Kirklareli̇nde Tari̇katlar Ve Tekkeler

TASAVVUF: lm ve Akademik Aratrma Dergisi, yl: 8 [2007], say: 18, ss. 205-220.

TASAVVUF: lm ve Akademik Aratrma Dergisi, yl: 8 [2007], say: 18

KIRKLARELDE TARKATLAR VE TEKKELER

Selami MEK

Abstract The Orders and the Dervishes Lodges in Krklareli

Great deal of sufis, sufi and dervish lodge were active in Krklareli and its environs which is an Important Center that was connected Istanbul to East and West Europe. Suhudi Muhammed Efendi, Mehmed Esref Efendi, Alaeddin Efendi from Vize, Gazanfer Dede Efendi, Seyh Bali Dede, Seyh Hasan Efendi, Servet Efendi, Hac Rasih Hasan Dede ve Hasibi Ahmed Efendi were prominent Sufi personalities of the province, Halwetiye Snbliye, Ramazaniye, Ussakiye, Glseniye, Nakshibendi, Melamiye, Bektashiyye and Sadiye are the main orders which became active in Krklareli and its environs. Suhudi Muhammed Efendi Dervish Lodge, Sancakdar Baba Dervish Convent, Alaeddin Efendi Dervish Convent, Sinan Dede Dervish Lodge, Hasan Efendi Mosque Dervish Lodge, Kaygusuz Dervish Lodge, Sar Saltuk Dervish Lodge, Binbir Oklu Dervish Lodge an Krklar Dervish Lodge were the important dervish lodges of the province. Key words: Krklareli, Sufism, Sufi, Dervish Lodge.

zet

stanbulu Dou Avrupa ve Orta Avrupaya balayan nemli bir konaklama merkezi olan Krklareli ve evresinde pek ok sf, tasavvuf kurulu ve tekke faaliyet gstermitir. uhd Muhammed Efendi, Mehmed Eref Efendi, Vizeli Aleddin Efendi, Gazanfer Dede Efendi, eyh Bl Dede, eyh Hasan Efendi, Servet Efendi, Hac Rsih Hasan Dede ve Hasib Ahmed Efendi ilk akla gelen sf ztlardr. Halvetiyye, Snbliyye, Ramazaniyye, Ukiyye, Gleniyye, Nakibendiyye, Melmiyye-i Bayrmiyye, Bektiyye ve Sadiyye Krklareli ve evresinde faaliyetlerine rastlanan belli bal tari-katlardr. uhd Muhammed Efendi Tekkesi, Sancakdar Baba Dergh, Aleddin Efendi Dergh, Sinan Dede Zviyesi, Hasan Efendi Cmii Tekkesi, Kaygusuz Tekkesi, Sar Saltuk Tekkesi, Binbir Oklu Tekkesi ve Krklar Tekkesi ise nde gelen tekkelerdir. Anahtar Kelimeler: Krklareli, Tasavvuf, Tarikat, Tekke.

Giri

Marmara Blgesinin Trakya kesiminde yer alan Krklareli, kuzeyinde Bulgaris-tan, dousunda Karadeniz, gneydousunda stanbul, gneyinde Tekirda, batsnda ise Edirne ile evrili bir il merkezidir. ehrin ne zaman ve nasl kurulduu bilinmemektedir. Ancak civarda h-yklerin bulunuu yerlemenin olduka eski tarihlere gittiini ortaya koymak-tadr. Yrenin tarihi Trakyann tarihi ile paralellik arzetmektedir. Eski alarda skitlerin, Perslerin, Trak kavimlerinin kurduu Odris Devletinin, Makedon-ya Kral Filipin ve Galatlarn hakimiyeti altnda kaldktan sonra Roma toprak-larna katlm ve Romaya bal Trakya eyaletinin snrlar iinde yer almtr. Dr., e-mail: [email protected]

Selami MEK


206

Roma mparatorluunun ikiye ayrlmasyla birlikte de Bizans (Dou Roma)n payna dmtr1. Bizans dneminde Saranta Ekklesies adyla anlan Krklareli, birka defa Gotlarn, V-VI. asrlarda Hunlarn, ardndan Avarlarn (VIII ve X. asr), Hal-larn (XII. asr sonu) ve Latinlerin (XIII. asr ba) saldrlarna uramtr. Os-manl hakimiyetine ne zaman getii hakknda ilk Osmanl kaynaklarnda ke-sin bilgi yoktur. Genellikle burann Edirnenin 761/1361de fethinden sonra ele geirildii kabul edilmektedir. Osmanl hakimiyetine girdikten sonra ehrin eski ad olan Saranta Ekklesiesin aynen tercmesiyle Krkkilise ekline dntrlm ve Cumhuriyet dnemine kadar bu ad tamtr2. stanbulu Dou Avrupa ve Orta Avrupaya balayan nemli bir konakla-ma merkezi olan Krklareli, Osmanl idaresinde Rmeli eyaletinde Vize sanca-na bal bir kaza merkezi durumundayd. Krklareli, XIX. asrn sonlarnda Edirne vilayetine bal Krkkilise sancann merkezi olmu ve 1877-1878 Os-manl-Rus Savanda Ruslar tarafndan igal edilmitir. Ardndan yaplan Ayestefanos Antlamas ile Bulgar Prensliine braklm, Berlin Antlamas (1878) ile de yine Osmanl topraklarna katlmtr. Balkan Sava srasnda 30 Ekim 1912den 8 Temmuz 1913e kadar Bulgar igalinde kalm, Kurtulu Sava- srasnda 26 Temmuz 1920de Yunanllar tarafndan igal edilmi, 15 Ekim 1922de Franszlarn denetimine girmitir. Kurtulu Savann bitiminde, 10 Kasm 1922de igalden kurtarlmtr. Krkkilise ismi de Krklareli olarak deitirilmi ve il konumuna getirilmitir3. Merkez ileden baka Babaeski, Demirky, Kofaz, Lleburgaz, Pehlivan-ky, Pnarhisar ve Vize adyla yedi ileye ayrlmtr. 6278 km2 geniliindeki Krklareli ilinin 2000 yl nfus saym sonularna gre, toplam nfusu 328.461dir4. Krklarelinde Osmanl dneminde birok cmi, klliye, hamam, eme, trbe yaplmtr. Ksemihalzde Hzr Bey Klliyesi (1383), Kad Cmii (1577), Gllabi Ahmet Paann yaptrd Beyazt Cmii (Paa Cmii) (1593), Hzr Bey Cmii (1824-1825), Kad Emin Ali elebi Cmii (1568-1569), Karaka Cmii 1 Arif Mfid Mansel, Trakyann Kltr ve Tarihi, stanbul 1938, ss. 26, 30, 31; A. Rza

Dursunkaya, Krklareli Vilayetini Tarih, Corafya, Kltr ve Eski Eserleri Ynnden Tetkik, Krkla-reli 1947, s. 15.

2 Metin Tuncel, Krklareli, Diyanet slm Ansiklopedisi (DA),c. XXV, s. 479. 3 L. nciciyan, Osmanl Rumelisinin Tarih ve Corafyas, ev.: H. D. Andreasyan, Gneydou

Avrupa Aratrmalar Dergisi, stanbul 1976, say: 4-5, ss. 136-137; Tevfik Byklolu, Trakyada Mill Mcdele, Ankara 1987, c. I, ss. 377, 379.

4 Nazif Karaam, Btn Ynleriyle Krklareli ve leleri, stanbul 1970, s. 15; Ahmed Ardel, Krk-lareli, slm Ansiklopedisi (A), c. VI, s. 764; Metin Tuncel, agm, s. 480.

Krklarelide Tarikatlar ve Tekkeler


207

(1628), skpdere Cmii, Cedit Ali Paa Cmii (1555), Fatih Cmii (1467), So-kullu Mehmet Paa Klliyesi (1569), Kad Ali Cmii, Pnarhisar Hundi Hatun Cmii (XV. asr), Pnarhisar Sadk Aa Cmii (XIV. asr), Karaca brahim Beyin yaptrd Kapan Cmii (1640), Vize Ayasofyas, Lleburgaz Zindan Baba Tr-besi, Vize Gazi Sleyman Paa Cmii (VI. asrl), Hzr Bey Hamam (1383), Vize Hamam, Hzr Bey Arastas (1338), Kad emesi (1568), Kapan emesi (Salyeri emesi) (1771), Kayymolu emesi (1768) bunlardan ilk akla gelen-lerdir5. Krklareli ve evresine tasavvuf tarihi asndan bir bakacak olursak, Edir-ne6, Tekirda7, Gelibolu8 kadar olmasa bile yine de pek ok sf, tarikat ve tekkeye ev sahiplii yaptn mhede etmekteyiz. Ancak burada yeri gel-miken ifade edelim ki, Krklareli ile ilgili kaynaklarn hemen hemen byk bir ksmnda gerek burada yetien sfi ahsiyetler, gerekse tarikat ve tekkelere yer verilmemitir. Halbuki aada ortaya konulaca zere Krklareli ve buraya bal merkezlerde pek ok sf, tarikat ve tekke faaliyet gstermitir. te biz de bu sebeple bugne kadar zerinde herhangi bir akademik a-lma yaplmam olan Krklarelinde tarikat ve tekkeler konusunu ele alp incelemek istedik.

Krklarelinde Tarikatlar ve Tekkeler 1. Halvetiyye

eyh mer Halvet (.800/1397-98) tarafndan tesis edilen Halvetlik9, Seyyid Yahya irvnnin halfelerinden Muhammed Baheddin Erzincn (.879/1474), Aydnl Dede mer Ren (.893/1487) ve Habib Karaman (.902/1496) tarafndan Anadoluya getirilmi ve halfeleri aracl ile de stan- 5 Ahmed Bdi Efendi, Riyz- Belde-i Edirne, Beyazt Devlet Ktp., Genel No: 10393, c. III, s. 27;

Oktay Aslanapa, Osmanl Devri Mimarisi, stanbul 1986, ss. 247-254; zcan Mert, Krklareli Kitabeleri, stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Dergisi, stanbul 1971, say: 25, ss. 155-162.

6 Edirnede tasavvuf ve tarikatlarn durumu hakknda geni bilgi iin bk. Selami imek, XVIII ve XIX. Asrlarda Edirnede Tasavvuf ve Tarikatlarn Genel Durumu, EKEV Akademik Ara-trmalar Dergisi, Yaz 2004, Yl: 8, Say: 20, ss. 259-276.

7 Tekirdada tasavvuf ve tarikatlarn durumu hakknda geni bilgi iin bk. Selami imek, Anadolu le Balkanlar Arasnda Geit Blgesi Tekirdada Tasavvuf ve Tarikatlar, Uluda niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi Sleyman Uludaa Armaan, (Yaymlanacak).

8 Geliboluda tasavvuf ve tarikatlarn durumu ile ilgili olarak da tarafmzdan alma yapl-maktadr.

9 eyh mer Halvet ve Halvetiyye hakknda geni bilgi iin bk. Sleyman Uluda, Halvetiyye, DA, c. XV, ss. 392-394; M. Baha Tanman, Halvetlik, DBA, c. III, s. 533; Reat ngren, Osmanllarda Tasavvuf (Anadoluda Sfiler, Devlet ve Ulem, XVI. Yzyl), z Yay., stanbul 2000, ss. 27-116; Said Aykut, eyh mer Halvet, SGAD, c. VII, ss. 291-292.

Selami MEK


208

bul, Rmeli, Krm, Ortadou ve Kuzey Afrikaya yaylmtr10. Bursal Mehmed Thirin kaydettiine gre, Babaeskide Halvetlii uhd Muhammed adn tayan iki zt temsil etmitir. lki Halvetiyyenin Cemliyye besine bal Snbliyye kolundan uhd Muhammed Efendi (.1021/1612), dieri Ahmediyye besine bal Ramazaniyye kolu eyhlerin-den uhd Muhammed Efendi (.1126/1714)dir. Snbliyye kolundan olan uhd Muhammed Efendi (.1021/1612), Baba-eskili olup, uhd mahlasyla mehr olmutur. eitli ilimleri tahsl ve hsn hattan nesih ve sls yazlarn mek etmi byk ztlardandr11. uhd, Snbliyye tarikat eyhlerinden Germiyn Yakub Efendi (.979/1571)12ye intisab ederek tarikat iczetini de almtr13. uhd, stanbulda Yakub Efendinin hizmetinde slkunu tamamladk-tan sonra Babaeskiye dnm, imm-hatiplik, muallimlik ve ediplik yapmtr. Pirda eyh Hasan bin eyh Mehmed bin Bahadr Efendi (.1019/1610)14 hacca gidince, uhd, stanbul Kocamustafapaa Zviyesinde yerine eyh olmutur. 10 Geni bilgi iin bkz. Mahmud Cemleddin Hulv, Lemezt- Hulviyye ez-Lemezt- Ulviye, haz.:

M. Serhan Tayi, stanbul 1993, ss. 345-350; Bandrmalzde, Mirtut-Turuk, stanbul 1306, ss. 26-27; Hseyin Vassf, Sefne-i Evliy, Sleymaniye Ktp., Yazma Balar no: 2305-2309, c. III, ss. 93-94; M. Sadk Vicdn, , Tomr- Turuk- Aliyye (Tarikatler ve Silsileleri), haz.: rfan Gn-dz, Enderun Kitabevi, stanbul 1995, ss. 174-175; Tanman, agm, s. 533; Uluda, agm, s. 392.

11 Evliy elebi, Seyahatnme (Rmeli-Solkol-Edirne), haz.: smet Parmakszolu, K. T. B. Yay., Ankara 1984, s. 298; A. Bdi, age, c.III, s. 34.

12 Yakub Efendi, Germiyan (Ktahya)nn Emet ilesi eyhler Kynde dnyaya gelmitir. Knyesi Eb Yusuf, lakab Zeynl-slmdr. Uzun zaman zahir ilmine hizmet ettikten sonra, ulemnn bykleri ile sohbette bulunmu, onlardan feyz almtr. Grd bir rya zerine stanbula gelerek eyh Smbl Sinana dervi olmu, fakat onun veft etmesi zerine yerine geen Merkez Efendiye intisab ederek eyhlik iczeti ve hilfet almtr. Kocamustafapaa Smbl Derghnda 18 sene ird vazifesinden sonra 979/1571 ylnda ve-ft etmitir. Kabri, Kocamustafapaa Klliyesi iinde, Smbl Efendi trbesi ciavrndadr. Hakknda geni bilgi iin bkz. Yusuf Sinneddin, Tezkire-i Halvetiyye, Sleymaniye Ktp., Esad Efendi no: 1372, vr. 37a-b; Nevzde Atullah At, Hadikul-Hakik f Tekmileti-ekik (Zeyl-i ekik), haz.: Abdlkadir zcan, stanbul 1989, c. II, s. 204; Hulv, age, s. 477; Vassf, age, c. III, s. 280; Nazif Velikhyaolu, Smbliye Tarikat ve Kocamustafapaa Klliyesi, ar Yay., s-tanbul 2000, ss. 192-196.

13 uhdnin tasavvuf yoluna girii kaynaklarda yle anlatlr: Bir gece ryasnda maher gnn mhede edip, srat kprsn geerken byk bir skntya dm ve o srada eline yapan bir eyhin imdd ile srat imek hzyla gemi. Yllar sonra rifbillah Germiyn Yakub Efendi Rmeline gelirken Babaeskiye uram. uhd huzuruna giderek elini pm. Elini pnce ona, Grdn ryann zuhur etme zaman yakndr demi. Dikkatli-ce yzne baknca, ryasnda grd ztn o olduunu anlam. Hemen teslim olup, talebe-leri arasna girmi. Onunla birlikte stanbula giderek, sohbetlerinde bulunup, ondan terbiye grm. Bk. A. Bdi, age, c. III, s. 34.

14 eyh Hasan Efendi hakknda geni bilgi iin bk. Hulv, age, ss. 491-492; At, age, c. II, ss. 599-600; Mehmed Sreyy, Sicill-i Osmn, Matbaa-i mire, stanbul 1308, c. II, s. 129; Vassf, age, c. III, s. 284; Velikhyaolu, age, ss. 201-203.



209

eyh Hasan Efendinin veft haberi gelinceye kadar veklet hizmetini if etmi ve daha sonra Babaeskiye dnmtr. uhd, 1021/1612 tarihinde irtihl et-mekle Cedit Ali Paa Cmii hazresine defnedilmitir. Mezar tanda unlar yazldr:

Y Rabbi bir du ile her kim ederse yd ki cihnda kl an dild ber-murd

(Trih-i veft- eyh Muhammed ibn Fakir Mirz mte el-merhm e-eyh Muhammed e-ehr bi-uhd Efendi f evhir-i ehr-i cumdel-uhr min uhr sene ihd ve irn ve elf 1021)15. uhd mahlasyla Dvn vardr ve bir gazelinin son beyti yledir:

Muhabbet nmna lermdir uhd nicesi yrin Ki an hme-i kudretle yazm sni-i mutlak16

Ramazaniyye koluna bal uhd Muhammed Efendiye gelince, ir ve irfn shibi bir eyh olup, aslen Babaeskilidir. Nureddin Cerrh (.1133/1721-22) ile prdatr. Medrese ilimlerini ikml ettikten ve Kstendilli Ali Efen-diden17 seyr u slkunu tamamladktan sonra, ird hizmetinde bulunmak zere memleketi Babaeskiye gitmitir. Bu vazifede iken 1126/1714 senesinde veft etmitir. Cenb- Hak tarafndan Abdurrahm Rahmn lakabnn ken-disine verildiini sylemi ve nesir yazlarnda Abdurrahm imzasn kul-lanmtr18. Mridi Aleddin Ali Kstendilnin rifne kelimtn ieren bir eseri ile Tezkiresi, uhd mahlasl Dvn ve Telvht- Sbhniyye ve Mlhemt- Rabbniyye19 adl bir eseri vardr. Ayrca Lleburgazda Halvetiyyenin Reniyye besine bal Gleniyye 15 Fakir Mirza olu eyh Muhammedin vefat tarihidir. Merhm, uhd diye mehr olup,

1021 ylnn Cumdel-uhrsnn sonunda veft etmitir.. 16 A. Bdi, age, c. III, ss. 34-35. 17 Ali Kstendl, bugn Bulgaristanda olan Kstendilde domu ve orada yetimitir. Daha

sonra Lofaya giderek, Halvet-Ramazan eyhlerinden Lofal Fzl Ali Rm (.1095/1683)ye intisb etmi ve hizmetinde bulunarak tarikat dbn tekml etmitir. Bir ara stanbula gelerek Yedikuledeki Hac Evhad Tekkesinde postnin olmutur. Buradan Kstendil mftl grevine tayin edilmitir. Yerini eyh Abdlehad Nrinin halfesi H-seyin Efendi (.1105/1693)ye brakmtr, Bir mddet sonra da Kstendil mftlnden s-kdar Selmi Ali Efendi Tekkesi eyhliine tayin edilmitir. skdr Seyyid Ahmed Raf (.1170/1757), Sinob eyh Mustafa Efendi (.1166/1752), uhd eyh Muhammed Efendi (.1126/1714) nde gelen halfeleridir. 1143/1731 tarihinde veft eden Ali Kstendlnin kabri, Selmi Ali Efendi Tekkesinin hazresindedir. Bk. Vassf, age, c. V, s. 274; M. Baha Tanman, Selm Ali Efendi Tekkesi, DBA, c. VI, s. 492.

18 Bursal Mehmed Thir, Osmanl Mellifleri (OM), stanbul 1333, c. I, s. 97. 19 Bk. stanbul Bykehir Belediyesi Ktp., Osman Ergin Yazmalar No: 345.

Selami MEK


210

koluna ait Sancakdar Baba Derghnda tarikat yinlerinin icr edildiini20 ve yine ayn tarikatn Ukiyye koluna bal Aleddin Efendi Derghnda Salih Babann medfn olduunu da bilmekteyiz21.

2. Nakibendiyye

Muhammed Bahddin Nakibend (.791/1389) tarafndan kurulan Nakiben-dlik22, Krklareli merkezde ve Lleburgaz ilesinde kendisini gstermitir. yle ki, Krklareli merkezde Nakibendiyye tarikatna mensup Sinn Dede Zviyesi vardr ve bnisi hazresinde medfndur23. 1310 Tarihli Edirne Saln-mesinin verdii bilgiye gre ise, Lleburgazda Hasan Efendi Cmiinde Nak-ibend yinleri yaplmaktayd24. Nakibendiyye ile ilgili olarak son devir Nak eyhlerinden ve limlerin-den Lleburgazl Mehmed Eref Efendi (.1353/1935)yi burada zikretmek gerekir. Her ne kadar mrnn tamamn Lleburgazda geirmemi ise de, gerek burada ilk tahsilini yapmas ve gerekse burada veft etmesi hasebiyle hakknda bilgi vermeyi faydal buluyoruz. Mehmed Eref Efendi, 1255/1839 ylnda Lleburgazda domutur. Aslen Lofal bir aileden gelmektedir. Babas, Ali Kemal Efendi, lim bir zat olup, 1253/1837 ylnda Lleburgazda Sokullu Mehmed Paann ihy ettii medre-senin mderrisliine tayin olunmu, yirmi yl sre ile talebelerine ders okut-mutur. Mehmed Eref Efendi, ilk tahsilini babasndan tamamlamtr. Babas Ali Keml Efendi, hacca giderken 1271/1855 ylnda vefat etmesi zerine Mehmed Eref Efendi, yarda kalan tahsilini tamamlamak iin stanbula gel-mi, Trnoval Hasan Sdk Efendinin derslerine devamla, 1290/1872 ylnda iczet almtr. Zamann byk lim ve velisi Ahmed Ziyddin Gmhanevden tasavvuf dersleri okumu ve ondan da hilfet almtr. 1287/1870 ylnda Fatih Camii dersiamlna tayin edilmi, giderek derecesi ykseltilerek Sleymaniye Medreseleri Mderrisliine getirilmitir. Yksek seviyede eitli resm grevlere getirilen ve verilen grevleri baarl bir ekilde if eden Mehmed Eref Efendi, hilfetin irtibatn temin ve din bilgilerini - 20 1310 Tarihli Edirne Salnmesi, s. 520; A. Bdi, age, c. III, s. 30. 21 Bk. A.g.salnme, ayn yer; Machiel Kiel, Lleburgaz, DA, c. XXVII, s. 256. 22 Nakbendlik hakknda geni bilgi iin bk. Harrzde, Tbynu vesilil-hakik f beyni

selsilit-tarik, Sleymaniye Ktp., brahim Efendi No: 430, c. I, vr. 34b-40a; Vassf, age, c. II, s. 240; Hamid Algar, A Brief History of the Naqshbandi Order, Varia Turcica, stanbul 1990, c. XVIII, ss. 15-19. Ekrem In, Nakbendlik, DBA, c. VI, ss. 31-39.

23 Ahmed Bdi, age,c. III, s. 27. 24 Bk. A.g.salnme, ayn yer. A. Bdi, Hasan Efendi Cmiinin tekkeye evrilerek ierisinde

Nakibend yinlerinin yapldn kaydetmektedir. Bk. A. Bdi, age, c. III, s. 30.



211

retmek iin bir ara ine de gnderilmitir. Bundan dolay inli Hoca diye de anlmtr. Ahmed Ziyddin Gmhanevnin otuz yl hizmetinde bulunmu ve 1341/1922 ylna kadar da huzur dersleri mukarrirlii yapmtr. 29 Mart 1353/1935 ylnda Lleburgazda veft etmitir25.

3. Melmiyye-i Bayrmiyye

Hac Bayram Vel (.833/1430)nin mridlerinden olan Bursal Dede mer Sikkn (.880/1475) tarafndan kurulan Melmiyye-i Bayrmiyye26, Krklare-linin Vize ilesinde olduka etkili olmutur. yle ki burada Vizeli Aleddin Efendi (.970/1562-63), Gazanfer Dede Efendi (.974/1566-67), eyh Bl Dede ve eyh Hasan Efendi faaliyet gstermilerdir. Vizeli Aleddin Efendi (.970/1562-63), Hayrabolulu Ahmed Srbn (.953/1546)nn halfelerindendir. Rmelide Melmlii yaym olup, 970/1562-63 senesinde nimetler yurduna g etmitir27. Vizede zviyesi hazresinde medfndur28. Bu zttan, eyh Gazanfer Dede Efendi (.974/1566-67) feyz al-mtr29. Vizeli Aleddinin, Kaygusuz mahlasl iirleri de vardr. Ancak iirlerin-den bazlar Ahmed Srbnn ve mahlas dolaysyla da Kaygusuz Abdal (.1444?)n30 iirleriyle kartrlmtr. yle ki, her iki Kaygusuzun edas, 25 Sadk Albayarak, Son Devir Osmanl Ulems, stanbul 1996, c. III, s. 213; rfan Gndz,

Gmhanev Ahmed Ziyddin (Hayat-Eserleri-Tarikat Anlay ve Halidiyye Tarikat), Seha Ner., stanbul 1984, ss. 155-156.

26 Melmiyye, genellikle kaynaklarda Bayramiyyeden ayrlan ana kollardan birisi olarak ifade edilmekle birlikte, Vassf Efendi onu bir silsile ile emsiyye-i Bayramiyyeye balamtr (Bk. Vassf, age, c. II, s. 278). Melmiyye-i Bayrmiyye koluna mensup olanlar, emsiyye kolunun aksine ak ve cezbe yolunu benimsemiler, kalb zikre nem vermiler, tekke, tc, hrka vb. unsurlara kar kmlardr. Bu kol ierisinde pek ok cokun sf yetimi, fakat bir takm takn tutum ve davranlar sebebiyle devletin takibatna maruz kalm ve bir ok eyhleri de idam edilmitir. Bu kol giderek Ehl-i Snnet izgisinden uzaklam, i ve Btn bir karakter kazanmtr. Geni bilgi iin bkz. Abdlbaki Glpnarl, Melmlik ve Melmler, stanbul 1931, ss. 50-55; Osman Trer, Melmlie Dair, Trk Dnyas Aratrmalar, say: 39, Aralk 1985, ss. 25-51; Fuat Bayramolu-Nihat Azamat, Bayramiyye, DA, c. V, ss. 271-272.

27 Hulv, age, s. 592; Abdlbaki Glpnarl, Trk Tasavvuf iiri Antolojisi, nklap Yay., stanbul 2004, s. 117.

28 A. Badi, age, c. III, s. 39. 29 Him Emir Osman, Tarikatnme, Sleymaniye Ktp., Hasan Hsn Paa No: 758, vr. 31b-32a;

Nevzde Ataullah Ata, Hadikul-Hakik f Tekmileti-ekik (Zeyl-i ekik), Nr. Abdlkadir zcan, stanbul 1989, c. II, s. 87; Vassf, age, c. II, s. 332.

30 Kaygusuz Abdaln asl ad Aleddin Gaybdir. Baz iirlerinde Saray mahlasn kullan-mtr. Alanya Beyi Hsameddin Mahmudun olu olduu, II. Murad dneminde yaad, bir bey olu olduundan, genliinde iyi bir tahsil grd, bu arada avclk, okuluk gibi becerileri kazand sylenmektedir. Bekt eyhi Abdal Musann Elmaldaki tekkesinde 40 sene kulluk edip Kaygusuz lakabn alm, Msra gnderilmi ve orada Kasrul-Ayn Tek-

Selami MEK


212

vahdet anlay ve merebi, bu iirleri pek kolay ayrt edebilir31. Nitekim Gayb Sunullah Efendi, Sohbetnme adl eserinde bu hususa iretle, Kaygusuz Ab-dala hl glibdi, onun iin ou sz erata muhaliftir; primiz Kaygusuz Al-eddin ise, hle glib idi32 demektedir. iirlerinde her iki vezni de kullanan Vizeli Aleddin, daha ok pri Hac Bayrm- Vel gibi, hece veznini tercih etmi, bunun, mensbu olduu tarikatta geleneksellemesini salam ve kendinden sonra gelen airlere rnek olmu-tur. Mecmualarda dank halde bulunan iirleri Abdlbaki Glpnarl tarafn-dan toplanarak, Kaygusuz Vizeli Aleddin-Hayat-iirleri adyla 1933 ylnda yeni harflerle baslmtr. Bunun dnda baka eseri yoktur. rnek olmas mak-sadyla bir iirini nakletmek istiyoruz:

Hak yoluna giden gelsin Bulunmaz vuslat yoludur Hak seferi vardr bunda Bu yol hidyet yoludur Bu yolu hod buldu bulan Bulmayandr mahrum kalan Srat- mstakm olan imdi bu Ahmed yoludur Bu yoldur Hzr geldii Geliben beyn kld Hzr b- hayat bulduu Bu yol Muhammed yoludur Bu yoldur Ahmede gelen Cmle yoldan muhtr olan Gereklerden bki kalan Bu yol ol rahmet yoludur Budur Kaygusuz dedii lemin kaydn yedii Muhammed mras koduu

kesini kurmutur. Alev-Bekta edebiyatnn kurucusu olarak da kabul edilen Kaygusuzun, manzm ve mensr pek ok eseri bulunmaktadr. Geni bilgi iin bkz. Abdurrahman Gzel, Kaygusuz Abdal (Aleddin Gayb), Ankara 1981; a.mlf, Kaygusuz Abdaln Mensur Eserleri, Anka-ra 1983; smet Zeki Eybolu, Btn Ynleriyle Kaygusuz Abdal, stanbul 1992; Nihat Azamat, Kaygusuz Abdal, DA, c. XXV, ss. 74-76.

31 Glpnarl, Trk Tasavvuf iiri Antolojisi, s. 118. 32 Gayb Sunullah Efendi, Sohbetnme, Sleymaniye Ktp., H. Mahmud Efendi No: 3137, vr. 8b.



213

Bu yol ol devlet yoludur33 Vizeli Aleddinden feyz aldn daha nce belirttiimiz Gazanfer Dede Efendi (.974/1566/67), ilk nceleri deri tabaklama iiyle megl olmutur. Son-ralar bu ii brakarak tasavvvuf yoluna girmi, Ahmed Srbn (.952/1545)a intisb ederek iczet ve hilfet almtr. Gazanfer Dede, Vizede tarikat yaym olup, 974/1566-67 senesi balarnda dr- bekya irtihl ile zviyesi hazresine eyhi nezdinde defnedilmitir. Namazn ise dmd ve halfesi Him Seyyid Osman Efendi kldrmtr34. mm olmalarna ramen, sfiyye marifinde as-rn allmesi olarak ilh cezbelerle hret bulmutur. Vizeli Bl ve stanbulda Him Seyyid Osman Efendi de kendisinden feyz alanlar arasndadr35. Nitekim Him Seyyid Osman Efendi, Gazanfer Dede hakknda u medhiyeyi sylemitir:

Cmle evliynn serveri Prim Gazanfer Sultndr lerinde din rehberi Prim Gazanfer Sultndr Arullah seyrn klan Meydnnda selvn uran Hakka cnn kurbn klan Prim Gazanfer Sultndr ler yediler nnde Ba u cn vermi yolunda Muhammed mehdi dilinde Prim Gazanfer Sultndr Hm der ey Tlibn Gece gndz eylen fign Derdinize dermn olan Prim Gazanfer Sultndr36

Gazanfer Dede hakknda, o zaman Hamzavlere kar devletin iddetli bir ekilde tavr almas hakknda pek ok dedi-kodu olmutur37. Hatta vezir-i 33 Glpnarl, age, s. 123. 34 Bk. Vassf, age, c. II, s. 330. 35 Vassf, age, c. II, s. 332; A. Bdi, age, ayn yer. 36 Vassf, age, c. II, s. 328. 37 Bu konuda Halvet eyhlerinden Muhammed Nazm Efendi, mspet bir tavr sergileyerek

unlar sylemitir: Srbn Ahmedin halifelerinden Aleddin Vizevye mntesip olanlar, ikr olarak tarikat ayinini icr edip, cmlenin makbl ve mahbbu, kimsenin dahl ve taarruzu yoktur. Ka-smpaada Kulakszda zviyelerinde Seyyid Him Osman Efendi, Okmeydannda enitesi Hamdi

Selami MEK


214

azam, zamann eyhlislm Ebussud Efendiye Gazanfer Dede hakknda soru sormu, o da takibat gerektirecek bir durumun olmadn detayl bir e-kilde cevaplamtr38. Gazanfer Dededen inabet alanlar: eyh Bl Dede, eyh Hasan Efendi balca nemli ahsiyetler arasndadr. eyh Bl Dede (.?), epey zaman klarn gnln ihy etmi ve eyhin-den sonra bek yurduna gmtr39. eyh Hasan Efendi (.?), Vizeli olup, eyh Bl Dedenin oludur. Babas-nn veftndan sonra yerine gemitir40.

4. Bektiyye

Hac Bekt- Vel (.669/1270-71)ye nisbet edilen ve XIII. asrda Anadolu top-raklarnda tesis edilen Bektlik41, Krklarelinde Servet Efendi (.1314/1897) adl sfi ir, Babaeskide ise, Sar Saltuk Tekkesi ve burada eyhlik yapan Hac Rsih Hasan Dede (.?) ile temsil edilmitir. Servet Efendi (.1314/1897), asl ad Ahmed Tevfktir. Krklarelinde dn-yaya gelmitir. Abdsselam Bey adnda bir zabtiye neferinin olu ve rz Baba eyhi Tevfk Beyin enitesidir. Bektiyye tarikatna intisab etmitir. Ulm- cziyyeye mlik bir zt olup, Krklarelinde Mukvelt Muharriri (Noter) iken 1314/1897 senesinde irtihl etmitir42. Servet mahlasyla iirler yazmtr. u nat onundur:

Ey ehinh- emim buldun uluvv- rifati Leyle-i mircda grdn sery- vahdeti

Efendi ve stanbulda Helvy Baba demekle mehr olan eyh Yakub, Bayrm tarikat zere yn icr ederler. Kimsenin dahl ve taarruzu yoktur. Hussan kef ve kermetleri mehrdur. Bk. Osman T-rer, Osmanllarda Tasavvuf Hayat, Hediyyetl-hvn (Halvetlik rnei), nsan Yay., stanbul 2005, s. 455.

38 Bu cevap iin bk. At, age, c. II, s. 88; Vassf, age,c. II, ss. 332-334. 39 A. Bdi Efendi, eyh Bl Tekkesinin harap olup trbesinin mevcut olduunu kaydeder. 1310

Tarihli Edirne Salnmesinde ise, Vizede eyh Blnin tekke eklindeki trbesi vardr, ifadesi kullanlmaktadr. Bk. A. Bdi, age, c. III, s. 37; A.g.salnme, s. 545.

40 A. Bdi, age, ayn yer. 41 Hac Bekt- Vel ve Bektlik hakknda geni bilgi iin bk. Hac Bekt- Vel, Maklt, Ne.,

Esad Coan, stanbul 1986; Mehmed Mecd Efendi, ekik Tercemesi, haz.: Abdlkadir zcan, stanbul 1989, c. I, s. 44; J. Kingsley Birge, Bektlik Tarihi, ev.: Reha amurolu, stanbul 1991; E. Behnan apolyo, Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi, stanbul 1964, ss. 298-301; Y. Nuri ztrk, Tarihi Boyunca Bektailik, Yeni Boyut Yay., stanbul 1997; Baki z, Bektailik Nedir? (Bektailik Tarihi), Der Yay., stanbul 1997, A. Yaar Ocak, Bektlik, DA, c. V, ss. 373-379; Ekrem In, Bektlik, DBA, c. II, ss. 131-135.

42 A. Bdi, age, c. III, s. 28.



215

ntisbdr ki adlin yeter izzet ana ne Buldu Cibrl sitnn gibi bb- devleti rzn glzrna benzer mi ey mahbb- Hak Grm dem varsa vasfetsn riyz- cenneti Bu halvet phesiz ztnda yoktur sekran Var ise ahz eylemi lal-i lebinden lezzeti Y Reslallah h- Kerbelnn akna Eyleme mahrm efatdan bu ciz Serveti43

Babaeski merkeze gelince, burada ulu ztlardan Sar Saltukun44 merkadlerini ieren ahap tekkeden baka tekke ve zviye yoktur. Seyahatn-me shibine gre, bu tekke Bekt tekkesi olmakla birlikte dervileri azdr. Vakflar a gzl kimselerin eline gemitir45. Sar Saltuk Tekkesi, 1241/1826 tarihinde yani Vaka-i Hayriyede yklan Bekt tekkelerinden biridir. Bins nceleri kgir iken, yklmas zerine 1283/1866 tarihinde ahap olarak yaplm ve Edirnede Sezy Derghnda mukim Dervi Mehmed eyh olarak tayin edilmitir. Daha sonra Bekt baba-larndan Krklarelili Hac Rsih Dedeye tevch olunmutur46. Hac Rsih Hasan Dede, Krklarelili olup, Bektiyye tarikat mntesiple-rindendir. lk ilimleri tahsilden sonra Pr Evine (Nevehir Hac Bekta Tekkesi) gitmi ve daha sonra birok memleketi gezdikten sonra, mrnn sonlarnda Sar Saltuk Tekkesine eyh olmutur. Tecerrd leminde burada vaktini geir-mekte iken irtihl etmekle47 mezkr tekkenin hazresine defnedilmitir48. u nutuk onundur:

Gaflet etme ey tlib-i hakkat rif-i billh ol budur nashat

43 Ayn yer. 44 A. Badi, Sar Saltuk denilen ztn bir makmnn Yunanistan idaresinde bulunan Korku ada-

snda olduu gibi bunun dnda be mahalde de makmnn bulunduunu, tarih adan pek incelendiini, bu ztn hangi memlekette kimin soyundan hangi tarihde domu ve Babaes-kiye ne zaman gelmi, hangi tarikata mensup imi, ka tarihinde vefat etmi olduuna dair bir kayda rastlamadn, bu tekkedeki Sar Saltuk kabrinin aya ucunda mefr bir ta par-asna mahkk bir el resmi olduunu ve Hristiyan milletinin bu kabri Ayanifule diye yd ettiini ifade etmektedir. Bkz. A. Bdi, age, c. III, s. 33.

45 Evliy elebi, age, s. 298. 46 A. Bdi, age, c. III, s. 33. 47 A. Bdi Efendi, mezkr eserinde Rsih Efendinin veft tarihini (...) eklinde bo brakmtr.

Bk. A. Bdi, age, c. III, s. 35. 48 A. Bdi, age, ayn yer.

Selami MEK


216

Muhammed Aliye syledi ey yr Bunu Hasan Hseyine yetr var Ali Zeynel-Bkr mezheb-i Cafer Tak Nak Asker Mehdnin ey yr Hac Dervi Hasan Rsih demidir Evliy tarki doru gelmidir49

Burada yeri gelmiken hemen ifade edelim ki, Bekt tekkeleri faaliyetle-rini Vaka-i Hayriyye yani Yenieriliin ortadan kaldrlmasna kadar (1826) srdrmtr. Zira Bektlik 2 Zilhicce 1241/8 Temmuz 1826 tarihinde alnan bir kararla yasaklanm ve alnan karar gereince gemii altm yldan fazla olan tekkeler dier tarikatlarn mehatna devredilirken, altmdan az olanlarn yklmas, babalar ve mridler itikadlarn dzeltinceye kadar eitli mahallere srlmeleri emredilmitir50. Sultan II. Mahmud ise alnan bu kararlarla ilgili olarak sadece muhdes olanlarn deil, btn tekkelerinin kapatlmas ve Bekt-liin tamamen ortadan kaldrlmasn istemitir. Bunun zerine baz Bekt tekkeleri tamamen, bazlar ksmen yktrlmtr51. Nitekim Bektlik aratrmalar ile tannm olan Batl bilgin Hasluck, Seyyah Sladeden naklen, 1826da Edirne civrnda II. Mahmud tarafndan 16 tekkenin kapatlp eyasnn msadere edildiini belirterek bir ksmnn adn vermektedir. Edirne bata olmak zere, Gelibolu, Uzunkpr, Kean, Enez, Krklareli, Babaeski, Pnarhisar, Karacaolan, Tekirda civarnda varln ha-ber verdii bu tekkelerin eyhleri ve ne tr faaliyetlerde bulunduklar hakknda ise herhangi bir malumat vermemektedir52. Babaeski Sar Saltuk (Eski Baba) Tekkesi ve Pnarhisar Binbir Oklu Tekkesi ite bu yktrlan tekkelerdendir. Eski Baba Tekkesi, Krklareli Babaeskide olup, Bektliin mehr ermilerinden Sar Saltukla zdeletirilmitir. Burada yatan dervi Seluklular dneminde yaadndan, Eski Baba adn almtr. Asl ad erif Hzr Muhammed Buhardir. Sar Saltuk olarak tannr. Ayrca 49 A. Bdi, age, ayn yer. 50 Ahmed Rasim, Osmanl Tarihi, stanbul 1328-30, c. IV, ss. 1830-33; rfan Gndz, Osmanllarda

Devlet-Tekke Mnasebetleri, Seha Ne., stanbul 1984, s. 142; Ylmaz Soyyer, XVIII-XIX. Yzyl-larda Bektlik-Devlet likileri, Araylar nsan Bilimleri Dergisi, Yl: 1, say: 1 (1999), s. 75 vd.

51 J. Kingsley Birge, age, ss. 88-91; Ylmaz Soyyer, Osmanl Devletinin Son Yzylnda Bekt-lik: Bekt Tekkelerinin Kapatl ve Bektliin Yasakl Yzyl, Araylar nsan Bilimleri Dergisi, Yl: 1, Say: 2 (1999/2), ss. 35-66.

52 Bk. F. W. Hasluck, Bektilik Tetkikleri, ev.:, Ragb Hulusi (zden), haz.: Mehmet Kanar, s-tanbul 2003, ss. 22-25; Belks Temren, Bektiliin Eitsel ve Kltrel Boyutu, K. B. Yay., Ankara 1994, s. 256.



217

burada bir de Kaygusuz Tekkesi vardr53. Pnarhisar Binbir Oklu Tekkesine gelince, bu tekke Krklaelinin birka kilometre yaknndadr. Bugnk Erenler Kyndedir. 1826 ylnda II. Mahmud bu Bekt tekkesini de kaldrtmtr. Ancak buradaki Binbir Oklu Ahmed Babann trbesi son zamanlara kadar bir ziyaret yeri olmutur. Tekke, XX. asrn balarnda iftliktir. 1847de buraya giden Jochmus, tekkeyi, kurucu-sunu ve niteliini belgelendirmitir54. O. Nuri Peremecinin, Edirne Tarihi adl eserinde Bekt olarak kaydetti-i55 bir ahs da vardr ki, o, Hasb Ahmed Efendi (.1287/1870)dir. Ahmed Efendi, Edirnede eyh elebi Mahallesinde dnyaya gelmi ve uzun yllar Krklarelinde yaamtr. 1287/1870 ylnda Krklarelinde veft etmitir. iirle-rinde de Bekt motifleri grlen irin kabri, Krklarelinde Kara Omur Me-zarlndadr56. Bir gazelinin son beyti yledir:

Hals ol var Hasb sen de irk ihfdan Muhibb hnednn rehber brhn haktr hak57

5. Sadiyye

Kuds civarnda doup, Urfaya bal Birecik Kasabasnda irtihl eden Sadeddin Cibv (.700/1301) tarafndan tesis edilen Sadlik58, Krklarelinde Krklar Tekkesi ile temsil edilmitir. Ahmed Bdi Efendinin verdii bilgiye gre, Krklareli merkezde Sadiyye tarikatna mensup Krklar Tekkesi olup, bu tekkeyi 1260/1844 tarihinde Krkkilise Muhassl Hac Ali Paa bin ettirmitir.59 Krklareli ve evresinde, yukarda zerinde durduumuz tarikat, tekke ve sfilerin dnda, hayatlar hakknda malumat bulunmayan pek ok velinin kabirleri de bulunmaktadr. Bunlardan Krklareli merkezde Hamidiyye Mahal-lesinde bulunan Oyuk Tepe zerinde byk ztlardan Be Babann ve tepenin 53 Hasluck, age, s. 27; Abdurrahim Dede, Bat Trakyada Bektailik ve Bektailik Hakknda Ariv ve

Ktphanelerimizde Bulunan Yazma Eserler, Hac Bekta Veli Turizm Dernei Yay., Ankara 1977, s. 49.

54 Hasluck, age, s. 27; Baki z, age, s. 340. 55 Bkz. Osman Nuri Peremeci, Edirne Tarihi, stanbul 1940, s. 284. 56 Peremeci, age,ayn yer; Rdvan Canm, Edirne irleri, Aka Yay., Ankara 1995, s. 438. 57 Peremeci, age, ayn yer. 58 Sadeddin Cibv ve Sadlik hakknda geni bilgi iin bk. Harrzde, age, c. II, vr. 129b-138b;

Vassf, age, c. I, ss. 342-370; Said Aykut, Sadeddin Cibv, SGAD, c. VII, ss. 246-247; Ekrem In, Sdlik, DBA, c. VI, ss. 391-396.

59 A. Bdi, age, c. III, s. 27.

Selami MEK


218

altnda Kaygusuz Sultan ile tekke ierisinde Sar Saltuk, Fetih Cmii havlisin-de de Ahmed adl Eski Babann kabirleri vardr.60 Lleburgaz merkezde ise, Hkmet Diresi yaknnda Kgir Saat Kulesi altnda Zindan Baba, Kprbanda Fere Baba Derghnda Sancakdar Baba, Gzi Cmiinde Gzi Karaca Ali Bey, stanbul Yolu Tekkesinde dris Baba, Alaca Mescid Mahallesinde Murad Baba, Cedid Mslim Mahallesinde Der-man Baba, Hseyin Bey Mahallesinde Kabristanlkta sitneli Deli Ahmed Aa medfn olup, kabirleri ziyret edilmektedir.61 Yine ayn salnmeye gre Vizede de, skender Paa vakfndan harcamalar karlanan akll Tekkesi halihazrda ihy edilmektedir.62.

Sonu

almamzda grlmtr ki, Krklareli ve evresinde Halvetiyye, bu tarikatn Cemliyye besine bal Snbllik, Ahmediyye besine bal Ramazanlik ve Uklik, Reniyye besine bal Glenlik, Nakibendiyye, Melmiyye-i Bayrmiyye, Bektiyye ve Sadiyye olmak zere toplam 9 tarikat etkili olmu-tur. Yine Krklareli ve buraya bal merkezlerde Snbliyyeden uhd Mu-hammed Efendi, Ramazaniyyeden uhd Muhammed Efendi, Nakibendiyyeden Mehmed Eref Efendi, Melmiyye-i Bayrmiyyeden Vizeli Aleddin Efendi, Gazanfer Dede Efendi, eyh Bl Dede, eyh Hasan Efendi ve Bekta elebi, Bektiyyeden Servet Efendi, Hac Rsih Hasan Dede, Hasib Ahmed Efendi olmak zere toplam 11 sf faaliyet gstermitir. Bu sfilerden byk bir ksmnn Melmiyye-i Bayrmiyye ve Bektiyye tarikatna mensup olmalar dikkatlari ekmektedir. Krklareli ve evresindeki tekke ve zviyelere gelince, Halvetiyyenin Snbliyye koluna bal uhd Muhammed Efendi Tekkesi, Ramazaniyye koluna bal uhd Muhammed Efendi Tekkesi, bir Glen dergah Sancakdar Baba Dergh, Uklii temsilen Aleddin Efendi Dergh, Naki-bendilii temsil eden Sinan Dede Zviyesi ve Hasan Efendi Cmii Tekkesi, Melmiyye-i Bayrmiyyeyi temsil eden Vizeli Aleddin (Kaygusuz) Tekkesi, Bekti tekkeleri olarak Sar Saltuk (Eski Baba) Tekkesi ve Binbir Oklu Tekkesi, Sadiyyeyi temsil eden Krklar Tekkesi, hangi tarikat temsil ettikleri tespit edi-lemeyen akll Tekkesi ve Fere Baba Dergh olmak zere toplam 12 tekke 60 1310 Tarihli Edirne Salnmesi, s. 520. 61 Ayn eser, ss. 520-521. 62 Ayn yer.



219

faaliyet gstermitir. Bu tekke ve zviyelerden Hasan Efendi Cmii dnda hemen hepsi yklm olup, gnmze ulamamtr.

Bibliyografya 1310 Tarihli Edirne Salnmesi. Abdurrahim Dede, Bat Trakyada Bekta-

ilik ve Bektailik Hakknda Ariv ve Ktphanelerimizde Bulunan Yazma Eserler, Hac Bekta Veli Turizm Dernei Yay., Ankara 1977.

Ahmed Bdi Efendi, Riyz- Belde-i Edirne, c. III, Beyazt Devlet Ktp., Genel No: 10393.

Albayrak, Sadk, Son Devir Osmanl Ulems, c. III, stanbul 1996.

Algar, Hamid, A Brief History of the Naqshbandi Order, Varia Turcica, stanbul 1990, c. XVIII, s. 15-19.

Ardel, Ahmed, Krklareli, slm An-siklopedisi (A), c. VI, s. 764.

Aslanapa, Oktay, Osmanl Devri Mima-risi, stanbul 1986.

Ata, Nevzde Ataullah, Hadikul-Hakik f Tekmileti-ekik (Zeyl-i ekik), c. II, Nr. Abdlkadir zcan, stanbul 1989.

Aykut, Said, Sadeddin Cibv, SGAD (Sahabeden Gnmze Allah Dostlar), c. VII, s. 246-247.

____, eyh mer Halvet, SGAD, c. VII, s. 291-292.

Azamat, Nihat, Kaygusuz Abdal, DA, c. XXV, s. 74-76.

Bandrmalzde, A. Mnib, Mirtut-Turuk, stanbul 1306.

Bayramolu, Fuat, Azamat, Nihat, Bayramiyye, DA, c. V, s. 271-272.

Byklolu, Tevfik, Trakyada Mill Mcdele,c. I-II, Ankara 1987.

Birge, J. Kingsley, Bektlik Tarihi, ev. Reha amurolu, stanbul 1991.

Bursal Mehmed Thir, Osmanl Mel-lifleri (OM), c. I-III, stanbul 1333.

Canm, Rdvan, Edirne irleri, Aka Yay., Ankara 1995.

Dursunkaya, A. Rza, Krklareli Vilayetini Tarih, Corafya, Kltr ve Eski Eserleri Ynnden Tetkik, Krklareli 1947.

Evliy elebi, Seyahatnme (Rmeli-Solkol-Edirne), haz.: smet Parmakszolu, K. T. B. Yay., Ankara 1984.

Eybolu, smet Zeki, Btn Ynleriyle Kaygusuz Abdal, stanbul 1992.

Gayb Sunullah Efendi, Sohbetnme, Sleymaniye Ktp., H. Mahmud Efendi No: 3137.

Glpnarl, Abdlbaki, Melmlik ve Melmler, stanbul 1931.

____, Trk Tasavvuf iiri Antolojisi, nklap Yay., stanbul 2004.

Gndz, rfan, Gmhanev Ahmed Ziyddin (Hayat-Eserleri-Tarikat Anlay ve Halidiyye Tarikat), Seha Ner., stanbul 1984.

Gndz, rfan, Osmanllarda Devlet-Tekke Mna-sebetleri, Seha Ne., stanbul 1984.

Gzel, Abdurrahman, Kaygusuz Abdal (Aleddin Gayb), Ankara 1981.

____, Kaygusuz Abdaln Mensur Eserleri, Ankara 1983.

Hac Bekt- Vel, Maklt, ne. Esad Coan, s-tanbul 1986.

Harrzde, M. Kemleddin Efendi, Tbynu vesilil-hakik f beyni selsilit-tarik, I-III, Sleymaniye Ktp., brahim Efendi No: 430-432.

Hasluck, F. W., Bektilik Tetkikleri, ev., Ragb Hulusi (zden), haz.: Mehmet Kanar, stan-bul 2003.

Him Emir Osman, Tarikatnme, Sleymaniye Ktp., Hasan Hsn Paa No: 758.

Hulv, Mahmud Cemleddin, Lemezt- Hulviyye ez-Lemezt- Ulviye, haz.: M. Serhan Tayi, stanbul 1993.

In, Ekrem, Bektlik, DBA, c. II, s. 131-135. ______, Nakbendlik, DBA, c. VI, s. 31-39. ______, Sdlik, DBA, c. VI, s. 391-396.

Selami MEK


220

nciciyan, L., Osmanl Rumelisinin Tarih ve Corafyas, Trc. H. D. Andreasyan, Gneydou Avrupa Aratrmalar Dergisi, stanbul 1976, say: 4-5, s. 136-137.

Karaam, Nazif, Btn Ynleriyle Krklareli ve leleri, stanbul 1970.

Kiel, Machiel, Lleburgaz, DA, c. XXVII, s. 256.

Mansel, Arif Mfid, Trakyann Kltr ve Tarihi, stanbul 1938.

Mehmed Mecd Efendi, ekik Tercemesi, c. I, haz.: Abdlkadir zcan, stanbul 1989.

Mehmed Sreyy, Sicill-i Osmn, I-V, Matbaa-i mire, st. 1308.

Mert, zcan, Krklareli Kitabeleri, stan-bul niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Dergisi, stanbul 1971, say: 25, s. 155-162.

Ocak, A. Yaar, Bektlik, DA, c. V, s. 373-379.

ngren, Reat, Osmanllarda Tasavvuf (Anadoluda Sfiler, Devlet ve Ulem, XVI. Yzyl), z Yay., stanbul 2000.

z, Baki, Bektailik Nedir? (Bektailik Tarihi), Der Yay., stanbul 1997.

ztrk, Y. Nuri, Tarihi Boyunca Bektailik, Yeni Boyut Yay., stanbul 1997.

Peremeci, Osman Nuri, Edirne Tarihi, stanbul 1940.

Rasim, Ahmed, Osmanl Tarihi, c. I-IV, stanbul 1328-30.

Soyyer, Ylmaz, Osmanl Devletinin Son Yzylnda Bektlik: Bekt Tekke-lerinin Kapatl ve Bektliin Ya-sakl Yzyl, Araylar nsan Bilim-leri Dergisi, Yl: 1, Say: 2 (1992/2), s. 35-66.

______, XVIII-XIX. Yzyllarda Bektlik-Devlet likileri, Araylar nsan Bi-limleri Dergisi, yl: 1, say: 1 (1999), s. 75.

apolyo, E. Behnan, Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi, stanbul 1964.

imek, Selami, XVIII ve XIX. Asrlarda Edir-nede Tasavvuf ve Tarikatlarn Genel Du-rumu, EKEV Akademik Aratrmalar Dergisi, Yaz 2004, Yl: 8, Say: 20, ss. 259-276.

Tanman, M. Baha, Halvetlik, DBA, c. III, s. 533.

______, Selm Ali Efendi Tekkesi, DBA, c. VI, s. 492.

Temren, Belks, Bektiliin Eitsel ve Kltrel Boyutu, K. B.Yay., Ankara 1994.

Tuncel, Metin, Krklareli, Diyanet slm Ansiklopedisi (DA),c. XXV, s. 479.

Trer, Osman, Melmlie Dair, Trk Dn-yas Aratrmalar, Say: 39, Aralk 1985, ss. 25-51.

______, Osmanllarda Tasavvuf Hayat, Hediyyetl-hvn (Halvetlik rnei), nsan Yay., stanbul 2005.

Uluda, Sleyman, Halvetiyye, DA, c. XV, s. 392-394.

Vassf, Osmanzde Hseyin, Sefne-i Evliy- Ebrr, c. I-V, Sleymaniye Ktp., Yazma Balar No: 2305-2309.

Velikhyaolu, Nazif, Smbliye Tarikat ve Kocamustafapaa Klliyesi, ar Yay., stanbul 2000.

Vicdn, M. Sdk, Tomr- Turuk- Aliyye (Tarikatler ve Silsileleri), haz.: rfan Gn-dz, Enderun Kitabevi, st. 1995.

Yusuf Sinneddin, Tezkire-i Halvetiyye, Sley-

maniye Ktp., Esad Efendi No: 1372.

Documents

Kirklareli̇nde Tari̇katlar Ve Tekkeler