KASAYSAYAN NG PAGSASALING-WIKA SA DAIGDIG

KASAYSAYAN NG PAGSASALING-WIKA SA DAIGDIGSavory (The Art of Translation, 1968)Ang Pagsasaling-wika sa Ibat ibang PanahonAng PAGSASALING-WIKA ay sinasabing kasintanda na rin halos ng PANITIKAN.Andronicus kinikilalang unang tagasaling-wika. Isinalin niya nang patula sa Latin ang Odyssey ni Homer na nasusulat sa wikang Griyego noong 240 B.C.

Kabanata I

Naevius at Ennius gumawa ng mga pagsasalin sa Latin ng mga dulang Griyego. Katulad ng mga sinulat ni Euripides.Euripides (484 BCE - 406 BCE) isang sinaunang Griyegong manunulat ng dulangtrahedya. Kalimitang may desperasyon at biyolente ang kanyang mga dula. Sa huling bahagi ng kanyang buhay, nagsimula siyang sumulat ng mga trahedyang-komedya na may masasayang mga katapusan, ang simula ng bagong gawi sa dramang Griyego.Halimbawa ng kanyang mga akda:HecubaIphigenia at AulisHippolytus

Cicero isang Romanong pilosopo atconsul. Siya rin ay isang bihasang manunulumpati, manunulat, kinikilalang pinakamagaling sawikang Latin at nakilala rin bilang isang mahusay na tagasaling-wika.Halimbawa ng kanyang mga akda:In VerremDe InventioneDe Oratore

Iskolar sa Syria isang pangkat na nakaabot sa Baghdad at doon ay isinalin nila sa wikang Arabic ang mga sinulat ni Aristotle, Plato, Galen, Hippocrates at marami pang ibang pantas at manunulat.Nakilala ang lungsod ng Baghdad bilang isang paaralan ng pagsasaling-wika na naging bukal ng kumalat na karunungan sa Arabia.Ngunit dumating ang panahong nawalan ng sigla ang tagasaling mga iskolar sa Baghdad sapagkat napabaling ang kanilang kawilihan sa iba namang bagay na pang-intelektwal, tulad ng pagsusulat ng mga artikulong pampilosopiya.

Pagkaraan ng tatlong siglo, napalitan ng Toledo ang Baghdad bilang sentro ng karunungan sa larangan ng pagsasaling-wika.

Adelard - nagsalin sa Latin ng mga sinulat ni Euclid na noon ay naisalin na sa Arabic.Retines naman ang nagsalin sa Latin ng Koran noong 1141.

Dahil sa palawak nang palawak na pag-uugnayan ng mga bansa, noong 1200 A.D. ay nakaabot na sa Toledo ang mga orihinal na teksto ng mga literaturang nasusulat sa wikang Griyego. Dahil dito nagkaroon ng pagkakataon ang mga tagasaling-wika na magsalin nang tuwiran sa Latin mula sa Griyego.Liber Gestorum Barlaam et Josaphat ang orihinal na teksto nitoy nasusulat sa Griyego.Barlaam at Josaphat dalawang tauhang uliran sa pag-uugali at sa pagiging maka-Diyos.Noong nagsimula ang pagsasalin sa Biblia. Ang salin ni Wycliffe ay sinundan ni Tyndale at Coverdale.Wycliffe - isang paring Katoliko ay bihasa sa Latin. Pero naisip niya na hindi dapat Latin ang gamitin sa pagtuturo ng Kasulatan dahil iilan lamang ang marunong nito. Isinulat niya: Ang kaalaman sa kautusan ng Diyos ay dapat ituro sa wika na pinakamadaling maunawaan dahil ang itinuturo ay ang salita ng Diyos. Kaya si Wycliffe at ang kaniyang mga kasama ay bumuo ng isang grupo para isalin ang Bibliya sa wikang Ingles. Ang pagsasalin ay tumagal nang mga 20 taon.

Coverdale - HINDI nakalagay sa unang inilimbag na kumpletong Bibliya sa Ingles ang pangalan ng nagsalin nito. Siya ay si Coverdale at ang kaniyang salin ay lumabas noong 1535. Nakakulong noon ang kaibigan niyang si Tyndale dahil sa ginawa nito may kaugnayan sa pagsasalin ng Bibliya. Binitay si Tyndale nang sumunod na taon.Martin Luther (1483-1646) ang kanyang salin sa wikang Aleman ay kinikilalang pinakamabuting salin. Dito nakilala sa larangan ng pandaigdig na panitikan ang bansang Germany.

Jacques Amyot isang obispo sa Auxerre na siyang kinikilalang Prinsipe ng Pagsasaling-wika sa Europa.(1559) Lives of Famous Greek and Romans ni PlutarchPlutarch - ay isang historyanong Griyego, biograpo at manunulat na pangunahing kilala sa kanyang isinulat na Parallel Lives at Moralia. Siya ay itinuturing ngayon na isang Gitnang Platonista. Siya ay ipinanganak sa isang prominenteng pamilya sa Chaeronea, Boeotia na isang nayon mga 20 milyang silangan ng Delphi.

Sir Thomas North sinalin ang nasabing akda sa Ingles mula sa wikang Aleman.John Bourchier isang Ingles na nakilala noong 1467-1553. Karamihan sa kaniyang mga salin ay mula sa wikang Kastila. Nakatala sa kasaysayan ng pagsasaling-wika sa Alemanya bilang tagapagsalin ng Chronicles ni Froissart.Froissart isang awtor na paksa at estilo ay kanyang labis na kinagiliwan.

Ang panahon ng unang Elizabeth ang itinuturing ni Savory na unang panahon ng pagsasaling-wika sa Inglatera, bagamat ang panahon ng pangalawang Elizabeth ang kinilalang pinakataluktok.Thomas North kinikilalang pinakadakila sa mga tagasalin sa Inglatera nang panahong iyon. George Chapman ang salin niya sa mga sinulat ni Homer ay nalathala sa pagitna ng 1598 at 1616.John Florio (1603) lumabas ang salin niya sa Essays ni Montaigne. Isa itong babasahinn itinuturing na kasinghusay ng Plutarch ni North.Montaigne isang Pranses na naglathala ng pinamagatang Essais, naitakda ang kahulugan ng essay ayon sa naging hangarin ng manunulat na maging isang pagtatangka na makapagpahayag ng mga kuro-kuro at karanasan ang sulatin.Thomas Shelton (1612) isinalin niya ang Don Quixote.

Ang ikalabimpitong siglo ay maituturing na tulad halos ng dalawang nakaraang siglo na ang kinawilihan ay ang pag-aaral at pagsasalin ng mga literatura sa ibang bansa.Hobbles ang mga salin niya sa Thucydides at Homer ay hindi gaanong nagustuhan ng mga magbabasa.John Dryden nagsalin ng Juvenal at Virgil, gayundin ay hindi gaanong nagustuhan ng mga mambabasa.Subalit siya ay ibinilang sa isa sa mahusay na tagapagsalin noong kanyang panahon dahil pinag-ukulan niya ng maingat na paglilimi ang gawang pagsasalin. Siya ang kauna-unahang kumilala na ang pagsasaling-wika ay isang sining.

Ang pagsasaling-wika ay masasabing kasinsigla pa rin ng mga nakaraang siglo nang sumapit ang ikalabing-walong siglo.Alexander Pope ang salin niya sa Ingles na akda ni Homer na Iliad ay lumabas sa pagitan ng 1715 at 1720; ang kanyang Odyssey ay noong 1725.Homer - ay isang mala-alamat na unangGriyegong manunulaatrapsodista, na binigyan ng kredito, ayon sa tradisyon, sa pagkakalikha ngIliadatOdyssey (dalawang dakilang epikong Griyegong tumatalakay sa paglusob sa lungsod ng Troy at sa mga naganap pagkaraan), bagaman maaaring dalawang magkaibang mga tao ang sumulat ng mga ito. Karaniwang sinasabing nabuhay si Homer noong ika-8 siglo BK. Isa siyang bulag na mang-aawit, manunula, at manunulat na nagbuhat saChios, isang pulo sa GresyaWilliam Cowper nagsalin din sa Ingles ng isa sa mga akda ni Homer na Odyssey at ito lumabas noong 1791.

A.W. von Schlegel siya ay nagsalin ng mga gawa ni Shakespeare sa wikang Aleman.William Shakespeare - Maraming tao ang nagsasabing siya ay isa sa mga dakilang manunulat sa lahat ng panahon. Sumulat siya ng mga magagandang kuwento ng trahedya, mga nakakatuwang komedya at walang katumbas na kasaysayang kuwento ng Ingles. Ang kanyang mga tula at palabas ay patungkol sa mga nararamdam ng mga tao tulad ng pag-ibig, pagka-inggit, galit at marami pang iba. Siya ay pinag-aaralan ng mga bata sa mga paaralan sa buong mundo. Sinulat niya ang kanyang mga likha sa pagitan ng 1585 at 1613

Tatlong panuntunan sa pagkilatis ng isang salin.Ang isang salin ay kailangang katulad ng orihinal sa diwa o mensahe. Ang estilo at paraan ng pagkasulat ay kailangang katulad ng sa orihinal.Ang isang salin ay dapat na maging maluwag at magaang basahin tulad ng sa orihinal. Alexander Tytler (1792) nailathala ang isa kanyang namumukod tanging aklat na Essay on the Principles of Translation.

Thomas Carlyle (1824) nagsalin nang William Meister ni Goethe.Johann Wolfgang von Goethe ay isang Alemang manunulat. Isa siya sa pinakadakila sa lahat ng mga manunulat na Aleman. Isa siyang makata, nobelista, at mandudula, subalit isa rin siyang aktor, tagapangasiwa, siyentipiko, heologo, botaniko, at pilosopo. Nagkaroon siya ng napakahalagang impluho sa maraming mga manunulat at tagapag-isip noong ika-19 daang taon at maging sa pangkasalukuyang panahon. Makasaysayan ang nasabing akda sapagkat ito ang nagpapatunay sa mga mambabasang Ingles na mayroon din namang mga henyong manunulat sa Alemanya nang mga panahong iyon.Dahil din sa kanyang mga salin at mga sinulat, ay nagsimulang pagtuunang-pansin ng mga palaaral ang panitikan ng Germany.

16Omar Khayyam ang kanyang salin ng Rubaiyat noong 1859 ay tinawag ni Savory na pinakadakilang salin.Dito nagsimulang mauso ang isang uri ng saknong sa tula na may apat na pentamento na ang ikatlong linya ay hindi magkatugma.Hindi tingangka ni FitzGerald na isalin ng literal ang Rubaiyat ni Omar Khayyam; sa halip ay sinikap niyang mapanatili ang likas na kagandahang estilo nito na siyang kinagiliwan nang labis ng mga mambabasa.Edward FitzGerald - ay isang makata at manunulat naIngles, na higit na nakikilala bilang makata ng una at pinakabantog na salinwikang nasawikang InglesngAng Rubaiyat ni Omar Khayyam.

Matthew Arnold noong 1861, ay nagpugay sa mga mambabasa ang On Translating Homer, isang sanaysay na tumatalakay sa isang simulain na ang salin ay kailangang magtaglay ng bisang katulad ng sa orihinal.Ang pagsasaling literal ay hindi kasinghalaga ng pagpapanatili ng bisang pang-estetiko ng orihinal sa salin.F.W. Newman ang kanyang salin ng Homer ay kaiba sa gustong ipabatid ni Arnold sa kanyang salin.Ayon kay Newman, ang isang salin ay kailangang maging matapat sa orihinal, na kailangang madama ng bumabasa na ang kanyang binabasa ay isang salin at hindi orihinal.

Nang sumapit ang Ikadalawangpung siglo ay isa na lamang karawinang gawain ang pagsasaling-wika.Ritchie at Moore (1919) naglathala sila ng isang artikulo na nagsasabing ang tunay na panitikan ng France ay hindi lubusang maabot sa pamamagitan lamang ng mga salin.Tolstoy magmula sa Russia, kundi dahil sa kanyang pagsasalin at pagsulat ng ma akda ay maaring hindi na nakilala at dinakila sa buong daigdig.Chekoy, Strindberg At Ibsen - dahil sa pagsasalin ang mga drama nila ay nakapasok at lumikha ng sariling langit-langitan sa nakabagong panahon.Sa kasalukuyan, lahat halos ng bansa sa daigdig ay patuloy sa lansakang pagsasalin sa kani-kanilang wika ng mga mahuhusay na akdang nasusulat sa ibat ibang wika sa layuning maihatid sa higit na nakararaming bahagi ng mambabasa ang mga pagsasalin ay ang pagsasalin ng mga pyesa ng literatura na nagtataglay ng mga bagong kaalaman at karunungang buhat sa ibang bansa na karaniwan ay sa higit na maunlad na wika nasusulart na tulad ng wikang Ingles. Ayon kay Savory, mayroong dalawang kadahilan kung bakit hindi maiiwasang mabanggit ang pagsasalin ng Biblia?Una, sapagkat ang paksa sa Biblia, lalo na sa Matandang Tipan, ay tumatalakay sa sa tao sa kanyang pinagmulan, sa kanyang layunin at sa knayang destinasyon.Ikalawa, kung bakit naiiba ang Biblia sa karaniwan sa larangan ng pagsasaling-wika ay ang di mapasusubaliang kataasan ng uri ng pagkakasulat nito.

Mga Pagsasalin Sa BibliaAng Bibliang kinagisnan natin, kahit sa anong wika nasusulat, ay isang salin. Ang orihinal na manuskrito o teskto nito ay sinasabing wala na.Wikang Aramaic ng Ebreo sa wikang ito nasusulat ang kauna-unahang teksto ng Matandang tipan. Naging malaganap noong unang siglo A.D. Origen buhat sa salin niya sa wikang Griyego noong ikatlong siglo na nakilala sa tawag na Septuagint.Jerome isa sa iilan-ilang kinikilalang pinakamahusay na tagasaling-wika sa Biblia noong kanyang kapanahunan. Ang kanyang Vulgate na salin sa Latin ng Biblia ay matagal ding naging popular.

Ayon kay Savory, mayroong tatlong dinadakilang salin ng Biblia.Ang kay Jerome sa Latin. Ang kay Luther sa Aleman.At ang kay Haring James sa Ingles ng Inglatera na tinawag na Authorized Version.John Wycliffe sinasabing sa kanya nagmula ang kauna-unahang salin sa Ingles ng Biblia, ayon kay Savory noong ikalabing-apat na siglo.Nagkaroon ito ng Dalawang Edisyon.Una, noong 1382 sa tulong ng isang tagasalin na nagngangalang Nicholas.Ikalawa, noong 1390.

John Purvey Kalihim ni Wycliffe, at siyang nagrebisa ng unang bersyon upang maalis ang mga pangungusap na literal o mga istrukturang sunod sa Latin. William Tyndale (1526) nagsagawa ng pagsasalin sa Ingles buhat sa wikang Griyego na salin naman ni Erasmus. Naging kakaiba ang kanyang salin dahil sa paggamit niya ng masalimuot na mga talababa (footnotes) o notasyon.Erasmus - na nakikilala rin bilang Erasmus ng Rotterdam, o payak na bilang Erasmus, ay isang Olandes na humanista ng Renasimyento, Katoliko ng pari, kritikong panlipunan, guro, at teologo.John Rogers siya ang nagpatuloy sa pagsasalin isinagawa ni Tyndale. Gumamit siya na sagisag panulat na Thomas Matthew. Taong (1537) nailathala ang nasabing salin.

Taong (1538), nagkaroon ng kautusan na ang lahat ng simbahan ay dapat magkarron ng isang bersyon lamang ng Biblia upang magamit ng lahat.Coverdale muli niya nirebisa ang Biblia ni Mathew. Tinawag ang nasabing nirebisang Biblia na Great Bible at naging popular nang mahabang panahon ito ay nagtataglay ng mga Salmo.

William Whittingham at John Knox (1560) lumitaw ang Geneva Bible. Ito ay isinagawa nila upang makatulong sa pagpapalaganap ng Protestanismo. ang nasabing Biblia ay tinagurian ding Breeches Bible. Nang mga panahong iyon ay nagkaroon na rin ng mga pagtatakang ang mga Katoliko Romano na magkaroon ng sartil nilang Biblia.Douai Bible. Ang New Testament ay nalathala diumano sa Rheims noong 1582. Ang Old Testament naman ay noong 1609.Taong 1603, nagdaos ng isang kumperensya si Haring James, na dinaluhan ng mga arsobisbo sa at iba pang mga pari sa Hampton.Obispo Winchester taong (1870) nagmukahi siya na rebisahin muli ang Autorized Version, dahil sa paglakad ng panahon tumaggap din ng mga puna ang nasabing salin. Noong 1881, nailimbag ang naribesang salin at nakilala sa tawag na English Revised Version.Taong 1970, maituturing itong pinakahuling salin ng Biblia na tinawag na The New English Bible na inilimbag ng Oxford University Press.Tatlo ang dahilan kung bakit napagkaisahang muling isalin ang Biblia:Marami nang mga natuklasan ang mga arkeologo na naiiba sa diwang nasasaad sas maraming bahagi ng mga unang salin;Nitong mga huling araw higit na naging masigla ang pag-aaral sa larangan ng linggwistika. Di matatawaran ang naitutulong ng karunungan sa linggwistika sa pagpapalinaw ng maraming malabong bahagi ng Biblia. Ang mga nagpakadalubhasa sa mga wikang Ebreo, Aramaic at Griyero, halimbawa, ay malaki ang maitutulong sa paglinaw sa maraming dapat linawin sa mga kontrobersyal na bahagi ng Biblia; atAng sinaunang wikang ginamit sa klasikang English Bible ay hindi na halos naunawaan ng kasalukuyang mambabasa, bukod sa kung minsan ay iba na ang inihahatid na diwa.Gaya ng pagkakaalam natin, ang kalakhan ng kinikilalang mga akdang klasika ay ang mga orihinal na nasusulat sa Griyego at Latin. Sa pagpasok sa ika-20 siglo, ang daigdig ng pagsasaling-wika ay halos umiinog lamang sa pagsasalin sa Ingles ng mga literatura ng Griyego at Latin.Ayon kay Woolf, ang wikang Griyego ay isang wikang may pang-akit na waring napakamakapangyarihan. Ito, aniya, ay maugnayin, mabisa, tiyak, at waring may aliw-iw na nakaliligayang pakinggan.Mapapangkat sa dalawang ang tagasaling-wika sa Ingles ng Panitikang Griyego.Nagsasalungatang Paniniwalasa Pagsasalin ng mga Akdang KlasikaMaraming henerasyon ding nangibabaw ang wikang Griyego sa lipunan ng mga iskolar at palaaral. Sa katotohanan, haggang sa mga unang taon ng kasalukuyang siglo, ang kaalaman sa wikang Griyego sa dakong Europa at maging sa ilang dako ng daigdig ay kinikilalang tatak ng isang taong may mataas na pinag-aralan.Ang panitikang Griyego ay laging babalik-babalikan ng mga iskolar at mananaliksik sa buong daigdig sapagkat malaki ang naging impluwensya nito sa panitikan ng lahat halos ng wika.Ayon kay Savory, Mapapangkat sa dalawang ang tagasaling-wika sa Ingles ng Panitikang Griyego.Una, ang pangkat ng mga makaluma o tinatawag na Hellenizers.Layunin ng mga makaluma na maging Matapat diumano sa pagsasalin sa paghahanngad na mapanatili ang orihinal na diwa at katangian ng kanilang isinasalin.Ikalawa, ang mga makabago o Modernizers.Naglalayon ang pangkat na ito ng makalikha ng mga salin sa kanilang wika, mga saling nahubadan na ng mga katangian at idyoma ng wikang isinalin at nabihisan na ng mga katangian at idyoma ng wikang pinagsalinan.Robert Browning ayon kay Savory, siya ay nagpaliwanag sa Panimula ng kanyang salin ng Agamemnon na ang isang tagasaling-wika ay kailangang maging literal hanggat maaari, maliban kung ang pagiging literal ay lalabag sa likas na kakayahan ng wikang pinagsasalinan.Robert Bridges nagbigay-diin sa paniniwalang higit na mahalaga ang estilo ng awtor kung ang isang mambabasa ay bumabasa ng isang salin.Naniniwala sina Edward, FitzGerald at Samuel Butler, na sa alinmang salin ng mga akdang klasika ay dapat maging natural ang daloy ng mga salita, madaling basahin at unawain.Si Newman mismo diumano ang nagsabi na sa kanyang pagsasalin ay pinilit niyang mapanatili ang kanyang binabasa ay isang salin at sapagkat salin ay isa laman panggagaya sa orihinal.Salungat na salungat naman dito, ayon kay Savory, ang paniniwala ni Arnold na isa rin sa tagapagsalin ni Homer na ang sinasabing katapatan sa pagsasalin ay hindi nangangahulugan ng pagpapaalipin sa orihinal na wikang kinasusulatan ng isasalin.

Samantala, unti-unting nahalinhan ng Rome ang Athens bilang sentro ng karunungan nang mga panahong iyon.Ang mga palaaral na datiy sa Athens nagsitungo sa Rome na nagsasagawa ng pananaliksik at pag-aaral.Nang lumaon, ayon kay Savory nalipat na sa Rome pati ang mga aklatan sa Athens upang magamit ng mga palaaral na nagsisipagsaliksik doon.Nilinaw ni Savory, na ang pinakamataas na uri ng wikang Griyego ay umiral ng maikling panahon laman kung ihahalintulad sa Latin.Kung ano ang diumano ang naging bilis ng pag-akyat ng wikang Griyego ay siya rin namang naging bilib ng pagbagsak nito.Hindi gayon, aniya, ang naging kapalaran ng wikang Latin. Dahil sa kahalagahan nito ay nanatili itong wikang pamapanitikan hanggang sa panahon ni Horace at Virgil. Ang Aeneid ay ang pagsasalin sa Ingles ng kung paano ito sinasabi Virgil sa Latin. Kung ang nasabing epiko ni Virgil ay isasalin naman sa paraang tuluyan naniniwala raw si Day-Lewis na ang gayon ay hindi magiging makatarungan para kay Virgil. Sinabi pa rin ni Day-Lewis diumano na upang mahuli ng tagapagsalin ang hilig at damdamin sa orihinal na teksto, kinakailangang magkaroon ng ispiritwal na pagkakaugnayana ang awtor at ang tagapagsalin.Kung mapapalitan ng makina ang tao bilang tagasaling-wika ay hindi pa natin masabi sa ngayon. Napakabilis ng pag-unlad ng syensya. Kung meron na ngayong mga robot na parang mga taong nakapagsilbi sa mga restoran, nakapagsasagawa ng operasyon sa mga ospital at mga robot na nadidiktahan mula sa control tower sa daigdig kung ano ang gagawin sa kanilang kinalululanang spaceship sa kawalan.Ayon kay Finlay (translating 1971: 156-7) sumigla ang pananaliksik ng bansang America sa Mtn dahil sa unang may-sakay-na-taong spaceship na pinalilipad ng Russia noong 1961.Machine Translation:Papalit sa tao?Noong 1980 ay nagkapalad ang awtor na ito na makadalo sa isang kumperensya sa pagsasalin-wika sa RELC (Regional Language Center), Singapore.Nagpaikut-ikot ang talakayan sa mga posibilidad na ang transformational generative grammar ni Chomsky at iba pang modelong panggramatika ay makatutulong nang malaki sa pagbuo ng mapananaligang Mtr.Hindi pa maabot ng isip ng kasalukuyang mga sayantist kung papaano mabisang maisasalin ang mga idyoma. Ang mga linggwista man ay walang maibigay na pormula para magamit ng mga sayantist.Maraming kahulugan ang maarting ikarga sa isang. Ang isang halimbawa, na may 20 ibat ibang kahulugan sa diksyunaryo ay malaking problema sa MTn.Bagamat magiging mabils ang proseso ng aktwal na pagsasaling-wika sa pamamagitan ng MTr (kung sakali itoy maimbento na), napakaraming oras naman ang magugugol sa pre-editing at post- editing ng tekstong isusubo nito. Sa ibang salita , hindi na mga tao ang magsasagawa ng pagsasalin, ngunit mas mahirap at mas matagl naman ang gugugulin niya bago at matapos magsagawa ng pagsasalin.

Ang isip ng tao ang pinakakumplikadong computer machine. Ang taong gumagamit ng kanyang kompyuter na pag-iisip ay buhay- may puso at damdamin, malikhain.Kulang pa sa nalalamang mga teorya ang mga linggwista tungkol sa paglalarawan at paghahambing ng mga wika upang magamit sa pagbuo ng Mtr.UNANG YUGTO NG KASIGLAHANAng pagsasaling-wika sa Pilipinas ay masasaning nagsimula magkaayo noong panahon ng pananakop ng mga kastila, kaugnay ng pagpapalaganap ng kristyanismo. Kinakailangan ng mga kapuluan ang mga katesism, mga akdang panrelihiyon, mga dasal at iba pa, sa ikadadali ng pagpapalaganap ng Iglesia Catolica Romana.Bagamat nadikubre ni Magellan ang ating kapuluan noong 1521, ang aktwal na pananakop o kolonisasyon ng Espaa ay nagsimula noon lamang 1565 nang dumaong sa Cebu ang ekspidisyong pinamumunuan ni Adelantado Miguel Lopez de Legazpi, kasama ang sundalong-pare na si Fr. Andres de Urdaneta. Halos tatlundaan at talumput tatlo taon na napasailalim sa kapangyarihan ng bansang Espaa ang Pilipinas.Kabanata IIKalimitan, ang nagiging hari ng Espaa ay may matapat na paniniwala na mabisang mapalalaganap ang Kristyanismo sa pamamagitan ng wikang Kastila. Subalit ang kanilang mga sekreto ay hindi sinunod ng karamihan ng mga prayle na hali-haliling namuno sa Pilipinas.Unang dahilan: Batay sa kanilang karanasan sa timog at Hilagang America, higit na nagiging matagumpay ang pagpapalaganap ng Kristyanismo sa pamamgitan ng paggamit ng mga wika ng mga katutubo.Ikalawang dahilan: Mas katanggap-tanggap sa katutubo ang marinig na ginagamit ng mga prayle ang kanilang katutubong wika sa pagtuturo ng salita ng Diyos.Ikatlong dahilan na hindi lantarang inihayag ng mga kastila: May lihim silang pangamba na baka kung matuto ang mga indios ng wikang Kastila ay maging kasangkapan pa nila ito tungo sa pagkamulat sa kanilang kalagayang pulitakal at sila ang balikan. Sa nabanggit na koleksyon ni Teodoro Agoncillo ay 209 na lahat ang nakatalang Religious Works na karamihan ay salin o adapsyon mula sa mga manuskrito, pamplet,aklat at iba pa na orihinal na nasusulat sa wikang Kastila.IKALAWANG YUGTO NG KASIGLAHANNang pumalit ang America sa Espaa bilang mananakop ng Pilipinas, nagbago na rin, mangyari pa ang papel na ginampanan ng pagsasaling-wiak. Ang naging isan sa pangunahing kasangkapan ng pananakop noong panahon ng kastila ay krus o relihiyon; noong panahon naman ng Americano ay aklat o edukasyon sa pamamagitan ng wikang Ingles.Karamihan sa mga isinaling dula ai itinampok sa mga teatro. Noong mga panahong iyon ay teatro ang siyang pinakapopular na libangan ng mga tao sapagkat wala pa noong sinehan at telebisyon.IKATLONG YUGTO NG KASIGLAHANAng maituturing na ikatlong yugot ng kasiglahan sa pagsasaling-wika ay ang mga pagsasalin sa Filipino ng mga materyales, pampaaralan na nasusulat sa Ingles, tulad ng mga akalt, patnubay, sanggunian, gramatika, at iba pa, kaugnay ng pagpapatupad sa patakarang bilinggwal sa ating sistema ng edukasyon.IKAAPAT NA YUGTO NG KASIGLAHANAng maituturing namang ikaapat na yugto ng kasiglahan sa pagsasaling-wika ay ang pagsasalin ng mga katutubong panitikang di-nating makabuo ng panitikang talagang matatawag na pambansa. Isa sa maituturing na realistikong hakbang tungo sa pagbuo ng pambansang panitikan ay ang isinasagawa ng GUMIL (Gunglo Dagiti Mannurat nga Ilocano), isang samahan ng mga manunulat ng ilocano. Pumili ang mga manunulat ng Ilocano ng mahuhusay na kwento sa wikang Iloco at isinalin nila ito sa Filipino. Inilimbag nila ito at tinawag nila ito na aklat na KURDITAN.Maaring itoy ituring na ikalimang yugto ng kasiglahan sa pagsasaling-wika na unti-unit na ngayongnagkakaanyo. Mababanggti na kasama na ngayon sa kurikulum ng ikalawang taon sa hayskul ang pagtuturo ng Afro-Asian Literature. Totoong Ingles pa nag midyum na ginagamit sapagkat ang mga salin sa Ingles ng Afro Asia Literature. Asng magagamit o available sa ngayon mga salin ng mga manunulat na banyaga na sinusundan ng mga manunulat na lokal.