Upload
trandan
View
258
Download
3
Embed Size (px)
Citation preview
kwaliteits- en capaciteitsdocument elektriciteit2011
kwaliteits- en capaciteitsdocument elektriciteit2011
4
Voorwoord 4
Samenvatting 5
1 Lianderinverbinding 71.1 Profielenkerntaken 7
1.1.1 Verzorgingsgebied 7
1.1.2 Kerngegevens 8
1.1.3 Regionaalelektriciteitsnet 8
1.1.4 Aandeelhouders&klanten 13
1.1.5 Organisatie 14
1.2 Missie,visie,ambitiesenkernwaarden 14
1.3 Strategie 15
1.4 Maatschappelijkverantwoordondernemen 15
2 Energietransitie 172.1 Ontwikkelingenindeomgeving 17
2.1.1 Ontwikkelingenindeinternationale
ennationalepolitiek 17
2.1.2 Economischeontwikkelingen 18
2.1.3 Sociaal-cultureleontwikkelingen 18
2.1.4 Technologischeontwikkelingen 18
2.2 Ontwikkelingeninvraagenaanbod 19
2.2.1 Veranderendvraagprofiel 19
2.2.2 Veranderendaanbodprofiel 21
2.3 Toekomstscenario’s 22
2.3.1 Scenario’s 22
2.3.2 Strategischekeuzes 22
3 Kwaliteitsbeheersingssysteem 243.1 Lianderkwaliteitsbeheersingssysteem 24
3.2 Assetmanagementbesturingsmodel 26
3.3 Risicomanagement 26
3.3.1 Risicomanagementbeleid 27
3.3.2 Risicomanagementsysteem 30
3.4 RisicoprofielLiander 32
4 InformatiemanagementenInnovatie 354.1 Informatiemanagement 35
4.2 Innovatie 37
5 Kwaliteit 415.1 Algemeneeisenenbeleid 41
5.1.1 Kwaliteitseisenaandeelektriciteitsvoorziening 41
5.1.2 Kwaliteitsindicatoren 41
5.1.3 Beleid 42
5.2 Betrouwbaarheidenleveringszekerheid 46
5.2.1 Kwaliteitsbeoordeling 46
5.2.2 Kwaliteitsverbetering 50
5.3 Spanningskwaliteit 50
5.3.1 Kwaliteitsbeoordeling 51
5.3.2 Kwaliteitsverbetering 51
5.4 Kwaliteitnetcomponenten 52
5.4.1 Kwaliteitsbeoordeling 52
5.4.2 Kwaliteitsverbetering 55
5.5 Veiligheidenduurzaamheidvanhetnet 56
5.6 Onderhouds-envervangingsplan 57
5.6.1 Onderhoudsplan 57
5.6.2 Vervangingsplan 60
6 Capaciteit 636.1 Capaciteitseisenen-beleid 63
6.1.1 Capaciteitseisenen-criteria 63
6.1.2 Beleid 64
6.2 Ramenvandecapaciteitsbehoefte 64
6.2.1 Opstellencapaciteitsprognose 64
6.2.2 Bepalencapaciteitsknelpunten 65
6.2.3 Definiërenoplossingsvarianten 66
6.2.4 Productencapaciteitsramingenplanning 66
6.2.5 Verbeterencapaciteitsraming 66
6.3 Capaciteitsprognose 66
6.4 Capaciteitsknelpuntenenoplossingsvarianten 67
6.4.1 Midden-enLaagspanning 67
6.4.2 Hoogspanning 68
6.4.3 Koppelpuntenmetlandelijknetbeheerder 73
6.5 Uitbreidingsplan 74
6.5.1 Hoogspanning 75
6.5.2 Midden-enlaagspanning 76
7 Crisisorganisatieencalamiteiten 777.1 Procesenorganisatie 77
7.1.1 Melding-enopschaling 77
7.1.2 Besluitvorming 78
7.1.3 Rapportage 78
7.1.4 Evaluatie-enborging 78
7.1.5 Internenexterncommunicatie 79
7.2 Terug-envooruitblik 79
7.2.1 Terugblik 79
7.2.2 Vooruitblik 79
inhoud
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 5
bijlagen
Bijlagen 80Bijlage1(H1)| Koppelingenmet
aangrenzendenetbeheerders 81
Bijlage2(H3)| Risicomanagementinfrastructuur 84
Bijlage3(H3)| RisicoanalyseBedrijfsbredeRisico’s 86
Bijlage4(H3)| RisicomatrixLianderAssetmanagement 88
Bijlage5(H3)| AssetgerelateerdeRisico’s 89
Bijlage6(H4)| ProcesrevisieGIS 100
Bijlage7(H5)| Registratievanstoringen
enonderbrekingen 102
Bijlage8(H6)| Huidigenetinfrastructuur 104
Bijlage9(H6)| Aanmerkelijkenetwijzigingen
in2010-2011 108
Bijlage10(H6)| CapaciteitsprognoseFriesland 109
Bijlage11(H6)| Capaciteitsprognose
Gelderland-Flevoland 112
Bijlage12(H6)| CapaciteitsprognoseNoord-Holland 121
Bijlage13(H6)| CapaciteitsprognoseZuid-Holland 133
Bijlage14(H6)| KCD2010-2016terugblikperknelpunt 136
Bijlage15| Samenhangactiviteiten
enkwaliteitsbeheersysteem 139
Verklarendewoordenlijst 140
MRQleeswijzer 142
6
LianderN.V.levertalsregionaalnetbeheerdertweejaarlijkseendrietal
Kwaliteits-enCapaciteitsdocumentenop.EénvoorGas,éénvoorElektriciteit
enéénvoorhet150kVnetwerkCBLgebiedRandmeren.
VooruligthetKwaliteits-enCapaciteitsdocumentElektriciteit2011datde
elektriciteitsnetteninhetvoorzieningsgebiedvanLianderbeschouwt.Dit
documentisopgesteldinhetkadervandeElektriciteitswet1998envoldoet
aande’Regelingkwaliteitsaspectennetbeheerelektriciteitengas’,1juli
2011,uitgegevendoorhetministerievanEconomischeZaken,Landbouwen
Innovatie.
MetditKwaliteits-enCapaciteitsdocumentverschaftLiandertoezichthouders
enoverigestakeholdersinzichtinzijnvisieopdeontwikkelingenvandeelektri-
citeitsnetteninhetvoorzieningsgebied.DaarnaastgeeftLianderinzichtinde
kwaliteit,capaciteitenveiligheidvandenetten.OokgeeftLiandereenterugblik
opdebehaalderesultatenindeperiode2010-2011.Lianderneemtzijnmaat-
schappelijkeverantwoordelijkheidenvoldoetaanwettelijkeverplichtingendoor
deelektriciteitsnettenopdevereistewijzetebeherenenverderteontwikkelen.
Liandervoertzijnnetbeheerstakenopeenveilige,bedrijfszekere,duurzameen
bedrijfseconomischverantwoordewijzeuit.
PeterMolengraaf
Directeur
voorwoord
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 7
samenvatting
MetditKwaliteits-enCapaciteitsdocumentverschaftLiander
alzijnstakeholders,inclusieftoezichthouders,klantenen
marktpartijeninzichtinzijnvisieopdeontwikkelingenvande
elektriciteitsnetteninhetvoorzieningsgebied.Daarnaastgeeft
LianderinzichtindewijzewaaropLianderdekwaliteit,capaci-
teitenveiligheidvandenettenwaarborgtenverbetert.
Globaleennationaleontwikkelingenoppolitiek,economisch,
sociaal-cultureelentechnologischvlakhebbengroteinvloedop
destrategischekeuzesvanLiander.Daarnaastleidenontwik-
kelingenalstoenamevanduurzamedecentraleopwekkingen
elektrificeringvandemaatschappijtotveranderingeninvraag-
enaanbodprofiel.GerichtopdetoekomstbereidtLianderzijn
nettenvooropdeaanstaandetransitienaareenduurzame
energiehuishouding.
Lianderfaciliteertdeenergietransitiemeteeninformatie-en
telecommunicatie-infrastructuur,waarmeehetmogelijkisom
actueleinformatieuitdenettenteverzamelen,teanalyseren
entegebruikenvoornetsturing.Energietransitie,markt-
faciliteringeninnovatiesleidentoteengrotehoeveelheidaan
additioneledata.Voordeverwerkingdaarvanishetnoodzake-
lijkdeinformatiesystemenopordetehebbenenteverbeteren.
LianderintegreertdaartoehetITlandschapenbreidthetuit.
Lianderisper1september2011metbetrekkingtotzijnasset-
managementsysteemzowelPAS55alsNTA8120gecertifi-
ceerd.AlsbelangrijkonderdeelvandeNTA8210heeftLiander
zijnrisicomanagementsysteemverdergeprofessionaliseerd.
Lianderzietdatamanagementeneentekortaantechnisch
personeelalsvoornaamstebedrijfsbrederisico’s.Devoornaam-
steassetgerelateerderisico’shebbenbetrekkingoppotentieel
falendecomponenten,deslimmemeter,energietransitieen
graafwerkzaamheden.
MetbetrekkingtotstoringsverbruikersminutenlaatLiandereen
duidelijkeverbeteringzien.Dankzijeenintensiefprogramma,
datverbeteringeninproces,organisatieennettenomvat,heeft
Lianderhetafgelopenjaardeoplopendetrendindejaarlijkse
uitvalduurwetenomtebuigennaareensterkedaling.Lianderis
onderanderegestartmethetversneldvervangenvannekaldiet-
moffenenhetplaatsenvanstoringsverklikkers.
Indeperiode2010-2011heeftLiandercirca€19miljoenmeer
uitgegevenaanonderhoud,metnamedoorhetverwijderenvan
aansluitingenenverlatenkabelsendoorhogerekostenvansto-
ringsherstel.Devervangingskostenzijnongeveerophetniveau
geweestzoalswasgeplandinhetKCD2010-2016.
Indeperiode2010en2011zijndeuitbreidingskostenongeveer
€20miljoenlagergeweestdangeplandwasinhetKCD2010-
2016,vooraldoorhetuitblijvenvandeverwachtevermogens-
groeialsgevolgvandeeconomischerecessie.
VoordekomendejarengeldtdatLianderstructureelmeer
onderhoudsactiviteitenuitvoertdanindeafgelopenjaren:
Lianderverhoogthetonderhoudsplan2012tenopzichtevande
realisatie2011met€20miljoen.Hetverhoogdeniveau2012
wordtvoordedaaropvolgendejarengehandhaafd.Voorde
driekomendejarenverwachtLiandercirca€264miljoenaan
vervangingsinvesteringen.Ditisruim50%meerdanvoorde
overeenkomstigejarengeplandinhetKCD2010-2016.Dezever-
hogingenbetreffenondermeeruitgavenaanasbestsanering,
ombouw3/6kVnettennaar10kVnetteneninitiatievenvoorhet
reducerenvanstoringsverbruikersminuten.
Lianderinvesteertdekomendejarenaanzienlijkinhetplaat-
senvansensoreninhetnetenhetverderdigitaliserenvande
bedrijfsvoering.Doorhetnetverrewaarneembaaren-bedien-
baartemakenkunnenknelpuntenproactiefgeïdentificeerd
Liander is verantwoordelijk voor het transport van elektriciteit naar 2,9 miljoen en
van gas naar 2,2 miljoen huishoudens, bedrijven en instellingen. Energie is onmis-
baar in de samenleving. De klanten van Liander rekenen erop dat energie op een
veilige en betrouwbare manier voor hen beschikbaar is. Liander zorgt hiervoor.
55,2
160,8
55,8
130,1
Uitbreidingsplan
Vervangingsplan
Onderhoudsplan
Uitbreidingsplan
Vervangingsplan
Onderhoudsplan
52,5
155,3
322,5
114,7
346,4
130,4
303,1
117,2
64,2
156,0
334,0
113,8
87,8
174,4
413,1
150,9
87,8
174,4
412,0
149,8
87,8
174,4
412,3
150,1
Plan 2010 Realisatie 2010
Plan 2011 EJV 2011 Plan 2012 Plan 2013 Plan 2014
Terugblik Vooruitblik
+79,1(+24%)
8
wordenenstoringensnellerverholpen.Dedigitaliseringvande
nettenencomponentenzalleidentoteenverderereductievan
dejaarlijkseuitvalduur.
Liandervoorzieteengematigdegroeivandebenodigde
transportcapaciteitopbasisvandebelastingontwikkelingen
houdtrekeningmeteensignificantestijgingvandecentrale
opwekkingindekomendejaren.Lianderhanteertproactief
netplannenvoorhetopstellenvandecapaciteitsplanningen
steltnetstructuurplannenopvoorhetherinrichtenvaneen
bestaandeelektrischeinfrastructuurineenafgebakendgebied.
OpbasisvandeprognoseheeftLianderdebenodigdeen
beschikbarecapaciteitvannettenbeoordeeldendecapaciteits-
knelpuntenperregiogeïnventariseerd.Voordedriekomende
jarenverwachtLiandercirca€525miljoenaanuitbreidingen
tedoen.Ditiscirca20%meerdanvoordeovereenkomstige
jarengeplandinhetKCD2010-2016.
BijdeontwikkelingvanelektrischvervoerverwachtLiander,
alsmarktpartijendegelijktijdigheidnietnadeligforceren,
pascapaciteitsknelpuntenbijeenpenetratiegraadgroterdan
50%.Totdietijdkunnenindividuelelokaleknelpuntenrelatief
eenvoudigwordenopgelost.Elektrischewarmtepompenvergen
eenzwaardereaanlegvanhetdistributienetopwijkniveau.Bij
deinzetvanwarmtepompenisLianderineenvroegstadiumop
dehoogtevandetoepassingendimensionering.Denetstruc-
tuurwordtdaarbijtijdigaangepastaandespecifiekesituatie.
ClusteringvanwindparkenenclusteringvanWWK-vermogen
hebbeneengroteimpactopdecapaciteitsontwikkelingvanhet
net,zowelopmiddenspanningsniveaualsophoogspanning-
sniveau.Lianderspeeltinopdezeontwikkelingendooronder
andereverzwaringvannetten(bijvoorbeeld20kV-net),nieuwe
onderstationsenadditionelevermogenstransformatoren.
Opditmomentisdeomvangishetopwekvermogenoplaag-
spanningsniveau(micro-WKK’senPV-panelen)nogbeperkt.
Decapaciteitvoorhetindividueleopwekvermogenzaldeal
aanwezigecapaciteitvoordetraditioneleelektriciteitsvraag
nietoverstijgen.Hetlokalenetwerkzaldezeontwikkeling
zodoendeaankunnen.
Omadequaattekunnenreagerenoponverwachtegebeurtenis-
sen,wordtdeorganisatierondomcalamiteitenvoortdurend
verbeterdmiddelsoefeningenenervaringenuithetverleden.
Hiertoewordtsamengewerktmetzusterbedrijvenenveilig-
heidsregio’s.Indeafgelopenperiodezijngeencalamiteiten
opgetreden.
HetblijvenvoorLianderalsnetbeheerderinteressanteenuit-
dagendetijden.LianderheeftenhoudtalsdoelinNederlandde
meestvooraanstaandenetbeheerdertezijnvoorelektriciteiten
gasendevrijeenergiemarktoptimaaltefaciliteren.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 9
Liander in verbinding
1
Liander is verantwoordelijk voor het transport van
elektriciteit naar 2,9 miljoen en van gas naar 2,2 miljoen
huishoudens, bedrijven en instellingen. Energie is onmis-
baar in de samenleving. De klanten van Liander rekenen
erop dat energie op een veilige, betrouwbare, betaalbare
en schone manier voor hen beschikbaar is. Liander zorgt
hiervoor. Om dit te garanderen blijft Liander een sterk,
gerenommeerd en financieel gezond netwerkbedrijf.
Liander verbetert voortdurend de beheersing van de
stromen van energie en data. Liander helpt zijn klanten
met het verkrijgen van inzicht in hun energieverbruik en
de dynamiek daarvan.
1.1 profiel en kerntaken
NetbeheerderLianderisonderdeelvanAlliander,hetgrootste
netwerkbedrijfvanNederland.DekerntakenvanLianderzijn
hetaanleggen,onderhoudenenbeherenvanelektriciteits-en
gasnetten,hetrealiserenvanaansluitingenophetelektrici-
teitsnetenhetgasnetenhettransporterenvanelektriciteit
engas.DietakenzijnvastgelegdindeElektriciteitswet1998
endeGaswet.Lianderzorgterookvoordatklantenkunnen
overstappennaareenandereenergieleverancier.Zofaciliteert
Lianderdevrijeenergiemarkt.
HetnetwerkvanLiandervormtdeverbindingmetzijnklanten.
DeactiviteitenvanLiandervertegenwoordigenveruithet
grootstedeelvandejaaromzetvanAlliander.
1.1.1 VerzorgingsgebiedLianderisverantwoordelijkvoorhetaanleggen,onderhouden
enbeherenvanelektriciteits-engasnettenindeprovincie
GelderlandenindelenvandeprovinciesNoord-Holland,
Flevoland,FrieslandenZuid-Holland.
Figuur 1 - Verzorgingsgebied Liander
Lianderisinzijnverzorgingsgebiedbeheerdereneigenaar
vandeelektriciteitsnettenvanaflaagspanningtotenmetde
150/110kilovolt(kV)transformatorenenvandegasnettenvan
30mbartotenmet8bar.Deenergienettenmeteenhogervol-
tageofeenhogerenetdrukzijneigendomvandelandelijkenet-
beheerdervoorelektriciteit,TenneTTSOB.V.,endelandelijke
beheerdervoorgas,GasTransportServicesB.V.(GTS,onderdeel
vanGasunie).Eenuitzonderingdaaropzijndehoogspannings-
netteninFlevolandenbijdeRandmerendieineenzogeheten
crossborderlease(CBL)zijnondergebracht.
Locaties
elektriciteit en gas
alleen elektriciteit
alleen gas
10
1.1.2 Kerngegevens
BelangrijkegegevensLiander Eenheid 2010
Aantal klanten elektriciteit in duizenden 2.940
Aantal klanten gas in duizenden 2.1 94
Aantal nieuwe aansluitingen
elektriciteit
in duizenden 39
Aantal nieuwe aansluitingen gas in duizenden 22
Getransporteerde volumes
elektriciteit
GWh 29.738
Getransporteerde volumes gas miljoen m3 7.084
Hoogspanning (50kV) kilometer 2.283
Middenspanning (3/10/20kV) kilometer 35.641
Laagspanning (≤ 1kV) kilometer 48.068
Omvangtransportnetwerk
elektriciteit
kilometer 85.992
Hoge druk (> 0,2 bar) kilometer 6.220
Lage druk (≤ 0,2 bar) kilometer 29.914
Omvangtransportnetwerkgas kilometer 36.134
Tabel 1 - Kerngegevens Liander
1.1.3 RegionaalelektriciteitsnetHetelektriciteitsnetvanLianderbestaatuitverbindingen,
stationsenklantaansluitingendiebewaaktenbediendworden
viaeentelecomenIT-infrastructuurenbeveiligdwordendoor
secundaireinstallaties.
Figuur 2 - Regionaal elektriciteitsnet
Deregionalenetwerkenzorgenvoordedistributievanelektriciteit
enmakendeleveringaandeeindklantmogelijk.Daarnaastwordt
viadedistributienetwerkendecentraalopgewekteelektrische
energieop50kV-niveauoflageraanhetnetteruggeleverd.
HetelektriciteitsnetvanLianderisverbondenmetnettenvan
anderenetbeheerders.Inbijlage1isperdeelregioeenoverzicht
gegevenvandenetkoppelingen.Deverbindingenzijnteonder-
scheidenintweecategorieën:
• Demeestekoppelingenbestaanmethetbovenliggende
hoogspanningsnetvanTenneT.Debeheersgrenzentussen
TenneTenLianderliggen(behalveinZuid-Holland)opde
HS-zijdevandeHS/TS-enHS/MS-transformatoren;
• Openkeleplaatseninhetnetzijnonderliggendenetdelen
(TS/MSenMS)vanregionalenetbeheerdersaangeslotenop
deLiander-netten.
BeschrijvinghoofdcomponentenHetelektriciteitsnetvanLianderbestaatuiteenhoog-,
midden-enlaagspanningsnetwerk.Lianderonderscheidtper
spanningsniveaudiversehoofdcomponenten.(ZieTabel2)
HetaantalnetcomponentenisvastgesteldopbasisvanhetNet
ObjectenRegister(NOR)vanLianderenconformdedefinities
vanCODATAzoalsbeschreveninhandboekNE-KEN-11-01en
TS-KEN-11-01vandeEnergiekamer.Degepresenteerdegege-
venshebbenbetrekkingophetgehelenetbeheerddoorLiander,
exclusiefCBL-net.
HS-stations en vermogenstransformatoren
HS-stations(onderstations/OS)zijnknooppuntenvanhet
elektriciteitsnetmetalsdoelomenergievanspanningsniveau
tetransformeren.Erkomtminimaaléénspanningvoorop
HS-niveau(150,110of50kV).EenOSwordtaangeduidmetde
hoogstenominalespanningdieinhetstationvoorkomt.Ineen
OSwordtdehoogspanninggetransformeerdnaarmiddenspan-
ning(20,10of6kV).Hoogspanningisnoodzakelijkomenergie
overgrotereafstandentetransporteren.
HetOSheefteenbelangrijkerolinhetregelenvandespan-
ningshuishoudingvanhethelenetwerk.Ditwordtgereali-
seerddoordatdevermogenstransformatorvoorzienisvaneen
regelschakelaar.Doordezevanstandteveranderen,kunnende
spanningeninhetnetwerkwordenaangepastaandegewenste
waarden.
DebedrijfszekerecapaciteitvaneenOSvarieertvan20MVA
vooreenklein50/10kVstationtotenkelehonderdenMVAvoor
eengroot150/50/10kV-station.Generiekbeschouwdzijner
perOSmeerderevermogenstransformatoreneneenmidden-
spanningsinstallatie.Deinstallatieshebbentotdoelenergie
teverzamelenofteverdelenenverstoringeninhetnetwerkte
beperken,zodatoverlastvaneenstoringminimaalis.Inonder-
stationszijncomponentenzodaniguitgevoerddateenenkele
verstoringkanwordenopgevangenzonderoverlast.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 11
MS-stations
EenMS-station(satellietstation)iseenzwaarvoedingspuntin
hetmiddenspanningsnet.Hetiseenafgeslotenbedrijfsruimte
metminimaaleenMS-schakelinstallatieenafhankelijkvan
defunctie0,1ofmeervermogenstransformatorengroterdan
10MVA.Hetstationwordtgevoedmetparallelleverbindingen
vanuiteenOS.Erzijnverscheideneuitvoeringsvormenvan
MS-stations:
• Middenspanningstation(MS):InhetMSwordtdeinkomende
middenspanningomgezetnaareenanderemiddenspanning
(i.h.a.van20naar10kV);
• Regelstation(RS):InhetRSiseenregeltransformator(10tot
20MVA)aanwezigdiehetspanningsverliesinhettransport-
netvandemiddenspanningcompenseert;
• Schakelstation(SS):EenSSiseenverdeelpuntwaarinde
zwareverbindingennaarhetOSwordenverbondenmetde
fijnmazigerstructuurvanhetdistributienet.InhetSSis
geen(regel)transformatoraanwezig.
Schakel-enregelstationswordeningezetomdebetrouw-
baarheidvanhetelektriciteitsnetverderteverbeteren.Hun
aanwezigheidleidttothetverdersectionerenvanhetnetwerk
endaarmeewordtdeoverlastvanverstoringennogverder
beperkt.Daarbijwordenregelstationsgebruiktomdespan-
ningshuishoudingverderteregelen.
Middenspanningsruimte (MSR)
IndeMSRwordtenergievanmiddenspanningsniveaugetrans-
formeerdnaarlaagspanning.IndeMSRziteendistributie-
transformatordieonderanderedienstdoetomdespannings-
huishoudingtebeheren.
Kabels en lijnen
Naaststationsbestaathetnetwerkuitkabels.Metbetrekking
tot50kVisernogsprakevaneenbeperktaantallijnen.Deze
kabelsenlijnendienenvoorhettransportendedistributievan
elektriciteit.
Spanningsniveau Component Eenheid Aantallenper
31-12-2009
Aantallenper
31-12-2010
Hoogspanning
(> 35kV)
HS-lijnen km 173 169
HS-kabels km 1.686 2.114*
HS-stations stuks 169 169
HS-schakelvelden stuks 1.149 1.112
HS-transformatoren stuks 449 470
HS-transformatoren MVA 19.522 20.153
Middenspanning
(1 t/m 35kV)
MS-kabels km 35.341 35.641
MS-stations stuks 297 299
MS-middenspanningsruimte stuks 43.656 44.059
MS-schakelvelden stuks 154.138 151.670
MS-transformatoren stuks 45.573 45.824
MS-transformatoren MVA 18.081 17.965
Laagspanning
(< 1kV)
LS-kabels km 47.615 48.068
LS-kasten stuks 90.177 89.704
*In de CODATA per 31-12-2009 zijn buiten bedrijf gestelde kabels niet opgenomen. In de CODATA per 31-12-2010 zijn buiten bedrijfgestelde
kabels wel opgenomen. Hierdoor wijken de aantallen af van de CODATA per 31-12 2009.
Tabel 2 - Hoofdcomponenten van het Liander netwerk (exclusief CBL-gebied Randmeren)
12
LeeftijdsopbouwhoofdcomponentenFiguur3geeftdeopbouwvandenetteninmeerdetailweer,
waarbijonderscheidisgemaakttussenverbindingen,transfor-
matorenenschakelinstallaties.
Leeftijdsopbouw50kVkabels
300
250
200
150
100
50
0
< 1
94
1
194
1-19
45
194
6-1
95
0
195
1-19
55
195
6-1
96
0
196
1-19
65
196
6-1
970
197
1-19
75
1976
-19
80
198
1-19
85
198
6-1
99
0
199
1-19
95
199
6-2
00
0
20
01-
20
05
20
06
-20
10
Le
ng
te in
km
Aanlegjaar
Leeftijdsopbouw50kVlijnen
70
60
50
40
30
20
10
0
< 1
94
1
194
1-19
45
194
6-1
95
0
195
1-19
55
195
6-1
96
0
196
1-19
65
196
6-1
970
197
1-19
75
1976
-19
80
198
1-19
85
198
6-1
99
0
199
1-19
95
199
6-2
00
0
20
01-
20
05
20
06
-20
10
Le
ng
te in
km
Aanlegjaar
Leeftijdsopbouw50/110/150kVtransformatoren
90
80
70
60
50
50
40
30
20
10
0
< 1
94
1
194
1-19
45
194
6-1
95
0
195
1-19
55
195
6-1
96
0
196
1-19
65
196
6-1
970
197
1-19
75
1976
-19
80
198
1-19
85
198
6-1
99
0
199
1-19
95
199
6-2
00
0
20
01-
20
05
20
06
-20
10
Aan
tal
Bouwjaar
Leeftijdsopbouw50kVschakelinstallaties
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
Aan
tal
< 1
94
1
194
1-19
45
194
6-1
95
0
195
1-19
55
195
6-1
96
0
196
1-19
65
196
6-1
970
197
1-19
75
1976
-19
80
198
1-19
85
198
6-1
99
0
199
1-19
95
199
6-2
00
0
20
01-
20
05
20
06
-20
10
Bouwjaar
LeeftijdsopbouwMS-schakelinstallaties
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
Aan
tal
< 1
94
1
194
1-19
45
194
6-1
95
0
195
1-19
55
195
6-1
96
0
196
1-19
65
196
6-1
970
197
1-19
75
1976
-19
80
198
1-19
85
198
6-1
99
0
199
1-19
95
199
6-2
00
0
20
01-
20
05
20
06
-20
10
Aanlegjaar
Leeftijdsopbouw50/110/150kVtransformatoren
3.000
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
< 1
94
1
194
1-19
45
194
6-1
95
0
195
1-19
55
195
6-1
96
0
196
1-19
65
196
6-1
970
197
1-19
75
1976
-19
80
198
1-19
85
198
6-1
99
0
199
1-19
95
199
6-2
00
0
20
01-
20
05
20
06
-20
10
Bouwjaar
MV
A
Figuur 3 - Leeftijdsopbouw van de hoofdcomponenten
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 13
Omeenrepresentatiefbeeldteschetsenvandeleeftijdsopbouw
vandedoorLianderbeheerdebedrijfsmiddelenzijndecategorie
‘onbekend’enhetjaartal1900,watveelaleenonbekendjaartal
aanduidt,buitenbeschouwinggelatenindegrafieken.Liander
heefteenvijfjarendataverbeterplan(paragraaf4.1)opgesteld
omtekomentoteenvolledigenjuistbedrijfsmiddelenregister
(BMR).Deeerstestapinditverbeterplanisonderanderegericht
ophetverbeterenvankerngegevenszoalsaanlegjaar.
Transport-endistributienetwerkInbijlage8isopregionaletopografischeondergrondendehoofd-
structuurvanhetdoorLianderbeheerdenetweergegeven.
Transportnet
Lianderbeheerteengedeeltevanhettransportnet.Hieronder
vallende50kV-kabelsen-lijnentussendeonderstationsende
zwaremiddenspanningsverbindingennaarhetregel-,schakel-
enMiddenspanningstation.LianderbeheertdeaanhetHS-net
verbondenonderstations,metuitzonderingvandezichdaarin
bevindende110of150kV-schakelinstallatiesdieineigendom
zijnvanlandelijknetbeheerderTenneT.TenneTiseigenaaren
beheerdervanhetlandelijkehoogspanningsnet.Eenuitzonde-
ringhieropishet150kV-netCBLRandmeren.Ditgebiedismet
crossborderleases(CBL)belastendaardooruitgeslotenvande
overdrachtaanTenneTeninvolledigeigendomvanLiander
gebleven.Omhetbeheervanhet150kV-netCBLRandmeren
maximaaltelatenaansluitenophetbeheervandeoverige
hoogspanningsnetten,heeftLiandermetTenneTeenonder-
beheersovereenkomstvoorhet150kV-netCBLRandmerenafge-
sloten.VoorzijnCBL-netbrengtLiandereenapartKCDuit.
Distributienet
Hetdistributienetvormthetgeheelaanverbindingendatde
schakelvormtnaardeklantaansluitingen.Hierondervallen
LeeftijdsopbouwMSkabels
4.500
4.000
3.500
3.000
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
Le
ng
te in
km
< 1
94
1
194
1-19
45
194
6-1
95
0
195
1-19
55
195
6-1
96
0
196
1-19
65
196
6-1
970
197
1-19
75
1976
-19
80
198
1-19
85
198
6-1
99
0
199
1-19
95
199
6-2
00
0
20
01-
20
05
20
06
-20
10
Aanlegjaar
LeeftijdsopbouwLSkabels
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
Le
ng
te in
km
< 1
94
1
194
1-19
45
194
6-1
95
0
195
1-19
55
195
6-1
96
0
196
1-19
65
196
6-1
970
197
1-19
75
1976
-19
80
198
1-19
85
198
6-1
99
0
199
1-19
95
199
6-2
00
0
20
01-
20
05
20
06
-20
10
Aanlegjaar
LeeftijdsopbouwMS-transformatoren
3.500
3.000
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
MV
A
< 1
94
1
194
1-19
45
194
6-1
95
0
195
1-19
55
195
6-1
96
0
196
1-19
65
196
6-1
970
197
1-19
75
1976
-19
80
198
1-19
85
198
6-1
99
0
199
1-19
95
199
6-2
00
0
20
01-
20
05
20
06
-20
10
Aanlegjaar
LeeftijdsopbouwMS-transformatoren
8.000
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
< 1
94
1
194
1-19
45
194
6-1
95
0
195
1-19
55
195
6-1
96
0
196
1-19
65
196
6-1
970
197
1-19
75
1976
-19
80
198
1-19
85
198
6-1
99
0
199
1-19
95
199
6-2
00
0
20
01-
20
05
20
06
-20
10
Aanlegjaar
Aan
tal
14
demiddenspanningsverbindingennaardemiddenspannings-
ruimten(voorhetopenbaarnetendezeergroteklantaanslui-
tingen)endelaagspanningsverbindingennaardeveleklein-
engrootverbruikers.
TelecommunicatieTerondersteuningvanhetprimaireprocesmaaktLiander
gebruikvaneenbeslotentelecommunicatienetwerk.Viadit
netwerkwordenspraak,signalen,procesinformatie,compta-
belemetingen,bedieningscommando’senanderebenodigde
informatievoordebedrijfsvoeringvandegas-enelektriciteits-
nettenovergedragen.
Vanoorspronggaathetomdeinternecommunicatietussen
bedrijfsvoeringcentraendebelangrijkeknooppunteninde
nettenvanLiander(onderstations,regel-enschakelstations,
gasdrukregelstationsmettelemetrieenalleGOSsen),en
omdeexternecommunicatiemetvergelijkbareinstallaties
vanaangrenzendenetbeheerdersengrootzakelijkeklanten.
VoorhetprocesvanallocatieenreconciliatiemeetLiander
dekoppelpuntenmetandereregionalenetbeheerdersookop
afstand.Tegenwoordigkomenermeertoepassingenvoorhetop
afstandkunnenuitlezenenvoedenvanonderhoudsinformatie-
systemenenbedrijfsmiddelenregistratie.
Eendeelvandeklassiekefunctieverlooptviakoperenkabels,
waarvandecapaciteitenbetrouwbaarheiddoortechnologische
verbeteringen,zoalshetCuprum-net,verhoogdis.Indeafge-
lopenjarenzijnerookmodernereoverdrachttechnieken,zoals
draadloosenglasvezel,geïntroduceerd.
Debehoefteaantelecommunicatiecapaciteitneemtanno2011
sneltoedoordeintroductievansmartgrid.Debouwenaanleg
vanintelligentedistributieruimtesen20kVnetten,deplan-
nenmetbetrekkingtotdeI-MSRendevoorbereidingvande
grootschaligeuitrolvanslimmemetersgeveneengroteboost
aandetelecommunicatiebehoefte.Telecommunicatiewordt
steedsmeereenonderdeelvanhetprimaireproces:hetleveren
vanelektriciteitengas.DaaromheeftLiandereenTelecom
Visieopgesteld.Lianderheeftbeslotentelecommunicatiediete
beschouwenalszijnderdenetwerk.Alsgevolghiervanisper
1juni2011binnenLiandereenafdelingTelecomopgericht.
Figuur 4 - Lange termijn strategie: geoptimaliseerd telecomsysteem
t.b.v. alle toepassingen
Telecommunicatienetwerk
Lijn
-kab
elb
evei
ligin
g
SC
AD
A
Tele
foni
e
SAS
enso
r
iNet
kWh
-met
ing
en
Po
wer
qua
lity
Op
laad
pun
ten
Op
enb
are
verl
icht
ing
sch
akel
en
Sli
mm
e m
eter
s
Syst
eem
verb
ind
ing
en
Kan
too
raut
om
atis
erin
g
Technische Automatisering
Kantoor Automatisering
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 15
BijdebehoefteaantelecommunicatiedienstenkijktLiander
welkeoplossingvanuitstrategische,functioneel/technische,
operationeleenfinanciëleinvalshoekdemeestgeëigendeis.
Lianderheeftalsstrategischuitgangspuntmetbetrekkingtot
essentiëledienstengeformuleerddatervoldoendeeigenregie
gevoerdkanworden.Dematewaarinditnoodzakelijkis,is
sterkafhankelijkvandedoordebusinessgesteldetelecommu-
nicatievereisten.
Hettelecommunicatiebeleidiszowelgerichtopkortealslange
termijn.Hetlangetermijnbeleidrichtzichopeenoptimaal
geïntegreerdetelecommunicatie-infrastructuurdieaansluit
bijdevisieenambitiesvanLiander.Hetkortetermijnbeleid
richtzichopdeontsluitingvandelocatieswaarnuofopkorte
termijneensmartgridsysteemwordtgeïnstalleerd.Omdat
allesmartgridontwikkelingenzichnogineenminofmeer
experimenteelstadiumbevindenendaarmeedetelecommu-
nicatiebehoefteevolueert,richthetmiddellangetermijnbeleid
zichopeengefaseerdeontwikkelingvandetelecommunicatie-
dienstenenbijbehorendenetwerkenvia“noregret”stappen.
1.1.4 Aandeelhouders&klantenDeaandeleninmoedermaatschappijAllianderNVzijnin
publiekehanden.Degrootsteaandeelhouderszijndeprovin-
ciesGelderland,Noord-HollandenFriesland(viaBVHoudster-
maatschappijFalcon)endegemeenteAmsterdam.
KlantgroepenLianderstaatletterlijkpermanentinverbindingmetdeklant.
Omdeklantbehoeftengoedinkaarttebrengenendedienstver-
leningzogoedmogelijkaftestemmenopindividueleklanten,
heeftLianderdeklantenonderverdeeldinklantgroepen.Zake-
lijkeklantenzijnonderverdeeldnaarbranche.(ZieFiguur5)
KlantbehoeftenKlantenhebbenuiteenlopendebehoeften,maarerzijnbijelke
klantwelvierkernbehoeftenteonderscheiden:
betrouwbaarheid,duurzaamheid,serviceenkostenefficiëntie.
Betrouwbaarheidisvoorklantendebelangrijkste.
Betrouwbaarheid
Vooralleklanteniseenbetrouwbareenergievoorziening
essentieel.Eenonderbrekingindeenergieleveringontregelt
dedagelijksebezigheden.Betrouwbareencontinueleveringis
danookdebelangrijksteklantbehoeftevanalledoelgroepen
vanLiander.
Duurzaamheid
Klantenvindenduurzaamheidenenergiebesparingbelangrijk,
vanwegehetmilieuenuitkostenoogpunt.Omgerichtenergie
tekunnenbesparen,hebbenalleklantengedetailleerdeen
actuelegebruiksdatanodigengegevensovergebruiksgemid-
deldenvanvergelijkbareklanten.
Service
Klantenverwachteneenongestoordelevering.Alserverstorin-
genzijn,willenzijdaaroversnelduidelijkheideneenspoedige
oplossing.Datiseentechnischekwestie,maarookeencommu-
nicatiefvraagstuk;proactiefzijnisdaarinbelangrijkevenals
heldere,eerlijkeentoegankelijkeberichtgeving.
Kostenefficiëntie
Alleklantenvindenlageaansluitkosten(doorefficiëntbeheer)
ergbelangrijk.
KlanttevredenheidLianderpeiltperiodiekdetevredenheidvanklanten.Inde
klanttevredenheidsonderzoekenvergelijktLianderonder
anderezijnprestatiestenopzichtevananderenetbeheerders.
Lianderzalindekomendejarenzijnprestatiesookvergelijken
metdienstverlenendebedrijveninanderebranches.
Uiteenrecentklanttevredenheidsonderzoekkwamnaarvoren
datdeklachtenafhandelingbeterkan.Inmiddelsishetklach-
tenprocesintegraalverbeterd.Erzijnklachtenteamsingericht
enafsprakenvastgelegdtussenverschillendeafdelingenomde
afhandelingvanklachtenteverbeteren.Dealgemenetevreden-
heidvanklantenoverdeklachtafhandelingisdaarnatoe-
genomen.
Klantenwaarderendenieuwecommunicatievormendie
Lianderheeftgeïntroduceerd.LianderisdeeersteNederlandse
netbeheerderdieklantenviasmsensindskortookviaTwitter
overstoringeninformeert.Lianderheeftookeensms-service
geïntroduceerdvoorhetbevestigenvanserviceafspraken.Uit
onderzoekblijktdatdeelnemersdankzijdesms-servicemeer
tevredenzijnoverdeafhandelingvaneenstoring.
Klanten
TelecomInfra &energie
Handel &industrie
Consumenten Milieu &Agrarisch
Dienst-verlening
(semi-)overheidBouw
Figuur 5 - Klantgroepindeling
16
1.1.5 Organisatie
Figuur 6 - Alliander organogram
1.2 missie, visie, ambities en kernwaarden
Energieisonmisbaarindesamenleving.Deklantenvan
Lianderrekeneneropdatenergieopeenveilige,betrouwbare,
betaalbareenschonemaniervoorhenbeschikbaaris.Liander
zorgtdaarvoor.
MissieLianderstaatvooreenbeteresamenlevinginderegio’swaar-
meewezijnverbonden.
VisieDooronzeverbindingmetdesamenlevingleverenweonze
dienstensnel,innovatiefenbetrouwbaar.Klantenervaren
Lianderhierdooralsdebesteonderneminginzijnsoort.India-
loogmetonzestakeholdersenvanuitonzeambitieomcontinu
teverbeteren,zijnweinstaateenevenwichtigebijdrageaande
groeivanalonzestakeholdersterealiseren.Inderegio’swaar
wemeeverbondenzijn,werkenwegedrevenaaneenbetere
samenleving.
AmbitiesLianderverwoordtzijnambitiealsvolgt:
Klanten
Wijzijndenummerééndienstverlenerindeogenvandeklant
inderegio’swaarmeewezijnverbonden.
Medewerkers
Wijzijneeninnovatief,succesvolbedrijf,waargedrevenaan
eenbeteresamenlevingwordtgewerkt.
Aandeelhouders en vermogensverschaffers
Wijzijneenrobuuste,maatschappelijkeeneconomischverant-
woordeinvestering.
Maatschappij
Wijzijndénatuurlijkepartnerindeontwikkelingenuitvoe-
ringvanenergiebeleid.
KernwaardenKernwaardenvanLianderzijn:betrokken,betrouwbaar,de
beste.Klantenkunneneropvertrouwendatdecrucialeenergie-
infrastructuurwordtontwikkeldenbeheerddoorhetmeest
betrokken,hetbetrouwbaarsteenbestenetwerkbedrijf.
TelecomInfra &energie
Handel &industrie
Consumenten Milieu &Agrarisch
Dienst-verlening
(semi-)overheidBouw
Raad van Bestuur
Staven enService Units
EndinetLiandon
Assetmanagement
Klant & Markt
Infostroom
Situatie per juli 2011
Legenda
Blauw: LianderGroen: Service Units en StafafdelingenRood: LiandonOranje: Endinet
Uitvoering:- Aanleg- Aansluitingen- Netcare- Netmanagement- Logistiek- Bedrijfsbureau
Klant & Service
Veiligheid, Milieuen Kwaliteit
Staven:Regulering & MVOJuridische ZakenAlgemene ZakenIntelligent NetbeheerCorporate ControlTreasury & InsuranceFiscale Zaken & SubsidiesStrategieHRMCommunicatieInternal AuditRisk ManagementInkoopQuality AssuranceCBL
Service Units:Shared ServicesIT
Liander
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 17
1.3 strategie
Lianderblijfteensterke,gerenommeerdeenfinancieelgezonde
netbeheerder.Lianderverbetertvoortdurenddebesturing
vandeenergie-endatastromenenhelptzijnklantenmethet
verkrijgenvaninzichtinhunenergieverbruikendedynamiek
daarvan.Daarbijisereennauwesamenwerkingmetklanten
omhenteondersteunenindeomschakelingnaarduurzame
energiebronnen.Lianderblijftzichcontinuverbeteren,onder
meerdoordeontwikkelingenprofessionaliteitvanzijnmede-
werkersvoortdurendtestimuleren.Maatschappelijkverant-
woordondernemenisvoorLiandervanzelfsprekendenwaar
mogelijkwerktLiandersamenmetanderenetbeheerders.
KortsamengevatisdestrategievanLiander:
• Voortdurendbeterpresterendandesectoropdienstverle-
ning,leveringsbetrouwbaarheidenkosten;
• Verbeterenvandebeheersingvanenergiestromenenhet
inzichtinenergieverbruik;
• Klantenhelpenenergietebesparenenoverteschakelennaar
duurzameenergiebronnen.
Vijfstrategischethema’sLianderheeftzijnambitiesenstrategievertaaldinvijfstrate-
gischethema’s,dieintegraalonderdeelzijnvandebusiness-
plannenenjaarplannen.
1. Klantstaatcentraal
DeklantstaatvoorLiandercentraal.Ditzijnhuishoudens,
bedrijven,gemeenten,provincies,maarookpartijeninde
energieketen,zoalsenergieleveranciers.Metzijndienst-
verleningwilLianderzijnklantenoptimaalondersteunen.
Leveringsbetrouwbaarheidisdaarvoordebasis.Hetisde
ambitievanLianderomklantenteverrassenmetinnova-
tieveproducten,dienstenendienstverlening.Hetdoelis
ambitieus.Lianderwildenummerééndienstverlenerzijn
indeogenvanzijnklanten.
2. Operationalexcellence
DeklantenvanLianderverwachtenkwaliteit.Daarominves-
teertLiandervoortdurendinzijnprocessenensystemen.zijn
werkwijzemoetuniformeneenvoudigzijn,zoveelmogelijk
gestandaardiseerdenintoenemendematedigitaal.Digitale
kanalenkrijgeneensteedsbelangrijkererol.
3. Modernwerkgeverschap
HetwerkvanLianderismensenwerkenmedewerkerszijn
hetkapitaal.Betrokken,goedopgeleideengemotiveerde
medewerkersmakenhetverschil,ookdoorhunprofes-
sionaliteitenvakmanschap.Flexibiliteiteneengezonde
balanstussenwerkenprivézijnvoorLianderbelangrijk,
netzoalslereneninnovatie.Lianderwileengoede,moder-
newerkgeverzijnvoorbestaandeennieuwecollega’s.Door
zijnmedewerkersdemogelijkheidtegevenhuntalenten
maximaaltebenutten,blijftLianderzichontwikkelen.
4. Sectoroptimalisatie
Lianderzoektactiefdesamenwerkingbinnendesectorop.
Samenwerkingbetekentdatdesectorkennisenexpertise
ontwikkeltendeelt,zodatervoorNederlandmaximale
synergiebereiktwordt.OokzoektLianderactiefketenpart-
nersopommethensamentewerkenaanketenverbetering.
5. Energietransitiefaciliteren
Hetenergielandschapverandert.MetPV-panelen,wind-
turbinesenbiogasgroeithetaandeelvanduurzame,veelal
lokaalopgewekteenergie.Hierdoorontstaatindenetten
vanLiandersteedsmeertweerichtingsverkeer.Liander
transporteertenergienaarzijnklanten,maarzijnklanten
leverenookenergieterug.Hierdoorwordenenergiegebrui-
kersookenergieproducenten.Tevensspeeltdeontwikke-
lingvanelektrischvervoerindetoekomsteenbelangrijke
rol.Dezeontwikkelingenhebbeninvloedopdeenergienet-
tenvanLiander.Doorhettoepassenvaninformatietech-
nologieindeenergienettenkunnenvraagenaanbodvan
energiebeteropelkaarwordenafgestemdenkunnenener-
giestromenwordengemonitordengestuurd.Dekomende
jarenzetLiandersterkinopdeontwikkelingentoepassing
vanintelligentenetten(smartgrids).
1.4 maatschappelijk verantwoord ondernemen
Maatschappelijkverantwoordondernemen(MVO)isonderdeel
vanhetbestaansrechtendemissievanLiander.Maatschap-
pelijkebetrokkenheidmoetinalhethandelentevoelenente
merkenzijn.Debetrokkenheidenmentaliteitvanmedewerkers
zijndaarvoordebasis.Evenalsdeambitieomviavoortdurende
aandachtvoorinnovatiebijtedragenaanbetereprestaties.
Liandervoegtwaardetoevooralzijnstakeholders.
DemaatschappelijkedoelstellingenheeftLiandersamengevatin
driehoofdopdrachten,diezijnafgeleidvanzijnbedrijfsstrategie:
• Hetzoadequaatmogelijkfaciliterenvandeenergietransitie;
• Hetgaranderenvaneenverantwoordebedrijfsvoering;
• Hetondersteunenvanmaatschappelijkeinitiatievendiebij
Liander’srolpassen.
MVOisverwevenmetdetotaleorganisatievanLiander.
Lianderbetrektdemedewerkerszoveelmogelijkbijhetver-
beterenvandemaatschappelijkeprestaties.Maatschappelijke
verantwoordelijkhedenzijnonderdeelvanhetregulierewerk.
Desturingenverantwoordingvanmaatschappelijkeprestaties
makendeeluitvandeplanning-encontrolcyclus,deCorporate
GovernanceenhetbeloningsbeleidvanLiander.Ookmaakt
MVOdeeluitvandemanagement-enverbeterprogramma’s.
18
DuurzaamheidVoorLianderisduurzaamheidéénvandebelangrijksteaan-
dachtspuntenbijhetnemenvanmaatschappelijkeverantwoor-
delijkheid.Lianderwilzichverderontwikkelenalsduurzame
netbeheerderendefinieertdaarbijhetbegripduurzaamheidals
volgt:
Hetvoorkomendattoekomstigegeneratiesnadeelondervinden
vanhethuidighandelenvanLianderenhetleverenvaneen
proactievebijdrageaandetotstandkomingvaneenduurzame
energievoorzieningindetoekomst.
HetRijk,deprovinciesengemeentenhebbendoelstellingen
ophetgebiedvanschoneenergie,duurzaamheidenklimaat.
Lianderinvesteertintechniekenenmaatregelenomsamen
versneldtoetekunnenwerkennaareenschone,slimmeen
efficiënteenergievoorziening.Deinfrastructuurzaldeopmars
vanduurzameenergieendecentraleinvoedingvangasmaxi-
maalfaciliteren.Lianderbenuthiervoorallekennisencapaci-
teitbinnendeorganisatie.Deambitiesvoorhetfaciliterenvan
energietransitiezijn:
• Maximaalbijdragenaandeinpassingvanduurzameende-
centraleopwekindeenergienetwerkendoorsamenwerking
metstakeholders;
• Bijdragenaandereductievanenergieverbruikdoorstake-
holderstevoorzienvanrelevanteinformatie;
• Bevorderenvaninnovatiesenhettoepassenhiervandoor
samenwerkingmetkennisinstitutenendeenergiesector.
Omdezeambitiesconcreettemakenzijnvooralinvesteringen
ineenflexibelenintelligentnetnoodzakelijk.Lianderheeft
danookeengrootaantalprojectengeïnitieerdophetgebiedvan
deinpassingvangroengasenbiogas.Lianderwilproactiefen
optimaalduurzameenergieinpassen,zodatdeenergietransitie
versneldkanwordenmetdejuistebalanstussendekernwaar-
denvanLiander.VerderheeftLiandergroteambitiesophet
gebiedvanduurzaamheidindeeigenbedrijfsvoering:
• MedewerkersdragenbijaanMVOeninnovatie;
• Toewerkennaareenklimaatneutralebedrijfsvoeringin2015
enverminderingvanbeslagopnatuurlijkehulpbronnenen
vanemissies;
• Vergrotenvanhetaandeelmaatschappelijkverantwoord
inkopennaar30%in2011enhetbegripketenverantwoorde-
lijkheidverdervormgeven;
• Veiligebedrijfsvoering;
• Milieumanagementgebaseerdoperkenderichtlijnen;
• HeteffectvanLiander’sinfrastructuurophetmilieuende
openbareruimtebeperken.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 19
2 energietransitie
De energiesector is cruciaal voor de maatschappij en
economie. Er worden nieuwe eisen gesteld aan de
energie-infrastructuur door klimaatdoelstellingen en de
vraag om nieuwe energie concepten en diensten uit de
markt. Er is een duidelijke trend zichtbaar dat consumen-
ten elkaar in gezamenlijke initiatieven opzoeken, daarbij is
er meer aandacht voor duurzaamheid en de directe leef-
omgeving. Er zijn investeringen in het netwerk noodza-
kelijk om aan de veranderende eisen te kunnen (blijven)
voldoen. De Europese en lokale overheden stimuleren
de transitie door het initiëren van investeringspakketten
en initiatieven zoals de Green Deal en Proeftuinen Intel-
ligente Netten.
Globale en nationale ontwikkelingen op politiek, econo-
misch, sociaal-cultureel en technologisch vlak hebben
invloed op de strategische keuzes van Liander. Het toe-
komstige vraag- en aanbodprofiel is sterk afhankelijk van
de ontwikkelingen op diverse vlakken. Om in te spelen op
deze toekomst heeft Liander vier verschillende strate-
gische scenario’s ontwikkeld om zijn netwerk gereed te
maken voor de toekomst.
De energietransitie leidt tot verandering in het vraag en
aanbodprofiel. De energietransitie gaat voor elektriciteit
gepaard met een toename van de duurzame opwek op
centraal maar ook op lokaal niveau en een verdere elek-
trificering van de maatschappij.
2.1 ontwikkelingen in de omgeving
2.1.1 Ontwikkelingenindeinternationale ennationalepolitiekDemaatschappijisvooreengrootdeelafhankelijkgewordenvan
energie.DeenergiesectorisbelangrijkvoordeNederlandseecono-
mie.Decontinueringenveiligstellingvanleveringszekerheidis
daarbijrelevantvooroverheidenindividuelegebruikers.
OmdetoekomstigeenergievoorzieningzekertestellenenCO2
reductietebewerkstelligen,zijndevolgendedoelstellingen
voor2020inEuropeesverbandgesteldtenopzichtevande
situatiein1990:
• Afnamevanbroeikasgasuitstootmettenminste20%;
• Toenamevan20%groeneenergieinhettotaalverbruik;
• Afnamevanhetenergieverbruikmet20%.
Indeaanloopnaarhetjaar2020wordteraandachtgegeven
aandeadditioneledoelstellingvan20%minderemissiesin
2020en80%in2050.Energiebesparing,meerduurzameener-
gieenverdereelektrificatievandesamenleving(bijvoorbeeld
doordeelektrischeauto)zijnnoodzakelijkomdezedoelstelling
tehalen.VolgensdeEuropesedoelstellingenmoetNederland
in2020bovendien14%vanzijnenergieduurzaamopwekken.
Dergelijkeontwikkelingenstellennieuweeisenaandeenergie-
infrastructuur.VerderverplichtEuropesewetgevinglidstaten
omervoortezorgendatinhetjaar202080%vandehuishou-
densisuitgerustmeteenslimmemeter.
Energiebesparingenalternatieveopwekkingzijnnoodzakelijk
omdedoelstellingentehalen,watzalleidentoteenwijziging
wensenvoorspecificatiesvandeenergie-infrastructuur.Het
kabinetsluittevenseenGreenDealmetdesamenlevingom
metconcreteactiesdeweginteslaannaareenduurzame
samenleving.Energiebesparingenhernieuwbareenergiezijn
belangrijkeelementenvandeGreenDeal.
Overhedenvoorzieneensterketoenameindebenodigde
investeringinhetEnergienetwerkomditvoortebereidenop
detoekomst.HiervoorwordtopEuropeesniveauvoorzienin-
gengetroffenvoordeinvesteringendienunoodzakelijkzijn.
Lianderzalhetnetwerkaanpassenomenergiebesparingen
alternatieveopwekkingtefaciliteren.
DeNederlandseoverheidheeftin2011eentenderuitgeschre-
venvoorhetstimulerenvanderealisatievanProeftuinen
IntelligenteNetten.Ditisinsamenhangmethetrecentuitge-
brachteadviesvandetaskforceIntelligenteNetten.Omdathet
eindbeeldvandeintelligentenettenrobuustis,maarertijdno-
digisdaaropeenkosteneffectievemaniernaartoetewerken,
iseenreeksdemonstratieprojectenofproeftuinennodig.Een
belangrijkefunctievandeproeftuineniserachtertekomenhoe
consumentenbetrokkenkunnenrakenenhoezereagerenop
eenverschillendaanbod.
Lianderparticipeertmomenteelindergelijkeproeftuin
projecten(onderandereinZutphen-BronsbergenenTeuge-en
SmartPowerCityApeldoorn).Bijnieuweproeftuinen-mogelijk
alsonderdeelvandeTenderProeftuinenIntelligenteNetten,zal
Liandereenfaciliterenderolspelenvoorhetrealiserenvande
benodigdeinfrastructuur.
20
2.1.2 EconomischeontwikkelingenOntwikkelingenindeenergiesectorzijnsterkafhankelijkvan
bewegingenindeeconomie.Deeconomischecrisisheeftinvloed
opdeomvangvandeinvesteringenendematevaneconomische
activiteitindesector.Opkortetermijnisereenterugvalinde
vraagnaarenergie.Moeilijkhedenbijhetverkrijgenvanfinanciële
middelenkunnenookopdelangetermijneenrolspelen,doordat
BaselIIIdekapitaalseisenvanbankenaanscherpt.
Energieiseennoodzakelijkevoorwaardevoorhetfunctione-
renvandeeconomie.Afnemersmoetenkunnenrekenenop
betrouwbareenergietegenconcurrerendeprijzen.Omdatte
behoudenzijnalleveiligeenbetrouwbareenergie-optiesnodig,
grijsengroen.Opdelangeretermijnismethetoogophet
klimaatendeafnemendebeschikbaarheidvanfossielebrand-
stoffeneenrealistischeovergangnaareenduurzameenergie-
huishoudingnoodzakelijk.Netbeheerderskrijgenextraruimte
omteinvestereninnettentenbehoevevandevoorzienings-
zekerheidenhetinpassenvanhernieuwbareenergie.
Bijinvesteringeninhetelektriciteits-engasnetwerkspelen
kostenafwegingeneenbelangrijkerol.Innovatiesendetechno-
logischedoorontwikkelinggevenmogelijkhedenvoorslimme
oplossingeninplaatsvanhetonbeperktuitbreidenvandecapa-
citeitvanhetnetwerk:mogelijkkandoor‘slimme’infrastruc-
tuuropgoedkoperewijzedezelfdedoelenwordenbehaaldals
doordeuitbreidingvannetten.
DoordatinnovatieinduurzaamheideenNederlandsspeerpunt
is,liggenerkansenomdeNederlandseinternationalekennis-
positieophetgebiedvaninnovatieveenergiesystemente
versterken,nieuwehoogwaardigewerkgelegenheidtecreëren
(dieandersnaarhetbuitenlandverdwijnt)enomdeaantrekke-
lijkheidvandesector-ookinrelatietoteenvoorspeldekrappe
arbeidsmarkt-tevergroten.DeNederlandseenergiesectoris
aangewezenalséénvandenegentopsectoren,watbetekentdat
ernuplannenwordengemaaktomdeinnovatiekrachtenhet
inkomstenpotentieelvandeenergiesectordekomendejaren
aanvullendtestimuleren.
Intijdenvaneconomischecrisisenalsdekostenvanenergieoplo-
pen,groeitookbijdeconsumentdewenstotbesparing.Adequate
besturings-enregelmechanismenengoedeinformatievoor-
zieningondereanderedoormiddelvanslimmemeterskunnen
consumentenondersteunenenergie,endusgeld,tebesparen.
2.1.3 Sociaal-cultureleontwikkelingenDebevolkingsgroeiinNederlandvlaktafendelevensverwach-
tingstijgt.Deverwachtingisdathetaantal65-plussersin2040
invergelijkingmetnuzalverdubbelen,waardoorermeeren
kleinerewoningenbenodigdzijn.Lianderhoudthiermeere-
keningindeontwikkelingvanzijnnetwerk.Eenanderedirect
gevolgvandegroeiafnameenvergrijzingdatinNederland
wordtwaargenomenisdetoenemendeschaarstevantechnisch
geschooldpersoneel.
Consumentenkrijgenmeeraandachtvoorduurzaamheiden
dedirecteleefomgeving.Burgerswillenmeercontroleoverde
eigenenergievoorzieningenwillendieenergieookzelfopwek-
ken.Hetaantallocaleburgerinitiatievenvoorgezamenlijke
opwekofinkoopvanbijvoorbeeldzonnepanelenneemttoe.Er
ontstaaninnovatieveinitiatievenomdoormiddelvancollectie-
vesamenwerkingprojectenterealiseren,hetgaatveelalomeen
combinatievanduurzaam,optimaleenergie-infrastructuur,
subsidiemogelijkhedenenuitwisselingvandata.
Hethuisvandeconsumentverandert:nieuweduurzametech-
nologieënvandecentraleopwek,zoalszonnepanelen,kleine
windturbinesenmicro-WKK’s,speleneenbelangrijkerol.
Hierbijiseengroeizichtbaarindevraagnaarin-homeenergie-
managementsystemen.
Burgersblijvenrekenenopcontinueleveringszekerheiden
-betrouwbaarheid.Lianderbiedtdezezekerheidenhoudtzijn
netwerkinstand,terwijldecomplexiteitdoorlokaleinitiatie-
ven,decentraleopwekenelektrischeauto’stoeneemt.
2.1.4 TechnologischeontwikkelingenErzijndiversetechnologischeontwikkelingenzichtbaarbijde
belanghebbendenindeEnergieketen.Doordetechnologische
doorontwikkelingisduurzameopwekofopslagefficiënteren
minderkostbaar,waardooreensterketoenamezichtbaarisen
verwachtwordtindekomendejaren.Lianderhoudtrekening
metdezeontwikkelingeninzijnnetstructuurplannen.Liander
volgtdetechnologischeontwikkelingeninenergiedistributie
nationaalalsinternationaalenneemtookactiefdeelinvele
nationaleeninternationalewerkgroepenwaarbijwordtsamen-
gewerktmetdiverseUniversiteitenenandereinstellingen.
Voorhetinpassenvandeontwikkelingenzoalsdetoename
vandecentraleopwekkanoplokaalniveaudekeuzeworden
gemaakttusseneventueleuitbreidingvanhetnetwerkofde
toepassingvanICTtoepassingenzoalssmart-sensoringof
bijvoorbeeldlokaleopslag.
Denieuwe“Smart-Grid”toepassingenleidentoteentoename
vandedatastromenuithetnetwerk.Lianderisgestartmethet
“slim”makenvandemiddenspanningsruimtenenonder-
stationsmetsensortechnologie.Erwordteenbetrouwbaar
communicatienetwerktussendezelocatiesingerichtzodat
dezedatakanwordengebruiktomhetnetwerktotindehaar-
vatentemonitorenenbesturen.
Lianderheeftzijnvisieopdetechnologischeontwikkelingen
uitgewerktinconcretetechniekenenontwerpspecificaties.
Erlopendiverseproefprojectenomervaringoptedoenmetde
aanleg,bedrijfsvoering,monitoringenhetbeheervanzowelde
afzonderlijkecomponentenalsdesamengesteldetoepassingin
deinfrastructuur.(ZieFiguur7,pagina19)
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 21
IndekomendejarenpastLianderintelligentenetstructurentoe
alsstandaardoplossingbijvervangingenuitbreiding.Bijmodifi-
catiesinbestaandenettenwordtzoveelmogelijkgeanticipeerdop
eenlateretransitienaarhetintelligente20kV-concept.
2.2 ontwikkelingen in vraag en aanbod
Zowelbijgasalsbijelektriciteitzijnontwikkelingeninhet
vraag-enhetaanbodprofiel.Erzijnnieuwetechniekenbeschik-
baar,welkeperindividueleaansluiting,ofopblok/wijkniveau
wordentoegepast.
2.2.1 VeranderendvraagprofielVanaf1950ishetenergieverbruikgestaagtoegenomen.
Toepassingvannieuwetechniekenbijconsumentenofgrote
klantenleidentoteenwijziginginhetvraagprofiel.Daarwaar
dezeontwikkelingeneenimpacthebbenopdebenodigde
capaciteitopdeaansluiting,zalditbijbestaandebouwleiden
toteeneventueleaanpassingvanhetnetwerk.Inhetgeval
vannieuwbouwdienthetnetwerkontworpentewordenopde
toepassingvandezenieuwetechnieken.Lianderzorgtvooreen
continuemonitoringvanzijnnetwerk,zodatvroegtijdigkan
wordeningespeeldopontwikkelingen.(ZieFiguur8)
Figuur 7 - 20/10kV-netstructuur
380 / 150kV Station
150 / 20kV station
20kV
Slimme meter
Zonnepanelen
Elektrische auto’s
10kV
Alliander bouwt aan het digitale E-net. Enerzijds zorgt dit net voor betere
besturing en beheer. Anderzijds heeft het nieuwe net voordelen voor de
klant, zoals minder en kortere stroomstoringen en verbeterde mogelijkheid
tot teruglevering aan het net.
0,4kV
1
het digitale netGedigitaliseerde bedrijfsvoering houdt het net 24 uur per dag in de gaten met elektronische systemen en schermen.Project Liander DMS
1
Intelligent onderstation Intelligent gemaakt door computer-en sensortechnologie (SASensor).Project SA Liander
2
Intelligente middenspanningsruimten Intelligent gemaakt door computer- en sensortechnologie.Project i-Net
3
Flexibele ringvormige netstructuren waarop tweerichtingverkeer mogelijk is.Project i-Net
4
Telecom netwerk naar alle knooppunten.Project uitrol telecom
6
Slimme meters in de woningen geeft inzicht in het energieverbruik.Project uitrol slimme meter
5
5
4
4
2
3
Bedrijfsvoeringcentrum
Het digitale E-net bestaat uit de volgende onderdelen:
6
Meer informatie vind je op intranet.alliander.com (zoek op ‘Digitalisering’).
• Wijzigingeninconsumentengedragdooruitrolslimmemeters
enenergiemanagementsystemen
• Verdereopkomstvanenergiebesparendemaatregelenenprogramma’s
• Energieefficiëntiebijgroteklanten
• Introductieelektrischeauto
• Toepassingelektrischewarmtepompen
• Toepassingvanairconditioning
Veranderendvraagprofiel
Figuur 8 - Kenmerken veranderend vraagprofiel
22
WijziginginconsumentengedragdooruitrolvanslimmemetersDeEuropeseUnieheeftderichtlijnuitgevaardigddatin2020
80%vandehuishoudenseenslimmemeterheeft.Dezeslimme
meterbiedtdemogelijkheidtothetverkrijgenvaneennauw-
keurigeafrekeningenfactureringengeeftinzichtinhetener-
gieverbruikperhuishouden.DeNederlandseslimmemeter
heeftdemogelijkheidvoordeconsumentomdegegevensuitde
slimmemeterdirectteverkrijgen.Opbasisvanhetinzichtin
verbruikzaldeconsumenteendrijfveerkrijgentotmeerener-
giebesparingenefficiëntie.Daarnaastfaciliteertdemeterin
detoekomstvariabeleenergieprijzen.Mededoordeuitrolvan
slimmemeterskunnenenergiemanagementsystemenhun
intrededoen.Dezesystemengeveninzichtinhetverbruiken
schakeleneventueelopbasisvaninformatievanslimmeme-
tersapparatenaanenuit.Deopkomstvandergelijkesystemen
biedenbijvoorbeelddemogelijkheidomapparateninteschake-
lenbijeenlageenergieprijs.Bijgrootgebruikersindeindus-
trie-endienstensectorwordtdezeontwikkelingaltoegepast.
Liandervoorzietvooralsnoggeenwezenlijkeimpactopde
kwaliteitsencapaciteitsbehoeftesvanzijnnetwerkalsgevolg
vaneeneventueledalinginhetverbruikdoordeinzetvande
slimmemeterenenergiemanagementsystemen.Vanafde
eersteontwikkelingenvoordeslimmemeterinNederlandis
Lianderactiefindeontwikkelingvandebenodigdehardware,
software,uitrolorganisatieenbeheer.Indevoorbereidingvan
deuitrolvandeslimmemetervervangtLianderstalenmeter-
borden.Dezeverouderdemeterbordenzijnvoornamelijknog
aanwezigbinnenderegioAmsterdam.
Lianderparticipeertindiversepilotsbinneninitiatievenzoals
AmsterdamSmartCity,waarbijverschillendecombinatiestus-
senslimmemetersenenergiemanagementsystemenworden
getoetst.Hierbijwordtervaringopgedaanmetdeinteropera-
biliteittussendezesystemenendeslimmemetereneventuele
impactophetconsumentengedrag,zowelquaverbruikals
capaciteit.
Opkomstvanenergiebesparendemaatregelenenprogramma’sHieraankunnendevolgendeprogramma’swordentoegekend:
• HetzogenoemdeLenteakkoord,datgerichtisopEPC-reduc-
tiewarmtekrachtkoppeling;
• Hetprogramma‘MeermetMinder’,datalsdoelstelling
heeftenergietebespareninbestaandewoningenenandere
gebouwen;
• Hetoverheidsprogramma‘GreenDeal’,datprojectenvoor
schoneenergiestimuleertzonderhetsubsidieinstrument;
• Hettoekennenvanhetenergielabelalsmiddelomconsu-
menteninéénoogopslagteinformerenoverhetenergiever-
bruikvanapparaten,auto’senwoningen.
EnergieefficiëntiebijgroteklantenEentoenamevandeenergie-efficiëntieiswaarneembaarin
onderanderedesectorvangrotedatacenters,alsmededeland-en
tuinbouw.In2010groeidedecapaciteitvandatacentersmet25%
wereldwijd,mededoordetoenamevandedigitaliseringvanonze
maatschappij.Dedatacentershebbenhoogencontinuverbruik
alskenmerk.Lianderheeftdeinpassingvannieuwedatacenters
inzichtelijk.
Naarverwachtingzaldeontwikkelingindelandentuinbouw
zichindetoekomstdoorzetten.Degroeiindelandentuinbouw
sectorinNederlandismomenteelrelatiefstabiel.Daarbijis
echterweleengebiedsverschuivingzichtbaar,watleidttot
nieuwebenodigdevoorzieningenindeinfrastructuur.De
opwekinkassenisefficiëntergeworden,maarhetenergiever-
bruikvertegenwoordigtnogsteedseengrootaandeelvande
kosten.Dezesectorzoektactiefnaarnieuweenergieoplossin-
genindevormvanwarmtewisselingengeothermie.Liander
voorzieteenmogelijkeontwikkelingnaarenergieneutrale
kassenen/ofnaarenergieneutraalheiddoorhergebruikvan
restenergieindedirecteomgeving.
IntroductieelektrischeautoDepenetratiegraadvandeelektrischeautoneemtvooralinstede-
lijkegebiedentoe.Deonwikkelingvandetechnologieeninfra-
structuurrondomelektrischvervoerneemttoe.Erzijndiverseini-
tiatievenopgemeentelijkniveauvoorhetinrichtenvanreguliere
openbareenpubliekeoplaadvoorzieningenensnellaadstations.
Lianderisbetrokkenbijhetrealiserenoplaadinrichtingenmet
bijbehorendestandaardisatie,infrastructuurvoorverrekening
enbeheervanoplaadinrichtingen,metbijbehorendeinfrastruc-
tuur.Deimpactopdecapaciteitvandelaagspanningenmid-
denspanningnetwerkenisafhankelijkvandepenetratiegraaden
gelijktijdigheidvanhetoplaadregime.Tenzijdegelijktijdigheid
geforceerdwordtdoorbepaaldemarktpartijenverwachtLiander
pascapaciteitsknelpuntenbijeenpenetratiegraadgroterdan
50%.Deontwikkelingwordtdanooknauwgezetgevolgd.
LianderparticipeertindiverseinitiatievenrondomEVin
Nederland.Stichtinge-laad(www.e-laad.nl)iseeninitiatiefvan
desamenwerkendenetbeheerdersinNederland.Hetdoelvandeze
samenwerkingisominzichttekrijgeninwatelektrischrijdenvoor
hetNederlandselektriciteitsnetwerkgaatbetekenen.Ditinzicht
ondersteuntdenetbeheerdersomtebepalenwatelektrischrijden
voorhetNederlandselektriciteitsnetwerkgaatbetekenen.
ToepassingelektrischewarmtepompenDetoepassingvanhetaantalelektrischewarmtepompenop
woningenwijkniveauneemttoe.Hetkenmerkvandeelek-
trischewarmtepompenisdatbijverwarmingnoodzakelijkis
voorhetbehoudenvanhetcomfortindehuizen.Dezebijver-
warmingkanwordeningerichtopbasisvanelektriciteitof
gas,maargebruikelijkisommetelektriciteitbijteverwar-
men.Elektrischebijverwarmingheefthetkenmerkvansterke
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 23
gelijktijdigheid,waardoorhetelektriciteitnetwerkzwaarder
ingerichtdienttewordenindienheteenvolledigewoonwijkbe-
treft.Daarbijisbijnieuwbouwdeinrichtingvanhet(lagedruk)
gasnetwerknietmeernoodzakelijk.
InhetgevalvannieuweprojectenofrenovatiesisLianderin
eenvroegstadiumbetrokkenbijdetoepassingendimensione-
ringvandewarmtepompen.Denetstructuurwordtaangepast
aandespecifiekesituatie,waarbijrekeningwordtgehouden
met6-10KWperwoning.
ToepassingvanairconditioningDoordeafnamevandekostenvooreenairconditioningende
toenamevandematevangewenstcomfortvandeconsument
wordteentoenameinhetgebruikvanairconditioninginde
bestaandebouwennieuwbouwverwacht.Dezetoenameison-
derdeelvandeautonomegroeivandeelektriciteitsconsumptie.
Lianderverwachthiergeenstructureeleffectophetontwerpen
vanhetnetwerk.
2.2.2 VeranderendaanbodprofielDeklimaatdoelstellingenvereiseneenverduurzamingvande
energieproductie.Eengrootdeelvandezeproductiezalver-
schuivenvancentraalnaardecentraal.Detrendbijdecentrale
duurzameopwek,zoalswindparken,iseenverschuivingnaar
hethoogspanningsnetwerk.Lianderzorgtvooreenvoort-
durendcontactmetoverhedenenprojectontwikkelaarsom
ontwikkelingenopditgebiedtijdigintepasseninzijnnetwerk.
ToekomstigeontwikkelingenlegtLiandervastinzijnregionale
netstructuurplannen.(ZieFiguur9)
GrootschaligecentraleopwekkingmetduurzameenergiebronnenBijdecentraleopwekopbasisvanwindwordenkleinschalige
parkenvervangenvoorgrootschaligegeclusterdewindparken.
Dezewindparkenzijnveelvuldigaandeperiferievanhetnet-
werkgeplaatst.Hiertoeiseenseparatevoorzieninginhetnet
noodzakelijk.
Indezesituatieswordtdeinfrastructuurspecifiekvoordeze
windparkeningericht.Liandervertaalddezebenodigdeont-
wikkelingeninzijnnetstructuurplannen.Daarbijistevensde
trenddatgroteparkendirectophethoogspanningsnetwerk
wordenaangesloten.
GroeidecentraalopwekvermogenopmiddenspanningsniveauNaarverwachtingvindtdekomendetijddevoornaamstegroei
vandecentraalopwekvermogenplaatsopmiddenspannings-
niveaualsgevolgvanontwikkelingenindewarmtekracht
(collectievesystemenvoorduurzamewarmtevoorziening,
glastuinbouw),windparkenenmiddelgroteWKK-installaties.
Hierbijistevensdeverschuivingnaaraansluitingophethoog-
spanningsniveauzichtbaar.
KleinschaligedecentraleopwekkingmetduurzameenergiebronnenBinnendecentrale(kleinschalige)opwekkingvanenergie
zijnerontwikkelingenophetgebiedvandewarmtekracht-
koppeling(micro-WKK),biogas,windenergie(windturbines)
enzonne-energie(dakenmetPV).Hetopwekvermogenop
laagspanningsniveau(micro-opwekking)isopditmomentnog
beperkt.Erwordteenzekeregroeivoorzienindeontwikkelin-
genvanmicro-WKK’salsnatuurlijkeopvolgervandeHR-ketel.
Decapaciteitvoorhetindividueleopwekvermogenzalde
capaciteitnodigvoordebelastingnietoverstijgen.Het(lokale)
netwerkisontworpenopdecapaciteitsvraagenzalzodoende
dezeontwikkelingaankunnen.PowerQualityishierbijeen
aandachtspunt,evenalsbijandereontwikkelingen,zoals
spaarlampen.Lianderzorgtvoorsteekproefsgewijzemeting
vandezegrootheden,zodatontwikkelingenhierinworden
gemonitordenwaarnodighetnetwerkwordtaangepast.
• Grootschaligecentraleopwekmetduurzameenergiebronnen
• Groeidecentraalopwekvermogenopmiddenspanningsniveau
• Kleinschaligedecentraleopwekmetduurzameenergiebronnen
Veranderendaanbodprofiel
Figuur 9 - Kenmerken veranderend aanbodprofiel
24
2.3 toekomstscenario’s
2.3.1 Scenario’sGlobaleennationaleontwikkelingenalsmedeontwikkelingen
indesectorhebbengroteinvloedopdestrategischekeuzesvan
Liander.OpbasisvandezeontwikkelingenheeftLiandereen
visieenstrategiegedefinieerdvoorhetbeherenenuitbreiden
vandenetten,hettransporterenvanelektriciteitengas,enhet
aansluitenvanklantenopdienetten.Desnelleveranderingen
indeenergiesectormakenhetcomplexomstrategischebeslis-
singentenemen.Methetopstellenvanscenario’s,waarinde
uiterstenvanbepaaldeontwikkelingenwordenverkend,tracht
Liandergriptekrijgenopdecomplexiteit.
OpbasisvandeexterneontwikkelingenheeftLiandervier
scenario’sontwikkeld:Slimbeheer,Slimmenetten,Slimme
uitnuttingenMeerkabels.
Figuur 10 - Toekomstscenario’s
Indescenario’sisgekozenvoordeassenBelastingafnameen
BelastingtoenameenCentraleopwekkingenDecentraleopwek/
invoedingomdeonzekerhedenindetechnischeontwikkelin-
genteomschrijven.Elkvandezescenario’svereist,inmeerof
minderemate,aanpassingenaandenetten.Indescenario’sis
hetgedragvanklanten(aangeslotenen),producentenenafne-
mersleidendvoorwatbetreftcentraleopwekkingofdecentrale
opwekkingenerzijdsengroeiofkrimpindevraagnaarenergie
anderzijds.Regionaleverschillenbinnenhetvoorzieningsgebied
kunnenertoeleidendathetuiteindelijkestrategischescenario
nietperdefinitieuniformis,maardaterlocaleverschillenop
kunnentreden.Omdebeoogdeflexibiliteitteverkrijgen,iseen
aantaltechnischethema’srondnieuwenetdelenentevervangen
componentengeïdentificeerdalsdeonderwerpenwaaropLiander
strategischekeuzesmaaktentoetstaandescenario’s.
2.3.2 StrategischekeuzesHetisonzekerwelkevandevierscenario’sdetoekomsthet
dichtstbenaderd.Lianderwilmetdestrategischethema’sde
essentiëleonderwerpenbenoemendieinelkvandetoekomst-
scenario’ssuccesvoluitgevoerdmoetenkunnenworden.Naast
debeschrijvingvandethema’sisookaangegevenwelkestrate-
gischeinvullingdaaraanverbondenis.
Thema Beschrijving Strategischekeuzes
Kwaliteit Liander staat voor de strategische vraag hoe het
beleid voor instandhouding van de netten verder vorm
te geven en de gewenste kwaliteit te realiseren tegen
minimale totale levenscycluskosten.
Om het beleid van instandhouding vorm te geven
en de gewenste kwaliteit van de netten te realiseren
tegen de minimale totale levenscycluskosten, vervangt
Liander populaties van componenten op basis falen
- kritische fouten uitgezet tegen leeftijd. Liander
vervangt zijn oude netcomponenten pro-actief om
redenen van veiligheid en mogelijk ontbreken van
kennis en vervangingsmaterialen.
Daarnaast kunnen veiligheid en wet- en regelgeving
redenen zijn om populaties te vervangen. Liander
kiest om zijn oude netcomponenten pro-actief te
vervangen. Tevens onderhoudt Liander de individuele
componenten op basis van conditie/toestand.
Tabel 3 - Strategische keuzes
Slim beheer
Slimmeuitnutting
Slimmenetten
Meerkabels
Decentrale Opwek/Invoeding- µWKK, mWKK- Kleinschalig wind (turbi)
Belasting Toename- Airconditioning- Elektrische auto’s- Warmtepompen
Belasting Afname- 20% afname doelstelling- Wetgeving (EPC, E-label)
Centrale Opwek/Invoeding- Carbon Capture and Storage (CCS)- Grote windparken (wind op zee)- Kernenergie
BELASTINGOP
WE
K
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 25
Thema Beschrijving Strategischekeuzes
Capaciteit Liander staat voor de strategische keuze of en zo ja,
hoe snel 20kV als standaard MS-spanningsniveau
uit te rollen als ‘backbone’ voor de MS-netten, ter
vervanging van 50kV-netten en als MS-niveau voor
nieuwe netten, en zo de structuur van het MS-net van
de toekomst vorm te geven.
Liander staat voor de strategische keuze of en in welke
mate (extra) reservevelden op de onderstations in de
MS-netten in te bouwen om klanten sneller van een
(grote) aansluiting te kunnen voorzien dan momenteel
het geval is.
Liander staat voor de strategische keuze hoe het LS-net
in de toekomst verder vorm te geven, en of het in het
licht van de ontwikkelingen nodig is het proactief dan
wel reactief te verzwaren, of nieuwe LS-netten juist
lichter aan te leggen (i.v.m. lokale opwek, opslag, etc.)
Liander hanteert 20kV als dé MS-standaard bij
vervanging & uitbreiding van het HS- (50kV) &
MS-net. Liander voert 20kV versneld in op plaatsen
waar sprake is van een verwachte (bv. geplande)
belastingtoename of een toename van decentrale
invoeding.
Daar waar dat speelt, investeert Liander in extra MS-
velden.
De ontwikkelingen van EV en DCO hebben
mogelijk op lokaal niveau invloed op de benodigde
netcapaciteit en infrastructuur. Liander zorgt hiertoe
voor een voortdurend contact met overheden en
ontwikkelaars om het lokale net hierop in te richten.
Duurzaamheid en MVO Liander staat voor de strategische keuze hoe zijn
assetmanagementactiviteiten in te zetten om zijn
ambitie om tot een maatschappelijk verantwoorde
bedrijfsvoering te komen in te vullen.
Liander streeft naar het faciliteren van de
energietransitie in Nederland en participeert hiertoe
actief in ontwikkelingen rondom deze transitie.
Met betrekking tot zijn eigen bedrijfsvoering wordt
gebruik gemaakt van duurzame net-oplossingen.
Digitalisering Liander staat voor de strategische keuze of en hoe
snel de MS-netten te automatiseren, zodat vitale
informatie online beschikbaar is (verrewaarneembaar)
en belangrijke knooppunten (onderstations,
regelstations, schakelstations, distributieruimtes)
verrebedienbaar worden.
Liander staat voor de strategische uitdaging een
integrale telecommunicatie-infrastructuur als derde
net te creëren om voornoemde ontwikkelingen
mogelijk te maken, door zelf te investeren en/of
oplossingen van de markt te betrekken.
Liander staat voor de strategische uitdaging om de
data volgend uit het slimmer maken van zijn netwerk
te verzamelen, interpreteren en integreren in zijn
netbeheer.
Liander maakt het aankomend decennium zijn
elektriciteitsnet intelligent, met name t.b.v. kwaliteit.
Vitale informatie wordt online beschikbaar
(verrewaarneembaar) en belangrijke knooppunten
in distributienetten (regelstations, schakelstations,
distributieruimtes) worden verrebedienbaar.
Individuele energiemeters worden per aansluiting op
afstand uitgelezen.
Liander creëert een integrale telecom infrastructuur
als derde net om de voornoemde ontwikkelingen
mogelijk te maken.
Liander creëert een nieuwe bekwaamheid in het
interpreteren en toepassen van de data die uit zijn net
wordt verzameld.
Vervolg Tabel 3 - Strategische keuzes
26
kwaliteits-beheersingssysteem
3
Liander is per 1 september 2011 met betrekking tot zijn
assetmanagementsysteem zowel PAS 55 als NTA 8120
gecertificeerd. Als belangrijk onderdeel van de NTA 8210
heeft Liander zijn risicomanagementsysteem verder
geprofessionaliseerd. In zijn bedrijfsbrede risicoprofiel is
datamanagement (kwaliteit, integriteit en security) als één
van de voornaamste risico’s toegevoegd. Dit geldt even-
eens voor het risico van tekort aan technisch personeel.
Met betrekking tot het risico van storingsverbruikersminu-
ten laat Liander een duidelijke verbetering zien. De voor-
naamste assetgerelateerde risico’s hebben zowel betrek-
king op potentieel falende componenten, de slimme meter
en energietransitie als graafwerkzaamheden.
3.1 Liander kwaliteits- beheersingssysteem
Lianderisper1september2011gecertificeerdvoordeNTA
8120,waarmeeLiandereenvolgendestapzetnaareenbe-
trouwbare,betaalbare,veiligeenduurzameenergievoorziening
voornuenindetoekomst.Eénvandesuccesfactorenisde
focusopkwaliteitvanhetwerkenhetstrevenomditteblijven
verbeteren.DebasishiervoorishetLianderkwaliteitsbeheer-
singssysteemdatgebaseerdisoptoonaangevendeinternati-
onaleennationalenormenenstandaarden.Lianderstreeft
ernaaromwaarmogelijkaantoonbaartevoldoenaandeze
normenenstandaardendoorcertificeringdooronafhankelijke
derden.(ZieFiguur11)
HetLianderkwaliteitsbeheersingssysteembestaatuiteen
generiekdeel,datvantoepassingisopdegeheleorganisatie
eneenspecifiekdeeldatgerichtisopassetmanagement.Het
generiekedeelomvatdevolgendevierfocusgebieden:
1. Kwaliteitdienstverlening
Lianderstreeftnaareenhogeklanttevredenheiddoor
betrouwbaredienstverleningengoedeklantenservice.
LianderisISO9001gecertificeerd.
2. Beheersingvanbedrijfsrisico’s
Eenrobuustenuniformrisicomanagementsysteemzorgt
voortijdigesignaleringvaninterneenexternerisico’s,een
onderbouwdekwantificeringvanimpactenhoogtevanhet
risicoentijdigeuitvoeringvanmitigerendemaatregelen.
HetsysteemisgebaseerdoponderandereISO31000.
3. Arbo-enveiligheidszorg
Lianderstreeftnaarmaximaleveiligheidengoedearbeids-
omstandighedenvoormedewerkersenmaximaleveilig-
heidvooromwonendenvanLiander’swerkzaamheden.De
belangrijksteKPIisLostTimeInjuryFrequency(LTIF).
Daarnaastisveiligheideenvandebedrijfswaardeninhet
assetmanagementrisicomodel.Datbetekentdatvoorelke
investeringinhetnet,veiligheidexplicietwordtmeegeno-
meneneenbelangrijkewegingheeftinhetbesluit.Mede-
werkersdieaanhetnetwerkenhebbenallemaaleenBEI
(Elektriciteit)enVIAG(Gas)certificering.DeLianderassets
voldoenaandiverseNENnormendiedeveiligheidtenaan
zienvanhetwerkenaanhetnetborgen.
4. Milieuzorg
Lianderstreeftnaareenbeteresamenlevinginderegio’s
waarLiandermeeverbondenis.HetMVObeleidvan
Lianderrichtzichopdevolgendethema´s:duurzaamheiden
klimaatverandering,ketenverantwoordelijkheid,arbeids-
participatie,leefbaarheid,agressieengeweld,privacyen
vergrijzing.Dezethema’szijninmiddelsonderdeelgewor-
denvandebedrijfsplannenvanLianderenvangericht
beleid.
Processen Infrastructuur
Elektriciteit Gas
Specifiek assetmanagement Kwaliteit, capaciteit en veiligheid
van het net
NTA 8120
PAS 55
NEN-EN 50110,
3140 en 3840
NEN-3650,
1059 en 7244
Liander generiek kwaliteitsysteem Milieuzorg ISO 14001
Arbo- en veiligheidszorg OHSAS 18001 BEI VIAG
Beheersing van bedrijfsrisico’s ISO 31000
Kwaliteit dienstverlening ISO 9001
Figuur 11 - Liander kwaliteitsbeheersingssysteem
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 27
Hetspecifiekeassetmanagementsysteemheeftdriefocus
gebieden:
1. Veiligheidvanhetnet
Lianderstreeftnaarmaximaleveiligheidvandemedewer-
kersdiewerkenaanhetnetenomwonendenindeomgeving
vanLiander’swerkzaamheden.
2. Kwaliteitvanhetnet
Betrouwbaredistributievangasenelektriciteitmetmini-
malestoringsverbruikersminuten.
3. Capaciteitvanhetnet
Voldoendecapaciteitbeschikbaaromdistributievangasen
elektriciteittekunnengaranderenvoornuenintoekomst
entijdigkunnenvoldoenaanklantgedrevenverzoeken
vooruitbreidingvanhetnet.
Inhoofdstuk5en6vanhetKCDwordtinhoudelijkingegaan
opkwaliteit,veiligheidencapaciteitvanhetnet.Inhetvervolg
vandithoofdstukgaatLianderinopdeinvullingvandeplan,
do,check,actcyclusvandeNTA8120,hetassetmanagement
besturingsmodel,het(assetmanagement)risicomanagement
procesenhetrisicoprofielvanLiander.
Plan,do,checkactcyclusvandeNTA8120Liandergeeftinvullingaandeplan,do,check,actcyclusvoor
delevenscyclusvandeLianderassetszoalsdezeisbeschreven
indeNTA8120.(ZieFiguur12)
Plan fase
Lianderstarthetplanningsprocesmethetopstellenvanhet
StrategischAssetManagementPlan(SAMP).Interneenex-
terneontwikkelingenwordenvertaaldnaareenlangetermijn
plan(10-20jaar)voordeontwikkelingvandekwaliteit,capa-
citeitenveiligheidvanhetnet.Eind2010isheteersteSAMP
opgesteld.(ZieFiguur13)
DelangetermijnstrategiewerktLianderopregioniveau
(bijvoorbeeldstadsdeelofgemeente)uitineennetstructuur-
plan(NSP),metdaarineennetontwikkelvisievoordekomende
20jaareneenconcretiseringvoordekomende10jaar.Input
hiervoorishetknelpuntenregisterendeverwachtecapaci-
teitsontwikkelingopbasisvanplanologischeontwikkelingen
enklantvragen.Lianderstreefternaardekomende3jaarhet
verzorgingsgebieduitgewerkttehebbenincirca30NSP’s.
HetSAMPendeNSP’svormendebasisvoorderollende5jaren-
planningenhetactiviteitenplan.Ditisvoorserviceproviders
debasisvoorhetplannenvanhetuitvoeringswerk.
Do fase
OpbasisvanhetnetstructuurplansteltLianderéénofmeerde-
reinvesteringsvoorstellenop.Debelangrijksteonderdelenvan
hetinvesteringvoorstelzijn:eenbelastingprognose,eenrisico
analyse,eenuitwerkingvanéénofmeerderealternatieveoplos-
singenendekosten.Opbasisvanderisicowegingwordtwelof
Algemene eisen
Checkct
Plan Do
A
Strategie,doelstellingenenplannen
Voorwaardescheppende,ondersteunendeencontrolerendeprocessen
Resultaatmeting,controlesencontinuverbeteren
BeleidImplementatievanassetmanagementenrealisatievanassetmanagementplannen
Figuur 12 - NTA 8120 loop
Figuur 13 - Planningscyclus
Lange termijn planning(obv visie & strategie AM)
Assetmanagement
Langetermijnvisie/StrategischAssetManagementPlan
Netstructuurplannen
Investeringsvoorstellen
Activiteitenplan(CAPEX + OPEX)
Globaalprojectplannen
Detailprojectplannen
Raamopdrachten
Middellangetermijnplan
BusinessPlan
≥20jaar ≥10jaar ≥5jaar ≥1jaar Heden
Middellange termijnplanning Korte termijn planning Realisatie van plannen
OperationeelJaarplan
Assets
Resources
28
niettotrealisatiebesloten.Dewerkzaamhedendievoortkomen
uitgoedgekeurdeinvesteringsvoorstellenwordeninopdracht
gegevenbijdeserviceprovidersdieverantwoordelijkzijnvoor
dewerkvoorbereidingenrealisatie.
Check fase
Periodiekrapporteertdeserviceprovideroverdestatusen
voortgangvanhetinopdrachtgegevenwerkpakketenvoert
Lianderauditsuitomtecontrolerenofwerkzaamhedencon-
formbeleidzijnuitgevoerd.Liandermaaktonderscheidtussen:
• Horizontaleaudits:(certificerings)auditsmetbetrekkingtot
hetproces,zoalsopbasisvanISOenNTA8120.
• Verticaleaudits:specifiekeaandachtspuntenauditendoor
degehelePDCA-cyclus.Deonderwerpenbetreffenvoorname-
lijkassetgerelateerderisico’swelketenminstederisicoclas-
sificatiehooghebben.
Act fase
IndeactfasemeetenanalyseertLianderdeconditieentoestand
vanzijnnetten.OpbasisvandeuitkomstenpastLiander,indien
gewenst,zijnbeleidenstrategieaan.Deconditievanhetnetwordt
bepaaldopverschillendewijzen:meldingenvanknelpuntenuit
hetveld,onderhoudsinspecties,metingenenstoringen.Deko-
mendeperiodegeeftLianderprioriteitaanhetverbeterenvande
‘actfase’doorhetverbeterenvandatakwaliteit,hetuitrollenvan
sensoreninhetnetwerkdieopcontinuebasismetingendoenen
doorhetuitvoerenvanmeeranalysesopnetcomponenten.
3.2 assetmanagement besturingsmodel
Omzijnactiviteitenoptimaaluittevoeren,isdeorganisatie
vanLianderingerichtconformhetAssetmanagementorgani-
satiemodel.Elkepartijinditorganisatiemodelheefteenspeci-
fiekerolenbijbehorendeverantwoordelijkheid.(ZieFiguur14)
Debelangrijksteredenvoorhetonderscheidenvanderollenis
hetrealiserenvaneenoptimaleeffectiviteitenefficiëntie.Door
bijelkeinterfacehetformulerenvanbeleidenhetuitvoeren
daarvantescheiden,voorkomtLianderdatorganisatieonder-
delenhun’eigenwerk’gaangenererenen/ofhundoelstellingen
(te)gemakkelijkaanpassenaandefeitelijkeontwikkelingen.
Daarnaastwordtdoorspecialisatie,diehetgevolgisvandeze
rolscheiding,bewerkstelligddatallebetrokkenpartijeninhun
rolkunnengroeien.
• DeAssetOwnerisverantwoordelijkvoorhetbepalenvande
doelstellingen/prestatiesdiemetdeassetszijnterealiseren
envoorhetbeschikbaarstellenvandedaarvoorbenodigde
(financiële)middelen.DeRvBheeftbinnenLianderderolvan
AssetOwner.
• DeAssetManagerisverantwoordelijkvoorhetontwikkelen
vanbeleidwaarmeededoelstellingenvandeAssetOwner
optimaalkunnenwordenverwezenlijkt.Daarnaastzorgthij
voordeadequateopdrachtgevingaandeServiceProviderdie
inopdrachtzijngegevendoormiddelvanDienstverlenings-
overeenkomsten(DVO’s)enServiceLevelAgreements(SLA’s).
DeafdelingAssetmanagementheeftbinnenLianderderol
vanAssetManager.
• DeServiceProviderisverantwoordelijkvoorheteffectiefen
efficiëntuitvoerenvandewerkzaamhedendiedoordeAsset
ManagerzijnbepaaldendoordeAssetOwnerzijngeaccor-
deerd.DerolvanServiceProviderligtbijLianderUitvoering
enLiandonB.V.(evt.viaReddyn).
Lianderheeftervoorgekozenombinnenhetbesturingsmodel
zijnhoofdactiviteitenintedeleninklantketens,omzozijn
klantenbetertekunnenbedienen.Ditzijnprimaire‘end-to-
end’-processendiebeginnenmeteenklantwensenresulteren
ineenklantwaarde.Werkeninklantketensbetekentintensief
samenwerkenvoorhetoptimaleresultaat.
3.3 risicomanagement
Lianderhanteerteenbedrijfswaardenmodelvoorhetnemen
vaninvesteringsbeslissingenoverzijnassets.DeAssetOwner
bepaaltdebedrijfswaardeninrelatietotdestrategische
doelstellingenvanLianderenbenoemtdezewaardenexpli-
ciet.DeAssetManagerweegtdebedrijfswaardenvanLiander
onderlingtenbehoevevanbesluitvormingsvraagstukken.Het
assetmanagementbeleidisgebaseerdophetbedrijfswaarden-
model,hétstuurmechanismevoorhetnemenvanbesluiten
overdedoorzijnbeheerdeassets.Lianderwerktopbasisvan
eenzeventalbedrijfswaarden.
Opdrachten
Voortgangs-rapportage
Asset OwnerBepaalt doelstellingen:
• Bedrijfswaarden
• KPI’s en doelen
Asset ManagerVertaalt doelstellingen
in beleid en plannen:
• E�ectiviteit
• E�ciëntie
• Voortgang
Service ProviderVoert beleid en plannen uit:
• Operationele e�ciëntie
• Veiligheid
• Kwaliteit
Doelstellingen
Prestatie-rapportage
Figuur 14 - Besturingsmodel Liander
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 29
Kwaliteit van levering
Hettransporterenendistribuerenvangasenelektriciteitover
zijnnetwerkenisdeprimaireactiviteitvanLiander.Bijbeslis-
singenwordtdeinvloedvandealternatievenopdekwaliteit
vandezedienstverlening,namelijkdebetrouwbaarheiden
kwaliteit,vanzelfsprekendmeegenomen.
Veiligheid
HetbeleidvanLianderheeftgroteinvloedopdewerkzaam-
hedenvanUitvoeringenLiandonenopdeomstandigheden
waaronderdezewordenuitgevoerd.Daarnaastkunnende
activiteitenvanLianderendebenodigdecomponentenen
materialeneenpotentieelgevaar(risico)vormenvoorderden.
Wet- en regelgeving
Lianderblijftbijdebesluitvormingbinnendekadersvande
relevantewet-enregelgeving.
Financieel
Lianderweegtalternatievenookgewogenopfinancieelrende-
mentomnettentegenzolaagmogelijkekostenaanteleggen,te
behereneninstandtehouden.
Klantenservice
Doorklantenservicealsbedrijfswaardeoptenemen,wordthet
belangvanklantenmeegenomeninbesluitvormingsvraag-
stukkenenwordterstructureelnaaralternatievengezocht
omdeklanttevredenheidteverbeteren.Daarmeevoorkomt
Liandermogelijkeklantklachtenzoveelmogelijk.Alsnet-
beheerdermeteenmonopoliepositieisditextrabelangrijk.
Imago
Liandervindthetbelangrijkdatzijnreputatieovereenkomt
metzijnfeitelijkehandelswijzealsdeskundignetbeheerderdie
zijntaakopeenveilige,betrouwbare,innovatieveenmaat-
schappelijkverantwoordemanieruitvoert.
Duurzaamheid
Omhetbelangvanduurzameoplossingentebenadrukken,is
duurzaamheidalsbedrijfswaardetoegevoegd.Bijiederrisico
wordtheteffectopduurzaamheidgeanalyseerdenbijiedere
oplossingwordenduurzamealternatievenmeegewogen.Inhet
bijzonderwordtdaarbijgekekennaarimpactopnetverliezen
(CO2uitstoot),gaslekken(broeikasgas)en(her-)gebruikvan
materialenenafval.
Deimpactopdebedrijfswaardenwordtkwantificeerbaaraan
dehandvandeindicatoren.Inhetkaderduurzaamheidwerkt
Liandermomenteelaaneenindicatordiehetmilieueffectom-
rekentnaareenecologischefootprint.
3.3.1 RisicomanagementbeleidLianderstreeftnaareenhogekwaliteitsstandaardvanhet
assetmanagementproces.Gedegen,organisatiebreedrisicoma-
nagementdraagthier,alsonderdeelvanhetkwaliteitsmanage-
mentsysteem,sterkaanbij.
Lianderbeschouwthetexplicietmanagenvanrisico’sals
integraalonderdeelvanzijnmanagementmodel.Hetverhoogt
hetrisicobewustzijnvandeorganisatieensteltdeorganisatie
beterinstaatdeorganisatiedoelstellingenterealiserenen
hiermeewaardetecreërenvoordestakeholders.Doormiddel
vanrisicomanagementisLianderbeterinstaatprioriteitente
stellenenbeslissingentenemenaangaandehetinstandhou-
denenuitbreidenvandenetten,hetcreërenvanwaardeenhet
voldoenaanwet-enregelgeving.Liandermaaktonderscheidin
organisatiebreedrisicomanagementenassetgerelateerdrisico-
management(RiskBasedAssetManagement).
OrganisatiebreedrisicomanagementbeleidLianderconformeertzichaandedoorAlliandergehanteerde
risicostrategietenbehoevevanhetrealiserenvandeorgani-
satiedoelstellingen.Uitgangspuntvoordezerisicostrategieis
dathetnemenvanrisico’sbinnendedoordeRaadvanBestuur
vastgestelderisicodraagkrachtenrisicobereidheidvalt.Indien
wordtvastgestelddateenrisicobuitenderisicobereidheidvalt,
dientdeRaadvanBestuurdirecttewordengeïnformeerd.De
risicobereidheidvormthetkadervoordeuittevoerenacti-
viteitenengeeftaanwelkerisico’stotopwelkimpactniveau
acceptabelzijnvoorAlliander.Hetbetrefthetnettorisicodat
overblijftnadatmaatregelenzijngenomen.
Tabel 4 - Bedrijfswaarden en indicatoren
Bedrijfswaarde Toelichting Indicator(en)
Kwaliteit van Levering Aansluit-, transport-, meet- en marktfaciliteringsfunctie Storingsverbruikersminuten
Klantenservice Klantfunctie en alle klantcontacten Klanttevredenheid
Imago Gewenste beeld over Liander bij zijn stakeholders Negatieve aandacht media/conflict met autoriteiten
Financiën Financiële prestaties van Liander Impact op bedrijfsresultaat
Veiligheid Gezondheid van medewerkers en derden Impact van de veiligheidsincidenten
Duurzaamheid Prestaties van Liander die de maatschappij belasten en/
of verlichten
CO2 en hergebruik materialen en afval
30
Dewegingvanderisico’sdieuitderisicobeoordelingnaar
vorenkomt,wordtweergegevenindeAlliander-risicomatrix,
dieeveneensvantoepassingisvoorhetorganisatiebrede
risicomanagementbinnenLiander.(ZieFiguur15)
DerisicobereidheidvanAllianderschepthetkadervoorde
schaalindelingdievoordeimpactwordtgebruikt.De‘im-
pact’geeftdekostenvanrisico’sweerovereenperiodevande
komende5jaar.De‘waarschijnlijkheid’isuitgedruktineen
percentagedatdemogelijkheidaangeeftdathetrisicozich
binnendekomende12maandenvoordoet.Aandehandvan
eenkleurindelingindematrixwordtdeurgentievanderisico’s
weergegeven.Derisicomatrixwordtgebruiktalsrapportage-
middel.OnderliggendaandeAlliander-risicomatrixisde
Bedrijfsonderdelenmatrix.Dezekenteenzelfdeinsteekmet
lagererisicobereidheid.
Hetorganisatiebrederisicomanagementbeleidisvantoepas-
singopallebedrijfsactiviteitenbinnenAlliander,vantop-tot
procesniveau.Hetiszodanigingerichtdathetpastbinnenhet
aanwezigebesturingsmodelenbijdecultuurvanhetnemen
vaneigenverantwoordelijkheid.Hetbeleidmaaktdeeluitvan
hetAllianderGovernanceManualdatreguleringen,richtlijnen
enproceduresbevatdierelevantzijnvoordegeheleorgani-
Zeer HoogHoogMediumKleinZeer Klein
<5% >5%<25% >25%<50% >50<75% >75-100%
Waarschijnlijkheid
Alliander
>100M €
>50<100M €
>25<50M €
>10<25M €
>0,5<10M €
Imp
act
Figuur 15 - Alliander risicomatrix
Internationalmedia-
aandacht ofmeer dan
één maandnationaal
Structureelconflict
Schade groterdan 10M euro
Schade groterdan 10M euro
meerder doden>10.000.000 vbmRampzalig -
Imago
Risicomatrix Liander Assetmanagement
Potentiële gevolgenPotentiële kans op incident met gevolgen
MM
M M
H H
H H
ZH ZH ZH ZH
ZH ZH ZH
ZH
ZHH H
H
L L
M M
M M
L L
L LN N
N NN N
N NN N N N
L L
M
Media Politiek
Financieel DuurzaamheidVeiligheidKwaliteit vanlevering
Categorie
Vrijwelonmogelijk
Onwaar-schijnlijk Mogelijk Waar-
schijnlijk Geregeld Jaarlijks Maandelijks Dagelijks Permanent
Nooiteerder vangehoord inindustrie
Wel eensvan
gehoord inindustrie
Meerderemalenbinnen
industrie
Wel eensgebeurdbinnenLiander
Meerderemalen
gebeurdbinnenLiander
Eén totenkele
malen perjaar binnen
Liander
Eén totenkele
malen permaandbinnenLiander
Eén totenkele
malen perdag binnen
Liander
Eén totenkele
malen perdag binnenregio vanLiander
<0,0001/jr >0,0001/jr >0,001/jr >0,01/jr >0,1/jr >1/jr >10/jr >100/jr >1000/jr
KLantenservice
Meer danéén weeknationalebericht-geving
Incidenteelconflict
Schade van 1Mtot 10M euro
Schade van 1Mtot 10M euro
Ongevallen metdodelijke afloop of zeer ernstig
letsel
1.000.000 tot10.000.000 vbm
Ernstig Landelijke klantenontevreden
Landelijkartikel, week
regionaal
Opeen-stapeling
problemen
Schade van 100Ktot 1M euro
Schade van 100Ktot 1M euro
Ongevallen meternstig letselmet verzuim
1.00.000 tot1.000.000 vbm
Hevig Regionale klantenontevreden
Regionaalartikel
Incidenteelprobleem
Schade van 10Ktot 100K euro
Schade van 10Ktot 100K euro
Ongevallen metletsel metverzuim
10.000 tot1.00.000 vbm
Matig Lokaal klantenontevreden
Lokaalnieuws-bericht
- Schade kleinerdan 10.000
euro
Schade kleinerdan 10.000
euro
Bijna ongevallen,ongevallen metgering letsel/EHBO zonder
verzuim
< 10.000 vbmKlein -
Figuur 16 - Liander Assetmanagement Risicomatrix
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 31
satie.Periodiekwordtdekwaliteitentoepasbaarheidvanhet
risicomanagementbeleidgeëvalueerd.Hierbijishetvanbelang
dathetrisicobeleidinovereenstemmingismetdestrategische
doelenenderisicobereidheidvandeorganisatie.
AssetgerelateerdrisicomanagementbeleidLiandergebruiktdeLianderAssetmanagementRisicomatrix
(ZieFiguur16enBijlage4)omassetgerelateerderisico’ste
kunnenwegenenbesluitvormingteondersteunen.Dematrix
wordtalsbeslismiddelgebruiktombesluitvormingvraagstuk-
kenmeeaftewegen.Bijhetbeoordelenvandezerisico’skijkt
Liandernaardeimpactvanmogelijkegebeurtenissenopde
bedrijfswaardeninrelatietotdewaarschijnlijkheidvandie
gebeurtenissenennietsecnaardeeffectenvanincidenten.
Deindicatorenvoordebedrijfswaardenzijnzoingerichtdatde
perceptievaneenbepaaldconsequentieniveauvergelijkbaar
istussendeverschillendebedrijfswaarden.Deweging‘Hevig’
isvooreenrisicometmilieuconsequentiestevergelijkenmet
deweging‘Hevig’voordekwaliteitvandelevering,voorde
financiëleconsequentiesofvoordeveiligheidsconsequenties.De
onderlingeverhoudingentussendemaatlattenzijngebaseerd
opwatindesectoreninaanverwantesectorengebruikelijkis.
IndeLianderAssetmanagementRisicomatrixisdezwaartevan
eenrisicoeenfunctievanheteffectendefrequentiedatdegebeur-
tenisplaatsvindt.Deindicatievandezwaarteisgekoppeldaan
dewijzewaaropdeorganisatiemethetrisicodientomtegaan.De
indicatieZH(zeerhoog)betekentdatmenonmiddellijkmitige-
rendemaatregelenmoetopstellenenvoorstellen.Bijdeindicatie
H(hoog)moetenervolgensdegangbareproceduresmaatregelen
wordenvoorgesteld.BijM(medium)dienenderisico’steworden
geëxtrapoleerdnaardetoekomstenmoetenermogelijkmaatre-
gelenwordenvoorgesteld.InhetgevalvandeindicatiesL(laag)en
N(nihil)zijngeenverdereactiesnodig.Lianderweegtrisico’sover
gehelecomponentgroepenennietpercomponent.
DeAssetmanagementRisicomatrixendeAllianderRisico-
matrixzijnmetelkaargeharmoniseerd.Hierdoorworden
assetgerelateerderisico’saltijdweergegevenopgeconsolideerd
Alliander-niveauindienditvantoepassingis.(ZieFiguur17)
Zeer HoogHoogMediumKleinZeer Klein
<5% >5%<25% >25%<50% >50<75% >75-100%
Waarschijnlijkheid
Onderdeel
>100M €
>50<100M €
>25<50M €
>10<25M €
>0,5<10M €
Imp
act
Zeer HoogHoogMediumKleinZeer Klein
<5% >5%<25% >25%<50% >50<75% >75-100%
Waarschijnlijkheid
Alliander
>100M €
>50<100M €
>25<50M €
>10<25M €
>0,5<10M €
Imp
act
Internationalmedia-
aandacht ofmeer dan
één maandnationaal
Structureelconflict
Schade groterdan 10M euro
Schade groterdan 10M euro
meerder doden>10.000.000 vbmRampzalig -
Imago
Risicomatrix Liander Assetsmanagement
Potentiële gevolgenPotentiële kans op incident met gevolgen
MM
M M
H H
H H
ZH ZH ZH ZH
ZH ZH ZH
ZH
ZHH H
H
L L
M M
M M
L L
L LN N
N NN N
N NN N N N
L L
M
Media Politiek
Financieel DuurzaamheidVeiligheidKwaliteit vanlevering
Categorie
Vrijwelonmogelijk
Onwaar-schijnlijk Mogelijk Waar-
schijnlijk Geregeld Jaarlijks Maandelijks Dagelijks Permanent
Nooiteerder vangehoord inindustrie
Wel eensvan
gehoord inindustrie
Meerderemalenbinnen
industrie
Wel eensgebeurdbinnenLiander
Meerderemalen
gebeurdbinnenLiander
Eén totenkele
malen perjaar binnen
Liander
Eén totenkele
malen permaandbinnenLiander
Eén totenkele
malen perdag binnen
Liander
Eén totenkele
malen perdag binnenregio vanLiander
<0,0001/jr >0,0001/jr >0,001/jr >0,01/jr >0,1/jr >1/jr >10/jr >100/jr >1000/jr
KLantenservice
Meer danéén weeknationalebericht-geving
Incidenteelconflict
Schade van 1Mtot 10M euro
Schade van 1Mtot 10M euro
Ongevallen metdodelijke afloop of zeer ernstig
letsel
1.000.000 tot10.000.000 vbm
Ernstig Landelijke klantenontevreden
Landelijkartikel, week
regionaal
Opeen-stapeling
problemen
Schade van 100Ktot 1M euro
Schade van 100Ktot 1M euro
Ongevallen meternstig letselmet verzuim
1.00.000 tot1.000.000 vbm
Hevig Regionale klantenontevreden
Regionaalartikel
Incidenteelprobleem
Schade van 10Ktot 100K euro
Schade van 10Ktot 100K euro
Ongevallen metletsel metverzuim
10.000 tot1.00.000 vbm
Matig Lokaal klantenontevreden
Lokaalnieuws-bericht
- Schade kleinerdan 10.000
euro
Schade kleinerdan 10.000
euro
Bijna ongevallen,ongevallen metgering letsel/EHBO zonder
verzuim
< 10.000 vbmKlein -
Figuur 17 - Relatie tussen risicomatrices
32
3.3.2RisicomanagementsysteemHetrisicobeleidisvertaaldinhetrisicomanagementsysteem
datgebaseerdisoppraktijkentheorie.Lianderpastrisicobe-
heersingtoevanuiteenproactieveinsteek,anticiperendop
deomgevinginplaatsvanuitsluitendopbasisvanhistorisch
perspectief.VandebedrijfsonderdelenvanLianderwordtver-
wachtdatzijbijhunbedrijfsvoeringdevolgendeuitgangspun-
tentenaanzienvanrisico’shanteren:
• Hetexplicietmakenvanderisicoafwegingindeplanvorming
bijhetbusiness-enhetjaarplanenindebesluitvorming;
• Hetperiodiekreviewenvanderelevanterisico’senderisico-
beheersingsactiviteiten,óókbijprojectenenprogramma’s;
• Hettoekennenvanrisico’saanrisico-eigenaren;
• Hetvoldoenaanwet-enregelgeving;
• HethandelenvolgensdeinterneproceduresendeAlliander
Gedragscode.
OrganisatiebreedrisicomanagementprocesHetorganisatiebrederisicomanagementprocesbiedteenstruc-
tuuromopeenvooriedereenherkenbarewijzeoverrisico’ste
communiceren.DoormiddelvanditprocesbewaaktLianderde
risico’sdiegevolgenkunnenhebbenvoordeorganisatie.Hetis
gebaseerdopeenverzamelingbestpractices(o.a.ISO31000en
COSOERM),procedureseninternecontrolesystemen.Hetrisi-
comanagementprocesiseencontinuprocesdatopeenvolgend
devolgendestappendoorloopt(ZieFiguur18):
1. Vaststellenvandeuitgangspuntenendoelstellingen;
2. Risico-inventarisatie:identificerenvanrisico’sdieeen
mogelijkenadeligeinvloedhebbenophetrealiserenvande
doelstellingen;
3. Risicoanalyse:beoordelenvanrisico’sdoormiddelvanhet
bepalenvandemogelijkeimpactenkansvanoptreden;
4. Geprioriteerderisico’snaderuitwerkenopoorzakenen
gevolgen;
5. Bepalenrisicobeheersing:vaststellenopwelkewijzerisico’s
wordenbeheerstenwelkemaatregelennoodzakelijkzijn
omderisico’saldannietverdertereduceren;
6. Monitorenvanderisico’sendewerkingvandegehanteerde
beheersmaatregelen.
Omhetrisicomanagementprocesintebeddenindeorganisatie
heeftLiandereenrisicomanagementinfrastructuuropgesteld.
Derisicomanagementinfrastructuurbestaatuitdevolgende
onderdelen:(1)Risicotaal(begrippenkader),(2)Takenenverant-
woordelijkheden,(3)Risicorapportageen(4)Risicomanagement
technologie.Eennaderetoelichtingisopgenomeninbijlage2.
RiskBasedAssetmanagementmethodiekHetnemenvancomplexebeslissingen,overgroteaantallen
assetsdiebovendieneenzeergrotediversiteitvertonen,vereist
eengeavanceerdebesluitvormingsmethodiekomtewaarbor-
gendatdebeschikbaremiddelen(zoalsfinanciën,kennisen
kundeenmanagementaandacht)optimaalwordenaange-
wend.Hetaantalalternatievebestedingsmogelijkhedenis
vrijwelonbeperktendemogelijkealternatievenmoetenvanuit
verschillendegezichtspuntenwordengeëvalueerd.Metandere
woorden:debijdragevandemogelijkealternatievenaande
bedrijfsdoelstellingendienttewordenbepaaldomdiealter-
natieven,diedegrootstebijdrageleverenaandeprestaties,te
kunnenselecteren.Lianderpastvoorhetnemenvanbeslissin-
genmetbetrekkingtotdeallocatievanhetbeschikbarebudget
deriskbasedassetmanagementmethodiektoe,welkepast
binnenhetorganisatiebrederisicomanagementsysteem.
Deriskbasedassetmanagementmethodiekbestaatuitaan
aantalprocessendiesamenhetriskbasedassetmanagement
methodiekvormen.(ZieFiguur19,pagina31)
GlobaalomvatRiskBasedAssetmanagementdevolgende
stappen:
1. Analyseproces
Hetidentificeren,inventariserenenanalyserenvanrisico’s
diedebedrijfsdoelstellingenvandeAssetOwner(kunnen)
bedreigen,inclusiefbepalingvanhetrisiconiveauopbasis
vanhetdaartoedoordeAssetOwneropgesteldebeoordelings-
kader.Risico’swordenopgenomeninhetrisicoregister.
2. Besluitvormingsproces
Hetbepalenvanmogelijkemaatregelenomhetniveauvan
degevondenrisico’stereducerenenhetselecterenvaneen
optimalecombinatievanmaatregelenopbasisvanhun
effectiviteit,dieLianderaandehandvandebedrijfsdoel-
stellingenbeoordeelt,waarbijgebruikwordtgemaaktvan
portfolio-optimalisatie.Ditzalleidentoteenpakketvan
maatregelen.
3. Realisatieproces
Hetuitvoerenvandegekozencombinatievanmaatregelen
doormiddelvanconcreteuitwerking,opdrachtverlening
aandeuitvoerendebedrijfsonderdelenenvoortgangsbewa-Figuur 18 - Organisatiebreed risicomanagementproces
1.Uitgangspunt(en)
vaststellen
2.Risico’s
identificeren
3.Risico’s
beoordelen
4.Geprioriteerde
risico’suitwerken
5.Risico-
beheersingbepalen
6.Monitoren
risico’sen werkingbeheers-
maatregelen
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 33
king.Derealisatievandezemaatregelenzaltotgevolgheb-
bendatLianderderisico’sbeheerstinovereenstemming
metdebedrijfsdoelstellingen.
4. Blootstellingsproces
Hetaangepastenetwerkwordtblootgesteldaannieuwe,
toekomstigeomstandighedenwatweernieuwerisico’smet
zichmeebrengt.
AssetmanagementgeeftbinnenhetvoorLiandergestelde
risicomanagementsysteeminvullingaaneenrisicomanage-
mentprocestenbehoevevandeassetgerelateerderisico’s.Dit
sluitaanophetorganisatiebrederisicomanagementproces.Het
procesgeeftaanhoehetanalyseprocesenbesluitvormingspro-
ceszijningevuldensamenhangen.(ZieFiguur20)
Hetassetgerelateerderisicomanagementprocesomvatde
volgendestappen:
1. Risicoinventarisatieen-analyse
Identificeren,inventariserenenanalyserenvanrisico’sdie
vaninvloedzijnopdebedrijfsdoelstellingenvandeAsset
Owner,inclusiefbepalingvanhetrisiconiveauopbasisvan
hetdaartoedoordeAssetOwneropgesteldebeoordelings-
kader.
2. Ontwikkelingvanalternatieveoplossingen
Bepalenvanmogelijkemaatregelenomhetniveauvande
gevondenrisico’stereduceren.
3. Keuzeengoedkeuring
Hetselecterenvaneenoptimalecombinatievanmaat-
regelenopbasisvanhuneffectiviteit,dieaandehandvan
Risicoregister Besluitvormingsproces Maatregelen
Analyseproces Realisatieproces
Netwerkperformance Blootstellingsproces Netwerk
Assetmanagement
Service ProvidersFiguur 19 - Risk based assetmanagement methodiek
Ontwikkelen
van
alternatieve
oplossingen
Keuze en
goedkeuring
Implementatie
en programma
management
Evalueren
Enterprise Risk Managementproces
Assetmanagement risocomanagementproces
Risico-
inventarisatie
& risicoanalyse
Figuur 20 - Samenhang risicomanagementprocessen
34
debedrijfsdoelstellingenwordtbeoordeeldmetgebruik-
makingvanportfolio-optimalisatie.
4. Implementatieenprogrammamanagement
Hetuitvoerenvandegekozencombinatievanmaatregelen
doormiddelvanconcreteuitwerking,opdrachtverlening
aandeserviceproviderenvoortgangsbewaking.
5. Evaluatie
Evaluerenvandeuitvoeringvandeverleendeopdrachten
opdrieniveaus,namelijkdefeitelijkevoortgang,dekosten
endeuitvoeringvandemaatregeleneventueleoptimalisa-
tiemogelijkhedendaarbijendebijdragevanhetuitvoeren
vandemaatregelaandereductievanderisico’s.
3.4 risicoprofiel Liander
HetLianderrisicoprofielisopgebouwduitLianderbedrijfs-
brederisico’senassetgerelateerderisico’s.
Bedrijfsbrederisico’sDegrootsterisico’stenaanzienvanhetrealiserenvandestra-
tegischedoelstellingenvanLianderzijnopgenomenintabel5
ennaderuitgewerktinbijlage3.
Risicotitel Risico-
niveau
Trend
1. Datamanagement (kwaliteit,
integriteit en security)
2. Stabiliteit regulering
3. Tekort technisch personeel
4. Veranderende competenties
5. Storingsverbruikersminuten (E)
Tabel 5 - Bedrijfsbrede risico’s
Hetrisiconiveauisperbedrijfsbreedrisicovastgesteld,waarbij
alstijdshorizondekomendebusinessplanperiodevan5jaar
geldt.(ZieFiguur21)
Zeer Hoog
4
3
4
HoogMediumKleinZeer Klein
<5% >5%<25% >25%<50% >50<75% >75-100%
Waarschijnlijkheid
LianderCategorie
>100M €
>50<100M €
>25<50M €
>10<25M €
>0,5<10M €
Zeer ernstig
Ernstig
Aanzienlijk
Matig
Beperkt
Imp
act
5
1,2
Figuur 21 - Risicoportfolio bedrijfsbrede risico’s
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 35
Onderdeelvanhetorganisatiebrederisicomanagementproces
ishetperiodiekevaluerenvanderisicoregistersvandebedrijfs-
onderdelen.Lianderidentificeertopdezewijzewordennieuwe
risico’s,enanalyseertbestaanderisico’snaderoprelevantieen
significantie.Vanderisico’svermeldinhetKCD2010-2016isin
tabel6destatusweergegeven.
Assetgerelateerderisico’sLianderisin2009gestartmethetopwaarderenvanzijnknel-
puntenregisternaareenvolwaardigrisicoregister.Deafgelopen
tweejaarheeftLianderhetrisicoregisterverderontwikkeld
waardoorhetaantalgeïdentificeerderisico’stenopzichtevan
hetKCD2010-2016sterkgestegenis.Deontwikkelingeninaan-
tallenenwaarderingvanrisico’szijnalsvolgt.(ZieTabel7)
Indeperiodetussen1januari2010en2september2011zijner
56nieuwerisicomeldingengedaandiebetrekkinghebbenop
deelektriciteitdistributie.Zeshiervanzijnafgewezenalsrisico
inverbandmetoverlapmetbestaanderisico’sen/ofomdatdeze
nietassetgerelateerdwaren.Persaldozijner50elektriciteits-
risico’sinhetrisicoregisterbijgekomen(9Hoog,25Medium,11
Laag,5n.t.b.).
Risicotitel Status
1. Economische situatie Dit is geen significant risico meer. Bezien vanuit de kans van optreden en de aanwezige beheersmaatrege-
len is er geen directe dreiging voor de continuïteit van Liander.
2. Energietransitie Liander heeft aandacht voor het risico dat hij de verwachtingen ten aanzien van de veranderende rol van
de netbeheerder onvoldoende kan waarmaken. De energietransitie leidt tot een groot aantal veranderin-
gen op de volgende gebieden: aanpassingen in de technische infrastructuur, nieuwe rollen ten behoeve
van klanten en markten, per tijdsinterval en per regio een sterk wisselende productie en afname van
energie en hogere eisen met betrekking tot veiligheid, duurzaamheid en ruimtelijke ordening. Vanuit
maatschappelijke, technologische, economische en politieke veranderingen is een groot aantal risico’s
te benoemen. Liander speelt op de onzekerheden rond de energietransitie in door het ontwikkelen
van scenario’s met een bijbehorende strategie, het implementeren van een flexibele infrastructuur, het
opstellen van netstructuurplannen, het digitaliseren van de netten, etc. De energietransitie op zichzelf
is derhalve geen risico, maar een feitelijkheid. Vanwege het complexe karakter analyseert Alliander de
risico’s m.b.t. de energietransitie en herijkt Alliander op basis hiervan de positie van het risico in het
Alliander risicoportfolio herijkt.
3. Meetdienst regulering De Eerste Kamer heeft op 22 februari 2011 unaniem ingestemd met de aangepaste wetsvoorstellen over
de invoering van de slimme meter in Nederland. Met dit besluit is helderheid gekomen over de invoering
van de slimme meter.
4. Extreme externe
omstandigheden
Liander heeft ten behoeve van het voorkomen van ernstige onderbrekingen in de bedrijfsvoering en
dienstverlening en het beschermen van mensen, milieu en middelen een Business Continuity Plan op-
gesteld en geïmplementeerd. Extreme externe omstandigheden worden hiermee, voor zover mogelijk,
beheerst. Business Continuity Management (BCM) binnen Liander maakt een ontwikkeling door, waarmee
een positieve risicotrend getoond wordt. Initiatieven met betrekking tot het optimaliseren van BCM dienen
ervoor te zorgen dat deze trend zich voortzet.
5. Leeftijdsopbouw Liander
medewerkers
Dit risico wordt beheerst door personeels- en formatieplanning. Het toont, door de diverse projecten en
initiatieven, een positieve risicotrend.
Tabel 6 - Status risico’s KCD 2010-2016
Risiconiveau Risicoregister
(per31/12/2009)
Open Voorlopig
ingeschat
Ingeschat Inanalyse Risico-
analyse
uitgevoerd
Risicoregister
(per2/9/2011)
Zeer Hoog 0 0 0 0 0 0 0
Hoog 5 0 0 0 5 9 14
Medium 5 0 1 23 0 6 30
Laag 0 0 0 10 0 1 11
Nihil 0 0 0 0 0 0 0
Eindtotaal 10 5 1 33 5 16 60
Tabel 7 - Ontwikkeling van assetgerelateerde risico’s
36
Detop10assetgerelateerdeelektriciteitsrisico’svoorLiander
zijnopgenomeninbovenstaandetabel.Derisico’szijnnader
uitgewerktinbijlage5.(ZieTabel8)
Hetassetmanagementrisicoregisteriseendoorlopendenlevend
register,waaruitLiandercontinuopbasisvanrelevantieen/of
urgentierisico’sselecteertvoorverdereanalyseenbeleidsont-
wikkeling.Hierdoorisdetop10vanmeestrelevanterisico’sten
opzichtevanhetKCD2010-2016opsommigeplaatsengewijzigd.
Ditbetekentdatnieuweofbestaanderisico’seenhogerrisico-
niveauhebbengekregendandemeestsignificanterisico’suithet
KCD2010-2016ofdateenrisicoisopgelost.Onderstaandetabel
bevateenoverzichtvanderisico’szoalsbeschreveninhetKCD
2010-2016dieuitde10meestsignificanterisico’sverdwenenzijn,
inclusiefdehuidigestatus.TenopzichtevanhetKCD2010-2016
zijner5risico’sverdwenen.
Doordesterkegroeiinhetaantalgeïdentificeerderisico’sheeft
Lianderzijnrisicoprofieldeafgelopenjarenbeterinbeeld
gekregen.AlsgevolghiervanisLiandernogbeterinstaatom
allebeschikbaremiddelendaarintezetten,waardebijdrage
aanbedrijfswaardenhethoogstis.Concreetbetekentditdat
onderhouds-eninvesteringsplannengebaseerdwordenop
risicoanalyses.
Tabel 8 - Top 10 assetgerelateerde risico’s
Risicotitel* TypeAsset Risico-niveau Maatregel
1. Falen Nekaldiet-moffen Verbinding Hoog Vervangen
2. Vertraging smart metering t.g.v. stalen meterborden Aansluiting Hoog Vervangen
3. Zwak TF-signaal t.g.v. wijziging configuratie HS-netten Toonfrequent Medium Bedrijfsvoering TenneT
4. Falen 50kV COQ-installatie Schakelaar Hoog Invoeren 20kV
5. Asbest in SACE DBB schakelaar Schakelaar Hoog Saneren
6. Onjuist functioneren beveiliging Beveiliging Hoog Controleren/ instellen
7. Gebrek aan reserveonderdelen toonfrequent Toonfrequent Hoog Aanschaf
reserveonderdelen
8. Besturingssysteem HS/MS-station IT Hoog SA Liander
9. Realiseren van tijdige netverzwaring ten behoeve van
faciliteren energietransitie
Algemeen Hoog Overleg TenneT
10. Storing aan elektriciteitskabels t.g.v.
beschadiging bij graafwerkzaamheden
Kabel Hoog Toezicht
* de nummers geven geen prioritering van de risico’s, maar dienen alleen om de risico’s in de matrix te kunnen plotten.
Tabel 9 - KCD 2010-2016 assetgerelateerde risico’s die uit top-10 zijn verdwenen
Risicotitel TypeAsset Status
PCB-houdende distributietransformatoren Transformator Risico monitoren
Gebrek aan extra reservetransformatoren (HS/MS) Transformator Maatregel in uitvoering
Falen Ravo-G LS-kabels Kabel Maatregel in uitvoering
Falen 50kV oliedrukkabels Kabel Risico monitoren
Asbest in SACE DR schakelaar Schakelaar Maatregel uitgevoerd
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 37
De energietransitie en de verdere elektrificering van de
maatschappij worden gefaciliteerd met een informatie- en
telecommunicatie-infrastructuur, waarmee het mogelijk is
om actuele informatie uit de elektriciteitsnetten te verzame-
len, te analyseren en te gebruiken voor netsturing.
Energietransitie, marktfacilitering en innovaties leiden
tot een grote hoeveelheid aan additionele data. Voor
de verwerking daarvan is het noodzakelijk de informa-
tiesystemen op orde te hebben en te verbeteren. Het IT
landschap wordt daartoe uitgebreid en er worden relaties
gelegd tussen systemen die tot nu toe relatief stand-
alone acteerden (SAP, GIS, DMS, Scada).
Liander heeft een 5-jaren data verbeterplan. De uitvoe-
ring hiervan heeft als resultaat dat de essentiële data als
basis voor het beheren van de assets is opgeschoond en
geïntegreerd in de systemen.
Liander zet sterk in op innovatie om de kwaliteit, capa-
citeit en veiligheid van het netwerk in de toekomst te
kunnen garanderen. Hierbij wordt met diverse partijen
samengewerkt in innovatieve projecten en pilots. De
projecten en pilots komen voort uit een aantal innovatie
thema’s, waarbij de individuele initiatieven worden be-
stuurd vanuit het Innovatie funnelproces.
4.1 informatiemanagement
Betrouwbareenvolledigedataiseencrucialeennoodzakelijke
voorwaardevoordoelmatigmanagementvandegehelelevens-
cyclusvandeassetsvanLiander.Doorhetdigitaliserenvan
processenennetten,neemtdehoeveelheidbeschikbaredata
toe.Debesturingvanhetnetisintoenemendemateafhanke-
lijkvandigitalesystemen.Eenvoorbeeldhiervanisopafstand
schakelenvanhetnetinplaatsvanhandmatigebediening
zoalsdatnuhetgevalis.
Dekwaliteitvandebeschikbaredataiséénvandecruciale
randvoorwaardenvanLiandervoorhetbeherenvanhetnet-
werk.Lianderwerktopeenaantalmanierenaanhetverbeteren
vandedatakwaliteit,door:
• Hetuitvoerenvandataschoningendataverbetering;
• Hetdigitaliserenvanwerkzaamheden(o.a.digitaalinmeten,
schetsenmobieletoepassingen)omfouteninoverdrachtvan
papiernaarsysteemtevoorkomen,dezetevereenvoudigenen
verderteintegrerenvanhetITlandschap.
• Meergebruiktemakenvanstandaardinterfaces
Hetvereenvoudigenvanprocessen.
EnterpriseAssetManagement(EAM)MetEnterpriseAssetManagementkiestLiandervooreen
integrale,ronddeassetgecentreerdeinrichtingvanbedrijfs-
processenenIT-systemenzodatdeplan,do,checkenactcycle
zoalsbeschrevenindeNTA8120integraalondersteundwordt.
Procesverbeteringenvolgenduitonderanderehetdigitalise-
ringvannetteneneisenvanuitdeenergietransitieworden
beoordeeldvanuithetperspectiefvandeassetlifecycleenhet
maximaliserenvandebedrijfswaarden.
Figuur 22 - Procesverbeteringen in het kader van EAM
BinnendeEAMbenaderingstaatdeassetcentraalmet
daaromheendebelangrijkstestappenuitdeassetlife-cycle.
ProcesverbeteringenbinnendeEAMroadmapzijngerichtop
hetnemenvanbeterebesluitenen/ofefficiënterwerken.Per
stapuitdeassetlife-cyclebestaandevolgendeambities:
1. AssetsE/G/T:Standaardisatieendatakwaliteitzijneen
voorwaardevoorefficiënteeneffectievebedrijfsprocessen
endienenalskatalysatorvoorintegratievanprocessen
langsdeassetlifecycle.
2. Strategie,planningenbeleid:Verbeterenvaninzichtvannet
enklantbehoeftesdoorhetinsamenhangpresenterenvan
klantprognoses,net,netprestaties,invoedings-&afnamepa-
tronenenontwikkelingeninderegio.Randvoorwaardenzijn
eeneenduidigerelatietussenrisicoregister,netstructuurplan
enportofolioplanningendemogelijkheidvoorhetmakenvan
eengeautomatiseerdescenarioplanning.
3. Nieuwbouw,verwijderen,wijzigen:Vereenvoudigen,stan-
daardiserenendigitaliserenvanwerkprocessen,verbeteren
voorspelbaarheidproductiedoorversterkenvanplanning
4 informatiemanage-ment en innovatie
Driver:betere
besluiten,e�ectiever
werken
Driver:e ciënter werken enkwaliteits-
verbetering
2.Strategie,planning,
beleid
3.Nieuwbouw,verwijderen,
wijzigen
4.Bedrijven
& storingen
5.Onderhoud
6.Beoordelen
& Analyseren
1. Assets E/G/T
(netwerk)
38
enprognosecompetentieenintegratiemetprocessenenIT-
systemenvande(onder)aannemersdoormiddelvanservices.
4. Bedrijven&storingen:Vereenvoudigen,standaardiseren
endigitaliserenvanwerkprocessenenhetvoorkomenvan
storingenenverkortenvanstoringsafhandelingdoordigi-
talenetten(verrewaarneembaarenverrebedienbaar).
5. Onderhoud:Vereenvoudigen,standaardiserenendigita-
liserenvanwerkprocessenenversterkenconditiemanage-
mentmetsignalenuitdigitalenetten.
6. Beoordelen&analyseren:Versterkenprestatie-enkwali-
teitsmanagementmetverbeterdeketeninrichtingenKPI
rapportages.
ProcesverbeteringenindeEAMroadmapzijnopgedeeldineen
drietalfases,startendmetdebasisoporde,desintegratievan
processenensystemenenvervolgenshetuitnuttenvanproces-
senmetinformatieuitprocessenendigitalenetten.Omzeker
testellendatbovengenoemdeverbeteringenelkaarversterken
iseenEAMdoelarchitectuurenprojectkalenderopgestelddie
dekomende5jaarwordtgerealiseerd.Deprojectenkalander
wordthalfjaarlijksherijktenaangepastopdeactuelesituatie.
Vanuitdehistoriezijnermeerderesystemendiedatabevatten
metinformatieoverdeassets.Dezesystemenbestaano.a.uit
geografische-(GIS),onderhouds-(MainT),storings-(KLAK),
financiële-enbedrijfsvoeringsystemen(DMS).MetdeEAM
doelarchitectuurstreeftLiandernaareenvereenvoudigd
geconsolideerdlandschapwaarindeverschillendetypeasset
data(o.a.geografische,storings-enfinanciëlegegevens)en
omgevingsdata(o.a.gebouwen,weerengrond)geïntegreerd
beschikbaarzijnopindividueelassetniveau.Opdezewijzekan
Lianderassetdataeenvoudigontsluitenenwordtdemoge-
lijkheidgebodenvoorbetereengeavanceerdereanalysester
ondersteuningvandeLianderbedrijfsprocessen.
DebasissystemenvoorhetLianderBMRzijn:
• DMS/EMSvoorbedrijfsvoeringsdata;
• GISvoorgeografischedata;
• ERPvoorwerkordermanagement;
• Financiënenanalyticsvoorgeïntegreerdeinformatievoor-
zieningenanalyseoverdezesystemenheen.
Desystemenbevattenophoofdlijnenalleassetdatagedurende
deheleassetlifecycle.Deeerstebelangrijkestapmetbetrek-
kingtotderealisatievandeEAM-roadmapisinjuni2011gezet
methetterugbrengenvandeLianderGIS-systemenvandrie
verschillendesystemennaaréén.
Deafgelopentweejaarisernietalleengewerktaanhetverbe-
terenvandedata,maarookaanhetverbeterenvandedata-
beheersprocessen.Zoiserhetdata-eigenaarschapingericht.
Lianderheeftvoorelkdatadomeineenverantwoordelijkedata-
eigenaar.Dedata-eigenaren(EDE’s)zijneindverantwoordelijk
voordedatakwaliteitbinnenhundomein.Eenoperationele
dataeigenaar(ODE)helpthierbijenisverantwoordelijkvoorhet
dagelijksebeheerenkwaliteit.Demonitoringvandedatakwa-
liteitendevoortgangvandedataverbeteringenvindenplaats
inhetAssetDataKwaliteitTeam(ADKT).Inditteamzijndata
eigenaren,informatiemanagementenITvertegenwoordigd.
Indecember2010isLiandergestartmeteenbedrijfsbrede
inventarisatievandeasset-datakwaliteitomderisico’sin
kaarttebrengen.Derisico’sophetgebiedvanveiligheiden
wetgevingzijnalseersteopgepakt.Ineenvastgesteldesetvan
attributendieeenraakvlakhebbenmetveiligheidenwetgeving
zijnuiteindelijk105attributengeprioriteerd.Vandeze105
attributenzullener18inhetprojectDAADwordengeschoond.
Deoverigenzijnopgenomeninhetvijfjarendataverbeterplan
welkevanaf2012wordtopgeschoond.
ViavijfspeerpuntengaatLianderzorgenvooreenvolledig,
juistentijdiggevuldBMR:
• Eenvijfjarendataverbeterplan:LiandervulthetBMRvolgens
eenvijfjarenplanaanenuniformeertdeze.Indecember2010is
gestartmetheteersteproject(‘DAAD’)vanditdataverbeterplan;
• Dedoorontwikkelingvanhetlogischdatamodel:Het
datamodelwordtverderaangevuldmetconditieenmeer
real-timegegevens.Aandehandvanhetlogischedatamodel
vindendedataschoningenplaats.Ditiseencontinuproces;
• HetmaandelijksmonitorenBMR:Doordedatamaandelijks
temonitorendraagtLianderzorgvooreenvolledigenjuist
BMR.Ditgebeurtdoormiddelvanmetingenindesystemen
encontrolesophetproces;
• Eenmeldingsloketvoordatafouten:Viaditloketkunnen
medewerkersen/ofaannemersopeeneenvoudigewijzeda-
tafoutenmelden.DemedewerkersvanLiander’sGIS-teams
verwerkendezedatafoutendirectindebronsystemen;
• Hetautomatiserenvanhetmutatieproces:Hetmutatieproces
borgtdatallemutatiesinhetnetwerkwordenverwerktinhet
BMR.Demedewerkersen/ofaannemersleverendemutaties
momenteelanaloogendigitaalaan.Lianderstreefternaar
omdezemutatiesindekomendejarenvolledigtedigitali-
seren.DezedigitaliseringwordtdoorhetEAM-programma
gerealiseerd.
Lianderbereidtzichmethetvijfjarendataverbeterplanvoorop
detoekomstigedata-eninformatiebehoeften.Hierinwordteen
drietalstappenonderkend:basisoporde,conditiemanagementen
uitnuttenreal-timenetgegevens.Hiermeewordtdataaangevuld,
verbeterdofwordenernieuwedata-elemententoegevoegd.
Perstapzijnverschillendeprojectenvoorzien:
• Basisoporde:Uniformeadresregisters,liggings-enkernge-
gevenskabels,leidingenenstations.Dezesetvanbasisgege-
vensmaaktprojectenalsDMSenfoutzoeklocatiemogelijk.
• Conditiemanagement:Creërenvaneenlinktussendedata-
domeinenvanonderhoud,inspectie-,storings-enbelasting-
gegevens.Uitbreidendatamodel.Dezesetvanconditiegegevens
maaktprojectenalsAssetanalytics,ontwerpassetregistratie
enverbeterdeonderhoudsprocessenmogelijk.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 39
• Uitnuttenreal-timegegevens:Datamodeluitbreiden,kwa-
liteitenkwantiteitvanbelastings-enflowgegevens.Dezeset
vanreal-timegegevensmaaktvoorspellenvancapaciteiten
storingenmogelijk.
DoorhetvijfjarenverbeterplanblijftLianderookaangesloten
bijrecenteontwikkelingeninennieuweeisenuitdesector.Voor
iederdataverbeterprojectsteltLiandereersteenbusinesscaseop.
HetDAADprojectisdeeerstestapinhetvijfjarenverbeterplan
enheeftalsdoelhet100%volledigmakenvanhetBMRop18
belangrijkebasisdataattributen(zieonderstaandetabel).
Attributenbinnen
scopeElektra
AttributenbinnenscopeGas
Materiaal van de kern Materiaalsoort
Isolatiemateriaal Bekledingswijze (staal)
Doorsnede Diameter
Aard Aard
Locatie Locatie
Spanningsniveau Druk
Lengte Lengte
CircuitLengte Kathodische bescherming (staal)
Legjaar/Legperiode Legjaar/Legperiode
Tabel 10 - Belangrijke basis data attributen
LianderstreefternaarprojectDAADbegin2012afteronden.
4.2 innovatie
DoorsterkintezettenopinnovatiestreeftLianderdeimpact
vannieuweontwikkelingentebegrijpenentebeïnvloedenomzo
tijdigvoorbereidtezijnenookdekwaliteit,capaciteitenveiligheid
vanhetnetendienstverleningindetoekomsttekunnenblijven
garanderen.
Innovatieszijngerichtopnieuweklantproductenomduurzaam
energietegebruikenenenergietebesparen,klantprocessenvoor
eenbetereklantservice,operationeleentechnischeprocessenom
hetwerkefficiënterendoelmatigeruittevoerenennieuweassets
omdeleveringzekerheidenbetaalbaarheidvanhetnetteborgen.
Lianderdoetinnovatienietalleen.Liandermaaktzijninnovatie-
krachtsterkerdooropdiversemanierensamentewerkenmet:
• Collega-netbeheerders.OpdezewijzevoorkomtLianderdat
hetwieltweekeerwordtuitgevonden;
• Klanten(o.a.consumenten,gemeenten,woningbouwvereni-
gingenenenergieleveranciers)omtezorgendatLiander’s
dienstenaansluitenbijdeklantbehoefte;
• Toeleveranciers(o.a.Locamation,EatonenHAE)zodatzij
productenmakendieaansluitenopLiander’sbehoefteen
zodatereenmarktmetmeerdereaanbieders;
• Kennisinstellingen(o.a.TNOenKEMA)enuniversiteiten
(o.a.TUEindhovenenDelft)omtoegangtehebbentotde
nieuwsteontwikkelingeneninzichten.Bijvoorbeeldde
samenwerkingmetdeTechnischeUniversiteitEindhoven,
waarLiandereendeeltijdhoogleraarlevert,waardoorLian-
derdetoegangheefttoteengrotekennisbron,stagiaires,
laboratoriumcapaciteitetc.
LianderwerktaaneenaantalSmartGridsproeftuinen,waarin
degeheleenergievoorziening,samenmetallestakeholders,
slimmerisingericht.Omdezeinnovatieveconceptenopeen
integraalniveautebeproevenwerktLianderopditgebied
intensiefsamenmetanderenetbeheerders,bedrijven,branche-
organisaties,gemeenten,universiteitenenkennisinstellingen.
Doorcollectiefsystemenenconceptenteontwikkelenwordtde
energietransitieopeenuniformewijzegefaciliteerd.Samen-
werkingiseensleutelbegripenditwordtindetoekomstverder
versterkt.
Idee opname Project voorstel Eerste fase project Project vervolg Pilot Overdracht
Initiatie Definitie Uitvoering/Realisatie Afsluiting
1e fase
Opdracht/mandaat
expert-groep
andere innov. partij
Uitgewerkt idee
Afdeling overleg
IdeeKeuze
project-leider
Power -PID
Evaluatie
Nee
Nee
PilotVervolg
Eind- rapport
Project-decharge
Evaluatie
go/no go
go/no go
go/no go
Nee
Nee
Nee
Mits
Ja
Ja Ja Ja
Figuur 23 - Innovatiefunnelproces
40
EffectieverinnoverendoorstructureringvaninnovatieprocesOminnovatieveprojectenbetertotontwikkelingtelatenkomen
werktLiandermomenteelaandeinrichtingvaneencentrale
innovatie-afdelingwaarbijallenet-enassetgerelateerdeinnova-
tiesbinnenhetbedrijfvanuitéénafdelingwordengeregisseerden
gecoördineerd.Deinnovatie-afdelingversnelthetimplementeren
vaninnovaties.Alsprocestoolwordthierbijgebruikgemaaktvan
eeninnovatiefunnel(trechter),waardoorLianderprojectenkan
volgenensturen.(ZieFiguur23,pagina37)
Deinnovatiefunnelwordtgevoedvanuiteenaantalinnovatie-
thema’s:Flexibelenetten,Vergrotenbeheersbaarheid,Duurzaam-
heidenSlimmerenefficiënterwerken.Dezethema’sgeldenals
toetsingskadervoorhetvoortzettenvaninitiatievenalsmedeals
initiatorvoorhetgenererenvannieuweinnovatieveideeën.
FlexibelenettenLianderlegtzijnnettenvanoudsheraanvooreenlevensduur
vaneenaantaldecennia(zo’n30tot50jaar).Hieropzijnook
dereguleringendefinancieringvandenettengebaseerd.De
maatschappijendeklantenvanLianderwordenechtersteeds
dynamischer,waardoorhetnietvaststaatdateeninvestering
voormeerderedecenniadoelmatigis.Denkhierbijaanaanslui-
tingenennettentenbehoevevanwindturbines.Windturbines
hebben‘slechts’eenlevensduurvan15tot20jaar,nettendie
hiervooraangelegdworden30tot50jaar.
Liandergaatdaaromactiefopzoeknaarmethodenomflexibe-
lerenettenenaansluitingenterealiseren.Hierbijkangedacht
wordenaancomponentenmeteenkorterelevensduur,modu-
lairbouwen,mobieletoepassingenofbijvoorbeeldhettoepas-
senvanopslag.Dergelijkeflexibiliteitzorgtwaarschijnlijkook
voorheteenvoudigerkunnenrealiserenvannieuweaansluitin-
genbinnendevereistewettelijketermijnofbinnendedoorde
klantgewenstetermijn.
VergrotenbeheersbaarheidInverbandmetdegestarteenergietransitiezaldecomplexiteit
vanenergiestromendekomendejarensterkgaantoenemen.
Ditgeldtzowelvoorelektriciteitalsvoordegasnetten.Invoe-
dingvanbiogasengroengasingasnettenendecentraleopwek
doorwindturbines,WKK’senzonnepanelenleverenslecht
voorspelbareenmoeilijkregelbareenergiestromenop.Hetaan-
bodvandeenergieisweersafhankelijkofhetiseenrestproduct
vaneenklantproces.Voordestabiliteitendebetrouwbaarheid
vandenettenishetbelangrijkommeerinzichtengriptekrij-
genindezeenergiestromen.
Ditinzichtwordtgerealiseerddooreengoedevastlegging,me-
tingeninterpretatievandatauitdenetten.Ditgeldtvoorzowel
statische(vastecomponentgegevens)alsdynamischegegevens.
Nieuwetechniekenenkenniswordenontwikkeldomvande
grotehoeveelhedendatadaadwerkelijkeinformatietemaken
omzohetnetbetertebeheren.
Belangrijkeontwikkelinghierbijisdeverdereuitrolvandesen-
soreninhetnet.OpinnovatiegebiedgaatLianderdekomende
jarensensortechniektoepasbaarmakeninhetMS/LS-station,
zodatLianderopsteedslagerniveauinhetnetmeerinzicht
krijgt.Devolgendestapishetdaadwerkelijkmanagenvande
energiestromenalsmarktfacilitering,danwelomdenetten
betertebeheren.
DuurzaamheidVerduurzamingvandeenergievoorzieningiseenbelangrijk
aandachtspuntvoordetotalemaatschappij.Hierbijzijninno-
vatiesnoodzakelijkomLiander’snettenklaartemakenzodat
duurzameopwekkersenanderetoepassingenkunnenworden
gefaciliteerd.
IndenettenvanLianderzijn,vanuitdehistoriegegroeid,de
nodigestoffenaanwezigdiepotentieelvervuilendkunnenzijn
bijschadeofontmanteling.Lianderverduurzaamtdeeigen
bedrijfsvoeringenwerktaaninnovatiesomdeinvloedvanzijn
nettenopdeomgevingteverminderen.
Slimmer/efficiënterwerkenOmdebeheersbaarheidvanLiander’swerkzaamhedentever-
hogenendedreigendepersoneletekortenoptevangenwerkt
Lianderaaninnovatiesomdenetbeheerprocessenverderte
verbeterenenteoptimaliseren.Dittekortontstaatalsgevolg
vaneenstijgendearbeidsvraagindemarkt,eengroteuit-
stroomvangepensioneerdenindekomendejarenendooreen
beperkterebeschikbaarheidvantechnischpersoneelopalle
niveausindearbeidsmarkt.
Indeveranderendeenergiewereldzijn,metnameonderinvloed
vandeenergietransitie,nieuweconcepten,samenwerkingsver-
banden(zowelindeenergieketenalstranssectoraal)enandere
oplossingenwenselijkofnodig.Lianderispro-actiefopzoek
naardezeconceptenomteonderzoekenofLianderdaarmeede
samenlevingkanverbeteren.Voorbeeldenhiervanzijn:
• Lianderwerkttrans-sectoraalsamenhetgebiedvantelecom-
municatie.
• OphetgebiedvanSmartGridszijnnieuwemarktconcepten
(denkbijv.aanlokaleenergiemarkten)mogelijk.Liandertest
dergelijkenieuweconceptenindeSmartGridsproeftuinen.
Indetabel11,pagina39,iseenaantaldiversevoorbeelden
genoemdvansuccesvolleinnovatieprojecten,zoalsLianderdie
delaatstejarenheeftuitgevoerd.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 41
Tabel 11 - voorbeelden van succesvolle innovatieprojecten
Naamvaninnovatieproject Toelichting
Overgangsmof Liander heeft, samen met een leverancier, een overgangsmof ontwikkeld en ingevoerd. Hiermee
wordt het mogelijk om 3-fasen kabels (20kV Kudika of GPLK) te verbinden een 1 fase kabel (240
mm2 Al/25 mm2 Cu). Hiermee creëert Liander op eenvoudige manier mogelijkheden om nieuwe
type kabels in te passen in het bestaande systeem.
Reductie EM-velden Liander heeft de laatste jaren een meetmethodiek ontwikkeld om objectief elektromagnetische velden
te meten. Daarnaast heeft Liander gewerkt aan een aantal EM-velden reductie maatregelen, zodat
Liander daar waar velden eventueel te hoog zijn, effectieve oplossingen kan bieden.
SAsensor De laatste jaren heeft Liander, samen met Locamation, nieuwe stationsautomatisering sensoren
ontwikkeld. Deze sensoren hebben een levensduur van een paar decennia en ze zorgen slechts
voor metingen in de primaire installatie en omzetting en verzending naar een centrale computer.
De intelligentie wordt hiermee centraal in onderstations geplaatst, wat de beheersbaarheid en
onderhoudbaarheid sterk verhoogd. Daarnaast zorgt het voor een flinke reductie van Liander’s
jaarlijkse vervangingsinvesteringen. Inmiddels is het besluit genomen dat deze SAsensoren in de
komende jaren in alle onderstations wordt geïmplementeerd.
I-net Een nieuw MS-concept is ontwikkeld. Dit als alternatief voor Liander’s 50kV netten en daarnaast
om de capaciteit van zijn MS-netten uit te breiden, zodat Liander klaar is voor decentrale opwek,
warmtepompen, elektrische auto’s e.d. In de middenspanningsruimte wordt ook de benodigde
intelligentie ingepast. In 2011 is gestart met de implementatie van dit concept.
Microgrid Bronsbergen In een vakantiepark heeft Liander, in het kader van een Europees project, onderzocht hoe Liander
op lokaal niveau vraag en aanbod kan balanceren, terwijl een hoge leveringszekerheid van
elektriciteit voor de bewoners voorop blijft staan. Het heeft daarmee in de praktijk aangetoond
dat het goed mogelijk om een klein elektriciteitsnet tussen 200 woningen (inclusief 110 daken
vol zonnepanelen) te creëren dat losgekoppeld kan worden van de reguliere energievoorziening
vanuit het landelijke net. Op het vakantiepark in Zutphen heeft Liander een autonoom net
gecreëerd met behulp van elektriciteitsopslag en zonnepanelen. Het park is hiermee onafhankelijk
van storingen in het MS-net en Liander heeft ook de power quality volledig in de hand.
Ontwikkeling diagnostieken De laatste jaren heeft Liander de nodige diagnostieken ontwikkeld om de toestand van
netcomponenten kunnen bepalen. Dit in samenwerking met bijv. TU Delft, Kema en TU Eindhoven.
Denk hierbij aan diagnostieken voor kabels (bijv. PD-online of OWTS), schakelaars en transforma-
toren.
1 fase 630 mm2 20kV mof Samen met leverancier Cellpack heeft Liander een nieuwe mof ontwikkeld voor 630 mm2 20kV
kabels.
Smart Power City Apeldoorn In een wijk in Apeldoorn heeft Liander samen met een consortium aan partners 172 micro-
WKK’s in een LS-net geplaatst. Hiermee heeft Liander onderzocht wat de impact is van een
hoge penetratie decentrale opwekkers achter één transformator. In deze wijk heeft Liander
ook een Intelligent DistributieStation (IDS) geplaatst met smart trafo, accu’s en andere nieuwe
componenten.
42
IndekomendejarenzalLiandervolenthousiasmeverdergaan
metinnoveren.Hiervolgeneenaantalvoorbeeldenvanprojec-
tenwaarnuaangedachtwordt.
Tabel 12 - Thema’s voor nieuwe innovatieprojecten
Thema Naam Toelichting
Flexibele netten Loadlands In dit project gaat Liander een tijdelijke aansluiting ontwikkelen t.b.v.
bijvoorbeeld festivals met behulp van elektriciteitsopslag. De opslag wordt
tijdelijk neergezet in plaats van een vast net. De opslag is dan door het jaar
op meerdere plekken te gebruiken.
Vergroten beheersbaarheid SAsensor light In navolging op de ontwikkeling van de SAsensor gaat Liander vergelijkbare
technieken en ideeën uitwerken voor MS/LS-stations.
Zonne-aansluiting Door het leveren van een opslagsysteem bij huishoudens met zonnepanelen
kan de capaciteit van de netaansluiting wellicht worden gereduceerd tot 6A.
Dit zal Liander toetsen bij een aantal woningen.
Duurzaamheid Duurzaam onderstation Liander zorgt voor energiebesparende maatregelen in de gebouwen en
eventuele eigen opwek als compensatie voor de netverliezen in dit station.
Olielekkage detectie Door snel olielekkage uit oliedrukkabels te kunnen detecteren, kan Liander
zorgen voor het sneller dichten en reduceren van de uitstroom.
Netverliezen reductie Ontwikkeling van methodieken om netverliezen te reduceren.
Slimmer/efficiënter werken Introductie CycloMedia Leren gebruikmaken van virtuele mogelijkheden in verschillende
beheersprocessen. Zo wordt gewerkt aan de inpassing van kaartmateriaal
en straatfoto’s inde IT, zodat meer werkzaamheden efficiënt vanaf kantoor
kunnen plaatsvinden.
Beperken graafschades Door gebruik te maken van slimme detectiemiddelen van kabels en
leidingen en tools voor aannemers wordt gewerkt aan een vermindering van
storingsminuten onder invloed van grondroeringen.
Verhoging kwaliteit levering Differentiatie Onderzoek naar de mogelijkheden over te differentiëren in de te leveren
kwaliteit. Niet alle klanten hebben per definitie behoefte aan dezelfde
kwaliteit. Denk bijv. aan GSM/UMTS-masten in vergelijking met huishoudens.
Hoe kan Liander bij specifieke klanten een hogere kwaliteit aanbieden tegen
een redelijke prijs.
Foutplaatslokalisatie Met de Liander uitrol van SAsensoren wordt tegelijkertijd ook
foutplaatslokalisatie geïmplementeerd (oftewel door middel van data-
analyse kunnen aangeven waar een storing is opgetreden. Deze methodiek
kan echter nog verder ontwikkeld en geperfectioneerd worden.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 43
Het waarborgen van de veiligheid, de leveringszekerheid
en de kwaliteit van de netten is een fundamentele taak van
de netbeheerder. Liander hanteert kwaliteitsindicatoren
voor de leveringszekerheid, maakt onderhouds- en vervan-
gingsbeleid, voert onderhoudsplannen en inspecties uit,
analyseert meetrapportages en storingen. Risico’s worden
conform het Liander kwaliteitsbeheerssysteem vastgesteld
en de eraan verbonden knelpunten worden opgelost
In de periode 2010-2011 heeft Liander circa € 19 miljoen
meer uitgegeven aan onderhoud, met name door het
verwijderen van aansluitingen en verlaten kabels, en door
hogere kosten van storingsherstel. De vervangingskosten
zijn ongeveer op het niveau geweest zoals was gepland in
het KCD 2010-2016.
Liander laat een duidelijke verbetering zien met betrekking
tot storingsverbruiksminuten. Dankzij een intensief pro-
gramma, dat onder andere procesmatige en organisatori-
sche verbeteringen omvat, is Liander het afgelopen jaar in
staat geweest de oplopende trend in de jaarlijkse uitvalduur
om te buigen in een sterke daling. Daarnaast is gestart met
het versneld vervangen van nekaldietmoffen, controleren
van beveiligingen en het plaatsen van storingsverklikkers
om de betrouwbaarheid en leveringszekerheid van de net-
ten te verbeteren.
Voor de komende jaren geldt dat Liander structureel meer
onderhoudsactiviteiten uitvoert dan in de afgelopen jaren:
Liander verhoogt het onderhoudsbudget 2012 ten opzichte
van de realisatie 2011 met circa € 20 miljoen. Het verhoogde
niveau 2012 wordt de daarop volgende jaren gehandhaafd.
Voor de drie komende jaren verwacht Liander circa € 264
miljoen aan vervangingsinvesteringen. Dit is ruim 50%
meer dan voor de overeenkomstige jaren gepland in het
KCD 2010-2016. Deze verhogingen betreffen onder meer
uitgaven aan asbestsanering, ombouw 3/6kV netten naar
10kV netten en initiatieven voor het reduceren van storings-
verbruikersminuten.
Liander investeert de komende jaren aanzienlijk in het
plaatsen van sensoren in het net en het verder digitaliseren
van de bedrijfsvoering. Door het net verrewaarneembaar
en -bedienbaar te maken kunnen knelpunten proactief
geïdentificeerd worden en storingen sneller verholpen. De
digitalisering van de netten en hun componenten zal leiden
tot een verdere reductie van de jaarlijkse uitvalduur.
Met het behalen van de NTA8120 certificering toont Liander
aan dat hij beschikt over een volwaardig kwaliteitsbeheer-
singssysteem. Onderdeel van het kwaliteitsbeheersings-
syteem is een monitoringsprocedure. Op dit moment
actualiseert Liander zijn monitoringsprocedure.
Liander beschrijft in 2012 het technische beleid conform de
maatstaven van NTA8120. Voor de inzichtelijkheid van het
beschikbare beleid en voor de bewaking van de PDCA-
cyclus wordt een beleidsregister ingericht.
5.1 algemene eisen en beleid
5.1.1 KwaliteitseisenaandeelektriciteitsvoorzieningHetwaarborgenvandekwaliteitvandetransportdienstopde
korteenlangetermijniseenessentieelonderdeelvandetaken
vanLiander.Liandersteltkwaliteitseisenaanhetnetomde
elektriciteitsvoorzieningtegaranderen;nuénindetoekomst.
Dekwaliteitseisenzijnmedegebaseerdopgeldendenormen,
richtlijnenenvoorschriften.Dekwaliteitseisenhebbenzowel
betrekkingophetingoedestaathoudenvandehuidigeinfra-
structuuralshetdoenvanvervangingenenuitbreidingen.
Hetbegripkwaliteit,zowelvoordehuidigealstoekomstige
elektriciteitsvoorziening,staatbijLiandervoor:
• Dekwaliteitvandevoorzieningintermenvan
betrouwbaarheidenleveringszekerheid;
• Dekwaliteitvandevoorzieningintermenvan
spanningskwaliteit;
• Dekwaliteitvandecomponentenwaaruitde
netinfrastructuurbestaat;
• Deveiligheidenduurzaamheidvanhet.
5.1.2 KwaliteitsindicatorenInovereenstemmingmetdeMinisteriëleRegeling“Kwali-
teitsaspectennetbeheerelektriciteitengas”hanteertLiander
devolgendekwaliteitsindicatorenmetbetrekkingtotzijn
betrouwbaarheid:
• Jaarlijkseuitvalduur;
• Gemiddeldeonderbrekingsduur;
• Onderbrekingsfrequentie.
Lianderhanteerteenaanvullendeindicatorvoorhetaantal
optredendeherhaalstoringen(klantendiebinneneenjaar
meerderekerendooreenstoringwordengetroffen).Voorde
spanningskwaliteitgeldendeeisenzoalsgesteldinparagraaf
3.2.1vandeNetcode.Metbetrekkingtotveiligheidenduur-
kwaliteit5
44
zaamheidhandeltLiandervolgensdevigerendewetgeving.
DaarbijhanteertLianderdeprincipesvanmaatschappelijk
verantwoordondernemen.Aandehandvanverschillende
rapportages,analyses,inspecties,gesignaleerdeknelpunten,
risico’senincidentensteltLianderdeconditievanzijnnetvast
endefinieertwaarnodigmitigerendemaatregelen.
5.1.3 BeleidLianderheeftvoordehoofdcomponentenvanhetelektriciteits-
netbeleidopgesteld,gebaseerdopgeldendenormen,richtlij-
nen,voorschriften,destrategischekeuzesvanLianderenop
basisvanverkregeninzichtenindeconditievanhetnetende
afzonderlijkecomponenten.Lianderstreeftmethetbeleidnaar
eenhogematevandoelmatigheid,waarinkwaliteitwordtgele-
verdtegendelaagstemaatschappelijkekosten.
Lianderbeschrijfthettechnischebeleidvolgenseenintegrale
aanpak.Opbasisvaneenrisicobenaderingennut,noodzaak
enprioriteitwordtdetailbeleidgeformuleerdenwordteen
PDCA-cyclusgeïmplementeerd.Lianderwerkttevensaaneen
beleidsregisterwaarinallebeleidsstukkenwordenvastgelegd
enwaarinduidelijkiswelkegegevensperiodiekmoetenworden
verzameld,gecontroleerdengeanalyseerd.Ditregisterzalin
2012volledigenactueelzijn.
Verschillendefactorengevenaanleidingtotbijstellingofhet
genererenvannieuwbeleid:
• (Veranderde)Wet-enregelgeving;
• Monitoringenregistratievandeconditievanhetnetende
afzonderlijkecomponenten;
• Landelijkeenmondialetrendsmetbetrekkingtotstoringen
vanbedrijfsmiddelen;
• Veiligheidsaspecten(bijv.incidentenencalamiteiten);
• Duurzaamheidsaspecten(bijv.milieubelastendestoffen);
• Economischeaspecten(bijv.onderhoudskostenvaneen
specifiekonderdeelvandeinfrastructuur);
• Verouderdetechnologiewaarbijproblemenontstaanmetde
beschikbaarheidvankennis,vaardigheden,reserveonderde-
len,gereedschappenentoegankelijkheidvancomponenten;
• Innovatiesennieuwetechnieken.
Lianderonderscheidtophoofdlijnenviersoortenbeleidvoorde
nettenencomponenten:
• Aanlegbeleid;
• Instandhoudingsbeleid;
• Beheer-enbedrijfvoeringsbeleid;
• Vervangingsbeleid.
Componenten Beleid Toelichting
LS-kabels, HS-masten Beleid voor veiligheid LS kabels in HS
masten
Liander plaatst scheidingstransformatoren ten behoeve van
veiligheid klanten op het laagspanningsnet.
MS-ruimten, MS-aansluitingen MS-ruimten. MS-aansluitingen Functionele, bouwkundige, en elektrotechnische eisen.
MS-netten, HS-transformatoren Beleidskaders 20kV-netten Kaders voor de configuratie van nieuw te ontwikkelen
20kV-netten en de kernspecificaties voor de diverse
componenten.
MS-installaties Richtlijnen voor 10kV sub-installaties Beleidsrichtlijnen voor sub-installaties (veldverdubbeling)
om te kunnen voldoen aan klantvragen binnen 18 weken
(versnellen aansluiten klanten).
MS-installaties Beleid toepassing van SF6 Liander maakt voor middenspanningsinstallaties geen
gebruik van SF6-gevulde systemen.
MS-kabels Beproevingsbeleid MS-kabels Beproevingen die Liander uitvoert bij de aanleg, het
reconstrueren en inlassen van MS-verbindingen, inclusief
afkeuringcriteria.
MS-ruimten Normen voor thermografische
inspectie
Normen voor thermografische inspectie na aanleg of
aanpassing van het station om eventuele warmteproblemen
vast te stellen.
Openbare verlichting aansluitingen Normen aansluiting openbare
verlichting
Normen voor de aanleg van aansluitingen voor lichtmasten.
Aansluitingen LS Beleid verdeelkasten hoogbouw Voorwaarden die Liander stelt aan plaatsing van
verdeelkasten in hoogbouw.
Aansluitingen LS Beleid woonbootaansluitingen Definitie overdrachtspunt en beheergrens tussen
aansluitingen van woonboten en het net.
LS-netten Criteria nieuwe laagspanningsnetten Aanleg en ontwerpcriteria voor laagspanningsnetten.
Tabel 13 - Aanlegbeleid
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 45
AanlegbeleidAanlegbeleidsteltkadersvoordenieuwbouwvannettenende
aanschafenmontagevancomponenten.Aanlegbeleidhoudt
rekeningmetdeomgevingenruimtelijkeordening(boven-en
ondergronds).
Lianderconstateerteentoenemendedrukopdeopenbare
ruimte.Demaatschappelijkewensentenaanzienvandein-
richtingvandeopenbareruimtevragenLianderintoenemende
mategebruiktemakenvanalternatievecivieltechnischeoplos-
singen,zoalscomplexetechniekenvoorondergrondseinfra-
structuur(kabeltunnels,specifiekeboortechnieken,onder-
grondsestationse.d.).Lianderhanteertdaarbijhet‘nietmeer
dananders’-principe,hetgeeninhoudtdatLiandermeerkosten
tenopzichtevandegebruikelijkemethodenentechniekenin
rekeningbrengtbijdevragendepartij.
Lianderhanteertmetbetrekkingtotdevolgendeonderwerpen
aanlegbeleid.(ZieTabel13,pagina42)
InstandhoudingsbeleidHetinstandhoudingsbeleidsteltkadersvoorhetoppeilhouden
ofverbeterenvandeconditievandegeïnstalleerdecompo-
nenten.Liandermaakthierbijonderscheidtussenperiodiek,
toestandsafhankelijk(opbasisvangeconstateerdeconditie)en
correctief(storingsafhankelijk)onderhoud.
Lianderhanteertmetbetrekkingtotdevolgendeonderwerpen
instandhoudingsbeleid:
Componenten Beleid Toelichting
HS-transformatoren Instandhoudingbeleid vermogens-
transformatoren
Liander voert onderhoud uit op basis van aangetroffen
conditie van de vermogentransformator. Voor de conditie
bepaling maakt Liander gebruik van 1e en 2e lijn diagnose
mogelijkheden.
HS-vermogenschakelaars Instandhoudingbeleid
vermogenschakelaars in
hoogspanningstations
Het beleid is een combinatie van correctief en preventief
vervangen van de 50kV vermogenschakelaars.
MS-stations en MS aansluitingen Inspectiebeleid MS stations Middels beslisregels bepaalt Liander het aantal te
inspecteren stations welke onderdeel uitmaken van
jaarplannen.
TF-zenders Toonfrequent beleid Kaders voor onderhoud van de TF-zenders.
MS-installaties Onderhoud MS-schakelaars Onderhoudsregels voor schakelaars in het
middenspanningsnet.
Tabel 14 - Instandhoudingsbeleid
46
Beheer-enbedrijfvoeringsbeleidBedrijfsvoeringsbeleidgeeftkadersvoorhetgebruikvande
nettenencomponenten,zoalsnetconfiguratie,belastbaarheid
enreservestelling.Beheerbeleidgeeftkadersvoorhet‘goed
huisvaderschap’gerelateerdaanhetbezitvandenetten.
Lianderhanteertmetbetrekkingtotbedrijfsvoeringenbeheer
hetvolgendebeleid:
Componenten Beleid Toelichting
50kV netwerk Beleid 50kV aarding Beleid omtrent hoe 50kV netten te aarden. Liander stopt
met blusspoel geaarde netten, welke Liander ombouwt naar
effectief geaarde netten.
Installaties HS,
vermogentransformatoren,
verbindingen HS
Beleid statische belastbaarheid 50kV
verbindingen en HS stations
Beleidsnormen voor de maximale statische belastbaarheid
(stroom) van 50kV verbindingen en HS stations.
Middenspanningskabels Normen belastbaarheid MS kabels Beleidsnormen voor de statische belastbaarheid (stroom)
van middenspanningskabels.
Middenspanningsnetten Beleid sterpuntsaarding MS netten Overgang van zwevende MS-netten naar impedantie
geaarde MS-netten.
Vermogentransformatoren met een
primaire spanning van 150, 110 en
50kV
Beleid reservestelling
energietransformatoren
Liander beschikt over vermogentransformatoren op
algemene reserve om eventuele storing in het net op te
vangen.
Toonfrequent schakelsignaal
TF-installaties beheer
Toonfrequent beleid De huidige TF-techniek is gedateerd. Voor tariefsturing
biedt de slimme meter mogelijkheden. Voor overige functies
(bv. OV) onderzoekt Liander alternatieven.
Het beleid bevat kaders voor het huidige beheer van TF.
Hoogspanningsnet,
Middenspanningsnet,
Laagspanningsnet
Reconstructiebeleid Beslis- en procesregels ten behoeve van reconstructies.
Veiligheid en bereikbaarheid zijn speerpunten.
Hoogspanningsnet,
Middenspanningsnet,
Laagspanningsnet
Sleutelplan Uniformeren van het sluitbeleid van Liander voor wat
betreft de toegang tot stations.
Middenspanningsnet,
Laagspanningsnet
Beleid omgang werkzaamheden
derden aan Liander installaties
Uitgangspunt bij werkzaamheden is dat deze alleen door
of namens Liander worden uitgevoerd. Het komt echter
voor dat derden zelfstandig veranderingen aanbrengen
aan Liander-installaties. Het beleid geeft aan hoe in
voorkomende gevallen wordt gehandeld.
Tabel 15 - Beheer- en bedrijfsvoeringsbeleid
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 47
VervangingsbeleidLianderdefinieertopbasisvanrisico-analysevervangings-
beleidvoorcomponentenensystemen.Liandermaakt
onderscheidtussenplanmatigevervangingofvervangingop
natuurlijkemomenten.Voorbepaaldecomponentenisereen
bijzonderevormvanvervanging:“Runtofail”.Hiervoorgeldt
eenrisicoprofielwaarbijLianderaccepteertdatcomponenten
paswordenvervangennafataalfalen.
Lianderhanteerthetvolgendevervangingsbeleid:
Componenten Beleid Toelichting
Nekaldietmoffen Nekaldiet beleid Liander vervangt versneld Nekaldietmoffen in verband met
de relatief hoge faalkans.
Kabels Beleid verlaten kabels Liander verwijdert verlaten kabels zodra de grond op een
natuurlijk moment open gaat.
Vermogentransformatoren met een
primaire spanning van 150, 110 en
50kV. Daarnaast ook de 10/10 en
20/20kV regel-transformatoren
Beleid vervanging
vermogenstransformatoren
Vervanging vindt plaats op basis van aangetroffen
conditie van de vermogentransformator. Voor de conditie
bepaling wordt gebruik gemaakt van 1e en 2e lijn diagnose
mogelijkheden.
Openbare verlichting Beleid vervanging OV aansluitingen Normen voor het vervangen en verplaatsen van
aansluitingen voor lichtmasten.
MS-installaties Beleid open MS-installaties Geen vervanging van de gehele populatie van open MS-
installaties. Individueel vervangt Liander componenten basis
van kwaliteit en capaciteit.
Laagspanningsnet Vervangingscriteria LS-net Normen voor het vervangen van LS-aansluitingen of LS-
kabels (incl. garnituren).
Aansluitkabels Beleid vervanging Ravo-G kabel Geen grootschalige vervanging. Liander monitort de situatie
en vervangt preventief op natuurlijke momenten.
TF-installaties Toonfrequent beleid Kaders voor vervanging van de TF-installaties.
Hoogspanningsnet,
Middenspanningsnet,
Laagspanningsnet
Asbestbeleid Liander heeft als beleid asbesthoudend materiaal, daar waar
dit een risico vormt, te vervangen.
Moffen Beleid persverbindingen Vervangen moffen met (verkeerde) persverbindingen,
waarbij Liander prioriteit stelt op basis van risico’s.
Tabel 16 - Vervangingsbeleid
48
5.2 betrouwbaarheid en leveringszekerheid
5.2.1 KwaliteitsbeoordelingDebetrouwbaarheidvandeelektriciteitsleveringinNederland
behoorttotdehoogstevandewereld.
Lianderpresteerdein2010opdebelangrijkstebetrouwbaar-
heidsindicator,dejaarlijkseuitvalduur,slechterhetlandelijke
gemiddelde.DescorevanLianderligt2,7minutenhogerdan
hetlandelijkegemiddeldevan28,5minuten.
Figuur 24 - Jaarlijkse uitvalduur - Betrouwbaarheid Liander
Lianderheeftindeafgelopen3jaardestreefwaarde,zoals
gesteldinhetKCD2010-2016voorjaarlijkseuitvalsduurniet
gehaald.Degemiddeldeonderbrekingsduurwasslechterdan
destreefwaarde,deonderbrekingsfrequentiewashoger.
Streefwaarde
KCD
2010-2014
Reali-
satie
2009
Reali-
satie
2010
Reali-
satie
2011*
Jaarlijkse uitvals-
duur (min./jr.)
< 22,0 27,4 31,2 24,0
Gemiddelde onder-
brekingsduur (min.)
< 85,0 79,9 78,3 64,9
Onderbrekingsfre-
quentie (#/jr.)
< 0.26 0,35 0,40 0,37
* Eindejaarsverwachting op basis van realisatie in periode t/m okt. 2011
Tabel 17 - Realisatie kwaliteitsindicatoren - Betrouwbaarheid Liander
Ongeveertweederdevandeuitvalduurheeftbetrekkingophet
MS-neteneenderdeophetLS-net.HetaandeelHSindeuitval-
duurisminimaal.
Figuur 25 - Uitvalduur verdeling HS-MS-LS
Componentfalenisverantwoordelijkvoor51,7%vande
storingeninhetMS-net,graafschadesvoor30,1%vande
storingen.Deoverige18,2%wordtveroorzaaktdoordiverse
andereoorzakenwaaronderverzakking/werkingvande
bodem,overbelastingenstoringenveroorzaakttijdens
geplandewerkzaamheden.
UitvalduurLiandert.o.v.landelijk(minuten)
* Betreft 12 maands voortschrijdende uitvalsduur
24,127,4
31,2
22,1
2008 2009 2010 okt 2011*
Liander Landelijk
22,1
24,0
28,5
UitvalduurLiander(minuten)
* Betreft 12 maands voortschrijdende uitvalsduur
0,9
5,8
17,4
0,9
24,1
0,6
6,8
20,0
0,6
27,4
0,9
7,8
22,5
0,9
31,2
0,1
7,1
14,9
0,1
22,1
2008 2009 2010 okt 2011*
HS MS LS
Storingsoorzaken MS (aantallen)
51,7%30,1%
18,2% Componentfalen
Grondroering
Andere oorzaken
periode jan. t/m aug. 2011
Storingsoorzaken MS (uitvalsduur)
59,2%28,1%
12,7% Componentfalen
Grondroering
Andere oorzaken
periode jan. t/m aug. 2011
Figuur 26 - Storingsoorzaken MS
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 49
Componentfalenisverantwoordelijkvoor21,8%vandeLS
storingenmaarleidtweltot45,3%vandeuitvalduur.Voordeze
storingengeldtdatherstelvandeenergieleveringpasplaats
vindtnadatdefalendecomponentisopgespoordendefinitief
hersteldis.In31,5%vandestoringengaathetomhetvervan-
genvaneenzekering,dezestoringenzijnrelatiefsnelopgelost
enleidenhierdoorslechtstot11%vandeuitvalduur.Grond-
roeringisookbijLSverantwoordelijkvoorruimeenderdevan
destoringen.15,6%vandestoringenwordtveroorzaaktdoor
andereoorzaken.
NaasthetterugdringenvandeuitvalduurstuurtLianderook
ophetminimaliserenvanhetaantalherhaalstoringen.Een
herhaalstoringisgedefinieerdalseenpostcodegebied
(6karakters)waarinmeerdan5storingenzijnopgetreden
binneneenperiodevan12maanden.Dedoelstellingvoor2011
ismaximaal25herhaalstoringen.
Hetaantalherhaalstoringenisbegin2011aanvankelijk
gedaaldtot19stuks.Doorrelatiefhogeinstroomvannieuwe
herhaalstoringenindeperiodejunit/maugustusisdezescore
vervolgensopgelopentot32stuksenvervolgensweerterugge-
lopen,maarmet28stuksnogsteedsbovendedoelstelling.
Storingsoorzaken LS (aantallen)
31,2%31,5%
15,6% 21,8% Componentfalen
Grondroering
Netzekering geplaatst
Andere oorzaak
periode jan. t/m aug. 2011
Storingsoorzaken LS (uitvalduur)
28,8%
11,0%
14,9%
45,3%
Componentfalen
Grondroering
Netzekering geplaatst
Andere oorzaak
periode jan. t/m aug. 2011
Figuur 27 - Storingsoorzaken LS
Herhaalstoringen per jaar
2009 2010 2011*
20
28
23
2925
32
*Eindejaarsverwachting
Target Realisatie
Ontstaan herhaalstoringen per maand
Figuur 28 - Herhaalstoringen
jan
feb
mrt
apr
me
i
jun jul
aug
sep
okt
35
30
25
20
15
10
5
0
50
Project Toelichting Reductie(minuten)
Uitrol GSM verklikkers 1.850 extra GSM storingsverklikkers geplaatst op strategische punten in het
net voor een snellere foutplaatslokalisatie.
0,8
Optimalisatie LS proces Procesaanpassingen voor het aansturen van de storingsmonteur en het ver-
hogen van de kwaliteit van registratie van procestijden en het aantal getroffen
klanten per storing.
1,2
Optimalisatie MS proces Uniformeren van het storingsproces en procesaanpassingen voor het gebruik
van GSM verklikkers.
0,5
Graafschade preventie op risico-
volle strengen
Een nieuw proces voor graafschadepreventie gebaseerd op risico in combina-
tie met een uitbreiding van het preventieteam (met 22 FTE).
0,9
Beveiligingen op orde De beveiligingsinstellingen van ruim 7.700 beveiligingscomponenten zijn her-
berekend, gecontroleerd en waar noodzakelijk aangepast. In totaal heeft dit
geleid tot het doorvoeren van circa 1.000 aanpassingen.
0,5
Ruimen zwakke moffen in risico-
volle strengen
Nekaldietmoffen zijn bekende bron van storingen. Alle 260 nekaldietmoffen in
strengen met meer dan 3.000 klanten zijn geruimd.
0,5
Sturen op targets door rayon-
teams
Wekelijks overleg (storings)ketenpartijen, waarbij gestuurd wordt op de be-
langrijkste prestatie-indicatoren.
1,6
Totale reductie 6,0
Tabel 19 - Bijdrage verbeterprojecten aan reductie uitvalduur
ProgrammastoringsverbruikersminutenLianderisin2010gestartmeteenbedrijfsbreedverbeterpro-
grammaomdejaarlijkseuitvalduurperklanttereduceren.Het
programmaomvatprocesmatige,organisatorischeverbeterin-
genenverbeteringenaandenetten.Degemiddeldeuitvalduur
vanLianderisin2011(metingoktober2011)met9minuten
gedaald.
Hetgrootstegedeeltevandereductie,circa6minuten,ishet
directegevolgvandiversedeelprojecten.Ookiserin2011tot
dusvergeengroteincidentelestoringgeweest;in2010kostte
éénstoring1,8minuten.Deresterendereductieisteverkla-
rendoordatdezomermaandenjunienjuliditjaarbeduidend
minderstoringenveroorzaakten.Eerderejarenkennenindeze
maandentraditioneeleenverhoogdstoringsaanbod.
Hetverbeterprogrammaheefttotnutoehetmeesteeffect
gehadopdereductievandeonderbrekingsduur.Dezeisopto-
taalniveaumet10,4%gedaaldenvoorMSstoringenzelfsmet
14,2%.Dedalingvanhetaantalstoringenmet6,7%(envoor
MSzelfsmet15,1%)isvoorhetgrootstedeelveroorzaaktdoor
hetuitblijvenvandezomerpiek.(ZieTabel18)
Zevendeelprojectenzijnverantwoordelijkvoordebehaalde
reductieinuitvalduur.(ZieTabel19)
Uitvalsduur = Aantalstoringen x Aantalgetroffen
klantenperstoring
x Onderbrekingsduur
Totaal -24,3% -6,7% -3,0% -10,4%
MS -29,7% -15,1% -3,7% -14,2%
LS -10,5% -5,8% -1,1% -3,8%
Tabel 18 - Evaluatie uitvalduur MS/LS periode september 2010 - augustus 2011
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 51
GraafschadesBijgraafschadeswordtonderscheidgemaaktinverseenoude
graafschadesvoorzowelMSalsLS.Hetprojectheeftzichge-
richtophetvoorkomenvanverseMSgraafschades,aangezien
deeffectiviteitvanhetpreventieproceshierhethoogstis.
Eennieuwprocesvoorgraafschadepreventie,gebaseerdopeen
risicobenadering,incombinatiemeteenuitbreidingvanhet
preventieteamhebbengeleidtoteenreductievan45,5%ophet
aantalgraafschadesper1.000graafmeldingen.
Aantal
graaf-
meldingen
Aantal
graaf-
schades
Uitval-
duur
minuten
Schades
per1.000
graaf-
meldingen
mrt-aug
2010
58.949 105 1,58 1,78
mrt-aug
2011
73.108 71 1,33 0,97
Reductie procentueel 45,5%
Tabel 20 - Reductie uitvalduur door graafschadepreventie
Deresultatengevenaandathetproceseffectiefis,echterdoor
eenstijginginhetaantalgraafbewegingenisdeabsolute
reductieinuitvalduurbeperkt.
Deschadesoverdeperiodemaartt/maugustus2011zijn
geëvalueerd.Hieruitblijktdathetaandeelschadeszonder
graafmeldingistoegenomenvan13%in2010naar24%inde
geëvalueerdeperiode.(ZieFiguur29)
43,5%vandeschadeswaarbijwelgraafmeldingenzijngedaan,
isnietbegeleiddoorhetpreventieteam.Opbasisvandeze
resultatenheeftLianderzichalsdoelgesteldomdebegeleiding
van100%vandegemeldegraafactiesvoortebereiden(dooreen
binnendienst).(ZieFiguur30)
In30,4%vandeschadesiserweleenpreventiebezoek(door
eenbuitendienst)uitgevoerdmaariserdesondankstocheen
schadeontstaan.Lianderheeftzichtotdoelgestelddeeffectivi-
teitvandeveldbezoekenteverhogenenishiervoormeteenpilot
gestart.
NaastdebeschrevenactiesisLiandergestartomhetgraafscha-
depreventieprocesookuittebreidenmetpreventieopgroot-
schaligeprojectenwaaronderaanlegvanglasvezelnettenen
reconstructiesdoorgemeenten.TevensgaatLianderdeschade-
veroorzakerszondergraafmeldingaanpakken,hierbijworden
zowelnaarpreventievealsreactievemaatregeleningezet.
InitiatiefherhaalstoringenLianderheeftmaatregelengetroffenomhetaantalherhaalsto-
ringenstructureelteverlagen:
• Eennieuwestuurrapportagegeeftbeterinzichtindestorin-
genwaaropactievereistis.Debetrokkenbedrijfsonderdelen
enkomenbijelkaarineenmaandelijksoverlegomderesulta-
tenenverbeteractiesmetbetrekkingtotherhaalstoringente
bespreken.
• Erzijnernieuweprocesafsprakengemaaktwaardooreerder
wordtovergegaantothetinplannenvandemeetdienstom
metgeavanceerdeapparatuurdestoringslocatieoptesporen.
• Erisgestartmeteenpilotvoorhetplaatsenvanautomatische
zekeringen(REZAP).Deautomatischezekeringwordtingezet
voorstoringenwaardestoringslocatienietdirectoptesporen
is.Alservervolgenseennieuwestoringoptreedtdanregis-
treertdezezekeringgegevensoverdemogelijkestoringsloca-
tie.Hetdefinitiefherstellenvandestoringgebeurtvervolgens
zoveelmogelijkalsgeplandwerkwaarbijklantenvantevoren
wordengeïnformeerdoverdewerkzaamheden.Lianderheeft
in2011geïnvesteerdindeaanschafvanextraREZAP’s.
8,7%
30,4%
43,5%
17,4%
Veldbezoek uitgevoerd
Niet behandeld
Telefonisch begeleid
Veldbezoek -
Niet aangetroffen
Evaluatie graafschades maart t/m augustus 2011
Figuur 30 - Evaluatie graafschades
89%
11%
87%
13%
93%
7%3%
60%20%
10%
7%
Met graafmelding
Zonder graafmelding
Graafschades met en zonder graafmelding - 2010
Figuur 29 - Graafschades met en zonder graafmelding
76%
24% Met graafmelding
Zonder graafmelding
Graafschades met en zonder graafmelding - 2011
52
5.2.2 KwaliteitsverbeteringAlsonderdeelvandejaarlijksebusinessplancyclusheeft
Lianderdoelstellingengeformuleerdmetbetrekkingtotde
kwaliteitsindicatorenvoordekomendejaren.Lianderstreeft
ernaardeuitvalduurtereducerentotmaximaal20minutenin
2015en18minutenin2018.
Streefwaarden 2012 2013 2015 2018
Jaarlijkse uitvalsduur (min.) ≤ 22 ≤ 21 ≤ 20 ≤ 18
Gemiddelde
onderbrekingsduur (min.)
≤ 59 ≤ 58 ≤ 57 ≤ 56
Onderbrekingsfrequentie (-/jr.) ≤ 0,36 ≤ 0,36 ≤ 0,35 ≤ 0,32
Tabel 21 - Streefwaarden kwaliteitsindicatoren betrouwbaarheid
komende jaren
Lianderstreefterooknaaromhetaantalherhaalstoringen
verdertereducerenvanmaximaal20in2012totmaximaal17
eind2015.
Jaartal 2012 2013 2014 2015
Herhaalstoringen (aantal) ≤ 20 ≤ 19 ≤ 18 ≤ 17
Tabel 22 - Streefwaarden herhaalstoringen
Totnutoeisdereductievandejaarlijkseuitvalduurvooral
behaalddoorhetterugbrengenvandeonderbrekingsduur.
ToekomstigereductiezalLiandervooralbehalendoorhet
terugdringenvanhetaantalstoringenenhetaantalklanten
perstoring.Debelangrijksteprojectenzijn:
•Graafschadepreventie(vervolg)In2012breidtLianderhethuidigepreventieproces(gerichtop
opvolgingvangraafmeldingen)uitnaargrootschaligepro-
jecten(zoalsaanlegvanglasvezel).DaarnaastvolgtLiander
intensieverookschadesopdieveroorzaaktwordentijdens
graafwerkzaamhedenzondergraafmelding.
•Beveiligingen(onderhoudsdata)Nahetuitvoerenvaneengrootschaligecontrolemetdaarwaar
nodigaanpassingvandebeveiligingsinstellingen,controleert
Lianderin2012ookdeonderhoudsdatavanbeveiligingenen
voertLianderwaarnodigextraonderhouduit.
•Risicovollemoffen(2ebatch)Indekomende5jaarruimtLianderalleresterende8.300
nekaldietmoffenpreventief.Voor2012ruimtLianderdevolgen-
debatch,gebaseerdopstrengenmethethoogsteaantalklanten.
•NetaanpassingenLianderbesteedtextraaandachtaanhetreducerenvanrisico-
vollestrengen(strengenmethoogstestoringskansenimpact).
•StoringverklikkersopordeOngeveer11%vandehuidigepopulatievanstoringsverklik-
kersfunctioneertnietbetrouwbaarmetaanzienlijkevertragin-
geninhetenergieherstelprocesalsgevolg.Liandergaatin2012
destoringsverklikkersvandemeestkritischestrengengericht
controlerenenwarnodigvervangen.In2011zijndeeerste
1.000storingsverklikkersgecontroleerd.In2012wordencirca
10.000verklikkersgecontroleerd.
•GSM-verklikkersIn2012plaatstLiandercirca1.200extraGSM-verklikkersop
strategischelocatiesinhetnetwerk.
•HerhaalstoringenDegetroffenmaatregelenomherhaalstoringenteminimalise-
renwordengecontinueerdenuitgebreidmetmaatregelenter
preventievangraafschades.Afhankelijkvanderesultatenuit
depilotmethetplaatsenvanautomatischezekeringenwordt
overgegaantoteenvolledigeuitrol.
Lianderinvesteertdekomendejarenaanzienlijkinhetplaat-
senvansensoreninhetnetenhetverderdigitaliserenvande
bedrijfsvoering.Doorhetnetverrewaarneembaaren-bedien-
baartemakenkunnenknelpuntenproactiefgeïdentificeerd
wordenenstoringensnellerverholpen.Dedigitaliseringvande
nettenencomponentenzalleidentoteenverderereductievan
dejaarlijkseuitvalduur.
Hetprocesvoorhetsignaleren,oplossenenregistrerenvansto-
ringen,metenzonderenergieonderbreking,isnaderbeschre-
veninbijlage7.Decalamiteitenorganisatievoordebeheersing
vancalamiteitenisbeschreveninhoofdstuk7.
5.3 spanningskwaliteit
Deverwachtekomstvanonderandereveelzonnepanelen,
micro-WKK’s,warmtepompen,elektrischeauto’senLED-ver-
lichtingkanleidentotoverschrijdingenvandenormenvoorde
spanningskwaliteit(powerquality)vandegeleverdeenergieen
totslechtwerkendeapparatuurbijklanten.Lianderverwacht
datdeinvloedvandekwaliteitvanspanningenstroomopde
totalebedrijfsvoering,planningenontwerpvandenettenver-
derzaltoenemen.Daarnaastisderegelgevingrondompower
qualityisinontwikkeling.
Lianderheeftdiversenetverzwaringenuitgevoerd,watheeft
geleidtoteenreductievanhetaantalspanningsklachtenvan
circa125in2007totcirca50in2010.
Dekwaliteitvandespanningismedeafhankelijkvandekwa-
liteitvandeafgenomenofgeleverdestroom.Lianderenzijn
klantenmoetendaaromgezamenlijkzorgenvoordekwaliteit
vanhetproduct“elektriciteit”.Diverseaspectenhebbenimpact
opdespanningskwaliteit:
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 53
• Afwijkendspanningsniveau:Tehogespanningdoordecen-
traleopwekkers(zonnepanelen,micro-WKK’s,windturbines)
oftelagespanningdoorgrotebelastingen(elektrischeauto’s,
warmtepompen)kantotbeschadigingofslechtewerkingvan
apparatuurleiden;
• Dips:Hetoptredenvaneengrotespanningsdalingdooreen
kortsluitinginhetnet.Despanningzalgedurendekorte
tijd(inderegelkorterdan2seconden)onderde90%vande
nominalespanningzakken.Ditkantotprocesuitvalleiden
bijindustriëleklanten;
• Harmonischen:Afwijkingenindesinusvormvandespan-
ningdoorafwijkingenindesinusvormvandestroom.Dit
treedtsteedsvakeropbijnieuweapparatendoordetoepas-
singvanhalfgeleidertechnologie.Gevolgenzijnverkorte
levensduurvancomponenteneninextremesituatiesoverbe-
lastingenuitvalvansystemen;
• Asymmetrie:Afwijkingendoorasymmetrischebelastingen
(ongelijkmatigebelastingvandefasen)leidentotverminde-
ringvandeeffectiviteitvaneeninstallatieenextraverliezen;
• Snellespanningsvariaties(flikker):Veelvariatiesinhet
spanningsniveaugeveneenvariërendverlichtingsniveau.
Ditleidttothinder.Snellespanningsvariatiesontstaandoor
snellestroomvariaties.Dezezijnoverigensmedeafhankelijk
vandesterktevanhetnet.
Inparagraaf3.2.1vandeNetcodeiseenbeschrijvinggege-
venvandevereistekwaliteitvandespanning.Tenaanzien
vandiverseonderwerpen,zoalsdipsentransiënten,zijner
noggeenduidelijkeeisen.Hierovervindentussendediverse
belanghebbendennoggesprekkenplaats.OokbinnenEuropese
organisatiesalsdeCEER(CouncilofEuropeanEnergyRegu-
lators),Eurelectriceninternationalenormcommissieswordt
verdergewerktaanhettotalebouwwerkvannormenvoorde
kwaliteitvanspanningenstromen.
5.3.1 KwaliteitsbeoordelingLiandermeetdekwaliteitvandespanningsteekproefsgewijs.
NetbeheerNederlandmaaktvoordegezamenlijkenetbeheer-
dersinNederlandeenanalysevandediversemetingenenrap-
porteertaandenetbeheerdersendeEnergiekamer.
Naastdezemetingen,dieeenglobaaloverzichtgevenvande
kwaliteitvandenetteninNederland,verrichtLiandernog
aanvullendemetingenopspecifiekeplekkenombijvoorbeeldde
invloedvandecentraleopwekkerstekunnenbeoordelen.Ook
wordtergemetenbijaangeslotenklantendieproblemenheb-
benmetdekwaliteitvandespanning.
5.3.2KwaliteitsverbeteringLianderplaatstslimmemeters,maaktmiddenspanninsruim-
tenintelligentenvoorzietonderstationsvansensorenommeer
inzichttekrijgenindekwaliteitvanspanningenstroom.Omsnel
dekwaliteittekunnenbepalenuitdegrotehoeveelheidmeetdata
isdoorLiandereen“ABCDEF-classificatie”ontwikkeld.Dekwali-
teitkanvariërenvanklasseA=zeergoedtotklasseF=zeerslecht.
Degrenstussenacceptabelekwaliteitenonvoldoendekwaliteit
ligtophetgrensvlaktussenKlasseCenKlasseD.(ZieFiguur31)
Lianderondersteuntookhetonderzoekophetgebiedvanspan-
ningskwaliteit,zoalsinhetPQ-labvandeTechnischeUniversi-
teitEindhoven.
Figuur 31 - “ABCDEF”- classificatie op diverse punten in het Liander-net
Dev
iati
on
185 190 195 200 205 210 215 220 225 230 235 240 245 250 255 260 265 270 275
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
Class FL1 Class E Class D Class C Class B Class AL2 L3
Voltage (V)
54
5.4 kwaliteit netcomponenten
5.4.1KwaliteitsbeoordelingLianderbeoordeeltdekwaliteitvanzijnnetcomponentenals
overwegendgoed.Risico’senaandachtspunteninhetneten
metbetrekkingtotdecomponentenheeftLianderinbeelden
daarwaarbenodigdvoertLiandereenactiefvervangingsbe-
leid.(ZieTabel23)
HoogspanningInhetjaar2010zijnerintotaal2.795storingeninhethoog-
spanningsnetgeregistreerd.29%vandestoringenisveroor-
zaaktdoorgestoordecomponenten,in15%vandegevallen
betrofheteendefectecomponent.Demeestestoringenhebben
betrekkingopschakelinstallaties(31%),transformatorinstal-
laties(15%),dataconcentratorsengateways(8%)enbeveili-
gingssystemen(8%).(ZieFiguur32)
Figuur 32 - Verdeling storingen op componentniveau in het hoogspanningsnet
3%3%
5%
5%
6%
6%
6%
8%8%
15%
31%
1%1%2%
Schakelinstallatie
Transformatorinstallatie
Dataconcentratie
en Gateway
Beveiligingsystemen
Overdrachtssysteem
(Telecom)
Conventionele besturing,
bewaking en bediening
Hulpspanningvoorziening
Luchtdrukinstallatie
Meting
Licht en kracht installaties
Luchtbehandeling
Veiligeidsvoorziening
Terreinvoorziening
Anders
Netdeel Componentgroep Beoordeling
Hoogspanning Kabels De 50kV kabels functioneren qua betrouwbaarheid naar behoren. Liander rondt de
vervanging van 50kV-massakabels in de komende jaren af. Lekkages van oliedrukkabels zijn
door een actief beleid sterk verminderd.
Transformatoren Het overgrote deel van de populatie functioneert naar behoren. Bij een deelpopulatie van
circa 100 stuks is er een potentieel probleem met de regelschakelaar-aandrijving. Liander
implementeert in de komende jaren een detectiesysteem waarmee de impact van een storing
wordt geminimaliseerd. Daarnaast vergroot Liander zijn populatie reservetransformatoren.
Schakelvelden In het algemeen voldoen de schakelvelden aan de door Liander gestelde kwaliteitseisen.
Liander vervangt in de komende 15 jaren de oliegevulde 50kV-installaties omdat op de
langere termijn de beschikbaarheid van kennis en reservedelen niet meer gegarandeerd is.
Stations-automati-
sering
Vanwege beheersbaarheid en standaardisatie vervangt Liander de eerste generaties
elektronische stationsautomatisering en RTU’s (tbv. datacommunicatie) door nieuwe
systemen op basis van SAsensortechniek.
Middenspanning Kabels Zowel GPLK als kunststofgeïsoleerde kabels functioneren naar behoren. Zorgpunten zijn
sommige typen verbindingsmoffen. Liander vervangt momenteel actief alle Nekaldietmoffen.
Transformatoren Bij de distributietransformatoren is de uitval momenteel uitzonderlijk laag. De verwachting is
dat op termijn het “run to fail” beleid wordt omgezet in een meer toestandafhankelijke aanpak.
Schakelvelden Schakelvelden functioneren naar behoren. Er is aandacht voor potentieel faalgedrag van
vacuümschakelaars en voor verklevingen.
Laagspanning Kabels De netkabels zijn al jaren zeer betrouwbaar. Zowel net- als aansluitkabels geven momenteel
geen aanleiding tot aanvullende maatregelen.
Ten aanzien van de Ravo-G kabel, uit de vroege jaren 70, loopt op dit moment een extra
veiligheidsonderzoek bij de KEMA.
Tabel 23 - Kwaliteitsbeoordeling per componentgroep
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 55
MiddenspanningBinnendecategoriecomponentfalenzorgenmofstoringenvoor
hetgrootsteaandeelmet61,0%vandeuitvalduur.Ditbetreft
52,5%vandestoringen.Kabelstoringenzijndaarnaastver-
antwoordelijkvoor28,9%vandeuitvalduuren24,4%vanhet
aantalstoringen.Hetresterendedeelwordtveroorzaaktdoor
anderecomponenten.(ZieFiguur33)
VanallemofstoringenisdeNekaldietmofmet24,4%degroot-
steveroorzakervanstoringen.Liandergaatindekomende5
jaardittypemoffenpreventiefruimen.DemoftypenLovink-
olieenLovink-siliconenvormenmetrespectievelijk20,5%en
15,7%ookeensignificantebronvanstoringen.(ZieFiguur34)
LaagspanningBinnendecategorieLScomponentfalenveroorzakenfalende
moffen67,7%vandeverbruikersminutenen53,0%vanhet
aantalstoringen.26,4%vanuitvalduuren35,5%vanhet
aantalstoringenwordtveroorzaaktdoorkabelstoringen.Het
resterendedeelwordtveroorzaaktdooranderecomponenten.
(ZieFiguur35)
Massamoffenzijnverantwoordelijkvoor35,9%vandeLS
mofstoringen.WikkelmoffenenLovink-moffenleverenmet
respectievelijk22,9%en15,0%ookeenaanzienlijkebijdrage
aanhettotaalmofstoringen.(ZieFiguur36)
52,5%
23,1%
24,4%
Moffen
Kabel
Andere component
periode jan. t/m aug. 2011
Componentfalen MS (aantallen)
61,0%
10,1%
28,9%
Moffen
Kabel
Andere component
periode jan. t/m aug. 2011
Componentfalen MS (uitvalduur)
Figuur 33 - Verdeling componentfalen - Middenspanning
15,7%
24,4%
9,4%
9,4%
20,5%
7,1%
13,4% ABBKabeldonolieLovinkolieLovinkSiliconenMassamofNekaldietTeceAnderemoffen
Moftypen MS
Figuur 34 - Verdeling mofstoringen per type (MS)
53,0%
11,5%
35,5%
Moffen
Kabel
Andere component
periode jan. t/m aug. 2011
Componentfalen LS (aantallen)
67,7%
6,5%
26,4%
Moffen
Kabel
Andere component
periode jan. t/m aug. 2011
Componentfalen LS (uitvalduur)
Figuur 35 - Verdeling componentfalen - Laagspanning
35,9%
22,9%
15,0%
4,7%3,9%
3,4%1,9%
12,2% MassamofWikkelmofLovinkCellpackGuroNekaldietTeCeAnderemoffen
Moftypen LS
Figuur 36 - Verdeling mofstoringen per type (LS)
56
Knelpuntenenrisico’sMedeopbasisvanstoringenlegtLianderdeopindividuele
locatiesgerichteknelpuntenvastinhetzogenaamdeknelpun-
tenregister.Deorganisatiebredeendemeeroppopulatiesge-
richteassetgerelateerderisico’szijnbehandeldinhoofdstuk3.
Permei2011heeftLiander388openstaandeknelpuntenge-
registreerdinhetknelpuntenregister,welkevoor67%betrek-
kinghebbenopMS.(ZieFiguur37)
34%vandeopenstaandeknelpuntenheeftbetrekkingopkwa-
liteit.Deoverigeknelpuntenhebbenbetrekkingopcapaciteit,
veiligheidofactiviteitenvanderden.(ZieFiguur38)
Vande132kwaliteitsknelpuntenheeft61%betrekkingopMS,
36%betreftLSen3%HS.29kwaliteitsknelpuntenhebbende
waardering“hoog”en2knelpuntendewaardering“zeerhoog”
(asbestennekaldietmof).(ZieTabel24)
67%
30%
3%
E-HS, >35kV
E-MS, t/m 35kV
E-LS, <1kV
Knelpunten per netvlak
Figuur 37 - Verdeling openstaande knelpunten
HS-MS-LS (dd. 6 mei 2011)
63%
34%1%
2% Kwaliteit
Capaciteit
Veiligheid
Activiteiten derden
Knelpunten per aandachtsgebied
Figuur 38 - Aandeel kwaliteitsknelpunten (dd. 6 mei 2011)
AantalvanDiscipline Hoogsterisico
Discipline Componenttype n.t.b. Nihil Laag Medium Hoog ZeerHoog
Eind-totaal
E-LS Aansluiting 0 0 0 0 2 0 2
Kabel 0 0 0 1 1 0 2
Totaal E-LS 0 0 0 1 3 0 4
E-MS Eindsluiting 1 0 0 0 0 0 1
Installatie 0 1 0 3 0 0 4
Kabel 2 4 7 54 7 0 74
Mof 0 0 0 0 1 1 2
Totaal E-MS 3 5 7 57 8 1 81
E-HS Behuizing en Tertiair 0 0 0 1 0 0 1
Beveiligingsystemen 0 0 1 1 1 0 3
Conventionele besturing, bewaking
en bediening
0 0 0 0 2 0 2
Lijn 1 0 0 1 3 0 5
Massakabel 0 0 2 1 0 0 3
Oliedrukkabel 1 0 0 0 1 0 2
Overdrachtssysteem (Telecom) 0 0 0 0 3 0 3
Schakelinstallatie 1 0 2 4 5 1 13
Toonfrequentinstallatie 7 0 1 0 1 0 9
Transformatorinstallatie 0 1 0 3 2 0 6
Totaal E-HS 10 1 6 11 18 1 47
Eindtotaal 13 6 13 69 29 2 132
Tabel 24 - Risicowaardering kwaliteitsknelpunten (d.d. 6 mei 2011)
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 57
5.4.2 KwaliteitsverbeteringLianderwaardeertdekwaliteitvandenetinfrastructuurencom-
ponentenalsoverwegendgoed.Daarwaarsprakeisvanonvol-
doendekwaliteitvoertLianderconcreteverbeteringendoor.
Hoogspanning• In29stationsstaanoliegevulde50kV-schakelinstallaties
opgesteld.Deinstallatieszijncompact,solideenkenneneen
hogebetrouwbaarheid.Deinstallatiesvergenrelatiefveelon-
derhoudenhebbenbeperkteolielekkage.Opbasisvananalyses
voertLianderhetbeleiddatersprakeisvaneenbeheersbare
situatieendatde50kVCoqinstallatiesnogzeker15tot20jaar
inbedrijfblijven.Vervangingvindtplaatsophetmomentdat
anderefactoren,zoalscapaciteitsproblemen,daartoenopen.
AlsverbeteractiesvoertLianderspecialistischediagnostieken
uitenonderzoektLianderdemogelijkheidtotaanschafvan
transportabelenoodinstallatie(s).
• Hetfaalgedragvanvermogenstransformatorenwerd10jaar
geledenvooralbepaalddoorproblemenmetderegelschakelaar.
Doorhettoepassenvanspecialistischemeetsystemenen
diagnosemethodenishetaantalstoringeninregelschakelaars
sterkafgenomenenondercontrole.Deaandachtverschuift
naarverouderingvanpapierisolatie(wikkelingen)endoorvoer-
isolatoren.Lianderevalueertdemogelijkhedenvanhetregene-
rerenvandeolie-papierisolatie,omdaarmeeeensignificante
levensduurverlengingterealiseren.DaarnaastvolgtLiander
ontwikkelingen(Cigré,Cired)ophetgebiedvanvaststellenvan
papierkwaliteitnauwgezet.
• Infebruari2011heeftLianderhetbeleidtenaanzienvan
reservestellingvoorHStransformatorenbijgesteld.De
hoogspanningsnettenvanLianderzijnvolgenshetn-1principe
opgebouwd.Ditbetekentdatelkewillekeurigecomponentkan
uitvallenzonderdatditlangdurigegevolgenheeftvoordeconti-
nuïteitvandeenergielevering.Inelkonderstationstaatdaarom
eenreservetransformator.Inverbandmetherstel-enlever-
tijden(3maandentoteenjaar)heeftLianderbeslotenomhet
aantaltransformatorenindealgemenereserveuittebreiden.
Dezewordeningezetophetmomentdaterergenslangdurig
geensprakemeerisvaneenn-1situatie.Demaatregelverkort
deperiodevaneenn-situatie.
• RemoteTerminalUnits(RTU)vormendeverbindingtus-
sendehoogspanning-,onder-,schakel-enregelstationsende
bedrijfsvoeringcentra.Viadezeunitswordenalleverzamelde
gegevensuitdebetreffendestationsnaaronderanderehet
netbewakingssystemenvanLianderenvanTenneTgestuurd.
Liandervervangtdeunitsenanderesecundaireapparatuur
voorde10kVinstallatiesindeperiode2010tot2017doorde
SAsensor.Voordelenhiervanzijnonderanderestandaardisatie
opgroteschaalenextrafunctionaliteitvoorfoutplaatslokalisa-
tieenpowerqualitymeting.Tevensishetsysteemopafstand
teonderhoudenenisdeverwachtelevensduurlangerdandie
vanbestaandesystemen.Doorhetintroducerenvanhetsys-
teembrengtLiandereennatuurlijkescheidingaantussenhet
secundairesysteemvanLianderenvanTenneTaangeziende
doorTenneTbeheerdenettendoorRTUverbondenblijvenmet
debuitenwereld.
Middenspanning• Hetmerendeelvandestoringenwordtveroorzaaktdoornekal-
dietmoffenenoliegevuldemoffenvanLovink.Indekomende
jarenrondtLianderderuimingvannekaldietmoffenaf.Het
aantalstoringeninLovink-oliemoffenindeperiode2005-2010
wijstopeenmogelijketoenameindekomendejaren.Enkele
anderenetbeheerderszien(nog)geentoenamevanstoringen.
Liandermonitortonverminderdhetfaalgedrag.
• Hetgebruikvanpersverbindingenbijmassievealuminium
geleidersleidttotstoringenmetnamebijzwaaren/ofwisse-
lendbelasteverbindingen.Ditisaanleidinggeweestomhet
beleidtewijzigenenovertegaannaarschroefverbindingen.
Liandervervangtdehuidigepersverbindingenpreventief.
• MetbetrekkingtotdeMSschakelvelden,heeftLiander
vastgestelddateendeelpopulatievandeSVSinstallatieseen
verhoogdekansheeftopuitvaltengevolgevanhetlekken
vandevacuümonderbreker.Daarnaasttredenstoringenop
tengevolgevannietjuisteopstellingsconditiesmetbetrek-
kingtotvocht,vuilentemperatuur.Ditheeftertoegeleiddat
Liandervoorbestaandepopulatiesaanpassingenheeftdoor-
gevoerd.Liandersteltmomenteelinstandhoudingsbeleidop
omderisico’sverdertemitigeren.
• Verklevingiseenprobleemdatbijmeerderetypenscha-
kelveldenoptreedtmetaselectiviteittotgevolg.Liander
onderzoektdesituatieopbasiswaarvanLianderin2012
verbeteractiesdoorvoert.
• 10kVinstallatiesvanhettypeL-Conel,HF-Conel,C-mate-
riaal,IC4enCOQzijncompact,solideenkenneneenhoge
betrouwbaarheid.Deinstallatieshebbenbeperkteolielek-
kage.OpbasisvananalysesvoertLianderhetbeleiddater
sprakeisvaneenbeheersbaresituatieendatdeinstallaties
nogzeker15tot20jaarinbedrijfblijven.Vervangingvindt
plaatsophetmomentdatanderefactoren,zoalscapaciteits-
problemen,daartoenopen.Liandervergrootexpertiseen
kennisophetvlakvandittype10kVinstallatiesenlegteen
voorraadreservedelenaan.
Laagspanning• LiandervervangtdeRavo-Gaansluitkabelsnietmassaal,
maarvervangtdezeaansluitkabelswelpreventiefopnatuur-
lijkemomenten.
• Liandervervangtstalenmeterborden,inclusiefaansluitka-
bel,voorafgaandaandeuitrolvanslimmemeters.
Lianderontwikkeltdecompetentieconditiemanagementom
dekwaliteitvandeelektriciteitsleveringopdelangeretermijn
structureelteverbeteren.Conditiemanagementrichtzichop
hetanalyserenvanprestatiesvancomponentenenhetaande
handhiervanopzettenvaninstandhoudingsbeleid.
58
5.5 veiligheid en duurzaamheid van het net
Lianderbeschiktovereenveilignetendraagtzorgvooreen
veiligewerkomgeving.Inhetkadervanmaatschappelijkver-
antwoordondernemenreageertLianderookopdetoenemende
maatschappelijkezorgvoorveiligheidenduurzaamheid.Inhet
bijzondervoertLianderdevolgendeverbeteringendoor:
• Veiligheidsaarding
Lianderheeftbeslotenom,bijdeaanlegvannieuwelaag-
spanningsnettenenwaarmogelijkinbestaandenetten,
eenveiligheidsaardingaantebiedenbijdeaansluiting.De
verantwoordingvooreenveiligheidsaardingberustbijde
eigenaarvandeaangeslotenhuisinstallatie.Individuele
huiseigenarenbeschikkenechternietaltijdovervoldoende
kennisomdeaanlegendeconditievandezeaardingtekun-
nenbeoordelen.Methetaanbiedenvandezeaardinggeeft
Lianderinhoudaanzijnmaatschappelijkeverantwoordelijk-
heidvoorhetbevorderenvanveiligheidbijzijnklanten.
• VeiligheidlichtmasteninAmsterdam
Lianderheeftin2010eenbindendeaanwijzinggekregen
metbetrekkingtotdeveiligheidvandeaansluitingenvan
lichtmasteninAmsterdam.Volgensdezeaanwijzingwordt
opeenaantalplaatseninAmsterdamdenetspanningniet,
ofnietsnelgenoegafgeschakeldalserinhetnetkortsluiting
ontstaat,waardoorlantaarnpalenondereenontoelaat-
barespanningkunnenkomentestaan.Intotaalstaaner
ongeveerhonderdduizendlantaarnpaleninAmsterdam.Bij
eenbeperktdeelmoetdeaansluitingwordenaangepast.De
werkzaamhedenlopenvolgensplanningenwordenuiterlijk
eind2013afgerond.
• Veiligheidsrichtlijnvoorlaagspanningsnetten
Binnendesectorzijnin2011de“Veiligheidsbepalingenvoor
nieuweLS-distributienetteneneenminimaalveiligheidsni-
veauvoorbestaandenetten”opgesteld,waarbijinhogemate
totharmonisatiemetdeNEN1010isgekomen.Inaanvulling
opdeNEN1010zijnmaatregelenvoorgeschrevenvoordeaar-
dingvaninhetverledenaangelegdenettenvoorzoverdeze
nietvoldoenaandein1989en1997opgesteldeRichtlijnen.
Bijoptredendefoutspanningengroterdan66Venlangerdan
5secondenmoetennettenwordenvervangenofgerenoveerd.
Determijnwaaropdezeaanpassingenplaatsmoetenvinden
hangtafvanhetingeschatterisico.
• Asbest
Inhetverledenzijnasbesthoudendematerialentoegepast
inzoweldeelektriciteits-alsgasinfrastructuur(leidingen,
installatiesengebouwen).Ineenvooronderzoekzijnde
asbestverdachteruimteninbeeldgebracht.Deeerstepilots
omdezeruimtenteinventariserenen,indiennoodzakelijk
tesaneren,zijnopgestart.Ooklopenerprogramma’som
asbestrisico’sbijbepaaldecomponenten(veelalbluskamers
vanbepaaldetypenvermogenschakelaars,maarookpak-
kingmateriaal)wegtenemenoftebeheersen.Eenbelangrijk
uitgangspuntvanhetbeleidisdeveiligheidvoormedewer-
kers.Voormedewerkersdieinasbestverdachteruimtenko-
menisdevoorlichting‘Asbestherkenning’gestart.Medewer-
kersdieindezeruimtenwerkzaamhedenmoetenuitvoeren
krijgendaarnaastdeinstructie‘GebruikvanPersoonlijke
Beschermingsmiddelen’.
• Lekkagesuitoliedrukkabels
Uitdestatistiekenvanoliedrukkabelsinhet50kV-netkan
wordenopgemaaktdateropjaarbasisgeregeldhoeveelheden
isolatieolieaangevuldworden.Deweglekkendekabelolie
komt,zolanghetleknietisgevonden,inhetmilieuterecht.
AfgelopenjaarheeftLiandergekozenvooreenpreventieve
methodiek:bijalleverbindingenwaaropisbijgevuld,contro-
leertLianderverdachteonderdeleninhethydraulischesys-
teem.Sinds2010zijnveellekkengedichtenisdehoeveelheid
oliedieLianderbijvultmetcirca90%verminderd.Ondanks
dezegoederesultatenblijftLianderzoekennaaralternatie-
venomhetolieverbruikverderterugtedringenrichtingnul.
IndekomendeperiodevoertLianderproevenuitmetnieuwe
technieken,waarondereenmethodiekvandoteringvangas
aandeolie.Doormiddelvangassnuffelapparatuurishet
danmogelijkomkleinerelekkendannutedetecterenente
dichten.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 59
5.6 onderhouds- en vervangingsplan
Liandersteltjaarlijkseenactiviteitenplan(jaarplan)vastdat
bestaatuitverschillendeonderdelen:
• Onderhoudsplan(toegelichtinhoofdstuk5)
• Investeringsplan,datbestaatuittweeonderdelen:
- Vervangingsplan(toegelichtinhoofdstuk5)
- Uitbreidingsplan(toegelichtinhoofdstuk6)
Deinhetactiviteitenplangenoemdewerkzaamhedenzijnde
volgende.(ZieFiguur39)
Vooronderhoudsplanenhetvervangingsplangeldt:
• Bedragenzijnexclusiefkostenvoordeplaatsingen/of
vervangingvanslimmemeters;
• Bedragenbetreffendirectekostenenzijnopgebouwduit
kostenvoorpersoneel,materialenendienstenderden;
• Algemeneofindirectekostenzijngeenonderdeelvan
genoemdeplannen;
• Bedragenzijnexclusiefinflatieengebaseerdophet
verwachteprijsniveauvan2012;
• Bedragenvoor2012zijnsamengesteldopbasisvanhet
activiteitenplan2012.Deoverigejarenzijnprognosesin
hogeremateindicatief.
5.6.1 OnderhoudsplanIndeperiode2010-2011heeftLiandercirca€19miljoenmeer
onderhoudverrichtdangeplandinhetKCD2010-2016,realisa-
tiecijfers2011opbasisvanEindejaarsverwachting(EJV).Voor
dekomendejarengeldtdatLianderstructureelmeeronder-
houdsactiviteitenuitvoertdanindeafgelopenjaren.Liander
verhoogthetonderhoudsplan2012tenopzichtevan2011met
circa€20miljoen.Hetverhoogdeniveau2012wordtinde
daaropvolgendejarengehandhaafd.(ZieFiguur40)
Definities
Amoveren Sloop en verwijderen van leidingen, installaties, aansluitleidingen e.d.
Modificatief onderhoud Vervangen van storingsgevoelige of gestoorde componenten, wijzigen of verplaatsen van installaties,
leidingen, aansluitleidingen e.d.
Preventief onderhoud Controle, inspecties en metingen. Vervangen van onderdelen van componenten ter voorkoming van
storingen
Schades Veiligstellen en reparatie infrastructuur na veroorzaken van schade
Storingen Veiligstellen en reparatie infrastructuur na constatering van storing
Vervangingen op eigen initiatief Vervanging van componenten op grond van tekortschietende condities van bedrijfsmiddelen, of op grond
van het niet kunnen voldoen aan netperformance-indicatoren
Reconstructies Vervanging van componenten op grond van activiteiten van derden (met name beheerders van openbare
ruimte en wegbeheerders)
Uitbreiding Nieuwe aanleg op nieuwe locaties van verbindingen, stations of aansluitingen
Verzwaring Vervanging van componenten op grond van een toename van de gevraagde capaciteit
Figuur 39 - Positionering onderhoud- en vervangingsplan
Jaarplan
Onderhoudsplan Investeringsplan
Vervangingsplan Uitbreidingsplan
- Amoveren
- Modif. onderhoud
- Prev. onderhoud
- Storingen/schade
- Vervangingen
op eigen initiatief
- Reconstructies
- Uitbreiding
- Verzwaring
Figuur 40 – Onderhoudsplan: realisatie 2010-2011 en plan 2012-2014
Onderhoudsplan
mln
€
2010 2011 2012 2013 2014
HS
MS/LS
Real. 2010/EJV 2011
Plan
KCD 2010-2016
103
28
93
25
115
36
115
35
115
35
118131
151 150 150
60
Terugblik
Indeperiode2010en2011(opbasisvanEJV)heeftLiandervoor
dehoogspanningsnettenintotaalvoorcirca€6mlnminder
onderhoudverrichtdanzoalsgeplandinhetKCD2010-2016.
(ZieTabel25)
Devolgendeactiviteitenlateneenafwijkingzientenopzichte
vandeoorspronkelijkeplanning:
• Alsgevolgvanhetingezettebeleidwordteensteedsgroter
deelvandepreventieveonderhoudshandelingenoptoestands-
afhankelijkebasisuitgevoerd;
• Derealisatiecijfersoppreventiefonderhoud(pxq)moetenworden
bezieninsamenhangmetderealisatiecijfersopdepoststoringen,
omdateendeelvanhettoestandsafhankelijkonderhoudwordtge-
boektviahetsysteemwaarinstoringenwordengeadministreerd
endaardoorookalsstoringenindeboekenterechtkomt;
• Preventiefonderhoudregulierbestaatvooreengrootdeeluit
inspectiesenfunctionelecontroles,dezezijnconformde
verwachtingenuithetvorigeKCDuitgevoerd;
• Onderpreventiefincidenteelenmodificatiefonderhoudvinden
projectmatigeonderhoudsactiviteitenplaats.In2010ishieraan
metnameminderbesteedomdateeninhetplanopgenomen
projectvan€4mlnvooraanpassingvandeaandrijvingvan
scheidersinzes50kVonderstationsopeenandere(veelgoed-
kopere)wijzeisuitgevoerd;
• Per1september2011laathetvoortschrijdendejaargemiddelde
voorHS-storingeneendalendetrendzien,met10onderbre-
kingenvandeleveringeneenbijdragevan0,6minutenaande
totaleuitvalduurperklant;
• DekostenvanbeheerblijvenachteromdatinhetvorigeKCD
nogonvoldoenderekeningwasgehoudenmetdeontwikkeling
vandezekostennaoverdrachtvaneengrootdeelvandeHS-
nettenaanTenneT.In2012nemendezekostenoverigenst.o.v.
2010/2011weertoedoornieuwebeheeractiviteitenwaaronder
extraafstemmingsoverlegmetdeserviceproviderenTenneT;
• Voor2011geldtdaarnaastdatmateriaalprijsstijgingen,
loonkostenontwikkelingetc.leidentothogereuitgavenaan
onderhoudskosten.
Tabel 26 - Terugblik Onderhoudsactiviteiten midden- en laagspanning 2010-2011
OnderhoudsplanMSenLSLiander 2010 2011
Soortactiviteit omschrijving eenheid KCD Realisatie KCD EJV
AMOVEREN Verwijderen Aansluiting stuks 17.000 19.069 17.000 14.735
Verwijderen kabel km 180 175 190 211
MODIF. ONDERHOUD Wijzigen of verplaatsen aansluiting stuks 18.000 16.101 18.000 17.530
PREV. ONDERHOUD Spanningsklachten stuks 270 269 270 236
Persprogramma nekaldiet-moffen stuks 2.000 1.929 2.000 1.290
Thermografische inspecties stations stuks 4.500 3.818 4.000 2.850
TMA plus inspecties stations in MainT stuks 14.000 11.481 14.000 15.170
SCHADES LS aansluitkabelschade herstellen stuks 2.950 2.948 2.900 2.950
LS netkabelschade herstellen stuks 1.550 1.312 1.500 1.455
MS kabelschade herstellen stuks 350 247 340 255
STORINGEN 1e lijns (netzekering) storing stuks 30.500 27.658 30.300 25.300
LS aansluitkabelstoring herstellen stuks 3.500 3.902 3.500 3.990
LS kabelstoring hoofdaders herstellen stuks 1.800 2.418 1.800 2.280
LS kabelstoring OV/tariefaders herstellen stuks 2.200 2.064 2.200 2.000
LS-netzekering hoofdaders en OV/tariefaders
herstellen
stuks 10.200 10.860 10.000 10.230
MS kabelstoring herstellen stuks 520 599 510 545
TOTAAL ONDERHOUDSPLAN FINANCIEEL mln € 85,0 92,6 85,0 102,6
OnderhoudsplanHSLiander 2010 2011
Soortactiviteit eenheid KCD Realisatie KCD EJV
Preventief onderhoud regulier mln € 9,2 8,5 9,0 10,0
Preventief onderhoud incidenteel mln € 6,4 3,6 6,0 5,8
Amoveren mln € 1,0 0,6 1,0 0,8
Modificatief onderhoud mln € 3,0 2,0 3,0 2,1
Storingen mln € 3,8 4,8 3,5 4,5
Beheer mln € 6,3 4,9 6,3 4,6
Totaal onderhoudsplan financieel mln € 29,7 24,5 28,8 27,8
Tabel 25 - Terugblik Onderhoudsactiviteiten hoogspanning 2010-2011
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 61
Indeperiode2010-2011heeftLiandervoordemidden-enlaag-
spanningsnettenvoorcirca€25mlnmeeronderhoudverrichtdan
geplandinhetKCD2010-2016.(ZieTabel26,pagina58)Devol-
gendeactiviteiten,zoalsbeschreveninhetKCD2010-2016,laten
eenafwijkingzientenopzichtevandeoorspronkelijkeplanning:
• Amoveren-Toenameverwijderenkabelsinhetkadervan
MVOoverwegingenenextraaandachtopondergrondse
infrastructuurvanuitdeWION;
• Modificatiefonderhoud-Afnamewijzigenaansluitingen
(klantgedrevenwerk)doorveranderingeconomischeomstan-
digheden;
• Preventiefonderhoud-Afnamevanactiviteitendooro.a.
wijzigingeninbeleid(thermografischeinspecties),aanpak
(preventiefvervangennekaldietmoffeninplaatsvanhet
persprogramma)enplanning(aanscherpingTMAprogram-
mavanuiteerdereraming);
• Schadesenstoringen-Bijschadeszienweeenafnameals
gevolgvaninspanningenrondomschadepreventie,deLS
enMS-kabelstoringenzijnin2010en2011hogerdaninhet
KCDverwacht,welzienwein2011tenopzichtevan2010
eendalingalsgevolgvanextrainspanningengerichtophet
terugdringenvanStoringsverbruikersminuten.
Eenaantalactiviteitenisuitgevoerd,dietijdensdetotstand-
komingvanhetvorigeKCDnietofinminderematewaren
voorzien,waaronderadditioneleinspanningentenaanzienvan
hetterugdringenvanstoringsverbruikersminuten,uitgebreide
inventarisatievanasbestincomponentenenstationsenextra
metingenvanaansluitingenvoordeopenbareverlichtingin
Amsterdam.
Materiaalprijsstijgingen,loonkostenontwikkelingetc.hebben
eveneensgeleidtothogereonderhoudskostenin2010en2011.
VooruitblikOnderhoudsactiviteitenzoalsLianderdezeheeftvastgesteldin
zijnactiviteitenplan2012zijnophoofdlijnenookvantoepas-
singopdejaren2013en2014.Lianderverhoogthetonder-
houdsplan2012tenopzichtevan2011metcirca€20miljoen.
Hetverhoogdeniveau2012wordtdedaaropvolgendejaren
gehandhaafd.
LianderverhoogthetonderhoudsplanHS2012tenopzichtevan
2011metcirca€8miljoen.Hetverhoogdeniveau2012wordtde
daaropvolgendejarengehandhaafd.(ZieTabel27)
OnderhoudsplanHSLiander
Soortactiviteit eenheid 2012 2013 2014
Preventief onderhoud regulier mln € 8,0 8,4 8,7
Preventief onderhoud incidenteel mln € 13,6 10,0 10,0
Amoveren mln € 0,5 1,0 1,0
Modificatief onderhoud mln € 2,4 4,5 4,5
Storingen mln € 4,8 4,5 4,5
Beheer mln € 6,4 6,5 6,5
Totaal onderhoudsplan financieel mln € 35,7 34,9 35,2
Tabel 27 - Vooruitblik Onderhoudsactiviteiten Hoogspanning 2012-2014
Tabel 28 - Vooruitblik Onderhoudsactiviteiten Midden- en Laagspanning 2012-2014
OnderhoudsplanMSenLSLiander
Soortactiviteit omschrijving eenheid 2012 2013 2014
AMOVEREN Verwijderen Aansluiting stuks 17.000 18.000 18.500
Verwijderen kabel km 208 225 230
MODIF. ONDERHOUD Wijzigen of verplaatsen aansluiting stuks 16.500 16.400 18.700
PREV. ONDERHOUD Spanningsklachten stuks 335 270 260
Thermografische inspecties stations stuks 2.500 2.500 2.500
TMA plus inspecties stations in MainT stuks 15.000 15.000 15.000
SCHADES LS aansluitkabelschade herstellen stuks 3.000 2.950 2.900
LS netkabelschade herstellen stuks 1.300 1.300 1.300
MS kabelschade herstellen stuks 240 240 230
STORINGEN 1e lijns (netzekering) storing stuks 28.300 29.000 28.500
LS aansluitkabelstoring herstellen stuks 3.850 3.700 3.650
LS kabelstoring hoofdaders herstellen stuks 2.000 1.900 1.850
LS kabelstoring OV/tariefaders herstellen stuks 1.900 1.950 1.900
LS-netzekering hoofdaders en OV/tariefaders herstellen stuks 10.900 10.000 9.900
MS kabelstoring herstellen stuks 600 550 530
TOTAAL ONDERHOUDSPLAN FINANCIEEL mln € 114,9 114,9 114,9
62
• In2012voertLiandereengrootasbestsaneringsprogramma
uitindeonderstations.Ditleidttoteenincidenteleverhoging
vanhetonderhoudsbudgetmetcirca€5miljoen.
• Vanaf2012voorzietLiandereenstijgingvanhetaantal
groterevisies,benodigdomouderecomponenten-metname
vermogenstransformatorenenschakelsystemen-ingoede
conditietehouden.Vanaf2013wordtdevrijkomendefinanci-
eleruimtedoorafrondingvanhetasbestprojectgebruiktom
ditteversnellen.
LianderverhoogthetonderhoudsplanMS/LS2012tenopzichte
van2011metcirca€12miljoen.(ZieTabel28,pagina59)Het
verhoogdeniveau2012wordtindedaaropvolgendejaren
gehandhaafd:
• Liandervoorzieteentoenameinhetamoveren(prijsenaantal)
enmodificerenvanaansluitingen(sterkstijgendekosten,met
namevoorOVnemendekostensterktoedoorzwaardereveilig-
heidseisenbijhetwerkenaanbestaandeaansluitingen);
• Additionelekostentengevolgevanuitbreidinggraafschade-
preventieteams;
• Additioneelonderhoudinverbandmetasbestproblematiekin
sommigeMSR’s.
5.6.2 VervangingsplanTenaanzienvanhetvervangingsplangeldtdatLiandereveneens
eentoenamevoorziettenopzichtevanwatinhetvorigeKCDis
aangegeven.Indeperiode2010en2011(opbasisvanEJV)zijnde
vervangingskostenlichthogerdangeplandinhetKCD2010-2016.
VoordedriekomendejarenverwachtLianderintotaalcirca€264
miljoenaanvervangingentedoen.Ditisruim50%meerdanin
deovereenkomstigejarenvanhetKCD2010-2016.(ZieFiguur41)
TerugblikIndeperiode2010(werkelijkerealisatie)isruimschootsmeer
aanvervangingsinvesteringenHSgerealiseerddaninhetKCD
voordatjaarwasgeraamd.(ZieTabel29)
Devolgendeactiviteitenlateneenafwijkingzientenopzichte
vandeoorspronkelijkeplanning:
• InhetvorigeKCDisteweinigrekeninggehoudenmetderecon-
structiesvan(delen)van50kVverbindingen(o.a.Sassenheim-
Noordwijk,Hemweg-Marnixstraat,Oterleek-Heerhugowaard).
Intotaalishierin2010€3miljoenaanuitgegeven;
• InhetvorigeKCDwasnoggeenrekeninggehoudenmetde
vervangingvanasbesthoudendeschakelaars.In2010ishier
eenaanvangmeegemaakt(circa€2miljoen);
• InonderstationWinterswijkzijntweetransformatoren
vervangendoornieuwetransformatorenmeteenlagerecapa-
citeit.Eénvandevrijgekomentransformatorenisingezetin
onderstationWoudhuistenbehoevevandeuitbreidingvan
hetvermogen.Detweedeisgebruiktbeschikbaaralsalge-
menereservetransformator.Dezewisselingisalsvervan-
ginggerubriceerd(€2miljoen).
VervangingsplanHSLiander 2010 2011
Soortactiviteit omschrijving Sp.nivokV eenheid KCD Realisatie KCD EJV
VERVANGING EN
VERLEGGING
HS stations 150 mln € 2,2 7,6 8,4 7,1
HS stations 50 mln € 1,0 1,8 4,6 1,5
HS kabels 50 mln € 1,0 3,5 2,5 4,6
MS stations RS/SS 10-20 mln € 0,3 0,1 0,7 0,5
TOTAAL VERVANGINGSPLAN FINANCIEEL mln € 4,5 13,0 16,2 13,7
Tabel 29 - Terugblik Vervangingsactiviteiten Hoogspanning 2010-2011
VervangingsplanMSenLSLiander 2010 2011
Soortactiviteit omschrijving eenheid KCD Realisatie KCD EJV
VERVANGING EN
VERLEGGING
Leggen en monteren MS kabel km 100 117 100 128
Leggen en monteren LS kabel km 130 102 125 129
Nieuw MS-station stuks 35 37 35 74
Maken AC1/AC1-OV/AC2 aansluitingen stuks 28.290 22.500 28.290 27.900
Maken AC4/AC5/AC6 aansluitingen stuks 4 10
TOTAAL VERVANGINGSPLAN FINANCIEEL mln € 48,0 42,8 48,0 41,5
Tabel 30 - Terugblik Vervangingsactiviteiten Midden- en Laagspanning 2010-2011
Vervangingsplan
mln
€
2010 2011 2012 2013 2014
HS
MS/LS
Real. 2010/EJV 2011
Plan
KCD 2010-2016
Figuur 41 – Vervangingsplan: realisatie 2010-2011 en plan 2012-2014
424374 74 74
5656
88 88 88
14 14 1413 14
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 63
In2011ishetniveauvan2010ongeveergehandhaafd.Ookin2011
zijnmeer50kVverbindingengereconstrueerddanwasvoorzien.
Indeperiode2010-2011heeftLiandercirca€11miljoenmin-
dervervangingenMS/LSverrichtdangeplandinhetKCD2010-
2016(realisatiecijfers2011o.b.v.EJV).(ZieTabel30,pagina60)
Devolgendeactiviteiten,zoalsbeschreveninhetKCD2010-
2016,lateneenafwijkingzientenopzichtevandeoorspronke-
lijkeplanning:
• Toenamevanhetleggenvanmiddenspanningskabelsenaf-
namevanhetleggenvanlaagspanningskabelsopinitiatiefvan
derden,zoalsbijreconstructiesvanwegen;
• Lagerevervangingvanaansluitingendangeplanddoorde
benodigdeopschalingvandeorganisatievoorhetgrootschalige
saneringsprogrammainAmsterdam;
• Toenamevervangingvanmiddenspanningsruimtenalsgevolg
vanhetdoorvoerenvanstandaardisatieenhetombouwenvan
bestaandemiddenspanningsruimtenvan10kVnaar20kV.
Erisindezeperiodeeenaantalactiviteitenuitgevoerd,dietij-
densdetotstandkomingvanhetvorigeKCDnietofinmindere
matewarenvoorzien.Ditomvatonderandereadditionelever-
vangingvannekaldietmoffeninhetkadervanhetprogramma
rondomstoringsverbruikersminuten.
VooruitblikLianderverhoogthetbudgetvoorhetvervangingsplan2012
tenopzichtevan2011met€32mln.Hetverhoogdeniveau2012
wordtdedaaropvolgendejarengehandhaafd.
LianderhandhaafthetvervangingsplanHS2012ophetzelfde
niveauals2011.(ZieTabel31)Voorhoogspanninggeldtop
hoofdlijnendatdekomendejarenhetzwaartepuntligtop:
• VervangenvaneenbepaaldeserieRTU’s(apparatuurvoorhet
verzamelenendoorcommunicerenvanprocesinformatieen
-sturingindeonderstations)omdatdezedoordefabrikant
nietmeerondersteundwordenmetkennisenreservedelen
(statusobsolete).
• Hetincidenteelvervangenvancomponentenwaarvande
restlevensduurisverstreken.
• Vervangingvancomponentenopbasisvanbeleidsbesluiten
inhetkadervankwaliteitsverbetering.
• Incidenteelbetrefthetookhetvervangenvaneencomponent
ofkabeldeelalsgevolgvanfataalfalenofgraafschade.
LianderverhoogthetbudgetvoorhetvervangingsplanMS/LS
2012tenopzichtevan2011met€32mln.(ZieTabel32)
Hetverhoogdeniveau2012wordtdedaaropvolgendejaren
gehandhaafd:
• Hetvervangenvanverbindingsmoffendienietmeeraan
onzemaatstavenvoldoen;
• Hetvervangenvanstalenmeterbordeninsamenhangmetde
uitrolvanslimmemeters;
• Vervangenvanslechtfunctionerendestoringsverklikkers;
• Hetvervangenvanasbesthoudendematerialenininstal-
laties;
• Voorzienetoenamevandedoorderdengeïnitieerderecon-
structies;
• Versneldevervanging3/6kVnettendoor10kVnetten;
• Versneldeombouwvan220Vnaar400V;
• VersneldvervangenverouderdeLSrekkeninMSruimtenen
installaties;
• Metbetrekkingtotregulierevervangingengeldtophoofdlij-
nendatLianderconsolidatievanhethuidigeniveauvoorziet.
VervangingsplanHSLiander
Soortactiviteit omschrijving Sp.nivokV eenheid 2012 2013 2014
VERVANGING EN
VERLEGGING
HS stations 150 mln € 5,5 5,5 5,5
HS stations 50 mln € 5,5 5,5 5,5
HS kabels 50 mln € 1,7 1,7 1,7
MS stations RS/SS 10-20 mln € 1,1 1,1 1,1
TOTAAL VERVANGINGSPLAN FINANCIEEL mln € 13,7 13,7 13,7
Tabel 31 - Vooruitblik Vervangingsactiviteiten Hoogspanning 2012-2014
VervangingsplanMSenLSLiander
Soortactiviteit omschrijving eenheid 2012 2013 2014
VERVANGING EN
VERLEGGING
Leggen en monteren MS kabel km 136 135 140
Leggen en monteren LS kabel km 144 143 148
Nieuw MS-station stuks 98 100 109
Maken AC1/AC1-OV/AC2 aansluitingen stuks 27.050 30.350 28.350
Maken AC4/AC5/AC6 aansluitingen stuks 10 10
TOTAAL VERVANGINGSPLAN FINANCIEEL mln € 74,1 74,1 74,1
Tabel 32 - Vooruitblik Vervangingsactiviteiten Midden- en Laagspanning 2012-2014
64
Uitbreiding capaciteit Zeewolde
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 65
6 capaciteit
De netinfrastructuur moet nu en in de toekomst aan de
capaciteitsbehoefte van de klanten voldoen. Een be-
trouwbare belastingprognose is cruciaal. Aan de hand
daarvan kunnen mogelijke capaciteitsknelpunten tijdig
worden onderkend en opgelost. Door toenemende
invloeden van buitenaf en de mogelijke effecten hiervan
op de belastinggroei heeft Liander zijn methodiek om de
belastingprognose te maken, aangescherpt. Door het in
werking treden van de nieuwe MRQ per 1 juli 2011 is de
zichttermijn van de capaciteitsprognose verlengd van
zeven naar tien jaar.
In de periode 2010 en 2011 zijn (op basis van EJV) de
uitbreidingskosten ongeveer € 20 miljoen lager geweest
dan gepland was in het KCD 2010-2016. Liander voorziet
een gematigde groei van de benodigde transportcapa-
citeit op basis van de belastingontwikkeling en houdt
rekening met een significante stijging van decentrale op-
wekking in de komende jaren. Liander hanteert pro-actief
netplannen voor het opstellen van de capaciteitsplanning
en stelt netstructuurplannen op voor het herinrichten van
een bestaande elektrische infrastructuur in een afgeba-
kend gebied.
Op basis van de prognose heeft Liander de benodigde
en beschikbare capaciteit van netten beoordeeld en de
capaciteitsknelpunten per regio geïnventariseerd. De
knelpunten voor netten met een spanning hoger dan
25kV zijn specifiek toegelicht in dit KCD.
Voor de drie komende jaren verwacht Liander circa € 525
miljoen aan uitbreidingen te doen. Dit is circa 20% meer
dan voor de overeenkomstige jaren gepland in het KCD
2010-2016.
Bij de ontwikkeling van elektrisch vervoer verwacht Lian-
der, als marktpartijen de gelijktijdigheid niet nadelig for-
ceren, pas capaciteitsknelpunten bij een penetratiegraad
groter dan 50%. Tot die tijd kunnen individuele lokale
knelpunten relatief eenvoudig worden opgelost.
Elektrische warmtepompen vergen een zwaardere aanleg
van het distributienet op wijkniveau. Bij de inzet van
warmtepompen is Liander in een vroeg stadium op de
hoogte van de toepassing en dimensionering. De net-
structuur wordt daarbij tijdig aangepast aan de speci-
fieke situatie.
Clustering van windparken en clustering van WWK-
vermogen hebben een grote impact op de capaciteits-
ontwikkeling van het net, zowel op middenspanningsni-
veau als op hoogspanningsniveau. Liander speelt in op
deze ontwikkelingen door onder andere verzwaring van
netten (bijvoorbeeld 20kV-net), nieuwe onderstations en
additionele vermogenstransformatoren.
Op dit moment is de omvang is het opwekvermogen op
laagspanningsniveau (micro-WKK’s en PV-panelen) nog
beperkt. De capaciteit voor het individuele opwekvermo-
gen zal de al aanwezige capaciteit voor de traditionele
elektriciteitsvraag niet overstijgen. Het lokale netwerk zal
deze ontwikkeling zodoende aan kunnen.
6.1 capaciteitseisen en -beleid
6.1.1 Capaciteitseisenen-criteriaDeeisenvoordeleveringvanvoldoendecapaciteitaanaange-
slotenenzijnvastgelegdindeNetcodeElektriciteit.Nieuwaan
teleggennettenmoetenvoldoenaandeactuelenormen.Daar
waarLiandernettenomredenvankwaliteitofveiligheidver-
vangt,zijndeactuelenormenenstandaardenvantoepassing.
Bijdeaanlegvandebestaandenettenzijndedestijdsgeldende
normentoegepast.
Liandertoetstjaarlijks,opbasisvanactueleengeprognosti-
ceerdebelastinggegevens,denetdelenaandeindeNetcode
beschrevencriteria.Ookhetnetontwerpendeoplossingsrich-
tingenmakendeeluitvandezetoetsing.
Capaciteitomvatdebeschikbarecapaciteitvaneennet(deel),
hettijdigkunnenaansluitenvanklanten,hetleverenvaneen
juistespanningskwaliteitenhetacterenopverstoringeninhet
net.
CriteriaCriteriavoorvoldoendecapaciteitvanhetnetwerkzijn:
• Debenuttingsgraadvandecomponenten;
• De(fluctuatiesinde)spanningskwaliteit;
• Determijnwaaropklantenaangeslotenkunnenworden;
• Enhetaantaltransportbeperkingenopgelegdaanklanten.
Lianderanalyseertjaarlijksdehuidigeentoekomstigebenut-
tingvandeHS-invoeding,het50kV-netenderedundante
voedingeninhetMS-transportnet(zieookparagraaf6.4en
debijlagen10t/m13).Bijdreigendeoverbelastingregistreert
Lianderhetpotentiëleknelpuntenvoorziettijdiginplannen
66
voorhetoplossenervan.Lianderanalyseertdaarnaastspan-
ningsklachtenvanklanten,omdatdezeklachtenmogelijker-
wijskunnenduidenopeencapaciteitsknelpunt.
Deaansluittermijnvoor(grotere)klanteniseenmogelijkeindi-
catorvoordehoeveelheidbeschikbarecapaciteitinhetelek-
triciteitsnetwerk.DehoeveelheidbeschikbareMS-veldenen
reservecapaciteitinonderstationsenregel-enschakelstations
ishiervoormaatgevend.Daarnaastzijnaanklantenopgelegde
transportbeperkingeneenindicatievoordebenuttingvanhet
netwerk.Eenbeoordelinghiervanistelezeninparagraaf6.4.1
6.1.2 BeleidHetontwerpendebedrijfsvoeringvannettenwordengetoetst
aandeeisenuitdeNetcodeElektriciteit.Liandertoetstde
transformatorengevoedvanuithetlandelijkehoogspannings-
netaanartikel4.1.4.6uitdeNetcode.Waarmogelijkbedrijft
Lianderdevermogenstransformatorenals‘n-1’.Eenenkelvou-
digestoringpasseertdanzondereenenergieonderbreking.
Lianderontwerptde50kV-nettenookmeteenenkelvoudige
storingsreserve.Netalsbijdevermogenstransformatorendie
ophetlandelijkehoogspanningsnetzijnaangesloten,geldtbij
hetbepalenvanhetbedrijfszekerestationsvermogen,datéén
vandetransformatorenofvoedendekabelskanuitvallenzon-
derdatditleidttoteenlangdurigeonderbreking.Indeopera-
tionelebedrijfsvoeringverschakeltLianderinonderhouds-en
storingsituatiessomsde50kV-nettenombelastingvan150kV-
deelnettennaaraangrenzende150kV-deelnettenteverplaat-
sen.Ditomhetbovenliggende150kV-nettefaciliteren.
Lianderontwerptdehoofdinfrastructuuropmiddenspanning-
sniveau(installatiesinHS/MS-stations,redundantevoedingen
naar,eninstallatiesin,regel-enschakelstations),netalsinde
50kV-netten,meteenenkelvoudigestoringsreserve.
Lianderontwerptdemiddenspanningsnettenopdistributie-
niveaumetenkelvoudigestoringsreserve.Eenonderbreking
vandeenergieleveringinhetmiddenspanningsnetverhelpt
Lianderdoormiddelvanschakelhandelingen.Omhetherstel
vandeleveringzospoedigmogelijkplaatstelatenvinden,
streeftLianderernaarombinnentweeuurenmetmaximaal
drieschakelhandelingendeenergieleveringteherstellen.De
gestoordecomponentwordtvervolgenszospoedigmogelijkge-
repareerdomdaarnahetnetwerkweerindenormaleschakel-
situatieterugtebrengen.Inbepaaldegevallen,bijvoorbeeldbij
uitlopersennieuweaanleg,wordtafgewekenvaneenenkelvou-
digestoringsreserve.Dezenetdelenwordeninstoringssitua-
tiesgevoedviasnelinzetbaremobielenoodstroomaggregaten.
Lianderontwerptlaagspanningsnettenzonderstoringsreserve
enstreefternaaromstoringeninhetlaagspanningsnetzo
spoedigmogelijk,binnen4uur,teverhelpen.
6.2 ramen van de capaciteitsbehoefte
Hetiseenbelangrijketaakvandenetbeheerderomtijdigen
nauwkeurigtebeschikkenoverdeteverwachtenbelasting
vanhetnetwerk,teneindeeffectiefopklantvragenofverande-
ringenindemaatschappijintekunnenspelen.Hetjaarlijkse
capaciteitsramingsprocesvanLianderomvat:
• Decapaciteitsprognose(inclusiefscenariobepaling);
• Debepalingvancapaciteitsknelpunten;
• Enhetgenerenvanoplossingsvarianten.
Liandervoertdezeramingjaarlijksvooriederonderstation,
regelstationenschakelstationuit.
6.2.1OpstellencapaciteitsprognoseLiandersteltjaarlijksdecapaciteitsprognoseopmeteenzicht-
termijnvan10jaar.HiertoemonitortLianderallerelevante
ontwikkelingendieimpactkunnenhebbenophetcapaciteits-
beslag.Lianderprognosticeertzoweldebelastingalsdeopwek-
kinginhetvoorzieningsgebied.
Lianderhanteertdiverseinformatiebronnen(nietlimitatief):
• Bedrijfsmetingen:inzichtinhistorischeenactuelebelasting;
• Bestemmingsplannenennieuwbouwplannenvangemeen-
tenenprovinciesendeNieuweKaartvanNederland:inzicht
indevoorgenomenplanologischeontwikkelingen;
• (Nieuwe)groteklanten:inzichtindeontwikkelingvanbelas-
tingenopwekking.
Klantenmeteenvermogengroterdan2MWhebbengrote
invloedopdeprognosevanonzeelektriciteitsdistributienetten.
Dezeklantenzijnwettelijkverplichtomhunprognosevande
capaciteitsontwikkelingvoordekomende7jaaraantegeven.
Liandervraagtenergieproducentennaardeverwachteinzet
vanhunproductie-eenhedenenafnemersnaarhungewenste
maximaleafname.Liandervraagtnieuweklanteneveneens
omdezeinformatie.
Belastingscenario’sLianderhanteertdriebelastingsscenario’svoorzijnelektrici-
teitsnet:basis,laagenhoog.Debelastingscenario’sbeschrijven
decapaciteitsvraagopkorteenmiddellangetermijn,waarop
Lianderspecifiekeinvesteringenbaseert.Hetbasisscenario
gaatuitvandemeestwaarschijnlijkeontwikkelingenvande
belastingeninvoeding.
Debelastingscenario’sonderscheidenzichvandeinhoofdstuk2
genoemdetoekomstscenario’s.Delaatstenwordengebruikt
voorstrategischebesluitvormingoplangeretermijn.
Basis belastingscenario
Lianderbaseerthetbasisscenarioopdevoorzieneontwik-
kelingenindekomende10jaar.Ditscenariogaatuitvan70%
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 67
realisatievanallegeïnventariseerderamingen(bestemmings-
plannenwordenambitieusopgesteldennieuwbouwprojecten
wordenvaaklaterdangeplandopgeleverd)en70%vanhet
opgesteldevermogenaandecentraleopwekking(ongelijktijdig-
heidvandeopwekkingindenormalesituatie).Lianderhan-
teerthetbasisbelastingscenariovoorallenetberekeningen.
Hoog belastingscenario
InhethoogbelastingscenariorekentLianderdegeschetste
ontwikkelingenvanhetbasisscenariovoor100%mee.Liander
gebruiktditscenariovoordeevaluatievanderobuustheidvan
eventueleoplossingsvariantenbijhogebelasting.
Laag belastingscenario
InhetlaagbelastingscenariosteltLianderdebelastinggelijk
aan30%vanhetbasisbelastingscenarioen100%aandecen-
traleopwekking.Liandergebruiktditscenariobijdenetbe-
rekeningvanextremesituaties,zoalsbijveelwindaanbod
gedurendedenacht.
AnalysebetrouwbaarheidBijdecapaciteitsramingbepalendemarges,veronderstellin-
genenexterneinvloedendematevannauwkeurigheid.Door
verschillendeontwikkelingen,zoalsdecentraleopwekking
engroeivanhetaantalklantenmeteengrotereindividuele
vermogensbehoefte,neemtdeonzekerheidbijhetopstellenvan
deprognosestoe.
Marges
• Denauwkeurigheidvanderamingvancapaciteitsbehoefteis
afhankelijkvandenauwkeurigheidvandevolgendeaspecten:
• Eigenbedrijfsmetingenkenneneenmeetafwijkingtot5%;
• Capaciteitsprognosevannieuwbouwvanwoningen,indus-
trieenkantoren:deonnauwkeurigheidvandezeprognose
ligtnaarschattingrond5%;
• Groeiprognosesvangroteklanten(>2MVA):Deonnauwkeu-
righeidligtnaarschattingop10%.
Veronderstellingen
• Kengetallen:Lianderhanteertkengetallenvoorhetbepa-
lenvandecapaciteitsprognose.Dekengetallenzijngedif-
ferentieerdnaardematevandetoepassingvanduurzame
energiebronnenvoordeleveringvanwarmteenkoude.Voor
projectenhanteertLiander,indienbeschikbaar,specifieke
kengetallen.Liandertoetstdekengetallenaandeontwik-
kelingen.Zoisereenaantalproefprojectenomdeimpactvan
hetgebruikvanwarmtepompenpertypebetertekunnen
bepalen.DaarnaasttoetstLianderdekengetallenaande
ontwikkelingvanelektrischeauto’s.(ZieTabel33)
• Klantontwikkeling:Voordebelastinggroeivangroteklan-
tenneemtLianderdegeprognosticeerdewaardediedeklant
opgeeftmeeindecapaciteitsprognose.Degegevensdiedoor
klantenwordenaangeleverd,zijnnietaltijdvolledigenjuist.
Voordebelastinggroeibijbestaandeklanten,kleinerdan
2MVA,wordtjaarlijksuitgegaanvan0,4%vandegemeten
stationsmaxima(autonomegroei).
Externe invloeden
BijgroteconjunctureleschommelingendientLianderdeprog-
nosevoornieuwbouwenamoverenvanaansluitingen(bedrijfs-
sluitingen)bijtestellen.Weersomstandighedenkunnenook
leidentotafwijkingenvanenkeleprocentenindepieken.
Evaluatie
Lianderevalueertdegemetenengeprognosticeerdewaarden
jaarlijks.
Liandervergelijktdegemetenpiekbelastingvanhetafgelo-
penjaarmetdegemetenpiekbelastinguithetjaardaarvoor.
Bijeenafwijkinggroterdan10%trachtLianderdeafwijking
teverklarendoordeachtergrondvanbelastinggroeiinhet
betreffendestationteanalyseren.Opbasisvandezeinformatie
kanLianderbijsturenofeventueleontoelaatbaremeetfouten
detecteren.
Liandervergelijkttevensdegemetenpiekbelastingvanhet
afgelopenjaarmetdevoorspellinguitdevorigecapaciteitsprog-
noseominzichtteverkrijgenindekwaliteitvandevorigecapaci-
teitsprognose.Afwijkingengroterdan10%wordenonderzocht.
6.2.2BepalencapaciteitsknelpuntenLiandertoetstdenettenaandebasis-enlaagbelastingscena-
rio’s,identificeertcapaciteitsknelpuntenenregistreertdezein
hetknelpuntenregister.
Lianderrekentdehoofdinfrastructuur(LT3t/m5)doorinsa-
menhangmethetbovenliggendelandelijkeHS-net,conformde
criteriauitdeNetcode.Lianderberekentcapaciteitsknelpunten
indeMS-enLS-netwerken(LT6t/m8)perstreng.
Segment Standaard metW* metK/W** Eenheid
Belastingpereenheid(kVA)
Belastingpereenheid(kVA)
Belastingpereenheid(kVA)
Woningen 1,0 1,2 2,0 wooneenheid
Lichte Industrie 92 92 92 hectare
Kantoren 0,046 0,046 0,046 m2 bruto
vloeroppervlak
* W: stadsverwarming centraal ** K/W: koude-/warmteopslag i.c.m. warmtepompen
Tabel 33 - Kengetallen elektriciteit
68
6.2.3 DefiniërenoplossingsvariantenLianderdefinieert,opbasisvaneenrisicoanalyseopdeknel-
punten,potentiëleoplossingsrichtingen.Aandehandvanvier
criteriamaaktLiandereenkeuzevooreenoplossingsrichting:
• Dematewaarinhetrisicowordtgereduceerd;
• Derobuustheidvandeoplossingvooreventueelafwijkende
belastingsontwikkeling;
• Detoekomstvastheidvandetoegepastetechniek;
• Eenmaatschappelijkoptimalekostenontwikkeling.
6.2.4ProductencapaciteitsramingenplanningLiandergebruiktdeopgesteldecapaciteitsprognose,knelpunten-
analyseenoplossingsvariantenalsuitgangspuntenbijhetopstel-
lenvannetstructuurplannen,investeringsvoorstellen,KCD’sen
capaciteitsramingentenbehoevevanexternepartijen.
Voordeknooppuntenmetaangrenzendenetbeheerderswisselt
Lianderjaarlijksdeprognosesmetdeanderenetbeheerdersuit.
Lianderverwerktdeinformatievananderenetbeheerdersinde
eigenprognosesenstemtafmetTenneT.
6.2.5 VerbeterencapaciteitsramingVoorhetramenvandebenodigdecapaciteitishetzaakom
tijdigvannieuweontwikkelingenopdehoogtetezijn.Voorbe-
reidingvaninfrastructureleprojecten,zoalsvoornieuwbouw-
projectenenbedrijventerreinen,vergtvaakmeertijddande
realisatievanhetprojectzelf.Omgoedintekunnenspelenop
dezeontwikkelingenheeftLiandereentweetalinitiatieven
opgestart:
ProactiefnetplannenMetproactievenetplanningwilLianderbijdecapaciteitsplan-
ningverderindetoekomstkijkenensnelleropontwikkelingen
kunnenanticiperen.Lianderbeoordeelt,ineencontinuproces,
informatieuittrendsenontwikkelingenenbundeltdeze,met
detraditionelebronnendiedebasisvormenvoordecapaciteits-
prognose,indeplanologischedatabase.Tenbehoevevande
volgendecapaciteitsprognosewordteraanhetbeginvanieder
kalenderjaareen‘snapshot’gemaakt.
Deplanologischedatabaseisspeciaalontwikkeldvoordecapaci-
teitsprognosegasenelektraenisbegin2011geïmplementeerd.
Omaanmerkelijkeontwikkelingengeografischtevisualiseren,
maaktLianderopbasisvandegegevensuitdedatabasenetpro-
jecties(toekomstigenetdelenopeenplankaart).
NetstructuurplannenEennetstructuurplan(NSP)iseendraaiboekvoorhetherin-
richtenvaneenbestaandeelektrischeinfrastructuurineen
afgebakendgebied.Hetnetstructuurplanheeftalsdoelom
detoekomstigenetstructuurtebeschrijvenzoalsdiezichzal
ontwikkelenindekomende20jaar.Belangrijkepijlersvormen
actueleontwikkelingenentrendsinhetgebied,destructuur-
visieenlokalebestemmingsplannenenactuelecapaciteits-en
kwaliteitsknelpunteninhetbetreffendedeelnet.Aanvullend
beschrijfteennetstructuurplanconcreteactiesvoordeeerste
10jaar.
Lianderprioriteerthetopstellenvandenetstructuurplannen
opbasisvanverwachteknelpuntenperdeelnet(kwaliteiten
capaciteit).Naarverwachtingdekkendenetstructuurplannen
overenkelejarenhetvolledigevoorzieningsgebied.Lianderbe-
kijktzijnnetstructuurplannenperiodiekenactualiseertdeze
indiennoodzakelijk.
6.3 Capaciteitsprognose
Liandervoorzieteengematigdegroeivandebenodigdetrans-
portcapaciteitopbasisvandebelastingontwikkelingenhoudt
rekeningmeteensignificantestijgingvandecentraleopwekking
indekomendejaren.Deprognosevanbelasting,invoedingen
uitwisselingisvoordebasis-enlaagbelastingscenario’speron-
derstationgedetailleerdweergegeveninbijlagen10totenmet13.
Cumulatieve prognose basis- en laag scenario
PersaldovoorzietLianderinbeidescenario’seengematigde
groeivandebenodigdetransportcapaciteit.
Belastingontwikkeling,Laagscenario
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
Figuur 43 - Cumulatieve prognose volgens laag scenario
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
20
21
MV
A
Flevoland
Friesland
Gelderland
Noord Holland
Zuid Holland
Belastingontwikkeling,Basisscenario
6000
5000
4000
3000
2000
1000
Figuur 42 - Cumulatieve prognose volgens basisscenario
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
20
21
MV
A
Flevoland
Friesland
Gelderland
Noord Holland
Zuid Holland
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 69
Cumulatieve prognose decentrale opwekking
Liandervoorzieteensignificantestijgingvandecentraleop-
wekkingindekomendejaren.
Opbasisvandehuidigeaanvragenenplannen,vooralmet
betrekkingtotwindparken,heeftLiandereenprognose
opgesteldvoordeperiodetotenmet2015.Deverwachtingis
datdecentraleopwekkingindejarenna2015nogverderzal
groeien,hiervoorzijnopditmomentgeenaanvragenofplan-
nenbeschikbaar(gestippeldelijn).Verwachtwordt:
• Eendeelvandegroeivandecentrale(wind)opwekzalplaats-
vindenviagrootschaligeprojectenophetniveauvande
landelijkenetbeheerderTenneT(zoalswindopzee);
• Bestaandewindparkenwordenvervangendoornieuwepar-
kenmet(zwaardere)molensinnieuwelijnopstellingen.Mo-
gelijkwordenbestaandewindparkengeclusterdtotgrotere
parkenmetverzwaringvandeaansluitingophetnetwerk
vanLianderofeenaansluitingophetnetwerkvanTenneT;
• EenverderegroeivangeïnstalleerdPV-vermogenenintrede
vannieuwetechniekenalsopslagsystemen.Deexacterich-
tingvandezeontwikkelingenisnognietbekend.
Doordeontwikkelingvanrobuuste(intelligente)middenspan-
ningsnettenopeenspanningsniveauvan20kVverwacht
Liandertoekomstigeontwikkelingenadequaathethoofdte
kunnenbieden.
6.4 capaciteitsknelpunten en oplossingsvariantenLianderbeoordeelt,medeopbasisvandeprognoses,jaarlijks
decapaciteitvanhetelektriciteitsnet.
6.4.1 Midden-enLaagspanningLianderrekentallemiddenspanningsstrengenperiodiek
dooropbeschikbareenbenodigdecapaciteit.Opbasisvande
benodigdeaansluitingenendeaangevraagdecapaciteitinde
middenspanningsstrengenbepaaltLianderdeperiodewaarin
eenmiddenspanningsnetwerkwordtdoorgerekend.Stations
wordenéénmaalperdriejaardoorgerekendenstationswaar
veelactiviteitenplaatsvindenwordennaarbehoeftevakerdoor-
gerekend.Netdelenmeteenstabielebelastingwordenminder
vaakdoorgerekend.
Eenindicatorvoordecapaciteitinhetmiddenspanningsnet
ishetaantalafgegeventransportbeperkingenaannieuw
aangeslotenklanten.Indeperiode2009-2011zijnintotaalzes
transportbeperkingenafgegevenopeennieuweaansluiting.
Hetaantaltransportbeperkingenisgedaaldnaareensituatie
vannulinhetderdekwartaalvan2011.
Voorhetaansluitenvangroteklantenofhetverzwarenvanhet
distributienetzijnopmiddenspanningsniveauschakelvelden
inonderstations,regel-enschakelstationsnodig.Omklanten
tijdigaantekunnensluiten,heeftLianderflexibeleoplossin-
genontwikkeldvoorveldvermeerdering.Indienvoordeklant
noodzakelijkenmetmedewerkingvanvergunningverleners
kanLiandereenaansluiting,kleinerofgelijkaan10MVA,
binnen18wekennaopdrachtrealiseren.
Decapaciteitsbeoordelingvandeinvoedingnaarhetlaagspan-
ningsnetiseencontinuproces.OpbasisvandeTMA-metingen
bepaaltLianderdebenuttingvaneendistributietransforma-
tor,waarnaLianderbepaaltofeendistributietransformator
verzwaard,ofeenmiddenspanningsruimtewordtbijgeplaatst.
ImpactenergietransitieBijdeintroductievanelektrischvervoerneemtdepenetratie-
graadvooralinstedelijkegebiedentoe.Opgemeentelijkniveau
zijnerdiverseinitiatievenvoorhetinrichtenvanopenbareoplaad-
voorzieningenensnellaadstations.Deimpactopdecapaciteitvan
hetdistributienetisafhankelijkvandepenetratiegraadengelijk-
tijdigheidvanhetoplaadregime.Alsmarktpartijendegelijktijdig-
heidnietnadeligforcerenverwachtLianderpascapaciteitsknel-
puntenbijeenpenetratiegraadgroterdan50%.
Incidenteelkunnenerinhetlokalemidden-enlaagspannings-
netknelpuntenontstaan.Dezeknelpuntenzijnindekomende
10jaarrelatiefeenvoudigoplosbaardoorplaatsingvanadditi-
onelemiddenspanningsruimtenenmetminimaleverzwaring
vanhetlaagspanningsnet.IntussenmonitortLianderdeont-
wikkelingenopditvlaknauwgezetenanalyseertdemeetdata
vandegeplaatsteoplaadpaleninzijngebied.
PrognosedecentraleopwekkingLiander
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
Figuur 44 - Cumulatieve prognose decentrale opwekking
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
20
17
20
18
20
19
20
20
20
21
MV
A
Friesland
Flevoland
Gelderland
Zuid Holland
Noord Holland
Trendlijn
70
Detoepassingvanelektrischewarmtepompenopwoningen
wijkniveauneemttoe.Ditheefteenimpactophetnetwerk.Bij
elektrischewarmtepompenisbijverwarmingnodigvoorhet
behoudenvanhetcomfortindewoningen.Dezebijverwarming
kanwordeningerichtopbasisvanelektriciteitofgas,maar
gebruikelijkisommetelektriciteitbijteverwarmen.Bijver-
warmingheefthetkenmerkvansterkegelijktijdigheid.Indien
heteenvolledigewoonwijkbetreft,moethetnetwerkdaarom
zwaarderwordenuitgelegddoorplaatsingvanadditionele
middenspanningsruimten.Inhetgevalvannieuweprojecten
ofrenovatiesisLianderineenvroegstadiumopdehoogtevan
detoepassingendimensioneringvandewarmtepompen.De
netstructuurwordtdantijdigaangepastaandespecifiekesitu-
atiewaarbij,ingevalvanelektrischebijverwarming,rekening
wordtgehoudenmet6tot10kWperwoning.
Voorlopigvindtdevoornaamstegroeivandecentraalopwek-
vermogenplaatsalsgevolgvanontwikkelingenvanwindpar-
kenenmiddelgroteWKK-installaties(collectievesystemen
voorduurzamewarmtevoorzieningenglastuinbouw).Verder
zijnerontwikkelingenmetkleinschaligeenergieopwekking
zoals:micro-WKK’s,solitairewindturbinesenzonne-energie
(dakenmetPV-panelen).
Eriseentrendomkleinschaligewindparkentevervangendoor
grootschaligegeclusterdewindparken.Dezeparkenzijnveel-
vuldigaandeperiferievanhetnetwerkgeplaatst.Clustering
vanwindparkenenclusteringvanWWK-vermogenhebbeneen
groteimpactopdecapaciteitsontwikkelingvanhetnet,zowel
opmiddenspanningsniveaualsophoogspanningsniveau.
Lianderspeeltinopdezeontwikkelingendooronderandere
verzwaringvannetten(bijvoorbeeld20kV-net),nieuweonder-
stationsenadditionelevermogenstransformatoren.Waarvan
toepassingzijndezeinvloedentoegelichtindebeschrijvingvan
deknelpunteninparagraaf6.4.2.
Opditmomentisdeomvangishetopwekvermogenoplaag-
spanningsniveaunogbeperkt.Erwordteenzekeregroeivoor-
zienindeontwikkelingenvanmicro-WKK’salsnatuurlijke
opvolgervandeHR-ketel.Decapaciteitvoorhetindividuele
opwekvermogenzaldealaanwezigecapaciteitvoordetraditio-
neleelektriciteitsvraagnietoverstijgen.Hetlokalenetwerkzal
dezeontwikkelingzodoendeaankunnen.
6.4.2HoogspanningOpbasisvandecapaciteitsprognoseheeftLianderdebeno-
digdeenbeschikbarecapaciteitvannettenmeteenspannings-
niveauboven25kVbeoordeeldendecapaciteitsknelpuntenper
regiogeïnventariseerd.
FrieslandOndanksdeeconomischerecessiezaldeelektriciteitsvraagin
Frieslandverdergroeienalsgevolgvanzowelbelastingalsop-
wekking.Dezeopwekkingkomtvanbiomassacentrales,nieuwe
tuinbouwgebiedenendeupgradevanbestaandewindparken.
Figuur 45 - Belangrijkste ontwikkelingen in het elektriciteitsnet van
Friesland.
1. InhetvoorzieningsgebiedvanonderstationBergumvoor-
zietLianderindekomendejarenknelpuntenquacapaciteit
enspanningskwaliteit.In2013startLianderdaarommet
hetcreërenvanen20kV-netstructuur.Concreetbetekent
datinBergumeenuitbreidingmeteen110/20-eneen
20/10kV-transformator.
2. InonderstationDokkumisLiandergestartmethetuitbrei-
denvanhettransformatorvermogenenhetbouwenvaneen
20kVinstallatie.Liandervoerthetprojectintweefasenuit.
In2012rondLianderdeeerstefaseaf.Naarverwachting
zalin2015detweedefasenoodzakelijkzijn.
3. InonderstationMarnezijlheeftLianderdetweede10kV
installatieinbedrijfgenomen.Debelastingzaldekomende
jarenverdergroeien,hiervoordienthettransformatorver-
mogentewordenuitgebreid.
4. Doorbelastinggroei,onderandereveroorzaaktdooreenzui-
velfabriekinGerkesklooster,heeftdetransportcapaciteit
naarhetregelstationBuitenpostzijngrensbereikt.Liander
werktaaneenplanomdetransportcapaciteittevergroten.
5. InDrachtenisondanksdeeconomischerecessiedebelasting
vanhetonderstationgegroeid.Degroeiwordtonderandere
veroorzaaktdooreenzwareklantaansluitinginUreterp.Naar
verwachtingzalomstreeks2013-2014hetopgesteldetransfor-
matorvermogenmoetenwordenuitgebreid.
1
2
5
3
4
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 71
GelderlandenFlevolandToekomstigenieuwbouwplannenzorgenvooreengroeiin
belasting.
Figuur 46 - Belangrijkste ontwikkelingen in het elektriciteitsnet van
Gelderland en Flevoland.
1. RonddeA18wordtereennieuwbedrijventerreinontwikkeld
vancirca90ha.Opditbedrijventerreinzullenzichdiverse
grotebedrijvenvestigen.OponderstationDoetinchemzal
hiervoorwaarschijnlijkeenuitbreidingvandedistributiefaci-
liteitennoodzakelijkzijn.
2. HetbedrijventerreinvandegemeenteEdegroeitnogsteeds.
DebelastingopdeonderstationsEdeenFrankenenggroeit
langzaamrichtinghetbedrijfszekerestationsvermogen.Mo-
menteelanalyseertLianderdemogelijkeoplossingenaande
handvaneentotalebeschouwingvandeontwikkelingenen
ontwikkelruimteinhetgebiedEdeenVeenendaal.
3. RonddeA1indeomgevingvanDeventerwordteenbedrijven-
terreinontwikkeldvancirca80ha.Deontwikkelingvan
ditbedrijventerreinkanvaninvloedzijnoponderstation
Zutphen.
4. DecontinueontwikkelingvanwindturbinesindeFlevopolder
leidtnogsteedstotnoodzakelijkeaanpassingeninhetnet.Na-
datin2011onderstationDrontenalisuitgebreid,zalLiander
in2012inonderstationZeewoldedetransformatorcapaciteit
verzwaren.
5. Hetbestaande50/10kV-stationAnklaar,nabijApeldoorn,
heeftvanaf2014,doordegroeivanhetindustrieterreinZuid-
broekeneventueelnieuwtebouwendatacentra,onvoldoende
capaciteit.LianderisinoverlegmetTenneToverdeeventuele
bouwvaneennieuw150/20kV-onderstationnabijhetindus-
trieterrein.
6. DebelastingoponderstationKattenbergenonderstation
Arnhemislangzaamgegroeidrichtinghetbedrijfszekere
stationsvermogen.Eind2009heeftLianderbeslotenom
tweeschakelstationstebouwen.HetschakelstationnabijCS
Arnhemismomenteelinderealisatiefase.Hetschakelsta-
tionophetterreinvanonderstationArnhemzalmedio2012
wordenopgeleverd.
7. HetgebiedtussenWaalenRijnheefteengroeilatenzienin
bedrijvigheidenwoningbouw.Lianderbreidthetonderstation
Elstin2012uitmeteenderdetransformatoreneennieuwe
10kV-installatie.TevensvoorzietLianderhetschakelstation
HVS-EvannieuwevoedingenvanuitdeinstallatieIIteElst.
8. InhetgebiedrondomonderstationDukenburgzijninde
toekomstmeerdereveldennoodzakelijkomklantaansluitin-
genterealiserenendekwaliteitvanleveringindetoekomst
richtingMaldentewaarborgen.Aangezienookonderstation
St.Annamolenvolledigwordtuitgenut,zalLianderinde
komendeperiodeonderzoekenofeennieuwstationmoetwor-
dengebouwdwaarmeeeveneensSt.Annamolenkanworden
ontlast.
9. Doorgroeivanbenuttingeneenkwaliteitsknelpuntinde
50kVvoorzieningishetnoodzakelijkomteinvestereninhet
transformatorvermogenvanOSTielin2012.Degecombi-
neerdeproblematiekleidttoteenreconstructievande50kVin
OSTielmedio2012.
10. DeglastuinbouwindeBommelerwaardzorgtvooreenforse
benuttingvanOSZaltbommel,zoweldoorbelastingals
opwek.Dezeontwikkelingissterkconjunctuurafhankelijk.
Zodradeeconomischerecessieteneindekomteneenbeter
investeringsklimaatontstaat,voorzietLiandereenforsestij-
gingvanzowelbelastingalsopwek.Inhetnetstructuurplan
voorditnetdeelisvoorziendater,naastdeversterkingvanhet
lokale10kV-net,eeninvesteringnoodzakelijkinhetcreëren
van20kV-faciliteitenin2016/2017.Hiervoorzijntweenieuwe
150/20kV-transformatorenendaarmeetweenieuwekoppe-
lingenmethetbovenliggendetransportnetnodig.
11. OSLelystadwordtbijeenhoogwindaanbodzwaarbelast.
Hoeweldeeerderverwachtebouwvaneennieuwnabijgelegen
windparknietdoorgaat,onderzoektLiandereeneventuele
toekomstigeverzwaringvanhetbedrijfszekeretransfor-
matorvermogen.Vooralsnogisernoggeenaanleidingom
daadwerkelijkeenprojectoptestarten.
12. Voorde50kV-voeding(en)richtingNijkerkende50kV-installa-
tievanOSNijkerksteltLiandermomenteeleenplanopomde
situatietoekomstvastenflexibeluitbreidbaartegaanmaken.
TevenssteltLiandereenplanopvoordevoedingrichtingOS
Nunspeet.Beideplannenkunneneenimpactgaanhebbenop
OSHarderwijk.
Noord-HollandNoordZoalsinhetvorigeKCDalaangegevenzijnerinderegioNoord-
HollandNoordplannenvoortoenamevanlokaledecentrale
opwek.Doordeeconomischerecessieenpolitiekeinvloeden
ontwikkelendeplannenzichmindersneldanwasvoorzien.
DedecentraleopwekiseenmixvanWKK-vermogenindege-
biedendiezijnaangewezenalsontwikkelgebiedvoorglastuin-
bouwenwindenergieindekopvanNoord-Holland.Naastde
forsetoenamevandecentraleopwekiserooknatuurlijkegroei
vanhetenergieverbruikwaarLianderrekeningmeehoudt.
InderegioNoord-HollandNoordzijndegebiedenAgripoort
aandeA7tennoordenwestenvanMedemblikenGrootslagten
11
12
3
2
1
4 5
6
7
8
9
10
72
westenvanWervershoofaangewezenalsgroeigebiedenvoorde
glastuinbouw,decentraleopwekmetWKK.Voordeontwikkeling
vanwindenergiezietLiandereentoenameinderegioWieringer-
meerenAnnaPaulowna.Eriseentrendomdesolitairewind-
turbinesbijvervangingondertebrengenineenwindparkende
bestaandewindparkenopteschalen.IndeStartnotitieWindplan
Wieringermeerisnogsteedseengroeiop‘land’voorzien.
Omdegroeivandecapaciteitsvraag(zowelopwekalsverbruik)op
tevangenheeftLianderervoorgekozenomnietmeerteinveste-
renin50kV-infrastructuur,maarom20kV-infrastructuurteont-
wikkelen.MetdezekeuzelostLianderookmogelijketoekomstige
kwaliteitsknelpunteninde50kV-infrastructuurop,zoalsmassa-
enoliedrukkabelsenoliegevuldeHS-schakelinstallaties.
Figuur 47 - Belangrijkste ontwikkelingen in het elektriciteitsnet van
Noord-Holland Noord
1. InderegioWieringermeeriseentoenamevanWKK-ver-
mogen(Agriport-gebied)enwindopwekkingvoorzien.De
GemeenteWieringermeerendeProvincieNoordHolland
zijnsamenbezigeenwindplanteontwikkelen.Hetplan
isenerzijdsgerichtophetverzwarenenuitbreidenvande
bestaandelijnopstellingenenanderzijdshetuitfaserenvan
desolitairemolens.Omdezegrootschaligeontwikkelingen
tekunnenfaciliterenstudeertLianderinoverlegmetTen-
neTopdeontwikkelingvaneenofmeernieuwe150/20kV
stations.Lianderverwachtdatheteerstestationrond2014
nodigis(omgevingMiddenmeer).
2. OmdebelastinggroeiinderegioSchagenenHeerhugowaard
optevangenheeftLiander,insamenspraakmetTenneT,een
nieuw150kV-aansluitpuntDeWeelvoorzien(voorheenZijde-
wind).Hetaansluitpuntmoetin2013beschikbaarzijn.Het
150/20kV-stationzalbelastingvandeonderstationsOterleek
enAnnaPaulownaovernemen.Binnendezeontwikkeling
vallenookdeombouwvanhetstationsSchagenenHoogwoud
van50/10kVnaar20/10kVenhetaansluitenvanhetMS-sta-
tionHeerhugowaardNoord.
3. InderegioAlkmaarontstaanknelpunten.Voordekorte
termijnheeftLianderdeknelpuntenopgelostdoorhetin
bedrijfnemenvaneentweetal20/10kV-stationsAlkmaar
NoordenAlkmaarBoekelermeer.Inbeginselwordende
stationsop10kVaangesloten.Omhetpotentieelvande
stationsvolledig,opbasisvan20kV,tebenuttenzaleen
nieuw150/20kV-aansluitpuntmoetenwordengereali-
seerd.Omdathetbestaande150kV-stationOterleekniet
eenvoudigteverzwarenis,studeertLiandermetTenneTop
eennieuw150kV-aansluitpuntindeSchermer(voorheen
Boekelermeer).Verwachterealisatiein2016.
4. IndeomgevingvanHoornzaldoorbelastinggroeiop
termijneencapaciteitsknelpuntontstaan.Omditbinnen
de20kV-netfilosofieoptekunnenlossenwordteennieuw
150kVaansluitpuntvoorzienindenabijheidvanHoorn.
Verwachterealisatie2017.
5. InderegioWijdewormer/Purmerendheeftdegemeente
onlangsstartseingegevenvoordeontwikkelingvanhetbe-
drijventerreinDeBaanstee.Medehierdoorzaleenknelpunt
ontstaanindetochalzwaarbelaste50kV-stationsinde
regio.Eennaderestudiezalrichtingmoetengevenaande
noodzakelijkeuitbreidings-envervangingsinvesteringen.
Eenoptieiseennieuw150/20kV-stationindeomgeving
van“deBaanstee”.
AmsterdamenGooiDeontwikkelinginAmsterdamisteonderscheidenineenaantal
geografischedeelgebieden.Indezevijfgebiedenisereennauwe
samenhangtussendestadsontwikkelingendeontwikkelingvan
hetelektriciteitsnet.Degroeivandezegebiedenissterkafhanke-
lijkvandeeconomischeontwikkelingen.Verderisersprakevan
eentoenamevan10kVklantaansluitingen.Omdezeaansluitin-
gensneltekunnenfaciliterenheeftLiandereenplanontwikkeld
om10kVaansluitpuntenmodulairenprefabbijdebestaande
stationsteplaatsen.Dezeaansluitpuntenkunnenlaternaar
20kVwordenovergezetofwordenverplaatstnaaranderelocaties.
Figuur 48 - Belangrijkste ontwikkelingen in het elektriciteitsnet van
Amsterdam en het Gooi
1
2
3
4
5
1 2
3
4 5
6
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 73
1. Zuidas
DeZuidas,circa270hectare(ha),wordtdoorsnedendoor
deRingwegA10Zuid,trein-enmetrosporen.Vanaf1998is
circa500.000m2kantoorruimtegerealiseerd.Momenteel
iser200.000m2inaanbouwen400.000m2invoorberei-
ding.Erisintensiefoverlegtussendeprojectontwikkelaars
enLianderoverdevoortgangeninhoudvandeontwikke-
lingvanditgebied.Crucialekeuzesoverdedefinitieveinde-
lingvanhetgebiedmoetenechternogwordengemaakt.
MomenteeloverweegtLiandervoordelangeretermijnde
noodzaakvaneennieuw150/20kV-onderstation.
2. AmsterdamZuidoost
Inditgebiedzijnmeerdereplanneninontwikkeling:het
Amstelkwartier,hetuitgaansgebiedArenAPoortende
transformatievanAmstelIIItotgemengdewijkvoorwonen
enwerken.Lianderverwachteentekortaantransformator-
vermogen.Ookzijnerkwaliteitsproblemenbijhetonder-
stationDuivendrecht.Alsoplossingvanbeideproblemen
heeftLiandergekozenvooreenversterkingvanhetnetdoor
hetplaatsenvaneen20kVinstallatieinhethuidigestation
BijlmerNoord.Dezeinstallatiezalin2013wordengevoed
doortwee150/20kV-transformatorenvan80MVA.Dit
vermogenzalmeteennieuw20kVnetnaardegebiedenmet
knelpuntenwordengetransporteerd.HetstationDuiven-
drechtwordtvervangendooreennieuw20kVstation.
3. IJburgfase2
IJburgiseenstadswijkdiebestaatuitkunstmatigaange-
legdeeilanden.IJburgFase1,bestaandeuitvijfeilanden,is
aangelegdenaangeslotenvanafhetstationHoogteKadijk.
IJburgFase2,ookvijfeilanden,moetnogwordendroogge-
legd.Deplannenzijndoordeeconomischeomstandigheden
vertraagd(realisatienietvoor2014),maarwordenindetail
voorbereid.IJburgFase2wordtinzijngeheelvaneen20kV
netvoorzien.Deaansluitingvandatnetkandooreennieuw
150/20kV-transformatiepuntindedirectenabijheidvanhet
150kVstationDiemenwordengevoed.
4. AmsterdamNoord
HetplanwaarbijAmsterdamNoordsamenmetZaandam
wordenontkoppeldvanhethuidigeonderstationHemwegis
verderinontwikkeling.Hetplanheeftalsdoelhethuidige
nettevereenvoudigenendetransportverliezentevermin-
deren.VoorditgebiedvoorzietLiandermomenteelnoggeen
noodzakelijkeinvesteringeninhetnetwerk.
5. AmsterdamWest
DeontwikkelingenvanAmsterdamWest(hetwestelijke
havengebied)kenmerktzichtdoortoenamevanwindener-
gie,deproductievanenergieuitafvalendeproductievan
biogassen.Ookishethavenbedrijfbezigmeteenstudieom
deaanmerendezeeschepenaantesluitenophetelektrici-
teitsnet.Dezeontwikkelingenvergenflexibeleoplossingen.
6. Crailo
VoorhetGooiwerktLianderaaneenplanvoorhetdefini-
tiefmakenvanhet50kV-provisoriumCrailo,waardoorhet
bedrijfszekerevermogenwordtvergrootenhetcapaciteits-
knelpuntdatvanaf2014ontstaat,wordtverholpen.
Kennemerland-Zuid,HaarlemmermeerenAmstelland
Figuur 49 - Belangrijkste ontwikkelingen in het elektriciteitsnet van
Kennemerland-Zuid, Haarlemmermeer en Amstelland
1. Hetbedrijfszekerevermogenenhetmaximalekortsluit-
vermogenvanhettransformatorstationAalsmeerBloe-
menveilingwordenrond2014overschreden.Lianderlost
ditknelpuntopdoorhetinbedrijfnemenvaneenderde
transformator.
2. IndeHaarlemmermeerissprakevaneenbovengemid-
deldeeconomischebedrijvigheidindevormvannieuwe
glastuinbouwenbedrijventerreinen.Alsgevolgdaarvan
rakendeonderstationsHaarlemmermeer,Rozenburgen
Hoofddorpoverbelast.Deoplossingbestaatuithetvergro-
tenvanhettransformatorvermogeninhetonderstation
Haarlemmermeerin2013endeontwikkelingvaneen
20kV-netstructuur.Ditnieuwenetmaakthetmogelijkom
nieuweaansluitingenterealiserenenbestaandestationste
ontlasten.NabijRijsenhoutrealiseertLiandereen20kV-
schakelstation.
3. InenrondomdestadHaarlemrealiseertLiandereen
meerjarigereconstructievandenetten.Deaanwezige
6kV-nettenwordennaar10kVovergezet.Oudere50kV-
kabelsen-transformatorenwordenbuitenbedrijfgesteld.
InhetnetstructuurplanvoorzietLianderineennieuw
50kV-transformatorstationOorkondelaanin2014.Tevens
breidtLianderin2013hetbedrijfszekervermogenvan
het50kV-transformatorstationOverveenuit.Dezebeide
stationskunnendaarnadehuidige6kV-belastingvande
ouderetransformatorstationsHaarlemWestenSchalkwijk
overnemenop10kV-niveau.Vervolgenskunnendelaatst-
genoemdestationsenhunvoedendeverbindingenbuiten
bedrijfwordengesteld.
3
2 1
74
RijnlandGebiedenmetdebelangrijksteontwikkelingeninRijnlandzijn
infiguur50weergegeven.Hiernavolgteentoelichtingvande
maatregelenenoplossingsrichtingenomderisico’svandeze
ontwikkelingentereduceren.
Figuur 50 - Belangrijkste ontwikkelingen in het elektriciteitsnet van
Rijnland.
1. StationAlphenCentrum,inclusiefzijnvoedende50kV-
verbindingen,groeitnaardegrensvandebedrijfszekere
capaciteit.Ditkanwordenopgelostdoorhetovernemenvan
belastingvanaf2012opeennieuw10kV-schakelstationdat
wordtgevoedvanuitAlphenWest.Liandervoerteenstudie
naarhetknelpuntuit.
2. Doortoenemendegroeivandecentraleopwekkingin
tuinbouwgebiedZuidplaspolderwordeninonderstation
Zevenhuizendegrenzenbereiktvanzowelcapaciteitals
kortsluitvermogen.Ditraakttevensdevoedende50kV-
verbindingenvanuitdeonderstationsAlphenWesten
Waddinxveen.Intotaalgaathetommeerdan100MVA
aanontwikkelingen.Methetoogopdeverwevenheidvan
devoorzieningsgebiedenendeelektriciteitsnettenvan
LianderenStedininZuid-HollandwerkenLianderen
Stedinaaneengezamenlijknetplanvoorditgebiedmeteen
planningshorizontot2030.Ditplanwordtookafgestemd
metTenneT,zodatrekeningwordtgehoudenmetde150kV-
netontwikkelingeninderegio.Demeestrobuusteoplos-
singishetrealiserenvaneennieuwgezamenlijk150kV
stationin2014.
Doordeeconomischecrisisstagnerendeontwikkelingenin
ditgebied.LianderenStedinwerkensamenaanhetnauw-
gezetmonitorenvandemarktontwikkelingenhettijdig
anticiperendaarop.
3. DebelastingvanhetstationLeimuidenoverschrijdtde
grensvandebedrijfszekerestationscapaciteit.Liander
lostditin2012opdoorhetpermanentverschakelenvan
vermogennaarhetrecentelijkverzwaarde50kV-station
Nieuwkoop.
4. Debedrijfszekerecapaciteitwordtoverschredeninde
stationsLeiderdorpvanaf2011enLeidenZuidwestvanaf
2016.DoorMS-reconstructiescreëertLianderverscha-
kelmogelijkhedennaarde50kV-stationsLeidenNoorden
Wassenaar.
5. InhetstationRijksuniversiteitzijnergeenvrijeMS-velden
meervoornieuweklantaansluitingen.Ookontstaan
knelpuntentenaanzienvandecapaciteitvandevoedende
verbindingenvanaf2012,detransformatorenvanaf2015
enhet50kV-kortsluitvermogenin2010.Deoplossingbe-
staatuithetplaatsenvaneenextraMS-schakelinstallatie,
eenextravoedende50kV-verbinding,hetamoverenvande
50kV-installatieenhetverzwarenvantweetransformato-
ren.Liandervoertderealisatiegefaseerduitindeperiode
2011-2013.
VoordelangeretermijnkandegroeiinderegioLeidenniet
meerwordengefaciliteerddoordehuidige50/10kV-net-
structuur.Verouderende50kV-componentenentracépro-
blemeninhetcentrumvanLeidenmakeneengedeeltelijke
transitienaareennieuwe150/20kV-structuurtenzuiden
vanLeidenaannemelijk.Indekomendeplanperiodezal
Lianderdezevisienaderuitwerken.
6. DebelastingvanhetstationNoordwijkenzijnvoedende
50kV-verbindingenisoverdegrensvandebedrijfszekere
capaciteitgegroeid.DeoplossingiseenMS-reconstructiein
2011-2012diehetmogelijkmaaktomvanbelastingvanuit
NoordwijknaarRijnsburgteverplaatsen.Voordelangere
termijnkandegroeiinderegioSassenheimnietmeer
wordengefaciliteerddoordehuidige50/10kV-netstructuur.
Dit,incombinatiemetverouderende50kV-componenten,
maakteentransitienaareennieuwe150/20kV-structuur
vanuitSassenheimaannemelijk.Indekomendeplanperi-
odezalLianderdezevisienaderuitwerken.
1
2
3
5
6
4
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 75
Locatie Spannings-
niveau(kV)
Knelpunt
treedtopbij
prognose
Maatregel Geplandjaarvan
oplossen
niveau
OS Dokkum 110/20 Belasting 1e fase:
1 aftakking van bestaand 110kV veld
1 trafo 110/20kV
2e fase:
idem
2012
2015
OS Marnezijl 110/20 Belasting 1 aftakking van bestaand 110kV veld
1 trafo 110/20kV
2012
OS Bergum 110/20 Belasting 1 aftakking van bestaand 110kV veld
1 trafo 110/20kV
2013
Gelderland/Flevoland
OS Elst 150/10 Belasting 1 schakelveld 150kV
1 transformator 150/10kV
2012
OS Zuidbroek 150/20 Belasting 1 nieuw onderstation 150/20kV
2 schakelvelden 150kV
2 transformatoren 150/20kV
2013-2014
OS Zaltbommel 150/20 Belasting 1 schakelveld 150kV
1 aftakking van bestaand 150kV veld
2 transformatoren 150/20kV
2016-2017
Noord-HollandNoord
OS De Weel
(voorheen Zijdewind)
150/20 Opwek 1 nieuw onderstation 150/20kV
2 schakelvelden 150kV
2 transformatoren 150/20kV
2013
OS Middenmeer 150/20 Opwek 1 nieuw onderstation 150/20kV
3 schakelvelden 150kV
3 transformatoren 150/20kV
2014
OS Schermer
(voorheen Boekelermeer)
150/20 Belasting 1 nieuw onderstation 150/20kV
2 schakelvelden 150kV
2 transformatoren 150/20kV
2016
OS Hoorn 150/20 Belasting 1 nieuw onderstation 150/20kV
2 schakelvelden 150kV
2 transformatoren 150/20kV
2017
OS Purmerend Baanstee 150/20 Belasting 1 nieuw onderstation 150/20kV
2 schakelvelden 150kV
2 transformatoren 150/20kV
2018
6.4.3KoppelpuntenmetlandelijknetbeheerderLianderzaldehoofdinfrastructuurvanhetelektriciteitsnet
uitbreidenenaanpassengedurendedeplanperiode.Ditleidtin
velegevallentothetontstaanvannieuwekoppelpuntenmethet
HS-netvandelandelijkenetbeheerderTenneT.(ZieTabel34)
76
Eendeelvandegeplandeuitbreidingsprojectenisalinvoor-
bereidingofuitvoering.Voordeoverigeuitbreidingenvan
bestaandekoppelpunten,ofdebouwvannieuwekoppelpunten
verrichtLiandersamenmetTenneTeenstudienaardemoge-
lijkheden.
6.5 uitbreidingsplan
Hetuitbreidingsplanisgebaseerdophetactiviteitenplan,
datjaarlijkswordtopgesteld.Indituitbreidingsplanneemt
Lianderdeaantallenuittevoerenactiviteitenevenalsde
bijbehorendebudgettenop.DezeactiviteitenvoertLianderuit
omklantentebedienenenomknelpuntenindebestaandenet-
werkentevoorkomenenteverhelpen.Dezemaatregelenleiden
vooraltotinvesteringeninnetuitbreidingenenverzwaringen.
TenaanzienvanhetuitbreidingsplangeldtdatLiandereen
toenamevoorziettenopzichtevanwatinhetKCD2010-2016
isaangegeven.Indeperiode2010en2011(opbasisvanEJV)
zijndeuitbreidingskostenongeveer€20miljoenlagergeweest
dangeplandwasinhetKCD2010-2016.Voordedriekomende
jarenverwachtLiandercirca€525miljoenaanuitbreidingen
tedoen.Ditisongeveer20%meerdanvoordeovereenkomstige
jarengeplandinhetKCD2010-2016.
Figuur 51 - Positionering uitbreidingsplan
Jaarplan
Onderhoudsplan Investeringsplan
Vervangingsplan Uitbreidingsplan
- Amoveren
- Modif. onderhoud
- Prev. onderhoud
- Storingen/schade
- Vervangingen
op eigen initiatief
- Reconstructies
- Uitbreiding
- Verzwaring
Locatie Spannings-
niveau(kV)
Knelpunt
treedtopbij
prognose
Maatregel Geplandjaarvan
oplossen
Noord-HollandZuid
OS Haarlemmermeer 150/20 Belasting en
Opwek
2 schakelvelden 150/20kV
2 transformatoren 150/20kV
2013
OS Bijlmer Noord 150/20 Belasting 2 schakelvelden 150kV
2 transformatoren 150/20kV
2013
OS Diemen 150/20 Belasting 2 schakelvelden 150kV
2 transformatoren 150/20kV
2014
OS Zuidas 150/20 Belasting 1 nieuw onderstation 150/20kV
2 schakelvelden 150kV
2 transformatoren 150/20kV
2018
Rijnland
OS Zuidplaspolder 150/20 Opwek 1 nieuw onderstation 150/20kV
2 schakelvelden 150kV
2 transformatoren 150/20kV
2014
OS Sassenheim 150/20 Belasting 2 schakelvelden 150kV
2 transformatoren 150/20kV
2015
OS Leiden Zuid 150/20 Belasting 1 nieuw onderstation 150/20kV
2 schakelvelden 150kV
2 transformatoren 150/20kV
2016
Tabel 34 - nieuwe koppelpunten met het landelijke hoogspanningsnet
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 77
UitbreidingsplanHSLiander 2010 2011
Soortactiviteit omschrijving spanningsniveau(kV) eenheid KCD Realisatie KCD EJV
UITBREIDING EN
VERZWARING
HS stations 150 mln € 17,1 11,3 28,3 11,3
HS stations 50 mln € 7,8 3,2 7,8 3,5
HS kabels 50 mln € 3,3 0,0 3,3 0,1
MS stations RS/SS 10-20 mln € 5,4 6,5 7,8 4,8
TOTAAL UITBREIDINGSPLAN FINANCIEEL mln € 32,3 21,0 44,0 19,7
Tabel 35 - Terugblik Uitbreidingsactiviteiten hoogspanning 2010-2011
6.5.1 Hoogspanning
TerugblikDeinvesteringsuitgaveninhethoogspanningsnetinhetjaar
2010en2011liggencirca€36miljoenlagerdangeplandvoor
dezejareninKCD2010-2016.Debelangrijksteoorzaakishet
doordeeconomischerecessieachterblijvenvanverwachte
vermogensgroei,waarbijeenuitbreidingofverzwaringvan
hetnetdientplaatstevinden.VerderheeftLiandervanwegede
afstemmingmetTenneTderealisatievanextrastationsvermo-
geninApeldoornNoordenhetbouwenvanhetonderstationin
Noord-HollandNoorduitgesteld.(ZieTabel35)
Inbijlage14iseengedetailleerdoverzichtopgenomenvande
ontwikkelingvandeinhetvorigeKCD2010-2016beschreven
capaciteitsknelpuntenenoplossingen.Inbijlage9iseen
overzichtvandedaardoortotstandgekomensignificantenet-
wijzigingenindehoofdstructuuropgenomen.
VooruitblikLianderverhoogthetbudgetvoorhetuitbreidingsplanHS2012
tenopzichtevan2011met€10mln.Hetverhoogdeniveau2012
wordtdedaaropvolgendejarengehandhaafd.
Dekomendejarenstaanvoorhethoogspanningsnetinhet
tekenvanhetinvestereninendaarmeemogelijkmakenvande
energietransitie,zoalshetverderontwikkelenvanhet20kV-net
dooropstrategischepunten150/20kVinvoedingspuntente
creëren.(ZieTabel36)
UitbreidingsplanHSLiander
Soortactiviteit omschrijving spanningsniveau(kV) eenheid 2012 2013 2014
UITBREIDING EN
VERZWARING
HS stations 150 mln € 21,0 21,0 21,0
HS stations 50 mln € 4,7 4,7 4,7
HS kabels 50 mln € 0,8 0,8 0,8
MS stations RS/SS 10-20 mln € 3,3 3,3 3,3
TOTAAL UITBREIDINGSPLAN FINANCIEEL mln € 29,8 29,8 29,8
Tabel 36 - Vooruitblik Uitbreidingsactiviteiten hoogspanning 2012-2014
Figuur 52 - Uitbreidingsplan: Realisatie 2010-2011 en plan 2012-2014
Uitbreidingsplan
mln
€
2010 2011 2012 2013 2014
HS
MS/LS
Real. 2010/EJV 2011
Plan
KCD 2010-2016
141
20
109
21
145 145 145
30 30 30
130
161175 175 175
78
6.5.2Midden-enlaagspanning
TerugblikIndeperiode2010-2011heeftLiandercirca€15miljoenmeer
besteedaanuitbreidingendangeplandinhetKCD2010-2016
(realisatiecijfers2011o.b.v.EJV).Inlijnmethetuitbreidings-
planuithetKCD2010-2016zijnnieuweklantenaangesloten
enzijnmaatregelengetroffenomdreigendeknelpuntenen
daarmeesamenhangenderisico’steondervangen.Devolgende
activiteiten,zoalsbeschreveninhetKCD2010-2016,lateneen
afwijkingzientenopzichtevandeoorspronkelijkeplanning:
• LeggenMSkabel-Afnamein2010dooreenachterblijvende
ontwikkelingvanwoon-enindustriegebiedenalsgevolgvan
deeconomischeomstandigheden.Eendeelvandezewerk-
zaamhedenisdoorgeschoven,waardoor2011eenduidelijke
toenamelaatzien;
• Nieuwestations-Toenamevanhetaantalnieuwemidden-
spanningsstationsdoorhogereklantvraag;
• Makenaansluitingen-Toenamevanactiviteitendoordat
deimpactvanderecessieminderisdanverwacht(betreft
klantgedrevenwerk).(ZieTabel37)
VooruitblikLianderverhoogthetbudgetvoorhetuitbreidingsplanMS/LS
2012tenopzichtevan2011metcirca€4miljoen.Hetverhoog-
deniveau2012wordtdedaaropvolgendejarengehandhaafd.
Deuitbreidingsplannenvoordekomende3jarenlateneen
lichtegroeizienindewerkzaamheden.Ditheefttemakenmet
hetverwachteherstelvandeeconomischeconjunctuurende
daarbijbehorendetoenameindeklantvraag.Dekilometers
MS-kabelnemenextratoedoordeaanlegvan20kVverbindin-
geninhetkadervanhetverderontwikkelenvanhet20kV-net.
(ZieTabel38)
UitbreidingsplanMSenLSLiander 2010 2011
Soortactiviteit omschrijving eenheid KCD Realisatie KCD EJV
UITBREIDING EN
VERZWARING
Leggen en monteren MS kabel km 580 394 500 668
Leggen en monteren LS kabel km 480 481 440 495
Nieuw MS-station stuks 240 284 220 310
Maken AC1/AC1-OV/AC2 aansluitingen stuks 39.100 48.050 32.600 41.400
Maken AC4/AC5/AC6 aansluitingen stuks 837 849 734 969
TOTAAL UITBREIDINGSPLAN FINANCIEEL mln € 123,0 109,1 112,0 141,1
Tabel 37 - Terugblik Uitbreidingsactiviteiten midden- en laagspanning 2010-2011
UitbreidingsplanHSLiander
Soortactiviteit omschrijving eenheid 2012 2013 2014
UITBREIDING EN
VERZWARING
Leggen en monteren MS kabel km 729 737 735
Leggen en monteren LS kabel km 465 472 478
Nieuw MS-station stuks 255 264 274
Maken AC1/AC1-OV/AC2 aansluitingen stuks 40.100 42.650 44.650
Maken AC4/AC5/AC6 aansluitingen stuks 970 990 1.020
TOTAAL UITBREIDINGSPLAN FINANCIEEL mln € 144,6 144,6 144,6
Tabel 38 - Vooruitblik uitbreidingsactiviteiten midden- en laagspanning 2012-2014
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 79
7 crisisorganisatie en calamiteiten
Om adequaat te kunnen reageren op onverwachte ge-
beurtenissen, wordt de organisatie rondom calamiteiten
voortdurend verbeterd middels oefeningen en ervarin-
gen uit het verleden. Hiertoe wordt samengewerkt met
zusterbedrijven en veiligheidsregio’s. In de afgelopen
periode zijn geen calamiteiten opgetreden.
7.1 proces en organisatie
7.1.1 Melding-enopschalingEencrisisiseensituatiedieontstaatbijeeningrijpende
gebeurtenis,meteenpotentieelnegatieveuitkomstvoorzowel
deorganisatiealszijnpubliek,producten,serviceenreputa-
tie.Eencrisisonderbreektdenormaleorganisatieprocedures
enkandecontinuïteitvandeorganisatieingevaarbrengen.
LiandermaaktgebruikvandecrisisorganisatievanAlliander
inhetgevalvanincidentenencalamiteiten.
Figuur 53 - Fasering en crisisorganisatie
Decrisisorganisatieiszoopgebouwddatzijbruikbaarisvooralle
soortencriseswaarmeedeorganisatiegeconfronteerdkanwor-
den.Doordeaardvanhetbedrijfisereensterkefocusopcrisesdie
eenimpacthebbenopdeveiligheidendeenergielevering.Hierbij
houdtLianderrekeningmetdemogelijkheiddatergeenberoep
gedaankanwordenopdekantoorpandenenIT-middelendienor-
maalgesprokenwordengebruiktbijeencalamiteit.
InallefaseszoektLiandersamenwerkingmetbetreffende
stakeholdersenveiligheidsregio’s.HierbijkijktLiandernaar
afsprakendieindekoudefasegemaaktkunnenwordenom
elkaarindewarmefasemakkelijkertekunnenvinden.Deze
netwerkfunctiewordtnogeensversterktdoordatLianderook
oefentmetveiligheidsregio’s.Ineenconvenantmetdeveilig-
heidsregio’szijndeafsprakenvastgelegdoverhetoverlegende
communicatiemethulpdienstenenoverheden.Lianderonder-
scheidteendrietalfases.Deopbouwvandecrisisorganisatieis
vastgesteldperfase.
Fase1“Normaal”Infase1isersprakevaneenincidentvanbeperkteomvangdat
onderverantwoordelijkheidvandereguliereorganisatiewordt
opgelost.
Fase2“Incident”Infase2wordtdeverantwoordelijkheidvoorhetoplossen
vandestoringovergenomendoordedienstdoendemanage-
mentwacht.Diebepaaltdewijzevanherstelenaansturing.
Eennetstoringinfase2heeftgroteinvloedopdeomgeving.Om
hieradequaatmeeomtekunnengaan,ishetmogelijkomextra
functionarissenintezetten.Dezefunctionarissenhebbenvan-
uithunexpertiseeenvastaandachtsgebiedenondersteunen
hetherstelproces.Hierbijfunctioneertdemanagementwacht
alsintermediairtussendeverschillendefunctionarissen.
Figuur 54 - Crisisorganisatie bij fase 2 - Incident
Fase3“Calamiteit”Bijcalamiteitenschaaltdedienstdoendemanagementwacht
ofmanagervandienstopnaarfase3,waarbijhetAlliander
Crisisteam(ACT)inwerkingtreedt.HetACTneemtopdat
momentdeleidingoverhetoplossenvandecalamiteit.Infase3
wordtdeverantwoordelijkheidvoorhetoplossenvandestoring
overgenomendoorhetAllianderCrisisteam(ACT).HetACT
kentvooreennetstoringeenstandaardbezettingenkanzo
nodigopverzoekvandevoorzitterwordenuitgebreidmetextra
functionarissen.StandaardwordthetACTbijnetstoringen
geleiddooreenvoorzitterdieopzijnbeurtwordtondersteund
dooreenmanagementassistente.Hetteambestaatverderuit
devoorzittersvanhetkernteamKlant&Markt,hetkernteam
Communicatieendedienstdoendemanagementwacht.
80
Figuur 55 - Crisisorganisatie bij fase 3 - Calamiteit
Opschalingcriteriafase1naarfase2Bijeenstoringvanbeperkteomvangenverlengdeduurmet
regionalemedia-aandacht,wordtdezeopgeschaaldnaarfase2.
Deafwikkelingvanhetincidentblijftbinnendebetreffende
functionelekolom.Debedrijfsvoerderelektraofdesenior
medewerkerTSCbeslistinfase1overhetopschalenenbesluit
opbasisvanopschalingcriteriawanneerdemanagementwacht
operationeelmoetworden.
Degeformuleerdeopschalingcriteriazijnrichtlijnen.Het
momentvanopschalenisaltijdsituatiegebonden.Inoverleg
metdemanagementwachtwordtbesloteninfase1teblijven
ofovertegaannaarfase2-Incident.Bijtwijfelkanmenaltijd
ruggespraakhoudenmetdemanagementwacht.Hetkanook
raadzaamzijndemanagementwachtvroegtijdigteinformeren
overdesituatie,zodathijofzijzichkanvoorbereiden.
Opschalingcriteriafase2naarfase3Bijeenstoringvangroteomvangenverlengdeduurmetlan-
delijkemedia-aandachtofeendodelijkongevalwordtopge-
schaaldnaarfase3.HetLianderCrisisteamwordtgeformeerd
enkomtopaanwijzingvandevoorzitterzospoedigmogelijk
bijeenineenvandecrisisruimtes.Demanagementwachtisin
fase2verantwoordelijkvoordebeslissingomopteschalen.
Degeformuleerdeopschalingcriteriazijnookhierrichtlijnen.
Hetmomentvanopschalenisaltijdsituatiegebondenenhet
isdanooknaarinschattingvandemanagementwachtom
devoorzittervanhetAllianderCrisisteamteinformeren.In
overlegmetdevoorzitterwordtbesloteninfase2teblijvenof
overtegaannaarfase3-Calamiteit.Hetkanraadzaamzijnde
voorzittervroegtijdigteinformerenoverdesituatie,zodatdie
zichkanvoorbereiden.
AfschalenAlsdesituatieweerherstelttotnormaal,kanerwordenaf-
geschaald.Datkanookindienmenervanovertuigdisdatde
dangeldendefasevandecrisisorganisatiegeenmeerwaarde
(meer)biedt.Deverantwoordelijkeindegeldendefase(manage-
mentwachtofvoorzitterAllianderCrisisteam)kanhetbesluit
nementotafschalen.Hetishierbijvanbelangdatallebetrok-
kenpartijenoverditbesluitwordengeïnformeerd.
Bijgroteincidenten/calamiteitenzorgtdeoperationeelverant-
woordelijkeervoordatdenazorggecoördineerdwordtoverge-
dragenaandelijnfunctionarissen.Lianderonderscheidtbijdie
nazorgtweegroepen:maatschappijenmedewerkers.
7.1.2 BesluitvormingHetAllianderCrisisteamisopgeleidengetraindombijhet
beheersenvaneencalamiteiteenbesluitvormingsmodelte
hanteren.DeProcesmanagerACTzorgthierbijvoorondersteu-
ning.Hetbesluitvormingsmodelrichtzichopprocesafspraken,
beeldvorming,oordeelsvormingenhetgenererenvanoplossin-
genenbesluitvormingoverdieoplossingen.
Procesafsprakenzorgenerondermeervoordatereenheldere
vergaderstructuurwordtopgesteldendaterafsprakenzijn
overaflossingencatering.Procesafsprakenzijnnodigomde
crisisbeheersinggestructureerdtelatenplaatsvinden.Inde
beeldvormendefasezorgthetAllianderCrisisteamervoordat
hetinzichtkrijgtindeheersendesituatieendathetnagaatwie
debetrokkenpartijenzijn.Indezefasewordenookdeproble-
mengedefinieerdenprioriteitenvastgesteld.Indeoordeelsfase
wordenondermeeroplossingengegenereerdnaaraanleiding
vandegedefinieerdeproblemenenwordenbeschikbaremid-
delenenprocesseninkaartgebracht.
Tijdensdebesluitvormingwordendeoplossingengetoetstaan
dehuidigesituatieenwordtergekozenwelkeoplossingenook
daadwerkelijkbruikbaarzijn.Metdezeoplossingengaathet
AllianderCrisisteamvervolgensinkernteamsuiteenomde
gekozenoplossingenuittevoeren.
7.1.3 RapportageIneenaantalgevallenmoetnaeencrisisonderzoekworden
gedaannaardeoorzaaken/ofafhandeling.Ditgebeurtdoor
interneenexternepartijen.Externepartijenzijnonderandere
toezichthoudersendeOnderzoeksraadVoorVeiligheid(OVV).
Uitgangspuntisdatdecrisiseerstwordtopgelostenaanslui-
tendmedewerkersvanLianderhunmedewerkingverlenenaan
deonderzoekenvaninterneenexternepartijen.Alseenexterne
partijeenmedewerkervanLianderbenadertvooreenonder-
zoekinformeertdiezijndirecteleidinggevendehierover.
7.1.4 Evaluatie-enborgingAlseencrisissituatievoorbijisendegewonesituatieweer
operationeelis,ishetvanbelangomteevalueren.Doelstelling
vanhetinternevaluerenishetidentificerenvandesuccessen
enleerpunten,omopdiemanierbijdevolgendecrisissituatie
nogbetervoorbereidtezijn.
Voorincidentenencalamiteitenisereenintegraalevaluatie-
proces.Deverschillendedeelplannenvoordeverschillende
soortenstoringengevenaanwiebijfase2en3verantwoor-
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 81
delijkisvoordeevaluatieenaanwiedezewordtaangeboden
inwelktijdsbestek.Tevensbeschrijvendedeelplannenhoe
gewaarborgdwordtdatdeaangedragenpuntenindeevaluatie
wordentoegepastbinnendeorganisatie.
7.1.5 InterneenexternecommunicatieCommunicatiespeelteenbelangrijkerolbijhetbeheersenvan
eencrisis.DaaromkentLiandereencommunicatieplanbij
crises.Indezeparagraafwordtkortingegaanopdecommuni-
catiemetmediaenandereexternepartners.Daarnaastkomen
decommunicatievoorzieningenenfaciliteitendieLianderten
tijdevaneencrisistotzijnbeschikkingheeftaanbod.
Communicatievervultvrijwelaltijdeensleutelrolbijeen
crisissituatie:
• Wegnemenvanonnodigeongerustheidbijmedewerkers,
klantenenanderestakeholders;
• Signalerenvanonregelmatigheden/verhogenvanalertheid,
zodaterpassendemaatregelengenomenkunnenworden;
• Voorzienineencommunicatiestructuurzodatdegenendiede
crisismoetenoplossen,ongehinderdkunnenwerken.
WoordvoeringWoordvoeringbijincidentenencalamiteitengebeurt24uur
perdag,7dagenperweekviaeencentraalingangspunt.Bij
incidentenencalamiteitenheeftuitsluitenddewoordvoerder
vanAlliandercontactmetdemedia.Anderemedewerkers
vanLianderhebbendituitsluitendnaoverlegmetdewoord-
voerders.AllewerknemersvanLianderzijninhetbezitvande
Lianderperskaart,om,indienzijpersoonlijkbenaderdworden,
doorteverwijzennaardedesbetreffendewoordvoerder.
NoodcommunicatieVoornoodcommunicatietijdensincidentenencalamiteiten
maaktLiandergebruikvanC2000(intern)envaneenaanslui-
tingophetNationaalNoodnet(extern).Deeindverantwoorde-
lijkeindecrisisorganisatiedieopdatmomentoperationeelis,
beslistoverdeinzetvanhetC2000-systeemenhetnationale
noodnet.
7.2 terug- en vooruitblik
7.2.1 TerugblikErhebbenzichdeafgelopentweejaargeencalamiteitenvoorge-
daan.
7.2.2 VooruitblikIndekomendejarenzalCrisisbeheersing,naastopleiden,
trainenenoefenenvandeCrisisorganisatiezichrichtenophet
instellenvaneenintegraleevaluatievanincidentenencalami-
teiten.DaarnaastzalLiandernaarverwachtingindeloopvan
2011meteengrootdeelvandeveiligheidsregio’sinLiander’s
verzorgingsgebiedhet‘convenantnetbeheerdersenveiligheids-
regio’sondertekenen.Inditconvenantstaanafsprakenoverhet
vergrotenvandekennisvanelkaarsorganisatieenprocessen
endesamenwerkingophetgebiedvanrisicobeheersingen
(voorbereidingopde)rampenbestrijdingencrisisbeheersing,
gerelateerdaan(dreigende)verstoringofuitvalvangasen
elektriciteit,herstelbijuitvalvangasenelektriciteit,voorziene
verminderdebeschikbaarheidvandevoorziening,enbescher-
mingvaninfrastructuur.Deafsprakenuitditconvenantzullen
volgensdetijdslijndieisuitgezetindeafzonderlijkeactielijs-
tenwordengeïmplementeerd.
82
bijlagen
Bijlagen 80
Bijlage1(H1) | Koppelingenmetaangrenzendenetbeheerders 81
Bijlage2(H3) | Risicomanagementinfrastructuur 84
Bijlage3(H3) | RisicoanalyseBedrijfsbredeRisico’s 86
Bijlage4(H3) | RisicomatrixLianderAssetmanagement 88
Bijlage5(H3) | AssetgerelateerdeRisico’s 89
Bijlage6(H4) | ProcesrevisieGIS 100
Bijlage7(H5) | Registratievanstoringenenonderbrekingen 102
Bijlage8(H6) | Huidigenetinfrastructuur 104
Bijlage9(H6) | Aanmerkelijkenetwijzigingenin2010-2011 108
Bijlage10(H6) | CapaciteitsprognoseFriesland 109
Bijlage11(H6) | CapaciteitsprognoseGelderland-Flevoland 112
Bijlage12(H6) | CapaciteitsprognoseNoord-Holland 121
Bijlage13(H6) | CapaciteitsprognoseZuid-Holland 133
Bijlage14(H6) | KCD2010-2016terugblikperknelpunt 136
Bijlage15 | Samenhangactiviteitenenkwaliteitsbeheersysteem 139
Verklarendewoordenlijst 140
MRQleeswijzer 142
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 83
Bijlage1(H1)|koppelingen met aangrenzende netbeheerders
Devolgendetabellengeveninzichtindekoppelingenmetaangrenzendenetbeheerders.Dekoppelingenzijnperregioweergegeven.
Deweergegevencapaciteitisgebaseerdophettotaalopgesteldetransformatorvermogen.
Koppelpunt
station/verbindingvan
Netbeheerder Spanning
(kV)
Capaciteit2011(MVA)
Bergum TenneT 110 116
Dokkum TenneT 110 83
Drachten TenneT 110 117
Gorredijk TenneT 110 42
Heerenveen TenneT 110 100
Herbayum TenneT 110 267
Leeuwarden TenneT 110 146
Leeuwarden Enexis 10 120
Lemmer TenneT 110 66
Marnezijl TenneT 110 63
Oosterwolde TenneT 110 66
Oudehaske TenneT 110 66
Rauwerd TenneT 110 42
Sneek TenneT 110 100
Wolvega TenneT 110 42
Tabel 39 - Koppelingen met aangrenzende netbeheerders, regio Friesland
84
Koppelpunt
station/verbindingvan
Netbeheerder Spanning
(kV)
Capaciteit2011(MVA)
Apeldoorn TenneT 150 353
Arnhem TenneT 150 132
Borculo TenneT 150 88
Dale TenneT 150 132
Doetinchem TenneT 150 332
Dodewaard TenneT 150 168
Druten TenneT 150 80
Ede TenneT 150 310
Eerbeek TenneT 150 132
Eibergen Enexis 10 40
Elst TenneT 150 132
Kattenberg TenneT 150 200
Lochem TenneT 150 88
Nijmegen TenneT 150 300
Renkum TenneT 150 330
Teersdijk TenneT 150 198
Tiel TenneT 150 235
Ulft TenneT 150 132
Vaassen TenneT 150 80
Winterswijk TenneT 150 106
Woudhuis TenneT 150 132
Zaltbommel TenneT 150 198
Zevenaar TenneT 150 198
Zutphen TenneT 150 176
Tiel TenneT 150 235
Ulft TenneT 150 132
Vaassen TenneT 150 80
Winterswijk TenneT 150 106
Woudhuis TenneT 150 132
Zaltbommel TenneT 150 198
Zeewolde TenneT 150 380
Zevenaar TenneT 150 198
Zuiderveld TenneT 150 132
Zutphen TenneT 150 176
Tabel 40 - Koppelingen met aangrenzende netbeheerders, regio Gelderland en Flevoland
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 85
Koppelpunt
station/verbindingvan
Netbeheerder Spanning
(kV)
Capaciteit2011(MVA)
Almere TenneT 150 132
De Vaart TenneT 150 132
Dronten TenneT 150 292
Harderwijk TenneT 150 350
Harselaar TenneT 150 132
Hattem TenneT 150 132
Lelystad TenneT 150 74
Pampus TenneT 150 132
Zeewolde TenneT 150 380
Zuiderveld TenneT 150 132
Tabel 41 - Koppelingen met CBL-gebied Randmeren
* De 150kV-netten in het gebied Randmeren zijn vanwege de daarop van toepassing zijn de Cross Border Lease nog steeds in eigendom en
beheer van Liander. Liander heeft echter met TenneT een onderbeheersovereenkomst gesloten. Voor dit netdeel wordt daarom door Liander
een apart KCD gepubliceerd.
Koppelpunt
station/verbindingvan
Netbeheerder Spanning
(kV)
Capaciteit2011(MVA)
Amstelveen TenneT 150 380
Anna Paulowna TenneT 150 280
Bijlmer Noord TenneT 150 90
Bijlmer Zuid TenneT 150 135
‘s Graveland TenneT 150 300
Haarlemmermeer TenneT 150 300
Heemstede Stedin 10 80
Hemweg CZ-B TenneT 150825
Hemweg CZ-A TenneT 150
Hoogte Kadijk TenneT 150 300
Nieuwe Meer TenneT 150 280
Noord Papaverweg TenneT 150 270
Oterleek TenneT 150 300
Velsen TenneT 150 300
Venserweg TenneT 150 120
Vijfhuizen TenneT 150 400
Waarderpolder TenneT 150 159
Watergraafsmeer TenneT 150 106
Westwoud TenneT 150 300
Wijdewormer TenneT 150 300
Zorgvlied TenneT 150 200
Tabel 42 - Koppelingen met aangrenzende netbeheerders, regio Noord-Holland
Koppelpunt
station/verbindingvan
Netbeheerder Spanning
(kV)
Capaciteit2011(MVA)
Alphen West 50kV TenneT 50 300
Leiden 50kV TenneT 50 300
Sassenheim 50kV TenneT 50 240
Waddinxveen Stedin 50 60
Tabel 43 - Koppelingen met aangrenzende netbeheerders, regio Zuid Holland
86
Bijlage2(H3)|risicomanagement infrastructuur
Derisicomanagementinfrastructuurbestaatuitdevolgendeonderdelen:(1)Risicotaal(begrippenkader),(2)Takenenverantwoor-
delijkheden,(3)Risicorapportageen(4)Risicomanagementtechnologie.
Risicotaal
Lianderbeschouwtrisico’sopverschillendeniveau’s,teweten:strategisch,managementenoperationeel.Opstrategischniveau
wordtdevraaggesteld“doenwedejuistedingen?”,ophetmanagementniveaudevraag“hebbenwedejuisteconditiesomdeze
dingenuittevoeren?”enophetoperationeleniveau“voerenwedezedingenopdejuistemanieruit?”.Derisicotaalisopgenomenin
hetrisicomanagementhandboek.
Taken en verantwoordelijkheden
BinnenLianderworden,metbetrekkingtotrisicomanagement,drieverdedigingsliniesonderscheiden.Delijnmanagersvormen
deeersteverdedigingslinie,zijzijnindeeersteplaatsverantwoordelijkvoorhetmanagenvanrisico’sbinnenderegulierebedrijfs-
voering.Dagelijksvoerenzewerkzaamhedenuitwaarmeezerisico’sbeheersenen/ofaccepteren.
DeafdelingAllianderRisicomanagementvormtdetweedeverdedigingslijn.Dezeafdelingisverantwoordelijkvoorhetontwik-
kelenenimplementerenvanhetorganisatiebreedrisicomanagementbeleidenhetrisicomanagementraamwerk(hetzogeheten
EnterpriseRiskManagement).Verderondersteuntzijdedirectieenhetmanagementmethetuitzettenvanderisicomanagement
strategiemetinbegripvaneenadequaterisicobeheersing.DezeafdelingwerktnauwsamenmetdeAssetmanagementafdeling
Strategie&Planning.Dezeafdelingdraagtzorgvoorhetomgevingsbewustenrisicobewustontwikkelenvanassetmanagement.
Zijisverantwoordelijkvoorhetmakenvandevertaalslagvanhetorganisatiebrederisicomanagementbeleidnaarassetgerelateerd
risicomanagement(hetzogehetenRiskBasedAssetManagement).
DeafdelingInternalAuditvormtdederdeenlaatsteverdedigingslinie.Dezeafdelingisgeenonderdeelvanhetprimaireprocesen
kandaardoorhetrisicomanagementonafhankelijkbeoordelen.Buitendeorganisatiekunnendeexterneaccountantentoezicht-
houderookeensignaleringsfunctievervullen.
Risicogovernanceisindeorganisatiemedegeborgddoormiddelvanverschillendeorganenmethuneigenverantwoordelijkheid.
Enkelehiervanbetreffen:
• DeRisicomanagementCommissie:adviseertdeRaadvanBestuuroverdeimplementatieennalevingvanhetRisicomanage-
mentbeleidskaderinrelatietotdeondernemingsdoelstellingen.Zebeoordeeltonderandererisicorapportagesendevoortgang
vanopvolgingvanauditaanbevelingen;
• HetTransactionReviewCommittee:beoordeeltaanvragenvoorinvesteringenendesinvesteringen,operationeleprojectenen
verkoop-eninkoopcontractenenadviseertdeRaadvanBestuurhierover;
• DeRaadvanBestuur:bewaakthetRisicomanagementbeleidskaderactiefentoetstditregelmatigaandeverwachtingenenont-
wikkelingenbijhaarbelangrijkstestakeholders;
• DeRaadvanCommissarissen:houdttoezichtopderisico’sverbondenaandeondernemingsactiviteitenendeopzetenwerking
vanhetrisicomanagementbeleidskader.
Risicorapportage
Risicomonitoringiseenbelangrijkonderdeelvangedegenrisicomanagement.Tenbehoevevandezemonitoringwordtperiodiek
gerapporteerdoverdestatusvanderisico’s.Geïdentificeerderisico’senvastgesteldebeheersmaatregelenwordendoordebedrijfs-
onderdelenopgenomeninhunrisicoregister.Ditdientalsmiddelvoor:
• Hetregisterenvanrisico-informatie;
• Hetmonitorenvanrisico’senbijbehorendeacties/maatregelen;
• Hetgenererenvanrisicorapportagesalsstuurinformatievoorhetmanagement.
Alsonderdeelvanderisicomanagementmethodiekwordendezerisicoregistersdoordebedrijfsonderdelenperiodiekherijktop
basisvaninterneenexterneontwikkelingen.Opdezewijzewordenrisico’sopnieuwgeanalyseerdopactualiteitenrelevantieen
wordtvoorkomendathetprocesstatischwordt.Iederkwartaalleverendebedrijfsonderdelenhunrisicoregistersaanbijdeafdeling
AllianderRisicomanagement.DitgebeurtviadeMonthlyBusinessReviewcyclus.Derisicoregistersvormendebrondatavoorhet
creërenhetorganisatiebrederisicoportfolio.
LianderAssetmanagementhanteertbijdemonitoringeenextradiepgangtenaanzienvandeassetgerelateerderisico’s.In2009
isAssetmanagementdaaromgestartmethetopschalenvanhetknelpuntenregisternaareenrisicoregister.Ditspecifiekerisico-
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 87
registerwordtcontinugeactualiseerd.Opbasisvanrelevantieen/ofurgentiewordenrisico’sgeselecteerdvoorverdereanalyseen
beleidsontwikkeling.Middelseen‘snapshot’vanhetrisicoregisterkandeactuelerisicopositiewordenbepaald.Tenbehoevevan
hetorganisatiebrederisicoportfoliorapporteertAssetmanagementiederkwartaaloverde‘Hoog’en/of‘ZeerHoog’risico’saande
afdelingAllianderRisicomanagement.
Risico’sinhetrisicoregisterkomenbinnenalsrisicomelding.Vanrisicomeldingtotafgeronderisicoanalysewordendevolgende
stappendoorlopen:
1. Openrisicomelding:hetinventariserenvanrisico’sbegintbijrisicomeldingen.Risicomeldingenkunnendoorelkewillekeurige
medewerkervanLianderwordengedaan.Risicomeldingenwordengeëvalueerdeninderisicohiërarchieingepast.Eenmelding
wordtafgewezen,afgeslotenofgaatnaardevolgendeprocesstapvoorverdereanalyse.Tenslottewordtdegeaccepteerderisico-
meldinginhetrisicoregistervastgelegd.Bijevaluatievandemeldingenwordtnaardevolgendezakengekeken:
- ofhetpotentiëlerisicoopdejuistewijzeisomschreven.
- ofhetpotentiëlerisicoreedsbekendisinhetrisicoregister.
- ofheteenwijzigingvaneenreedsbestaandrisicobetreft.
- ofderisicomelding“asset”-gerelateerdiseninvloedheeftopdebedrijfswaarden.
2. Afgewezenrisico:risicomeldingendiedetoetsingnietdoorstaanhebbenwordenafgewezenalsrisico.Afgewezenrisico’swor-
dennietverdergevolgd.
3. Ingeschatrisico:vandegeaccepteerderisico’swordenvervolgensintweestappen,eenvoorlopigeinschattingendefinitieve
inschatting,eeninschattingvanhetrisiconiveautenopzichtevandebedrijfswaardeninderisicomatrixvanLiandergemaakt.
Tevenswordenopbasisvanhetingeschatterisiconiveauderisico’sgeprioriteerdvoordevolgendeprocesstapenwordthet
nieuwerisiconiveauvastgelegdinhetrisicoregister.
4. Risico’sinanalyse:derisico’sdienainschattingdehoogsteprioriteithebbenquarelevantieen/ofurgentiewordenuitgezetvoor
verderedetailanalyse.
5. Geanalyseerdrisico:ditbetrefteenrisicometbijbehorendegedetailleerderisicoanalyse.Tenslottewordthetgeanalyseerde
risicoeneventueleaangepasterisiconiveauinhetrisicoregistervastgelegd.Hetgeanalyseerderisicodientalsbasisvooreven-
tueelbeleid.
6. Afgeslotenrisico:Ditbetreftrisico’sdienietlangeronderdeeluitmakenvandeactuelerisicopositievanLianderdoordatdebe-
treffenderisicoreducerendemaatregelvolledigisuitgevoerdofdathetrisicoissamengevoegdmeteenander(bestaand)risico.
Risicomanagement technologie
Derisicodatabasewordtbijgehoudenindedaarvoorbestemdesoftware.HetgebruikvansoftwaresteltLianderinstaatomrisico-
verbandenbijtehouden.DaarnaastregistreertdezesoftwareallewijzigingentenbehoevevaneenAuditTrail.
88
Bijlage3(H3)|risicoanalyse bedrijfsbrede risico’s
Indezebijlageisderisicoanalysevandeinhoofdstuk3genoemderisico’sbeknoptbeschreven.
Risicoanalyse1:Datamanagement
Omschrijving
Wanneerdatakwaliteit,-integriteiten-securityonvoldoendeindeorganisatiegeborgdzijnenrelevantedataontbreken,nietactu-
eelofnietintegerzijn,bestaatdekansdatdekwaliteitvankernprocessenvanLianderinhetgedingkomen.
Risiconiveau
HetrisiconiveauvoorLianderishoog.Digitaliseringvandenettenendetoenemendeafhankelijkheidvandata(methetoogopde
EnergieTransitie)maaktdatderisicotrend,ondanksdeaanwezigebeheersmaatregelen,neutraalblijft.
Risicobeheersing
Datamanagementenhiermeehetverbeterenvandatakwaliteit,-integriteiten-securityheeftveelaandachtbinnenLiander.Van-
uitdedatastrategiezijnderollentenbehoevevandatamanagementbelegdindeorganisatie.Hetdata-eigenaarschapmetbijbeho-
rendeverantwoordelijkhedenwordthiermeetoegekendaandedata-eigenaren.Tenbehoevevanhetaanvullenenuniformerenvan
hetbedrijfsmiddelenregister(BMR)isperapril2011hetvijfjarendataverbeterplaninwerkinggegaan.Inhoofdstuk4,paragraaf
4.1,zijndespeerpuntenvoorhetverbeterenvandedatakwaliteitenhiermeeeenvolledigenjuistgevuldBMRnaderuiteengezet.
DaarnaastlopendiversemaatregelenzoalsdataschoningsactiesenisLianderin2011NTA8120gecertificeerd.Tenbehoevevan
hetAllianderbreedmanagenvansecurity(metdatasecurityalsonderdeelvanhetintegralesecuritybeleid)isdeAllianderSecu-
rityCommissieopgericht.
Risicoanalyse2:Stabiliteitregulering
Omschrijving
Hetrisicodatindekomendereguleringsperiodedereguleringsregelssubstantieelwijzigen,wathettotuitvoeringkunnenbrengen
vandelangetermijnplanning,strategischespeerpuntenenprogramma’szoalsopgenomeninhetStrategischAssetManagement
plan,negatiefkanbeïnvloeden.
Risiconiveau
HetrisiconiveauvoorLianderishoog.DedoordeStandard&Poor’safgegevenverwachtingisdatdefinanciëleratiosvanAlliander
desondankssolidekunnenblijven.
Risicobeheersing
Dedialoogwordtsectorbreedaangegaanendeontwikkelingenwordencontinuegemonitord.
Risicoanalyse3:Tekorttechnischepersoneel
Omschrijving
HetrisicodatbinnenLiander(kritische)technischefunctiesnietingevuldkunnenworden.Ditwordtversterktdoordeconcurren-
tieopdemarktomhet(schaarse)technischepersoneeltewerven.
Risiconiveau
Ondanksdehuidigeconjuncturelesituatieisdetoenemendeschaarsteaantechnischpersoneelopdearbeidsmarkteenfeit.De
verwachterisicotrendisdanooknegatief.HetrisiconiveauvoorLianderismedium.
Risicobeheersing
Lianderissamenwerkingsverbandenmetonderwijsinstellingenaangegaanenerlopendiversemaatregelenals‘arbeidmarkt
benadering2.0’en‘generatiemanagement’.EengoedvoorbeeldvandeinitiatievenvanLianderomvoldoendekennis,capaciteiten
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 89
kwaliteitteborgenbinnendeondernemingendesectorishetcentrumvoorTechnischeOpleidingeninHaarlem.Nieuwecollega’s
wordendoorinternevakmensenopgeleidophetgebiedvangasenelektriciteit.Ookmedewerkersvanandereenergiebedrijvenen
mbo-leerlingenzijnhierwelkom.Omnetbeheerdersalsaantrekkelijkewerkgevermeerteprofilerenopdearbeidsmarktisonder
anderedebranchecampagneWattopgestart.
Risicoanalyse4:Veranderendecompetenties
Omschrijving
Hetrisicodatdehuidigecompetentiesvanmedewerkersonvoldoendeaansluitenbijhetgeengevraagdwordtinhetfaciliterenvan
deenergietransitie.Dezetransitievraagtintoenemendemateanderecq.aanvullendekennisencompetentiesvanmedewerkers.
Risiconiveau
HetrisiconiveauvoorLianderismedium.Deverwachteontwikkelingenzijnvooralsnogneutraal.
Risicobeheersing
Lianderinvesteertinzijnmedewerkers.Gemotiveerdemedewerkersbepalendekwaliteitenhetsuccesvandeorganisatie.De
medewerkersvanLianderhebbendanookinspraakgehadinhetvaststellenvandebedrijfsbredekerncompetentiesomzoinvul-
lingtekunnengevenaandegevraagdeveranderendecompetenties.DaarnaastkunnenLiandermedewerkersterechtbijAlliander
College.Ditishet,bedrijfseigen,centrumvoorlerenenontwikkelen.HetCollegeontwikkeltenorganiseertleergangen,trainingen,
workshopsenbiedteengrootaantalopleidingenentrainingenaanophetgebiedvanvakgerichtecompetentiesengedragscompe-
tenties.
Risicoanalyse5:Storingsverbruikersminuten(E)
Omschrijving
Hetrisicodatdedoelstellingentenaanzienvandestoringsverbruikersminuten(svbm)nietgehaaldworden.Lianderstreefteen
hogeklanttevredenheidenkwaliteitvanleveringna.Hetrealiserenvandesvbmdoelstellingenheefthiermeeveelaandacht.
Risiconiveau
Derisicotrendispositief.Sindsdestartvanhethiertoeopgerichteprogrammaheefthetaantalsvbmeendalingingezet.Hetrisico-
niveauvoorLianderishierdoorgereduceerd.
Risicobeheersing
Opbasisvanstoringsanalyseszijneind2010verbeterinitiatieven(programmaSVBM)ontplooitomhetaantalstoringsverbruikers
minutenterugtedringen.Zowordenstoringendoorgraafschadespreventiefaangepaktenwordenstoringsverklikkersgeplaatst
opstrategischepunteninhetnet.
90
Bijlage4(H3)|risicomatrix Liander assetmanagement
Inte
rnat
ion
alm
edia
-aa
nd
ach
t o
fm
eer
dan
één
maa
nd
nat
ion
aal
Str
uct
ure
elco
nfl
ict
Sch
ade
gro
ter
dan
10
M e
uro
Sch
ade
gro
ter
dan
10
M e
uro
mee
rder
do
den
>10
.00
0.0
00
vb
mR
amp
zalig
-
Imag
o
Ris
ico
mat
rix
Lian
der
Ass
etm
anag
emen
t
Po
tent
iële
gev
olg
enP
ote
ntië
le k
ans
op
inci
den
t m
et g
evo
lgen
MM
MM
HH
HH
ZH
ZH
ZH
ZH
ZH
ZH
ZH
ZH
ZH
HH
H
LL
MM
MM
LL
LL
NN
NN
NN
NN
NN
NN
LL
M
Med
iaP
olit
iek
Fina
ncie
elD
uurz
aam
heid
Vei
lighe
idK
wal
itei
t va
nle
veri
ngC
ateg
ori
e
Vri
jwel
onm
og
elijk
Onw
aar-
schi
jnlij
kM
og
elijk
Waa
r-sc
hijn
lijk
Ger
egel
dJa
arlij
ksM
aand
elijk
sD
agel
ijks
Per
man
ent
No
oit
eerd
er v
ang
eho
ord
inin
dus
trie
Wel
een
sva
ng
eho
ord
inin
dus
trie
Mee
rder
em
alen
bin
nen
ind
ustr
ie
Wel
een
sg
ebeu
rdb
inne
nLi
and
er
Mee
rder
em
alen
geb
eurd
bin
nen
Lian
der
Eén
to
ten
kele
mal
en p
erja
ar b
inne
nLi
and
er
Eén
to
ten
kele
mal
en p
erm
aand
bin
nen
Lian
der
Eén
to
ten
kele
mal
en p
erd
ag b
inne
nLi
and
er
Eén
to
ten
kele
mal
en p
erd
ag b
inne
nre
gio
van
Lian
der
<0,0
00
1/jr
>0,0
00
1/jr
>0,0
01/
jr>0
,01/
jr>0
,1/j
r>1
/jr
>10
/jr
>10
0/j
r>1
00
0/j
r
KLa
nten
serv
ice
Mee
r d
anéé
n w
eek
nat
ion
ale
ber
ich
t-g
evin
g
Inci
den
teel
con
flic
tS
chad
e va
n 1
Mto
t 10
M e
uro
Sch
ade
van
1M
tot
10M
eu
ro
On
gev
alle
n m
etd
od
elijk
e afl
oo
p
of
zeer
ern
stig
lets
el
1.00
0.0
00
to
t10
.00
0.0
00
vb
mE
rnst
igL
and
elijk
e kl
ante
no
nte
vred
en
Lan
del
ijkar
tike
l, w
eek
reg
ion
aal
Op
een
-st
apel
ing
pro
ble
men
Sch
ade
van
10
0K
tot
1M e
uro
Sch
ade
van
10
0K
tot
1M e
uro
On
gev
alle
n m
eter
nst
ig le
tsel
met
ver
zuim
1.00
.00
0 t
ot
1.00
0.0
00
vb
mH
evig
Reg
ion
ale
klan
ten
on
tevr
eden
Reg
ion
aal
arti
kel
Inci
den
teel
pro
ble
emS
chad
e va
n 1
0K
tot
100
K e
uro
Sch
ade
van
10
Kto
t 10
0K
eu
roO
ng
eval
len
met
lets
el m
etve
rzu
im
10.0
00
to
t1.0
0.0
00
vb
mM
atig
Lo
kaal
kla
nte
no
nte
vred
en
Lo
kaal
nie
uw
s-b
eric
ht
-S
chad
e kl
ein
erd
an 1
0.0
00
euro
Sch
ade
klei
ner
dan
10
.00
0eu
ro
Bijn
a o
ng
eval
len
,o
ng
eval
len
met
ger
ing
lets
el/
EH
BO
zo
nd
erve
rzu
im
< 1
0.0
00
vb
mK
lein
-
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 91
Bijlage5(H3)|assetgerelateerde risico’s
InhetrisicogebasseerdassetmanagementprocesvanLianderishetbeheersenvanrisico’sdekerngedachte.Derisico’sdie
beheerstwordendienengerelateerdtezijnaanhetgereguleerdeelektriciteit-engasnetwerkendegeldendebedrijfswaarden
tebeïnvloeden.Dezebedrijfswaardenzijnveiligheid,kwaliteitvanlevering,financieel,imago,duurzaamheid,klantenservice
enwettelijkheid.Hetwaarderenvanrisico’sopbasisvanhunkanseneffectopdebedrijfswaardengebeurtmetbehulpvaneen
risicomatrix.Devolgenderisiconiveauswordenonderscheiden:Nihil,Laag,Medium,HoogenZeerHoog.
Bijhetvaststellenvanderisico’svoorhetaanleggenofinstandhoudenvandeelektriciteitsnettenendedaarmeeverbandhou-
dendekwaliteitvandetransportdienstzijnzowelinternealsexternerisico’svanbelang.Terinformatiewordenindezebijlagede
belangrijksteelektriciteitsrisico’skortbeschreveneninderisicomatrixgeplot(Figuur56).
Risicotitel* TypeAsset Risiconiveau
1. Falen Nekaldiet-moffen Mof Hoog
2. Vertraging smart metering t.g.v. stalen meterborden Aansluiting Hoog
3. Zwak TF-signaal t.g.v. wijziging configuratie HS-netten Toonfrequent Medium
4. Falen 50kV COQ-installatie Transformator Hoog
5. Asbest in SACE DB schakelaar Schakelaar Hoog
6. Onjuist functioneren beveiliging Beveiliging Hoog
7. Gebrek aan reserveonderdelen TF Toonfrequent Hoog
8. Besturingssysteem HS/MS-station ICT Hoog
9. Realiseren van tijdige netverzwaring ten behoeve van faciliteren energietransitie Algemeen Hoog
10. Storing aan elektriciteitskabels t.g.v. beschadiging bij graafwerkzaamheden Kabel Hoog
* De nummers geven geen prioritering van de risico’s, maar dienen alleen om de risico’s in de matrix te kunnen plotten
Tabel 44 - Top 10 assetgerelateerde risico’s
Figuur 56 - risico’s geplot in risicomatrix
≥≥≥≥≥≥≥
Schade groter dan 10M euro meerdere doden>10.000.000 vbm
Landelijk klanten ontevreden
Schade van 1M tot 10M euro
Ongevallen met dodelijke afloop of zeer ernstig letsel
1.000.000 tot 10.000.000 vbm
Regionaal klanten ontevreden
Schade van 100k tot 1M euro
Ongevallen met ernstig letsel met
verzuim
100.000 tot 1.000.000 vbm
Lokaal klanten ontevreden
Schade van 10k tot 100k euro
Ongevallen met letsel met verzuim
10.000 tot 100.000 vbm
Schade kleiner dan 10.000 euro
Bijna ongevallen, ongevallen met gering letsel / EHBO zonder
verzuim
< 10.000 vbm
≥
Meer dan één week nationale berichtgeving
Incidenteel conflict
Internationale media
aandacht of meer dan
één maand nationaal
Structureel conflict
Regionaal artikel
Incidenteel probleem
Lokaal nieuwsbericht
Landelijk artikel, week
regionaal
Opeenstapeling
problemen
Media Politiek
Schade groter dan 10M euro
Schade van 1M tot 10M euro
Schade van 100k tot 1M euro
Schade van 10k tot 100k euro
Schade kleiner dan 10.000 euro
1, 102,5,67,8,9
4
3
92
Risicoanalyse1:FalenNekaldiet-moffen
Omschrijving
Inde70-erjarenvandevorigeeeuwisopgroteschaaleenvoordietijdnieuwtypemofgebruikt,om10kV3-fasenmassa-kabels
metelkaarteverbinden.Hetnieuwetypewasgebaseerdopeenkunststofharsdieineenschaalmetdekselgegotenwerdendie,
nauitharding,voorzowelelektrischeisolatiealsmechanischesterkteendichtheidzorgde.Natientallenjareninbedrijftezijnge-
weestblijktdittypemoffen,tengevolgevanveroudering,diëlektrischedoorslagentevertonen.Hierbijspelenfysischeparameters
zoalsvochtgehalteentemperatuureenbelangrijkerol.DeNekaldiet-moffenbehorendaarmeetotdebedrijfsmiddelendietotde
meestestoringenenenergie-onderbrekingenleiden.Zenemen,nagraafschades,eentweedeplaatsinopdelijstmetbelangrijkste
oorzakenvoorenergie-onderbrekingenengemiddeldeonderbrekingsduur.
Risiconiveau
Hoogopdebedrijfswaardekwaliteitvanleveringenlaagopdebedrijfswaardefinancieel.
Beleid
InhetdistributienetdatLianderbeheert,zijninhetverledenzo’n18.000Nekaldiet-moffenindemiddenspanningskabelstoe-
gepast.Omdatdittypemoffeneenbelangrijkeoorzaakvanstoringenis,ishetprogrammaomdekwaliteittebeproevenmeteen
verhoogdespanning,hetzogenaamdepersenomgezetineenactiefvervangingsprogrammawaarinalleresterendenekaldietmof-
fendekomende5jaarvervangenworden.
Realisatie 2010/2011
2010:persen-1.929,vervangen-764
EJV2011:persen-1.666,vervangen-675
Hiermeeishetaantalnekaldietmoffenteruggebrachttot8.339(juli2011)
Samenhang met activiteitenplan
InhetvervangingsplanisbudgetopgenomenvoorhetvervangenvanNekaldiet-moffen.
Restrisico
VanuiteensituatiemeteenZeerHoogrisico,indejaren2002tot2004,zijnmaatregelengetroffenomdeslechteNekaldiet-moffen
tetracerenentevervangen.Vandaardathetrisicoindejarenna2004alisgedaaldnaarHoog.HetvervangenvanNekaldiet-
moffengaatconformhetbeleiddoorenhetaantalzalhierdoorgestaagdalentotdatalleNekaldiet-moffenvervangenzijn.Hiermee
wordthetrisicoindetoekomstgeëlimineerd.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 93
Risicoanalyse2:Vertragingsmartmeteringt.g.v.stalenmeterborden
Omschrijving
Stalenmeterbordenvormeneenverouderdetechniekenzijnalflinkopleeftijd,maarzoudenopzichzelfnogjarenlanginbedrijf
kunnenblijven,warehetnietdatdeintroductievandeslimmemeternoopttotdrastischeaanpassingenaandestalenmeterbor-
denendebijbehorendebedrading.Hetvervangenvandestalenmeterbordenwordtdusnietgedrevendoorleeftijdofconditie,maar
doorfunctioneleveranderingen.Dezerisico-analysebekijktdemogelijkebedreigingditdestalenmeterbordenvormenvoordeuit-
rolvandeslimmemeter.Naarverwachtingzaldesectoreentijdspannevan7tot10jaargegundwordenomhetnieuwetypemeter
metbijbehorendetelecommunicatieendataverwerkendesystementeimplementeren.HetrisicovoorLianderisdatmetnamede
bijkomendeprojecten,zoalshetvervangenvanstalenmeterborden,zullenleidentotvertragingindeuitrolvandeSlimmeMeters,
waardoordeopgelegdeplanningnietwordtgehaald.Datkandanweerleidentotimagoschade,ookomdatdevertragingervoorkan
zorgendathetgehelenieuwemeetsysteemveellateroperationeelwordt.
Risiconiveau
Hoogopdebedrijfswaardeimago.
Beleid
OmvertragingindeuitrolvandeSlimmeMeterstevoorkomen,begintLiandervooruitlopendophetofficiëlebesluit,almethet
waarnodigsanerenvanmeterkastenenbijbehorendebedradingen.Voordesaneringsslag,dievoornamelijkindegemeente
Amsterdamzalspelen,zijneraanzienlijkebudgettenvoordekomendejarengereserveerd,.Doordezeactiviteitenwordthetrisico
opvertragingalsgevolgvandebijkomendeprojecteninhogemategereduceerd.
Realisatie 2010/2011
Lianderheeftin20107.486stalenmeterbordenvervangen.Voor2011bedraagtdeeindejaarsverwachting12.500stuks.
Samenhang met activiteitenplan
Dekostenvoordevervangingvandestalenmeterbordenenbijbehorendebedradingzijnonderdepost‘VervangingAC1’opgeno-
meninhet‘VervangingsplanHS,MSenLS’.
Restrisico
DoorhetsanerenvanstalenmeterbordenvooruitlopendopdeuitrolvanSlimmeMeterswordthetrisicogereduceerdtotLaag.
94
Risicoanalyse3:ZwakTF-signaalt.g.v.wijzigingconfiguratieHS-netten
Omschrijving
Zoalsookanderenetbeheerdersweten,werdenwordthetTF-signaal,datgebruiktwordtomhetdag-ennachttariefvankWh-
metersenhetaansturenvanOV,geïnjecteerdinde150kV-en110kV-netten.Omtegaranderendathetsignaalopdelocatievande
veleontvangersvoldoendesterkis,dienende150kV-en110kV-nettenineenbepaaldeconfiguratiebedreventeworden.Vooralde
netscheidingentussende150kV-nettenentussende110kV-nettenspelendaarbijeencrucialerol.Ditrisicoheeftbetrekkingop
bedrijfswaardenimagoenklantenservice.
Risiconiveau
MediumopdebedrijfswaardeimagoenMediumopdebedrijfswaardeklantenservice.
Beleid
Metdeuitrolvandeslimmemeterwordthetrisicorondomhetschakelentussendag-ennachttariefvankWh-metersgemitigeerd,
doordatdeslimmemeterdefunctionaliteitvanTFkanovernemen.Watbetrefthetovernemenvandefunctionaliteitvanhet
aansturenvanOVwordteractiefnaaralternatievengezocht.Voor2012staatereenpilotmetalternatievengepland,waarnaereen
keuzevooreenvervangendetechniekgemaaktwordt.
Realisatie 2010/2011
DoormiddelvanstructureeloverlegmetTenneTenhetgoedmonitorenvandesituatieisopoperationeelvlakvoorgezorgddathet
TF-signaalvanvoldoendeniveauisgebleven.Indetussentijdiseralternatievengeïnventariseerd,welkedefunctionaliteitvanTF
overkunnennemen.
Samenhang met activiteitenplan
Hethuidigebeleidheeftnognietgeleidtoteenafzonderlijkeopnamevandeactiviteiteninhetactiviteitenplan.
Restrisico
MethetovernemenvandefunctionaliteitenvanTFdooranderetechniekenzalhetrisicooptermijnvolledigverdwijnen.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 95
Risicoanalyse4:Falen50kVCOQ-installatie
Omschrijving
Tussenhalverwegedejaren‘60eneindjaren‘70(metnogeenpaaruitbreidingentoteindjaren‘80)zijnerbinnenhetvoorzienings-
gebiedvanLiandereengrootaantal50kV-schakelinstallatiesvandeNederlandsefabrikantCOQgeplaatst.Hetgingdaarbijom
ongeveerdehelftvanhetaantalinstallatiesdatinNederlandindeopenbareenindustriëlenettenstaatopgesteld.Indeinstal-
latieswordtoliealsisolatiemiddelgebruiktwaardoorzezeercompactzijn.Debetrouwbaarheidvandeinstallatiesisgoedte
noemen,metalskanttekeningdatdegeringekansopeendiëlektrischedoorslagwelkanleidentotbrandendaarmeezeergrote
consequentiesheeft.DooronderzoekmetdeTUDelftisonderzocht,voorzoweldepopulatieapparatuurinbedrijfbijLianderals
voordegehelepopulatieinbedrijfinNederland,ofersprakeisvaneentoenemendefaalkansmethetoplopenvandeleeftijdvan
dezeinstallatiesenofersprakeisvaneendusdanigetoenameindefaalkansdateropkortetermijnmaatregelenmoetenworden
genomen.Inhetonderzoekisvooralgekekennaardedoorvoeringentussendecompartimentenbinnenindeschakelinstallatie,
omdatgeblekenisdatdedoorvoeringendemeestrisicovolleonderdelenvormen.Geconstateerdisdaterinderdaadeenleeftijdsaf-
hankelijkefaalkansis.Cumulatiefbetekentdetoenamedatergemiddeldover13jaarééndiëlektrischestoringbinnendepopula-
tievanLianderteverwachtenis,ditinvergelijkingtotdedaadwerkelijkvierstoringenoverdeafgelopen45jaar.
Daarnaastspeeltdathetinstandhoudenvandergelijkeinstallaties,dieallangnietmeergeproduceerdworden(technologieverou-
derd,fabrikantdiversemalenovergenomenenfeitelijkverdwenen),moeilijkwordt.Daarstaattegenoverdatdecompactheidvande
installatiesendehogebetrouwbaarheidvoordelenopleveren,diedoormoderneinstallatiesnietofnauwelijksgeëvenaardworden.
Ditrisicobeïnvloedtdebedrijfswaardekwaliteitvanlevering.
Risiconiveau
Hoogopdebedrijfswaardekwaliteitvanlevering.
Beleid
Analyseshebbengeleidtothetbeleidde50kVCOQ-installatiesnogongeveer15tot20jaarinbedrijftehoudenentevervangen
daarwaaranderefactoren,zoalscapaciteitsproblemen,daartoenopen.Hetzelfdebeleidgeeftdaarbijaandateenaantalbrandre-
ducerendemaatregelengetroffenmoetenworden,intensievediagnostiekendeaanschafvaneentransportabelenoodinstallatie.
Binnendezichttermijnvan10tot15jaarzulleninstallatiesvooreenaanzienlijkdeelofvervangenzijnofopderolvoorvervanging
staan.
Realisatie 2010/2011
Indeafgelopenjarenheefterregulieronderhoudplaatsgevondenaande50kVCOQ-installaties.Binnenhethuidigebeleidzijner
noggeeninstallatiesvervangendanweluitgefaseerd.
Samenhang met activiteitenplan
Dekostenvoorhetinstandhoudenvande50kV-installatieszijninhet‘OnderhoudsplanHS’opgenomenonderdepost
‘Schakelinstallaties’inbijlage9.
Restrisico
HetgekozenbeleidzorgtervoordatzolangdeCOQ-installatiesinbedrijfzijn,heteffectvaneenmogelijkestoringgereduceerd
wordtvanrampzalignaarernstig.HiermeeblijftereenrestrisicooverdatMediumis.Wanneerdefunctievande50kV-netten
wordtovergenomendoor150kV-en20kV-nettenenalleCOQ-installatiesvervangenzijn,ishetrisicogeëlimineerd.
96
Risicoanalyse5:AsbestinSACEDBschakelaar
Omschrijving
Zo’ndertigjaargeledenzijnineenaantalonderstations10kV-vermogenschakelaarstoegepastvanhettypeSACEDB.Onderzoek
heeftuitgewezendathetasbestafkomstigisuitdeweerstandskokersvandevermogenschakelaar.Naasthetasbestindeweer-
standkokersziterooknogasbestindepakkingentussendiverseflenzen.
DeaangetroffenhoeveelheidasbestheeftervoorditmomenttoegeleiddatderuimtesmetDBschakelaarsondereenasbestregiem
vallenenalleenbetredenmogenwordeninuitzonderlijkesituatieenvoorzienvandenodigeveiligheidsmaatregelen.
Risiconiveau
HoogopdebedrijfswaardeVeiligheid.
Beleid
In2011isereeninvesteringsplanopgesteldomdeeersteschakelaartevervangen.In2012zalervervangingsbeleidopgesteld
wordenomdegehelepopulatietevervangendanweltemodificeren.
Realisatie 2010/2011
Zoalshierbovenbeschreveniserin2011eeninvesteringsplanopgesteldomdeeersteschakelaartevervangeneniseenopdracht
uitgezetbijdeserviceprovider.
Samenhang met activiteitenplan
Hetbetrefteennieuwrisicowaarindeperiode2010/2011noggeenrisicoreducerendemaatregelenliepen.
Restrisico
Wanneerdegehelepopulatieschakelaarsisvervangen/gemodificeerdishetrestrisicogeheelverdwenen.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 97
Risicoanalyse6:Onjuistfunctionerenbeveiliging
Omschrijving
Dehoofdfunctievanbeveiligingeninelektriciteitsnetwerkenishetafschakelenvaneenkortsluitstroommetalsdoeldeveiligheid
voormensendiertegaranderenenschadeaancomponentenendeomgevingtevoorkomen.Debeveiligingwordtgevormddoorhet
totalesysteemdathiertoenoodzakelijkis,namelijkhetrelais,devermogenschakelaar,despannings-enstroomtransformatoren,
debedradingendevoedingvanhetrelaisendevermogenschakelaar.
Tengevolgevaneenaantaloorzakenkandebeveiligingnietofnietjuistfunctioneren.Daardoorkanerofeenonderbrekingvande
leveringontstaanzonderdatereennetcomponentfaalt,oferkanbijfalenvaneennetcomponenteenonderbrekingontstaandie
groterisdannoodzakelijkgeweestzouzijnenmededaardoormogelijkooklangerzalduren.Ditlaatstedoordatereengroterdeel
vanhetnetwerkwordtafgeschakelddanstriktvereistvoorhetafschakelenvandekortsluiting,c.q.fout.
Daarnaastisergevaarvoormensendierenkanerschadeaanbedrijfsmiddelenendeomgevingontstaanwanneereenbeveili-
gingnietadequaatfunctioneert,meerspecifiekwanneereenbeveiligingnietafschakeltwanneerditwelzoumoeten.Indatgeval
moetnamelijkdeback-upbeveiliging(vaakeenhogergelegenbeveiliging)ingrijpen,diemeestaltrageris.Eenkortsluitstroom
kandaardoordusdaniglangblijvenlopendatdoordeveroorzaaktewarmte-ontwikkelingéénofmeercomponenteninhetnetwerk
beschadigdrakeneninhetergstegevaldeomgevingookschadeoploopt.
Risiconiveau
Hoog.
Beleid
In2011/2012wordterbeleidvoorbeveiligingsrichtlijnenopgesteldombeveiligingsinstellingenteuniformerenbinnenLiander.
Realisatie 2010/2011
Hetbetrefteennieuwrisicowaarindeperiode2010/2011noggeenrisicoreducerendemaatregelenliepen.
Samenhang met activiteitenplan
Hethuidigebeleidheeftnognietgeleidtoteenafzonderlijkeopnamevandeactiviteiteninhetactiviteitenplan.
Restrisico
HetrisicozaldalentotMedium/Laag.
98
Risicoanalyse7:GebrekaanreserveonderdelenTF
Omschrijving
OpenbareverlichtingendagnachttariefschakeltLianderaan-enuitmeteentoonfrequent-signaal(TF-signaal).Ditsignaalzorgt
eropafstandvoordattegelijkertijdopenbareverlichtingaan-ofuitschakeltineenbepaaldgebiedendatmetersopenbepaaldetijd
overgaanvandagtariefnaarnachttariefenandersom.
DelangelevertijdopnieuwecomponentenvormeneenrisicoopdebedrijfswaardenImago,FinancieelenKlantenservice.
Risiconiveau
HoogopdebedrijfswaardeImago,MediumopdebedrijfswaardeKlantenserviceenMediumopdebedrijfswaardeFinancieel.
Risicobeleid
NaasthetzorgenvooreenadequatenoodvoorraadreserveonderdelenisLianderbezigmethetzoekennaaralternatievenvoorTF.
Metdeuitrolvandeslimmemeterwordthetrisicorondomhetschakelentussendag-ennachttariefvankWh-metersgemitigeerd,
doordatdeslimmemeterdefunctionaliteitvanTFkanovernemen.Watbetrefthetovernemenvandefunctionaliteitvanhetaan-
sturenvanOVwordteractiefnaaralternatievengezocht.Voor2012staatereenpilotmeteenalternatief/alternatievengepland,
waarnaereenkeuzevooreenvervangendetechniekgemaaktwordt.
Realisatie 2010/2011
In2010en2011isdevoorraadreserveonderdelentenbehoevevanhetinstandhoudenvanTFalsschakelsignaaluitgebreid,omzo
deafhankelijkheidvanleveranciersomsneltekunnenreagerenopstoringensterktereduceren.
Samenhang met activiteitenplan
Hethuidigebeleidheeftnognietgeleidtoteenafzonderlijkeopnamevandeactiviteiteninhetactiviteitenplan.
Restrisico
MethetovernemenvandefunctionaliteitenvanTFdooranderetechniekenzalhetrisicooptermijnvolledigverdwijnen.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 99
Risicoanalyse8:BesturingssysteemHS/MS-station
Omschrijving
HetrisicodattijdensdeuitvalvanhetbesturingssysteemvaneenHS/MSstationzichookeenprimairestoringvoordoetzaltot
gevolgkunnenhebbendatdeleveringlangerwordtonderbroken.Schakelenopafstandisdannietmogelijk.Eenmonteurzaldan
terplaatsemoetenschakelen.OpditmomentwordenindeLiandernettenveelalalleendevoedendeveldenopafstandgeschakeld,
deuitgaandeveldenwordenmeestallokaaldooreenmonteurgeschakeld.Hetrisicozalzichdusalleenvoordoenvoorprimaire
storingendienietinhetuitgaandeveldzitten,m.a.w.bijfouteninde10kVrailenindevoedendetrafovelden.
Risiconiveau
HoogopdebedrijfswaardeKwaliteitvanleveringenLaagopdebedrijfswaardeFinancieel.
Beleid
ErlopendiverseprojectenomhetrisicorondomdeuitvalvanhetbesturingssysteemvaneenHS/MSstationtemitigeren.Hetpro-
jectSA(StationsAutomatisering)Liander,houdtzichbezigmetdestationsautomatiseringvandeonder-,regel-enschakelstations
metbehulpvandeSAsensortechniek.
Realisatie 2010/2011
Lianderisin2011gestartmetdegrootschaligestationsautomatisering.Deeindejaarsverwachting2011voorhetaantalstations
datvolledigvoorzienisvanSAsensorenis45.
Samenhang met activiteitenplan
Inhetonderhouds-envervangingsplan2012-2016ishetprojectSALianderinbegrepen.
Restrisico
MethetuitvoerenvanbovengenoemdeprojectenzalhetrisicodalentotLaag.
100
Risicoanalyse9:Realiserenvantijdigenetverzwaringtenbehoevevanfaciliterenenergietransitie
Omschrijving
Hettijdigrealiserenvannetverzwaringentenbehoevevanhetfaciliterenvandeenergietransitiewordtdoorverschillendeontwik-
kelingenbedreigd.TeneersteheeftLianderlastvandeonzekerheidrondomdeonzekerheidrondomdevergunningverleningaan
exploitantenvanDCO.Doorbijvoorbeeldbezwaarschriftenkunnenaanvragenernstigvertraagdworden,omvervolgensplotseling
nietigverklaardteworden.Daarnaastwordthetsteedsmoeilijkeromtrajectenteverkrijgenvoorhetleggenvankabelsomdeze
exploitantenaantesluiten.TotslotondervindtLianderlastvandetrageopleveringvan150/20kVstationsdoorTenneTwaardoor
deaanvragervaneenaansluitingnietaangeslotenkanworden,danweleentransportbeperkingkrijgtopgelegd.
DitrisicobeïnvloedtdebedrijfswaardenImago-mediaenImago-politiek.
Risiconiveau
HoogopdebedrijfswaardeImago-politiekenMediumopdebedrijfswaardeImago-media.
Beleid
Doormiddenvanpro-actiefnetplannenprobeertLianderineenvroegstadiumintespringenopdeontwikkelingendieinderegio’s
spelen.Daarnaastwordtdedialooggezochtmetverlenersvanvergunningenvoortrajectenomzototgezamenlijkbeleidtekomen.
VerdervinderintensiefoverlegplaatstussenLianderenTenneTomdedoorlooptijdvanprojectenteverkortendanweldeopleve-
ringteversnellen.
Realisatie 2010/2011
In2010isbegonnenmethetinrichtenvanhetzogeheteproactiefnetplannenbinnenAssetmanagement,waarbijwordtgetracht
ombeeldtekrijgenvanalleontwikkelingendiedekomendejarengaanspeleninalleregio’senhierproactiefopintespelen.
Samenhang met activiteitenplan
Hethuidigebeleidheeftnognietgeleidtoteenafzonderlijkeopnamevandeactiviteiteninhetactiviteitenplan.Alsgevolghiervan
heeftditnognietgeleidtoteenafzonderlijkeopnamevandeactiviteiteninhetactiviteitenplan.
Restrisico
MethetuitvoerenvanhetgekozenbeleidzalhetrisicowordengereduceerdtotLaag/Medium.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 101
Risicoanalyse10:Storingaanelektriciteitskabelst.g.v.beschadigingbijgraafwerkzaamheden
AnalysevandeprestatiesvanLianderopNestorwijstuitdateensubstantieeldeelvandestoringeninMS-kabelsenLS-kabels
wordtveroorzaaktdoorgraafwerkzaamheden.
Omschrijving
Doorgraafwerkzaamhedenkunnenleidingenwordenbeschadigd.Ondergraafwerkzaamhedenvallenwerkzaamhedenzoals:
graven,frezen,boren,heien,slaanvandamwanden,landbewerking,endergelijke.Circa33%vanallestoringenaanMS-kabelsen
30%vanallestoringenaanLS-Kabels(Nestor2008)wordenveroorzaaktdoorgraafwerkzaamheden.Dezebeschadigingenkun-
nendirectofoplangeretermijnleidentotonderbrekingvandeleveringvanstroom.Dezerisicoanalyseonderzoektdeimpactvan
graafwerkzaamheden(grondroering)opdebedrijfswaardenvanLianderenisvantoepassingopalleMS-enLS-kabels.Dekans
vanoptredenvangraafschadesenheteffectdatdezegraafschadeshebben,hangtsterksamenmethetnetvlakwaardezeplaats-
vinden.Daaromiservoorgekozenomderisico’sperkabeltypeteanalyseren.Ditrisicoheeftbetrekkingopdebedrijfswaarden
financieelenkwaliteitvanlevering.
Risiconiveau
HoogopdebedrijfswaardefinancieelenHoogopdebedrijfswaardekwaliteitvanlevering.
Risicobeleid
Zieparagraaf5.2.
Realisatie 2010/2011
Lianderheeftin2010151.799klic-meldingenverwerkt,enheeftbij17.835daarvantoezichtgehoudentijdensdegraafwerkzaam-
heden(11,75%).Deeindejaarsverwachtingvoorhetaantalklic-meldingenin2011bedraagt210.000.Deeindejaarsverwachting
voorhetaantalmaaldattoezichtisgehoudenis28.887(13,75%),mededooreenuitbreidingvanhetschadepreventieteam.
Samenhang activiteitenplan
Dekostenvoorhetherstellenvangraafschadezijnopgenomeninhet‘OnderhoudsplanMSenLS’onderdepost‘Schades’eninhet
‘OnderhoudsplanHS’onderdepost‘Storingen’.
Restrisico
Gezienhetaantalstoringenishetnietteverwachtendathetrisicosneleencategoriedaalt.Allemaatregelenzullenechterwel
bijdragenaaneenverschuivingbinnenhethuidigerisiconiveau,meerrichtingMedium.
102
Bijlage6(H4)|proces revisie GIS
Inartikel17vandeRegelingkwaliteitsaspectennetbeheerelektriciteitengaswordtvandenetbeheerderverwachtdatdeze
gebruikmaaktvaneenproceduredieertoeleidtdathetbedrijfsmiddelenregister(BMR)actueelencompleetisendatwijzigingen
metbetrekkingtotdebedrijfsmiddelenbinnentweemaandenzijnverwerkt.HiertoeheeftLianderhetprocesrevisieGISingericht.
HetprocesrevisieGISbestaatuitdriesubprocessenwelketoteencompleetenactueelBMRleiden.
O5 GISY 1.2 Verwerken GIS wijziging
O5 GISY 1.2 Verwerken plantopo
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 103
O5 GISY 2 Verwerken GIS fout
104
BedrijfsvoeringDebedrijfsvoeringvandeelektriciteitsnettenvanLiander
vindtplaatsopdelocatiesHaarlemenArnhem.Hetbedrijfs-
voeringcentrumiscontinubemensdenoperationeel.
Belangrijketakenvanbedrijfsvoeringzijn:hetbewakenvan
hetfunctionerenvandenetcomponenten,hetbijhoudenvan
deactuelenetsituatie,hetopslaanvanprocesdataenhet
aansturenvanschakelhandelingenbijstoringenengeplande
werkzaamhedenindegasnettenomtevoorkomendatdeconti-
nuïteitvandeleveringinhetgedingkomt.Hetbedrijfsvoering-
centrumishetcentralemeldpuntbijstoringenencalamiteiten.
Inhoofdstuk7wordtdecrisisorganisatieindetailbeschreven.
StoringsafhandelingVoorhetafhandelenvanstoringeniserdoordeafdeling
Netmanagementeenstoringsorganisatieingericht.Hierbij
geldtprimairdatgevaarlijkesituatiesveiliggesteldmoeten
worden,pasdanmageenaanvanggemaaktwordenmethet
herstel.Ditgebeurtbinnendewettelijkgesteldetijden.Liander
onderscheidttweesoortenstoringen,dieelkbinnendegestelde
kaderswordenafgehandeld.
Bijlage7(H5)|registratie van storingen en onderbrekingen
!
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 105
• Storingendiedoorklantenwordengemeld.Deintakevande
storingenvindtplaatsinHaarlembijdeStoringsMeldPost
(SMP).Hierwordenalleklantgegevensendemeldingvande
klantgeregistreerd.InArnhemzitdestoringscoördinatie
(SC).Dezegevendestoringuitaandemonteurenhandelen
ookdestoringaf
• Storingenalsgevolgvanafwijkingenopingesteldewaar-
denvannetcomponenten.Eengrootdeelvandeelektrische
installatieswordtopafstandgemonitord.Afwijkingenop
specifiekewaardenwordenalsstoringengesignaleerd.Deze
storingsinformatiekomtbinnenbijhetbedrijfsvoeringcen-
trum(BC).Debedrijfsvoerderkaningevalvaneenverstoring
destoringsmonteuraansturenomeenonderbrekingvande
energieleveringtevoorkomen,danwelherstelwerkzaamhe-
denuittevoeren.
Demeldingenvandesensorenzijnbelangrijkestuurinforma-
tievoordebedrijfsvoering.Demeldingenvanklantenzijndaar
vaakeenaanvullingop.Juisteinformatieisessentieelvoor
veiligensneloplossenvanstoringen.
Procesvoorregistratievanstoringenenonderbrekingen
Inhetvolgendeschemaishetprocesvoordesignalering,af-
handelingenregistratievanstoringenweergegeven.
• Wanneerertevenssprakeisvaneenenergieonderbreking
vindtregistratieplaatsvolgenshetNestorformat,bovendien
wordtdeonderbrekingautomatischgepubliceerdopdeweb-
sitewww.gassenstroomstoringen.nl.
• Storingenzonderenergieonderbrekingenwelkevoldoenaan
deNestorcriteriawordeneveneensgeregistreerd.
• Storingeninhetlaag-enmiddenspanningsnetwordenin
KLAKgeregistreerdwaarnaexportplaatsvindtnaarde
Nestordatabase.
• Storingeninhethoogspanningsnetwordenrechtstreeksin
Nestorgeregistreerd.Decriteriametbetrekkingtotderegis-
tratieenberekeningvandeperformancewordtuitgevoerd
volgensdevigerendeNestorhandleiding.
Indehoogspanningsnettenligtdegrenstussenhetbeheer-
domeinTenneTendatvanLianderaandeprimairekantopde
stiftenvande110kV-en150kVtransformatoren.Detransfor-
matorenzijneigendomvanLiander.Deoverspanningsafleiders
vandetransformatorenbevindenzichinhetbeheerdomein
vanTenneT.Indiennaonderzoekblijktdatdeoorzaakvaneen
storingaaneentransformatorhetgevolgisvaneendefecte
overspanningsafleider,wordtdestoringgeregistreerdin
Nestordoor,entenlastevan,TenneT.
106
Figuur 57 - Netkaart hoofdinfrastructuur elektriciteit Friesland
Bijlage8(H6)|huidige netinfrastructuur
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 107
Figuur 58 - Netkaart hoofdinfrastructuur elektriciteit Gelderland en Flevoland
108
Figuur 59 - Netkaart hoofdinfrastructuur elektriciteit Noord-Holland Noord
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 109
Figuur 60 - Netkaart hoofdinfrastructuur elektriciteit Noord-Holland Zuid en Zuid-Holland
110
Bijlage9(H6)|aanmerkelijke netwijzigingen in 2010-2011
Indeafgelopentweejarenzijnernaaraanleidingvande
groeiendevraagnaaraansluitingenentransportcapaciteitvele
uitbreidingenenverzwaringenuitgevoerdaanhetelektrici-
teitsnet.Hiervolgteenoverzichtvandemeestsignificante
netwijzigingenindehoofdinfrastructuur:
HerbayumVanuitHerbayumwordtde20kV/netstructuurverzwaardin
verbandmetdetoenamevandecentraleopwekking.Hiervooris
in2011een110/20kV-transformatorbijgeplaatst.
MinnertsgaInregelstationMinnertsgaisin2010eentweedetransforma-
tor20/10kVgeplaatstomooktijdensstoringen/onderhoudde
gewenstekwaliteittekunnenleveren.
DrontenVanuitDrontenwordteennieuwe20kV-structuuraangelegd.
Daarvoorzijnin2011twee150/20kV-transformatorenbijge-
plaatst.
NijmegenIn2011isdecapaciteitvandeToonfrequentinstallatieuitge-
breid.
WoudhuisIn2011isdebedrijfszekeretransformatorcapaciteituitgebreid
van44naar66MVA.
ZuilichemIn2010isdecapaciteitvanhetregelstationverdubbeld.
RoodwilgenIn2010isereenplanontwikkeldomeentweederegelstationte
bouwenomhethuidigeregelstationRoodwilgenteontlasten.
Ditprojectwordteind2011opgeleverd.
AlkmaarNoordenAlkmaarBoekelermeerIn2010en2011zijnhiertweeschakelstationsgebouwd.De
lay-outiszodanigdatdezeindetoekomstkunnenworden
uitgebreidnaareen20/10kV-station.
SchagenInonderstationSchageniseen20kV-structuurgebouwd.Ditis
eeneerstefaseindelatereombouwnaareenvolledig20/10kV-
stationgevoeddoorhetnieuwtebouwen150kV-station
DeWeel.
WervershoofDitstationisforsuitgebreid:Debestaandetweetransformato-
renzijnvervangendoorgrotereenerisenderdetransformator
bijgeplaatst.dooreentransformatorvan36MVA.Transforma-
tor2vervangendooreentransformatorvan40MVA.
BijlmerNoordOponderstationBijlmerNoordiseentweede10kVinstallatie
inbedrijfgenomen.
ZaandamWestTransformatorvermogenvergrootnaar30MVAinverbandmet
hettoepassenvaneengeforceerdekoelingopdetransformator.
HaarlemNoordDitonderstationis,inclusiefdevoedende50kV-kabels,in2010
buitenbedrijfgesteld.
SchipholCentrumDederdetransformatorvan18MVAisvervangendooreen
transformatorvan40MVA.
RozenburgInonderstationRozenburgiseenderdetransformatorinbe-
drijfgenomen.Hiermeeishetbedrijfszekervermogengestegen
met20MVA.
NieuwkoopTransformator1en2zijnvervangendoortwee40MVAtrans-
formatoren.Debedrijfszekerecapaciteitvanhetonderstationis
hierdoorverdubbeld.
SassenheimOponderstationSassenheimiseentweedeschakelinstallatie
inbedrijfgenomen.Hierdoorkanvoortaanhetbeschikbare
transformatorvermogenvolledigwordenuitgenut.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 111
Bijlage10(H6)|capaciteitsprognose Friesland
Bel
asti
ngp
rog
nose
per
kno
op
pun
tin
MV
A,r
egio
Fri
esla
nd
Sta
tio
n
Sp
anni
ng
cosφ
Bel
asti
ng
Pro
gn
ose
20
11-2
021
[7
0%
rea
lisat
iev
anr
amin
gen
]B
elas
tin
gP
rog
no
se2
011
-20
21
[30
%v
anr
amin
gen
]
[kV
](r
ad)
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
Be
rgu
m I
110
/10
0,9
92
6,1
26
,1 2
6,2
2
6,3
2
6,4
2
6,4
2
6,5
2
6,6
2
6,7
2
6,7
7,
8
7,8
7,
9
7,9
7,
9
7,9
8
,0
8,0
8
,0
8,0
Be
rgu
m II
110
/10
0,9
827
,7
27,8
27
,8
27,9
2
8,0
2
8,1
28
,2
28
,2
28
,3
28
,4
8,3
8
,3
8,4
8
,4
8,4
8
,4
8,4
8
,5
8,5
8
,5
Do
kku
m11
0/1
01,
00
34
,6
34
,7
34
,8
34
,9
35
,0
35
,1 3
5,2
3
5,3
3
5,4
3
5,5
10
,4
10,4
10
,5
10,5
10
,5
10,5
10
,6
10,6
10
,6
10,7
Dra
chte
n I
110
/10
0,9
94
5,3
4
5,4
4
5,6
4
5,7
4
5,8
4
5,9
4
6,1
46
,2
46
,3
46
,5
13,6
13
,6
13,7
13
,7
13,7
13
,8
13,8
13
,9
13,9
13
,9
Dra
chte
n II
110
/10
0,8
62
1,2
21,
3
21,
3
21,
4
21,
4
21,
5 2
1,6
2
1,6
2
1,7
21,
7 6
,4
6,4
6
,4
6,4
6
,4
6,5
6
,5
6,5
6
,5
6,5
Go
rre
dijk
110
/10
1,0
014
,7
14,7
14
,8
14,8
14
,9
14,9
14
,9
15,0
15
,0
15,1
4,4
4
,4
4,4
4
,4
4,5
4
,5
4,5
4
,5
4,5
4
,5
He
ere
nve
en
110
/10
0,9
73
4,1
34
,2
34
,3
34
,4
34
,5
34
,6
34
,7
34
,8
34
,9
35
,0
10,2
10
,3
10,3
10
,3
10,3
10
,4
10,4
10
,4
10,5
10
,5
He
rbay
um
I11
0/1
00
,98
27,7
27
,8
27,9
2
8,0
2
8,0
2
8,1
28
,2
28
,3
28
,3
28
,4
8,3
8
,3
8,4
8
,4
8,4
8
,4
8,5
8
,5
8,5
8
,5
He
rbay
um
II11
0/1
01,
00
14,3
14
,3
14,4
14
,4
14,5
14
,5
14,5
14
,6
14,6
14
,7
4,3
4
,3
4,3
4
,3
4,3
4
,4
4,4
4
,4
4,4
4
,4
He
rbay
um
IV11
0/2
01,
00
43
,0
43
,1 4
3,2
4
3,3
4
3,5
4
3,6
4
3,7
4
3,8
4
3,9
4
4,1
12,9
12
,9
13,0
13
,0
13,0
13
,1 13
,1 13
,1 13
,2
13,2
He
rbay
um
IV (
we
inig
win
d)
110
/20
0,9
12
2,4
2
2,5
2
2,5
2
2,6
2
2,7
2
2,7
2
2,8
2
2,9
2
2,9
2
3,0
6
,7
6,7
6
,8
6,8
6
,8
6,8
6
,8
6,9
6
,9
6,9
Le
eu
war
de
n I
110
/10
0,9
92
6,5
2
6,6
2
6,7
2
6,7
2
6,8
2
6,9
27
,0
27,0
27
,1 27
,2
8,0
8
,0
8,0
8
,0
8,0
8
,1 8
,1 8
,1 8
,1 8
,2
Le
eu
war
de
n II
(E
nex
is)
110
/10
0,9
74
0,8
4
0,9
4
1,0
4
1,2
41,
3
41,
4
41,
5 4
1,6
4
1,7
41,
9
12,2
12
,3
12,3
12
,3
12,4
12
,4
12,5
12
,5
12,5
12
,6
Le
mm
er
110
/10
0,9
82
6,9
2
6,9
27
,0
27,1
27,2
27
,2
27,3
27
,4
27,5
27
,6
8,1
8,1
8,1
8,1
8,2
8
,2
8,2
8
,2
8,2
8
,3
Lo
uw
sme
er
20
kV
Pet
rola
nd
110
/20
0,9
610
,3
10,4
10
,4
10,4
10
,5
10,5
10
,5
10,5
10
,6
10,6
3
,1 3
,1 3
,1 3
,1 3
,1 3
,1 3
,2
3,2
3
,2
3,2
Mar
nez
ijl 1
111
0/1
00
,95
21,
6
21,
7 2
1,7
21,
8
21,
9
21,
9
22
,0
22
,0
22
,1 2
2,2
6
,5
6,5
6
,5
6,5
6
,6
6,6
6
,6
6,6
6
,6
6,6
Mar
nez
ijl 1
211
0/1
00
,95
20
,4
20
,4
20
,5
20
,5
20
,6
20
,6
20
,7
20
,8
20
,8
20
,9
6,1
6,1
6,1
6,2
6
,2
6,2
6
,2
6,2
6
,2
6,3
Oo
ste
rwo
lde
110
/10
0,9
92
2,1
22
,2
22
,2
22
,3
22
,4
22
,4
22
,5
22
,5
22
,6
22
,7
6,6
6
,7
6,7
6
,7
6,7
6
,7
6,7
6
,8
6,8
6
,8
Ou
de
has
ke 1
1 +
21
110
/10
0,9
73
1,3
3
1,4
3
1,5
31,
6
31,
7 3
1,8
3
1,9
3
2,0
3
2,1
32
,1 9
,4
9,4
9
,5
9,5
9
,5
9,5
9
,6
9,6
9
,6
9,6
Rau
we
rd11
0/1
01,
00
10,8
10
,8
10,9
10
,9
10,9
11
,0
11,0
11
,0
11,1
11,1
3,2
3
,3
3,3
3
,3
3,3
3
,3
3,3
3
,3
3,3
3
,3
Sn
ee
k11
0/1
00
,95
30
,6
30
,7
30
,7
30
,8
30
,9
31,
0
31,
1 3
1,2
31,
3
31,
4
9,2
9
,2
9,2
9
,2
9,3
9
,3
9,3
9
,4
9,4
9
,4
Wo
lve
ga
110
/10
0,9
92
2,7
2
2,7
2
2,8
2
2,9
2
2,9
2
3,0
2
3,1
23
,1 2
3,2
2
3,3
6
,8
6,8
6
,8
6,9
6
,9
6,9
6
,9
6,9
7,
0
7,0
112
DecentraleopwekkersinFriesland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Bergum Wind 3.951 3.951 3.951 3.951 3.951 3.951 3.951 3.951 3.951 3.951
WKK 3.743 3.743 3.743 3.743 3.743 3.743 3.743 3.743 3.743 3.743
Overig 4.184 4.206 4.218 4.220 4.227 4.230 4.237 4.235 4.237 4.245
Totaal 11.878 11.900 11.912 11.914 11.921 11.924 11.931 11.929 11.931 11.939
Dokkum Wind 5.962 5.962 5.962 5.962 5.962 5.962 5.962 5.962 5.962 5.962
WKK 420 420 420 420 420 420 420 420 420 420
Overig 2.760 2.790 2.790 2.790 2.790 2.790 2.790 2.790 2.790 2.790
Totaal 9.142 9.172 9.172 9.172 9.172 9.172 9.172 9.172 9.172 9.172
Drachten Wind 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000
WKK 4.856 6.356 7.856 9.356 10.856 10.856 10.856 10.856 10.856 10.856
Overig 5.408 5.424 5.424 5.424 5.424 5.424 5.424 5.424 5.424 5.424
Totaal 21.264 22.780 24.280 25.780 27.280 27.280 27.280 27.280 27.280 27.280
Gorredijk Wind
WKK
Overig 220 228 234 234 234 234 234 234 234 234
Totaal 220 228 234 234 234 234 234 234 234 234
Heerenveen Wind 152 152 152 152 152 152 152 152 152 152
WKK 1.302 1.302 1.302 1.302 1.302 1.302 1.302 1.302 1.302 1.302
Overig 122 130 130 130 130 130 130 130 130 130
Totaal 1.576 1.584 1.584 1.584 1.584 1.584 1.584 1.584 1.584 1.584
Herbayum Wind 69.045 69.045 69.045 69.045 69.045 69.045 69.045 69.045 69.045 69.045
WKK 52.294 52.294 52.294 52.294 52.294 52.294 52.294 52.294 52.294 52.294
Overig 4.250 4.252 4.252 4.252 4.252 4.252 4.252 4.252 4.252 4.252
Totaal 125.589 125.591 125.591 125.591 125.591 125.591 125.591 125.591 125.591 125.591
Leeuwarden Wind 24.917 24.917 24.917 24.917 24.917 24.917 24.917 24.917 24.917 24.917
WKK 4.558 4.558 4.558 4.558 4.558 4.558 4.558 4.558 4.558 4.558
Overig 1.989 1.999 1.999 1.999 1.999 1.999 1.999 1.999 1.999 1.999
Totaal 31.464 31.474 31.474 31.474 31.474 31.474 31.474 31.474 31.474 31.474
Louwsmeer Wind 0 0 0 0
WKK 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Overig 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200
Totaal 200 200 200 200 200 200 200 200 200 200
Lemmer Wind 11.931 11.931 11.931 11.931 11.931 11.931 11.931 11.931 11.931 11.931
WKK 125 125 125 125 125 125 125 125 125 125
Overig 1.871 1.871 1.871 1.871 1.839 1.839 1.839 1.839 1.839 1.839
Totaal 13.927 13.927 13.927 13.927 13.895 13.895 13.895 13.895 13.895 13.895
Marnezijl Wind 57.874 57.874 57.874 57.874 57.874 57.874 57.874 57.874 57.874 57.874
WKK 331 331 331 331 331 331 331 331 331 331
Overig 3.323 3.323 3.323 3.323 3.323 3.323 3.323 3.323 3.323 3.323
Totaal 61.528 61.528 61.528 61.528 61.528 61.528 61.528 61.528 61.528 61.528
Oosterwolde Wind 75 75 75 75 75 75 75 75 75 75
WKK 9.165 9.165 9.165 9.165 9.165 9.165 9.165 9.165 9.165 9.165
Overig 1.481 1.481 1.481 1.481 1.481 1.481 1.481 1.481 1.481 1.481
Totaal 10.721 10.721 10.721 10.721 10.721 10.721 10.721 10.721 10.721 10.721
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 113
DecentraleopwekkersinFriesland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Oudehaske Wind 2.380 2.380 2.380 2.380 2.380 2.380 2.380 2.380 2.380 2.380
WKK 1.792 1.792 1.792 1.792 1.792 1.792 1.792 1.792 1.792 1.792
Overig 5.281 5.281 5.281 5.281 5.281 5.281 5.281 5.281 5.281 5.281
Totaal 9.453 9.453 9.453 9.453 9.453 9.453 9.453 9.453 9.453 9.453
Rauwerd Wind 2.074 2.074 2.074 2.074 2.074 2.074 2.074 2.074 2.074 2.074
WKK 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Overig 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255
Totaal 2.329 2.329 2.329 2.329 2.329 2.329 2.329 2.329 2.329 2.329
Sneek Wind 3.393 3.393 3.393 3.393 3.393 3.393 3.393 3.393 3.393 3.393
WKK 1.057 1.057 1.057 1.057 1.057 1.057 1.057 1.057 1.057 1.057
Overig 1.419 1.419 1.419 1.419 1.419 1.419 1.419 1.419 1.419 1.419
Totaal 5.869 5.869 5.869 5.869 5.869 5.869 5.869 5.869 5.869 5.869
Wolvega Wind
WKK 245 245 245 245 245 245 245 245 245 245
Overig 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40
Totaal 285 285 285 285 285 285 285 285 285 285
114
Bijlage11(H6)|capaciteitsprognose Gelderland-Flevoland
Bel
asti
ngp
rog
nose
per
kno
op
pun
tin
MV
A,r
egio
Gel
der
land
en
Fle
vola
nd
Sta
tio
n
Sp
anni
ng
cosφ
Bel
asti
ng
Pro
gn
ose
20
11-2
021
[7
0%
rea
lisat
iev
anr
amin
gen
]B
elas
tin
gP
rog
no
se2
011
-20
21
[30
%v
anr
amin
gen
]
[kV
](r
ad)
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
An
ge
rlo
50
/10
0,9
62
3,6
23
,62
3,7
23
,82
3,8
23
,924
,024
,124
,124
,27,
17,
17,
17,
17,
27,
27,
27,
27,
27,
3
Do
etin
che
m 5
0kV
150
/50
0,9
82
3,9
24,0
24,1
24,1
24,2
24,3
24,3
24,4
24,5
24,5
7,2
7,2
7,2
7,2
7,3
7,3
7,3
7,3
7,3
7,4
Do
etin
che
m II
150
/10
0,9
93
7,8
38
,23
8,6
39
,03
9,5
39
,94
0,0
40
,14
0,2
40
,411
,311
,411
,611
,711
,812
,012
,012
,012
,112
,1
Do
etin
che
m II
I15
0/1
00
,93
60
,86
0,9
61,
16
1,3
61,
46
1,6
61,
86
2,0
62
,16
2,3
18,2
18,3
18,3
18,4
18,4
18,5
18,5
18,6
18,6
18,7
Do
etin
che
m 1
50
kV
0,9
510
9,7
110
,311
0,9
111,
511
2,1
112
,711
3,0
113
,311
3,6
114
,03
2,9
33
,13
3,3
33
,43
3,6
33
,83
3,9
34
,03
4,1
34
,2
An
klaa
r5
0/1
00
,97
24,0
26
,23
0,5
33
,53
3,8
34
,13
4,1
34
,23
4,3
34
,47,
27,
99
,210
,010
,110
,210
,210
,310
,310
,3
Ap
eld
oo
rn 5
0kV
150
/50
0,9
424
,827
,03
1,4
34
,33
4,6
34
,93
5,0
35
,03
5,1
35
,27,
48
,19
,410
,310
,410
,510
,510
,510
,510
,6
Ap
eld
oo
rn 1
150
/10
0,9
64
7,8
49
,84
9,9
50
,15
0,4
50
,65
0,7
50
,95
1,0
51,
114
,314
,915
,015
,015
,115
,215
,215
,315
,315
,3
Ap
eld
oo
rn 2
150
/10
0,9
65
3,0
53
,25
3,3
53
,55
3,6
53
,85
3,9
54
,15
4,3
54
,415
,916
,016
,016
,016
,116
,116
,216
,216
,316
,3
Ap
eld
oo
rn 1
50
kV
0,9
512
5,7
130
,013
4,6
137,
913
8,6
139
,313
9,6
140
,014
0,4
140
,73
7,7
39
,04
0,4
41,
44
1,6
41,
84
1,9
42
,04
2,1
42
,2
Arn
he
m15
0/1
00
,91
53
,25
3,7
54
,15
4,5
54
,95
8,7
58
,95
9,0
59
,25
9,4
16,0
16,1
16,2
16,3
16,5
17,6
17,7
17,7
17,8
17,8
Bo
rcu
lo15
0/1
00
,96
27,3
27,3
27,4
27,5
27,6
27,6
27,7
27,8
27,9
28
,08
,28
,28
,28
,28
,38
,38
,38
,38
,48
,4
Be
mm
el 1
50
/10
0,9
92
9,8
29
,82
9,9
30
,03
0,1
30
,23
0,3
30
,33
0,4
30
,58
,99
,09
,09
,09
,09
,19
,19
,19
,19
,2
Be
mm
el 2
50
/10
0,9
74
,84
,95
,15
,25
,45
,55
,55
,55
,65
,61,
41,
51,
51,
61,
61,
71,
71,
71,
71,
7
Be
mm
el E
CB
1,
00
15,0
15,0
15,0
15,0
15,0
15,0
15,0
15,0
15,0
15,0
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
Du
ken
bu
rg5
0/1
00
,96
23
,72
3,8
23
,924
,024
,024
,124
,224
,224
,324
,47,
17,
17,
27,
27,
27,
27,
27,
37,
37,
3
KU
N m
agn
ete
nla
b5
0/1
00
,98
18,4
18,4
18,4
18,4
18,4
18,4
18,4
18,4
18,4
18,4
5,5
5,5
5,5
5,5
5,5
5,5
5,5
5,5
5,5
5,5
St
An
nam
ole
n5
0/1
00
,95
34
,73
4,8
34
,93
5,0
35
,13
5,2
35
,33
5,4
35
,53
5,6
10,4
10,4
10,5
10,5
10,5
10,6
10,6
10,6
10,6
10,7
Win
selin
gse
we
g B
50
/10
0,9
34
7,3
47,
94
8,4
48
,94
9,4
51,
05
1,1
51,
35
1,4
51,
614
,214
,414
,514
,714
,815
,315
,315
,415
,415
,5
Win
selin
gse
we
g C
50
/10
0,9
42
6,1
26
,22
6,2
26
,32
6,4
26
,42
6,5
26
,62
6,7
26
,77,
87,
87,
97,
97,
97,
98
,08
,08
,08
,0
Win
selin
gse
we
g D
50
/10
0,9
918
,818
,818
,919
,019
,019
,119
,119
,219
,219
,35
,65
,75
,75
,75
,75
,75
,75
,85
,85
,8
Nijm
eg
en
50
kV15
0/5
00
,94
167,
116
8,0
168
,816
9,6
170
,417
2,0
172
,417
2,8
173
,217
3,7
50
,15
0,4
50
,65
0,9
51,
15
1,6
51,
75
1,8
52
,05
2,1
Cu
lem
bo
rg I
50
/10
0,9
83
2,6
32
,83
2,9
33
,03
3,2
33
,33
3,4
33
,53
3,6
33
,79
,89
,89
,99
,910
,010
,010
,010
,110
,110
,1
Cu
lem
bo
rg II
50
/10
0,9
812
,012
,012
,112
,112
,212
,212
,212
,312
,312
,33
,63
,63
,63
,63
,63
,73
,73
,73
,73
,7
Tie
l 50
kV15
0/5
00
,93
49
,54
9,6
49
,85
0,0
50
,25
0,3
50
,55
0,6
50
,75
0,9
14,8
14,9
14,9
15,0
15,1
15,1
15,1
15,2
15,2
15,3
Tie
l I15
0/1
00
,92
37,
23
7,7
38
,13
8,5
38
,93
9,3
39
,43
9,5
39
,73
9,8
11,2
11,3
11,4
11,6
11,7
11,8
11,8
11,9
11,9
11,9
Tie
l II
150
/10
0,9
23
2,4
32
,53
2,6
32
,73
2,8
32
,93
3,0
33
,13
3,2
33
,39
,79
,89
,89
,89
,89
,99
,99
,99
,910
,0
Tie
l 15
0kV
0
,94
110
,311
1,0
111,
611
2,3
112
,911
3,6
113
,911
4,2
114
,611
4,9
33
,13
3,3
33
,53
3,7
33
,93
4,1
34
,23
4,3
34
,43
4,5
Dal
e15
0/1
00
,93
51,
95
2,1
52
,25
2,4
52
,55
2,7
52
,85
3,0
53
,15
3,3
15,6
15,6
15,7
15,7
15,8
15,8
15,8
15,9
15,9
16,0
Dru
ten
150
/10
0,9
62
6,1
26
,32
6,5
26
,62
6,8
27,0
27,1
27,2
27,2
27,3
7,8
7,9
7,9
8,0
8,0
8,1
8,1
8,1
8,2
8,2
Ed
e 1
150
/10
0,9
83
7,1
37,
73
8,2
38
,73
9,1
39
,63
9,7
39
,84
0,0
40
,111
,111
,311
,511
,611
,711
,911
,912
,012
,012
,0
Ed
e 2
150
/10
0,9
73
6,1
36
,33
6,6
36
,83
7,0
37,
23
7,3
37,
43
7,5
37,
610
,810
,911
,011
,011
,111
,111
,211
,211
,211
,3
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 115
Bel
asti
ngp
rog
nose
per
kno
op
pun
tin
MV
A,r
egio
Gel
der
land
en
Fle
vola
nd
Sta
tio
n
Sp
anni
ng
cosφ
Bel
asti
ng
Pro
gn
ose
20
11-2
021
[7
0%
rea
lisat
iev
anr
amin
gen
]B
elas
tin
gP
rog
no
se2
011
-20
21
[30
%v
anr
amin
gen
]
[kV
](r
ad)
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
Nijk
erk
2F
50
/10
0,9
813
,013
,013
,113
,113
,113
,213
,213
,313
,313
,33
,93
,93
,93
,93
,94
,04
,04
,04
,04
,0
Fra
nke
ne
ng
50
/10
0,9
32
5,1
26
,62
8,1
29
,52
9,6
29
,72
9,7
29
,82
9,9
29
,97,
58
,08
,48
,98
,98
,98
,98
,99
,09
,0
Bar
nev
eld
50
/10
0,9
63
8,8
39
,03
9,3
39
,53
9,6
39
,73
9,8
39
,94
0,0
40
,111
,611
,711
,811
,811
,911
,911
,912
,012
,012
,0
Ed
e 5
0kV
150
/50
0,9
67
7,0
78,7
80
,48
2,1
82
,38
2,5
82
,88
3,0
83
,28
3,4
23
,12
3,6
24,1
24,6
24,7
24,8
24,8
24,9
25
,02
5,0
Ed
e 15
0kV
0
,94
150
,215
2,7
155
,215
7,5
158
,415
9,3
159
,816
0,2
160
,616
1,1
45
,14
5,8
46
,64
7,3
47,
54
7,8
47,
94
8,1
48
,24
8,3
Do
dew
aard
150
/10
0,9
73
0,5
30
,63
0,6
30
,73
0,8
30
,93
1,0
31,
13
1,2
31,
39
,19
,29
,29
,29
,29
,39
,39
,39
,49
,4
Wag
en
ing
en
50
/10
0,9
624
,62
5,0
25
,22
5,4
25
,62
5,7
25
,82
5,9
26
,02
6,0
7,4
7,5
7,6
7,6
7,7
7,7
7,7
7,8
7,8
7,8
Do
dew
aard
50
kV15
0/5
00
,93
26
,62
6,9
27,2
27,4
27,6
27,7
27,8
27,9
27,9
28
,08
,08
,18
,28
,28
,38
,38
,38
,48
,48
,4
Do
dew
aard
15
0kV
150
/10
0,9
65
7,3
57,
75
8,0
58
,45
8,7
58
,85
9,0
59
,25
9,3
59
,517
,217
,317
,417
,517
,617
,617
,717
,717
,817
,8
Pla
tvo
et11
0/1
00
,91
6,0
6,0
6,0
6,0
6,0
6,0
6,0
6,0
6,0
6,0
1,8
1,8
1,8
1,8
1,8
1,8
1,8
1,8
1,8
1,8
Ee
rbe
ek
150
/10
0,9
34
7,5
47,
84
8,0
48
,14
8,3
48
,44
8,6
48
,74
8,8
49
,014
,314
,414
,414
,414
,514
,514
,614
,614
,614
,7
Eib
erg
en
110
/10
0,9
118
,118
,218
,218
,318
,318
,418
,418
,518
,518
,65
,45
,45
,55
,55
,55
,55
,55
,55
,65
,6
Els
t15
0/1
00
,98
69
,770
,97
2,0
72
,77
3,5
74,2
74,4
74,6
74,8
75,1
20
,92
1,3
21,
62
1,8
22
,02
2,3
22
,32
2,4
22
,52
2,5
Har
sela
ar15
0/1
00
,96
40
,64
1,2
41,
74
2,4
43
,04
3,6
43
,74
3,8
43
,94
4,1
12,2
12,3
12,5
12,7
12,9
13,1
13,1
13,1
13,2
13,2
Hat
tem
150
/10
0,9
84
6,0
46
,24
6,3
46
,44
6,6
46
,74
6,8
47,
04
7,1
47,
213
,813
,913
,913
,914
,014
,014
,014
,114
,114
,2
Kat
ten
be
rg5
0/1
00
,98
30
,03
0,0
30
,13
0,2
30
,33
0,4
30
,53
0,6
30
,63
0,7
9,0
9,0
9,0
9,1
9,1
9,1
9,1
9,2
9,2
9,2
Ke
ma
50
/10
0,7
09
,59
,59
,59
,59
,59
,59
,59
,59
,59
,52
,82
,82
,82
,82
,82
,82
,82
,82
,82
,8
Oo
ste
rbe
ek
50
/10
0,9
914
,916
,417
,817
,917
,918
,018
,018
,118
,118
,24
,54
,95
,45
,45
,45
,45
,45
,45
,45
,4
Pre
sikh
aaf
I5
0/1
00
,96
25
,52
5,6
25
,72
5,7
25
,82
5,9
26
,02
6,0
26
,12
6,2
7,7
7,7
7,7
7,7
7,7
7,8
7,8
7,8
7,8
7,9
Pre
sikh
aaf
II5
0/1
00
,98
25
,52
5,5
25
,62
5,7
25
,72
5,8
25
,92
6,0
26
,02
6,1
7,6
7,7
7,7
7,7
7,7
7,7
7,8
7,8
7,8
7,8
Kat
ten
be
rg 5
0kV
150
/50
0,9
39
1,8
93
,39
4,8
95
,09
5,2
95
,59
5,7
96
,09
6,2
96
,427
,52
8,0
28
,42
8,5
28
,62
8,6
28
,72
8,8
28
,92
8,9
Lo
che
m15
0/1
00
,97
28
,62
8,7
28
,82
8,9
28
,92
9,0
29
,12
9,2
29
,32
9,3
8,6
8,6
8,6
8,7
8,7
8,7
8,7
8,8
8,8
8,8
Nijk
erk
15
0/1
00
,91
26
,42
6,5
26
,62
6,7
26
,72
6,8
26
,927
,027
,027
,17,
98
,08
,08
,08
,08
,08
,18
,18
,18
,1
Nijk
erk
2E
50
/10
0,9
813
,413
,513
,513
,513
,613
,613
,713
,713
,713
,84
,04
,04
,14
,14
,14
,14
,14
,14
,14
,1
Nu
nsp
eet
15
0/1
00
,98
27,1
27,2
27,3
27,3
27,4
27,5
27,6
27,6
27,7
27,8
8,1
8,2
8,2
8,2
8,2
8,2
8,3
8,3
8,3
8,3
Nu
nsp
eet
25
0/1
00
,98
28
,32
8,7
29
,22
9,4
29
,72
9,8
29
,93
0,0
30
,13
0,2
8,5
8,6
8,8
8,8
8,9
8,9
9,0
9,0
9,0
9,0
Har
de
rwijk
50
kV15
0/5
00
,89
95
,29
5,9
96
,59
7,0
97,
49
7,7
98
,09
8,3
98
,69
8,8
28
,62
8,8
29
,02
9,1
29
,22
9,3
29
,42
9,5
29
,62
9,7
Har
de
rwijk
115
0/1
00
,92
37,
23
7,5
37,
73
7,9
38
,13
8,2
38
,33
8,4
38
,53
8,6
11,2
11,2
11,3
11,4
11,4
11,4
11,5
11,5
11,5
11,6
Har
de
rwijk
215
0/1
00
,98
59
,76
0,0
60
,36
0,6
60
,86
0,9
61,
16
1,3
61,
56
1,6
17,9
18,0
18,1
18,2
18,2
18,3
18,3
18,4
18,4
18,5
Har
de
rwijk
15
0kV
0
,90
186
,018
7,2
188
,418
9,3
190
,119
0,6
191,
119
1,7
192
,219
2,8
55
,85
6,2
56
,55
6,8
57,
05
7,2
57,
35
7,5
57,
75
7,8
Re
nku
m L
ian
de
r15
0/1
00
,98
34
,13
5,0
35
,93
6,7
37,
53
8,2
38
,33
8,4
38
,53
8,6
10,2
10,5
10,8
11,0
11,2
11,5
11,5
11,5
11,6
11,6
Tee
rsd
ijk I
150
/10
0,9
24
2,7
43
,04
3,4
43
,94
4,4
45
,04
5,1
45
,24
5,4
45
,512
,812
,913
,013
,213
,313
,513
,513
,613
,613
,6
116
Bel
asti
ngp
rog
nose
per
kno
op
pun
tin
MV
A,r
egio
Gel
der
land
en
Fle
vola
nd
Sta
tio
n
Sp
anni
ng
cosφ
Bel
asti
ng
Pro
gn
ose
20
11-2
021
[7
0%
rea
lisat
iev
anr
amin
gen
]B
elas
tin
gP
rog
no
se2
011
-20
21
[30
%v
anr
amin
gen
]
[kV
](r
ad)
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
Tee
rsd
ijk II
150
/10
0,9
25
3,9
54
,25
4,4
54
,75
4,9
55
,35
5,5
55
,65
5,8
56
,016
,216
,216
,316
,416
,516
,616
,616
,716
,716
,8
Ulf
t15
0/1
00
,94
46
,44
6,5
46
,74
6,8
46
,94
7,1
47,
24
7,3
47,
54
7,6
13,9
14,0
14,0
14,0
14,1
14,1
14,2
14,2
14,2
14,3
Vaa
sse
n15
0/1
00
,97
31,
93
2,0
32
,23
2,4
32
,63
2,7
32
,83
2,9
33
,03
3,1
9,6
9,6
9,7
9,7
9,8
9,8
9,8
9,9
9,9
9,9
Win
ters
wijk
150
/10
0,9
64
1,2
41,
34
1,4
41,
54
1,6
41,
84
1,9
42
,04
2,1
42
,212
,412
,412
,412
,512
,512
,512
,612
,612
,612
,7
Wo
ud
hu
is15
0/1
00
,98
43
,34
6,0
51,
65
2,4
52
,75
2,9
53
,05
3,2
53
,35
3,4
13,0
13,8
15,5
15,7
15,8
15,9
15,9
16,0
16,0
16,0
Zal
tbo
mm
el I
150
/10
0,9
75
1,8
51,
95
2,0
52
,25
2,3
52
,55
2,6
52
,75
2,9
53
,015
,515
,615
,615
,715
,715
,715
,815
,815
,915
,9
Zal
tbo
mm
el I
I15
0/1
01,
00
57,
95
8,2
58
,65
8,9
59
,35
9,7
59
,86
0,0
60
,26
0,3
17,4
17,5
17,6
17,7
17,8
17,9
17,9
18,0
18,1
18,1
Zev
en
aar
I15
0/1
00
,97
55
,65
5,8
56
,05
6,1
56
,35
6,4
56
,65
6,7
56
,95
7,1
16,7
16,7
16,8
16,8
16,9
16,9
17,0
17,0
17,1
17,1
Zev
en
aar
II15
0/1
00
,99
29
,62
9,6
29
,72
9,8
29
,93
0,0
30
,13
0,1
30
,23
0,3
8,9
8,9
8,9
8,9
9,0
9,0
9,0
9,0
9,1
9,1
Zu
tph
en
I15
0/1
00
,98
29
,42
9,5
29
,72
9,9
30
,03
0,2
30
,33
0,4
30
,43
0,5
8,8
8,9
8,9
9,0
9,0
9,1
9,1
9,1
9,1
9,2
Zu
tph
en
II15
0/1
00
,99
38
,43
9,1
39
,94
0,6
41,
44
2,2
42
,34
2,4
42
,64
2,7
11,5
11,7
12,0
12,2
12,4
12,7
12,7
12,7
12,8
12,8
Alm
ere
150
/10
1,0
05
7,6
57,
85
8,1
58
,45
8,7
59
,15
9,2
59
,45
9,6
59
,717
,317
,317
,417
,517
,617
,717
,817
,817
,917
,9
De
Vaa
rt15
0/1
00
,98
56
,85
8,0
59
,16
0,2
61,
36
1,5
61,
76
1,8
62
,06
2,2
17,1
17,4
17,7
18,1
18,4
18,4
18,5
18,6
18,6
18,7
Dro
nte
n15
0/1
00
,99
76,2
76,5
76,7
76,9
77,
17
7,3
77,
57
7,8
78,0
78,2
22
,92
2,9
23
,02
3,1
23
,12
3,2
23
,32
3,3
23
,42
3,5
Dro
nte
n
(we
inig
win
d)
150
/10
0,9
94
2,9
43
,04
3,1
43
,34
3,4
43
,54
3,6
43
,74
3,9
44
,012
,912
,912
,913
,013
,013
,013
,113
,113
,213
,2
Le
lyst
ad15
0/1
00
,97
50
,85
1,0
51,
15
1,3
51,
45
1,6
51,
75
1,8
52
,05
2,1
15,3
15,3
15,3
15,4
15,4
15,5
15,5
15,6
15,6
15,6
Le
lyst
ad
(we
inig
win
d)
150
/10
0,9
614
,414
,414
,414
,514
,514
,614
,614
,614
,714
,74
,34
,34
,34
,34
,44
,44
,44
,44
,44
,4
Pam
pu
s15
0/1
00
,93
48
,64
8,7
48
,94
9,0
49
,14
9,3
49
,44
9,5
49
,74
9,8
14,6
14,6
14,7
14,7
14,7
14,8
14,8
14,9
14,9
14,9
Pam
pu
s
(we
inig
win
d)
150
/10
1,0
03
5,9
36
,03
6,1
36
,23
6,3
36
,43
6,5
36
,63
6,7
36
,910
,810
,810
,810
,910
,910
,911
,011
,011
,011
,1
Ze
ewo
lde
150
/10
0,9
82
8,2
29
,63
1,1
32
,63
4,6
36
,43
6,5
36
,63
6,7
36
,88
,48
,99
,39
,810
,410
,910
,911
,011
,011
,0
Zu
ide
rve
ld15
0/1
00
,99
59
,45
9,7
60
,06
0,3
60
,66
0,8
61,
06
1,2
61,
36
1,5
17,8
17,9
18,0
18,1
18,2
18,2
18,3
18,3
18,4
18,4
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 117
DecentraleopwekkersinGelderland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Angerlo Wind 12.000 12.000 12.000 12.000 12.000 12.000 12.000 12.000 12.000 12.000
WKK 5.100 5.100 5.100 5.100 5.100 5.100 5.100 5.100 5.100 5.100
Overig 644 644 644 644 644 644 644 644 644 644
Totaal 17.744 17.744 17.744 17.744 17.744 17.744 17.744 17.744 17.744 17.744
Doetinchem II Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 1.735 1.735 1.735 1.735 1.735 1.735 1.735 1.735 1.735 1.735
Overig 794 794 794 794 794 794 794 794 794 794
Totaal 2.529 2.529 2.529 2.529 2.529 2.529 2.529 2.529 2.529 2.529
Doetinchem III Wind 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000
WKK 1.633 1.633 1.633 1.633 1.633 1.633 1.633 1.633 1.633 1.633
Overig 64 64 64 64 64 64 64 64 64 64
Totaal 7.697 7.697 7.697 7.697 7.697 7.697 7.697 7.697 7.697 7.697
Anklaar Wind 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000
WKK 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
Overig 2.087 2.087 2.087 2.087 2.087 2.087 2.087 2.087 2.087 2.087
Totaal 2.091 2.091 2.091 12.091 12.091 12.091 12.091 12.091 12.091 12.091
Apeldoorn I Wind
WKK 3.298 3.298 3.298 3.298 3.298 3.298 3.298 3.298 3.298 3.298
Overig 130 130 130 130 130 130 130 130 130 130
Totaal 3.428 3.428 3.428 3.428 3.428 3.428 3.428 3.428 3.428 3.428
Apeldoorn II Wind
WKK 545 545 545 545 545 545 546 546 547 547
Overig 22 22 22 22 22 22 22 22 22 22
Totaal 567 567 567 567 567 567 568 568 569 569
Arnhem Wind
WKK 6.168 6.168 6.168 6.168 6.168 6.168 6.168 6.168 6.168 6.168
Overig 80 80 80 80 80 80 80 80 80 80
Totaal 6.248 6.248 6.248 6.248 6.248 6.248 6.248 6.248 6.248 6.248
Borculo Wind
WKK 3.235 3.235 3.235 3.235 3.235 3.235 3.235 3.235 3.235 3.235
Overig 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30
Totaal 3.265 3.265 3.265 3.265 3.265 3.265 3.265 3.265 3.265 3.265
Bemmel 10kV Wind
WKK 10.269 10.269 10.269 10.269 10.269 10.269 10.269 10.269 10.269 10.269
Overig 130 130 130 130 130 130 130 130 130 130
Totaal 10.399 10.399 10.399 10.399 10.399 10.399 10.399 10.399 10.399 10.399
Bemmel 50kV Wind
WKK 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000
Overig
Totaal 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000
Dukenburg Wind
WKK 3.644 3.644 3.644 3.644 3.644 3.644 3.644 3.644 3.644 3.644
Overig 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30
Totaal 3.674 3.674 3.674 3.674 3.674 3.674 3.674 3.674 3.674 3.674
118
DecentraleopwekkersinGelderland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Sint Annamolen Wind
WKK 1.536 1.536 1.536 1.536 1.536 1.536 1.536 1.536 1.536 1.536
Overig 130 130 130 130 130 130 130 130 130 130
Totaal 1.666 1.666 1.666 1.666 1.666 1.666 1.666 1.666 1.666 1.666
Winselingseweg B Wind
WKK 5.580 5.580 5.580 5.580 5.580 5.580 5.580 5.580 5.580 5.580
Overig 80 80 80 80 80 80 80 80 80 80
Totaal 5.660 5.660 5.660 5.660 5.660 5.660 5.660 5.660 5.660 5.660
Winselingseweg C Wind
WKK 330 330 330 330 330 330 330 330 330 330
Overig 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Totaal 330 330 330 330 330 330 330 330 330 330
Winselingseweg D Wind
WKK
Overig 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30
Totaal 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30
Culemborg I Wind 5.943 5.943 5.943 5.943 5.943 5.943 5.943 5.943 5.943 5.943
WKK 976 976 976 976 976 976 976 976 976 976
Overig 550 550 550 550 550 550 550 550 550 550
Totaal 7.469 7.469 7.469 7.469 7.469 7.469 7.469 7.469 7.469 7.469
Tiel I Wind 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000 10.000
WKK 1.545 1.545 1.545 1.545 1.545 1.545 1.545 1.545 1.545 1.545
Overig 13.339 13.339 13.339 13.339 13.339 13.339 13.339 13.339 13.339 13.339
Totaal 24.884 24.884 24.884 24.884 24.884 24.884 24.884 24.884 24.884 24.884
Tiel II Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK
Overig 8.486 8.486 8.486 8.486 8.486 8.486 8.486 8.486 8.486 8.486
Totaal 8.486 8.486 8.486 8.486 8.486 8.486 8.486 8.486 8.486 8.486
Dale Wind 16.178 16.178 16.178 16.178 16.178 16.178 16.178 16.178 16.178 16.178
WKK 126 126 126 126 126 126 126 126 126 126
Overig 620 620 620 620 620 620 620 620 620 620
Totaal 16.924 16.924 16.924 16.924 16.924 16.924 16.924 16.924 16.924 16.924
Druten Wind
WKK 340 340 340 340 340 340 340 340 340 340
Overig 865 865 865 865 865 865 865 865 865 865
Totaal 1.205 1.205 1.205 1.205 1.205 1.205 1.205 1.205 1.205 1.205
Wageningen Wind
WKK 1.956 1.956 1.956 1.956 1.956 1.956 1.956 1.956 1.956 1.956
Overig 320 320 320 320 320 320 320 320 320 320
Totaal 2.276 2.276 2.276 2.276 2.276 2.276 2.276 2.276 2.276 2.276
Eerbeek Wind
WKK 15.223 15.223 15.223 15.223 15.223 15.223 15.223 15.223 15.223 15.223
Overig 1.492 1.492 1.492 1.492 1.492 1.492 1.492 1.492 1.492 1.492
Totaal 16.715 16.715 16.715 16.715 16.715 16.715 16.715 16.715 16.715 16.715
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 119
DecentraleopwekkersinGelderland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Eibergen Wind
WKK 732 732 732 732 732 732 732 732 732 732
Overig 1.308 1.308 1.308 1.308 1.308 1.308 1.308 1.308 1.308 1.308
Totaal 2.040 2.040 2.040 2.040 2.040 2.040 2.040 2.040 2.040 2.040
Elst Wind 88 88 88 88 88 88 88 88 88 88
WKK 1.900 1.900 1.900 1.900 1.900 1.900 1.900 1.900 1.900 1.900
Overig 408 408 408 408 408 408 408 408 408 408
Totaal 2.396 2.396 2.396 2.396 2.396 2.396 2.396 2.396 2.396 2.396
Harselaar Wind 80 80 80 80 80 80 80 80 80 80
WKK
Overig 1.867 1.867 1.867 1.867 1.867 1.867 1.867 1.867 1.867 1.867
Totaal 1.947 1.947 1.947 1.947 1.947 1.947 1.947 1.947 1.947 1.947
Hattem Wind 41.000 41.000 41.000 41.000 41.000 41.000 41.000 41.000 41.000 41.000
WKK 14.724 14.724 14.724 14.724 14.724 14.724 14.724 14.724 14.724 14.724
Overig 85 85 85 85 85 85 85 85 85 85
Totaal 55.809 55.809 55.809 55.809 55.809 55.809 55.809 55.809 55.809 55.809
Kattenberg Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 2.080 2.080 2.080 2.080 2.080 2.080 2.080 2.080 2.080 2.080
Overig 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25
Totaal 2.105 2.105 2.105 2.105 2.105 2.105 2.105 2.105 2.105 2.105
Oosterbeek Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 915 915 915 915 915 915 915 915 915 915
Overig 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70
Totaal 985 985 985 985 985 985 985 985 985 985
Presikhaaf Wind 1.044 1.044 1.044 1.044 1.044 1.044 1.044 1.044 1.044 1.044
WKK 604 604 604 604 604 604 604 604 604 604
Overig 130 130 130 130 130 130 130 130 130 130
Totaal 1.778 1.778 1.778 1.778 1.778 1.778 1.778 1.778 1.778 1.778
Nijkerk I Wind
WKK 2.803 2.803 2.803 2.803 2.803 2.803 2.803 2.803 2.803 2.803
Overig 230 230 230 230 230 230 230 230 230 230
Totaal 3.033 3.033 3.033 3.033 3.033 3.033 3.033 3.033 3.033 3.033
Harderwijk I Wind
WKK 7.714 7.714 7.714 7.714 7.714 7.714 7.714 7.714 7.714 7.714
Overig 1.620 1.620 1.620 1.620 1.620 1.620 1.620 1.620 1.620 1.620
Totaal 9.334 9.334 9.334 9.334 9.334 9.334 9.334 9.334 9.334 9.334
Harderwijk II Wind
WKK 1.013 1.013 1.013 1.013 1.013 1.013 1.013 1.013 1.013 1.013
Overig 1.425 1.425 1.425 1.425 1.425 1.425 1.425 1.425 1.425 1.425
Totaal 2.438 2.438 2.438 2.438 2.438 2.438 2.438 2.438 2.438 2.438
Nunspeet Wind
WKK 500 500 500 500 500 500 500 500 500 500
Overig 508 5.508 5.508 5.508 5.508 5.508 5.508 5.508 5.508 5.508
Totaal 1.008 6.008 6.008 6.008 6.008 6.008 6.008 6.008 6.008 6.008
120
DecentraleopwekkersinGelderland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Renkum Wind
WKK
Overig 655 655 655 655 655 655 655 655 655 655
Totaal 655 655 655 655 655 655 655 655 655 655
Teersdijk I Wind
WKK 376 376 376 376 376 376 376 376 376 376
Overig 1.174 1.174 1.174 1.174 1.174 1.174 1.174 1.174 1.174 1.174
Totaal 1.550 1.550 1.550 1.550 1.550 1.550 1.550 1.550 1.550 1.550
Teersdijk II Wind
WKK 465 465 465 465 465 465 465 465 465 465
Overig 140 140 140 140 140 140 140 140 140 140
Totaal 605 605 605 605 605 605 605 605 605 605
Lochem Wind
WKK 193 193 193 193 193 193 193 193 193 193
Overig 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40
Totaal 233 233 233 233 233 233 233 233 233 233
Ulft Wind 12.000 12.000 12.000 12.000 12.000 12.000 12.000 12.000 12.000 12.000
WKK
Overig 246 246 246 246 246 246 246 246 246 246
Totaal 12.246 12.246 12.246 12.246 12.246 12.246 12.246 12.246 12.246 12.246
Winterswijk Wind
WKK 1.688 1.688 1.688 1.688 1.688 1.688 1.688 1.688 1.688 1.688
Overig 995 995 995 995 995 995 995 995 995 995
Totaal 2.683 2.683 2.683 2.683 2.683 2.683 2.683 2.683 2.683 2.683
Woudhuis Wind 10.000 10.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000
WKK 1.010 1.010 1.010 1.010 1.010 1.010 1.010 1.010 1.010 1.010
Overig 4.200 4.200 4.200 4.200 4.200 4.200 4.200 4.200 4.200 4.200
Totaal 15.210 15.210 25.210 25.210 25.210 25.210 25.210 25.210 25.210 25.210
Zaltbommel I Wind 0 0 0 0 0 1
WKK 49.535 49.535 49.535 49.535 49.535 49.535 49.535 49.535 49.535 49.535
Overig 28 28 28 28 28 28 28 28 28 28
Totaal 49.563 49.563 49.563 49.563 49.563 49.563 49.563 49.564 49.563 49.563
Zaltbommel II+III Wind 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000
WKK 94.210 94.210 94.210 94.210 94.210 94.210 94.210 94.210 94.210 94.210
Overig 39 39 39 39 39 39 39 39 39 39
Totaal 96.249 96.249 96.249 96.249 96.249 96.249 96.249 96.249 96.249 96.249
Zevenaar II Wind
WKK 1.360 1.360 1.360 1.360 1.360 1.360 1.360 1.360 1.360 1.360
Overig 39 39 39 39 39 39 39 39 39 39
Totaal 1.399 1.399 1.399 1.399 1.399 1.399 1.399 1.399 1.399 1.399
Zutphen I Wind 6.200 6.200 6.200 6.200 6.200 6.200 6.200 6.200 6.200 6.200
WKK 904 904 904 904 904 904 904 904 904 904
Overig 219 219 219 219 219 219 219 219 219 219
Totaal 7.323 7.323 7.323 7.323 7.323 7.323 7.323 7.323 7.323 7.323
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 121
DecentraleopwekkersinGelderland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Zutphen II Wind
WKK 855 855 855 855 855 855 855 855 855 855
Overig 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18
Totaal 873 873 873 873 873 873 873 873 873 873
Dodewaard Wind
WKK
Overig 6.897 6.897 6.897 6.897 6.897 6.897 6.897 6.897 6.897 6.897
Totaal 6.897 6.897 6.897 6.897 6.897 6.897 6.897 6.897 6.897 6.897
Ede Wind
WKK 745 745 745 745 745 745 745 745 745 745
Overig 225 225 225 225 225 225 225 225 225 225
Totaal 970 970 970 970 970 970 970 970 970 970
Frankeneng Wind 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000 6.000
WKK 320 320 320 320 320 320 320 320 320 320
Overig 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
Totaal 325 325 6.325 6.325 6.325 6.325 6.325 6.325 6.325 6.325
Almere Wind
WKK 80 80 80 80 80 80 80 80 80 80
Overig 1.364 1.364 1.364 1.364 1.364 1.364 1.364 1.364 1.364 1.364
Totaal 1.444 1.444 1.444 1.444 1.444 1.444 1.444 1.444 1.444 1.444
De Vaart Wind 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 26.705 26.705 29.705 29.705 29.705 29.705 29.705 29.705 29.705 29.705
Overig 12 12 12 12 12 12 12 12 12 12
Totaal 26.717 26.717 29.717 29.717 29.717 29.717 29.717 29.717 29.717 29.717
Dronten 10kV Wind 120.159 120.159 120.159 120.159 120.159 120.159 120.159 120.159 120.159 120.159
WKK 450 450 450 450 450 450 450 450 450 450
Overig 1.574 6.574 6.574 6.574 6.574 6.574 6.574 6.574 6.574 6.574
Totaal 122.183 127.183 127.183 127.183 127.183 127.183 127.183 127.183 127.183 127.183
Dronten 20kV Wind 71.415 71.415 71.415 71.415 71.415 71.415 71.415 71.415 71.415 71.415
WKK 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Overig 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Totaal 71.415 71.415 71.415 71.415 71.415 71.415 71.415 71.415 71.415 71.415
Lelystad Wind 79.849 79.849 79.849 79.849 79.849 79.849 79.849 79.849 79.849 79.849
WKK
Overig 1.486 1.486 1.486 1.486 1.486 1.486 1.486 1.486 1.486 1.486
Totaal 81.335 81.335 81.335 81.335 81.335 81.335 81.335 81.335 81.335 81.335
Pampus Wind 16.500 16.500 16.500 16.500 16.500 16.500 16.500 16.500 16.500 16.500
WKK
Overig 160 160 160 160 160 160 160 160 160 160
Totaal 16.660 16.660 16.660 16.660 16.660 16.660 16.660 16.660 16.660 16.660
Zeewolde 10kV Wind 54.870 54.870 54.870 54.870 54.870 54.870 54.870 54.870 54.870 54.870
WKK 1.250 1.250 1.250 1.250 1.250 1.250 1.250 1.250 1.250 1.250
Overig 4.160 4.160 4.160 4.160 4.160 4.160 4.160 4.160 4.160 4.160
Totaal 60.280 60.280 60.280 60.280 60.280 60.280 60.280 60.280 60.280 60.280
122
DecentraleopwekkersinGelderland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Zeewolde 20kV Wind 301.648 301.648 301.648 301.648 301.648 301.648 301.648 301.648 301.648 301.648
WKK 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Overig 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
Totaal 301.650 301.650 301.650 301.650 301.650 301.650 301.650 301.650 301.650 301.650
Zuiderveld Wind 56.170 56.170 56.170 56.170 56.170 56.170 56.170 56.170 56.170 56.170
WKK 3.572 3.572 3.572 3.572 3.572 3.572 3.572 3.572 3.572 3.572
Overig 4.507 4.507 4.507 4.507 4.507 4.507 4.507 4.507 4.507 4.507
Totaal 64.249 64.249 64.249 64.249 64.249 64.249 64.249 64.249 64.249 64.249
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 123
Bijlage12(H6)|capaciteitsprognose Noord-Holland
Bel
asti
ngp
rog
nose
per
kno
op
pun
tin
MV
A,r
egio
No
ord
-Ho
lland
Sta
tio
n
Sp
anni
ng
cosφ
Bel
asti
ng
Pro
gn
ose
20
11-2
021
[7
0%
rea
lisat
iev
anr
amin
gen
]B
elas
tin
gP
rog
no
se2
011
-20
21
[30
%v
anr
amin
gen
]
[kV
](r
ad)
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
Bas
isw
eg
50
/10
0,9
44
4,9
46
,84
8,0
49
,75
0,1
50
,55
0,7
50
,85
0,9
51,
013
,514
,014
,414
,915
,015
,215
,215
,215
,315
,3
Mar
nix
stra
at 1
50
/10
0,9
54
6,3
47,
44
8,5
49
,44
9,5
49
,74
9,8
50
,05
0,1
50
,313
,914
,214
,514
,814
,914
,914
,915
,015
,015
,1
Mar
nix
stra
at 2
50
/10
0,9
62
1,1
21,
12
1,2
21,
22
1,3
21,
32
1,4
21,
42
1,5
21,
56
,36
,36
,36
,46
,46
,46
,46
,46
,46
,4
We
sth
ave
n 1
50
/10
0,9
43
3,0
33
,33
3,6
33
,93
4,2
34
,43
4,5
34
,63
4,7
34
,89
,910
,010
,110
,210
,210
,310
,310
,410
,410
,4
We
sth
ave
n 2
50
/10
0,9
22
6,0
28
,12
9,6
31,
03
2,5
32
,63
2,6
32
,73
2,7
32
,87,
88
,48
,99
,39
,79
,89
,89
,89
,89
,8
Yp
old
er
1 (L
DN
)5
0/1
00
,90
15,9
16,6
17,4
18,1
18,2
18,2
18,3
18,3
18,4
18,4
4,8
5,0
5,2
5,4
5,5
5,5
5,5
5,5
5,5
5,5
Yp
old
er
2&
3 (
OD
N)
50
/10
1,0
02
3,4
23
,42
3,5
23
,62
3,6
23
,72
3,8
23
,82
3,9
24,0
7,0
7,0
7,0
7,1
7,1
7,1
7,1
7,1
7,2
7,2
He
mw
eg
CZ
-B 1
50
kV15
0/5
00
,94
146
,215
1,1
154
,915
8,9
160
,816
1,5
161,
916
2,3
162
,716
3,1
43
,94
5,3
46
,54
7,7
48
,24
8,4
48
,64
8,7
48
,84
8,9
Nat
ion
aal L
uch
tv. L
abkl
ant
0,9
22
5,0
25
,02
5,0
25
,02
5,0
25
,02
5,0
25
,02
5,0
25
,07,
57,
57,
57,
57,
57,
57,
57,
57,
57,
5
Sch
iplu
ide
nla
an5
0/1
00
,80
51,
85
2,5
50
,55
0,9
51,
15
1,3
51,
45
1,6
51,
85
1,9
15,6
15,7
15,1
15,3
15,3
15,4
15,4
15,5
15,5
15,6
Slo
term
ee
r5
0/1
00
,96
50
,05
0,5
50
,95
1,2
51,
55
1,8
52
,05
2,1
52
,35
2,4
15,0
15,1
15,3
15,4
15,5
15,5
15,6
15,6
15,7
15,7
We
stza
anst
raat
50
/10
0,9
46
1,5
62
,96
3,6
64
,26
4,6
65
,06
5,2
65
,46
5,5
65
,718
,418
,919
,119
,219
,419
,519
,619
,619
,719
,7
Joh
. Hu
izin
gal
aan
klan
t0
,92
14,0
14,0
14,0
14,0
14,0
14,0
14,0
14,0
14,0
14,0
4,2
4,2
4,2
4,2
4,2
4,2
4,2
4,2
4,2
4,2
Zaa
nd
am N
oo
rd5
0/1
00
,97
38
,43
8,5
38
,73
8,8
39
,13
9,2
39
,33
9,4
39
,53
9,6
11,5
11,5
11,6
11,7
11,7
11,8
11,8
11,8
11,9
11,9
Zaa
nd
am W
est
50
/10
0,9
34
2,5
43
,24
3,8
44
,34
4,6
44
,74
4,9
45
,04
5,1
45
,312
,812
,913
,113
,313
,413
,413
,513
,513
,513
,6
He
mw
eg
CZ
-A 5
0kV
150
/50
0,9
224
3,4
246
,224
6,2
247,
924
9,1
250
,125
0,8
251,4
252,
025
2,7
73,0
73,9
73,9
74,4
74,7
75,0
75,2
75,4
75,6
75,8
Zo
rgvl
ied
15
0/1
00
,98
52
,75
8,3
60
,46
1,6
63
,76
3,9
64
,06
4,2
64
,46
4,6
15,8
17,5
18,1
18,5
19,1
19,2
19,2
19,3
19,3
19,4
Zo
rgvl
ied
215
0/5
0/1
00
,97
28
,62
8,7
28
,42
8,4
28
,52
8,5
28
,62
8,7
28
,72
8,8
8,6
8,6
8,5
8,5
8,5
8,6
8,6
8,6
8,6
8,6
Zo
rgvl
ied
15
0kV
150
/50
/10
0,9
476
,48
1,7
83
,48
4,5
86
,68
6,8
87,
08
7,2
87,
58
7,7
22
,924
,52
5,0
25
,42
6,0
26
,02
6,1
26
,22
6,2
26
,3
No
ord
Pap
ave
rwe
g5
0/1
00
,95
53
,55
5,7
57,
25
8,0
58
,45
8,6
58
,85
8,9
59
,15
9,3
16,1
16,7
17,2
17,4
17,5
17,6
17,6
17,7
17,7
17,8
Uile
nb
urg
25
0/1
00
,92
28
,527
,627
,627
,727
,827
,827
,92
8,0
28
,02
8,1
8,5
8,3
8,3
8,3
8,3
8,4
8,4
8,4
8,4
8,4
Vlie
ge
nb
os
50
/10
0,9
13
3,3
35
,43
5,7
35
,83
5,9
36
,03
6,1
36
,23
6,3
36
,410
,010
,610
,710
,710
,810
,810
,810
,910
,910
,9
No
ord
Pap
ave
rwe
g
50
kV
150
/50
/10
0,9
211
5,2
118
,712
0,5
121,
412
2,0
122
,412
2,8
123
,112
3,4
123
,73
4,6
35
,63
6,1
36
,43
6,6
36
,73
6,8
36
,93
7,0
37,
1
Sch
iph
ol C
en
tru
m N
S5
0/1
00
,91
7,1
7,1
7,2
7,3
7,3
7,4
7,4
7,4
7,4
7,4
2,1
2,1
2,2
2,2
2,2
2,2
2,2
2,2
2,2
2,2
Sch
iph
ol C
en
tru
m5
0/1
00
,93
39
,23
9,3
39
,43
9,5
39
,63
9,7
39
,83
9,9
40
,04
0,2
11,7
11,8
11,8
11,8
11,9
11,9
11,9
12,0
12,0
12,0
Kar
pe
rwe
g5
0/1
00
,98
43
,54
4,4
44
,54
4,6
44
,84
4,9
45
,04
5,1
45
,34
5,4
13,1
13,3
13,3
13,4
13,4
13,5
13,5
13,5
13,6
13,6
Nie
uw
e M
ee
r15
0/5
0/1
00
,95
18,2
18,9
20
,02
1,1
21,
62
1,9
22
,02
2,0
22
,12
2,1
5,4
5,7
6,0
6,3
6,5
6,6
6,6
6,6
6,6
6,6
Nie
uw
e M
ee
r 15
0kV
150
/50
/10
0,9
89
4,4
95
,99
7,2
98
,49
9,0
99
,69
9,9
100
,110
0,4
100
,72
8,3
28
,82
9,1
29
,52
9,7
29
,93
0,0
30
,03
0,1
30
,2
Bijl
me
r Z
uid
150
/10
0,9
46
4,1
64
,56
4,8
65
,26
5,4
65
,66
5,7
65
,96
6,1
66
,319
,219
,319
,419
,619
,619
,719
,719
,819
,819
,9
Bijl
me
r N
oo
rd15
0/1
00
,96
56
,36
0,2
65
,77
1,1
73
,875
,875
,976
,076
,276
,316
,918
,119
,72
1,3
22
,12
2,7
22
,82
2,8
22
,92
2,9
Ve
nse
rwe
g15
0/1
00
,95
44
,04
4,9
45
,64
6,4
47,
24
7,8
47,
94
8,1
48
,24
8,3
13,2
13,5
13,7
13,9
14,2
14,3
14,4
14,4
14,5
14,5
124
Bel
asti
ngp
rog
nose
per
kno
op
pun
tin
MV
A,r
egio
No
ord
-Ho
lland
Sta
tio
n
Sp
anni
ng
cosφ
Bel
asti
ng
Pro
gn
ose
20
11-2
021
[7
0%
rea
lisat
iev
anr
amin
gen
]B
elas
tin
gP
rog
no
se2
011
-20
21
[30
%v
anr
amin
gen
]
[kV
](r
ad)
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
Wat
erg
raaf
sme
er
150
/10
0,9
92
2,9
26
,12
9,3
32
,33
5,2
38
,03
8,0
38
,13
8,2
38
,36
,97,
88
,89
,710
,511
,411
,411
,411
,511
,5
Fre
de
riks
ple
in5
0/1
00
,96
45
,44
5,5
45
,64
7,3
47,
44
7,5
47,
74
7,8
47,
94
8,0
13,6
13,7
13,7
14,2
14,2
14,3
14,3
14,3
14,4
14,4
Rh
ijnsp
oo
r5
0/1
00
,92
53
,95
4,4
54
,75
5,0
55
,25
5,4
55
,65
5,7
55
,95
6,0
16,2
16,3
16,4
16,5
16,6
16,6
16,7
16,7
16,8
16,8
Uile
nb
urg
15
0/1
00
,90
22
,82
2,8
22
,92
2,7
22
,72
2,8
22
,92
2,9
23
,02
3,0
6,8
6,8
6,9
6,8
6,8
6,8
6,9
6,9
6,9
6,9
Ho
og
te K
adijk
15
0/1
00
,98
42
,04
2,6
43
,14
3,7
44
,04
4,1
44
,24
4,4
44
,54
4,6
12,6
12,8
12,9
13,1
13,2
13,2
13,3
13,3
13,3
13,4
Ho
og
te K
adijk
215
0/5
0/1
00
,95
21,
92
2,6
28
,63
4,3
35
,03
5,0
35
,13
5,2
35
,33
5,3
6,6
6,8
8,6
10,3
10,5
10,5
10,5
10,6
10,6
10,6
Ho
og
te K
adijk
15
0kV
150
/50
/10
0,9
018
6,0
187,
919
5,0
20
3,0
20
4,4
20
5,0
20
5,5
20
6,0
20
6,5
20
7,0
55
,85
6,4
58
,56
0,9
61,
36
1,5
61,
66
1,8
61,
96
2,1
Aal
sme
er
Blo
em
en
-
veili
ng
50
/10
0,9
93
4,2
35
,53
6,8
38
,13
9,4
40
,64
0,8
40
,94
1,0
41,
110
,310
,711
,011
,411
,812
,212
,212
,312
,312
,3
Am
ste
lve
en
Bo
lwe
rk5
0/1
00
,98
46
,04
6,2
46
,44
6,6
46
,94
7,1
47,
24
7,4
47,
54
7,6
13,8
13,9
13,9
14,0
14,1
14,1
14,2
14,2
14,3
14,3
Du
ive
nd
rech
t5
0/1
00
,96
17,3
17,7
17,8
17,9
17,9
18,1
18,1
18,2
18,2
18,3
5,2
5,3
5,3
5,4
5,4
5,4
5,4
5,4
5,5
5,5
Uit
ho
orn
50
/10
0,9
819
,719
,92
0,2
20
,32
0,5
20
,62
0,6
20
,72
0,8
20
,85
,96
,06
,06
,16
,16
,26
,26
,26
,26
,2
We
esp
50
/10
0,9
62
9,4
29
,73
0,0
30
,13
0,3
30
,33
0,4
30
,53
0,6
30
,78
,88
,99
,09
,09
,19
,19
,19
,29
,29
,2
Sch
iph
ol O
ost
50
/10
0,9
44
5,7
46
,74
7,7
48
,64
9,5
50
,45
0,5
50
,75
0,8
51,
013
,714
,014
,314
,614
,815
,115
,215
,215
,215
,3
Am
ste
lve
en
150
/50
/10
0,9
83
7,5
37,
83
8,1
38
,33
8,5
38
,63
8,7
38
,83
8,9
39
,011
,211
,411
,411
,511
,511
,611
,611
,611
,711
,7
Am
ste
lve
en
15
0kV
150
/50
/10
0,9
62
05
,82
09
,22
12,2
214
,92
17,5
22
0,1
22
0,7
22
1,3
22
1,9
22
2,5
61,
76
2,8
63
,76
4,5
65
,26
6,0
66
,26
6,4
66
,66
6,8
Texe
l5
0/1
01,
00
14,8
14,9
15,0
15,0
15,0
15,1
15,1
15,2
15,2
15,3
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,6
4,6
4,6
De
n H
eld
er
Vo
ge
lwijk
50
/10
0,9
814
,214
,214
,314
,314
,314
,414
,414
,514
,514
,54
,34
,34
,34
,34
,34
,34
,34
,34
,34
,4
De
n H
eld
er
De
Sch
oo
ten
50
/10
0,9
518
,318
,418
,418
,518
,618
,618
,718
,718
,818
,85
,55
,55
,55
,55
,65
,65
,65
,65
,65
,6
De
n H
eld
er
Mar
ine
50
/10
0,9
714
,014
,014
,014
,014
,014
,014
,015
,016
,017
,04
,24
,24
,24
,24
,24
,24
,24
,54
,85
,1
Sch
age
n R
L 5
0A
(AP
L)
50
/10
0,9
412
,812
,913
,013
,113
,213
,313
,313
,413
,413
,43
,83
,93
,93
,94
,04
,04
,04
,04
,04
,0
Ulk
esl
uis
50
/10
0,9
912
,912
,913
,013
,013
,113
,113
,113
,213
,213
,23
,93
,93
,93
,93
,93
,93
,94
,04
,04
,0
An
na
Pau
low
na
NA
M5
0/1
01,
00
11,0
11,0
11,0
11,0
11,0
11,0
11,0
11,0
11,0
11,0
3,3
3,3
3,3
3,3
3,3
3,3
3,3
3,3
3,3
3,3
An
na
Pau
low
na
50
kV15
0/5
0/1
0
89
,99
0,1
90
,49
0,7
90
,99
1,2
91,
49
1,6
91,
89
1,9
27,0
27,0
27,1
27,2
27,3
27,4
27,4
27,5
27,5
27,6
An
na
Pau
low
na
50
/10
0,9
615
,916
,216
,516
,616
,616
,716
,716
,816
,816
,94
,84
,94
,95
,05
,05
,05
,05
,05
,15
,1
An
na
Pau
low
na
150
kV
150
/50
/10
0,9
911
4,0
114
,511
5,1
115
,411
5,8
116
,111
6,4
117,
711
8,9
120
,23
4,2
34
,33
4,5
34
,63
4,7
34
,83
4,9
35
,33
5,7
36
,1
Haa
rle
mm
erm
ee
r15
0/5
0/1
01,
00
40
,04
1,6
42
,94
4,0
45
,14
5,4
45
,54
5,6
45
,74
5,9
12,0
12,5
12,9
13,2
13,5
13,6
13,7
13,7
13,7
13,8
He
em
ste
de
(Ste
din
)5
0/1
00
,92
17,0
17,0
17,0
17,0
18,0
18,0
18,0
19,0
20
,02
1,0
5,1
5,1
5,1
5,1
5,4
5,4
5,4
5,7
6,0
6,3
Ho
ofd
do
rp5
0/1
00
,95
41,
04
2,0
43
,14
4,1
45
,04
5,8
46
,04
6,1
46
,24
6,4
12,3
12,6
12,9
13,2
13,5
13,7
13,8
13,8
13,9
13,9
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 125
Bel
asti
ngp
rog
nose
per
kno
op
pun
tin
MV
A,r
egio
No
ord
-Ho
lland
Sta
tio
n
Sp
anni
ng
cosφ
Bel
asti
ng
Pro
gn
ose
20
11-2
021
[7
0%
rea
lisat
iev
anr
amin
gen
]B
elas
tin
gP
rog
no
se2
011
-20
21
[30
%v
anr
amin
gen
]
[kV
](r
ad)
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
Nie
uw
Ve
nn
ep
50
/10
0,9
82
8,3
28
,42
8,6
28
,82
9,0
29
,42
9,5
29
,62
9,7
29
,78
,58
,58
,68
,78
,78
,88
,88
,98
,98
,9
Ro
zen
bu
rg5
0/1
00
,97
45
,54
8,1
55
,35
8,9
61,
96
2,8
62
,96
3,0
63
,06
3,1
13,7
14,4
16,6
17,7
18,6
18,8
18,9
18,9
18,9
18,9
Haa
rle
mm
erm
ee
r
150
kV
150
/50
/10
0,9
617
1,8
177,
218
6,9
192
,819
9,0
20
1,4
20
1,8
20
3,2
20
4,7
20
6,1
51,
55
3,2
56
,15
7,9
59
,76
0,4
60
,56
1,0
61,
46
1,8
Hilv
ers
um
Jo
nke
rwe
g5
0/1
00
,98
28
,52
8,6
28
,82
8,9
29
,02
9,1
29
,12
9,2
29
,32
9,4
8,5
8,6
8,6
8,7
8,7
8,7
8,7
8,8
8,8
8,8
Hilv
ers
um
Raa
fstr
aat
50
/10
0,9
724
,92
5,2
25
,42
5,5
25
,62
5,7
25
,82
5,9
25
,92
6,0
7,5
7,5
7,6
7,7
7,7
7,7
7,7
7,8
7,8
7,8
Hilv
ers
um
No
ord
er-
be
gra
afp
lts
50
/10
0,9
82
5,4
25
,62
5,7
25
,82
5,9
25
,92
6,0
26
,12
6,1
26
,27,
67,
77,
77,
77,
87,
87,
87,
87,
87,
9
Hilv
ers
um
Cra
ilo5
0/1
00
,98
15,6
15,7
15,7
15,8
15,8
15,9
15,9
15,9
16,0
16,0
4,7
4,7
4,7
4,7
4,7
4,8
4,8
4,8
4,8
4,8
Naa
rde
n5
0/1
00
,98
37,
73
7,8
37,
93
8,0
38
,13
8,2
38
,33
8,4
38
,53
8,6
11,3
11,3
11,4
11,4
11,4
11,5
11,5
11,5
11,6
11,6
Hu
ize
n5
0/1
00
,98
31,
93
2,0
32
,23
2,5
32
,83
3,0
33
,13
3,2
33
,33
3,4
9,6
9,6
9,7
9,8
9,8
9,9
9,9
10,0
10,0
10,0
s-G
rave
lan
d15
0/1
00
,99
14,8
14,9
14,9
15,0
15,0
15,1
15,1
15,1
15,2
15,2
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,5
4,6
4,6
s-G
rave
lan
d 1
50
kV15
0/5
0/1
00
,99
172
,817
3,6
174
,517
5,4
176
,117
6,7
177,
217
7,7
178
,217
8,7
51,
85
2,1
52
,45
2,6
52
,85
3,0
53
,25
3,3
53
,55
3,6
Ho
og
wo
ud
(L
DN
)5
0/1
00
,99
14,5
14,6
14,6
14,7
14,7
14,7
14,8
14,8
14,9
14,9
4,4
4,4
4,4
4,4
4,4
4,4
4,4
4,4
4,5
4,5
Ote
rle
ek
150
/50
/10
0,9
93
1,4
31,
53
1,5
31,
63
1,7
31,
83
1,9
32
,03
2,1
32
,29
,49
,49
,59
,59
,59
,59
,69
,69
,69
,7
Sch
age
n R
L 5
0B
(OT
L)
50
/10
0,9
82
9,4
29
,52
9,7
29
,82
9,9
30
,03
0,1
30
,23
0,3
30
,48
,88
,98
,98
,99
,09
,09
,09
,19
,19
,1
Alk
maa
r5
0/1
00
,99
41,
64
1,8
42
,04
2,2
42
,54
3,3
43
,54
3,6
43
,74
3,8
12,5
12,5
12,6
12,7
12,7
13,0
13,0
13,1
13,1
13,2
Ou
do
rp5
0/1
00
,98
50
,15
0,8
51,
35
1,6
51,
85
1,9
52
,15
2,2
52
,45
2,5
15,0
15,2
15,4
15,5
15,5
15,6
15,6
15,7
15,7
15,8
War
me
nh
uiz
en
50
/10
0,9
92
5,9
26
,22
6,3
26
,52
6,7
26
,72
6,8
26
,927
,027
,17,
87,
97,
97,
98
,08
,08
,08
,18
,18
,1
He
erh
ug
ow
aard
50
/10
0,9
84
1,2
41,
74
2,0
42
,34
2,5
42
,64
2,7
42
,84
3,0
43
,112
,412
,512
,612
,712
,712
,812
,812
,912
,912
,9
He
iloo
TR
1 (
OT
L)5
0/1
00
,99
22
,22
2,3
22
,42
2,9
23
,02
3,1
23
,12
3,2
23
,32
3,3
6,7
6,7
6,7
6,9
6,9
6,9
6,9
7,0
7,0
7,0
Ote
rle
ek
150
kV15
0/5
0/1
00
,96
20
2,4
20
3,9
20
5,3
20
6,7
20
7,5
20
8,7
20
9,3
20
9,9
210
,52
11,1
60
,76
1,2
61,
66
2,0
62
,36
2,6
62
,86
3,0
63
,16
3,3
Me
de
mb
lik T
ota
al5
0/1
00
,98
27,0
27,3
27,5
27,8
28
,02
8,1
28
,22
8,2
28
,32
8,4
8,1
8,2
8,3
8,3
8,4
8,4
8,4
8,5
8,5
8,5
Me
de
mb
lik In
stal
lati
e
1 (L
DN
)
50
/10
0,9
912
,612
,913
,113
,213
,413
,513
,513
,513
,613
,63
,83
,93
,94
,04
,04
,04
,04
,14
,14
,1
Me
de
mb
lik In
stal
lati
e
2 (L
DN
)
50
/10
0,9
814
,514
,514
,614
,614
,614
,714
,714
,814
,814
,84
,34
,44
,44
,44
,44
,44
,44
,44
,44
,5
We
rve
rsh
oo
f (L
DN
)5
0/1
00
,95
16,0
16,0
16,1
16,1
16,2
16,2
16,3
16,3
16,4
16,4
4,8
4,8
4,8
4,8
4,9
4,9
4,9
4,9
4,9
4,9
We
stw
ou
d15
0/5
0/1
00
,98
20
,62
0,7
20
,82
0,9
20
,92
1,0
21,
02
1,1
21,
22
1,2
6,2
6,2
6,2
6,3
6,3
6,3
6,3
6,3
6,4
6,4
En
khu
ize
n5
0/1
00
,91
43
,04
3,3
43
,64
3,9
44
,14
4,2
44
,44
4,5
44
,64
4,8
12,9
13,0
13,1
13,2
13,2
13,3
13,3
13,4
13,4
13,4
Ho
orn
Ge
lde
loze
we
g5
0/1
00
,98
37,
63
7,8
38
,03
8,2
38
,43
8,5
38
,63
8,7
38
,83
8,9
11,3
11,3
11,4
11,5
11,5
11,5
11,6
11,6
11,6
11,7
126
Bel
asti
ngp
rog
nose
per
kno
op
pun
tin
MV
A,r
egio
No
ord
-Ho
lland
Sta
tio
n
Sp
anni
ng
cosφ
Bel
asti
ng
Pro
gn
ose
20
11-2
021
[7
0%
rea
lisat
iev
anr
amin
gen
]B
elas
tin
gP
rog
no
se2
011
-20
21
[30
%v
anr
amin
gen
]
[kV
](r
ad)
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
Ho
orn
Ho
len
we
g5
0/1
00
,98
36
,13
6,4
36
,63
6,8
36
,93
7,0
37,
13
7,2
37,
33
7,4
10,8
10,9
11,0
11,0
11,1
11,1
11,1
11,2
11,2
11,2
We
stw
ou
d 1
50
kV15
0/5
0/1
00
,98
135
,313
6,3
137,
113
7,9
138
,513
8,9
139
,313
9,7
140
,114
0,4
40
,64
0,9
41,
14
1,4
41,
54
1,7
41,
84
1,9
42
,04
2,1
Pu
rme
ren
d S
chae
p-
man
stra
at
50
/10
0,9
93
6,6
36
,83
7,1
37,
23
7,8
38
,03
8,1
38
,23
8,3
38
,411
,011
,011
,111
,211
,311
,411
,411
,511
,511
,5
Pu
rme
ren
d K
wad
ij-
kerk
oo
gw
eg
50
/10
0,9
83
6,4
36
,83
7,3
37,
73
8,1
38
,63
8,7
38
,83
8,9
39
,010
,911
,011
,211
,311
,411
,611
,611
,611
,711
,7
Ed
am5
0/1
00
,98
40
,24
0,4
40
,74
0,9
41,
14
1,2
41,
44
1,5
41,
64
1,7
12,1
12,1
12,2
12,3
12,3
12,4
12,4
12,4
12,5
12,5
Kro
mm
en
ie5
0/1
00
,97
35
,13
5,2
35
,53
5,9
36
,23
6,5
36
,63
6,7
36
,83
6,9
10,5
10,6
10,6
10,8
10,9
10,9
11,0
11,0
11,0
11,1
Wo
rme
rve
er
50
/10
0,9
62
6,7
26
,827
,027
,027
,127
,227
,327
,327
,427
,58
,08
,18
,18
,18
,18
,28
,28
,28
,28
,2
Zaa
nd
ijk5
0/1
00
,90
25
,22
5,3
25
,42
5,4
25
,52
5,6
25
,62
5,7
25
,82
5,9
7,6
7,6
7,6
7,6
7,7
7,7
7,7
7,7
7,7
7,8
Zaa
nd
ijk T
R 3
(O
DN
)5
0/1
0
5,0
5,0
5,1
5,1
5,1
5,1
5,1
5,1
5,1
5,2
1,5
1,5
1,5
1,5
1,5
1,5
1,5
1,5
1,5
1,5
Wijd
ewo
rme
r 15
0kV
150
/50
0,9
516
9,3
170
,317
1,5
172
,617
4,1
175
,117
5,6
176
,117
6,6
177,
15
0,8
51,
15
1,5
51,
85
2,2
52
,55
2,7
52
,85
3,0
53
,1
Uit
ge
est
50
/10
0,9
73
6,5
36
,63
6,7
36
,83
6,9
37,
03
7,1
37,
23
7,3
37,
410
,911
,011
,011
,011
,111
,111
,111
,211
,211
,2
Bev
erw
ijk5
0/1
01,
00
36
,03
6,2
36
,33
6,7
37,
03
7,3
37,
53
7,6
37,
73
7,8
10,8
10,9
10,9
11,0
11,1
11,2
11,2
11,3
11,3
11,3
IJm
uid
en
50
/10
0,9
82
9,5
30
,23
0,8
31,
23
1,6
31,
73
1,8
31,
93
2,0
32
,18
,89
,19
,29
,49
,59
,59
,59
,69
,69
,6
Ve
lse
n5
0/1
00
,97
20
,82
1,0
21,
32
1,7
22
,22
2,7
22
,72
2,8
22
,92
2,9
6,2
6,3
6,4
6,5
6,7
6,8
6,8
6,8
6,9
6,9
He
iloo
TR
2 (
VL
N)
50
/10
0,9
96
,66
,66
,66
,66
,66
,76
,76
,76
,76
,72
,02
,02
,02
,02
,02
,02
,02
,02
,02
,0
Ve
lse
n S
pu
islu
ize
n5
0/1
00
,99
7,0
7,0
7,0
7,0
7,0
7,0
7,0
8,0
9,0
10,0
2,1
2,1
2,1
2,1
2,1
2,1
2,1
2,4
2,7
3,0
Ve
lse
n (
Lia
nd
er)
150
/50
0,9
013
2,2
133
,413
4,5
135
,713
7,0
138
,113
8,4
139
,814
1,1
142
,53
9,6
40
,04
0,4
40
,74
1,1
41,
44
1,5
41,
94
2,3
42
,7
Ve
lse
n (
CO
50
)5
00
,92
41,
64
1,6
41,
64
1,6
41,
64
1,6
41,
64
2,6
43
,64
4,6
12,5
12,5
12,5
12,5
12,5
12,5
12,5
12,8
13,1
13,4
Ve
lse
n
(CO
50
+L
ian
de
r)
150
/50
0,9
614
9,9
151,
015
2,0
153
,015
4,1
155
,015
5,4
157,
415
9,4
161,
44
5,0
45
,34
5,6
45
,94
6,2
46
,54
6,6
47,
24
7,8
48
,4
Ve
lse
n (
CO
150
)15
00
,92
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
Waa
rde
rpo
lde
r to
taal
150
/10
0,9
85
0,7
54
,65
8,3
61,
76
4,9
67,
66
7,8
68
,06
8,1
68
,315
,216
,417
,518
,519
,52
0,3
20
,32
0,4
20
,42
0,5
Waa
rde
rpo
lde
r In
stal
-
lati
e 1
150
/10
0,9
82
6,6
30
,43
4,0
37,
44
0,5
43
,24
3,3
43
,44
3,5
43
,68
,09
,110
,211
,212
,113
,013
,013
,013
,013
,1
Waa
rde
rpo
lde
r In
stal
-
lati
e 2
150
/10
0,9
624
,124
,224
,224
,324
,424
,524
,524
,624
,724
,77,
27,
37,
37,
37,
37,
37,
47,
47,
47,
4
Ove
rve
en
50
/10
0,9
94
9,3
50
,15
1,1
51,
95
2,4
52
,85
3,0
53
,15
3,2
53
,414
,815
,015
,315
,615
,715
,815
,915
,916
,016
,0
Haa
rle
m W
est
50
/60
,95
30
,53
2,3
33
,43
3,9
34
,43
4,8
34
,93
4,9
35
,03
5,1
9,2
9,7
10,0
10,2
10,3
10,4
10,5
10,5
10,5
10,5
Sch
alkw
ijk5
0/6
0,9
42
2,9
22
,42
3,3
24,2
25
,12
6,0
26
,12
6,2
26
,32
6,3
6,9
6,7
7,0
7,3
7,5
7,8
7,8
7,9
7,9
7,9
Ru
igo
ord
(O
DN
)5
0/1
00
,98
22
,02
2,1
22
,12
2,2
22
,32
2,3
22
,42
2,5
22
,52
2,6
6,6
6,6
6,6
6,7
6,7
6,7
6,7
6,7
6,8
6,8
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 127
Bel
asti
ngp
rog
nose
per
kno
op
pun
tin
MV
A,r
egio
No
ord
-Ho
lland
Sta
tio
n
Sp
anni
ng
cosφ
Bel
asti
ng
Pro
gn
ose
20
11-2
021
[7
0%
rea
lisat
iev
anr
amin
gen
]B
elas
tin
gP
rog
no
se2
011
-20
21
[30
%v
anr
amin
gen
]
[kV
](r
ad)
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
Ru
igo
ord
(L
DN
)5
0/1
00
,94
21,
02
3,2
24,7
26
,127
,227
,227
,327
,427
,427
,56
,37,
07,
47,
88
,18
,28
,28
,28
,28
,2
Oo
rko
nd
ela
anG
ee
n
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
Vijf
hu
ize
n15
0/5
0/1
00
,99
33
,53
4,2
36
,53
9,0
40
,74
2,2
42
,34
2,4
42
,54
2,6
10,0
10,2
11,0
11,7
12,2
12,6
12,7
12,7
12,8
12,8
Vijf
hu
ize
n 1
50
kV15
0/5
0/1
00
,96
150
,115
4,9
161,
416
7,3
171,
717
4,7
175
,217
5,7
176
,217
6,6
45
,04
6,5
48
,45
0,2
51,
55
2,4
52
,65
2,7
52
,95
3,0
128
DecentraleopwekkersinNoord-Holland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Hoogte Kadijk Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 6.667 6.667 6.667 6.667 6.667 6.667 6.667 6.667 6.667 6.667
Overig 650 650 650 650 650 650 650 650 650 650
Totaal 7.317 7.317 7.317 7.317 7.317 7.317 7.317 7.317 7.317 7.317
Karperweg Wind
WKK 477 477 477 477 477 477 477 477 477 477
Overig 80 80 80 80 80 80 80 80 80 80
Totaal 557 557 557 557 557 557 557 557 557 557
Marnixstraat Wind
WKK 1.010 1.010 1.010 1.010 1.010 1.010 1.010 1.010 1.010 1.010
Overig 32 32 32 32 32 32 32 32 32 32
Totaal 1.042 1.042 1.042 1.042 1.042 1.042 1.042 1.042 1.042 1.042
Frederiksplein Wind
WKK 340 340 340 340 340 340 340 340 340 340
Overig 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7
Totaal 347 347 347 347 347 347 347 347 347 347
Uilenburg Wind
WKK 738 738 738 738 738 738 738 738 738 738
Overig
Totaal 738 738 738 738 738 738 738 738 738 738
Basisweg Wind 8.654 8.654 8.654 8.654 8.654 8.654 8.654 8.654 8.654 8.654
WKK 11.624 11.624 11.624 11.624 11.624 11.624 11.624 11.624 11.624 11.624
Overig 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20
Totaal 20.298 20.298 20.298 20.298 20.298 20.298 20.298 20.298 20.298 20.298
Bijlmer Zuid Wind
WKK 3.186 3.186 3.186 3.186 3.186 3.186 3.186 3.186 3.186 3.186
Overig 60 60 60 60 60 60 60 60 60 60
Totaal 3.246 3.246 3.246 3.246 3.246 3.246 3.246 3.246 3.246 3.246
Venserweg Wind
WKK 1.835 1.835 1.835 1.835 1.835 1.835 1.835 1.835 1.835 1.835
Overig 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20
Totaal 1.855 1.855 1.855 1.855 1.855 1.855 1.855 1.855 1.855 1.855
Noord Papaverweg Wind 2.180 2.180 2.180 2.180 2.180 2.180 2.180 2.180 2.180 2.180
WKK 298 298 298 298 298 298 298 298 298 298
Overig 1.040 1.040 1.040 1.040 1.040 1.040 1.040 1.040 1.040 1.040
Totaal 3.518 3.518 3.518 3.518 3.518 3.518 3.518 3.518 3.518 3.518
Rhijnspoor Wind
WKK 12.426 12.426 12.426 12.426 12.426 12.426 12.426 12.426 12.426 12.426
Overig 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40
Totaal 12.466 12.466 12.466 12.466 12.466 12.466 12.466 12.466 12.466 12.466
Schipluidenlaan Wind
WKK 2.770 2.770 2.770 2.770 2.770 2.770 2.770 2.770 2.770 2.770
Overig 350 350 350 350 350 350 350 350 350 350
Totaal 3.120 3.120 3.120 3.120 3.120 3.120 3.120 3.120 3.120 3.120
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 129
DecentraleopwekkersinNoord-Holland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Slotermeer Wind
WKK 1.011 1.011 1.011 1.011 1.011 1.011 1.011 1.011 1.011 1.011
Overig 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20
Totaal 1.031 1.031 1.031 1.031 1.031 1.031 1.031 1.031 1.031 1.031
Vliegenbos Wind 180 180 180 180 180 180 180 180 180 180
WKK 4.679 4.679 4.679 4.679 4.679 4.679 4.679 4.679 4.679 4.679
Overig 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40
Totaal 4.899 4.899 4.899 4.899 4.899 4.899 4.899 4.899 4.899 4.899
Westhaven Wind 8.480 8.480 8.480 8.480 8.480 8.480 8.480 8.480 8.480 8.480
WKK 9.386 9.386 9.386 9.386 9.386 9.386 9.386 9.386 9.386 9.386
Overig 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
Totaal 17.868 17.868 17.868 17.868 17.868 17.868 17.868 17.868 17.868 17.868
Westzaanstraat Wind
WKK 902 902 902 902 902 902 902 902 902 902
Overig 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50
Totaal 952 952 952 952 952 952 952 952 952 952
IJpolder Wind 26.536 26.536 26.536 26.536 26.536 26.536 26.536 26.536 26.536 26.536
WKK
Overig
Totaal 26.536 26.536 26.536 26.536 26.536 26.536 26.536 26.536 26.536 26.536
Zaandam Noord Wind 850 850 850 850 850 850 850 850 850 850
WKK 1.094 1.094 1.094 1.094 1.094 1.094 1.094 1.094 1.094 1.094
Overig 35 35 35 35 35 35 35 35 35 35
Totaal 1.979 1.979 1.979 1.979 1.979 1.979 1.979 1.979 1.979 1.979
Zaandam West Wind 6.085 6.085 6.085 6.085 6.085 6.085 6.085 6.085 6.085 6.085
WKK 80 80 80 80 80 80 80 80 80 80
Overig 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50
Totaal 6.215 6.215 6.215 6.215 6.215 6.215 6.215 6.215 6.215 6.215
Ruigoord Wind 26.467 26.467 26.467 35.667 35.667 35.667 35.667 35.667 35.667 35.667
WKK
Overig
Totaal 26.467 26.467 26.467 35.667 35.667 35.667 35.667 35.667 35.667 35.667
Nieuwe Meer Wind
WKK 6.600 6.600 6.600 6.600 6.600 6.600 6.600 6.600 6.600 6.600
Overig 65 65 65 65 65 65 65 65 65 65
Totaal 6.665 6.665 6.665 6.665 6.665 6.665 6.665 6.665 6.665 6.665
Zorgvlied Wind
WKK 2.831 2.831 2.831 2.831 2.831 2.831 2.831 2.831 2.831 2.831
Overig 380 380 380 380 380 380 380 380 380 380
Totaal 3.211 3.211 3.211 3.211 3.211 3.211 3.211 3.211 3.211 3.211
Aalsmeer Bloemenveiling Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 39.043 39.043 39.043 39.043 39.043 39.043 39.043 39.043 39.043 39.043
Overig 1.055 1.055 1.055 1.055 1.055 1.055 1.055 1.055 1.055 1.055
Totaal 40.098 40.098 40.098 40.098 40.098 40.098 40.098 40.098 40.098 40.098
130
DecentraleopwekkersinNoord-Holland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Amstelveen Bolwerk Wind
WKK 3.364 3.364 3.364 3.364 3.364 3.364 3.364 3.364 3.364 3.364
Overig 570 570 570 570 570 570 570 570 570 570
Totaal 3.934 3.934 3.934 3.934 3.934 3.934 3.934 3.934 3.934 3.934
Duivendrecht Wind
WKK 1.562 1.562 1.562 1.562 1.562 1.562 1.562 1.562 1.562 1.562
Overig 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
Totaal 1.566 1.566 1.566 1.566 1.566 1.566 1.566 1.566 1.566 1.566
Uithoorn Wind 1.980 1.980 1.980 1.980 1.980 1.980 1.980 1.980 1.980 1.980
WKK 25.945 25.945 25.945 25.945 25.945 25.945 25.945 25.945 25.945 25.945
Overig 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25
Totaal 27.950 27.950 27.950 27.950 27.950 27.950 27.950 27.950 27.950 27.950
Schiphol Oost Wind
WKK 13.103 13.103 13.103 13.103 13.103 13.103 13.103 13.103 13.103 13.103
Overig 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6
Totaal 13.109 13.109 13.109 13.109 13.109 13.109 13.109 13.109 13.109 13.109
Amstelveen Wind 2.061 2.061 2.061 2.061 2.061 2.061 2.061 2.061 2.061 2.061
WKK 1.027 1.027 1.027 1.027 1.027 1.027 1.027 1.027 1.027 1.027
Overig 60 60 60 60 60 60 60 60 60 60
Totaal 3.148 3.148 3.148 3.148 3.148 3.148 3.148 3.148 3.148 3.148
Texel Wind 1.332 1.332 1.332 1.332 1.332 1.332 1.332 1.332 1.332 1.332
WKK 165 165 165 165 165 165 165 165 165 165
Overig 63 63 63 63 63 63 63 63 63 63
Totaal 1.560 1.560 1.560 1.560 1.560 1.560 1.560 1.560 1.560 1.560
Den Helder Vogelwijk Wind 1.405 1.405 1.405 1.405 1.405 1.405 1.405 1.405 1.405 1.405
WKK
Overig 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20
Totaal 1.425 1.425 1.425 1.425 1.425 1.425 1.425 1.425 1.425 1.425
Den Helder De Schooten Wind 1.304 1.304 1.304 1.304 1.304 1.304 1.304 1.304 1.304 1.304
WKK
Overig 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40
Totaal 1.344 1.344 1.344 1.344 1.344 1.344 1.344 1.344 1.344 1.344
Schagen Wind 33.741 33.741 33.741 33.741 33.741 33.741 33.741 33.741 33.741 33.741
WKK 847 847 847 847 847 847 847 847 847 847
Overig 160 160 160 160 160 160 160 160 160 160
Totaal 34.748 34.748 34.748 34.748 34.748 34.748 34.748 34.748 34.748 34.748
Ulkesluis Wind 43.233 43.233 43.233 43.233 43.233 43.233 43.233 43.233 43.233 43.233
WKK 136 136 136 136 136 136 136 136 136 136
Overig 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30
Totaal 43.399 43.399 43.399 43.399 43.399 43.399 43.399 43.399 43.399 43.399
Anna Paulowna Wind 7.995 7.995 7.995 7.995 7.995 7.995 7.995 7.995 7.995 7.995
WKK 670 670 670 670 670 670 670 670 670 670
Overig 65 65 65 65 65 65 65 65 65 65
Totaal 8.730 8.730 8.730 8.730 8.730 8.730 8.730 8.730 8.730 8.730
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 131
DecentraleopwekkersinNoord-Holland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Hoofddorp Wind
WKK 1.998 1.998 1.998 1.998 1.998 1.998 1.998 1.998 1.998 1.998
Overig 170 170 170 170 170 170 170 170 170 170
Totaal 2.168 2.168 2.168 2.168 2.168 2.168 2.168 2.168 2.168 2.168
Nieuw Vennep Wind 519 519 519 519 519 519 519 519 519 519
WKK 5.296 5.296 5.296 5.296 5.296 5.296 5.296 5.296 5.296 5.296
Overig 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70
Totaal 5.885 5.885 5.885 5.885 5.885 5.885 5.885 5.885 5.885 5.885
Rozenburg Wind
WKK 12.740 12.740 12.740 12.740 12.740 12.740 12.740 12.740 12.740 12.740
Overig 832 832 832 832 832 832 832 832 832 832
Totaal 13.572 13.572 13.572 13.572 13.572 13.572 13.572 13.572 13.572 13.572
Huizen Wind
WKK 180 180 180 180 180 180 180 180 180 180
Overig 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50
Totaal 230 230 230 230 230 230 230 230 230 230
Hilversum Wind
Jonkerweg WKK 1.307 1.307 1.307 1.307 1.307 1.307 1.307 1.307 1.307 1.307
Overig 90 90 90 90 90 90 90 90 90 90
Totaal 1.397 1.397 1.397 1.397 1.397 1.397 1.397 1.397 1.397 1.397
Hilversum Wind
Raafstraat WKK 3.586 3.586 3.586 3.586 3.586 3.586 3.586 3.586 3.586 3.586
Overig 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20
Totaal 3.606 3.606 3.606 3.606 3.606 3.606 3.606 3.606 3.606 3.606
Hilversum Wind
Noorderbegraafplts WKK 2.424 2.424 2.424 2.424 2.424 2.424 2.424 2.424 2.424 2.424
Overig 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26
Totaal 2.450 2.450 2.450 2.450 2.450 2.450 2.450 2.450 2.450 2.450
Naarden Wind
WKK 201 201 201 201 201 201 201 201 201 201
Overig 90 90 90 90 90 90 90 90 90 90
Totaal 291 291 291 291 291 291 291 291 291 291
Hoogwoud Wind 27.752 27.752 27.752 27.752 27.752 27.752 27.752 27.752 27.752 27.752
WKK 315 315 315 315 315 315 315 315 315 315
Overig 950 950 950 950 950 950 950 950 950 950
Totaal 29.017 29.017 29.017 29.017 29.017 29.017 29.017 29.017 29.017 29.017
Oterleek Wind 9.105 9.105 9.105 9.105 9.105 9.105 9.105 9.105 9.105 9.105
WKK 16.092 16.092 16.092 16.092 16.092 16.092 16.092 16.092 16.092 16.092
Overig 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40
Totaal 25.237 25.237 25.237 25.237 25.237 25.237 25.237 25.237 25.237 25.237
Alkmaar Wind
WKK 2.419 2.419 2.419 2.419 2.419 2.419 2.419 2.419 2.419 2.419
Overig 450 450 450 450 450 450 450 450 450 450
Totaal 2.869 2.869 2.869 2.869 2.869 2.869 2.869 2.869 2.869 2.869
132
DecentraleopwekkersinNoord-Holland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Oudorp Wind 10.079 10.079 10.079 10.079 10.079 10.079 10.079 10.079 10.079 10.079
WKK
Overig 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20
Totaal 10.099 10.099 10.099 10.099 10.099 10.099 10.099 10.099 10.099 10.099
Warmenhuizen Wind 30.337 30.337 30.337 30.337 30.337 30.337 30.337 30.337 30.337 30.337
WKK
Overig 1.414 1.414 1.414 1.414 1.414 1.414 1.414 1.414 1.414 1.414
Totaal 31.751 31.751 31.751 31.751 31.751 31.751 31.751 31.751 31.751 31.751
Heerhugowaard Wind 1.912 1.912 1.912 1.912 1.912 1.912 1.912 1.912 1.912 1.912
WKK 24.153 24.153 24.153 24.153 24.153 24.153 24.153 24.153 24.153 24.153
Overig 2.200 2.200 2.200 2.200 2.200 2.200 2.200 2.200 2.200 2.200
Totaal 28.265 28.265 28.265 28.265 28.265 28.265 28.265 28.265 28.265 28.265
Heiloo Wind
WKK 880 880 880 880 880 880 880 880 880 880
Overig 385 385 385 385 385 385 385 385 385 385
Totaal 1.265 1.265 1.265 1.265 1.265 1.265 1.265 1.265 1.265 1.265
Medemblik Wind 93.701 93.701 93.701 93.701 93.701 93.701 93.701 93.701 93.701 93.701
WKK 13.044 13.044 13.044 13.044 13.044 13.044 13.044 13.044 13.044 13.044
Overig 1.552 1.552 1.552 1.552 1.552 1.552 1.552 1.552 1.552 1.552
Totaal 108.297 108.297 108.297 108.297 108.297 108.297 108.297 108.297 108.297 108.297
Wervershoof Wind 5.772 5.772 5.772 5.772 5.772 5.772 5.772 5.772 5.772 5.772
WKK 93.373 96.673 103.273 103.273 103.273 103.273 103.273 103.273 103.273 103.273
Overig
Totaal 99.145 102.445 109.045 109.045 109.045 109.045 109.045 109.045 109.045 109.045
Westwoud Wind 8.213 8.213 8.213 8.213 8.213 8.213 8.213 8.213 8.213 8.213
WKK 900 900 900 900 900 900 900 900 900 900
Overig 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
Totaal 9.115 9.115 9.115 9.115 9.115 9.115 9.115 9.115 9.115 9.115
ECN (WEW 50kV) Wind 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000
WKK
Overig
Totaal 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000 30.000
Enkhuizen Wind 4.369 4.369 4.369 4.369 4.369 4.369 4.369 4.369 4.369 4.369
WKK 2.566 2.566 2.566 2.566 2.566 2.566 2.566 2.566 2.566 2.566
Overig 456 456 456 456 456 456 456 456 456 456
Totaal 7.391 7.391 7.391 7.391 7.391 7.391 7.391 7.391 7.391 7.391
Hoorn Wind 10.897 10.897 10.897 10.897 10.897 10.897 10.897 10.897 10.897 10.897
Geldelozeweg WKK 1.094 1.094 1.094 1.094 1.094 1.094 1.094 1.094 1.094 1.094
Overig 130 130 130 130 130 130 130 130 130 130
Totaal 12.121 12.121 12.121 12.121 12.121 12.121 12.121 12.121 12.121 12.121
Hoorn Wind 675 675 675 675 675 675 675 675 675 675
Holenweg WKK 1.606 1.606 1.606 1.606 1.606 1.606 1.606 1.606 1.606 1.606
Overig 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20
Totaal 2.301 2.301 2.301 2.301 2.301 2.301 2.301 2.301 2.301 2.301
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 133
DecentraleopwekkersinNoord-Holland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Purmerend Wind
Schaepmanstraat WKK 2.017 2.017 2.017 2.017 2.017 2.017 2.017 2.017 2.017 2.017
Overig 35 35 35 35 35 35 35 35 35 35
Totaal 2.052 2.052 2.052 2.052 2.052 2.052 2.052 2.052 2.052 2.052
Purmerend Wind
Kwadijkeroogweg WKK 403 403 403 403 403 403 403 403 403 403
Overig 32 32 32 32 32 32 32 32 32 32
Totaal 435 435 435 435 435 435 435 435 435 435
Edam Wind 10.028 10.028 10.028 10.028 10.028 10.028 10.028 10.028 10.028 10.028
WKK
Overig 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40
Totaal 10.068 10.068 10.068 10.068 10.068 10.068 10.068 10.068 10.068 10.068
Krommenie Wind 938 938 938 938 938 938 938 938 938 938
WKK 2.666 2.666 2.666 2.666 2.666 2.666 2.666 2.666 2.666 2.666
Overig 140 140 140 140 140 140 140 140 140 140
Totaal 3.744 3.744 3.744 3.744 3.744 3.744 3.744 3.744 3.744 3.744
Wormerveer Wind
WKK
Overig 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23
Totaal 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23
Zaandijk Wind
WKK 11.037 11.037 11.037 11.037 11.037 11.037 11.037 11.037 11.037 11.037
Overig 22 22 22 22 22 22 22 22 22 22
Totaal 11.059 11.059 11.059 11.059 11.059 11.059 11.059 11.059 11.059 11.059
IJmuiden Wind
WKK 1.303 1.303 1.303 1.303 1.303 1.303 1.303 1.303 1.303 1.303
Overig 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50
Totaal 1.353 1.353 1.353 1.353 1.353 1.353 1.353 1.353 1.353 1.353
Velsen Wind 13.148 31.648 50.148 50.148 50.148 50.148 50.148 50.148 50.148 50.148
WKK 6.314 6.314 6.314 6.314 6.314 6.314 6.314 6.314 6.314 6.314
Overig 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6
Totaal 19.468 37.968 56.468 56.468 56.468 56.468 56.468 56.468 56.468 56.468
Beverwijk Wind 9.000 9.000 9.000 9.000 9.000 9.000 9.000 9.000 9.000 9.000
WKK 4.434 4.434 4.434 4.434 4.434 4.434 4.434 4.434 4.434 4.434
Overig 60 60 60 60 60 60 60 60 60 60
Totaal 13.494 13.494 13.494 13.494 13.494 13.494 13.494 13.494 13.494 13.494
Uitgeest Wind 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000
WKK
Overig 180 180 180 180 180 180 180 180 180 180
Totaal 2.180 2.180 2.180 2.180 2.180 2.180 2.180 2.180 2.180 2.180
Waarderpolder Wind 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000
WKK 265 265 265 265 265 265 265 265 265 265
Overig 90 90 90 90 90 90 90 90 90 90
Totaal 2.355 2.355 2.355 2.355 2.355 2.355 2.355 2.355 2.355 2.355
134
DecentraleopwekkersinNoord-Holland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Overveen Wind
WKK 2.723 2.723 2.723 2.723 2.723 2.723 2.723 2.723 2.723 2.723
Overig 80 80 80 80 80 80 80 80 80 80
Totaal 2.803 2.803 2.803 2.803 2.803 2.803 2.803 2.803 2.803 2.803
Schalkwijk Wind
WKK 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Overig 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15
Totaal 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15
Vijfhuizen Wind
WKK
Overig 2.036 2.036 2.036 2.036 2.036 2.036 2.036 2.036 2.036 2.036
Totaal 2.036 2.036 2.036 2.036 2.036 2.036 2.036 2.036 2.036 2.036
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 135
Bijlage13(H6)|capaciteitsprognose Zuid-Holland
Bel
asti
ngp
rog
nose
per
kno
op
pun
tin
MV
A,r
egio
Zui
d-H
olla
nd
Sta
tio
n
Sp
anni
ng
cosφ
Bel
asti
ng
Pro
gn
ose
20
11-2
021
[7
0%
rea
lisat
iev
anr
amin
gen
]B
elas
tin
gP
rog
no
se2
011
-20
21
[30
%v
anr
amin
gen
]
[kV
](r
ad)
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
Alp
he
nC
en
tru
m5
0/1
00
,98
4
2,2
4
3,1
43
,9
44
,7
44
,8
44
,9
45
,0
45
,2
45
,3
45
,4
12,7
12
,9
13,2
13
,4
13,4
13
,5
13,5
13
,5
13,6
13
,6
Alp
he
nWe
st5
0/1
00
,96
28
,0
29
,7
31,
3
32
,9
34
,4
35
,9
35
,9
36
,0
36
,1 3
6,2
8
,4
8,9
9
,4
9,9
10
,3
10,8
10
,8
10,8
10
,8
10,8
Nie
uw
koo
p5
0/1
00
,97
19,7
2
3,4
27
,0
30
,6
34
,1 5
5,2
5
5,3
5
5,3
5
5,4
5
5,4
5
,9
7,0
8
,1 9
,2
10,2
16
,6
16,6
16
,6
16,6
16
,6
Wad
din
xve
en
(S
te-
din
)
50
/10
0,9
43
0,1
30
,5
31,
0
31,
4
31,
7 3
2,1
32
,6
33
,0
33
,4
33
,8
9,0
9
,2
9,3
9
,4
9,5
9
,6
9,8
9
,9
10,0
10
,1
Zev
en
hu
ize
n (
LD
N)
50
/10
1,0
05
3,9
6
4,7
6
4,9
6
5,0
6
5,1
65
,3
65
,4
65
,5
65
,6
65
,7
16,2
19
,4
19,5
19
,5
19,5
19
,6
19,6
19
,6
19,7
19
,7
Zev
en
hu
ize
n (
OD
N)
50
/10
1,0
06
9,4
8
0,0
8
0,2
8
0,3
8
0,5
8
0,6
8
0,8
8
1,0
8
1,1
81,
3
20
,8
24,0
24
,1 24
,1 24
,1 24
,2
24,2
24
,3
24,3
24
,4
Zo
ete
rwo
ud
e5
0/1
00
,96
27,1
28
,0
30
,3
30
,9
31,
4
31,
9
32
,0
32
,0
32
,1 3
2,2
8
,1 8
,4
9,1
9,3
9
,4
9,6
9
,6
9,6
9
,6
9,7
Zo
ete
rwo
ud
e H
KN
(LD
N)
50
/10
0,8
29
,6
10,4
12
,6
13,0
13
,7
14,4
14
,4
14,5
14
,5
14,5
2
,9
3,1
3,8
3
,9
4,1
4,3
4
,3
4,3
4
,4
4,4
Zo
ete
rwo
ud
e H
KN
(OD
N)
50
/10
1,0
03
,8
3,8
3
,8
3,8
3
,9
3,9
3
,9
3,9
3
,9
3,9
1,
1 1,
1 1,
1 1,
2 1,
2 1,
2 1,
2 1,
2 1,
2 1,
2
Zo
ete
rwo
ud
e 5
0kV
50
/10
3
3,0
3
3,9
3
6,2
3
6,8
3
7,3
3
7,8
3
7,9
3
8,0
3
8,1
38
,2
9,9
10
,2
10,9
11
,0
11,2
11
,3
11,4
11
,4
11,4
11
,5
Alp
he
n W
est
50
kV15
0/5
01,
00
161,
9
176
,6
183
,9
189
,6
194
,5
213
,6
214
,3
215
,0
215
,7
216
,4
48
,6
53
,0
55
,2
56
,9
58
,4
64
,1 6
4,3
6
4,5
6
4,7
6
4,9
Le
imu
ide
n5
0/1
00
,98
24,9
2
5,1
25
,3
25
,6
26
,1 2
6,6
2
6,7
2
6,8
2
6,9
2
6,9
7,
5 7,
5 7,
6
7,7
7,8
8
,0
8,0
8
,0
8,1
8,1
Le
ide
nZ
uid
We
st5
0/1
00
,98
37,
3
37,
5 3
9,5
4
0,1
40
,5
40
,9
41,
0
41,
2 4
1,3
4
1,4
11
,2
11,3
11
,9
12,0
12
,2
12,3
12
,3
12,3
12
,4
12,4
Le
ide
rdo
rp5
0/1
00
,98
24,3
2
5,1
25
,3
25
,5
25
,7
25
,8
25
,9
26
,0
26
,0
26
,1 7,
3
7,5
7,6
7,
6
7,7
7,7
7,8
7,
8
7,8
7,
8
Le
ide
nN
oo
rd5
0/1
00
,98
46
,4
47,
2 5
0,6
5
1,2
51,
7 5
2,0
5
2,1
52
,3
52
,4
52
,6
13,9
14
,2
15,2
15
,4
15,5
15
,6
15,6
15
,7
15,7
15
,8
Rijn
sbu
rg5
0/1
00
,95
25
,9
26
,2
26
,6
27,0
27
,5
28
,0
28
,1 2
8,1
28
,2
28
,3
7,8
7,
9
8,0
8
,1 8
,2
8,4
8
,4
8,4
8
,5
8,5
Rijk
sun
ive
rsit
eit
50
/10
0,9
13
8,3
3
9,1
41,
6
43
,1 4
4,7
4
6,3
4
6,4
4
6,5
4
6,7
4
6,8
11
,5
11,7
12
,5
12,9
13
,4
13,9
13
,9
14,0
14
,0
14,0
Was
sen
aar
50
/10
0,9
82
2,3
2
2,3
2
3,1
23
,2
23
,2
23
,3
23
,3
23
,4
23
,5
23
,5
6,7
6
,7
6,9
6
,9
7,0
7,
0
7,0
7,
0
7,0
7,
1
Le
ide
n 5
0kV
150
/50
0,9
417
5,5
17
8,0
18
5,7
18
8,5
19
1,5
194
,4
194
,9
195
,4
196
,0
196
,5
52
,6
53
,4
55
,7
56
,6
57,
5 5
8,3
5
8,5
5
8,6
5
8,8
5
8,9
ET
C (
Est
ec)
50
/10
0,9
710
,1 10
,4
10,7
10
,9
11,1
11,1
11,1
11,2
11
,2
11,2
3
,0
3,1
3,2
3
,3
3,3
3
,3
3,3
3
,3
3,4
3
,4
Hill
eg
om
50
/10
0,9
419
,3
19,4
19
,5
19,6
19
,7
19,9
2
0,0
2
0,0
2
0,1
20
,1 5
,8
5,8
5
,8
5,9
5
,9
6,0
6
,0
6,0
6
,0
6,0
Kat
wijk
50
/10
0,9
83
2,8
3
3,2
3
3,6
3
4,0
3
4,1
34
,2
34
,3
34
,4
34
,5
34
,6
9,8
10
,0
10,1
10,2
10
,2
10,3
10
,3
10,3
10
,4
10,4
Lis
se5
0/1
01,
00
25
,8
26
,2
26
,5
27,1
27,6
27
,8
27,9
2
8,0
2
8,1
28
,2
7,7
7,8
8
,0
8,1
8,3
8
,4
8,4
8
,4
8,4
8
,4
No
ord
wijk
50
kV5
0/1
0
25
,3
25
,5
25
,7
26
,0
26
,2
26
,3
26
,3
26
,4
26
,5
26
,6
7,6
7,
7 7,
7 7,
8
7,9
7,
9
7,9
7,
9
7,9
8
,0
No
ord
wijk
50
/10
0,9
72
3,4
2
3,6
2
3,8
24
,1 24
,3
24,3
24
,4
24,5
24
,5
24,6
7,
0
7,1
7,2
7,2
7,3
7,
3
7,3
7,
3
7,4
7,
4
Sas
sen
he
im5
0/1
01,
00
34
,9
35
,4
35
,9
36
,3
36
,7
37,
1 3
7,2
37,
3
37,
4
37,
5 10
,5
10,6
10
,8
10,9
11
,0
11,1
11,1
11,2
11
,2
11,2
Sas
sen
he
im 5
0kV
150
/50
0,9
914
1,2
143
,0
145
,0
146
,7
148
,2
149
,1 14
9,6
15
0,0
15
0,4
15
0,8
4
2,4
4
2,9
4
3,5
4
4,0
4
4,4
4
4,7
4
4,9
4
5,0
4
5,1
45
,3
136
DecentraleopwekkersinZuid-Holland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Alphen West Wind 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000
WKK 3.846 3.846 3.846 3.846 3.846 3.846 3.846 3.846 3.846 3.846
Overig 1.180 1.180 1.180 1.180 1.180 1.180 1.180 1.180 1.180 1.180
Totaal 25.026 25.026 25.026 25.026 25.026 25.026 25.026 25.026 25.026 25.026
Alphen Centrum Wind 12.500 12.500 12.500 12.500 12.500 12.500 12.500 12.500 12.500 12.500
WKK
Overig 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8
Totaal 12.508 12.508 12.508 12.508 12.508 12.508 12.508 12.508 12.508 12.508
Nieuwkoop Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 8.135 8.135 8.135 8.135 8.135 8.135 8.135 8.135 8.135 8.135
Overig 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50
Totaal 8.185 8.185 8.185 8.185 8.185 8.185 8.185 8.185 8.185 8.185
Zevenhuizen Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 79.114 94.114 94.114 94.114 94.114 94.114 94.114 94.114 94.114 94.114
Overig 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30
Totaal 79.144 94.144 94.144 94.144 94.144 94.144 94.144 94.144 94.144 94.144
Waddinxveen Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000 11.000
Overig 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
Totaal 11.002 11.002 11.002 11.002 11.002 11.002 11.002 11.002 11.002 11.002
Zoeterwoude Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 4.000 4.000 4.000 4.000 4.000 4.000 4.000 4.000 4.000 4.000
Overig 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40
Totaal 4.040 4.040 4.040 4.040 4.040 4.040 4.040 4.040 4.040 4.040
Leimuiden Wind 8.000 8.000 8.000 8.000 8.000 8.000 8.000 8.000 8.000 8.000
WKK 1.333 1.333 1.333 1.333 1.333 1.333 1.333 1.333 1.333 1.333
Overig 80 80 80 80 80 80 80 80 80 80
Totaal 9.413 9.413 9.413 9.413 9.413 9.413 9.413 9.413 9.413 9.413
Leiderdorp Wind 4.125 4.125 4.125 4.125 4.125 4.125 4.125 4.125 4.125 4.125
WKK 165 165 165 165 165 165 165 165 165 165
Overig 5.993 5.993 5.993 5.993 5.993 5.993 5.993 5.993 5.993 5.993
Totaal 10.283 10.283 10.283 10.283 10.283 10.283 10.283 10.283 10.283 10.283
Leiden Zuid-West Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 1.670 1.670 1.670 1.670 1.670 1.670 1.670 1.670 1.670 1.670
Overig 74 74 74 74 74 74 74 74 74 74
Totaal 1.744 1.744 1.744 1.744 1.744 1.744 1.744 1.744 1.744 1.744
Leiden Noord Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK
Overig 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300
Totaal 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300
Rijnsburg Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 4.024 4.024 4.024 4.024 4.024 4.024 4.024 4.024 4.024 4.024
Overig 34 34 34 34 34 34 34 34 34 34
Totaal 4.058 4.058 4.058 4.058 4.058 4.058 4.058 4.058 4.058 4.058
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 137
DecentraleopwekkersinZuid-Holland
Onderstation
Typeopwek
Opgesteldvermogenaanopwekkers[kW]
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Rijksuniversiteit Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK
Overig 140 140 140 140 140 140 140 140 140 140
Totaal 140 140 140 140 140 140 140 140 140 140
Wassenaar Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
Overig 14 14 14 14 14 14 14 14 14 14
Totaal 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15
Hillegom Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 945 945 945 945 945 945 945 945 945 945
Overig 70 70 70 70 70 70 70 70 70 70
Totaal 1.015 1.015 1.015 1.015 1.015 1.015 1.015 1.015 1.015 1.015
Lisse Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 295 295 295 295 295 295 295 295 295 295
Overig 50 50 50 50 50 50 50 50 50 50
Totaal 345 345 345 345 345 345 345 345 345 345
Katwijk Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 545 545 545 545 545 545 545 545 545 545
Overig 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30
Totaal 575 575 575 575 575 575 575 575 575 575
Noordwijk Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 684 684 684 684 684 684 684 684 684 684
Overig 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40
Totaal 724 724 724 724 724 724 724 724 724 724
Sassenheim Wind 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
WKK 1.359 1.359 1.359 1.359 1.359 1.359 1.359 1.359 1.359 1.359
Overig 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
Totaal 1.364 1.364 1.364 1.364 1.364 1.364 1.364 1.364 1.364 1.364
138
Bijlage14(H6)|KCD 2010-2016 terugblik per knelpunt
DoelstellingenuithetKCD2010-2016
Knelpunten Omschrijvingknelpunt Realisatie
Friesland 1 OS Herbayum:
Uitbreiding transformatorvermogen en
20kV-installatie.
Dit project is eind 2011 gereed.
Friesland 2 RS Minnertsga:
Uitbreiding met tweede regeltransformator.
Het project is in 2010 afgerond.
Friesland 3 en 5 OS Dokkum: uitbreiding transformatorvermogen in
verband met het plaatsen van een gemaal (Water-
schap Fryslan).
OS Dokkum: Plaatsen van een nieuwe transformator
ten gevolge van een defecte transformator.
RS Anjum: onvoldoende capaciteit beschikbaar, er
moet verzwaring plaatsvinden.
Project is opgestart, oplevering van de uitbreiding in
OS Dokkum is eind 2012. De defecte transformator in
OS Dokkum is vervangen.
Oplevering van de uitbreiding in RS Anjum
volgt daarna, het voorstel hiervoor is inmiddels ge-
schreven.
Friesland 4 OS Marnezijl:
uitbreiding met tweede 10kV-installatie in verband
met een te hoog kortsluitvermogen voor de MS-
installatie.
Dit project is in 2010 afgerond.
Gelderland/Flevoland 1 OS Lelystad:
Uitbreiding van het transformatorvermogen in
verband met de toename van windopwek.
Windpark is niet ontwikkeld, de geplande uitbreiding
van het transformatorvermogen was hierdoor niet
noodzakelijk.
Gelderland/Flevoland 2 OS Dronten:
Uitbreiding van transformatorvermogen en
20kV-installatie in verband met belastinggroei en
windopwek in de omgeving van Lelystad.
Deze geplande uitbreidingen zijn in 2011 uitgevoerd.
Gelderland/Flevoland 3 OS Almere:
Uitbreiding van het transformatorvermogen en
het distributienetwerk vanaf 2015 in verband met
belastinggroei in de omgeving van Almere.
Dit plan wordt nu nader beschouwd.
Gelderland/Flevoland 4 50kV lijnverbinding OS Harderwijk en OS Nijkerk:
Verzwaring van deze lijn is noodzakelijk aangezien
deze lijn, ten tijde van hoge belasting, een uitval laat
zien vanaf 2014.
Momenteel wordt onderzocht of deze verzwaring nog
steeds noodzakelijk is.
Gelderland/Flevoland 5 Belastinggroei gemeente Apeldoorn:
Het bestaande OS kan de belastinggroei vanaf 2014
niet meer aan. Er wordt een afweging gemaakt tus-
sen investeren in oude technologie en een nieuw te
bouwen OS.
Momenteel zijn wij in overleg met TenneT om te
onderzoeken of een nieuw onderstation tot de
mogelijkheden behoort.
Gelderland/ Flevoland 6 OS Woudhuis:
Uitbreiding van transformatorvermogen en
10kV-installatie.
Dit project is in 2011 afgerond.
Gelderland/Flevoland 7 OS Kattenberg:
Overschrijding veilig stationsvermogen vanaf 2013.
Metingen wijzen uit dat de belasting inmiddels is
teruggelopen. De groei blijft achter op de prognose
waardoor er op dit moment geen actie noodzakelijk is.
Gelderland/Flevoland 8 OS Elst:
Uitbreiding transformatorvermogen.
Project is opgestart, oplevering van OS Elst is gepland
in 2012.
Gelderland/Flevoland 9
en 10
OS Tiel en Culemborg:
Reconstructie 50kV-installaties en
transformatorvermogen.
Dit project wordt in 2012 opgestart.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 139
DoelstellingenuithetKCD2010-2016
Knelpunten Omschrijvingknelpunt Realisatie
Gelderland/Flevoland
11 en 12
OS Zaltbommel:
Uitbreiding van transformatorvermogen en
20kV-installatie.
RS Zuilichem II:
Uitbreiding van het transformatorvermogen in
2011-2012
Door conjuncturele stagnatie uitgesteld
tot 2012-2013.
Dit project is in 2010 afgerond.
Gelderland/Flevoland 13 RS Roodwilligen:
Ontlasten of verzwaren van RS Roodwilligen in 2010.
Project is opgestart en is gereed eind 2011 of
begin 2012.
Gelderland/Flevoland 14 OS Nijmegen:
Verbeteren kwaliteit TF-signaal.
Dit project is afgerond in 2011.
Gelderland/Flevoland 15 OS Harderwijk:
Renovatie of gedeeltelijke vervanging van de assets
Dit project is afgerond in 2011.
Noord-Holland Noord A 150kV aansluitpunt omgeving Medemblik:
Nieuw aansluitpunt is noodzakelijk vanwege toename
van WKK en windopwek.
Door conjuncturele stagnatie uitgesteld
Noord-Holland Noord B OS Schagen en OS Heerhugowaard Noord:
In verband met belastinggroei is een nieuw
aansluitpunt noodzakelijk. Tevens ombouw naar
20/10kV-station.
In afwachting van de definitieve bouw van het OS De
Weel is in 2011 in Schagen een nieuwe 20kV-installatie
en een 20/10kV-transformator in bedrijf genomen.
Noord-Holland Noord C 20/10kV stations Alkmaar Noord en Alkmaar
Boekelermeer:
Ombouw naar 20kV in verband met belastinggroei.
150kV Alkmaar Boekelermeer:
Nieuwbouw in verband met belastinggroei in de regio
Alkmaar.
In 2011 zijn deze stations opgeleverd als 10kV-schakel-
station. Upgrade naar volledig 20/10kV-station volgt
in een latere fase.
Momenteel wordt een nadere studie uitgevoerd d.m.v.
een netstructuurplan.
Noord-Holland Noord D Aansluitpunt 150kV nabij Hoorn:
Belastingknelpunt als gevolg van belastinggroei in de
omgeving van Hoorn.
Door conjuncturele stagnatie uitgesteld.
Amsterdam/Gooi 1 150kV station Zorgvlied en Nieuwe Meer:
Uitbreiding van 1 transformator 150/20kV per station.
Hiermee voorkomen we een capaciteitsknelpunt op
OS Zorgvlied.
Door conjuncturele stagnatie uitgesteld.
Amsterdam/Gooi 2 OS Bijlmer Noord:
Uitbreiding transformatorvermogen in verband met
klantvraag.
Extra MS-installatie geplaatst in 2010. Verzwaring
vermogen door conjuncturele stagnatie uitgesteld tot
2012-2013.
Amsterdam/Gooi 3 ÒS Diemen:
Uitbreiding transformatorvermogen in verband met de
aanleg van een 20kV net. Hierdoor wordt een mogelijk
knelpunt van station Hoogte Kadijk opgelost.
Huidige ontwikkelingen maken dit niet voor 2014
noodzakelijk.
Amsterdam/Gooi 4 Amsterdam Noord:
Project er voorkoming van capaciteitsknelpunten
in de Zaanse stations en overbelasting van de 50kV
verbinding.
Door conjuncturele stagnatie uitgesteld.
Amsterdam/Gooi 5 OS Hemweg:
Overnemen van belasting van OS Hemweg om plaats
te maken voor een 150/20kV transformator.
Op dit moment is hier niet direct sprake van een
knelpunt.
Amsterdam/Gooi 6 OS Weesp:
Ombouwen OS weesp om capaciteitsknelpunten te
voorkomen in 2013.
Op dit moment is hier niet direct sprake van een
knelpunt.
140
DoelstellingenuithetKCD2010-2016
Knelpunten Omschrijvingknelpunt Realisatie
Noord-Holland Zuid 1 50kV verbinding Amstelveen - Amstelveen Bolwerk:
Hiermee voorkomen we overbelasting in het deelnet.
Er is op dit moment geen sprake van belastingtoe-
name. Voorlopig zijn bedrijfvoeringstechnische maat-
regelen afdoende.
Noord-Holland Zuid 2 Voedingspunt 150kV Westeinderplas:
Vollopen van deelnetten in Haarlemmermeer en
Amstelland-Zuid.
Vergroten capaciteit OS Rozenburg:
Bijplaatsen transformator en MS installatie uitbreiden.
Inmiddels is gekozen voor het verzwaren van OS
Haarlemmermeer in 2013.
Dit project is afgerond in 2010.
Noord-Holland Zuid 3 OS Oorkondelaan:
In verband met de reconstructie van de netten in en
rondom Haarlem.
Start project in 2013.
Rijnland 1 OS Alphen Centrum:
Bedrijfszekere capaciteitsgrens is bijna bereikt.
Wordt opgelost door het bouwen van een nieuw
schakelstation Alphen West.
Verwachte realisatie in 2013-2014.
Rijnland 2 OS Zevenhuizen:
Grens van zowel capaciteit en kortsluitvermogen
wordt bereikt. Uitbreiding van capaciteit is noodzake-
lijk om deze knelpunten op te lossen.
Gebiedsontwikkelingen stagneren. We zijn in overleg
met Stedin en TenneT over een gezamenlijke knel-
puntoplossing.
Rijnland 3 OS Zoeterwoude:
Een 4de transformator wordt geplaatst om de groei
op termijn aan te kunnen vanaf 2013.
Afhankelijk van de belastinggroei wordt het project
opgestart. Hiervoor vindt monitoring plaats.
Rijnland 4 OS Leimuiden:
Ontlasten door overnemen van belasting op OS
Nieuwkoop.
Gereed in 2011.
Rijnland 5 OS Leiden Noord:
Uitbreiden 10kV-installatie en herverdeling MS-belas-
tingen.
Project is opgestart, oplevering gepland in 2012.
Rijnland 6 OS Rijksuniversiteit:
Verzwaren transformatorvermogen en voedingskabel.
Project is gestart en wordt in fasen opgeleverd in
2011 en 2013.
Rijnland 7 OS Noordwijk:
Ontlasten door overnemen van belasting op OS
Rijnsburg.
MS-reconstructie gestart, gereed in 2012.
Rijnland 8 OS Lisse:
Uitbreiden 10kV-installatie in verband met een tekort
aan beschikbare velden.
Dit project is gereed in 2011.
Rijnland 9 OS Nieuwkoop:
Verzwaren transformatorvermogen om de capaciteit
te vergroten.
Dit project is afgerond in het jaar 2010.
Rijnland 10 OS Sassenheim:
Verzwaren 10kV-installatie door het bijplaatsen van
een extra installatie.
Dit project is afgerond in het jaar 2010.
Niet voorzien in KCD toch
uitgevoerd
OS Wervershoof: uitbreiding transformatorvermogen
t.b.v. verwachte groei decentrale opwek.
Gereed in 2011.
Niet voorzien in KCD toch
uitgevoerd
OS Waarderpolder: verzwaren transformatorvermo-
gen als gevolg van enkele grote klantvragen.
Gereed in 2011.
Niet voorzien in KCD toch
uitgevoerd
OS Schiphol Centrum: verzwaren transformatorver-
mogen op verzoek van klant.
Gereed in 2011.
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 141
Bijlage15|samenhang activiteiten en kwaliteitsbeheersysteem
Inartikel19vandeRegelingkwaliteitsaspectennetbeheer
elektriciteitengaswordthetbelangbenadruktvansamen-
hangtussendeverschillendeactiviteitendieeennetbeheerder
uitvoert.Indezebijlagewordtnogeensnadrukkelijktoegelicht
hoedesamenhangtussendeverschillendeactiviteitenisge-
borgdinditkwaliteits-encapaciteitsdocument.
1. Inparagraaf3.3.2wordtinderisicogebaseerdassetma-
nagementmethodiekbeschrevenhoerisicoanalysesleiden
totmaatregelen,welkevervolgenszoweldestatischeals
dynamischenetwerkgegevensbeïnvloeden.
2. Theoretischesamenhangistevindeninparagraaf3.3
risicomanagement.Hoeditindepraktijkuitpaktis
beschrevenindebijlage5assetgerelateerderisico’s.
3. Tussenderesultatenvanderisicoanalyseenhetplan
vooroplossenvanstoringenenonderbrekingenbestaat
geendirectelink.Opbasisvandeanalysevanasset/
infrastructuur-gerelateerderisico’senhetdaaruitvolgende
beleidwordenstoringenenonderbrekingenzoveelmogelijk
voorkomen.Voordestoringenenonderbrekingendiedes-
ondanksoptreden,bestaateenplanomdezezoadequaat
mogelijkoptelossen,zieparagraaf5.2.2enbijlage7.
4. Debeoordelingvandetoestandvandecomponentenis
beschreveninparagraaf5.4.1enheeftmedegeleidtothet
onderhouds-envervangingsplaninparagraaf5.6.
5. Tussenhetbeoordelenvandetoestandvandecomponenten
enhetplanvooroplossenvanstoringenenonderbrekin-
genbestaatgeendirectelink.Opbasisvandeanalysevan
asset/infrastructuur-gerelateerderisico’senhetdaaruit
volgendebeleidwordenstoringenenonderbrekingenzoveel
mogelijkvoorkomen.Voordestoringenenonderbrekingen
diedesondanksoptreden,bestaateenplanomdezezoade-
quaatmogelijkoptelossen,zieparagraaf5.2.2enbijlage7.
6. Erbestaateendirectelinktussenramingvandecapaci-
teitsbehoefteendeuitbreidingsplannen.Degedurendede
zichtperiodevastgesteldecapaciteitsknelpunten,beschre-
veninparagraaf6.4,zijnverwerktinhetuitbreidingsplan
inparagraaf6.5.
7. Streefwaardenencriteriavoordenetkwaliteitencapaciteit
zijnvermeldinparagrafen5.2en6.1.
8. Derealisatievanuitbreidings-,vervangings-eninves-
teringsplannenisterugtevindenindeparagraaf5.6en
paragraaf6.5.
9. Enadequaatplanvoorhetoplossenvanstoringenenonder-
brekingenbeperktdegemiddeldeonderbrekingsduuren
dusdejaarlijkseuitvalsduur.Dezelinkisnietgekwantifi-
ceerdinditdocument,maarwordtverduidelijktinpara-
graaf5.2enbijlage7.
Figuur 61 - Samenhang
Risicoanalyse
Analyses Plannen Resultaat
Uitbreidings-, vervangings- en
onderhoudsplannen
Gerealiseerde versus gewenste streefwaarden
Beschrijving toestand
componentenPlan oplossen storingen en
onderbrekingenRealisatie plannen
Raming capaciteit
1
2
34
5
6
7
8
9
142
verklarendewoordenlijst
AC AansluitCategorie
Bedrijfszekerstationsvermogen Hetstationsvermogenbijeenenkelvoudigestoring
BMR BedrijfsmiddelenRegistratie
CBL CrossBorderLease
CODATA Jaarlijkseopgavevandekerngegevensvanhetnett.b.v.energiekamer
DAAD Verbeterprojectvoorjuistheidenvolledigheidvanderegistratievanbedrijfsmiddelen
DCO DecentraleOpwekking
EK Energiekamer
EV ElektrischVervoercq.elektrischeauto’s
GIS GeografischInformatieSysteem
HS Hoogspanning,bijLianderdenettenvan50kVenhoger
IT Informatie-encommunicatietechnologie
KCD Kwaliteits-encapaciteitsplan
KLIC SystematiekinhetkadervandeWIONtervoorkomingvangraafschades
LS Laagspanning,het230/400Vnet
LT LeverTrap
MainT Onderhoudregistratiesysteem
micro-WKK Kleinewarmtekrachtkoppelingsinstallatie(bijvoorbeeldvoorhuishoudens)
MOP MeerjarenOnderhoudsplanning
MR Ministeriëleregeling
MS Middenspanning,het20,10,6en3kVnet
n Deongestoordenetsituatiemetallecomponenteninbedrijf
n-1 Denetsituatiewaarineenwillekeurigenetcomponentnietbeschikbaar
iswegensonderhoudofstoring
n-2 Denetsituatiewaarintijdensonderhoudaaneenwillekeurigecomponenteen
andereeveneenswillekeurigecomponentwegensstoringisuitgevallen
NOR NetObjectenRegister
NTA8120 NederlandseTechnischeAfspraak:“Eisenaaneenveiligheids-,kwaliteits-encapaciteits-
managementsysteemvoorhetelektriciteits-engasnetbeheer”
OS Onderstationwaarinhoogspanningwordtgetransformeerdnaareenlagerespanning
OV OpenbareVerlichting
PAS55 PublicityAvailableSpecification:eeninternationalenormdiehandvattenaanreiktvoor
optimaalmanagementvanfysiekeassetseninfrastructuur,waarbijhetaccentligtop
risicomanagement
PV PhotoVoltaic(bijzonnepanelen)
RS/SS Regel-ofschakelstation:eenzwaar10of20kVknooppuntvanwaardebelastingweerver-
deeldwordtnaardeonderliggendenetten
SAMP StrategischAssetManagementPlan
SAsensor DoorLianderi.s.m.metenkelemarktpartijenontwikkeldemodernetechnologievoor
intelligentnetbeheer
Station Eenknooppuntwaarvan150,110of50kVdespanningnaar50kVoflagerwordtgetrans-
formeerdenviameerdereverbindingennaarhetonderliggendenetdebelastingwordt
verdeeldtotaandeaangeslotenen
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 143
TenneT Delandelijkbeheerdervandehoogspanningsnettenvoor110kVenhoger
TF Toonfrequent
TMA+ Inspectieprogrammavoormiddenspanningsruimten
Termijnen KorteTermijntot5jr;MiddenlangeTermijn5tot10jr;LangeTermijnmeerdan10jr
Verrebediening Bedieningvancomponentenineenverdeelstationvanuithetbedrijfsvoeringcentrum
WION WetInformatie-uitwisselingOndergrondseNetten;ookbekendalsGrondroerdersregeling
WKK WarmteKrachtKoppelingsinstallatie
144
Hoofdstuk3:§1.Kwaliteits-enCapaciteitsdocument
Artikel MinisteriëleRegeling(tekst) Onderwerpen KCD2011
Artikel 10
1. In het kwaliteits- en capaciteitsdocument geeft de netbeheer-
der, met uitzondering van de netbeheerder van het landelijke
gastransportnet, bedoeld in artikel 1, eerste lid, onderdeel n,
van de Gaswet, aan welke waarden hij nastreeft voor:
a. de jaarlijkse uitvalduur;
b. de gemiddelde onderbrekingsduur;
c. de onderbrekingsfrequentie
kwaliteitsindicatoren,
betrouwbaarheid net, kwaliteitsanalyse
paragraaf 5.1.2
paragraaf 5.2.2
Artikel 11 In het kwaliteits- en capaciteitsdocument neemt de netbe-
heerder op:
1a. de resultaten van de raming van de totale behoefte aan capa-
citeit voor het transport van elektriciteit of van gas, bedoeld in
artikel 14, eerste lid;
capaciteitsprognose,
prognose decentrale opwekking
paragraaf 6.3
bijlagen 10 t/m 13
1b. de capaciteitsknelpunten; definiëren capaciteitsknelpunten paragraaf 6.4
1c. de wijze waarop hij voornemens is te voorzien in de totale
behoefte aan capaciteit, bedoeld in artikel 14, eerste lid, en de
wijze waarop hij daarbij voornemens is de capaciteitsknelpun-
ten op te lossen;
oplossen capaciteitsknelpunten paragraaf 6.4
1d. een afschrift van de procedure, bedoeld in artikel 14, tweede
lid;
informatiebronnen, methodiek, scena-
rio’s, betrouwbaarheid, verbeteringen
paragraaf 6.2
1e. de vastgestelde risico’s en een afschrift van de uitgevoerde
risicoanalyse, bedoeld in artikel 15, tweede lid;
kwaliteitsbeheersingsysteem, be-
trouwbaarheidsanalyse net, kwali-
teitsanalyse componenten, prestatie-
metingen, verbetering
hoofdstuk 3,
hoofdstuk 5
bijlagen 3 en 5
1f. de maatregelen ten aanzien van onderhoud en vervanging,
bedoeld in artikel 15, vierde lid;
vervangingen, verbeteringen hoofdstuk 5
1g. een afschrift van het investeringsplan, bedoeld in artikel 16,
eerste lid, onderdeel a;
uitbreidings- en verzwaringsplan voor
de komende 3 jaren
paragraaf 6.5
1h. een afschrift van het onderhoudsplan, bedoeld in artikel 16,
eerste lid, onderdeel b;
onderhouds- en vervangings-plan
voor de komende 3 jaren
paragraaf 5.6
1i. een afschrift van het plan, bedoeld in artikel 16, eerste lid,
onderdeel c.
storingsorganisatie, registratie van
storingen en onderbrekingen
bijlage 7
2. Het kwaliteits- en capaciteitsdocument wordt gebaseerd op
gegevens uit het kwaliteitsbeheersingssysteem, bedoeld in
artikel 15, eerste lid.
assetmanagementsysteem, bestu-
ringssysteem, risicomanagement,
PDCA
hoofdstuk 3
MRQ leeswijzer
Kwaliteits- en Capaciteitsdocument Elektriciteit 2011 | Liander 145
Hoofdstuk3:§3.Eisenaanhetkwaliteitsbeheersingssysteem
Artikel 17
1. De netbeheerder hanteert een bedrijfsmiddelenregister, dat een
beschrijving bevat van alle verbindingen, leidingen en hulpmiddelen
van het net, aangeduid naar locatie, aard, type en overige relevante
gegeven.
BMR, informatiemanagement paragraaf 4.1
2. De netbeheerder maakt gebruik van een procedure die ertoe leidt
dat het bedrijfsmiddelenregister actueel en compleet is en dat
wijzigingen met betrekking tot de bedrijfsmiddelen binnen twee
maanden zijn verwerkt.
GIS paragraaf 4.1,
bijlage 6
3. De netbeheerder geeft steeds in de oneven kalenderjaren op basis
van de procedure, bedoeld in het tweede lid:
a). een beschrijving van het geautomatiseerde systeem waarin de
gegevens zijn vastgelegd die deel uitmaken van het bedrijfsmid-
delenregister, en in geval van meerdere van die systemen tevens
de wijze waarop gewaarborgd is dat die gezamenlijk actueel en
compleet zijn;
b). een beschrijving van de componenten van het net en een kwalita-
tieve beoordeling van de technische toestand van deze componen-
ten;
c). de wijzigingen van de toestand van de componenten ten opzichte
van het voorafgaande jaar.
kwaliteit netcomponenten,
wijzigingen in kwaliteit,
datakwaliteit, verbeterplan,
aanmerkelijke netwijzigingen
paragraaf 1.1.2,
paragraaf 1.1.3,
paragraaf 4.1,
hoofdstuk 5
bijlage 9
Artikel 19 De onderdelen van het kwaliteitsbeheersingssysteem van een
netbeheerder, de resultaten van en de procedure voor het ramen
van de capaciteitsbehoefte, bedoeld in artikel 14, de streefwaarden,
bedoeld in artikel 10, eerste lid, het registratieproces, bedoeld in
artikel 8, derde lid, en de jaarlijkse begroting van de netbeheerder
zijn onderling consistent.
PDCA, NTA8120, samenhang bijlage 15
Hoofdstuk3a:Calamiteitenenvoorvallen
Artikel 20a De netbeheerder beschikt over een calamiteitenplan waarin de vol-
gende onderdelen in ieder geval aan bod komen:
a. de visie, uitgangspunten en strategie met betrekking tot
crisismanagement;
b. de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van
crisismanagers;
c. de crisisorganisatie;
d. de besluitvormingsstructuur;
e. de wijze van alarmering en opschaling van activiteiten;
f. interne en externe communicatieafspraken;
De netbeheerder stemt het calamiteitenplan, bedoeld in het eerste
lid, af met de hulpverlenende diensten die bij calamiteiten over het
algemeen worden ingeschakeld.
Crisisorganisatie hoofdstuk 7
146
Colofon
Deinformatieinditdocumentwordtverstrektopgrondvaneenwettelijkeverplichting(artikel21vandeElektriciteitswet1998)enmetinachtnemingvandeMinisterieleregeling“Regelingkwaliteitsaspectennetbeheerelektriciteitengas”.
Uitgave: Liander N.V.Utrechtseweg686812AHArnhem
Postbus506920ABDuiven
www.liander.com
Redactie:LianderAssetmanagementVormgevingenrealisatie:AanZeeCommunicatie
iedereen energie
LianderN.V.Postbus506920ABDuiven