KendinezararvericidavranışlardaZihinsellestirme TemelliPsikoterapiler

Dr.SarperTaşkıranKoçÜniversitesiTıpFakültesi

Ergenlerde intihar ve Kendine ZararVerici Davranislar

• İntihar ergenlerde 15-24yas grubunda en fazlaolum sebebidir.

• İntihar davranisi ergenlikte pik yapar ve %4intihar girisimi gorulur.

• İntihar davranışı tekrarlayıcıdır,ve deneyenbireylerin %15-30’udavranışı tekrarlar.

• KZVDintihar davranışının en önemli önbelirteçleridir.

KZVD’da tüm yeni tedaviler…

• ABFT:attachment-basedfamilytherapy(OR:0.16)• FISPFamilyInterventionforSuicidePrevention• HBFThome-basedfamilytreatment• i-CBTintegrated-cognitivebehavioraltherapy;(OR:0.15)• IPT-A-INInterpersonalTherapyforsuicidal,self- harmingyouth• MBTmentalization- basedtherapy;(OR:0.1)• MCMmonitoringandcontingencymanagement;• MSTmultisystemictherapy;• NFSnon-familialsupport;• RAP-PResourcefulAdolescentParentProgram;• SCsupportivecounseling;• YSTYouth-NominatedSupportTeam.• DGT:DevelopmentalGroupTreatment

Başarılı terapi yontemlerinin ortaközellikleri

• Semptom odakli değil,olumlu surecleridestekleyici ve bütüncul olmak

• Aile sureçlerini gözetmek ve desteklemek• Alkol/madde kullanimini daele almak vebıraktırmak

• Baglanmanin içsel temsillerine odaklanmak• Tedavi sıklığını özellikle başlarda yoğun tutmak.

Zihinselleştirme Nedir?

• Zihinselleştirme,basitçe“zihinseldurumlarınfarkındaolma”becerisidir.

• Zihinselleştirme,kişininkendisininvebaşkalarınınzihinseldurumlarınadikkatetmesivebunlarıanlamlandırmasıdır.

Zihinselleştirme Farkındalık Hız

Örtük İstemsiz,otomatik yavaş

Açık İsteyerek, düşünerek hızlı

Zihinselleştirme Kapsamı

diğeri

duygulardüşünceler

kendi

empathy

empati

Aynalama

Bağlanma Türleri

TheoryofBirthoftheAgentiveSelf

Bebek annesinin zihnindeki kendisini içselleştirerek bunuiçsel gerçekliğini deneyimlemek için kullanır.

Bebeğin ruhsaldurumununtemsili

Psikolojik kendilikİçselleştirme

çıkarımBağlanma nesnesi bebek

AdaptedfromFonagy elal

Yabancı kendiliğin oluşumu

Bebeğin ruhsaldurumununtemsilininyokluğu

Psikolojik kendilikYetersiz veyahatalıaynalama

Gerçekle tutarsızkendiliğin içselleştirilmesi

Bebek

Yabancıkendilik

AdaptedfromFonagy elal

Bağlanma nesnesi

Zihinselleştirme kusurlarıSomut Zihinselleştirme

• Duygu,düşüncevedavranışlararasındaki

bağlantıyıkuramama,kendisininvebaşkalarının

duyguvedüşüncelerinianlayamamaktır.

Ø Psişikdenklik:İçdünyadakiduyguvedüşüncelerin

‘gerçeklik’olarakalgılanmasınadenir.Budurumda,kişi

içvedışdünyadakiolaylarıbirbirindenayıramaz.

Örneğin,‘panikatakgeçirebilirim’korkusu,birdüşünce

değilgerçeklikolarakalgılandığıiçin,gerçekbirpanik

atağadönüşebilir.

Ø Teleolojikdüşünme:Sadecesomutdavranışların

varlığındaduyguvedüşüncelerianlayabilmedemektir.

İçyaşantılarınmutlakabirfizikseldavranışsalsonucu

vardır.

Zihinselleştirme kusurlarıYanlış Zihinselleştirme

Ø Erkengelişimselbakışaçısınınkorunması:Budurumlardaebeveynlerveyaçocuk,diğertarafa

dahagelişimselolarakerkenbirbakışaçısıylabakar.Örneğin,annebabalarçocuğunbüyüyüp

kendiözerkliğineihtiyacıolduğunudüşünmeyebilir.

Ø Müdahaleci(intrusif)zihinselleştirme:Müdahalecizihinselleştirmede,birkişidiğerkişininne

hissettiğindenvedüşündüğündenemindir.Buvarsayımlar,yeterlikanıtlaradayanmayabilir.

Örneğin,ebeveynlerçocuklarınındavranışlarınıdoğrudanbazızihinseldurumlarla

bağdaştırabilir,ancakçocuğungerçektennehissettiğinianlamayaçalışmazlar.

Ø Aşırıaktif,hatalızihinselleştirme:Budurumda,zihinselleştirme üzerinefazlaçaba

harcanmasınaveaileiçiduyguvedüşüncelerinkonuşulmasınarağmen,buçıkarımlar

gerçekliktenuzaktır.

Ø Tamamenyanlışzihinselleştirme (atfetme):Başkalarınınduyguvedüşüncelerihakkındaçok

yanlış,tuhafyorumlamalaryapılır.Buradakendizihinselsüreçlerinikarşıdakineabartılıolarak

veşüpheduymayarakatfetmesözkonusudur.

Zihinselleştirme kusurlarıZihinselleştirmenin kötüye kullanımı

• Duyguvedüşüncelerindoğruzihinselleştirilir.• Ancakzihinselleştirmenin kullanımıartniyetlivekırıcıolabilir.

• Karşıtarafınmutsuzlukvestresininkozolarakkullanılmasıbunaörnektir.

Zihinleşleştirememe Biçimleri,ÖrnekleriveAlternatifleri

Zihinselleştirememe BiçimleriZihinselleştirememeÖrnekleri EtkinZihinselleştirme

Somutzihinselleştirme

Psişikdenklik ‘Birikesinliklebenitakipediyor’ “Biribenitakipediyorolabilir”

Teleolojikdüşünme ‘Notlarımyüksekamaöğretmenimbenihiçövmüyor,benkesinbaşarısızım’

“Öğretmenimbenisıklıklaövmesedenotlarımyüksekvebenbaşarılıbiröğrenciolabilirim”

Durumagörezihinselleştirmebecerisininkaybolması Tartışmasırasında:‘Benibilerekkışkırtıyorsun’“Dedikleriniduyuncakendimiiyihissetmiyorum.Kendimegeldiğimdeseninlekonuşacağım”

Yanlışzihinselleştirme(psödo-zihinselleştirme)

Erkengelişimselbakışaçısınınkorunması

Ergenoğluiçinannesinindüşüncesi:‘Kapısınıçalmamıistiyor,kesiniçeridebenimkızacağımbirşeyleryapıyor’

Ergenoğluiçinannesinindüşüncesi:‘Kapısınıçalmamıistiyor,artıkbüyüdü,özelbiralanihtiyacıvar’

Müdahaleci(intrusif)zihinselleştirme:

Anneningünaydındemesinekarşınifadesizbiryüztakınanbirergeneannenin‘benidelirtmeyeçalışıyosun’demesi

Annenin“Günaydındediğimdeyüzündeifadebelirmedi.Herşeyyolundamımerakettim.”demesi

Aşırıaktif,hatalızihinselleştirme

Annesine‘gitbaşımdan’diyenbirergeneannenin“Benimdeğersizlikduygularımıtetiklemenbeniiyiceçökertmeyeçalışıyorsun.”demesi

Annesine‘gitbaşımdan’diyenbirergeneannenin‘Senböylekonuşuncakendimikötühissediyorum,böylebiramacınvarmıyoksasadecekonuşmakmıistemiyorsun?’demesi

TamamenyanlışzihinselleştirmeSınıftakalanbirçocuğaannesinin“Benölsemmutluolursunsen”demesi

Sınıftakalanbirçocuğaannesinin“Seninkalmanbeniçoküzdü.Beniüzmekiçinmiyapıyorsun?’diyesorması

Zihinselleştirmeninkötüyekullanımı

Mutsuzgörünenbirgencinrekabetiçindeolduğubirarkadaşıtarafındanönemlibirsınavıkaçıracağınıbilebile“çoküzgüngörünüyorsun,böyleolmaz- bencehemenrehberliğegitmelisin”diyeyönlendirmesi

Mutsuzgörünenbirgencinrekabetiçindeolduğubirarkadaşına“Mutsuzgörünüyorsun.Eğerbenimlepaylaşmakistersensenidinlerim.”demesi

Travma ve zihinselleştirme

Psişik Denklik Zihinselleştirme

Zihin =dünya Zihin dünyanın temsili

Yeniden yaşamaFlashback, kabuslar

HatırlamaAcı verici anılar

KorkuDayanılmazemosyoneldurumlar

+YALNIZLIK

Zihinselleştirilmetecrübesindenmahrumiyet

terkedilmiş, unutulmuş, görünmez, sevilmez hissetme

BOZUK ZİHİNSELLEŞ-

TİRME

BPDTehdit Zihin körlüğü

Zihinselleştirme kusurlarıDuruma göre becerilerin kaybolması

• Stresanlarındaveyüksekduygusalkabarmalardazihinselleştirme becerisikaybolur.

• Kendivekarşıdakininduygularınıvebilişselsüreçleriniişlemlemekte zorlanır.

• Bunagöreolumsuz,istenmeyentepkilerverilebilir.

Zihinselleştirme güçlükleri kısırdöngü yaratır

Zihinsellik ve işlevsellik

Anneningüvenlibağlanması

Çocuğunzihinselleştirmebecerisi

Emosyonregülasyonu

Psikososyalişlevsellik

Annenin çocuğuzihinselleştirmesi

Çocuğungüvenlibağlanması

Adapted from Sharp & Fonagy(2008) Social Development

Terapide Zihinselleştirme

• Zihinselleştirmenin enbüyüketkisiafektregülasyonundadır.

• ÇocukveErgenlerisedahasürecinbaşındaolduklarıiçinerkenzihinselleştirmemüdahaleleriiçinçokbüyükönemtaşır;vebuyüzdenhemiyileştiricihemdekoruyucuolarakdüşünülebilir.

Zihinsellestirme ve KZVD

• Sınırdada kişilik özelliklerinde afekt disregulasyonu,rijiddusunce yapisi ve durtusellik KZVD’a iten faktordur.

• Buözelliklere sahip bireyler zihnin öznelliğinianlamadıklarından terapistin açıklamalarını yatamamen destekleyici ve datamamen reddedilmesigereken olarak alırlar.

• Bağlanmanin induklendigi durumlarda mentalizasyongecici olarak duser.

• Terapi süresince hembağlanmayı indükleyip bir yandandazihinselleştirmeyi kontrol etmek gerekir.

Terapide Zihinselleştirme

• Çocukveergenlerdezihinselleştirme yetisinidestekleyenvegeliştirenyapılandırılmışterapiyaklaşımlarındanbirtanesiSMART(Short-term Mentalizingand Relational Therapy,KısaDönemliZihinselleştirme veİlişkiTemelliTerapi)yaklaşımıdır.

• SMART,psikodinamik psikoterapi,bilişseldavranışçıterapivesistemikterapidenilhamalmıştır.

YeditemelSMARTmüdahale

1. Doğruzihinselleştirme örneklerinibelirlemek,altınıçizmekveövmek.

2. Meraklıolmayıteşviketmekvemerakduygusunupaylaşmak.

3. Durmakvearamak (netleştirmek)4. Tercihedilenzihinselleştirememe anlatılarını

belirlemek.5. Gizliduygularıaçığaçıkarmakveisimlendirmek6. Varsayımlarvezıtlıklarkullanmak.7. Terapistinkendinikullanması

Seansarasıgörevler

• Butekniklerinyanısıra,terapistaynızamandaseanslararasıgörevlervezihinselleştirme oyunlarıkullanır.

• Örneğin,aileiçindetekrartekraryaşanan,birsonucavarmayanzihinselleştirememe odaklıkonuşmalarakarşıailedekatılık(rijidite)oluşmuşolabilirveyabukonuşmalarhızlıduygusaluyarılmayayolaçabilir.

• Bunedenlebukonularıdoğrudandeğiştirmeyeçalışmakyerineterapistyöntemdeğiştiripbiroyunveyayapılandırılmışbirgörevuygulayabilir.

• Böyleceaileleraynısorunlarınüzerindesonuçalamadanveaynıotomatiktepkilerlekarşılaşarakçalışmakyerine,aileninalışıkolmadığıyeniyöntemlerdenemişolur.

ErgenleriçinZihinselleştirme Terapisi

• SMARTdışındazihinselleştirme temelliyaklaşımlarıelealanbirdiğeryöntemiseErgenleriçinZihinselleştirme terapisidir.

• Bateman veFonagy (2004)ErgenleriçinZihinselleştirme Terapisi’ni (MentalizationBased Treatment for Adolescents;MBT-A)zihinselleştirme odaklıbireyselterapivezihinselleştirme odaklıaileterapisiniharmanlayarakoluşturmuşlardır

MBT-AAşamaları

1. Zihinselleştirme KapasitesiniDeğerlendirmek2. İlkaşama(formülasyon)3. Ortaaşama

a. farkındalıkveempati,b. yansıtmalarlaaktarım,c. duyguvedüşüncelerinçokboyutludeğerlendirilmesid. esneklikyaratmavealternatifgeliştirme

4. Sonaşama(bağımsızlıkgeliştirme,sorumlulukgüçlendirme)

Dinlediğiniziçinteşekkürler