KIRIM KRİZİNİ NASIL OKUMALI? - media.dunyabulteni.netmedia.dunyabulteni.net/file/2014/kirim.pdf · Kırım Tatarları tekrar baskı, şiddet ve terörün muhatabı olma-ya başlamışlardır

> DBAMDUNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

> 2014 MARTDNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

http://www.dunyabulteni.net/dubam

KIRIM KRZN NASIL OKUMALI?

DBAM


Genel Yayn YnetmeniAkif Emre

HazrlayanAynur Erdoan

DBAM YaynlarKresel letiim Merkezi

Barbaros Bulvar, Balmumcu / BeiktaTel: (0212) 274 80 21 274 80 22

www.dunyabulteni.net

> D

N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

4

> 2

014

MA

RT

5

KIRIM KRZN NASIL OKUMALI? D

N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

6

indekiler

Tarihten Bugne KrmUkrayna krizi neden Trkiyede dikkatleri Krma ekti? Levent Batrk ...............................................................................................................9

Krm: kinci Endls

Akif Emre .....................................................................................................................17

Uluslararas Siyasette Krm KriziKrmdaki kriz ikinci Souk Savaa yol aabilir Dmitri Trenin ...............................................................................................................21

Uluslararas toplumun Krm snav Sinan zdemir .............................................................................................................25

Krm igali ve uluslararas hukuk krizi Ahmet Hamdi Topal .....................................................................................................29

Rusyann Gemi zlemleriRusyadan karde destei Alain Besanchon ..........................................................................................................33

Yolda Vladimirin gemi zlemleri Le Monde .....................................................................................................................35

Trkiyenin Krm Siyaseti Ukrayna, Krm ve Trkiyenin siyaseti

Levent Batrk .............................................................................................................37

Trkiye Ukraynaya niin mdahil oluyor?

Marina Koren ...............................................................................................................41

> 2

014

MA

RT

7


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

8

Giray Han Sultan Beyaztn huzurunda resmeden minyatr

Tarihten Bugne Krm

> 2

014

MA

RT

9


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

10

Artan Osmanl nfuzuna ramen Krm Hanl siyasi egemenliini korumu ve Dou Avrupann en gl devletlerinden biri olmutur. XVI. asrda Krm Hanl, Trk/Ms-lman hanlklar aleyhine glenmeye ve genilemeye balayan Rusyay durdurabilen tek g durumundadr. Bu balamda, Krm Han I. Devlet Giray Han kumandasndaki Krm ordusunun 1571de Korkun vann Rus birliklerine stn gelerek, Moskovaya girebilecek kudrettedir.

Baehri Bahesaray olan Krm Hanl bir gebe devleti olmaktan karak, yerleik ve parlak bir Trk/slm medeniyetinin temsilcisi oldu. Krm, 15.-18. yzyllar arasnda

saysz byk lim, devlet adam, edip, sanat ve askerin vatanyd. Osmanl devlet protokolnde de Sadrazam ile birlikte Padiahdan hemen sonra gelmekteydiler.

Yaklak 300 yl kadar sren Krm Hanl zerindeki Osmanl hakimiy-eti, 1769-1774 Osmanl Rus savann sonunda imzalanan Kk Kaynar-ca antlamas ile sona erdi. Szde bamsz yaplan Krm Hanl, Rus entrikalar sebebiyle kan kanl i kargaalarn sonucunda iyice ypratlm ve ardndan 1783de Rusya ariesi II. Katerina dneminde Rusya tarafndan ilhak edilmitir.

Yarmadann ilhaknn ardndan Rusya Krm btnyle Ruslatrmaya alm ve daha gneye ynelik genileme teebbsleri iin stratejik bir srama tahtas olarak kullanmaya balamtr. Bu gelimeler Krm Tatarlarnn Osmanl Devleti topraklarna byk dalgalar halinde glerini balatt. O kadar ki, Sovyet devrinde imknsz hale gelene kadar Krmdan Trkiyeye gler tek bir yl bile durmam ve Trkiyede kmsene-

meyecek bir Krm Tatar nfusunun olumasna neden olmutur.nce 1905 Rus Devrimi ve ardndan da 1908 Osmanl Merutiyet Devrimi ile birlikte

Krm Tatarlar ve Trkiye arasndaki ilikiler byk bir ivme kazanmtr. Trkiyeden Krma Tatarlarnn eitim ihtiyacn karlamak iin (ou Krm Tatar asll olan) retmenler gnderilirken, pek ok Krm Tatar genci de okumaya stanbula gelmitir. arlk rejiminin bu abalar engelleme giriimlerine ramen, bu gelimelerin ok muhim kalc tesirleri olmutur.

Sovyet rejiminin oturmasnn ardndan Trkiye ile Krm Tatarlar arasndaki ilikiler kesintiye uramasna ramen Trkiyede kkl bir Krm Tatar toplumunun varl ve Krm ile Trkiye arasnda kurulmu olan yaklak 600 yllk bir ba, Trkiyede Krm Tatarlarna kar olan ilgiyi her daim canl klmtr.

Krm nasl Ukraynann bir paras oldu?

Yarmadann ilhaknn ardndan Rusya Krm

btnyle Ruslatr-maya alm ve daha gneye ynelik geni-leme teebbsleri iin

stratejik bir srama tahtas olarak kullan-

maya balamtr.

> 2

014

MA

RT

11


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

12

giderek yoksullatrlmtr. Krm Harbinden sonraki 1860-1861 gnn ardndan da ilk defa Krm Tatarlar Krmda nfus ounluunu kaybettiler.

Akif Emre Krmn Ruslarca ilhakndan 20. yzyla kadar olan durumu yle zetler:Ruslarn Krm igali sonras gelimeler, pek ok anlamda Endlsn dyle

hayata geirilen uygulamalar hatrlatr. Her eyden nce byk gler, srgnler bu benzerliin en gze batan unsurlar. Mesela igalin balad 1784ten 1800 ylna kadar geen srede 500 bin kii vatann terk etmek zorunda kalr. 19. yzyln ilk yarsnda 200 bin, 1860 sonras ise 230 bin Mslman anavatanlarn terk etmek zorunda kalacaktr.[2]

nce 1905 Rus Devriminin ardndan Krm Tatarlar nispi bir rahatla ulasa da, 1917 devriminin karmaasnda kendi kaderlerini kendilerinin tayin etmesi ynnde attklar

adm Boleviklerce ok kanl biimde bastrlm ve Ocak-Nisan 1918 tarihleri arasnda Boleviklerin katliamna maruz kalmlardr.

Krm zerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin kurulmasnn ardndan 1920lerin banda geici bir nispi rahatlama dnemi vuku bulmusa da, 1920lerin ikinci yarsnda Stalinin Sovy-etler Birliinde iktidar tamamen ele geirmesine bal olarak, Krm Tatarlar tekrar bask, iddet ve terrn muhatab olma-ya balamlardr. Siyasi nderlere ve onlarla balantl olduu varsaylanlara kar byk bir imha kampanyasna giriilmitir. 1928de btn Sovyetler Birlii apnda balatlan cebr kollek-tivizasyon ve kulaklarn (toprak sahipleri) tasfiyesi ynndeki sert politikalarn hmndan Krm Tatarlar da nasibini almtr. On binlerce Krm Tatar kyls kulak olduklar iddiasyla Ural-lara, Sibiryaya ve baka yerlere srlmtr. Stalinist politikalarla tarmn tahrip edilmesi neticesinde 1931-1933 yllarnda muazzam boyutlarda bir alk hadisesi yaanmtr.

1930lardaki Stalinist devlet terrn Krm Tatarlar tarihinde unutulmaz bir yere sa-hiptir. Bu korkun dnemde, Krm Tatar elitleri dorudan idam veya alma kamplarnda yok etme suretiyle tamamen ortadan kaldrlmtr. Halk kesimleri de devlet terrnden byk zararlar grecektir.

Ancak Krm Tatarlar iin en byk felaket Stalin tarafndan 11 Mays 1944de imza-lanan ve Krm Tatarlarnn son ferdine kadar Krmdan srlmesini emreden kararn uygulanmas idi. Hayvan vagonlarna tka basa yklenen Krm Tatarlarnn en az -drt hafta srecek olan bir lm yolculuu srasnda alk, susuzluk, hastalk, bitkinlik ve havaszlktan on binlercesi hayatn kaybetmitir. Srgnden, Kzlordu saflarnda Alman-lara kar savam olanlar da dahil olmak zere, hi bir Krm Tatar istisna edilmemitir.

1930lardaki Stalinist devlet terrn Krm

Tatarlar tarihinde unu-tulmaz bir yere sahiptir. Bu korkun dnemde,

Krm Tatar elitleri doru-dan idam veya alma kamplarnda yok etme

suretiyle tamamen orta-dan kaldrlmtr.

> 2

014

MA

RT

13


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

14

de Ruslarn hakimiyetinde bamszlk almasna kesin olarak kar kmtr. Tatarlar Ukraynaya bal bir Krm Tatar mill zerk cumhuriyeti ekline dnmesi grlerini savunmutur.Krm Tatarlar mevcut artlarda Krmn Rusyaya balanmas veya Rus ounluun hakimiyetinde bamsz olmasndansa Ukrayna iinde zerk bir ynetim olarak kalmasn yelemektedirler.

Krm Ukrayna iinde neden bir zerk cumhuriyet statsne sahip?Krmn neden Ukraynann paras olduunu izah ederken aktardmz

olaylarn tarihi seyrinden de anlalaca gibi, bu blgenin Ukraynaya verilmesine ramen Ukraynallarn blgede hakim unsuru oluturmamas blgenin zerk statde olmasn dourmutur. Krm Kruev tarafndan Ukraynaya verildiinde buna gerek

grlmemitir. Bunun nedeni, zaten o dnemin artlarnda Kruevin bu tavr daha ok bir jest nitelii tamaktadr. Ukrayna Sovyetler Birliinin bir paras olduu gibi, btn kontrol Moskovann elinin altndadr.

Ancak nce Krm Tatarlarnn yurda dnleri, ardndan da Ukraynann bamsz bir devlet olarak ortaya kmas Krmda yaayan Ruslar kendi konumlarn salamlatrc admlar atmaya itmitir. Hatta belli dnemlerde yarmadann Rus milliyetisi sakinleri, Moskovann da kkrtmasyla bamszlk veya Rusyaya balanma ynnde giriimlerini ortaya koymaktan ekinmemilerdir.

Ayrca, Sovyetler Birliinin dalmas srasnda eer Krm zerk bir durumda olmasa ve bu statnn devam kabul edilmese, Moskovann yarmadann Ukraynann hakimiyeti altna braklmasna olumlu bakmasnn mmkn olmadn iddia etmek de pek yanl olmayacaktr.

Nfusunun ounluunun Rus olmas dnda, Krmn Rusya iin nemi nedir?

Krm Ukrayna snrlar iinde olmasna ramen, yarmadann Sivastopol blgesi Rusyann nemli deniz slerine ev sahiplii yapmaktadr. Sovyetler Birliinin k-mesinden sonra Sovyet Karadeniz Filosunu, Rusya ve Ukrayna Rusyann var olan sleri 20 yllna kiralamas artyla paylamlardr. 2010 ylnda yaplan bir anlama ile, kira sresi 2042ye kadar uzatlmtr.

Blgenin Rus donanmas asndan nemi yansra, doal gaz datm ann bir paras olmas nedeniyle de nemi byktr. Moskovadan idare edilen OAO Gazprom irketince pompalanan Avrupaya sevk edilen doal gazn yzde 30u Krmn altndan geen boru hatlar a tarafndan tanmaktadr. 2006 ve 2008de Putin sistemin mev-

Ukraynallarn bl-gede hakim unsuru oluturmamas bl-genin zerk statde olmasn dourmu-tur. Krm Kruev ta-rafndan Ukraynaya

verildiinde buna gerek grlmemitir.

> 2

014

MA

RT

15


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

16

Han Saraydaki Gzya emesi

> 2

014

MA

RT

17


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

18

hayata geirilen uygulamalar hatrlatr. Her eyden nce byk gler, srgnler bu benzerliin en gze batan unsurlar. Mesela igalin balad 1784ten 1800 ylna kadar geen srede 500 bin kii vatann terk etmek zorunda kalr. 19. yzyln ilk yarsnda 200 bin, 1860 sonras ise 230 bin Mslman anavatanlarn terk etmek zorunda kalacaktr.

Rus kolonyalizminin uygulamalarn genelde grmezden gelen an-tiemperyalist sylem, arlk Rusyasnn yan sra Sovyet dnemi uygulamalarn da yok sayar. kinci Dnya Sava sonrasnda tm Krm Tatarlar bir gecede Krmdan srlerek lm yolculuuna karlrlar.

BAHESARAYI KURTARAN AR PUKNRus smrgeciliinin yapt en korkun uygulamalarn banda

kltrel kimliin, aidiyetin izlerinin kaznmas olacaktr. ehirlerin, kasabalarn, dalarn, nehirlerin isimleri deitirilmeye, hafzadan silinmeye allr.

Bunun tek istisnas var: Bahesaray... Vadinin iindeki zarif Han Saray ve ayakta kalan tarihi eserlerle Krmn gemiinden izler tayan Bahesaray, slam ehri olma zelliklerini bnyesinde barndrr. Topkap Sarayn hatrlatan mimarisi ve farkl zmle-melerle kendine zg bir estetik boyut kazanan Han Saray...

Han Saraynn iinde destans bir eme: Gzya emesi... Hala tm iirsellii ile bir kede durmaktadr. Mermer iiliinin tm inceliklerinin sergilendii eme hala sessiz sessiz alar gibidir. Her ne kadar yeri deitirilmi olsa da, damla damla gzyalarn aktrken kard akustikten eser kalmasa da dnya edebiyatnn en nl iirlerinden biri bu eme iin kaleme alnmtr. ara bakaldrarak srgn yllarn Bahesarayda geiren Pukin, Han Saraynn bir kesinde kalrken Bahesaray emesi iirini yazacaktr. Bu iirde Bahesaray ismini kulland iin Ruslar Bahesaray ismini deitirmeye cesaret edemeyecektir. Akyarn Sivastopol, Akmescidin Simferopol olmasnn aksine... Bahesa-ray tpk mermer emenin gzya dkmesi gibi iten ie gzya

dkerken ismini bu gzyalar sayesinde koruyacaktr.Tatar atllarnn cesur aknlarnn nal seslerini hatrlatan dizelerinde Han Sarayndaki

hznl bir yky anlatacaktr Pukin. Aslnda air, Bahesaray emesinin hznnde kendi Afrikal kklerini de bulur. Pukininki daha farkl bir hzndr. airin, emenin

Ruslarn Krm igali son-ras gelimeler, pek ok

anlamda Endlsn d-yle hayata geirilen

uygulamalar hatrlatr. Her eyden nce byk

gler, srgnler bu ben-zerliin en gze batan

unsurlar. Mesela igalin balad 1784ten 1800

ylna kadar geen srede 500 bin kii vatann terk etmek zorunda kalr. 19. yzyln ilk yarsnda 200 bin, 1860 sonras ise 230

bin Mslman anavatan-larn terk etmek zorunda

kalacaktr.

> 2

014

MA

RT

19


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

20

Uluslararas Siyasette Krm Krizi

> 2

014

MA

RT

21


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

22

planlar Ukraynasz olmak zorunda kalacakt. kincisi, radikal milliyeti unsurlar Kiev devriminden fayda grenler arasndayd ki bu da Ukraynann gelecekteki d politikasyla gvenlik ve i politikalarnn ne olaca hakknda hibir pheye mahal brakmyordu.

Yanukovi tarafndan imzalanmas Kasm 2013te ertelenen AByle Ortaklk anlamas imdi imzalanacak. Bu da Ukraynay prensip olarak uzun vadede AByle entegrasyon yoluna sokacak. Daha kts, yeni Ukrayna hkmeti lkenin 2010daki balantszlk statsyle ilgili kanunu iptal edecek ve NATO yelii Eylem Plan ya da

MAP iin alacak. (2008de Rusya ve Grcistan arasnda savaa nemli lde yol aan da MAP konusuydu). artlar bakmndan ise batdaki Ukraynal milliyetiler, byk lde Rusa konuulan dou ve gney blgeleri de dahil Rusaya kar ayrmclk ve Ukray-na Ortodoks Kilisesinin Moskova Patrikliinden ayrlmas tehdi-dinde bulundular. Ukraynann Moskovada korkulan yeni resmi sylemi, Sovyet sonrasndaki Ukrayna Rusya deildir ifadesinden Ukrayna Rusyaya kardr benzeri bir ifadeye dnecek.

Moskova, bamsz bir Ukraynaya ynelik stratejisinde hep pervasz, gevek ve tutarsz oldu. O, bunun yerine u zel karlar zerine odaklanmay tercih etti: Nkleer silahlardan arndrma; Karadeniz donanmas; gaz geii ve creti ve benzerleri. Rusya, mevcut krizin ilk gnlerinde byk lde pasif kald. imdi, olaylar ar derecede sratli bir ekilde deiiyor. SSCBnin dalmasndan bu yana Ukrayna devlet ve toplumunda olan hassas dengenin kaybolmasyla Rusya kararl hatta acele davranmaya balad. Yine, usta bir strateji gelecek gibi grnmyor ama baz nemli unsurlar giderek daha vazh hale geliyor.

Rusya imdi Krm yarmadasn Ukraynann geri kalan ksmndan tecrit etmeye alyor. O, bir tarafta Kievin ordu ya da polis kuvvetleri ve Ukraynann milliyeti paramiliter gruplar dier tarafta da yerlilerin arasndaki atmalar nleme ve daimi olarak

Krma yerletirilen Ukrayna polis ve ordu kuvvetlerini etkisiz hale getirmeye gayret ediyor. Moskova, 1954te Rusyadan Kiev ynetimine braklan Krmda Ukraynann hakimiyetini hi kabul etmemi yerliler ve Rus yanls unsurlara siyasi, iktisadi ve askeri destek verdi. Moskovann imdi iki seenei var: Krm ve Ukrayna arasnda bir konfed-erasyon ya da Krmn tamamen Rusya Federasyonuna katlmas (ilgili bir kanun buna imkan tanmak zere dzenleniyor).

Rusya dou ve gney Ukraynada, Kievde bat Ukrayna idaresinden hazzetmeyen

Rusya imdi Krm yar-madasn Ukraynann geri kalan ksmndan

tecrit etmeye alyor. O, bir tarafta Kievin ordu ya da polis kuvvetleri ve

Ukraynann milliyeti pa-ramiliter gruplar dier ta-

rafta da yerlilerin arasn-daki atmalar nleme

ve daimi olarak Krma yerletirilen Ukrayna polis ve ordu kuvvetlerini etki-siz hale getirmeye gayret

ediyor.

> 2

014

MA

RT

23


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

24

tekrar olmaz. htilaf, daha kanl olur ve daha uzun srer, Avrupada gvenlii de eyrek asrn en yksek seviyesinde riske sokar.

Sava olmasa da Krmdaki kriz muhtemelen Rusya ve Bat arasndaki ilikileri kkten deitirecek ve Rusyann imdi yeni dou Avrupada Amerika Birleik Dev-letleri ve Avrupa Birliiyle ak bir ekilde rekabete girmesiyle kresel g dengesinde deiikliklere yol aacaktr. Eer bu olursa, -Ukraynann i btnl, Krmn zel pozisyonu ya da yeni bamsz lkelerde etnik Ruslarn durumu gibi- ilgili ou mese-leyi zmsz brakarak bir ceza gibi ikinci tur bir Souk Sava meydana gelebilir. Bu, hepsinden nce de Rusyann Avrupa-Atlantik topluluuna katlmn zmsz brakr. phesiz Rusya kendisini savunma ve bir eyleri dzeltme kararndan dolay yk-sek bir bedel deyecek ama dierleri de kendi paylarna den bedeli demek zorunda kalacaklar.

Kaynak: The GuardianDnya Blteni iin eviren: Mehmet eyholu

> 2

014

MA

RT

25


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

26

iilerine karlmamas gerektiini vurgulayarak Rusyay dolayl olarak uyarma gerei duymutur. inin bu tutumunda Ukrayna ile yrtt ekonomik ibirliinin (tarm ve silah sektrnde) sekteye urayabilecei korkusunun etkili olduunu dnmekte mm-kn.

Vladimir Putinin geen hafta on gnlk sessizliin ardndan gerekletirdii ilk basn toplantsnn satr aralarna bakldnda, uluslararas toplumda uzunca bir zamandan bu

yana grlen blnmln bir realite olarak, ok daha gl bir ekilde, Ukrayna kriziyle da yansd ve Bat blokunun kendi karlarn nceley-erek kresel meselelerde zmszl artrdna olan inancnn ifadeler-inde yer yer kzgnla dntn grmek mmkn idi. Suriye krizinden farkl olarak Ukrayna krizinde Rusyann dorudan taraf olmas belirsiz-likleri artryor. Putin, Novy Rusya ideali erevesinde, grcye kt Soi K Olimpiyatlarnn (olimpiyatlar ncesinde yapt btn almlara ramen) Batl devletlerce (dolayl olarak) boykot edilmesine duyduu tepki bir yana son yaananlar ve karlkl yaplan aklamalar Yeni Rusya re-alitesinin hatrlatlmas bakmndan byk nem tayor. Batda sylenen-lere bakldnda yaanan aknln Rusyann bakn glendirdiini syleyebiliriz. Amerika Birleik Devletleri ve Avrupa Birlii yaptrmdan sz etse de snrl tutulaca Almanyadan ve ngiltereden ykselen ses-lerden anlalyor. NATOnun beklenmedik k son on gndr Batdan ykselen en nemli ses oldu. Amerikann son dnemde Avrupa mesele-lerine ilgisiz kalmas anlalabilir; ancak Avrupann kendi iinde Rusya karsnda yaad blnmln Amerika ile yaad blnmlkten farkl olarak (gerektiinde) olumlu sonular dourmad gibi avantajna da olmad ok ak. Rusyann Avrupann nc ticari orta olduu dnldnde iplerin kolay koparlamayaca ve bir bamlln olduu

sylenebilir. Avrupa ne kadar Rus gazna ihtiya duyuyorsa, Rusya fert bana den milli gelirinin yzde ellisini karlad gaz satlarna ihtiya duyuyor.

Birlik yeleri iinde Almanyadan blgesel ve kresel sorumluluklarn (zel-likle gevenlik konularnda) yerine getirmesi bekleniyor. Ukrayna krizi ve Krmda bagsteren sorunlar Alman diplomasisinin ilk ciddi snav oldu. Almanya btn ilikilerini kullanarak krizi zme niyetinde. Ancak fotorafa yakndan bakldnda or-tak mekanizmalarn bulunmamas belirsizlikleri artrrken (2008 Grcistan mdahalesi sonrasnda salanmayan barn bugn yaananlar zerinde etkili olmas gibi), kalc zme ulalmasn da engelliyor. Bu dorultuda, Avrupa Birliinin gelecek gnlerde bir dizi karar almas da gerekecek. ncelikle Ukrayna ile kriz ncesi imzalanmas bekle-

Rusyann Avrupann nc ticari orta olduu dnld-nde iplerin kolay

koparlamayaca ve bir bamlln olduu sylenebilir. Avrupa ne

kadar Rus gazna ihti-ya duyuyorsa, Rusya

fert bana den milli gelirinin yzde ellisini

karlad gaz satlar-na ihtiya duyuyor.

> 2

014

MA

RT

27


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

28

> 2

014

MA

RT

29


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

30

Bilindii zere BM Andlamasnn kabulyle birlikte bir devletin dier bir devlete kar tek tarafl kuvvet kullanmas veya kuvvet kullanma tehdidinde bulunmas hukuka aykr kabul edilerek yasaklanm, hukuka aykr bir fiilin ilenmesi halinde BM ats altnda bar ve gvenlii korumak veya bozulan bar yeniden tesis etmek amacyla mtereken kuvvet kullanlmasn ngren ortak bir gvenlik sistemi oluturulmutur. Bu yasan meru mdafaa ve Gvenlik Konseyi kararyla uygulanan zorlama tedbirleri olmak

zere geerli ve uygulanabilir iki istisnas bulunmaktadr. BM Andlamasnn 51. maddesinde dzenlenen sz konusu istisnalardan meru mdafaa hakk, ye bir devlete kar silahl saldrda bulunulduunda, uluslararas bar ve gvenliin salanmas amacyla Gvenlik Konseyi gerekli tedbirleri alncaya kadar saldrya urayan devletin tek bana veya mtereken kuvvet kullanmna bavurabileceini ngrmektedir. Krmda yaananlara bakldnda ise, Rusyann egemenliini, lke btnln veya siyasi bamszln hedef alan silahl bir saldrdan bahsetmek mmkn olmad gibi byle bir tehdi-din varlndan bahsetmek muhal gzkmektedir. Ayrca Krmda bulunan Rus askeri birliklerini hedef alan ve meru mdafaa hakkn douran bu tr bir saldr ya da tehditten bahsetmek de mmkn deildir. Aksine Krmdaki sler-inden kan Rus askeri birliklerinin, iki lke arasnda akdedilen andlamalara aykr bir ekilde kendilerine tannan yetki sahasnn dna karak Ukraynaya ait askeri tesisleri kuatt ve bu sleri ele geirdii ynnde haberler youn bir ekilde basn ve yayn organlarnda yer almakta. Bu durumda Krma ynelik Rus askeri mdahalesi, meru mdafaa hakk temelinde hukuki bir uygulama eklinde nitelendirilmesi mmkn deildir.

Meru mdafaa hakknn yan sra Rusyann Krmdaki vatandalarnn gvenliklerini salamak ve hayatlarn korumak adna bu askeri mdahaleyi gerekletirdii ileri srlebilir. Ancak 1976da srailin (Uganda) ve 1989da ABDnin (Panama) ayn gerekeyle gerekletirdii askeri mdahalelerde de grld zere bu tr bir gereke, hukuken meru deildir. Kald ki blgedeki Rus vatandalarnn hayatlarnn tehlike altnda olduu gsteren bir durum da

sz konusu deildir.Dier bir hukuki gereke olarak, davet zerine mdahalede bulunulduu gndeme

getirilebilir. Uluslararas toplumun da kabul ettii gibi Krm, Ukraynann bir parasdr. Bu durumda davet zerine mdahale, ancak ve ancak lkenin yetkili organlar tarafndan gerekletirilebilir. zerk Cumhuriyet niteliine sahip Krmdaki resmi makamlarn bu ynde bir arda bulunmas hukuken mmkn deildir, bu ar ancak merkezi hkmet kaynakl olduu takdirde geerli saylabilir. ktidardan ayrlmak zorunda kalan

Rusyann Krmdaki

vatandalarnn gven-

liklerini salamak ve

hayatlarn korumak

adna bu askeri mda-

haleyi gerekletirdii

ileri srlebilir. Ancak

1976da srailin (Ugan-

da) ve 1989da ABDnin

(Panama) ayn gerek-

eyle gerekletirdii

askeri mdahalelerde

de grld zere bu

tr bir gereke, huku-

ken meru deildir.

> 2

014

MA

RT

31


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

32

Rusyann Gemi zlemleri

> 2

014

MA

RT

33


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

34

dini bugn Hristiyan baka bir gn sekler fakat daima dini bir cazibe tad iin inanlyor.

Yine Micheletnin ifadesiyle Rusya, Dn, ben Hristiyanlm, diyordu. Yarn So-syalizmim. diyecek. Aslnda 1917den 1989a kadar yapt buydu. Bugn, yeni kub-belerini ve halarn parlatyor. Sempatimizi kazanmak istiyor. Fransa da bu nevi ahsna mnhasr ikinci manevi vatann tutumunu her koulda ho grmeye hazr olarak, bir Rus partisini teden beri himaye ediyor.

Kaynak: Le Monde, Alain Besanon (Tarihi EHESS retim yesi)Dnya Blteni iin eviren: Muhsin Korkut

> 2

014

MA

RT

35


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

36

Trkiyenin Krm Siyaseti

> 2

014

MA

RT

37


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

38

ral gemisi olduunu iddia eden ABD ve AB, Msrda meydana gelen darbeyi neden darbe olarak nitelendirmiyor? sorusunu da bu arada hatrlamak gerekir. ABD Dileri Bakanlnn Avrupa ve Avrasya lerinden Sorumlu Bakan Yardmcs Vic-toria Nulandn internete den ABDnin Kiev Bykelisi Geoffrey Pyatt ile yapt kfrl konumann Yanukovie kar ayaklanm muhalefetin bir kanadyla olan ban aka sergiliyor olmasn Trkiyedeki olaylar balamnda Ankarann bir kenara kaydetmediini sylemek hata olur. Dolaysyla Ankarann Ukrayna ve Krmdaki mev-cut krizi sadece Ruslarn Krma mdahalesi kapsamnda ele almadn sylemek yanl olmaz. Ve bunun pek ok iaretleri olduunu sylemek yanl olmayacaktr.

RUSYANIN, KIRIMDA VE UKRAYNADAK STRATEJK I-KARLARINI GRMEK

DB Ahmet Davutolunun ayn aklamasnda Rusyann, Krmda ve Ukraynada stratejik baz karlarnn olduunu grmek gerekir, aynen Suriyede olduu gibi demesine de, Trkiyenin yaklamn anlamak iin deinmek gerekmektedir. Bu ifade Trkiyenin bu karlara kaytsz kalmadn aka gstermektedir. Ayrca, Ankara Krma yaplan mda-haleden dolay Rusyay da resmi olarak knamamtr.

Hkmet Davutolu vastasyla Krm Trklerinin hassasiy-etine kaytsz kalmadn gsterirken, Babakan Erdoann seim konumalarnda Krmdan sz etmemi olmasna da deinmek ge-rekmektedir. Oysa Erdoan gemite miting meydanlarnda slam corafyasnn sorunlarna sklkla deinen aklamalar yapt bilinme-ktedir. Kendi ahsi hassasiyetini miting meydannda ifade etmek yerine, Putinle yapm olduu grme srasnda dile getirmeyi tercih etmi ve soruna kaytsz olmadn bu ekilde ifade etmitir. Ancak Putinle olan

grmesinde gzden karlmamas gereken bir baz szlerinin altn izmek gerekir. Bu grmede Ukraynann toprak btnlne ve soruna uluslararas hukuka gre zm bulunmas arsn yaparken lkedeki krize zm bulmann en bata Ukraynallarn grevi olduunu belirtmitir. Ayrca Erdoan, Krmn asli unsurlar olan Tatar ve Rus toplumlarnn Ukraynallarla birlikte bar ve huzur ierisinde yaamalarn salayacak zeminin elbirliiyle oluturulmas gerektiine de vurgu yapmtr.

Ayrca Trkiyenin Rusya ile olan stratejik ibirliini nemsedii hadisesini de buraya eklemek gerekir ve bunun da atlan admlarda zihinden uzak tutulmadn varsaymak yanl olmayacaktr.

Yukarda szn ettiim ayrntlarn Rus yetkililerin gznden kamas imkanszdr.

Ankarann Ukrayna ve Krmdaki mevcut krizi sadece Ruslarn Krma mdahalesi

kapsamnda ele alma-dn sylemek yanl olmaz. Ve bunun pek ok iaretleri olduu-

nu sylemek yanl olmayacaktr.

> 2

014

MA

RT

39


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

40

> 2

014

MA

RT

41


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

42

Krm Tatar televizyon istasyonunun bir muha-

biri, Antelavaya Bizim iin Avrupal bir Ukrayna, insan olarak hayatta kal-

may temin etmemizin tek yoludur dedi. Kim-liimizi korumamz iin Avrupann kanunlarna ihtiyacmz var. 1944te

olanlardan sonra biz asla Ruslara gvenemeyiz.

Trkiyeye gitti ve bunlarn ou orada kald. Geen sene bir Trk kurumu, yarmadann eitim, turizm ve tarm sektrlerinin geliimine katk yapma amacyla Krm hkmetiyle i birlii anlamas imzalad.

Ama Trkiyenin yapabilecei ancak bu kadardr. Yigal Schleifer, EurasiaNet.orgda, devam etmekte olan kriz konusunda Trkiyenin tutumunun, 2008de Grcistan ve Rusya arasndaki sava srasndaki rolnn bir yansmas olduunu aklad. O za-man Ankara, Trkiyenin Rusyayla olan iktisadi balarn tehlikeye sokmamak iin, ksmen de Trkiyenin NATO yelii sayesinde Rusyann askeri eylemlerine olan tep-

kilerini dizginlemek zorunda kalmt. Trkiye, Krm konusunda da arabulucu olarak rol oynayabilirdi ama doal gaznn yarsndan fazlasnda Rusyaya olan bamll, bir denge kurmasn mkl hale getiriyor.

AFP, Tatar topluluunun yelerinin, Rusyann Ukraynaya mdahalesini protesto etmek iin geen hafta sonu Ankara ve stanbulda gsteriler dzenlediklerini bildirdi. Trk hkmetinden ismi aklanmayan bir kaynak, geen hafta bu haber kuruluuna Tatarlar hatrlamak bizim nemli bir vazifemizdir. htilafn silahl bir atmaya dnmemesi iin ilgili taraflarla grmeler halindey-iz aklamasnda bulundu. Biz orada olanlara sadece seyirci olarak kalamayz.

Krmdaki Tatar toplumu yeni geici Ukrayna ynetimini tanyor ve Putini blgeden uzak tutmak istiyor. Krm Tatar televizyon ista-syonunun bir muhabiri, Antelavaya Bizim iin Avrupal bir Ukray-na, insan olarak hayatta kalmay temin etmemizin tek yoludur dedi. Kimliimizi korumamz iin Avrupann kanunlarna ihtiyacmz var. 1944te olanlardan sonra biz asla Ruslara gvenemeyiz.

Krmn Rusyann bir paras olmay isteyip istemediini belirleyecek referandu-mun 16 Martta yaplmas planlanyor. ou Tatar, sonular boykot etmeye hazr ama bunlar, direniin ne kadar tehlikeli olacan biliyorlar.

Ukraynada Orta Dou Aratrmalar Kurumunun yneticisi gor Semyvolos, perembe gn Kievde McClatchyden Matthew Schofielde, Krmda bir sava kaca aikar hale geliyor. Bu sava Ukraynann bamszl iin yaplacak dedi. Ukraynann bu savata Amerika Birleik Devletlerinin yardmna ihtiyac olacak.

> 2

014

MA

RT

43


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

44

> 2

014

MA

RT

45


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

46

retary of State Victoria Nuland and the US Ambassador to Ukraine, Geoffrey Pyatt ap-peared on Youtube on February 2014 was a clear proof of the American cooperation with the elements of the opposition to Yanukovych.

Furthermore, On March 5, a wiretapped telephone conversation of Estonian Foreign Minister Urmas Paet and and European Union foreign affairs chief Catherine Aston was leaked on Youtube, discussing the issue of sniper-rifle fire during the protests in Kiev. Speaking about a doctor named Olga who was on the scene, Paet told Ashton, The same Olga told that, well, all the evidence shows that people who were killed by snipers from both sides among policemen and then people from the street. So that there is, now a stron-ger and stronger understanding that behind the snipers it was not Yanukovych, but it was somebody from the new coalition.

Turkish officials, facing the similar challenges, Yanukovych had to dealt with, clearly would view these conversation as a proof that there was a foreign involvement behind these street protests against the governments considered not favorable in the West. In-cluding this detail in its background, for Ankara, the crisis in Ukraine-Crimea was not limited with the Russian violation of the Ukrainian sovereignty.

The historic legacy of Turco-Russian Wars since 1568There were at least 13 wars between the Russian Empire and the Ottoman Empire,

predecessors of Russia and Turkey respectively, between 1568 and 1917. In each encoun-ter between them, Russia was the instigator and, most of the time, the victor. Being threat-ened and attacked by the Russians for centuries, the Turks had developed a deep distrust of the Russians. Moreover, there is a common perception that Moscow threatened Ankara immediately after the World War II, a development that determined Turkeys participation in the NATO. Such a legacy has its imprint on Turkeys perception of its big Northern neighbor and the distrust of the Russians made Turkey, one of the most committed Cold War allies to the United States.

Turkeys new foreign policy orientation and RussiaDuring the post-Cold War era, Turkey and Russia have largely refrained from acting

according to adversarial mindsets of previous era. In fact, the rapprochement between two countries happened during the Cold War years and Turkey became one of the larg-est recipients of the Soviet aid despite being in the opposite political and military camp.

> 2

014

MA

RT

47


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

48

ply of Russian gas and oil makes the country vulnerable to Russia when there is a conflict of interest between the two sides.

Relations with UkraineThe Turkish government takes its relations with Ukraine into consideration indepen-

dent of its relations with Russia. Because Ukraine is a useful buffer with the big neighbor in the North, its independence matters to Turkey. Ankara may have objections to the way Yanukovych lost his power as an elected leader. However, there is another government installed in the country, which did not come to power via a military coup. Turkey-Ukraine relations are conducted and maintained within the framework of a strategic cooperation agreement and recorded important progress in recent years. Besides, it is not rational for Turkey to oppose a government openly and directly supported by its allies in contrast to their silent position taken in Egypt.

Crimean Tatar as a factor in analyzing Turkish Ukraine-Crimea policyCrimea lies only 173 miles from the Anatolian coastline, across the Black Sea.It is

home to a community of Turkic Tatars, Muslim indigenous people of the peninsula and ethnic and linguistic kin of Anatolian Turks. They had suffered mass deportation at the hands of Soviet leader Joseph Stalin in the 1940s.

Crimea formed a part of the Ottoman Empire before it was ceded to Russia under the terms of the Treaty of Kucuk Kaynarca, signed after the Russo-Turkish War of 1768-1774. After the annexation, the czars settled many Russians in the peninsula to solidify their rule. Besides, religious and political persecution of the Tatars led to their mass mi-gration to the Ottoman territories. Crimeas population was still 39 percent Tatar at the onset of World War II. After the war, Joseph Stalin fastened Crimeas Russification by deporting the entire Tatar population to the Siberia, alleging that they had collaborated with Nazi Germany.

Not allowed to return to their homes before, many Tatars have returned to Crimea since the collapse of communism. According to the most recent official Ukrainian census, in 2001, the Tatars constitute 12 percent of Crimeas population (ethnic Russians and Ukrainians constitute 59 and 24 percent of Crimeas population, respectively).

The Tatars are, and theyre in deep uneasiness with the sudden takeover of the re-gional government by strongly pro-Russian factions.The Tatars strongly refuse the recon-struction of Russian rule to Crimea. Crimean Tatar leader Refat Chubarov, recently said

> 2

014

MA

RT

49


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

50

including Turkey. Turkey is not sympathetic to open the way to the use of this principle in each ethnic conflict as a conflict resolution method. Turkey, like many other countries are worried about the domino effect of what happened in Crimea. They argue that referen-dums like this place territorial integrity of certain countries at risk and have destabilizing effects on the region.

How Ankara behavedDue to Turkeys positioning itself on the side of Ukraines territorial integrity and

refusal of referendum that opened the way for Russias annexation of Crimea, it is com-pletely wrong to conclude that Turkeys policy toward the Ukraine/Crimea crisis is pro-Western. There are two basic reasons compelling us to disagree with this view. First of all, Turkeys approach to the crisis since the beginning of uprising against Yanukovych on November 2013 was not aligned to those of its Western allies, which we explained above. Secondly, Turkey did not consider Putins move toward Crimea as a sign that he lost his hopes with respect to Ukraine and attempted to secure strategically valuable Crimea for Russia.

Strong emphasis made by Turkey on the territorial integrity of Ukraine was not indif-ferent to Russias interests in Ukraine. Turkey definitely attaches importance to strategic relations with Russia. In addition to accepting Russias national interests in its region, the Turkish government did not officially condemn the Russian action in the Crimean peninsula. This is obviously a factor that should be counted on when analyzing Turkeys approach to the overall issue.Ankara has also not followed the United States and the Eu-ropean Union in imposing sanctions on Russian officials n order to support this action. Furthermore, Davutoglu categorically said that Turkey would not let another power most likely referring to the EU or Washington - create a Russia-Turkey conflict over Crimea, emphasizing on veracity of crisis concerning all the countries. He has also argued that instead of trying to isolate Moscow, the West, along with Ukraine, should negotiate a mutually acceptable compromise with due respect to Russian interests.

While stressing on the Ukraines territorial integrity and a solution within the param-eters set by international law, both FM Davutoglu and PM Erdogan indicated that finding a solution to the crisis was first and foremost an obligation for the Ukrainians. Moreover, they also laid down the emphasis on the necessity of forming a common ground that would guarantee peaceful co-existence of Tatars and Russians, constitutive components

> 2

014

MA

RT

51


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

52

Krmn lhak

> 2

014

MA

RT

53


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

54

modeli ile srece dahil edilmesi denemesiydi.ABD, petrol gibi enerji kaynaklarn ve stratejik blgeleri elinde tutarken muhtemel

rakipleri karsnda stnln, pazarlk gcn korumay hedefledi...De geite saldrganlaan her imparatorluk gibi Amerikann en saldrgan

grnd dnemde aslnda geri ekiliin stratejik hamlelerini yapt bile sylenebilir.Buna karlk Rusya, Sovyetler Birliinin kmesinin ardndan ksa srede kendini

toparlayarak -imdilik blgesel bir g olarak- yerini almakta gecikmedi. Zaman zaman ABD ve NATO ile kar karya geldiinde geri adm atmak zorunda kalsa da son dnemde taktik hamleler yapmas, farkl bir strateji-ye sahip olduunu gsterdi. Irak ve Kosovada etkisiz kalmasna, panayr devrimlerini engelleyememesine ramen ilk kar hamlesini Grcistanda yapt ve snrl, blgesel bir kazanm elde etti.

Rusya, Batnn etkisizliini test ettikten sonra, Krm gibi ok daha hayati nemi haiz bir yer iin daha cesur adm atabilirdi. Hala Rusya, Bat ile varlan anlamalara bal kaldn, uluslararas hukukun ekil artlarna uyduunu inkar etmiyor. Ancak ABDnin kresel patronajnn yetersiz kald yerlerde, Rusyann kendisi iin hayati neme sahip bl-gesel kazanmlar peinde olduu ak. Ukraynay blmek, igal etmek gibi bir niyet serdetmek yerine, imdilik, daha etkili, daha kk bir hamle ile Krm ilhak etmek Rus stratejisinin bir sonucudur. Yani Rusya kre-sel meydan okumalar yerine daha etkili, dar alanda sonu alc admlar atmay yeliyor.

Bu durumda ideolojik atmaya girmeden -ki serbest piyasaya ente-gre olan bir lkede ideolojik atma olamazd- milliyeti ve ekonomik kazanma dayal stratejik bir rekabet sz konusu imdilik. NATO ve ABnin Ukrayna, hele hele Krm iin savaamayacan ok iyi hesap-

layan Putin ksa vadede ve belli bir alanda sonu alc admlarndan birini atm oldu.Bu noktada temel soru u: Batnn verdii gvenceye dayanarak nkleer silahlarndan

vazgeen Ukraynay koruyamayan Bat bundan sonra nasl inandrc olabilir? Krmn rvan olarak Suriyede sonu alc yeni strateji izleyeceini bekleyenler, Ruslarn bu-radan vazgemesini bekleyecektir?

Rusya adm adm kazanrken, Amerika hala kresel g ama adm adm geri ekiliyor.

Kaynak: Yeni afak

Ukraynay blmek, igal etmek gibi bir

niyet serdetmek ye-rine, imdilik, daha

etkili, daha kk bir hamle ile Krm ilhak

etmek Rus stratejisinin bir sonucudur. Yani

Rusya kresel meydan okumalar yerine daha

etkili, dar alanda sonu alc admlar atmay

yeliyor.

> 2

014

MA

RT

55


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

56

tosuna u an iin Kiev kart tutum almas konusunda cesaret vermi olabilir. Bununla birlikte, rahatsz edici gerek u ki; birok Krml hem Rus hem de Ukrayna kkenli-ler- Ukraynaya bal olduklar sre ierisinde belirli dnemlerde rahatszlk hissettiler. Maidanda ahit oluklar iddet olaylar, bakan Yanukoviin otoriter bir ekilde gnder-ilmesi ve yeni anayasann aceleci bir ekilde dayatlmas Krmllarn grlerinin yalnzca daha da katlamasna neden oldu. 27 ubatta Krm parlamentosunun blgesel zerklii geniletme konusunda ald referandum karar, Ukrayna snrlar ierisinde kalmay

ieriyordu. Referanduma Rusyaya katlma seeneinin eklenmesi, Ukraynann Krml nemli yneticileri deitirme konusunda att -ardndan vazgetii- beceriksiz admn ardndan geldi. Ukraynadan ayrlma seenei masaya geldi, nk Krma bask uygulanmas tehdidi ortadan kalmamt.

Referandum sonular nceden tahmin edilebilir grnyor-du. u anda sorulmas gereken soru ise: Referandum sonularnn, Ukraynal ve Krml politikaclarn sreci itibarlarn zedelemeden neticelendirmelerine olanak tanyabilecei eklinde yorumlanmas sz konusu olabilir mi? Byle bir olaslk var. Tm Ukraynay kap-sayacak bir referandum yaplmas olduka zor grnmekle birlikte, tavsiye niteliinde bir halk oylamas yaplmas ok daha kolay. Ulusal ve Yerel Halk Oylamas Yasasnn 46. maddesinde, ulusal ve yerel meselelerde vatandalarn iradesinin ortaya konulmas adna tavsiye niteliinde bir halk oylamasnn yaplabilecei belirtiliyor. Bu nite-likte bir halk oylamasnn yaplabilmesi iin parlamento yelerinin te ikisinin onay yeterli. Oylamadan kacak sonular balayc ol-mayacak, ancak karar verme srecinde devlet ynetimi tarafndan incelenip dikkate alnacaktr.

Kievdeki geici hkmet, Krm referandumundan kan sonucu kat bir tutumla bir anlam ifade etmiyor eklinde deerlendirmek yerine, bu bizi tavsiye niteliinde bir karar olarak ilgilendiriyor ve

bu temelde mzakerelere balayabiliriz diyebilirdi. Krm parlamentosu, bu durumda geri adm atabilir ve referandum sonularn ayrlk iin mutlak gereke olarak gster-mek yerine, ilerideki mzakereler iin nemli bir pazarlk kozu olarak kullanabilirdi. Bu durumda mzakereler, -Ukrayna hkmetinin de onayyla- uluslararas gzlemciler eliinde, muhtemelen Ukrayna parlamento ve bakanlk seimlerinden sonra, gelecekte belirlenecek bir tarihte Krmn statsnn belirlenmesi iin balayc bir referandum yaplmas seeneini ortaya karabilirdi.

Batl hkmetler, Rusya zerinde bask

oluturmann m yoksa Ukraynann toprak b-tnln korumann m daha nemli oldu-una karar vermeliler.

Batl hkmetlerin Uk-rayna zerinde nfuz

kullanma konusundaki byk tutarszlklarna

bakldnda, her ikisini de yapmalar mmkn

olmayabilir.

> 2

014

MA

RT

57


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

58

> 2

014

MA

RT

59


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

60

olarak Kabul edilmilerdir. Rus devlet eliti bu genilemeyi bir noktadan sonra Rusyann krmz noktas olarak

kabul etmitir. Rusya, NATOnun bu ekilde yaylmasn belli bir aamadan sonra kendisine kar dmanca bir tutum ve ulusal karlarnn inenmesi olarak grmeye balamtr. Bu balamda ilk tepkisini 2008de Grcistana kar giritii saldr ile somut olarak gstermitir.

Ayrca eski SBnin paras olan lkelerdeki renkli devrim giriimleri ak bir ekilde verilen bir d destek de Rusya tarafndan kendi etki alanine nfus etme abas olarak okunmutur. Bu gsterilerin ilgili halklarn tepkisini arkasna almas ayn za-

manda dars tarafndan da kurcaland gereini gizleyememitir. 1987-1991 yllar srasnda ABDnin Moskova bykelisi olan Jack Mat-lock, Ukraynada Turuncu Devrim olarak adlandrlan olaylar esnasnda Amerikallarn ve baka yabanclarn bizzat gsterileri rgtleme roln stlendikleri iddialarn kabul etmektedir.

Her ne kadar Rusya ve destekilerinin Yanukovi aleyhtar gsterilerdeki faist unsurlar temel belirleyici olarak gsterme abalar, Rusyann taknm olduu mdahaleci tavr meru klma faktrnden kaynaklansa da, Yanukovi aleyhtar gsterilerde de d destek olduu szan ve inkar edilmeyen eitli ses kaytlar vastasyla anlalmtr. Amerikan Dileri Bakan Yardmcs Victoria Nuland ile Kiev Bykelisi Geofrey Pyatt arasndaki konuma, aka gstericilerin bir ksmnn arkasnda ABD hkmetinin olduunu gstermektedir. Yine bunlarn Yanukovi ile muhalefet anlamaya varm olmasna ramen Yanukovi devrilene kadar gsteriye devam edilmesini tevik ettikleri bilinmektedir. Ayrca Estonya Dileri Bakan Urmas Paet ile Avrupa Birlii D likiler efi arasndaki konuma Kievdeki gsteriler srasnda sniper kullanann Yanukoviin gvenlik kuvvetlerinin deil, mu-halefetin unsurlarndan birinin olduunun Bat tarafndan bilindiini ortaya koymaktadr.

Sonu olarak, Ukrayna-Krm Krizini ok boyutlu bir hadise olarak ele almak zarureti vardr. Ne derin tarihi kkleri olan i sosyal ve siyasi faktrler

tespit edilmeden ne de d etkenler yerli yerine oturtulmadan krizin mahiyetini tam olarak anlamak mmkndr. Ayrca meselenin bu yazda zerinde hi duramadmz enerji bir boyutunu da karmamak gerekmektedir. Bu aamada devletlerin yan sra, enerji devleri irketlerin de etkileri ve rollerinin ne olduuna bakmakta fayda olacaktr. nmzdeki resmin netliini bozan bir durum olarak bir devlet irketi olan Rus enerji devi Rossneft ile Amerikan orijinli ExxonMobilin milyarlarca dolara ulaan ortakl dikkati ekmektedir. Bu durumda, nmzdeki konuyu enerji konusuna ele alacak ekilde, olduka kapsaml analizlere de ihtiya vardr.

1987-1991 yllar srasnda ABDnin

Moskova bykelisi olan Jack Matlock,

Ukraynada Turuncu Devrim olarak adlan-

drlan olaylar esna-snda Amerikallarn ve baka yabancla-rn bizzat gsterileri

rgtleme roln stlendikleri iddiala-

rn kabul etmektedir.

> 2

014

MA

RT

61


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

62

Rusyayla birlik ile sonulanabilecei ak olduu halde, Rusya taraftarlarnn ve Ukray-na taraftarlarnn konumlarn savunmalarndaki hrs iki taraf da artt.

Referandum ayrlma iin bir katalizr ilemi gryordu. ncesinde birlikte bar ierisinde yaayan farkl kltrler ve etnik kimlikler hlihazrda karlkl dman olmu grnyorlar. Krmn Rus olarak tannan yzde altmlk nfusunun ounun nazarnda, hayatlarn mahvedenler, kabaca yzde krklk nfus olan, Ukraynaca konuan Krmllar. Yirmi yl sonrasnda anladklarna gre demokrasiyle olan deneyler sadece kaosa yol am. Onlar u anda Moskovann gl ve dzenleyici eline dnmek istiyorlar. Len-

in heykellerini ykan insanlar, sylediklerine gre, tmyle Rus kimliinden nefret ediyorlar.

Ukrayna taraftarlar, Kiev protestocularn faist olarak aalayanlarn komnizm bulam otoriter zihniyetlerini ortaya kardklarn syleyerek karlk verdiler.

Fay hatt, ailelerin ve iyerlerinin arasndan geiyor. Bat zihniy-etli ocuklar babalarnn milis kuvvetlerine katldklarn grdkler-inden dolay korkmular. Krmda, ayn ekilde de dou Ukraynada tank olduumuz ey ise Rusya taraftarlarnn kendi referandumlarn ilan etmesidir. Bu iki milletin bir devlet haline gelmesinden baka bir ey deildir.

Balkan benzerliini tamamlayan ise ayn Bosnallarn Srp ynet-iminden korktuu gibi, Ruslarn kontrolnn btnyle bir baskya yol amasndan korkan bir grup. Krmda ise Stalin ynetimi altnda srlmeye ve kitlesel katliama uram Mslman etnik bir grup olan Tatarlardr. etnik Bratislav gibi onlar da bar srdrmek iste-diklerini iddia ediyorlar. Ama bunu teminat altna alabilirler mi? Peki ya doru bir sebep iin Krml kardelerinin vatann savunduklar sylenebilecek cihat blgelerinden yanl arkadalar?

Bu sorunun yneltilmesi gereken en iyi kii muhtemelen Ukraynadaki Hizb ut-tahrir medya ofisinin bakan olan Fazl Amzayevdir. Dnyada ou lke tarafndan yasaklanm olan Hizb ut-tahrir kresel halifeliin hayalini kuran, demokrasiyi reddedip Mslman ounluu olan lkelere teokrasi ars yapan siyasi bir organizasyondur.

zbekistanda bym Krml bir Tatar olan Bay Amzayev benimle Simferopolun gneybatsndaki Tatar kalesinin iinde bulunan Bahesaray ehrinde bir ayevinde grt. 32 yanda olan Bay Amzayev deri bir ceket giyiyordu, gzel kesilmi bir by vard ve akc bir ekilde ngilizce konuuyordu.

Balkan benzerliini tamamlayan ise ayn

Bosnallarn Srp yneti-minden korktuu gibi,

Ruslarn kontrolnn btnyle bir baskya

yol amasndan korkan bir grup. Krmda ise

Stalin ynetimi altnda srlmeye ve kitlesel

katliama uram Msl-man etnik bir grup olan

Tatarlardr.

> 2

014

MA

RT

63


N

YA B

LT

EN A

RAT

IRM

A M

ASA

SI

64

> DBAM DUNYA BLTEN ARATIRMA MASASI

> 2014 MARTDNYA BLTEN ARATIRMA MASASI


DBAM YaynlarKresel letiim Merkezi

Barbaros Bulvar, Balmumcu / BeiktaTel: (0212) 274 80 21 274 80 22

www.dunyabulteni.net

Documents

KIRIM KRİZİNİ NASIL OKUMALI? - media.dunyabulteni.netmedia.dunyabulteni.net/file/2014/kirim.pdf · Kırım Tatarları tekrar baskı, şiddet ve terörün muhatabı olma-ya başlamışlardır