Kitapta yer alan makalelerin orijinal yaztltfl:

0 rOC}'I\OpCTBe JleKIIHJ! B CBepJVIOBCKOM YHHBepcHrere 11 V!IOJI511919 r.

0 gosudarstve Lektsia v Sverdlovskom universitete 11 lulya g.

Devlet Dzerine 11 Temmuz 1919 giinii Sverdlovsk Universitesi'nde verilen konferans.

PE'ib IlEPE,[l CJlYIIIATEnJIMV! CBEP,[lJlOBCKOfO YHV!BEPCV!TETA, OTIIPABJ15110I.l1VIMV!C51 HA <DPOHT,

24 OKT515P511919 r.

Re� Pered Slu�atelyami Severdlovskogo iiniversiteta, otpravlyayu�imisya na front.

24 Oktabra 1919.

Cepheye yollanan Sverdlovsk Universitesi iigrencilerine sesleni�. 24 Ekim 1919.

DEVLET UZERiNE ! -I 1 V. i. Lenin

I I Rusradan (:eviren I Mazlum B e yhan I I

I

11 Yordam Kitap: 261 • Devlet Dzerine • V. i. Lenin • ISBN 978-605-172-107-1

t:;:eviri: Mazlum Beyhan • Kapak ve lf Tasarrm: Sava� t;:ekic;

1 Sayfa Diize11i: Giiniil Goner • Birinci Bas1m: Ocak 2016

I © Mazlum Beyhan; 2015; © Yordam Kitap, 2015 I

��rdam Kitap Basm ve Yaym ;ic. Lt�. �ti. �:;:fika No: ��;���-- - -·-----' <;:atalc;e�me Sokag1 Genda� Han No: 19 Kat:3 34110 Cagaloglu - Istanbul I Tel: 0212 528 19 10 • Faks: 0212 528 19 09

W: www. yordamkitap.com • E: info@yordamkitap. corn 1-www.face�o:k�om/Yordam�Itap • w:Jwitter.com/Yordam��ap

I Basla: Yazm Basm Yaytn Matbaac1hk Turizm Tic.Ltd.�ti. (Sertifika No: 12028)

1 I.O.S.B. c;:evre Sanayi Sitesi 8. Blok No:38-40-42-44

I. B a�a�ehir - Istanbul

Tel: 0212 5650122

I i

-· -- ·----· ------- DEVLET UZERiNE

iyiNDEKiLER

DEVLET OZERiNE (ll TEMMUZ 1919 GUXU SVERDLOVSK ONiVERSiTESi'NDE VERiLEN KONFERANS) ...

EK: CEPHEYE YoLLANAN SVERDLOVSK UNiVERSiTESi 0GRENCiLERiNE SESLENi�, 24 EKiM 1919 . 47

DEVLET UZERiNE

(11 TEMMUZ 1919 GUNU SVERDLOVSK UNiVERSiTESi'NDE

VERiLEN KONFERANS)

Y. M. Sverdlov'un giri�imiyle 1918 plmda Komunist Par­

tisi Merkez Komitesine bagh olarak ac;:Ilan ajitatiir ve egit­

men yeti�tirme kurslan, sonraki y!llarda nitelik degi�tirerek

Parti kadrolanmn yeti�tirildigi, "Sverdlovsk Komunist Dni­

versitesi" ad1yla c;:ah�maya ba�lad1. Bu universiteye buyuk

iinem veren V. i. Lenin, universitenin kurulu�u ve egitim

programmm olu�turulmasiyla bizzat ugra�t1 ve 11 Temmuz

1919 ile 29 Agustos 1919 gunleri bu universitede devlet uze­

rine iki ders verdi (ikinci dersin kay1tlan bulunamami�tlr).

Lenin 24 Ekim gunu de, yine Sverdlovsk Dniversitesi'nde,

universitenin cepheye yollanan iigrencilerine seslenmi�tir.

(Bkz.: Toplu Yapztlar, c. 39, s. 239-247-475)

10

Yolda�lar, Diizenleyip bana ilettiginiz programa gore,

bugiin devlet konusunu ele alacagtz. Konuya ne kadar yakm oldugunuzu, devlet konusunda neler bildiginizi, bilmiyorum. Yamlmtyorsam dersleri­niz yeni ba�lad1 ve siz bu konuyu sistematik olarak ilk kez bugiin ele alacaksmtz. Durum boyleyse, bu zor konudaki bu ilk derste, biiyiik olasthkla, yapacag1m a<y1klamalann dinleyicilerimin <yogu i<;:in yeterince a<ytk, anla�Il1r olmasm1 saglayama­yacaglm. Sonu<;: eger boyle olursa, kaygllanmaym. <;:iinkii devlet konusu, en <yetrefil konulardan bi­ridir, hatta belki de burjuva bilim insanlan, ya­zarlan ve filozoflannm en i<;:inden <;:tkllmaz hale getirdikleri konulardan biridir. Bu baktmdan bu sorunun, bir hamlede, iistelik de boylesine ktsa bir soyle�ide, biitiiniiyle anla�tlmasl beklenmeme­lidir. Bu ilk soyle�imizden sonra anla�tlmayan ya da size yeterince a<ytk gelmeyen yerleri, buralara ikinci, ii<;:iincii, dordiincii kez doniip ek okuma­lar, ozel <yah�malar ve soylqiler yaparak anla�l­hr, a<ytk hale getirebilmemiz i<;:in bir kenara not edin. Bir kez daha bulu�abilecegimizi ve bu so-

11

runlara ili�kin dii�iince ah�veri�i yaparak en c;:ok hangi noktalann yeterince ac;:1k ve anla�Il1r olma­digmi saptayabilecegimizi umuyorum. Yine, bu soyle�imizin ve dersimizin tamamlayiCISl olarak Marx ve Engels'in hie;: degilse en onemli yapitlan­m okumak ic;:in belli bir zaman ay1rabileceginizi de umuyorum. Kaynak kitaplar listelerinde gore­bileceginiz bu temel yap1tlan Sovyet okullanyla, Parti okullanmn kitaphklannda -ki sizin de var boyle bir kitaphgmiZ- ogrencilerin hizmetine SU­nulan ders kitaplan ic;:inde bulacagm1zdan ku�­kum yok. Ve yine buralarda baZI boliimlerdeki ac;:Iklamalann karma�1khg1 ilk ag1zda kimileri­nizi korkutacaktu. Bir kez daha uyarmak isterim ki, bu sizi kaygiland1rmasm. Birinci okumada anla�Ilmaz gelen yeri, bir sonraki okumada ya da daha sonra konuya biraz farkh bir yoniinden yakla�tigimzda anladigmiZI goreceksiniz. <;:unkii bir kez daha yineleyeyim: bu, oylesine karma�Ik, burjuva bilim insanlan ve yazarlan tarafmdan oylesine kordiigiim haline getirilmi� bir konudur ki, devlet sorununu kavramak, sindirmek, devlet iizerine ac;:1k, saglam bir kanaat edinmek isteyen herkesin, konuya tekrar tekrar donerek onu farkh ac;:Ilardan ele almas1 ve iizerinde etrafhca dii�iin-

12

mesi gerekir. Bu, politikamn oylesine koklii, oyle­sine temel bir sorunudur ki, yalmzca �u anda hep birlikte ic;:inde yapdigimiz fuhnah devrim giin­lerinde degil, en sakin, ban�c;:Il donemlerde bile her giin her gazetede yer alabilecek her ekonomik ya da siyasal konuya ili�kin olarak devlet nedir, devletin ozii, onemi ve anlam1 nedir, kapitalizmi pkmak ic;:in sava�an partimizin, komiinistlerin partisinin devlete kar�1 tavn nedir gibi sorular baglammda siirekli olarak devlet sorunuyla kaq1 kar�1ya gelecek, her giin degi�ik nedenlerle bu so­runa doneceksiniz. Ve en onemlisi, devlet iizerine okumalanmzm, bu konuya ili�kin ald1gmiz ders­lerin ve yapt1gm1z sohbetlerin sonucunda, devlet sorununa kendi ba�m1za, bagimsizca yakla�ma becerisi geli�tirmeniz gerekiyor; c;:iinkii bu sorun hasimlanmzla soyle�i ve tarh�malanmzda en de­gi�ik nedenlerle, en kiic;:iik sorunlar vesilesiyle, en beklenmedik baglamlarda kaqm1za c;:1kacak. Bu konuda kendi ba�m1za c;:oziimlemeler yapabilme­yi ogrenmeniz durumunda, ancak bu durumda, kendinizi inanc;:lanmzda yeterince saglam gorebi­lir ve bu inanc;:lan ne zaman olursa olsun ve kimin oniinde olursa olsun, yeterince ba�anyla savuna­bilirsiniz.

1 3

2.

Bu klsa uyandan sonra asd soruna gec;:iyorum: devlet nedir, nastl dogmu�tur ve kapitalizmi biitii­niiyle ytkmak ic;:in miicadele eden i�c;:i sm1fl par­tisinin, komiinistlerin partisinin devletle ili�kisi temelde nasd olmahdu?

Burjuva bilim, felsefe, hukuk, ekonomi politik ve gazetecilik c;:evrelerince, bilerek ya da bilmeye­rek, devlet sorunu kadar karma�tk hale getirilmi� bir sorunun daha zor bulunacagmt daha once de soylemi�tim. Bu sorun, giiniimiizde bile, stk s1k din sorunuyla kan�tmhr. Ve stk s1k, yalmz­ca dinsel ogretilerin temsilcileri degil (onlardan bu dogal olarak beklenir), ama kendilerini dinsel onyargtlardan kurtardtgmt savunan insanlar bile, devlet sorunu gibi ozel bir sorunu din sorunuyla kan�hrarak, ideolojik, felsefi yakla�Im ve temel­lendirmelerle, devletin, ic;:inde insanhgm varhgm1 siirdiirdiigii ilahi bir giic;: olduguna, yamnda insa­na insamn olmayan, ona kendi dt�mdan verilmi� �eyler getiren ya da getirebilecek olan dogaiistii, tannsal kaynakh bir giic;: olduguna ili�kin karma­�tk bir ogreti in�a etmeye c;:ah�tyorlar. Ve belirtme­miz gerekir ki, bu ogreti somiiriicii smiflann, bii­yiik toprak sahipleri ve kapitalistlerin c;:tkarlanyla

14

oyle Slki ili1lki i'rindedir, oylesine onlann �lkar­lanna hizmet eder, burjuvazinin temsilcilerinin ah�kanhklanna, bilimlerine ve tiim dii�iince diin­yalanna oylesine derinden niifuz etmi� durumda­du ki, kendilerinin dinsel onyargtlan oldugu fik­rini �iddetle reddeden ve devlet meselesine biitiin onyargtlardan kurtulmu� olarak bakabildiklerin­den pek emin olan Men�eviklerle Eser'lerin1 dev­let kavrayt�lan da i�inde olmak iizere, her alanda, her adtmda bunun kalmhlanna rastlayabilirsiniz. Devlet sorununun bu denli karma�1k, �etrefil bir hale getirilmesinin nedeni, bunun, egemen stmf­lann 'rtkarlarmt ba�ka biitiin sorunlardan daha fazla ilgilendiren bir sorun olmastdu (bu konuda geri �ekilip yerini btrakabilecegi tek alan, ekonomi biliminin temelleridir). Devlet ogretisi, toplumsal ayncahklan, somiiriiyii, kapitalizmin varhgt­m hakh �tkarmaya yarar. Bu baktmdandtr ki, bu konuda tarafstzhk beklemek ve bilimsel olduklan iddiastm ta�tyan insanlann size saf bilimin gorii�­lerini yansttttklanm dii�iinerek konuya yakla�­mak yanh�lann en biiyiigii olur. Konuyu yeterin­ce inceler, sorunun derinlerine irierseniz, devlete, devlet ogretisine ve devlet teorisine ili�kin olarak,

Eser - (Ru s<;a) Sotsialist-Revoliutsioner k!saltmasi . -�ev.

15

bu sorununun farkh sosyal smrflar arasmdaki bir sava� sorunu oldugunu ve bu sava�m devlete, dev­letin rolii ve onemine ili�kin birbiriyle <;:arpr�an gori.i�lere yanstdrgmr goreceksiniz.

Sorunu bilimsel bir yakla�rmla ele alabilmek i<;:in, tarih i<;:inde devletin nasll dogdugu ve geli�­tigi konusuna i.isti.inkori.i de olsa bir goz atmamrz gerekiyor. Toplumbilimsel bir sorun olarak devlet sorununa ger<;:ekten gi.ivenilir bir yakla�rm ah�­kanhgr elde etmek i<;:in, aynntrlar ytgrm i<;:inde bogulup gitmeden, konuya ili�kin birbiriyle <;:atl­�an bin bir farkh gorii� i<;:inde yolunu yitirmeden, soruna ger<;:ekten dogru, ger<;:ekten bilimsel a<;:rdan yakla�abilmek i<;:in temel tarihsel ili�kilere bak­mak, en onemli �eydir. Temel tarihsel ili�kiler hi<;: unutulmadan, her sorunun tarih i<;:inde nasll dog­duguna, geli�im si.irecinde hangi ana a�amalardan ge<;:tigine ve ti.im bunlann sonucu olarak onun �u anda neye doni.i�ti.igi.ine, ne olduguna bakmak ge­rekir.

Devlet sorununa ili�kin olarak, Engels'in Aile­nin, Ozel Miilkiyetin ve Devletin Kokeni kitabmr okuyup inceleyeceginizi umanm. i<;:inde rastgele yazllmr� tek bir ci.imle bulunmayan bu kitap, <;:ag­da� sosyalizmin temel yaprtlanndan biridir; ora-

16

daki her ciimleye giivenebilirsiniz, her ciimlenin dev ol<;:ekte tarihsel ve siyasal verilere dayanarak yaZ1ldigma giivenebilirsiniz. Kitabm biiti.in bo­li.imlerinin aym a<;:tkhk ve anla�tltrhkta olmadi­gma ku�ku yok; baZl boliimler, belli ol<;:iide tarih, ekonomi bilgisine sahip olmayt gerektiriyor. Ama bir kez daha yineleyeyim: Kitabt okudugunuzda hem en anlamazsamz bu sizi tela�land1rmasm. He­men herkesin ba�ma gelen bir durumdur bu. Ama ilgi duydugunuz bir anda ana yeniden dondiigi.i­niizde, hepsini degilse bile onemlice bir boli.imi.ini.i anladtgmtzt goreceksiniz. Burada bu kitab1 anma­mm nedeni, ele aldtgmtz konuya ili�kin dogru bir yakla�Im sergilemesidir. Devletin nastl dogdugu­nun tarihsel a<;:tklamastyla ba�lar, Engels'in kitab1.

Bu soruna, ornegin kapitalizmin ortaya <;:tkt�t, insamn insan tarafmdan somi.iri.ilmesi, sosyaliz­min ortaya <;:tkt�l ve onu hangi ko�ullann ortaya <;:tkardigt tiiri.inden oteki bi.itiin sorunlara oldugu gibi, ancak sorunun bi.iti.ini.ini.in geli�im tarihini inceleyerek dogru ve gi.ivenilir bi<;:imde yakla�a­biliriz. Bu soruna ili�kin olarak her �eyden once devletin her zaman var olmadtgt noktasmt gozden ka<;:trmamamtz gerekiyor. Devletin olmadtgt za­manlar vardt. Toplum nerede, ne zaman smtflara

17

boli.indii, somiirenlerle somiiriilenler nerede, ne zaman ortaya <;:Iktlysa, devlet de orada ve o zaman ortaya <;:1kt1.

insanm insan tarafmdan somiiriilmesinin ilk bi<;:imi, toplumun kole sahipleri ve koleler olarak smiflara aynlmasmm ilk bi<;:imi ortaya <;:1kana dek ataerkil aile -ya da zaman zaman adlandml­digl bi<;:imiyle- klan ailesi (klan: soy, kabile, soya dayah topluluk) vard1. Bu ilkel zamanlann izleri, pek <;:ok ilkel halkm ya�ammda bugiin de belirgin bi<;:imde varhgm1 siirdiirmektedir. ilkel ki.iltiirler iizerine hangi yap1ti elinize ahrsamz alm, toplu­mun heniiz kole sahipleri ve koleler diye boliinme­digi, �u ya da bu ol<;:iide ilkel komiinizme benzeyen bir doneme ili�kin betimlemelere, tamkhklara, amlara rastlayacaksm1z. 0 zamanlar devlet, yani sistematik bask! uygulama ve bu yolla insanlara diz <;:oktiirme ayg1t1 yoktu. Devlet, i�te bu ozel bas­k! ayg1t1mn ad1du.

insanlann, geli�melerinin heni.iz en alt basa­magmda bulundugu ve vah�i tammma yakm ko­�ullar i<;:inde, kii<;:iik soylar halinde ya�ad1g1, gii­niimiiz toplumuyla arasmda binlerle ifade edile­cek yillann bulundugu o ilkel toplum doneminde, devletin varhgma ili�kin herhangi bir belirti yok-

18

tur. 0 donemde geleneklerin, otoritenin, saygmm ve soyun ya�hlanmn elinde bulunan bir iktidann egemenligine tamk oluyoruz. Bu iktidar hakkrmn bazen -o donemlerde bugiin oldugu gibi ezilme­yen, e�itlikten uzak ko�ullar i<;:inde bulunmayan­kadmlann elinde olduguna da rasthyoruz, ama hi<;:bir yerde ba�ka insanlan yonetmek i<;:in, salt bu ama<;:la, hepinizin bildigi silahh askeri birlikler, hapishaneler ve ba�kalanmn iradesine zorla bo­yun egdirmenin benzer biitiin oteki ara<;:lan gibi -ki bunlann tiimii devletin oziinii olu�turur- sii­rekli ve sistemli bir baskr ve �iddet aygrtmdan ya­rarlanan ozel bir grup insan gormiiyoruz.

Dinsel ogretiler denilen �eylerden, kurnazhk­lardan, felsefi kurgulardan ve burjuva bilginlerin­ce kurgulanan degi�ik dii�iincelerden uzakla�rr ve sorunun oziine yonelirsek, devletin toplumdan ay­n�mr� bir yonetim aygrtmdan ba�ka bir �ey olma­drgmr goriiriiz. Nerede yonetmekten ba�ka i�leri olmayan boyle bir ozel insan grubu ortaya <;:rkar ve bunlar yonetmek i<;:in, hapishaneler, ozel silah­h miifrezeler, askeri birlikler vb. yoluyla gii<;: kul­lanarak, iradelerini kmp insanlan dize getirmek i<;:in ozel bir baskr aygrtma gereksinim duyarlarsa, orada devlet ortaya <;:rkmr� demektir.

19

Ama devletin olmadigi, toplumun ve onu bir arada tutan gene! bagm devamhhgmm, disipli­nin ve <;:ah�ma di.izeninin; gelenek ve gorenekle­rin giiciiyle, otoriteyle ya da klamn ya�hlannm ya da -o donemlerde yalmzca erkeklere e�it olmakla kalmaytp <;:ogu kez daha da yiiksek bir konuma sahip olan- kadmlann saygm konumlanyla sag­landigi ve yonetmekte uzmanla�m1� ozel bir insan grubunun olmadigi bir donem vard1. Tarih bize gosteriyor ki, insanlan bask! altma almanm ozel bir ayg1h olarak devlet, toplumun s1mflara boliin­diigii, bir grup insanm otekilerin emegine siirekli el koydugu, bir grup insamn otekileri somiirdiigii yerde ve zamanda ortaya <;:Ikmi�hr.

Toplumdaki bu s1mflara boliinme ger<;:ekligi, temel bir tarihsel olgu olarak her zaman olanca a<;:Ikhgiyla goz oniinde bulundurulmahdir. Binler­ce yil boyunca, istisnas1z turn iilkelerde, turn top­lumlann geli�mesi gene! bir kanuniyet, bir diizen ve tutarhhk i<;:inde olmu�tur. Buna gore ilkin, soy­lulann olmadigi, ataerkil, ilkel, s1mfs1Z bir toplum soz konusuydu. Bunu, kolelerin ve kale sahipleri­nin oldugu koleci toplum diizeni izledi. Giiniimiiz Avrupa'smm biitiinii, bu a�amalardan ge<;:erek bugiine gelmi�tir. Koleci toplum iki bin y1l once

20

diinyaya egemen olmu�tur. Diinyamn geri kala­mndaki halklann da biiyiik <;:ogunlugu yine bu a�amalardan ge<;:mi�tir. Diinyanm daha az geli�­mi� baz1 halklannda, koleligin izlerine giini.imiiz­de de rastlanmaktad1r. Ornegin Afrika' da kolelik bir kurum olarak varhg1m bugiin de siirdiirmek­tedir. Kole sahipligi ve kolelik, tarihteki ilk biiyiik sm1fsal boliinmeydi. ilk gruptakiler yalmzca bii­tiin iiretim ara<;:lanna (yani topraga ve o sualar az say1da ve <;:ok ilkel de olsalar <;:qitli aletlere) degil, insanlara da sahiptiler. Bunlara kole sahipleri de­niliyor, emekleri kaq1hgmda hi<;:bir �ey almadan <;:ah�anlarsa, koleleri olu�turuyordu.

Bu yapry1 tarihte bir ba�ka yap1 izledi: feo­dalizm. Kolelik, geli�me siireci i<;:inde, iilkelerin biiyiik <;:ogunlugunda toprak koleligine (serflige) donii�tii. Temel toplumsal boliinme, feodal beyler­toprak kolesi koyliiler (serfler) �eklindeydi artlk. Boylece insanlar arasmdaki ili�ki bi<;:imi degi�ti. Kole sahipleri, koleleri kendi mallan gibi goriiyor­lar, bu tutumu gii<;:lendiren yasalar da, koleleri tii­miiyle kole sahibinin mi.ilkiyetinde olan hirer mal gibi degerlendiriyordu. Toprak koleleri a<;:Ismdan sm1fsal bask! ve bag1mhhk aynen devam etmekle birlikte, toprak sahipleri- feodaller koyliilere birer

21

mal gibi sahip degillerdi; onlarm yalmzca emek­leri i.izerinde, belli yiiki.imliili.ikleri yerine getirme zorunluluklan i.izerinde hak sahibiydiler. Serfli­gin, uygulamada, ozellikle de oteki i.ilkelerden <;:ok daha kaba bir bi<;:imde ve <;:ok daha uzun siirdi.igi.i Rusya' da, hepinizin bildigi gibi, kolelikten hi<;:bir farkl yoktu.

Sonralan, ticaretin geli�mesi, di.inya 6l<;:egin­de pazann ortaya <;:1kmas1 ve para dola�tmmm bi.iyi.imesiyle feodal toplum i<;:inde yeni bir sm1f olarak kapitalistler stmft dogdu. Maldan, malm degi�iminden ve paranm egemen hale geli�inden, sermayenin egemenligi dogdu. XVIII. yi.izyll boyunca, daha dogrusu XVIII. yiizyll sonlann­dan ba�laytp bi.itiin bir XIX. yiizy1l boyunca ti.im di.inyada devrimler oldu ve Batl Avrupa'nm bi.i­ti.in i.ilkelerinde feodalizme son verildi. Bu i� en son Rusya' da ger<;:ekle�ti. 1861 yllmda Rusya' da da bir devrim oldu ve bunun sonucunda bir top­lumsal yap1dan bir ba�ka toplumsal yaptya, fe­odalizmden kapitalizme ge<;:ildi. Bu yeni yap1da da toplumun smtflara aynlmt�hg1 devam ediyor, feodalizmin degi�ik izleri ve kalmtllan varhgl­m si.irdi.iri.iyordu, ama smtflara boli.inmi.i�li.ik bir ba�ka bi<;:im almt�tl.

22

Sermaye sahipleri, yani topragm, fabrikalann, i.iretim evlerinin sahipleri, ti.im i.ilkelerde hep hal­km ufac1k bir kesimini olu�turmu�lardu ve bu du­rum bugi.in de boyledir; ne var ki halkm ti.imi.ini.in emegi onlann emrindedir; boylelikle de bu bir avw;: insan, c;:ogunlugunu proletaryamn, hayatla­nm ancak c;:ah�arak, emek gi.ic;:lerini satarak kaza­nabilen i.icretli i�c;:ilerin olu�turdugu ti.im emekc;:i y1gmlanna hi.ikmeder, zulmeder ve onlan somi.i­ri.irler. Feodalizm doneminde dagmtk halde ve bi.i­yi.ik bask1 altmda bulunan koyli.ilerin onemlice bir boli.imi.i kapitalizme gec;:i�le birlikte proletaryaya doni.i�i.irken, daha ki.ic;:i.ik bir boli.imi.i de kendileri i�c;:i kiralayan varhkh koyli.ilere doni.i�erek kmal burjuvaziyi olu�turdular.

Toplumlann, koleligin ilkel bic;:iminden serfli­ge, ardmdan da kapitalizme gec;:i�i �eklindeki bu temel olguyu hep goz oni.inde bulundurmahsmiZ. <;:i.inki.i turn siyasal ogretilerin dogru degerlendi­rilebilmesi, bunlann neye ili�kin olduklanmn ve asil soylemek istediklerinin ne oldugunun anla�I­labilmesi, ancak bu temel olgunun hie;: unutulma­masi ve ondan bir ana c;:erc;:eve olu�turulmastyla mi.imki.indi.ir. Zira insanhk tarihinin koleci, feo­dal ve kapitalist olarak adlandmlan ve her biri on-

23

!area, yii.zlerce ph kucaklayan bu bii.yii.k donem­lerinden her biri oyle farkh siyasal bi<;:imler, oyle farkh siyasal ogretiler, dii.�i.inceler ve devrimlerle doludur ki, bii.tii.n bu olaganii.stii <;:qitliligi ve bu devasa farkhhg1 -ozellikle de burjuva bilim in­sanlan ve politikaCilanmn siyasal ogretileri, fel­sefeleri vb. ile ili�kili olanlanm- kavrayabilmeniz, ancak toplumlarm s1mflara boliinmesi olgusuyla s1mfsal egemenlik bi<;:imindeki degi�meleri temel ipucu olarak elde bulundurmamz ve ekonomik, si­yasal, dinsel, manevi vb. tiim toplumsal sorunlara bu a<;:1dan bakmamzla miimkii.ndii.r.

Devlete eger bu temel bolii.nme a<;:Ismdan ba­kacak olursamz, daha once de soyledigim gibi, toplumun Simflara boliinmesinden once devle­tin var olmad1gmi goreceksiniz. Devletin ortaya <;:1kmas1 toplumun s1mflara bolii.nmesiyle oldu; s1mfh toplum gii.<;:lendik<;:e, devlet de gii.<;:lendi. Onlarca, yii.zlerce ii.lkenin koleci, feodal ve kapi­talist toplum yap1lanndan ge<;:tigini ve bugii.n de ge<;:mekte oldugunu tarihten biliyoruz. Bu iilke­lerin her birinde muazzam tarihsel degi�iklikler ya�anmasma kar�m, insanhgm koleci toplumdan feodalizme, oradan da kapitalizme ge<;:i�iyle ilgi­li ve giiniimiizde de kapitalizme kar�1 diinya <;:a-

24

pmda verilen sava�la ilgili ya�anan onca siyasal degi�imlere ve devrimlere kar�m gori.ilen �ey her zaman devletin dogu�udur. Yalmzca ya da he­men hemen yalmzca yonetmekle ugra�an ya da i�i gi.icii ba�hca olarak yonetmek olan bir grup insandan olu�an devlet, toplumdan ayn�m1� bel­li bir ayg1t olarak var olmu�tur. insanlar yoneti­lenler ve yonetme uzmanlan -toplumun tepesine <;:tkanlar, yoneticiler, devleti temsil edenler- ola­rak boliinmii�lerdir. btekileri yoneten bu aygtt, bu insan grubu, elinde her zaman belli baskt ve fiziksel gi.i<;: kullanma ara<;:lan bulundurur: in­sanlar iizerindeki bu gii<;: kullanma araCI ilkel bir sopa olabilecegi gibi, kolelik donemine ozgii biraz daha geli�mi� silahlar ya da orta<;:aga ozgii ate�li silahlar ya da nihayet XX. yiizytlm teknik muci­zelerine ve <;:agda� teknolojinin son ba�anlanna dayanan en geli�mi� silahlar da olabilir. $iddet uygulama yontemleri degi�ti, ama devletin oldu­gu her toplumda her zaman, yoneten, emreden, egemen olan bir grup insan hep var oldu ve bun­lar egemenliklerini kaybetmemek i<;:in her zaman fiziksel baskt aygttlna, her donemin teknik diize­yine denk dii�en �iddet uygulama aygttlna sahip oldular. Sozii edilen bu genel olgulan dikkatle

25

inceleyerek ve srmflar yokken, somi.irenler ve so­mi.iri.ilenler yokken nic;:in devletin de olmadrgmr ve nic;:in smtflann ortaya c;:rkmasryla birlikte dev­letin de ortaya c;:rktrgrm kendimize sorarak, an­cak bu yolla, devletin ozi.ine ve anlamma ili�kin sorumuza ac;:rk, kesin bir yamt bulabiliriz.

Devlet, bir smrfm ba�ka srmflara hi.ikmetme aygrtrdrr. Toplumda smrflann heni.iz olmadrgr, insanlann bi.iyi.ik bir qitligin ilkel ko�ullann­da c;:ah�trklan, emegin i.iretkenliginin en di.i�i.ik oldugu ko�ullarda c;:ah�trklan, ilkel insamn en kaba, en ilkel bir var olu� ic;:in gerekli arac;:lan gi.ic;:li.ikle elde edebildigi kolelik oncesi donemde, toplumun geri kalamm yoneten ve egemenligi altmda tutan ozel bir insan grubu ortaya c;:rkma­mr�tr; c;:rkamazdr da. Toplumun smrflara boli.in­mesinin ilk bic;:imi olarak koleci toplum yaprsr ortaya c;:rktrgmda, ancak bu durumda ve en kaba bic;:imiyle tanmsal emege yogunla�mr� belli bir smrf, ki.ic;:i.ici.ik de olsa belli bir i.iretim fazlasr or­taya c;:rkarabildiginde ve bu ki.ic;:i.ici.ik i.iretim faz­lasr kolenin en koti.i ko�ullarda varhgmr si.irdi.ir­mesi ic;:in mutlak bir �ekilde zorunlu olmayrp da kale sahibinin eline gec;:tiginde ve boylelikle kale sahipleri smrfmm durumu gi.ic;:lendiginde bu du-

26

rumunun giivence altma almabilmesi i<;:in devle­tin ortaya �1kmas1 zorunluydu.

<;:1kti da: Koleleri yonetme gii� ve imkanlanm kole sahiplerinin ellerine btrakan, koleci devlet ay­gttlydt bu. Toplum da, devlet de o malar bugiinkii boyutlanndan �ok daha kii<;:iiktiiler ve bugiinle kar�Ila�tmlamayacak ol<;:iide cthz ileti�im ara<;:­lanna sahiptiler; bugiinkii ileti�im ara�lanyla o donemdekiler arasmda biiyiik fark vard1. Daglar, umaklar, denizler �imdi olduklanndan �ok daha biiyiik, a�Ilmaz engellerdi; bu yiizden de devlet �ok dar cografi smular i�inde ortaya <;:tkt1. Gore­li olarak dar smular i<;:inde, smuh bir eylemliligi olan, teknik a�tdan zaytf bir devlet aygttlydt bu; ama yine de basktyla koleleri kole olarak tutan, toplumun bir kesimini ezen, insanlara zulmeden bir aygtt vard1. Toplumun daha biiyiik kesimini oteki kii<;:iik kesim i<;:in sistemli olarak <;:ah�mak zorunda buakmak, ancak siirekli bir bash aygi­ttyla miimkiindiir. Smiflar yokken, boyle bir ay­gtt da yoktu. Toplumun stmflara boliinmesi ve bu boliinmenin biiyiiyiip kokle�mesiyle birlikte her yerde ozel bir de kurum ortaya <;:Iktl: devlet. Devletin bi<;:imleri inamlmaz bir �e�itlilik gosteri­yordu. Daha koleci donemde, eski Yunan ve Roma

27

gibi zamamn en ilerici, en kiiltiirhi, en uygar i.il­kelerinde, ti.imiiyle kolelige dayanan degi�ik devlet bi�imleri kar�1m1za y1k1yor. Daha o zamanlardan monaqiyle cumhuriyet, aristokrasiyle demokrasi arasmda farklar ortaya <;:1kmaya ba�lam1�t1. Mo­naqi tek ki�inin iktidan; cumhuriyet, iktidann se�ilmi�lerin elinde olmast; aristokrasi goreli ola­rak kii�i.ik bir azmhgm iktidan; demokrasi, halk iktidan demektir (demokrasi sozciigi.i, Grek�ede halk iktidan anlammdadu). Tiim bu farkhla�ma­lar kolelik doneminde ortaya <;:tkt1. Yine de, arala­nndaki bi.iti.in farklara kaqm, koleci zamanlann devleti, ister monar�i olsun ister cumhuriyet, ister aristokratik ister demokratik devlet olsun, koleci bir devletti.

Bi.iti.in antik �ag tarihi derslerinde, hirer devlet yap1s1 olarak monaqiyle cumhuriyet arasmdaki mi.icadeleden soz edildigini duyacaksm1z. Oysa olaym ozi.i, kolelerin insan saydmamastydt: Yurt­ta� degil, ins an say!lmtyordu koleler. Roma hu­kuku onlan hirer e�ya olarak goriiyordu. insam, onun ki�iligini koruyan oteki yasalar �urada dur­sun, insan oldiirmenin yaptmmlanm belirleyen yasalar bile koleleri kapsamtyordu. Yalmzca kole sahiplerini koruyordu bu yasalar, <;:i.inki.i yalmzca

28

onlar her ti.irlii hakka sahip yurtta�lar olarak ga­riili.iyordu. ister monaqi olsun ister cumhuriyet: Monar�i, kale sahiplerinin monar�isi; cumhuriyet, kale sahiplerinin cumhuriyetiydi. Biitiin haklar­dan yalmzca kole sahipleri yararlamyordu. Kole­lerse, yasalara gore birer e�yaydt; kolelere istenildi­gi kadar �iddet uygulanabilecegi gibi, oldi.iri.ilme­leri de su� sayllmtyordu. Koleci cumhuriyetlerin i<;: yapllanmalan farkhydt: Aristokratik cumhuriyet de vard1, demokratik cumhuriyet de. Aristokratik cumhuriyette ayncahkh ki.i<;:iik bir kesim se�imle­re katilabiliyordu. Demokratik cumhuriyette her­kes katllabiliyordu se�imlere; ama koleler dt�mda herkes; yani bi.iti.in kole sahipleri. Devlet sorununu en fazla aydmlatan, devletin ozi.ini.i olanca �tplak­hgtyla gasteren, bu yi.izden de asla unutulmamas1 gereken temel nokta budur.

Devlet, bir Slmfm ateki Slmflan bash altma almasm1 saglayan, diger bi.iti.in stmflan bir stmfa boyun egdiren bir makinedir. Bu makine farkh �ekillerde olabilir. Koleci bir devlet bir monar­�i olabilecegi gibi, aristokratik bir cumhuriyet ya da hatta demokratik bir cumhuriyet bile olabilir. Uygulamada yonetim bi<;:imleri birbirinden bi.iyi.ik farkhhklar gostermekle birlikte, i�in azi.i hep aym

29

kahyordu: Kolelerin hi<;:bir haklan yoktu, onlar hep ezilen s1mfti, insandan saydmiyorlardi. Aym durumu feodal devlette de gori.iyoruz.

Somiiri.ini.in bi<;:im degi�tirmesi, koleci dev­leti feodal devlete doni.i�ti.irdii. bnemi, anlam1 biiyiik bir olayd1 bu. Koleci toplumda kolenin hi<;:bir hakki yoktu; kole, insandan saydmiyor­du. Feodal toplumda, koyliiniin topraga baghhg1 soz konusuydu. Feodal diizenin en temel ozelligi, koyliini.in topraga bagh sayilmasidu (o donemde koyliiliik niifusun <;:ogunlugunu olu�turuyordu, kentlerde niifus pek azd1). Toprak koleligi hu­kuku, serflik kavram1 da buradan gelmektedir. Koylii, belirli gi.inlerde, toprak beyinin kendisi­ne b1raktigi toprakta kendi hesabma <;:ah�abilir, diger giinlerdeyse efendisi i<;:in <;:ah�ud1. S1mfh toplumun ozi.inde bir degi�iklik yoktu: Toplum, Slmf somiiriisiine dayamyordu. Biitiin haklan elinde tutanlar, yalmzca toprak sahipleriydi; koy­liilerinse hi<;:bir hakki yoktu. Pratikte koyliilerin durumlanyla koleci devletin kolelerinin durum­lan arasmda fark yok gibiydi. Yine de ozgi.irliige kavu�malan i<;:in koyliilerin oniinde daha geni� bir yol a<;:Ilmi�ti; <;:iinkii toprak kolesi, serf, toprak sahibinin dogrudan mah sayilm1yordu. Zama-

30

mmn bir boliimiinii kendi topragmda <;:ahijarak ge<;:irebiliyor, deyim yerindeyse bir ol<;:iide ken­di kendine ait bulunuyordu. Degiijimin ve ticari ili�kilerin geliijerek daha geni� ol<;:ekler almasryla feodal yapr gitgide <;:oziiliir, daglluken, koyliilii­giin de ozgiirliik halkalan giderek daha geni�le­di. Feodal toplum, koleci topluma gore her zaman daha karma�rk yap1da bir toplumdu: Her �eyden once ticaretin ve sanayinin geli�mesi i<;:in biiyiik olanaklara sahipti ve bu durum, o sualarda bile kapitalizme yol a<;:abilmi�ti. Orta<;:agda feodal diizen egemendi. Ama burada da farkh devlet bi­<;:imleri soz konusuydu: Burada da monaqi ve <;:ok daha e1hz bir bi<;:imde goriilse de burada da cum­huriyet vard1; ama toplumun egemenleri olarak kabul edilenler yalmzca feodal toprak beyleriy­di. Toprak kolesi koylii biitiin siyasal haklardan mutlak bir 11ekilde yoksundu.

Kolelikte de feodalizmde de, kii<;:iik bir azm­hgm, kuvvete ba�vurmakslZln biiyiik <;:ogunluk iizerinde egemenlik kurabilmesi miimkiin degildi. Tarih, ezilen s1mflann baskr ve zuliim diizenlerini devirme giri�imleriyle doludur. Koleligin tarihini okudugumuzda, kolelikten kurtulu� i<;:in verilen sava�lann onlarca yrl siirdiigiinii ogreniyoruz. Yeri

31

gelmi�ken belirteyim, kapitalizmin boyundurugu­

na kaq1 gen;:ek bir mucadele veren tek parti olan Alman komiinistleri, kendilerine Spartakistler adl­m, iki bin y1l kadar onceki en biiyiik kole ayaklan­malanndan birinin onde gelen kahramanlanndan Spartakus'iin admdan alm1�lard1r. Tiimiiyle kole­lige dayanan ve giiciine giic;: yetmez gibi goriinen Roma imparatorlugu, silahlanarak Spartakiis'un onderligi altmda biiyiik bir ordu olu�turan koleler­den darbe iistune darbe yiyerek biiyiik sarsmtllar ya�am1�t1r. Sonunda koleler yenilmi�ler, yakala­narak sahipleri tarafmdan i�kenceden gec;:irilmi�­lerdir. Sm1fh toplumlann biitiin tarihi bu tiirden ic;: sava�larla doludur. Ben demin bu ic;: sava�lann kolelik doneminde ya�anm1� en biiyiiklerinden bi­rini ornek verdim burada. Feodalizm donemi de ba�tan sona bu tiirden koylii ayaklanmalanyla do­ludur. Ornegin Almanya' da Ortac;:ag' da koyliilerin toprak beylerine kaq1 ba�kaldmlan geni� boyutlar kazanarak iki s1mf arasmda -toprak sahipleri ve koyliiliik- bir ic;: sava�a donii�tii. Hepiniz Rusya' da koyliilerin toprak sahiplerine kar�1 ayaklanmalan­mn benzer pek c;:ok ornegini biliyorsunuz.

Egemenliklerini siirdiirebilmek, iktidarlanm koruyabilmek, biiyiik bir halk kesimini kendileri-

32

ne bagh ve boyun eger durumda tutabilmek i<;:in

toprak sahipleri, insanlan belli yasalar ve kural­larla baglayacaklan bir ayg1ta sahip olmak zorun­daydllar. Tiim bu yasalar, diizenlemeler esasta tek bir �eye, toprak sahiplerinin toprak kolesi koylii­ler iizerindeki iktidarlanmn siirmesini saglamaya yonelikti. Rusya' da ya da hala feodal diizenin ege­men oldugu geri kalm1� Asya iilkelerinde devletin bi<;:imi degi�se ve monaqi ya da cumhuriyet olsa da, burada sozii edilen iktidar araCI feodal devlet­ti. Devlet monar�i oldugunda tek ki�inin iktida­n soz konusuyken, cumhuriyette, feodal toplum i<;:inden w;:ilmi� toprak sahiplerinin �u ya da bu ol<;:iide katlhmlanyla ger<;:ekle�en bir iktidar soz konusuydu. Feodal toplumda oyle bir Slmfsal bo­liinme vard1 ki, toplumun en biiyiik kesimi, -top­rak kolesi koyliiler, serfler- bir avw;: denilebilecek kadar kiic;:iik bir azmhga, toprak sahiplerine, her baklmdan bag1mh durumdaydllar.

Ticaretin ve mal degi�iminin geli�mesi yeni bir s1mfm, sermayedarlar s1mfmm geli�mesiyle sonuc;:land1. Sermayenin dogu�u, orta <;:ag sonla­nnda, Amerika'nm kqfedilmesinden sonra diinya ticaretinde muazzam ba�anlann kaydedilmesiyle, degerli metaller birikiminin biiyiimesiyle, altmm

33

ve giimii�iin degi�im aran olmas1yla ve para do­la�tmmm aym ellerde biiyiik zenginliklerin birik­mesi olanagm1 saglamas1yla gen;:ekle�ti. Giimii� ve altm, biitiin diinyada zenginlik simgesi olarak kabul edildi. Toprak sahipleri sm1fmm ekonomik giicii azahrken, yeni stmfm, sermayenin temsilci­lerinin giicii bi.iyiidi.i. Ve toplum yeniden yapllan­dl. Bu yeni yapllanmada biitiin yurtta�lar sozde birbirine e�itti; toplumdaki eski, kale sahipleri­koleler boliinmesi ortadan kalkmt�tl; kimin ne tiir sermayesi (yani ozel miilkiyet hukukuna da­yah toprak sahibi mi, yoksa emek giiciinden ba�ka hi<;:bir �eyi olmayan bir yoksul mu) olduguna ba­ktlmakstzm, yasalar oniinde herkes e�itti. Yasalar herkesi aym �ekilde koruyordu; miilkii olmayan, emek giiciinden ba�ka hi<;:bir �eyi olmayan, gide­rek yoksulla�an, her �eyini kaybederek proleterle­re donii�enlerin kotii niyetli kalkt�malanna kaqt, miilki.i ve miilk sahiplerini koruyordu.

Boyledir kapitalist toplum. Bunun aynntllanna girmeyecegim. Parti prog­

ramtm ele aldtgm1zda bu konuya donecek ve kapi­talist toplumun karakteristik ozelliklerinin neler oldugunu goreceksiniz. Kapitalist toplum, eski toprak koleligi diizenine, feodalizme ozgiirliik

34

slogamyla karp <;:Ikti. Ne var ki bu, miilk sahiple­ri i<;:in bir ozgi.irliikti.i. Feodal di.izen XVIII. yi.izyll sonlan, XIX. yi.izyd ba�lannda -Rusya'da biraz daha ge<;:: 1861 yllmda- yikllmca, feodal devletin yerini, "biiti.in halka ozgi.irli.ik" slogamm yi.ik­selten, biitiin halkm iradesini temsil ettigini one siiren ve bir s1mf devleti oldugunu yads1yan ka­pitalist devlet ald1. Ve bu noktada tiim halkm oz­giirliigii i<;:in sava�an sosyalistlerle kapitalist devlet arasmda, Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin yara­tllmasma yol as:an ve bi.iti.in dunyay1 kapsamakta olan bir miicadele ba�lad1.

Di.inya sermayesine kaq1 ba�latilan miicadele­yi anlamak i<;:in, kapitalist devletin oziinii kavra­mak i<;:in, kapitalist devletin feodal devlete kaq1 ozgiirliik slogamyla sava�a girdigini hatulamak gerekir. Feodalizmin ortadan kalkl�1, kapitalist devlet temsilcileri i<;:in ozgi.irliik anlamma ge­liyordu; toprak koleligi di.izeninin yikllmasi ve koyliilerin kurtulmahk kar�1hg1 satm ald1klan topraklann tarn mi.ilkiyetine ya da obrok2 kaqi­hgi klsmi mi.ilkiyetine sahip olma imkanma ka­vu�malan da onlann amacma hizmet etti. Nasll

2 Obrok - (Rus� a) Rusya'da, toprak kiileligi diineminde dt�anda bir i�te �ah�an kiiyliiniin, bagh oldugu toprak sahibine ya da devlete yapttgt ayn i ya da nakdi iidenti. -�ev.

35

olu�mu�, ne yolla edinilmi� olursa olsun mi.ilki­yeti koruyan ve kutsayan devletin de mi.ilkiyetin kokenine, ne yolla elde edildigine aldm� ettigi yoktu; 'riinki.i devlet ozel mi.ilkiyet i.izerine ku­rulmu1?tu. Gi.ini.imi.izi.in ti.im uygar devletlerinde koyli.iler ozel mi.ilk sahiplerine di:ini.i1?ti.iler. Top­rak sahibinin topragmm bir boli.imi.ini.i ki:iyli.iye buakmas1 durumunda bile devlet topragm para­Sill! odeyerek toprak sahibini odi.illendiriyor, ozel mi.ilkiyeti koruyordu. Ozel mi.ilkiyet bi.iti.ini.iyle benim korumam altmda der gibiydi sanki devlet. Her bi'rimde i:izel mi.ilkiyeti koruyan, destekle­yen, ona arka 'rlkan devlet, bu mi.ilkiyet hakklm bi.iti.in ti.iccar, sanayici ve imalat<;:llara tamyordu. Ve ozel mi.ilkiyete dayah, sermaye iktidanna da­yah, mi.ilksi.iz i�<;:ilerin ve emek<;:i koyli.i yigmla­nnm bi.iti.ini.iyle boyun egdirilmesine dayah bu toplum, kendisinin ozgi.irli.igi.i temel alan bir top­lum oldugunu soyleyebiliyordu! Toprak koleligi di.izenine kaq1 mi.icadele ederek mi.ilkiyet i:izgi.ir­li.igi.ini.i ilan eden bu toplum, ozellikle de devletin gi.iya art1k bir s1mf devleti olmaktan <;:Ikmasiyla ovi.ini.iyordu.

Oysa devlet eskiden oldugu gibi, yoksul koyli.i­li.igi.in ve i�<;:i s1mfmm bash altmda tutulmasma

36

yardlffiCl olan bir aygtttl; ozgiirliik, goriinii�teydi. Genel oy hakhm ilan eden devlet, savunuculan­nm, vaizlerinin, bilimcilerinin ve felsefecilerinin ag1Zlanndan bir stmf devleti olmadtgm1 a<;:Ikla­dt. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri'nin kendi­sine kaq1 sava�maya ba�lad1g1 �u anda bile bizi ozgiirliikleri ayaklar altma alan, birilerinin zorla otekileri bash altmda tuttugu bir devlet kurmakla su<;:lay1p, kendilerinin biitiin halh temsil eden, de­mokratik bir devlet olduklanm soyliiyorlar. �im­di biitiin diinyada sosyalist devrim ba�lam1� ve devrim baz1 iilkelerde ba�anya ula�m1� ve diinya sermayesine kar�1 verilen sava� biisbiitiin sertle�­mi�ken, anlam ve onemi «;ok daha biiyiiyen devlet sorunu deyim yerindeyse tiim siyasal sorunlann odak noktas1 haline gelmi�, «;agda�hga ili�kin tiim tartl�malann en duyarhs1 olmu�tur.

Rusya' da ya da daha uygar ba�ka herhangi bir iilkede hangi partiyi ahrsamz alm, tiim siyasal tart1�malann, gorii� aynhklannm, dii�iince <;:ar­pl�malannm devlet kavram1 <;:evresinde dondiigii­nii goreceksiniz. Kapitalist bir iilkede, demokratik bir cumhuriyette, ozellikle de isvi<;:re ya da Ameri­ka gibi en ozgiir, en demokratik cumhuriyetlerde devlet ulusal iradenin temsilcisi ve halkm ortakla-

37

�a aldtgi bir karann ifadesi vb. midir, yoksa devlet bu iilkelerin kapitalistlerinin i�<;:i sm1fi ve koyliilii­gii egemenlikleri altmda tutmalanm saglayan bir makine midir? Giiniimiizde biitiin diinyada yiirii­tiilmekte olan tiim siyasal tartl�malar hep bu te­mel soruna ili�kindir. Bol�eviklik i<;:in soylenenler neler? Burjuva basmt. Bol�eviklere soviip say1yor. Bol�eviklere kaq1 yiiriitiilmekte olan su<;:lamalan yinelemeyen, Bol�eviklerin "halk iradesini tam­mayan bir giiruh" oldugu teranesini yinelemeyen tek bir gazete bulamazs1mz. Bizim Men�evikler ve Sosyalist Devrimciler, safhklanndan (belki de saf­hklanndan degil . . . ya da evet safhklanndan, ama hani, hm1zhktan beter denilen tiirdeki safhkla­nndan), Bol�eviklerin ozgiirliik ve halk iradesini tammad1klan ve bu degerleri ayaklar altma aldik­lan su<;:lamasmm mucidinin, ka�ifinin kendileri oldugunu samyorlarsa, giiliin<;: bir bi<;:imde yam­hyorlar. Giiniimiiz zengin iilkelerinde yaymlanan, dag1tlmlan i<;:in onlarca milyon harcanan ve on­larca milyonluk baskllannda burjuva yalanlanm ve emperyalist politikalan yayan biitiin biiyiik gazeteler i<;:inde tek bir gazete yoktur ki, Ameri­ka, ingiltere ve isvi<;:re'nin halk iktidanna dayah ileri devletler oldugu, Bol�evik cumhuriyetininse

38

ozgii.rliigiin ne oldugunun bilinmedigi bir haydut­lar devleti oldugu, Bol�eviklerin zaten balk ikti­dan dii�ii.ncesine kaq1 <;Ikttklan, hatta i�i Kurucu Meclis'i dagttmaya kadar vardud1klan �eklindeki Bol�evizm kaqth bildik yaveleri tekrarlapp dur­masm. Bol�eviklere yonelik bu korkun<; sw;:lama­lar bii.tiin dii.nyada yinelenip durmaktadu. Bu su<;­lamalar bizi dogrudan "Devlet nedir?" sorusuna gotii.riiyor. Bu suc;:lamalan derinlemesine kavra­yabilmek, bilin<;:le degerlendirebilmek ve bunlara ili�kin olarak kulaktan dolma, yanm agiZ, mt� m1�'h bilgilerle degil, saglam, kamtlara dayah de­

gerlendirmelerde bulunabilmek ic;:in, devletin ne oldugunu olanca ac;:tkhgtyla anlamam1z gerekir. Bu noktada oniimiizde tiirlii tii.rlii. kapitalist dev­letle, onlan savunmak i<;:in sava� oncesi yaratilm1� ttirlii. tiirlii ogreti var. Soruyu dogru yamtlayabil­mek ic;:in tiim bu ogretilere, dii�iincelere ele�tirel yakla�abilmeliyiz.

Engels'in Ailenin, Ozel MUlkiyetin ve Devletin Kokeni adh kitabmm size c;:ok yardtmct olacagt­m daha once de soylemi�tim. Burada altt <;izilen �ey �udur: Toprak ve ii.retim ara<;:lan ii.zerinde ozel miilkiyetin oldugu, sermaye egemenliginin oldu­gu her devlet, ne kadar demokratik olursa olsun,

39

kapitalist bir devlettir, i�<;:ilerle yoksul koyliiliige boyun egdirmek i<;:in kapitalistlerin ellerindeki bir makinedir; genel oy hakkl, Kurucu Meclis, par­lamento ... bunlann ti.imi.i bir tiir bono gibi, i�in oziinii degi�tirmeyen bi<;:imsel �eylerdir.

Devletin farkh egemenlik bi<;:imleri olabilir: Sermaye, giici.inii, �u yapilam�mda bir bi<;:imde, bu yap1lam�mda bir ba�ka bi<;:imde gosterebilir; ama i�in ozii degi�mez ve iktidar hep sermayenin elinde kahr: Oy hakk1 ya da oteki haklar varml�­yokmu�, cumhuriyet demokratikmi�-degilmi�, bir onemi yoktur; hatta cumhuriyet ne kadar de­mokratikse, sermayenin egemenligi de o denli hayas1z ve kabadu. Diinyanm en demokratik iil­kelerinden biri, Amerika Birle�ik Devletleri' dir. 1905'ten sonra orada bulunanlann da iyi bilecek­leri gibi sermayenin, bir avu<;: milyarderin tiim toplum iizerinde kurdugu egemenlik diinyanm hiybir i.ilkesinde Amerika' da oldugu denli kaba ve kor kor parmag1m goziine degildir. Sermaye varsa, onun tiim toplum iizerinde kurdugu egemenlik de vardu ve hi<;:bir demokratik cumhuriyet, hi<;:bir oy hakkl i�in oziinii degi�tiremez.

Demokratik cumhuriyet ve genel oy hakkl, fe­odal diizene gore <;:ok biiyiik bir ilerlemeydi. <;:iin-

40

kii bu iki geli�me, proletaryaya, birle�mesini ve saflanm s1kda�t1rmasm1, boylece sermayeye kar­�1 verdigi sistematik sava�ta diizgiin ve disiplinli saflar olu�turmas1 olanagm1 sagladt. Kolelik dii­zeninin koleleri �urada dursun, feodalizmin top­rak koleleri, serfler i<;:in boyle bir durum, hatta <;:ok uzaktan da olsa bunu am�tlrabilecek bir durum soz konusu degildi. Hepimiz art1k biliyoruz ki koleler ayaklandtlar, isyanlar, i<;: sava�lar <;:1kard1-lar, ama hi<;:bir zaman bilin<;:li bir <;:ogunluk, mii­cadelelerini yonetecek bir parti olu�turamadtlar, tarn olarak neyi ama<;:lad1klanm a<;:1k se<;:ik kav­rayamadtlar, hatta tarihin en devrimci anlannda bile hep egemen s1mflann elinde bir alet oldular. Burjuva cumhuriyeti, parlamento, genel oy hak­kt ... tiim bunlar, toplumun diinya ol<;:egindeki ge­li�mesi a<;:1smdan muazzam bir ilerleme demektir. insanhk kapitalizme dogru yiiriimii� ve yalmzca kapitalizm, banndud1g1 kent kiiltiiriiyle, ezilen proleterler sm1fma kendini algtlamak, kendi bi­lincine varmak, diinya i�<;:i s1mft hareketini ya­ratmak, tiim diinyada orgiitlenmi� milyonlarca i�<;:iyi, siyasal partilerde, y1gmlann miicadelesini bilin<;:le yoneten sosyalist partilerde orgiitlemek olanagm1 vermi�tir. Parlamentarizm, se<;:imler, oy

4 1

hakkt gibi geli�meler olmasaydt, i�<;:i smtfmm bu geli�imi de olamazd1. Tiim bunlann geni� ytgm­lann goziinde bu denli biiyiik bir onem ve anlam kazanmas1 bu nedenledir. Kmlmanm, koklii de­gi�imin zor goriinmesi de bu nedenledir. Devle­tin ozgiir oldugu ve herkesin hak ve ((Ikarlanm savunmakla gorevli oldugu �eklindeki burjuva yalamm, yalmzca bilin<;:li ikiyiizliiler, bilim in­sanlan, papazlar degil, eski onyargtlan i<;:tenlikle yineleyen ve eski kapitalist toplumdan sosyalizme ge<;:i�i bir tiirlii kavrayamayan ytgmla ba�ka insan da destekliyor, savunuyor. Yalmzca burjuvaziye dogrudan bagh insanlar degil, yalmzca sermaye­nin boyundurugu altmda bulunan ya da serma­yenin satin aldtgt insanlar degil -ki her tiirden bilim insam, sanat<;:I, din adam1 vb. gibi sermaye­nin hizmetinde olan saylSlz insan vardlf-, basit<;:e burjuva ozgiirliikleri denilen hurafelerin etkisi altmda bulunan Slfadan insanlar bile, diinya ol<;:e­ginde ba�latilan Bol�eviklik kar�Itl kampanyaya destek verdiler. <;:iinkii daha kurulu�u s1rasmda Sovyet Cumhuriyeti bu burjuva yalanma �iddetle kar�1 <;:tktl ve �unu a<;:Ik<;:a vurgulad1: Devletini­zin ozgiir oldugunu soyliiyorsunuz; ger<;:ekteyse, ozel miilkiyet olduk<;:a, devletiniz demokratik bir

42

cumhuriyet de olsa, sermaye sahiplerinin elinde i��ileri ezmeye yarayan bir makineden ba�ka bir �ey degildir ve devlet ne kadar ozgi.irse, bu olgu da o kadar net a<;:1ga <;:1kar. isvi<;:re ve Amerika Birle�ik Devletleri bunun ornekleridir. Sermaye his;bir yerde bu i.ilkelerde oldugu kadar hayas1z ve aCimasiz degildir ve bu ger<;:ek hi<;:bir yerde bu iil­kelerde oldugu kadar kor kor parmag1m goziine degildir. Demokratik cumhuriyetler olmalanna kar�m, iizerlerine siirdiikleri onca albenili boya­lara kaqm, emek demokrasisi ve turn yurtta�lann e�itligi iizerine biitiin soylemlerine kaqm bu boy­ledir. isvi<;:re ve Amerika' da sermaye egemendir; kar�1m1zdaki gers:eklik budur; ve i�<;:ilerin, du­rumlannda ciddi birtak1m iyile�tirmeler yapma konusundaki her giri�imleri bu i.ilkelerde hemen i<;: sava� kar�1hg1 gormektedir. Bu i.ilkelerde dii­zenli bir ordu yoktur, asker say1s1 da pek azd1r: isvi�re' de milisler vardu ve her isvi<;:reli evinde silah bulundurur. Amerika'da ise son zamanla­ra dek diizenli bir ordu yoktu; bu yiizden de bir grev oldugunda burjuvazi kendisi silahlamr, as­ker kiralar ve grevi bastmr. Ve hi<;:bir yerde i�<;:i hareketlerinin bastmlmas1 isvi<;:re ve Amerika' da oldugu kadar ac1mas1z olmaz ve his;bir iilkenin

43

parlamentosunda sermayenin etkisi bu i.ilkelerde oldugu kadar gi.i<;:li.i hissedilmez. Sermaye ve bar­sa her �eydir; parlamento ve se<;:imlerse yalmzca hirer kukla, oyuncak. Ama i�<;:iler her �eyi gitgide daha a-;:tk gormeye ba�hyor ve Sovyet [�ura] ik­tidan fikri giderek daha yaygmla�tyor, ozellik­le de ge-;:tigimiz giinlerde ya�adtgtmtz, ortahgm mezbahaya dondi.igi.i kanh kmmdan sonra. i�qi stmft iqin giderek daha bir aqtkhk kazanan bir gerqeklik soz konusu: zorunlu bir sava� bekliyor i�qi stmftm; kapitalistlere kaqt verecegi amanstz, actmastz bir sava�.

Bir cumhuriyet, iizerine hangi orti.ileri orterse ortsi.in, hatta isterse cumhuriyetlerin en demok­ratigi olsun, bu eger bir burjuva cumhuriyetiyse

ve toprak, fabrikalar ozel mi.ilkiyetin elindeyse ve ozel sermaye biiti.in toplumu i.icretli kolelik altmda tutuyorsa, yani bu cumhuriyette bizim parti prog­rammda ve Sovyet anayasasmda yer verilen hu­suslar hayata geqirilmiyorsa, bu devlet, birilerinin otekileri ezmesine yarayan bir makinedir. Ve biz bu makineyi, sermaye iktidanm devirecek stmfm ellerine verecegiz. Biz devletin genel e�itlik demek oldugu �eklindeki bi.iti.in eski hurafeleri reddede­cegiz. Zira bu bir yalandtr: Somiirii varsa, e�itlik

44

olamaz. Toprak sahibi, i$�iye; a�, toka e$it olamaz. Adma devlet denen ve oniinde insanlann bunun tiim halkm ortak iktidan demek oldugu $eklin­deki eski masallara inanarak kor inana dayah bir saygtyla durduklan makineyi proletarya kaldmp atacak ve bu bir burjuva yalamdtr diyecek. Biz bu makineyi kapitalistlerin elinden zorla aldtk. Ve biz, aldigtmtz bu makineyle, bu sopayla somiiriiyii parampar<;:a edecegiz. Ve ancak diinyamn hi<;:bir yerinde somiirii ve somiirme olanagt kalmadtgm­da; toprak sahibi ve fabrika sahibi kalmad1gmda, patlayana dek ttkmanlann kar$Ismda a<;:hktan ktvrananlar kalmadtgmda ... ve bunlann bir daha var olmalanmn olanag1 da kalmad1gmda, bu ma­kineyi hurdaya �Ikaracak, par�alanmaya terk ede­cegiz. 0 zaman devlet de olmayacak, somiiri.i. de. Komiinist Partimizin konuya ili$kin gorii$ii bu­dur. Sonraki derslerimizde bu konuya, hem de pek <;:ok kez, donecegimizi umuyorum.

45

EK:

CEPHEYE YOLLANAN SVERDLOVSK UNiVERSiTESi 0GRENCiLERiNE SESLENi�

24 EKiM 1919

Yolda�lar! Biliyorsunuz bugiin burada aramz­dan bin;:ok arkada�m bir Sovyet okulunu bitiri�le­rini kutlamak i<;:in topland1k. Ancak toplantlmlZln bir ba�ka nedeni de, okullanm bitiren arkada�la­nmzm yakla�Ik yansmm, cephede sava�makta olan askerlere yepyeni, sua d1�1 ve s:ok onemli bir yard1mda bulunabilmek i<;:in cepheye gitme karan alm1� olmalandu.

Yolda�lar! Yeterli sapda aydm ve deneyimli yol­da�a sahip olamayi�Imizm, kentlerde, ama ozel­likle de kusal kesimde, yonetimimize ne biiyiik zorluklar ya�att1gm• hepimiz s:ok iyi biliyoruz. Yine s:ok iyi biliyoruz ki, Petrograd, Moskova, iva-

47

novo-Voznesensk ve oteki kentlerin ilerici i�<;:ileri -inamlmaz ag1r ko�ullar altmda iilke yonetmenin, i9�ilerle koyliilerin birle�mesini saglamamn ve bu birlikteligi yiiriitiip yonetmenin tiim aguhgm1 bugiine dek omuzlannda ta�1m1� olan o ilerici yol­da9lanm1z- Sovyet Cumhuriyetini savunma ko­nusunda kendilerinden istenen ve kimi zaman in­saniistii <;:aba isteyen i9leri yerine getirmekten bitip tiikenmi�lerdir. Bu baklmdan, orgiitlenmi9, saflan stkla�tlrmi� ve hala var olan devasa eksiklerimizi giderme ve onlan yonetme bilincine ermi� olarak harekete ge�ebilmek i<;:in burada birka� yiiz i9�i ve koyliiyii toplayabilmenin, onlara burada birka<;: ay boyunca sistemli bir �ekilde Sovyet bilgileri alma olanag1 saglam1� olmanm bizim i<;:in degeri o den­li biiyiiktiir ki, �u anki mezunlann yakla91k yan­smi cepheye yollama karanm almam1z gen;:ekten hi<;: kolay olmam1�tlr. Uzun tereddiitlerden sonra ve istemeye istemeye ahnm1� bir karard1r bu. Ama cephedeki geli�meler, bize se<;:me hakkl hirakmi­yordu. Bu baklmdan, burada, yonetim ve in9a i�le­rinde biiyiik yard1mlan dokunabilecek <;:ok sapda yolda91m1zm daha goniillii olarak cepheye gitme karan almalan, ba�ka hi�bir <;:1kl9 yolu kalmam1� olmasmm dayatt1g1 zorunlu bir sonu<;:tur.

48

Yolda�lar! Bu zorunlulugun ne denli ertelene­mez oldugunu goziiniizde daha iyi canlandua­bilmeniz i<;:in, izninizle, degi�ik cephelerde du­rumumuzun ne oldugu iizerinde kisaca durmak istiyorum.

Dii�mamn daha once kendi adma biiyiik umut­lannm oldugu pek <;:ok cephede, tarn tersine, du­rurn kesin bir bi<;:imde bizirn lehirnize geli�rnek­te, hatta biitiin belirtiler, buralarda son ve kesin zaferin bizirn oldugunu gosterrnektedir. Kuzey cephesinde Murrnansk'a ger<;:ekle�tirdigi saldm­dan dii�rnan biiyiik yararlar saglayacag1 beklentisi i<;:indeydi, ki bildiginiz gibi bu saldm i<;:in ingiliz­lerin uzun sure once olu�turduklan rniikemrnel silahlanm1� rnuazzarn bir silahh gii<;: soz konusuy­du ve yine bildiginiz gibi yiyecek ve rniihimrnat SI­

kmtlsmdan dolap bizim i<;:in sava�mak inamlrnaz ol<;:iide gii<;:le�rni�ti. i�te tarn da ingiliz ve FransiZ ernperyalistleri adma goz karna�tmc1 sonu<;:lann beklendigi bu cephede, bu ko�ullar altmda, dii�­rnamn biitiin saldmlan son ve kesin bir �ekilde <;:okertildi. ingilizler, birliklerini geri <;:ekrnek zo­runda kaldllar. Ve biz �u anda ingiliz i�<;:ilerinin Rusya'yla sava�rnak isternedikleri ger<;:eginin rnii­kernrnel bir �ekilde dogrulam�ma tamk oluyoruz.

49

Hatta, iilkeleri heniiz bir devrim sava�mdan <yok uzak olmasma kaqm ingiliz i�<;:ilerinin, Rusya topraklanndaki askerlerini <yekmesi i<;:in a<ygozlii, soyguncu hiikiimetlerini etkileyebildiklerini go­riiyoruz. Biitiin ko�ullar dii�mandan yana oldu­gu i<;:in bizim ac;:rmrzdan en tehlikeli cephelerden biriydi buras1. ingilizler Murmansk'tan deniz yo­luyla <yekilmek zorunda kaldrlar; orada kalan az sayrdaki Rus beyaz muhafrzm, takdir edersiniz ki, bizim i<;:in ciddi hic;:bir anlamr yoktur.

Bir ba�ka cepheye, Kolc;:ak cephesine gec;:elim. Bildiginiz gibi Kol<yak giic;:leri Volga'ya saldmya ge<yince kapitalist Avrupa basrm tela�la atrhp tiim diinyaya Sovyet iktidannm c;:oktiigiinii, Kolc;:ak'm Rusya'nm yeni yoneticisi oldugunu duyurmaya giri�ti. Ama zaferine ili�kin �eref beratr heniiz Kolc;:ak'm bile eline ula�madan, birliklerimiz onu Sibirya'ya dogru piiskiirterek bildiginiz gibi Petro­pavlovsk ve irti�'e ula�trlar. Bunun iizerine Kolc;:ak elindeki giic;:leri, ba�langrc;:taki hesaplanndan fark­h bir bic;:imde bolmek zorunda kaldr. Bu kez de bi­zim geri c;:ekilmemiz gerekiyordu, <;:iinkii yorenin i�c;:i ve koyliileri seferber olmakta gee;: kalmr�lardr. Ama Kolc;:ak'm cephe gerisinden aldrgrmrz haber­ler, bize orada tarn bir bozgun havasr ya�andrgmr

50

soyliiyor; ufactk <;:ocuklardan beli biikiik koyliilere dek biitiin halkm onlara kar�1 diren<;: gostermesi, ba� kaldumast da cabast. Boylece, Kol<;:ak gii<;:leri­

nin son kalelerinin de ytktlmak iizere oldugu bir evreye giriyoruz; tamamlanmakta olan bu bir yll­hk devrim siiresi is;inde, burjuva hiikiimetle ger­<;:ekle�tirilen yeni bir uzla�manm sonucu olarak Eser'lerle Men�eviklerden de gordiigii yardtmlarla tiim Sibirya Kols;ak 'm egemenligi altmdaydt. Bil­diginiz gibi Koh;:ak, tiim Avrupa burjuvazisinden yardtm gormii�tiir. Yine bildiginiz gibi Kols;ak, Sibirya hattmt Polonyahlar ve <;eklerle birlik­te savunmu�tur; aynca italyanlar vardu burada, Amerikah goniillii subaylar vardu. Devrimimizi durduracak, sekteye ugratacak herkes Kol<;:ak'm yardtmma ko�mu�tur. Yine de yerle bir oldu bu it­tifak; <;:iinkii biitiin oteki kesimlerden <;:ok daha az inceledikleri i<;:in komiinizmin biitiin oteki kesim­lerden <;:ok daha az etkisi altmda kalan koyliiliik, ozellikle de Sibirya koyliisii Kols;ak'tan oyle bir ders aldl, oyle bir uygulamah kar�lla�tuma yap­ma f1rsat1 buldu ki (koylii her zaman uygulamah kaqlla�tumay1 sever), biz artlk rahat<;:a �unu soy­leyebiliriz: Kol<;:ak, sanayi merkezlerinden en uzak bolgelerde, kendilerini yanda� olarak kazanabil-

S I

memizin neredeyse olanaks1z oldugu milyonlan, Sovyet iktidannm yanda�1 yaptl. Kolc;:ak egemen­liginin sonu bu oldu ve bizim de durumumuzu bu cephede olabildigince saglam, guvende gormemi­zin nedeni bu.

Batl cephesinde Polonyahlann saldmlanmn sona yakla�makta oldugunu goruyoruz. Bildigi­niz gibi Polonyahlar, kendilerinin c;:arhk Rusyasl­mn zorbahgma duydugu eski nefreti korukleyen, Polonya i�c;:ileri ve koylulerinin -boyle bir nefre­ti yuz kat daha c;:ok hak eden- toprak beyleri ve c;:arlardan nefret edecek yerde Rus i�c;:ileri ve koy­lulerinden nefret etmelerini saglamaya c;:ah�an, Bol�eviklerin Rus �ovenistlerinden hic;:bir farkl­mn olmad1g1, onlann da Polonya'yt i�gal du�leri ic;:inde oldugu propagandas1m yapan ingiltere, Fransa ve Amerika' dan surekli yard1m ald1. Bu yalan bir sure ba�anh da oldu. Ama yalamn ge­c;:erli oldugu sure ic;:inde, Polonya birliklerinde c;:ozulmelerin ba�lad1gma ili�kin elimizde veriler oldugunu da belirtmeliyim. Ve komunizme sem­patisinin oldugunu hi<;: kimsenin hic;:bir �ekilde one suremeyecegi Amerika' dan gel en haberler, Polonyah koyluler arasmda 1 Ekim'e kadar sava­�m ne olursa olsun bitmesi taleplerinin giderek

52

daha giir bir sesle dile getirilmekte oldugunu, bizdeki Men�eviklerin ve Eser'lerin kaqthgt olan Polonyah sosyal �ovenistlerin (PPS) en milliyet­t;:i kesimlerinin de, hiikiimetlerine kar�I giderek giit;:lenen bir dirent;: gostererek koyliilerin bu tav­nm desteklediklerini dogrulamaktadu. Zaman it;:inde Polonyahlann ruh hallerinde ciddi degi­�iklikler oldu.

Gelelim son iki cepheye, Petrograd ve Giiney cephelerine. Bunlar, durumun en ciddi oldugu cephelerdir. Biitiin belirtiler, dii�manm bu cephe­lerde kalan son giiciinii toplayarak son hamlesine hazulanmakta oldugunu gosteriyor. ingiliz sava� bakam Churcill ile kapitalistlerin partisinin, Sov­yet Rusya'mn i�ini bir hamlede bitirebilecek giice ve olanaga sahip olduklanm gostermek adma Petrograd'a kar�I boyle bir asked maceraya giri�­tiklerine, ingiliz basmmm da bu macerayt, �ove­nistlerin ve Churcill'in, halkm biiyiik t;:ogunlugu­nun at;:tk istegine aykm bir �ekilde geli�tirdikleri bir son hamle olarak degerlendirdigine ili�kin saglam bilgiler bulunmaktadu.

Petrograd'a yonelik bu saldmyt, Denikin'e yar­dtm onlemi olarak gorebiliriz. Petrograd cephe­sindeki durumdan vardtgtmtz bir yargt bu.

53

Bildiginiz gibi, hem Letonya, hem Litvanya, hem de Estonya hiikiimetleri, ban� gorii�melerine ba�lama onerimizi kabul ettiklerini bildirmi�ler­dir. Dogal olarak bu son haberler askerlerimizin i<;:ine ku�ku dii�iirmii�, onlarda sava�m bitmekte olduguna ili�kin bir umut uyandirmt�tir. Oysa bu strada gemilerinden arta kalanlan toplayan ingil­tere, miikemmel teknik donamma sahip birka<;: bin beyaz muhaftz1 bu gemilere bindirmi�tir. Ancak, halk1 yalanlanyla uyutmadan bu gemileri iizerimi­ze yollayabilmesi olanakstzdtr, <;:iinkii ingiltere ve Fransa' da bu gemilere askeri malzeme yiiklenmesi giri�imleri ba�ansiZhkla sonu<;:lanmi�hr. �iinkii liman i�<;:ileri grev ilan ederek, Sovyet Rusya'ya yok edici silah ve miihimmat sevkiyatma izin ver­meyeceklerini a<;:tklami�lardu. Ve ingiliz emper­yalistleri, kendi halklanm aldatarak, bu silah ve miihimmati ba�ka iilkelerden saglami�lardtr. 0

baktmdan bu adamlann Sovyet Rusya'ya birka<;: yiiz ya da bin beyaz subay sokmalannda �a�Ilacak bir yan yok. ingiltere' de bu beyaz subaylann tu­tulduklan kamplar var. Bunlan burada besliyorlar ve Rusya'ya bir saldm i<;:in egitiyorlar. Sonra da bunun Bol�evik teroriiyle <;:tkmt� bir i<;: sava� ol­dugunu one siiriiyorlar. Eskiden Rus tutsaklany-

54

la dolu olan kamplar �imdi beyaz subaylarla dolu. Biz Litvanya ve Letonya' dan ate�kes beklerken, bu kuvvetleri Petrograd cephesine si.iren di.i�manm ilk gi.inlerde biiyi.ik ba�anlar elde etmesinin de nedeni budur. Petrograd cephesinde bir doni.im noktasmda bulundugumuzu arttk biliyorsunuz. Zinovyev'in ve Trotskiy'nin a<;:tklamalanndan da bildiginiz gibi, say1 azhgtmtz giderilmi�, daha once gori.ilen istikrarstzhklar sona ermi� ve birlik­lerimiz di.i�mana saldtrmaya ba�lam1�lardu. Us­telik inamlmaz engelleri a�arak, en gozi.ikara, en kudurmu�<;asma bir direni�in i.istesinden gelerek ger<;:ekle�en bir saldmdtr bu. Bu <;:arpt�malan ote­ki cephelerdeki <;arpt�malardan ayuan �ey, bunla­nn inamlmaz ol<;iide aCimasiZ olu�udur. Trotskiy yolda� ge<;:enlerde Petrograd' dan bana telefonla �u bilgileri verdi: Bu yakmlarda ele ge<;irdigimiz Detskoe Selo' da3, beyaz muhafiZlarla haLl orada olan az saytdaki burjuva, mevzilendikleri evlerden

3 l 9 1 8'den onceki adt "Tsarskoe Selo" (= "<;:ar Koyi.i"), 1 9 1 8- 1 937 arast "Detskoe Selo" (= "<;:ocuk Koyi.i"), l937'den sonraki adt "Pu�kin" - Sankt Petersburg'a bagh, bi.iyiik Rus ozam Pu�kin'in de dogdugu ve l937'de, oldiiri.ilii�iini.in lOO. ytldoniimiinde, adt­nm verildigi, bugi.inkii ni.ifusu l 00 bin dolaymda olan bir yerle�im merkezi. <;:arhk doneminden kalma onemli saraylann ve Rusya Federasyonu'nun en 6nemli bilim, kiilti.ir, egitim ve askerl sanayi komplekslerinin yer aldtgt merkez. -rev.

55

canlanm di�lerine takarak direnmeye devam et­mekteymi�; dii�man, onceki sava�lann hi<;:birinde goriilmedik bir direni� gosteriyormu�. Buranm bir kmlma noktas1 oldugunun, bu <;:arp1�malarla tiim sava�m kaderini belirleyecek bir siire<;:ten ge­<;:ildiginin, yard1ma ihtiyaCI olan Denikin'in iize­rine yiiriimekte olan kuvvetlerimizin ne olursa olsun bundan ahkonulmas1 gerektiginin dii�man da farkmda. Ancak �unu, herhalde, kesinlikle soyleyebiliriz ki, dii�man amacma ula�amami�­tu. Petrograd'a yard1m i<;:in ula�tuabildigimiz her �eyi Giiney cephesinden saglad1k ve bunu da orada en kii<;:iik bir zafiyet yaratmamaya ozen gostererek yaptlk. Petrograd cephesindeki hi<;:bir birlik, ora­ya Giiney cephesinden nakledilmemi�tir. �u anda ad1m ad1m yakla�makta oldugumuz ve ku�kusuz elde edecegimiz zafer, toprak beylerine ve emper­yalistlere kar�1 verdigimiz sava�m sonucunu belir­leyecek olan Giiney cephesinde en kii<;:iik bir za­ylfhk ve gev�eme yaratmadan ger<;:ekle�tirilecek­tir. Zira sava�m sonucu orada, Giiney cephesinde belirlenecektir ve bunun i<;:in <;:ok beklememiz de gerekmeyecektir.

Yolda�lar, bildiginiz gibi Giiney cephesinde dii�man, kendi ayncahklan i<;:in <;:arp1�an Kazak-

56

lardan gii� almaktadu. Diger yandan, burada sa­va�t daha <;ok goniillii ordulanmn yi.iriittiigiinii goriiyoruz; bunlar, kendi stmfsal <;:tkarlan, yani toprak beyleri ve kapitalistler iktidanm yeniden kurmak i�in miicadele eden ve bize kaqt inaml­maz bir kin ve ofkeyle dolu olan insanlardu. 0

baklmdan da burada bir oliim kahm sava�1 ver­memiz gerekiyor. Burada da t1pk1 Kol<;:ak orne­gindeki geli�melere tamk oluyoruz: Ba�langt<;:ta biiyiik zaferler elde etti Kol<;:ak; ama <;:arpt�malar geli�tik<;:e, kendisinin ana giiciinii olu�turan subay ve bilin<;:li kulak4 saflan seyrekle�ti ve o da bo�a­lan bu yerleri daha <;:ok i�<;:i ve koyliiyle doldurmak zorunda kaldt. bzveri nedir bilmeyen bu insanlar, kendi ba�lanna bir �ey gelsin istemezler, ate�e hep ba�kalanm siirerler; ornegin i�<;:iler canlanm teh­likeye atmahdtr, onlann <;:tkarlan i�in. Kol<;:ak, or­dusunu biiyiitmek zorunda kaldtgmda, bu i�, yiiz binlerin bizim saflanmtza ge<;:mesiyle sonw;:landt. Kol<;:ak'tan ka<;:an Beyaz muhaftz ve Kazak subay­lan, Kol<;:ak'm Rusya'yt toptan ve perakende olarak satt�a <;:tkardtgt kanaatine vardtklanm soyleyerek, Bol�evik gorii�leri benimsememelerine kaqm Kt­ztlordu saflanna kattldtlar. Kol<;:ak'm sonu boyle

4 Kulak - Zengin koylii, biiyiik toprak sahibi, toprak burjuvasi. -rev.

57

geldi, Denikin'i de aym son bekliyor. Bugiinkii ak­�am gazetelerine bakarsamz Denikin'in cephe ge­risinde ayaklanmalar ba�lad1g1m okuyabilirsiniz: Ukrayna cayu cayu yamyor. Kafkasya' da siiren <;:arpt�malara ili�kin olarak da elimizde taze bil­giler var: tarn bir umutsuzluga dii�en ve oliimiine bir atll1�la �kuro5 birliklerine agu kay1plar verdi­ren daghlar, Kazak birliginin elindeki biitiin tii­fek ve miihimmata el koydular. Diin dinledigimiz yabanCl bir radyo istasyonunda, elindeki en se<;:me birlikleri sava�a siirmek zorunda kalan Denikin'in <;:ok zor durumda oldugu isteksizce de olsa itiraf ediliyordu: Denikin zor durumdaydt, <;:iinkii Uk­rayna yamyordu ve Kafkasya' da birbiri ardmca is­yan atqleri tutu�uyordu. Denikin'in nesi var nesi yoksa her �eyini riske atacag1 an gelmi� bulunu­yor. Orel yakmlannda dii�man "Kornilov Birlikle­ri" ad1 verilen en se<;:me askerlerini cepheye siirdii. Bunlann ii<;:te birini, en kar�1 devrimci, i�<;:ilere ve

5 �kuro - Kuban kazaklanndan, 32 ya�mda general olan ve Giiney cephesinde KIZllordu'ya kiik siiktiiren siivari birligi komutam. Ye­nilginin ardmdan Avrupa'ya ka�t1. Paris'te ve Berlin'de sirklerde at cambazhg1 yapt1, sessiz filmlerde oynad1. ikinci Diinya Sava�mda, Alman generali iiniformas!yla Sovyetlere kar�1 Hitler ordulan sa­fmda �arp1�t1. Bol�eviklere kar�1 �eytanla bile i�birligi yapanm siizii onundur. 1945'te Avusturya smulan i�inde ele ge�irildi. 1947'de Moskova'da vatana ihanet su�undan yargilanarak idam edildi. -rev.

58

koyli.ilere kaqt en nefret dolu, bi.iyiik toprak miil­kiyetine dayah iktidarlanm en gozi.ikara bic;:imde savunan, c;:ok iyi yeti�mi� subaylar olu�turuyordu. <;:arpt�malar hic;:bir cephede buradaki kadar kan­h, buradaki kadar actmastz olmad1. Bizim, Gi.iney cephesinde her �eyin belirlenecegi anm yakla�­makta oldugunu di.i�iinmemizin gerekc;:esini de bu durum olu�turuyor. Orel ve Voronej dolaylannda kazandtgimtz zafer (ki di.i�manm pe�ini buakmt� degiliz), burada da hpki Petrograd'da oldugu gibi bir kmlma noktasmt ve doni.i�iimiin ba�lad1gmt ipret etmektedir. Ancak, gerc;:ekle�tirdigimiz bu saldmlann bireysel ve kismi eylemler olmaktan c;:tkip, bizi nihai zafere goti.irecek bi.iyiik, ytgmsal

eylemlere doni.i�mesine ihtiyactmtz var. Burada toplanmt� yeni mezun ogrenci yolda�­

lanmtzt, Rusya'mn da iistelik onlara �iddetle ihti­yaci oldugunu bile bile cepheye yollamak ku�kusuz c;:ok agu bir karar; buna kar�m sizin isteginize nza gosteriyoruz. Gi.iney cephesiyle Petrograd cephe­sinde, hadi birkac;: hafta demeyeyim, ama birkac;: ay gibi bir si.ire ic;:inde sava�m sonucu belirlenecektir. Boylesine kritik bir si.irec;:te her bilinc;:li komi.inist kendine, ben cephede, herkesin en oniinde olma­hytm, demelidir.

59

Birliklerimizde beliren ku�ku, ikirciklenme gibi durumlar, halkm sava�tan yorulmu� olma­srndan kaynaklamyor. Tiim diinya emperyalist­lerine kaq1 verdigimiz sava�rn �u son iki y1h i<;:inde i�<;:ilerimizin, koyliilerimizin ne korkun<;: bir a<;:hk <;:ektigini, yiklm ve acllar ya�ad1gm1 en iyi bilenlerdensiniz. Bildiginiz gibi boylesine bitkin dii�mii�, yorulmu� insanlar bir gerginli­gi, gerilimi uzun siire ta�Iyamazlar ve bunu fark eden ve bu durumdan yararlanan dii�man da fu­satl ka<;:umaz ve var giiciiyle kaq1 darbeyi indi­rir. Giiney cephesinde ugradig1m1z ba�ans1zhgm tarn da buradan kaynakland1gm1 biliyoruz. Bu baklmdan i�<;:i s1mfmm ve koyliiliigiin en bilin<;:li temsilcileri olan askeri okul ogrencileriyle sizler gibi iiniversite ogrencileri, orgiitlenmi�, birbirine kenetlenmi� bir kitle olarak cepheye gidip orada­ki askeri yetkililerin uygun gordiikleri bi<;:imde gruplara aynlarak, aralannda gorev bolii�iimii yaparak, kafalannda ku�kular beliren ve en �id­detli dii�man saldmsmdan <;:ok daha onemli bir durum olarak kararhhklan, diren<;:li duru�lan bozulan birliklerimize kahhyorlar. Sovyet ege­menliginin kurulu�undan bu yana ge<;:en iki yllhk siire i<;:inde, ne zaman koylii y1grnlannm

60

kararliliklannda bir sarsmtl ya�ansa, hep kent proletaryasma, onun en orgiitlii kesimlerinin yardtmma ha� vurduk ve onlardan da gen:;:ekten en yigit destegi gordiik.

Bugi.in ivanovo-Voznesenk'li i�?<;:i yolda�lan­mlZl gordi.im; parti orgiitiinde en sorumlu go­revleri iistlenmi� olan yonetici konumundaki arkada�lanmn yakla�tk yansm1 cepheye yolla­mak iizere ayumt�lardt. Bu partili i�<;:ilerden biri bana, kendilerini partili olmayan on binlerce i�­<;:inin biiyi.ik bir co�kuyla yolcu ettigini, bir ara partili olmayan ya�h bir adamm kendisinin ya­nma yakla�tp, "Gidin . .. sizin yeriniz oras1. . . bu­radan yana da i<;:iniz rahat olsun ... yoklugunuzu aratmaytz'' dedigini aktardt. i�te partili olmayan i�<;:iler arasmda boylesi bir ruh hali dogdugunda, siyasal sorunlan heniiz biitiiniiyle kavramam1� partili olmayan ytgmlar, bizim proletaryamn ve koyli.iliigi.in en se<;:kin temsilcilerini cepheye yol­ladigimiZI ve onlann burada en <;:etin, en ag1r, en fazla sorumluluk isteyen gorevleri iistlendikleri­ni ve can pazanna doni.i�mii� bir sava�m en on saflannda kendilerini kurban ettiklerini gordiik­lerinde, parti iiyesi olmayan, yeterince bilin<;:len­memi� i�<;:i ve koylii pgmlan arasmda yanda�la-

6 1

nm1zm saylSl on kat daha artacak ve kafalannda ku�kular dogmu�, saflanm gev�etmi�, yorgun dii�mi.i� birliklerimiz gen;:ekten mucizeler yara­tacaktlr.

i�te, yolda�lar, sizlerin omuzlanmza yi.iklen­mi� bulunan son derece zor, son derece agu ve bir o kadar da yiice gorev budur. i�<;:i stmfmm ve koyliiliigiin temsilcileri olarak cepheye gon­derilen yolda�lann oni.inde fazla se<;:enek yok: bu yolda�lanmtzm tek �iarlan "Oliim ya da zafer!" olacaktu. Sizler, her biriniz, en cahil, kendini geli�tirememi� klzllordu neferlerine yakla�mak, onlara emek<;:i insanm diinyaya bakt� a<;:tsmdan, anla�thr bir dille durumu a<;:tklamak, kafala­n kan�ttgmda kendilerine yardtmct olabilmek, ku�kulanm gidermek, kaqt kar�tya kalabilecek­leri bin bir <;:e�it yalana, sabotaj ve ihanet kt�­kutmalanna nasll kar�1 koyabileceklerini onlara ogretmek zorundastmz. Ordu birliklerimizde, komuta diizeyinde bile, bu tiirden olaylara stk<;:a rastlandtgmt biliyorsunuz. Bu noktada bize bilim ogrenmi�, siyasal konjonktiirii kavram1�, i�<;:i ve koylii ytgmlanna ihanet ve sabotajla miicadele­lerinde yardtmct olabilecek bilinc;:li yolda�lar ge­rek. Sovyetler iktidan sizlerden bireysel cesaretin

62

yam sua, i�<;:i ve koylii ytgmlanmn kafalannda­ki biitiin ku�kulan gidermenizi ve onlara Sovyet iktidanmn her zorlukta kendilerinin imdadma yeti�ecek giicii oldugunu gostermenizi bekliyor. Bizim bu giiciimiiz var, yolda�lar.

Bir kez daha yineleyeyim: biitiin belirtilere gore, oniimiizdeki birka<;: hafta ya da birka<;: ay i<;:inde tiim i<;: sava�m kaderinin belirlenecegi en onemli ve en sonuncu yarpi�madan soz ediyoruz burada ... Dii�mana bir daha asla belini dogrulta­mayacagi son ve kesin darbeyi vuracagimiz <;:ar­pi�madan . . . Beyazlann bizi zorlad1klan bu kanh sava�tan sonra, oniimiizdeki biitiin engelleri a�­mi� olmamn rahathg1 ve on kat daha <;:ogalmi� bir enerjiyle en nihayet as1l i�imize ge<;:ecegiz. i�te bu yiizden, yolda�lar, aramzdan, cephenin en on sa­fma ko�arak, sava�m en zor ve en yiice gorevini iistlenecek olanlanmz1 selamhyor, bize son ve ke­sin zaferi getireceklerine duydugum derin inan<;:la onlan buradan esenliyorum.

26 ve 28 Ekim 1919 tarihli Pravda gazetesinde yaymlanm1� t1r.

V. i . Lenin, Toplu Yapttlar, c. 39.

63

SOSYALiST CEP KiTAPLARI

KOMONiST MANiFESTO KARL MARX - FRIEDRICH ENGELS

FELSEFE iNCELEMELERi KARL MARX - FRIEDRICH ENGELS

Sosyalist Diinya Gorii�ii MARKSiZM HENRI LEFEBVRE

MARKSiST iKTiSAT EL KiTABI (:eviri: Nai! Satligan

MARKSiZM NEDiR? EMILE BURNS

MARKSiZM UZERiNE DORT DERS PAUL SWEEZY

MARKSiZME SI RA Dl�l BiR GiRi� BERTELL OLLMAN

DiYA LEKTIK MATERYALiZME G i Ri� AUGUST THALHEIMER

TARiHiN YAPILARI: Tarihsel Materyal izme Giri� BERN HARD BROSIUS

KOKTENDiNCiLiK NEDIR? DOMENICO LOSURDO

MARKSiZMiN 1 00 KAVRAMI G. D U M E N I L, M. LOWY, E. R E N AULT

KARL MARX VE MARKSiZM UZERiNE V. i . LENIN

FELSEFE EL KiTABI B. I . SUSLAKOV - L. A. YAKOVLEVA

Yeni Ba�layanlar i�in KAPiTAL M I KE WAY N E