хэлбэрүүдээр хувирдаг
Infinitive буюу тодорхойгүй хэлбэр
Past simple буюу энгийн өнгөрсөн цаг
Past participle буюу үйлт нэрийн өнгөрсөн цаг
Present Participle буюу үйлт нэрийн одоо цаг
go went gone going
do did done doing
Page 113
December 2, 2012 [
]
play played played playing
talk talked talked talking
Хүснэгтээс харахад дүрмийн үйл үгний энгийн өнгөрсөн цаг ба үйлт нэрийн өнгөрсөн цагийн хувирал ижилхэн байдаг байна. Харин Дүрмийн бус үйл үгний хувирлууд өөр өөр байдаг тул цээжлэх шаардлагатай. Дүрмийн бус үйл үгний жагсаалтыг харна уу.
Үйл үгийг дүрмийн/regular ба дүрмийн бус /irregular гэж хоёр ангилдаг. Дүрмийн үйл үгийн хувьд -ed гэсэн залгавар авч өнгөрсөн цаг нь үүсдэг бол дүрмийн бус үйл үгийн хувьд тухайн үйл үг хувирч өнгөрсөн цаг нь үүсдэг тул эдгээр үйл үгсийг цээжлэх шаардлагатай байдаг:
Дүрмийн үйл үг
work
like
talk
+ -ed
worked
liked
talked
Дүрмийн бус үйл үг
go went gone
see saw seen
have had had
do did done
Англи хэлний өгүүлбэрийн бүтэц дараах хэлбэртэй байдаг:
S+V+O
S - Subject буюу үйлийн эзэн
V - Verb буюу үйл үг
O - Object буюу тусагдахуун
Page 114
December 2, 2012 [
]
Present Perfect Continuos цагийн өгүүлбэрийн бүтэц
S +have
has
been verb+ing + O
Анхаар! үйл үг нь-ing залгавар авсан байх ёстой
Зөвшөөрсөн хэлбэр
They have been eating lunch
Тэд үдийн цайгаа ууж байсан юм
цайгаа ууж байсныг илтгэх зүйлс байх ёстой, ширээгээ хураагаагүй, аман дээр нь талхны үртэс наалдсан ч юм уу гэх мэт үйлдэл саяхан хийгдэж байсныг гэрчлэх зүйлс байх ёстой
She has been working very hard
Тэр саяхан болтол маш шаргуу ажиллаж байсан
Тэр тун их ядарсан байх ёстой
She has been cooking dinner
Тэр хоол хийж байсан юм
хормогчтойгоо ч юм уу ямар нэгэн байдлаар хоол хийж байсныг илтгэх зүйл байх ёстой
We have been playing football
Бид хөл бөмбөг тоглож байсан юм
Наад хувцас хунар чинь юу болоо вэ? хариуд нь "Бид хөлбөмбөг тоглож байсан юм" үйлдэл саяхан болтол хийгдэж байсан нь илт байна
I have been painting the door
Би хаалга будаж байсан юм
Наад гар хуруу чинь яачаа вэ? хариуд нь "Би хаалга будаж байсан юм" үйлдэл саяхан болтол хийгдэж байсан нь илт байна
She has been crying
Тэр уйлж байсан юм
Нүд нь хавдаж улайсан тохиодолд хэлэхэд болно. Яагаад гэвэл тэр саяхан болтол уйлж байсан юм.
Үгүйсгэсэн хэлбэр
Англи хэлэнд асуух өгүүлбэр ба үгүйсгэсэн өгүүлбэр үүсгэх тохиолдолд заавал туслах үйл үг хэрэгтэй байдаг бөгөөд present perfect цагийн хувьд туслах үйл үг нь have/has байдаг. Мэдээж үгүйсгэсэн хэлбэр үүсгэж байгаа бол not гэдэг үгийг авна. Мэдээж өгүүлбэрийн үйл үгийн бүтэц хадгалагдана.
S +have
has
not been verb+ing + O
Page 115
December 2, 2012 [
]
Харилцан яриа-1
A: There are cups and dishes on the table. Have you been eating?
B: No, I have not been eating. I just came in.
A: Ширээн дээр аяга тавагнууд байна. Чи юм идэж байсан юм уу?
В: Үгүй ээ. Би юм идэж байгаагүй. Би дөнгөж сая гаднаас орж ирлээ.
Харилцан яриа-2
A: She looks very tired. Has she been working hard lately?
B: No, She has not been working hard lately. She has some healt problems.
А: Тэр их ядрангуй харагдаж байна. Сүүлийн үед их шаргуу ажиллаж байсан юм уу?
В: Үгүй ээ, тэр сүүлийн үед их шаргуу ажиллаж байгаагүй. Түүний бие нь тааруу байгаа юм.
Харилцан яриа-3
A: Why are your hand wet? Have you been washing your hands?
B: No, I have not been washing my hands. I have been washing my clothes.
A: Чиний гар яагаад нойтон байгаа юм бэ? Гараа угааж байсан юм уу?
B: Үгүй ээ, би гараа угааж байгаагүй ээ. Би хувцасаа угааж байсан юм.
Асуух хэлбэр
Англи хэлэнд асуух өгүүлбэр ба үгүйсгэсэн өгүүлбэр үүсгэх тохиолдолд заавал туслах үйл үг хэрэгтэй байдаг бөгөөд present perfect цагийн хувьд туслах үйл үг нь have/has байдаг. Асуултыг дотор нь нэлээд хэд ангилдаг бөгөөд ерөнхийд нь Yes/No буюу Тийм/Үгүй төрлийн асуулт ба Wh-questions буюу асуух үгтэй асуултууд. Present perfect continuos цаг бол нэг төрлийн одоо цаг учир 3-р бие нэг тоон дээр туслах үйл үг have -> has болно
Yes / No questions Энэ төрлийн асуултууд ямагт туслах үйл үгээрээ эхэлдэг болохыг анхаарна уу. Асуултын ерөнхий бүтцийг харуулбал:
Have/Has+ S been +Verb +ing + O?Have/Has +үйлийн эзэн +үйл үг+ing + тусагдахуун?
Page 116
December 2, 2012 [
]
АсуултЗөвшөөрсөн бүтэн
хариулт
Зөвшөөрсөн бүтэн
богино хариулт
Үгүйсгэсэн бүрэн
хариулт
Үгүйсгэсэн богино
хариулт
Have you been eating?
Yes, I have been eating
Yes, I haveNo, I have not been eating
No, I haven`t
Has she been working hard lately
Yes, she has been working hard lately
Yes, she hasNo, she has not been working hard lately
No, she hasn`t
Have you been washing your hands?
Yes, I have been washing my hands
Yes, I haveNo, I have not been washing my hands
No, I haven`t
Wh- questions Асуух үгтэй асуулт
Энэ төрлийн асуулт асуух үгээрээ эхэлдэг ба бүтцийн хувьд дээрхтэй ижил байна.
Where has she been going? Тэр эмэгтэй хаашаа явж байсан бэ?
What have you been doing? Чи юу хийж байсан бэ?
How long have you been waiting for me? Чи намайг хир удаан хүлээсэн бэ?
Page 117
December 2, 2012 [
]
Future Simple Tense – Энгийн Ирээдүй цаг
Аудио сонсох
Энгийн ирээдүй цагийг зөв хэрэглэж сурахад маш хялбархан. Хоёр л зүйлийг сайн ойлгож авах хэрэгтэй. Нэг нь ирээдүйд болох үйл явдал гэхдээ хийхээр завдаж байгаа үйлдэл биш. Нөгөө нь ирээдүйд ямар нэгэн зүйлийг хийх шийдвэр гаргаж байгаа тохиолдолд ирээдүйд хийх үйлдлээ will туслах үйл үгийн тусламжтай илэрхийлдэг. Энгийн ирээдүй цагийн өгүүлбэрийн ерөнхий бүтэц дараах хэлбэртэй байна.
S + will + Verb + OҮйлийн эзэн +will + үйл үг + тусагдахуун
Хүүрнэх хэлбэр / Positive form Англи хэлний үйл үг хувираагүй хэлбэр дээрээ to гэсэн хэсгийн хамт бичигддэг. Жишээ нь:
to write to go to see
Page 118
December 2, 2012 [
]
to do to have to eat гэх мэт байдаг бол эдгээр үйл үг энгийн ирээдүй цагаар хэлбэржвэл:
энгийн ирээдүй цагаар хэлбэржвэл дараах хэлбэртэй болно.
will write will go will see
will do will have will eat болно
өгүүлбэрт оруулбал:
I will go to Russia Би Орос явна.
You will understand Чи ойлгоно.
She will come on time Тэр эмэгтэй цагтаа ирнэ.
He will repair his car Тэр эрэгтэй машинаа засна.
It will rain tomorrow Маргааш бороо орно.
We will do it Бид үүнийг хийнэ.
You will meet the president Та нар ерөнхийлөгчтэй уулзана
They will watch this movie Тэд энэ киног үзнэ.
Ямар нэгэн зүйлийг урьдчилан төлөвлөсөн ба ирээдүйд тэр зүйлээ хийх гэж байгаа тохиолдолд энгийн ирээдүй цагийг хэрэглэж болдоггүй. Өөрөөр хэлбэл will хэлбэрийг хэрэглэж болдолггүй.
will туслах үйл үг товчилсон байдлаар хэрэглэж болно
`ll write `ll go `ll see
`ll do `ll have `ll eat болно
CONVERSATION - Харилцан яриа
A: Tomorrow, I`ll leave for the US.B: How many days will you spend there?A: I`ll be there only four or five days.B: Please give my best to Anne.
Page 119
December 2, 2012 [
]
A: I sure will.
Үгүйсгэсэн хэлбэр / Negative form Энгийн ирээдүй цагийн үгүйсгэсэн хэлбэрийн өгүүлбэрийн ерөнхий бүтэц
S + will + not + Verb + OҮйлийн эзэн +will + not + үйл үг + тусагдахуун
I will not go to Russia Би Орос явахгүй.
You will not understand Чи ойлгохгүй.
She will not come on time Тэр эмэгтэй цагтаа ирэхгүй.
He will not repair his car Тэр эрэгтэй машинаа засахгүй.
It will not rain tomorrow Маргааш бороо орохгүй.
We will not do it Бид үүнийг хийхгүй.
You will not meet the president Та нар ерөнхийлөгчтэй уулзахгүй
They will not watch this movie Тэд энэ киног үзэхгүй.
will not = won` t гэж товчилж хэрэглэж болох ба албан бус бичиг болон аман ярианд хэрэглэгддэг.
I won` t go to Russia Би Орос явахгүй.
You won` t understand Чи ойлгохгүй.
She won` t come on time Тэр эмэгтэй цагтаа ирэхгүй.
He won`t repair his car Тэр эрэгтэй машинаа засахгүй.
It won` t rain tomorrow Маргааш бороо орохгүй.
We won` t do it Бид үүнийг хийхгүй.
You won` t meet the president Та нар ерөнхийлөгчтэй уулзахгүй
They won` t watch this movie Тэд энэ киног үзэхгүй.
Page 120
December 2, 2012 [
]
Асуух хэлбэр / Interrogative formАсуултыг дотор нь нилээд хэд ангилдаг бөгөөд ерөнхийд нь Yes/No буюу Тийм/Үгүй төрлийн асуулт ба Wh-questions буюу асуух үгтэй асуултууд. Энгийн одоо цагийн асуух хэлбэрт хэрэглэгддэг туслах үйл үг нь will байх бөгөөд I, II, III бие олон тоо гэж хувирдаггүй.
Yes / No questions Энэ төрлийн асуултууд ямагт туслах үйл үгээрээ эхэлдэг болохыг анхаарна уу.Yes / No төрлийн асуух хэлбэрийн өгүүлбэрийн ерөнхий бүтэц
Will + S + Verb + O?Will + үйлийн эзэн + үйл үг + тусагдахуун?
Will you go to England? Чи Англи явах уу?
Will she come on time? Тэр эмэгтэй цагтаа ирэх үү?
Will he repair his car? Тэр эрэгтэй машинаа засах уу?
Will it rain tomorrow? Маргааш бороо орох уу?
Will we do it? Бид үүнийг хийх үү?
Will you meet the president? Та нар ерөнхийлөгчтэй уулзах уу?
Will they watch this movie? Тэд энэ киног үзэх үү?
Yes / No төрлийн асуух өгүүлбэрт богино хэлбэрээр хариулж болдог
Will you go to England? Yes, I will. No, I won`t.
Will she come on time? Yes, she will. No, she won`t.
Will he repair his car? Yes, he will. No, he won`t.
Will it rain tomorrow? Yes, it will. No, it won`t.
Will you meet the president? Yes, we will No, we won`t.
Will they watch this movie? Yes, they will. No, they won`t.
Бүтэн өгүүлбэрээр хариулбал
Page 121
December 2, 2012 [
]
Зөвшөөрсөн Үгүйсгэсэн
Will you go to England? Yes, I will go to England. No, I won`t go to England.
Will she come on time? Yes, she will come on time. No, she won`t come on time.
Will he repair his car? Yes, he will repair his car. No, he won`t repair his car.
Will it rain tomorrow? Yes, it will rain tomorrow. No, it won`t rain tomorrow.
Will you meet the president? Yes, we will meet the president. No, we won`t meet the president.
Will they watch this movie? Yes, they will watch this movie. No, they won`t watch this movie.
Зөвхөн 1-р бие дээр ярьж байхад will гэдэг үгийн оронд shall гэдэг үгийг хэрэглэж болно.
We shall go earlier. Бид эрт явна
I shall watch. Би үзнэ
Shall we go to the supermarket?
Бүгдээрээ супермаркет уруу явцгаах уу?
Shall I open the door? Би хаалга онгойлгочих уу?
Wh-questions / Асуух үгтэй асуултуудЭнэ төрлийн асуултанд асуух үг заавал орох ба шууд тийм/үгүй хэмээн хариулж болдоггүй.
Wh + will+ S +Verb (+ O)?Асуух үг + will +үйлийн эзэн +үйл үг (+ тусагдахуун)?
When will you go to England? Чи хэзээ Англи явах уу?
What will she wear? Тэр эмэгтэй юу өмсөх бол?
Where will he repair his car? Тэр эрэгтэй хаана машинаа засах уу?
When will it rain? Хэзээ бороо орох уу?
What kind of music will you listen? Чи ямар хөгжим сонсох вэ?
Where will they watch this movie? Тэд энэ киног хаана үзэх үү?
Page 122
December 2, 2012 [
]
Асуух үгнүүд: What, when, where, how, which, why, who, whose гэх дангаараа байх боловч өөр үгтэй нийлэн нийлмэл асуух үгсийг үүсгэдэг.
How much - хэр их How many - хэдэн ширхэг What time - хэдэн цагт What kind - ямар төрлийн What color - ямар өнгийн How old - хэдэн настай / хэр зэрэг хуучинHow long - хэр зэрэг урт
Тогтмол ажиглагддаг алдаанууд
Буруу Зөв Тайлбар
- The phone`s ringing.- OK, I`m going to answer it.
Ok -I`ll answer it.Ямар нэгэн үйлдлийг ярианы мөчид шийдэж байгаа тул will / will not хэрэглэх ёстой
I`m sure he is going to help you.
I`m sure he will help you.
When we say what we think or expect, we use will (won`t).
I promise I`m going to help. I promise I`ll help.Рromise гэсэн үгийн дараа ихэвчлэн will хэрэглэгддэг.
I`ll call you when I"`l come to my office.
I`ll call you when I come to my office.
Нийлмэл өгүүлбэрийн гол өгүүлбэр will -ээр хэлбэржсэн байвал туслах өгүүлбэрт энгийн одоо цагийг ихэвчлэн хэрэглэдэг (when, as soon as, until).
If you will give me your address, I`ll send you a postcard.
If you give me your address, I`ll send you a postcard.
Нөхцөлт өгүүлбэрийн гол өгүүлбэр will-ээр хэлбэржсэн байвал нөхцөл заасан гишүүн өгүүлбэр энгийн одоо цагаар хэлбэрждэг
I can`t see you next week. I will return to Paris.
I can`t see you next week. I am returning/am going to return to Paris.
Ямарваа нэг үйлдлийг хийх тухай шийдвэр өнгөрсөнд гарсан байвал ирээдүйд хийхээр
Page 123
December 2, 2012 [
]
завдаж буй үйлдлийг нь going to гэсэн хэлбэрээр илэрхийлдэг
Going to - ирээдүй цагийг илэрхийлэх
Аудио сонсох
Present Continuous буюу Одоо үргэлжилж байгаа цагийн үйл үгийн бүтцийг ашиглан ирээдүй цагийг илэрхийлж болдог. Эхлээд одоо үргэлжилж байгаа цагийг эргэн харцгаая.
S + am/is/are + Verb + ing + OҮйлийн эзэн + am/is/are + үйл үг + ing + тусагдахуун
It is raining now Бороо орж байна
Bat is going to school Бат сургууль руугаа явж байна
Tuya is dancing at the moment Туяа бүжиглэж байна
Tim is singing Тим дуулж байна
They are playing cards Тэд хөзөр тоглож байна
We are having dinner* Бид өдрийн хоолоо идэж байна
Page 124
December 2, 2012 [
]
Дээрх өгүүлбэрүүд яг одоо болж байгаа үйлдлийг илэрхийлж байгаа нь тодорхой байна. Харин гол үйл үгийг нь going tо гэсэн үйл үгээр сольж өгүүлбэр зохиож үзье.
I am going to buy a car.
Шууд үгчилж орчуулбал
Би машин худалдан авахаар явж байна. гэж орчуулагдана.
Гэхдээ англи хэлэнд одоо үргэлжилж байгаа цагаар ирээдүй цагийг илэрхийлэх арга байдаг. Ямар нэгэн зүйлийг урьдчилан шийдсэн бөгөөд энэ зүйлээ хийхээр завдаж байгаа тохиолдолд энэ хэлбэрээр илэрхийлж болох ба ихэнх тохиолдолд ирээдүй цаг заасан дайвар үгийг авсан байдаг. Харин нэгэнт яригдаж байгаа нөхцөл байдал тодорхой ирээдүйн тухай бол ирээдүй цаг заасан үгийг хэрэглэхгүй байж болдог. Жишээ нь:
I am going to buy a car tomorrow.
Үгчилж орчуулбал
Би маргааш машин авахаар явж байна.Гэвч энэ өгүүлбэрийн илэрхийлж байгаа гол санаа нь:
Би маргааш машин худалдаж авах гэж байгаа
Жишээ:I am going to watch a movie tonight. Би өнөө орой кино үзэх гэж байгаа.
Энэ өгүүлбэрийн хувьд үйлийн эзэн кино үзэх гэсэн үйлдийг хийхээр өнгөрсөнд шийдвэр гаргасан одоо энэ үйлдлийг хийхээр завдсан байгаа гэсэн санаа болохоос бус өнөө орой кино үзэхээр явж байна гэсэн санаа биш юм.
She is going to go to Canada next year. Тэр эмэгтэй ирэх жил Канад явах гэж байгаа.
Өгүүлбэрийн утгаас харахад энэ үйлдэл нэгэнт шийдсэн үйлдэл болох нь тодорхой байна.Х арин ирээдүйд ямар нэгэн зүйл хийх тухай шийдвэрийг яг одоо буюу за үүнийг төдийд өдийд хийе дээ гэх мэтчилэн шийдвэр гаргаж байгаа байдалд одоо үргэлжлэх цагийг ашиглаж болдоггүй. Энэ тохиолдолд энгийн ирээдүй цаг буюу Future Simple Tense -ийг хэрэглэдэг. Жишээ нь:
What a nice car! I will buy it. Ямар аятайхан машин бэ! Би үүнийг худалдаж авна.
Энэ тохиолдолд энэ нөхөр машин худалдаж авах гэдэг үйлдлийг ирээдүйд хийх тухай яг
Page 125
December 2, 2012 [
]
одоо буюу ярианы мөчид шийдвэр гаргаж байгаа бөгөөд дээр хэлсэнчлэн энэ тохиолдолд зөвхөн энгийн ирээдүй цаг хэрэглэдэг.
Going to хэлбэрийг сайн ойлгож хэрэглэж сурсан бол энэ хэлбэрийн товчилсон хэлбэрийг хэрэглэж сурах хэрэгтэй юм.
What are you doing tomorrow night?
Энэ өгүүлбэрийг анхааран харвал бүтцийнхээ хувьд одоо үргэлжлэх цаг боловч tomorrow night буюу маргааш орой гэсэн ирээдүй цаг илэрхийлсэн дайвар үг авсан байна. Going to гэсэн хэлбэр ороогүй байгааг анхаарна уу. Дээрх өгүүлбэрийг дараах хэлбэрээр бичиж болно
What are you going to do tomorrow night?
Энэ өгүүлбэрүүдийн илэрхийлж байгаа утгад ямарч ялгаа байхгүй юм. Өөрөөр хэлбэл
going to do = doing
хэлбэрээр товчилж хэрэглэж болох ба энэ тохиолдолд ирээдүй цаг заасан үг заавал байх ёстой эсрэг тохиолдолд өгүүлбэрийн утга санаа одоо үргэлжилж байгаа цагийг илэрхийлнэ
What are you doing? Та юу хийж байгаа юм бэ?
Энэ өгүүлбэрийн санаа яг одоо болж байгаа үйлийг асуусан байгаа нь тодорхой байна. Харин дараах өгүүлбэрүүд ирээдүйд хийхээр төлөвлөсөн зүйлүүдийг илэрхийлж байна.
Where are you going next Monday? = Where are you going to go next Monday?I am driving to Erdenet tomorrow. = I am going to drive to Erdenet tomorrow.
Going to - хэллэгийг ашигладаг өөр нэг тохиолдол нь зайлшгүй болох гэж байгаа үйлдлийг илэрхийлэх тохиодол юм.
It is going to rain - Бороо орох гэж байна - ингэж хэлж байгаа тохиолдолд тэнгэр бүрхээд хэзээ хэзээгүй бороо орох нь тодорхой болсон байх ёстой.
I am going to fail the exam - Би шалгалтандаа унах гэж байна.
Энэ тохиолдолд энэ нөхөр хичээл сурлагадаа анхаараагүй олон цаг тасалсан эсвэл шалгалтандаа огт бэлдээгүй гэх мэт шалгалтаа өгч чадахаа больсон, өгсөн ч унах нь тодорхой нөхцөл үүссэн тул ингэж хэлж байна.
Асуух хэлбэр, үгүйсгэсэн хэлбэр, зэрэг хувирлууд нь одоо үргэлжилж байгаа цагийн адил хувирна
Page 126
December 2, 2012 [
]
Page 127
