8 Mart Kadın Özel Sayısı | Hukuk Gündemi 25

KIZ ÇOCUKLARINA YÖNELİK PROJELERStj. Av. Hüseyin BÜYÜKKAYA

Geçmişten günümüze doğru insan hakları alanında birçok kazanımlar elde edilmiştir. Fakat yüzyıllardır kız çocuklarına uygulanan eşitsizlik, dünyadaki tüm iyi gelişmelere rağmen devam etmekte ve her devirde olduğu gibi bugünde kız çocuklarına yeterli imkanlar sağlanıp gelişimleri desteklenmemektedir.

Masumiyetin ve umudun göstergesi kız çocuklarına karşı ayrımcılığın önlenmesi ve onların insan haklarından tam ve etkili bir şekilde yararlanmalarını sağlamak amacıyla birçok kuruluş çalışmalar yapmaktadır. Bu kuruluşların başında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından görevlendirilmiş ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi temelinde faaliyet yürüten UNICEF gelmektedir.

UNICEF’in verilerine göre;• 1,1 milyar kız çocuğundan 62 milyonu okula gidemiyor.• 6-11 yaşlarında olan 16 milyon kız çocuğu ise okula başlayamama riskiyle karşı karşıya.• Birçok kız çocuğu evin sorumluluğunu üzerine almak için eğitimini yarıda bırakmak zorunda kalıyor.• 15-19 yaş arası her 7 kız çocuğundan biri zorla evlendiriliyor.• Her gün reşit olmayan 47 bin 700 kız çocuğu evlendiriliyor.• Her 10 dakikada bir kız çocuğu şiddet nedeniyle yaşamını yitiriyor.Yukarıda tüm dünya geneli için verilen istatiksel bilgiler ışığında Türkiye’ye baktığımızda durumun pek farklı

olmadığını görmekteyiz. Ülkemizde nüfusun %29’unu kız çocukları oluşturuyor. Resmi rakamlara göre son 6 yılda 232 bin kız çocuğu zorla evlendirilirken 142 bin kız çocuğu ise çocuk anne olmuştur. Yakın bir zamanda ortaya çıkan bir skandala göre ise İstanbul Küçükçekmece’deki Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesine gelen yaşları 18’in altında 39’u Suriyeli olmak üzere 115 kız çocuğunun hamile olduğu tespit edilmiştir.

İlköğretim çağında olup okula gönderilmeyen kız çocuğu sayısı erkek çocuklarından 600 bin daha fazla.1Toplumların esas gelişmişlik göstergelerinin başında kadınlara verilen önem gelir. Çünkü bir toplumda kadınların

rolü artarsa, kadının çocuğuna vereceği eğitim dolayısıyla yeni kuşakların iyi yetişeceği ihtimali uzak değildir. Dolayısıyla geleceğin kadınları kız çocuklarına gereken önemin verilmesi büyük bir zorunluluktur. Bu yazı; yapılan çalışmalardan bazılarına yer verilerek farkındalık oluşturma hedefi ile yazılmıştır. Şüphesiz amaç konunun ehemmiyetinin görülüp daha çok çalışma yapılmasıdır.

1. KARDELENLER2Kardelen ülkemizin doğusunda yetişen ve soğuk kış günlerinde, karın içinden inat ederek yükselen bir çiçektir.

Doğu Anadolu’daki imkânsızlıklardan dolayı eğitim alamayan kız çocuklarının umudunun ve mücadelenin simgesi olan bu çiçeğin isminin verildiği proje kapsamında, birçok kız çocuğuna kendi hikâyelerini oluşturma fırsatı sunulmuştur.

Amaç; “Kardelenler” projesinde, ailelerinin maddi yetersizliği nedeniyle öğrenimlerine devam edemeyen kız çocuklarına eğitimde fırsat eşitliği sağlanması ve kızlarımızın meslek sahibi, ufku açık “birey”ler haline gelmeleri amaçlandı.

2000 yılında Turkcell ve Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği tarafından düzenlenen bir basın toplantısıyla kamuoyuna duyurulan Kardelenler projesi, Türkiye genelinde, okuma azmi ve kararlılığı gösteren 5.000 kız öğrenciye eğitim bursu vererek başladı. 2007 yılında Turkcell projenin kapsamını genişleterek her yıl burs sayısını 10.000’e çıkardı.

2000 yılından itibaren proje dahilinde yaklaşık; ü 100.000’den fazla öğrenciye burs verildi. ü 28.000’den fazla öğrenciye ulaşıldı. ü 15.000’den fazla “Kardelen” liseden mezun oldu. ü 1.500’den fazla “Kardelen” üniversiteden mezun oldu.

Kardelenler Birleşmiş Milletler’de örnek proje olarak gösterilmiş, ulusal ve uluslararası birçok ödülü kurumuna kazandırmıştır.

1 http://www.ensonhaber.com/dunya-kiz-cocuklari-gununun-anlam-ve-onemi.html2 https://www.turkcell.com.tr/tr/hakkimizda/sosyal-sorumluluk/toplumsal-sorumluluk-projelerimiz/kardelenler

26 Hukuk Gündemi | 8 Mart Kadın Özel Sayısı

Projenin devamlılığına ek olarak geliştirilen eğitim modeli olan “Kardelenler Gelişim Yolculuğu” ise 2000’den fazla online eğitim içeriğinin artık birer üniversiteli olan Kardelenler’e destek olması amacıyla tasarlandı.

2. “BABA BENİ OKULA GÖNDER”3Proje ile maddi yetersizlik, aile baskısı ve yöre koşulları gibi nedenlerle eğitimlerine devam edemeyen kız

çocuklarına; burs, eğitim yerlerine ulaşım, yurt vb. imkânlarla hem bilinçli bir toplum hem de iş gücüne katkı sağlayan kızların yetiştirilmesi amaçlanmıştır.

Amaç; Bu kampanyanın amacı Türkiye’de ekonomik yetersizlik ve aile baskısı gibi nedenlerle okula gidemeyen kız çocuklarımızın eğitimlerine devam etmelerini sağlamaktır. Bu kızlarımızın önemli bir bölümü de aileleri okula göndermek istediği halde köylerinde okul bulunmadığı, okul bulunan en yakın yerleşkede ise yurt olmadığı için okula devam edememektedir. Kampanya, okula devam edecek kızlarımız için kız yurtları yapımını ve burs sağlanmasını amaçlamaktadır. Böylece kızlarımızın okuyan, düşünen, karar veren bireylere dönüşmesi amaçlanmaktadır. Elbette en önemlisi, kadınlarımızın iş gücüne ve karar mekanizmalarına katılımlarının sağlanmasıdır.

Proje araştırmasında ve uygulanmasında M.E.B. ile birlikte hareket edildi. 3 ana başlık altında eylemleri temellendirme kararı alındı. Bunlar;

–  Maddi Destek Çalışmaları: Ailelerin ekonomik sıkıntılar nedeniyle kız çocuklarını okula gönderemediğini, ayrıca bazı küçük köylerde hiç okul olmadığını ve ailelerin kızlarını uzak köylere okula gönderilmediği görüldü. Ortaöğretim döneminde ise ilçe merkezine giderek okuması gereken kızların barınma olanağının olmaması nedeniyle eğitimlerine devam edemediği de bir gerçekti.

–  Toplumsal bilinci geliştirme çalışmaları: Toplumsal eğilimlerden kaynaklanan nedenlerle kızların okula gönderilmediğini fark edildi.

–  Kızların sosyal yaşamına katkıda bulunacak çalışmalar: Eğitimlerine devam eden kızlarımızın sosyal hayatta da olmaları gerektiğini de fark ettiler.

Bugüne kadar neler yapıldı?23 Nisan 2005 tarihinde başlatılan kampanya kapsamında bugüne kadar 10.524 kız çocuğuna eğitim bursu

sağlandı, 33 kız öğrenci yurdu, 1 ilköğretim okulu ve 11 köy okulu yapıldı. Çeşitli eğitimler ve sosyal faaliyetler gerçekleştirildi. Şimdiye kadar 300 bini aşkın bağışçının sağladığı destek 40 milyon TL.’nin üzerine çıktı. Sağlanan bu desteğin 5 milyon TL.’lik kısmı Aydın Doğan Vakfı ve Doğan Gazetecilik tarafından gerçekleştirildi. Aydın Doğan Vakfı, Erzurum ve Gümüşhane’de toplam 5 kız öğrenci yurdunun yapımını üstlendi. Doğan Gazetecilik ise Kars Sarıkamış ve Mardin’de iki kız öğrenci yurdu yaptırdı.

3. “HER KIZIMIZ BİR YILDIZ”4Mercedes-Benz Türk, toplumda kadının her alanda hak ettiği güce kavuşması, kadınlara sosyal ve ekonomik

hayatta fırsat eşitliği tanınması hedefiyle ÇYDD (Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği) ile birlikte “Her Kızımız Bir Yıldız” projesini gerçekleştiriyor.

2017 yılında 13 yaşına basan “Her Kızımız Bir Yıldız” projesi, 2004 yılında Mercedes-Benz Türk olarak 17 ilde 200 kızı destekleyerek hayata geçirildi. Zamanla kapsamı daha da genişleyen projede, Mercedes-Benz Türk’ün yanı sıra yan sanayi firmaları, bayiler ve Mercedes-Benz Türk çalışanları da projeye destek verdi. Bugün, 56 ilde 3950 kızımıza ulaşan “Her Kızımız Bir Yıldız” projesiyle 1933 bursiyer meslek lisesinden mezun oldu, 765 bursiyer üniversite sınavını kazandı, 360 bursiyer üniversite bursu aldı ve 147 bursiyer üniversiteden mezun oldu. Mezunlarından 22’si Mercedes-Benz Türk bünyesinde çalışıyor.

4. “HAYDİ KIZLAR OKULA”5UNICEF ve MEB tarafından beraber yürütülen “Haydi Kızlar Okula!” kampanyasının amacı, okullaşma düzeyinin

en düşük olduğu 53 ilde kaliteli eğitim imkanı sağlayarak ilköğretim düzeyi okullaşmadaki cinsiyet açığını en kısa sürede kapatmaktır.

3 http://www.bbog.org/4 https://www.mercedes-benz.com.tr/passengercars/the-brand/hakkimizda/hakkimizda1.module.html/kurumsal-sosyal-sorumluluk-sponsorluklar5 https://www.unicef.org/turkey/pr/_ge6.html

8 Mart Kadın Özel Sayısı | Hukuk Gündemi 27

Kız Çocuklarının Okullaşmasına Destek Kampanyası ya da “Haydi Kızlar Okula!” kızların okula gitmesini engelleyen karmaşık ekonomik ve toplumsal etmenler dizisini ele almaktadır. Kampanya, 2003 yılı Haziran ayında Van ilinde Carol Bellamy ve Milli Eğitim Bakanı Dr. Hüseyin Çelik tarafından başlatılmıştır.

Haydi Kızlar Okula! kampanyasının amacı, okullaşma düzeyinin en düşük olduğu 53 ilde kaliteli eğitim imkanı sağlayarak ilköğretim düzeyi okullaşmadaki cinsiyet açığını 2005 yılı sonuna kadar kapatmaktır.

Kampanya ilk yılında kız çocukların okullaşma oranlarının en düşük olduğu 10 güneydoğu ilinde yoğunlaşmıştır. 2004 yılında ise bunlara 23 yeni İl daha eklenmiştir.

Türkiye’de eğitimin genel durumunu toplumsal cinsiyet açısından ele alan bir araştırma başlatılmış ve 2003 yılı baharında tamamlanmıştır.

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ve UNICEF arasında 2005 yılına kadar eğitimde cinsiyet eşitliğine ulaşmasını karara bağlayan bir protokol imzalanmıştır.

Amaç ve hedefleri net olarak belirlemek amacıyla 2003 yılı Haziran ayında bir paydaşlar toplantısı yapılmıştır.MEB bir Kampanya Koordinasyon Merkezi oluşturmuştur. Proje illerinde il komiteleri oluşturulmuştur.UNICEF Temsilcisi ve MEB yetkilileri gelişmeleri izlemek ve kampanyaya sahada ivme kazandırmak amacıyla 2003

yılında bütün proje illerini ziyaret etmişlerdir.Kampanyanın il düzeyinde uygulamalarına yardımcı olmak amacıyla UNICEF’e üç yeni saha görevlisi katılmıştır.Kampanyanın ilk yılında fazladan 40.000 kız çocuğun okula kaydolması çalışmanın başarısı için atılan önemli bir

adım olmuştur.

5. KızCode6KızCode, kız çocuklarına bilgisayar programlama dili olan kodlamayı öğreten bir projedir. Bu projeye katılan

çocuklardan biri olan Dila (15) annesinin şeker hastalığından dolayı kesilecek ayağını kurtaracak bir çip geliştirmiştir.

KızCode genç girişimci Müjde Esin’in geliştirdiği bir proje. Proje akademik kariyerini İngiltere’de tamamladıktan sonra  Londra’da yaşayan göçmen genç kız ve kadınların İngiltere’ye entegrasyonunu sağlamak ve onlara iş imkânı yaratmak için 2015 yılında hayata geçirilmiş olup, sonra da Türkiye’ye uyarlanmıştır.

2015 yılında 200 kız öğrenci bu eğitimlerden yararlandı. Yeni sezon da kasım ayında başladı. Eğitimler, İstanbul–Halkalı ve yine Londra’da devam ediyor. İstanbul’da şimdilik 100 kız çocuğu kayıt yaptı ve eğitime başladı. İngiltere’de bu sayı daha fazla.

KızCode’a katılan çocuklardan başarılara imza atanlar da var. Bunlardan biri 15 yaşındaki Dila. KızCode İngiltere mezunlarından. Annesi hem kanser hem de yüksek şeker hastası ve bacağının kesilmesi söz konusuydu. Dila bunun için bir çip tasarlayarak annesinin şekerini kontrol altında tutmayı başardı. Çok yeni olan bu proje İngiltere hükümetine fonlama için sunulacak. Ebrar Atabay ise Bursa Gemlik’te eğitime katılan bir kız çocuğu. Çevreye zarar veren bir hammadde olan ABS kokusunu suya hapseden bir prototip geliştirdi.7

6. BİR YOL VAR UMUDA8Tilbe Nur Turan, Hakkâri Yüksekova’ya atanan bir okul öncesi öğretmeni. Atandıktan sonra gönlündeki birilerine

yardım etme ışığının sönmesine izin vermeyerek, her şey küçük bir umut ile başlar düsturuyla bir proje başlatmaya karar verir. Bu proje kapsamında yardımseverler ile ihtiyaç sahipleri arasında bir köprü oluşturmaya karar vermiş.

Bir Yol Var Umuda ismiyle açtığı Instagram9 sayfasıyla yardıma muhtaç aileler, okullar ve çocuklar ile yardım elini uzatmak isteyenleri buluşturuyor. Yapılan yardımlar doğrudan ihtiyaç sahiplerine gönderiliyor. Hiçbir şekilde maddi yardım alınmayıp, kırtasiye, giyim, erzak gibi yardımlar kabul ediliyor. Etrafındaki insanların hangi birine el uzatacaksın ki demelerinin onun arzusunu söndürmesine izin vermeyerek, umuda bir kapı açan Tilbe Nur Turan şimdi daha güzel işler yapmanın hayallerini kuruyor.

6 http://www.kizcode.org/7 http://www.milliyet.com.tr/kizlar-kodluyor-ekonomi-2352237/8 http://www.sosyalsorumluluk.org/bir-yol-var-umuda/9 http://www.instagram.com/biryolvarumuda