KLIMADIJAGRAMI(grafičko predstavljanje klime)

KLIMADIJAGRAMI predstavljaju grafičke slike, modele u koje se unose odgovarajući klimatski podaci o temperaturi, vlažnosti, padavinama, evaporaciji i dr.Osim toga što jasno oslikavaju tipične i karakteristične odlike klime nekog područja oni:

- pružaju mogućnost i analize dejstva pojedinih ekoloških faktora u određenom vremenskom intervalu;- daju mogućnost poređenja ekoloških uslova u različitim oblastima;- pružaju mogućnost prognoze, npr. kakva će biti brojnost populacija neke vrste u proleće, ili

mogućnost razvoja i održavanja neke vrste u tom području, znači omogućavaju klimatsku rejonizaciju, što naročito ima značaja za primenjene discipline (agronomiju, šumarstvo, hortikulturu i dr.).

Zbog svega navedenog klimadijagrami imaju široki primenu u ekologiji, fitocenologiji, šumarstvu i drugim primenjenim disciplinama.

Postoje različiti tipovi klima dijagrama: po Uvarov-u (1932), Sigunov-u i Metejev-u (1953), ali u biljnoj ekologiji danas su u najširoj upotrebi klimadijagrami po Gaussen-u i Walter-u (1955) - nemačkim ekolozima i klimadijagram po Ivanov-u (1958).

Iako se oni međusobno razlikuju u nekim crtama, u oba slučaja zajedničko im je to da učinjen pokušaj da se oni dominantni i najvažniji klimatski činioci izraze u njihovom najtipičnijem i najkarakterističnijem obliku, u njihovom godišnjem toku, kao i kompleksnost i međusobna uslovljenost tih faktora. U oba slučaja zajedničko im je da se utvrdi prisustvo ili odsustvo sušnih i kišnih perioda, njihov odnos, mesto, trajanje i intenzitet u toku godine ili višegodišnjeg perioda.

KLIMADIJAGRAM PO WALTER-u

Na klimadijagramu po Walter-u, osnovni klimatski faktori koji se uzimaju u obzir su temperatura i padavine, pa se ovakvi klimadijagrami nazivaju još i hidrotermni klimadijagrami.

Postoji određeno pravilo kako se predstavljaju podaci na ovom klimadijagramu:- u koordinatnom sistemu sa leve strane ordinate nalaze se podaci za temperaturu, a sa desne podaci za padavine;- na apscisi su dati meseci (I-XII);- podaci se nanose na polovinu meseca;- temperaturna kriva se prikazije tankom linijom;- kriva padavina se označava debelom linijom;- površina ispod krivulje padavina, a iznad temperaturne krive je vertikalno šrafirana i svojom veličinom i oblikom ukazije na intenzitet humidnosti za vreme vlažnog perioda godine.

Naime, već više puta smo isticali da za živi svet nije toliko važna srednja godišnja temperatura (primer su tundre gde je srednja godišnja temperatura veća negu u Sibiru, a u tundrama nemamo sprat drveća, dok u Sibiru imamo kompleks četinarskih šuma - tajgi), niti ukupne količine padavina.

- da bi se grafički prikazalo eventualno postojanje sušnog perioda u klimi nekog kraja, uzima se odnos temperature i padavina u razmeri 1:2, odnosno uzima se da rastojanje na ordinati kojim se predstavlja 10°C odgovara rastojanju kojim je predstavljeno 20 mm vodenog suba (na taj način se dobija odnos temperature i padavina 1:2)- dobijena površina koja se nalazi ispod temperaturne krive, a iznad krive padavina govori o stepenu aridnosti za vreme sušnog perioda i ona je punktirana.- za neke oblasti npr. stepske oblasi, potrebno je da se sušni period bliže definiše, te se zato još uzima odnos temperature i padavina u razmeri vrednosti 1:3.- tako dobijena površina označava polusušni period i obeležava se isprekidanom linijom, a cela površina se označava isprekidanom vodoravnom linijom.- na taj način, pored sušnog perioda koji označava onu ekstremnu sušu, sa visokim temperaturama, možemo na ovakvim klimadijagramima uočiti i manje ekstrmnu sušu u oblastima sa letnjim kišama, označenu kao polusušni period.

- ispod nulte linije u koordinatnom sistemu označeni su: a) crnim poljima meseci sa srednjim mesečnim temperaturama ispod 0°C . p b) šrafiranim poljima, sa apsolutnim minimumom ispod 0°C. /////////c) bela polja označavaju mesece bez mrazeva. .

Na taj načina se iz klimadijagrama odmah može uočiti da li postoji hladno godišnje doba i koliko meseci ono traje (crna polja), a takođe i u kojim mesecima dolazi povremeno do mrazeva (šrafirana polja).- sa leve strane dijagrama, pri dnu, data je vrednost srednjeg godišnjeg minimuma (dobija se

aritmetičkom sredinom apsolutnih minimuma), a ispod toga vrednost apsolutnog godišnjeg minimuma (najniža temperatura u toku godine).

srednji godišnji minimum= aritmetička sredina apsolutnih mesečnih minimuma apsolutni mesečni minimum= najniža dnevna temperatura u toku jednog meseca apsolutni godišnji minimum = najniža temperatura u toku jedne godine

Zadatak 1.Nacrtati klimadijagram po Walter-u prema sledećim podacima:Lokalitet: RIMSKI ŠANČEVI;Godina: 1990.N.V. 75 m

Meseci Sred. Mesečna temp. Padavine u mm Apsolutni minimumI -2.6 60 -21.3II 1.1 64 -15.9III 6.2 10 -3.7IV 11.1 44 -1.2V 15.2 78 1.6VI 19.6 30 9.2VII 20.0 61 5.4VIII 21.2 28 10.7IX 15.7 30 2.2X 13.8 76 1.5XI 8.6 80 0.2XII 5.5 64 -2.5

Godišnje vrednosti

11.3 625 -21.3

apsolutni minimum -21.3°C srednji godišnji minimum 6.2°C krivulja temperature - tanka linija krivulja padavina - debela linija sušni period - temperatura i padavine u odnosu 1:2 polusušni period / temperatura i padavine u odnosu 1:3

crnim poljima meseci sa srednjim mesečnim temperaturama ispod 0°C. . p šrafiranim poljima, sa apsolutnim minimumom ispod 0°C. ///////// bela polja označavaju mesece bez mrazeva. .

KLIMADIJAGRAM PO IVANOV-u

Walter je za svoj klimadijagram uzeo dva osnovna klimatska faktora, temperatru i padavine, te se takav tip dijagrama naziva hidrotermni. Ivanov je za relevantne klimatske (ekološke) faktore uzeo :- veličinu vodenog taloga, tj. padavine u mm;- isparljivost u mm.

Naime, Ivanov je pošao sa stanovišta da se vrednost odnosno efektivnost određene količine padavina određuje upravo ispaljivošću (evaporacijom), odnosno isušujućom sposobnosti vazduha na datom mestu pri datoj temperaturi i relativnoj vlažnosti vazduha.Efekat padavina i isušujuća sposobnost vazduha stoje u obrnutom odnosu - ukoliko je isušujuća sposobnost atmosfere veća, efekat padavina će biti manji i obrnuto.