36
SETSWANA Kgang 1 Kgang 2 Kgang 3 Kgang 4 Buka e Tona 5

Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

  • Upload
    others

  • View
    5

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

SETSWANA

Kgang 1 Kgang 2

Kgang 3 Kgang 4

Buka e Tona 5

Page 2: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

Dibuka tse Ditona tsa Mophato wa Motheo

E phatlaladitswe ke Molteno Institute for Language and Literacy ka 2015

E duetswe ke Zenex Foundation

Buka e Tona 5■ Motlhagisi wa motseletsele: Jenny Katz■ Batlhami ba ditlhamane: Mirna Lawrence le Jenny Katz■ Mankge wa puo ya Setswana: Peter Mekgwe■ Mogakolodi wa Setswana: Johanna Mogodiri■ Batshwantshi: Vusi Malindi - 1. Ke lebidi le ga mang?,

Sandy Lightley - 2. Tabogang lo tikele, 3. Lelapa mo lebenkeleng, Rob Owen - 4. Leino

■ Boalo le thulaganyokgabo: Resolution

© 2015 ke ya Molteno Institute for Language and Literacy

ISBN 978-1-77580-545-8

Diteng

1. Ke lebidi la ga mang? ................................1

2. Tabogang lo tikele ......................................9

3. Lelapa mo lebenkeleng............................17

4. Leino ........................................................25

Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives (CCBY-NC-ND) 4.0 International Licence

Disclaimer: You are free to download andshare this work as long as you attribute theMolteno Institute for Language and Literacy,but you may not change this work in any wayor use it commercially.

Buka e Tona 5

Page 3: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

1

1 Ke lebidi la gamang?

PELE O BUISA KGANG

Tlotlofoko: tlhomamisa gore o itse bokao jwa mafoko anoleotwana, mothudi wa dikoloi, karaki, terekere, sekuta,tsabakelang, tekesi, pududu, mareu

Page 4: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

2

Kabelo ke mosimane yo o neng a rata dikoloi tota. O ne a batla gonna mothudi wa dikoloi fa a gola.

Letsatsi lengwe Kabelo a bona leotwana le robetse mo godimo gamotlhaba go bapa le tsela. O ne a ise a bone leotwana le le ntle jalo.

‘Ke leotwana la ga mang le?’ a ipotsa.

Ka yone nako eo Kabelo a bona karaki ya ditonki e tla. Tlep-tlop, tlep-tlop

A goa mokgweetsi gore a emise. ‘Dumela, rra. A ke leotwana la gago le?’a botsa.

‘Nnyaa, ga se la me,’ monna a araba jalo. ‘Leotwana leo le le ntle thatagore e ka nna la karaki ya ditonki!’

Mme a tsamaya. Tlep-tlop, tlep-tlop

Page 5: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

3

Morago ga sebaka Kabelo a bona go tla terekere ya mmala o oserolwane. Paparrr-paparrr-paparrr

A goa mokgweetsi gore a emise. ‘Dumela, rra. A ke leotwana la gagole?’ a botsa.

‘Nnyaa, ga se lone,’ monna a araba jalo. ‘Leotwana leo le ka se tsenemo terekereng ya me!’

Terekere ya tsamaya. Paparrr-paparrr-paparrr

Page 6: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

Morago ga metsotso e se kae, Kabelo a bona go tla sekuta se se tala.Phut-phut-phut

A emisa mokgweetsi ka go emisa lebogo. ‘Dumela, ausi. A ke leotwanala gago le?’ a botsa.

‘Nnyaa, ga se la me,’ mosadi a araba jalo. ‘Leotwana leo le legolothata mo go la sekuta!’

Sekuta sa tsamaya. Phut-phut-phut

4

Page 7: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

Go ne go le mogote mme Kabelo a nyorilwe. Mme a se ka a lesaleotwana le le tsabakelang leo.

Kabelo a bona go tla bene e tshweu. Vroom-vroom-vroom

A emisa mokgweetsi ka go emisa lebogo. ‘Dumela, mme. A keleotwana la gago le?’ a botsa.

‘Nnyaa, ga se la me,’ mosadi a araba. ‘Leotwana leo le lentle thatagore e ka nnala la bene e!’

Mme bene ya tsamaya. Vroom-vroom-vroom

5

Page 8: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

6

Kabelo o ne a nyorilwe e bile a tshwerwe ke tlala. Mme a se ka a lesaleotwana leo le le tsabakelang.

Morago ga sebaka a bona go tla tekesi e pududu ka lebelo. Toot-toot-toot

A emisa tekesi ka go emisa lebogo. ‘Ema! Ke kopa gore o eme!Dumela, rra. A ke leotwana la gago le?’ a botsa.

‘Nnyaa, ga se la me,’ mokgweetsi wa tekesi a araba. ‘Leotwana la mela botlhano le ka fa tlase ga tekesi!’

Tekesi ya kuisa lerole ya tsamaya. Toot-toot-toot

Page 9: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

7

Nako e ne e ile. Kabelo o ne a itse gore ke nako ya go ya gae.

Ka yone nako eo, a bona go tla lori e khibidu e e gogang dikoloi.Tlak-tlak-tlak

Kabelo a emisa mokgweetsi ka go emisa lebogo. ‘Dumela, rra. A keleotwana la gago le?’ a botsa.

‘Nnyaa, ga se la me,’ mokgweetsi wa lori a araba jalo.

Page 10: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

8

Kabelo a leba fa morago ga lori. A bona koloi e ntle e ntsho e senaleotwana la fa pele!

‘Ke a go leboga, mosimane, go bo o bone leotwana la me le go le boloka!’monna a rialo, a naya Kabelo seatla. ‘Fa koloi ya me e siame ke tla boake tla go go jesa mareu!’

Morago ga malatsi a mabedi, monna a boa. Ba ne ba lebilwe ke batho faba feta ka koloi eo e ntle. E ne e le letsatsi la boitumelo tota mo go Kabelo!

Ka yone nako eo ga tswa monna mo loring a tabogela Kabelo.

‘Ke leotwana LA ME!’ a goa ka boitumelo. ‘Le dule mo koloing ya me.Ke le batlile tota!

Page 11: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

9

2 Tabogang lotikele

PELE O BUISA KGANG

Tlotlofoko: tlhomamisa gore o itse bokao jwa mafoko anoblack-mampatile, malatsi a boikhutso, lapisega, phaposi yabonno, phaposi ya borobalo, bolao

Page 12: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

10

Ke letsatsi la bofelo la malatsing a boikhutso. Ditsala di le nne di ntse ditshameka mmogo letsatsi le letsatsi.

‘Ke a lapisega,’ ga rialo Kabo. ‘Le nna,’ ga rialo Sam.

‘Le nna!’ ga rialo Jen.

‘Re tshamekile metshameko e le mengwe fela malatsi otlhe a boikhutso.Re dira eng jaanong?’ ga rialo Kim.

‘Nna ke a itse!’ ga rialo Kabo. ‘A re tshamekeng blackmampatile! Ke tlabala go fitlha kwa go 20 fa lotlhe lo ya go iphitlha mo teng ga ntlo. Morago ga moo ke tla tla go lo batla.’

‘Ke motshameko o o monate oo,’ ba bangwe ba rialo. ‘Go siame, a re yeng!’

‘A re yeng!’ Moagi nnakaagwe Kabo a araba ka tsela e e tshwanang. O batla go tshameka le bana ba bagolo mo go ene!

Page 13: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

11

‘Go siame, ke simolola go bala. Tabogang lo iphitlhe!’ ga rialo Kabo, a ithiba matlho. ‘Nngwe, pedi, tharo, nne, tlhano, thataro, supa, robedi,robongwe, some …’

Sam, Jen le Kim ba tabogela mo teng go ya go iphitlha. Moagi yommotlana le ene o tabogela mo teng go ya go iphitlha. O tshameka lebana ba bagolo mo go ene. Mme gaba lemoge gore Moagi o tshamekablackmampatile le bone.

Kabo o sa ntse a bala, ‘Somesupa, somerobedi, somerobongwe,someamabedi! KE TLE!’ o botsa ditsala tsa gagwe.

Page 14: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

12

Kabo o tabogela mo teng ga phaposi ya bonno.

‘Ba kae tota?’ o a ipotsa. O leba kwa godimo. O leba kwa tlase.

O leba ka fa molemeng, o leba ka fa mojeng. O bona go tlhagile nkoya setlhako fa morago ga garetene. O bula garetene ka go e goga …ke Sam!

‘Iyoo! Ke go bone pele, Sam! Ke bone fa o neng o iphitlhile gone!’ ga rialo Kabo. ‘Jaanong tlaya le nna re ye go batla basetsana.’

Page 15: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

13

Kabo o tabogela mo phaposing ya borobalo, Sam a mo setse morago.

‘Ba kae basetsana ba le?’ o a ipotsa. O leba kwa godimo.

O leba kwa tlase. O leba ka fa molemeng, o leba ka fa mojeng. Mme Kaboo bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen otsene ka fa tlase ga bolao!

‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile gone!’ ga rialo Kabo.‘Jaanong tla le nna re ye go batla Kim.’

Page 16: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

14

Kabo o tabogela ka fa boapelong, a setswe morago ke Sam le Jen.

‘Kim o kae tota?’ o a ipotsa. O leba kwa godimo.

O leba kwa tlase. O leba ka fa molemeng, o leba ka fa mojeng. Mme Kabo o utlwa modumo mo teng ga khaboto ya mafeelo. O goga lobati gore a le bule … ke Kim!

‘Ke go bone, Kim! Ke bone fa o neng o iphitlhile gone!’

Kabo a rialo. Kabo o leba ditsala tsa gagwe tse tharo. ‘Ke lo bone lotlhe!’o bua jalo a itumetse. ‘Re tshamekile monate tota!’

Page 17: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

15

Ka yone nako eo mmaagwe Kabo a ba bitsa, ‘Heelang bana ke lona,tsamayang lo ye go tlhapa diatla lo tle go ja. Ke nako ya dijo tsamotshegare,’ a rialo.

Bana ba tlhapa diatla ba bo ba nna fa tafoleng.

‘Mmmm, re lebogela dijo tse di monate tsa motshegare,’ ba rayammaagwe Kabo jalo.

Kabo a re, ‘Wa itse gore ke eng, Mme? Ke fentse motshameko wa black-mampatile gompieno. Ke ba bone botlhe!’

Page 18: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

‘Ga o a ba bona botlhe, Kabo! Nna ga o a mpona!’ go goa lentswe ka fatlase ga tafole.

Mme o tsholetsa letsela la tafole mme o fitlhela Moagi ka fa tlase ga lone.

‘Ga o a bona fa ke neng ke iphitlhile gone, ka jalo go fentse nna!’ ga rialoMoagi a itumetse, mme botlhe ba tshega.

16

Page 19: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

17

3 Lelapa molebenkeleng

PELE O BUISA KGANG

Tlotlofoko: tlhomamisa gore o itse bokao jwa mafoko anokgosigadi, mmotlelara, pududu, dilense

Page 20: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

18

Lelapa la kwa ga Moseki le reka mo lebenkeleng la diaparo.

Lesedi yo monnye o ya le Mme mo karolong ya ditlhako. Mme o batlapara ya e ntle ditlhako tse a tla di rwalang fa a ya lenyalong la ga Isago.Lesedi o leba Mme a itekanya dipara tse di farologaneng ta ditlhako. Mmeo rata ditlhako tsa gauta thata. O a di rwala a bo a bina go sekae ka tsonefa pele ga seipone.

‘Ditlhako di ntekana sentle. Ke a di tsaya,’ Mme a rialo.

Lesedi le ene o rata ditlhako. O tlhopha para ya tse di pinki.

Page 21: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

19

Lesedi o ya go leba Ntate a itekanya digalase tsa letsatsi. O tlhoka para entšha ya digalase tsa letsatsi ka gonne o robile tsa bogologolo ka go nnamo godimo ga tsone! Ntate o rata digalase tsa letsatsi tsa dilense tse eketeng ke seipone. O a di itekanya a bo a iteba mo seiponeng.

‘Digalase tseno tsa letsatsi ke tsa bontle jo bo gogelang. Ke a di tsaya,’Ntate a rialo.

Lesedi le ene o rata digalase tsa letsatsi. O tlhopha tse di pinki.

Page 22: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

20

Lesedi o fitlhela Nkoko a itekanya dihutshe. Nkoko o tlhoka hutshe e ntle e ntšha gore a e rwale fa a ya kerekeng. Lesedi o leba Nkoko a itekanyadihutshe tse di farologaneng di le supa tsa mebalabala. Nkoko o rata yammala wa namune thata. O rata thata lefofa le le pududu! Nkoko o emasentle a bo a iteba mo seiponeng.

‘Hutshe eno e dira gore ke ikutlwe e kete ke kgosigadi. Ke a e tsaya,’ a rialo.

Lesedi le ene o rata hutshe. O tlhopha e pinki.

Page 23: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

21

Morago ga moo Lesedi o bona Rremogolo a leka disekhafo. Rremogoloo batla go reka sekhafo se seša sa mariga. Go na le disekhafo di ledintsi tse di farologaneng tse di mebalabala tse a ka tlhophang mo gotsone. Rremogolo o rata thata sekhafo sa metlhala e e phifadu le emesweu. O se pega mo magetleng a bo a iteba mo seiponeng.

‘Sekhafo seno se borumo e bile se bothitho. Ke a se tsaya,’ Rremogolo a rialo.

Lesedi le ene o rata sekhafo. Mme o tlhopha se se pinki.

Page 24: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

22

Lesedi o ya go batla Ausi wa gagwe. Ausi wa gagwe o rata feshene.Ditsala tsotlhe tsa gagwe di rwele dikausu tse di telele ka dikhete tse dikhutshwane mme le ene o batla go nna le dikausu tse di telele. Ausi wagagwe o itekanya dipara di le mmalwa tse di farologaneng. Morago gamoo o itekanya para ya dikausu tsa methalo e e mebalabala. O iteba moseiponeng a bo a ema jaaka mmotlelara.

‘Hei! Batho ba tlile go ntebella fa ke apere dikausu tseno! Ke tla di tsaya,’Ausi wa gagwe a rialo.

Lesedi le ene o rata dikausu. O tlhopha tse di pinki.

Page 25: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

23

Morago ga moo Lesedi o bona Mogolowe a itekanya dihempe. O tlhokahempe e ntšha gore a e apare kwa konsarateng ya setlhopha sa mmino.Mogolowe o rata hempe e tala ya dikonopo tsotlhe. O iteba mo seiponeng,mme o ikutlwa e le lekau tota!

‘Hempe eno e ntle tota. Ke tla e tsaya,’ Mogolowe a rialo.

Lesedi le ene o rata hempe. O tlhopha e pinki.

Page 26: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

24

Kwa bofelong, mongwe le mongwe mo lelapeng la kwa ga Moseki o bonediaparo tse a di tlhokang.

Mme o na le ditlhako tse dintšha mme Ntate o na le digalase tse dintšhatsa letsatsi. Nkoko o na hutshe e ntšha mme Rremogolo o na le sekhafose se ntšha. Ausi o na le dikausu tse dintšha mme Mogolowe o na lehempe e ntšha.

‘Ao Lesedi wa batho,’ Mme a rialo. ‘Ke ene fela a sa rekelwang sepegompieno.’

‘Ke itlhopetse diaparo tsa me le nna!’ Lesedi a rialo. ‘Bona fela!’

Mme Lesedi ke yoo o apere seaparo sengwe le sengwe se se tshwanangle se ba lelapa ba se rekileng. Mme tsa gagwe ke tsa pinki o o galalelang!

‘Lesedi, o lebega jaaka aesekirimi e pinki,’ Ausi wa gagwe o a tshega. ‘O lebega o le botshe gore motho a ka go ja!’

‘Ke rata mafoko ao!’ Ntate a rialo. ‘A re yeng go reka aesekirimi!’

Mme ba ya go e reka.

Page 27: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

25

4 Leino

PELE O BUISA KGANGTlotlofoko: tlhomamisa gore o itse bokao jwa mafoko anolebesisa, dira tshwetso, ensaetlopedia, galase e e godisangdilo, ratha, setsomiwa, mabolai (meno a mabedi a maleele a noga), phetlha, rora, monya, monyenyo, masaitsiweng,rarabolotswe, bommamanthane, ditshenekegi

Page 28: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

26

Pule o ne a le mo tshingwaneng fa a ne a bona selo se se sa tlwaelegangse letse fa fatshe. Se ne se le sennye se le sesweu e bile se phatsima.

Pule a ipotsa gore ke eng. A se sela mme a se lebesisa.

‘Ke leino!’ a akanya jalo a maketse. ‘Ke ipotsa gore ke phologolo efe e elatlhegetsweng ke leino leno.’

A dira tshwetso ya go batlisisa.

Page 29: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

27

Dino

ga

Pule a tsena mo teng ga ntlo a ya ka fa phaposing ya borobalo ya gagwe.A tsaya ensaetlopedia ya gagwe ya diphologolo mo shelofong, a b o a yago tsaya galase e e godisang dilo ya gagwe e kgole.

Pule a bula buka mo tsebeng e e buang ka dinoga. Go ne go na lesetshwantsho sa noga e ipaakanyetsa go ratha setsomiwa sa yone. Pulea dirisa galase e e godisang dilo ya gagwe go leba pele mabolai a noga,a bo a leba leino le le mo seatleng sa gagwe. O ne a kgona go bona goremabolai a noga a ne a le maleele thata e bile a le masesane e bile a lemotsu jaaka dinnale. Mme leino le le mo seatleng sa gagwe le ne le lesephara e bile le le sekwere.

‘Nnyaa. Ga se leino la noga,’ Pule a akanya jalo.

Page 30: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

28

Ditau

Pule a phetlha ditsebe di le mmalwa. A ema fa setshwantshong sa tau erora, e atlhame thata. Pule a leba ka kelotlhoko meno a tau ka galase e egodisang dilo, a bo a leba leino le le mo seatleng sa gagwe. O ne a kgonago bona gore meno a tau a maleele e bile a makima, le go nna bogalejaaka dithipa. Mme leino le le mo seatleng sa gagwe le ne le le lennye ebile le le sekwere.

‘Nnyaa. Ga se leino la tau,’ Pule a akanya jalo.

Page 31: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

29

Magotlo

Pule a phetlha ditsebe tsa buka gape. A tla mo setshwantshong sa legotlole lentsho le ja. Pule a leba ka kelotlhoko meno a legotlo ka galase e egodisang dilo, a bo a leba leina le le mo seatleng sa gagwe. Pule o ne akgona go bona gore meno a legotlo a ne a le maleele a le masesane e bilea le serolwana. Leino le le mo seatleng sa gagwe le ne le le sekwere e bilele le lesweu.

‘Nnyaa. Ga se leino la legotlo,’ a akanya jalo.

Page 32: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

30

Bommam

anthane

Pule a phetlha ditsebe tse dingwe gape di le mmalwa. A ema fasetshwantshong sa diphologolo dingwe tse di sa tlwaelegang gotlhelele.Sa ntlha o ne a ithaya a re ke dinonyane, mme a lemoga gore kebommamanthane ba fofa mo moweng! Pule a leba ka kelotlhoko meno ammamanthane ka galase e e godisang dilo mo setshwantshong, a bo aleba leina le le mo seatleng sa gagwe. O ne a kgona go bona gore meno ammamanthane a ne a le mannye e bile a le masesane, e bile a le motsujaaka ditshetlho. Mme leino le le mo seatleng sa gagwe le ne le le lennye ebile le le sephara.

‘Nnyaa. Ga se leino la mmamanthane,’ a akanya jalo.

Page 33: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

31

Dinotshe

Pule a goroga mo karolong ya ditshenekegi mo bukeng. Go ne go na lesetshwantsho sa notshe e monya matute mo sethunyeng. Pule a leba kakelotlhoko molomo wa notshe ka galase e e godisang dilo. Iyoo! Notshe ene e sena meno gotlhelele, e ne e le leleme fela le le telele!

‘Ruri leino leno ga se la notshe!’ Pule a akanya jalo.

Page 34: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

32

Pule a baya galase e e godisang dilo mme a tswala ensaetlopedia yadiphologolo. A leba leino le lennye, le le phatsimang, le lesweu moseatlang sa gagwe, a ipotsa gape gore le tswa kae.

Ka yone nako eo, kgaitsadie Pule yo monnye, Tumi, a tsena mophaposing.

‘Dumela, Pule!’ a bua jalo ka monyenyo o mogolo.

Pule a leba leino le le mo seatleng sa gagwe. Mme a leba kgaitsadie yo o nyenyang. A bona phatlha e kgolo ya meno a a fa godimo e leino lagagwe le neng le le gone. Pule a nyenya. Leino le ga se la phologolo. Ke la ga Tumi! Masaitsiweng a ne a rarabolotswe!

Page 35: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile
Page 36: Kgang 3 Kgang 4 - Funda Wande · o bona kobo e suta mo godimo ga bolao. O kuka kobo … mme Jen o tsene ka fa tlase ga bolao! ‘Iyoo, ke go bone, Jen! Ke bone fa o neng o iphitlhile

34ISBN 978-1-77580-545-8

SETSWANA

Buka e Tona 11. Bala2. Ijoo!3. Robala4. Se dire jalo

Buka e Tona 21. Sia!2. Dipopego3. Tiro go e dira4. Dikologa

Buka e Tona 31. Modumo2. Re a neela3. Seba4. Rre le lesea

Buka e Tona 41. Legae2. Leeto3. Thusa!4. Neo o kae?

Buka e Tona 51. Ke lebidi la ga mang?2. Tabogang lo tikele3. Lelapa mo lebenkeleng4. Leino

Buka e Tona 6 1. Go thuba fensetere!2. Borotho jo bo monate3. Segwete se segolo4. Phefo le letsatsi

Buka e Tona 71. Go bolokela ka moso2. Dikeletso tse tharo3. Sopo ya leje4. Lebelo le legolo

Buka e Tona 81. Tau le peba2. Re baka le Nkoko3. Toropo ya rona4. Aforika Borwa wa rona

Buka e Tona 5

Dibuka tse di Tona ke motswedi o o siameng go e gaisa ya puisokopanelo. Buka e Tonanngwe le nngwe ya Vula Bula e na le dikgang di le nne tse di farologaneng tse digolaganang le dibuka tsa go ithuta go buisa ka ditlhogo tsa tsone tse di tshwanang.Ditshwantsho tsa mebala e mentle e e tseneletseng le mekwalo ya go buisetsa kwa godimodi dira mmogo go dira gore ba rate kgang le go rata go buisa. Go tlotla ka ditshwantshogo tla godisa dikgono tsa morutwana tsa go leba ditshwantsho le go di tlhalosa e bile goba rotloetsa go dirisa tlotlofoko e ntsi e e tlhagisang maikutlo sentle kwantle ga go inyatsa.Kgang nngwe le nngwe e eteletswe pele ke lenaane la mafoko a tlotlofoko a barutwana batshwanetseng go a tlhaloganya gore ba kgone go tlhaloganya kgang.