Upload
others
View
59
Download
4
Embed Size (px)
Citation preview
AMAÇ İşyerindeki sağlığa zararlı kimyasal
risk etmenleri hakkında temel bilgi kazandırmak
Işyerindeki sağlığı ve güvenliği olumsuz etkileyen kimyasal risk etmenlerine karşı alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini öğrenmelerini sağlamak.
3
Öğrenim hedefleri İşyerlerinde çalışanların sağlığını olumsuz etkileyen
kimyasal risk etmenlerini tanımlar. Kimyasal risk etmenlerinin ortam ve kişiye yönelik ölçüm
metotlarını sıralar. Ulusal ve uluslararası standartlarda müsaade edilen
değerleri tanımlar. Ülkemizde ve dünyada kimyasal risk etmenlerine
maruziyetin yüksek olduğu iş kollarını karşılaştırır. Kimyasal risk etmenlerinin işyerinde kontrolü ve iş
güvenliği uzmanının bu konudaki görevlerini açıklar.
4
İçerik Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS) Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve
kontrolü Kimyasalların üretiminde süreç kontrolü ve algılama
donanımları Kimyasalların isimlendirilmesi, etiketlenmesi ve
sınıflandırılması Kanserojen, mutajen ve toksik maddeler Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı kimyasal maddeler Patlamadan korunma dokümanı ve patlayıcı ortamlarda
kullanılacak makine ve teçhizat Asbest ve diğer lifli kimyasal maddeler İlgili mevzuat
5
Kimyasal Madde Nedir?Doğal halde bulunan
Üretilen
Bir işlem sonrasında oluşan
Atık olarak meydana gelen
Kazara oluşan
Her türlü element, bileşik veya karışımlardır
6
Kimyasalların;
Üretilmesi
Kullanımı
Doğal ortamdan alınarak değiştirilmesi
Yeniden üretilmesi veya
Sentetik yollarla yeni kimyasalların üretilmesi
Yaşamı kolaylaştıracağı gibi
Yaşam için zararlı sonuçlar da yaratabilir
7
Bu sonuçların;
Bir kısmı tolere edilebilir
Bir kısmı edilemeyebilir
Bu da canlılar ve eko sistem için risk oluşturur
8
Kimyasalların Bazı Özellikleri
Kokulu veya kokusuz olabilirler.
Hepsinin tehlike ve zararları farklıdır.
Yutularak alınan bir kimyasal gözleri kör edebilir. (İspirto-Sahte rakı)
Ciltten emilen bir kimyasal daha tehlikeli olabilir. (Savaş gazları)
Renkli veya renksiz olabilirler.
Suyla temas eden bir kimyasal yanıcı gaz çıkarabilir. (Karpit)
İki zararsız kimyasal bir araya gelince zararlı olabilir. (N ve CSiyanür)
İki tehlikeli kimyasal bir araya gelince zararsız olabilir. (H ve O2 Su)
Havadan hafif veya daha ağır olabilirler. (LPG (sıvılaştırılmış petrol gaz -NPG (sıvılaştırılmış doğal gaz ))
9
80.000 – 100.000 Kimyasal madde var!400.000.000 ton/yıl üretim!
3.000 Kadar Kanserojen
5.000 – 7.000 Zararlı
Tehlikeli Kimyasallar
10
Kimyasal Tehlikeler Nelerdir?
Gazlar
Yanma
Tozlar
Radyasyon
İnert tozlar, Fibrojenik tozlar, Toksik tozlar, Kansorejonik tozlar, Alerjik tozlar
Radyasyona maruz kalma (X ışınları, doğal ve yapay radyoaktif maddeler,)kızılötesi ışınlar,mor ötesi ışınlar
Organik sıvıların buharları, Parlayıcı,patlayıcı gazlar Ergimiş haldeki metal gazları
Asitler, Bazlar,Basınç Altındaki GazlarToksik gazlar,
11
Kimyasalların ZararlarıTehlikeli kimyasallar; sağlığa, güvenliğe ve çevreye akut
veya kronik zarar veya hasar verebilen kimyasallar olarak tanımlanabilir. Bu zararlar da üç ana başlık altında toplanabilir:
Ani, tekrarlanan veya uzun süreli maruziyet sonunda sağlığa zararlı olanlar;
Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle fiziksel ve kimyasal zarar verme riski taşıyanlar;
Çevreye zarar verenler;
13
Ani, tekrarlanan veya uzun süreli maruziyet sonunda sağlığa zararlı olanlar
Zehirli veya çok zehirli, Zararlı, Aşındırıcı, Tahriş edici, Duyarlılık yaratan veya alerjik tepkileri provake eden, Kanserojen, Mutajen, Teratojen, Üreme sistemine zarar veren, Genetik olmayan doğum anormalliklerine sebep olan maddeler
14
Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle fiziksel ve kimyasal zarar verme riski
taşıyanlar
Patlayıcı Oksitleyici Çok kolay parlayıcı, çok parlayıcı ve
parlayıcı maddeler,
15
Çevreye zarar verenler Canlı organizmalar için zehirli ve zararlı
olan, Çevrede yok olmayıp kimyasal artıklar
olarak kalıcı olan, Biyolojik anlamda birikim yaratan
maddelerdir.
16
TEHLİKELİ KİMYASAL MADDELERİN RİSKLERİ
AKUT SAĞLIK RİSKLERİ
KRONİK SAĞLIK RİSKLERİ
EKOTOKSİK RİSK
YANGIN RİSKİ
DİĞER FİZİKSEL RİSKLER
17
“ düşük zehirlilik – çok yüksek doz ”
Yüksek tehlikeli!
19
Düşük tehlike
“yüksek zehirlilik – çok düşük doz ”
20
Sağlığa olan etkileri
Toksik Kanserojen Tahriş edici
Zararlı Mutajen alerjik
Aşındırıcı Üremeyi bozan
21
Çevreye olan etkileriBozunma, bozunmaya dirençlilik
Ozon azaltma olgusu
Biyoakümülasyon (birikme) Fotokimyasal ozon üretme olgusu
Ekotoksisite; Toprak, su ve havadaki canlılar
Global ısınma olgusu (sera)
22
Temas yerlerinde tahriş yaparlar
Kana karışarak sistemik etki yaparlar
Hedef organ etkisi
Sağlığımıza Etkileri Nelerdir?
Basit bir cilt kızarıklığından
kansere kadar değişen
çeşitli hastalıklara neden
olurlar!
Ölü doğum -
Düşükler
Sakat doğum
Kısırlık
Çeşitli
kanserler
Daha sık
görülmektedir!
23
Gözlerimizi ve cildimizi tahriş ederlerKoklama – Solunum yollarını tahriş ederlerSinir sistemini etkilerlerZehirlenmelere neden olurlarGözlerde – Ciltte kızarıklık/yanma
Öksürük
Hırıltılı solunum
Nefes darlığı
Bronşit – AC ödemi – Pnomoni
Mide bulantısı - Kusma
İştahsızlık
Yavaş sindirim gibi sorunlar oluşur
Adale krampları ve
Davranış bozuklukları
Ölüm
Gazlar Ve Dumanların
Akut Etkileri
24
Kronik etkiler:Akciğer kanseri riski çok yüksektir.
Larinks kanseri
Mesane kanseri
Kronik bronşit
Astım
Akciğer kapasitesinin azalması
Böbrek bozuklukları
Sperm miktarı azalması ve kısırlık
(kaynakçı eşlerinde geç gebelik, düşükler)
Merkezi sinir sistemi etkilenmeleri
(konuşma ve hareket yeteneği azalması)
Gazlar Ve Dumanların
Kronik Etkileri
25
Organik fosforlar Böcek ilaçları Kurşun Cıva Manganez Arsenik
Karbon monoksit
Vinil klorür
Tiner
Benzen
Tolüen
Asbest Silisyum Pamuk tozu Kadmiyum Berilyum Dizel gazlar
Karbon tetraklorür Vinil klorür Tiner
Benzidin boyalar Betanaftilamin Cıva Mangal dumanları
Asbest Nitrozaminler Dumanlar Kurşun
Kurşun
Nikel, Katran , Benzen, Akrilik, Epoksi reçineleri
26
Tahriş ediciler;Temas ettiği yerde kimyasal bir etkiyle, eski durumuna gelebilen kızarıklığa neden olur. NO, NaOCI, SnCI2
Deriye (cilde) ait tehlikeler;Derinin dış tabakasına etki ederek, koruyucu yağ tabakasını bozan, kızarıklığa veya deri tahrişlerine neden olur. Aseton, klorlu bileşikler
Zehirli maddeler;Hayvanlar üzerinde yapılan bir takım testlerle öldürücü etki ve dozları saptanan maddelerdir.Epiklorohidrin, akrilonitril, anilin
Çok zehirli maddeler;Aldirin, etilenamin ve hidrojen sülfür, Hardal gazı (iperit),
AKUT SAĞLIK RİSKLERİ
27
Aşındırıcı (yakıcı, çürütücü, korozif) maddeler;Temas ettikleri dokularda, kimyasal reaksiyon sonucu, geri dönüşsüz, görülebilir tahribatlara neden olur. NaOH, H2SO4,
Gözler için tehlikeli olanlar;Göz veya görme yeteneğine etki eden maddelerdir. Bunlar konjonktivit ve kornea’ya zarar verebilir. Solventler, asitler ve alkaliler,
Kan ve Hematopoietik sistemler üzerine etkisi olan maddeler;Bu maddeler hemoglobin'in fonksiyonlarını (işlevlerini) azaltarak vücut dokularını oksijensiz bırakır. Bilinç kaybı tipik hastalık belirtisidir. Karbon monoksit, siyanürler, nitrobenzen, hidrokinon, anilin, arsin
AKUT SAĞLIK RİSKLERİ
28
Hassaslaştırıcılar;Belli süre maruz kalındığında normal dokularda alerjik reaksiyonlara neden olur. hidrokinon, brom, platin bileşikleri, izosiyanatlar ve ozon.
Kanserojenler;Yetkili kuruluşlarca kanserojen olduğu saptanan asbest(ler), benzen (benzol), berilyum, kurşun kromat, formaldehit, vinil klorür, trikloroetilen ve karbon tetraklorür bu sınıfa girer.
Üreme zehirleri;Bu sınıfa giren maddeler doğum kusurlarına veya kısırlığa neden olurlar. Bazı bilim adamları, kadınların, doğurma döneminde hiçbir kimyasal maddeye maruz kalmamalarını öneriyor. Bu sınıfa giren maddelere örnek olarak Polybrominated biphenyl PBB'ler, Polychlorinated biphenyl PCB'ler , selenyum bileşikleri ve vinil klorür verilebilir.
AKUT SAĞLIK RİSKLERİ
29
Hepatotoksinler (karaciğer hücrelerini yok eden toksinler);Karaciğer büyümesi veya sarılık gibi karaciğerde hasara neden olur. karbon tetraklorür, nitrosaminler, vinil klorür, klorobenzen, trikloretilen, kloroform ve etilalkol.
Nefrotoksinler (böbrek dokusunu yok eden toksinler);ödem veya idrarda protein bulunması (proteinuria) gibi böbrek hasarlarına neden olur. Halojenli hidrokarbonlar, uranyum, vinil klorür, trikloroetilen ve etil alkol
Nevrotoksinler (sinir dokusunu harap eden toksinler);Merkezi sinir sitemine etki ederek davranış değişiklikleri, motor fonksiyonlarının azalması ve uyuşukluğa neden olur. civa, karbon sülfür, etil alkol, asetilen, mangan, talyum ve kurşun tetraetil'dir.
Akciğerlerde hasara neden olan maddeler;Solunum sistemi dokularını tahrip eden maddelerdir. Bu maddeler öksürük, göğüste sıkılık, ve nefes darlığına neden olurlar. Silisyum dioksit, asbest(ler), pamuk lifleri, kömür tozu ve toluen diizosiyanat'lar bu sınıfa girer.
KRONİK SAĞLIK RİSKLERİ
30
EKOTOKSİK RİSK
Serbest halde bulunmaları durumunda, biyoakümülasyon yoluyla çevre
üzerinde ani veya gecikmeli olarak olumsuz ve biyotik sistemlerde toksik
etkiler yaratan maddelerdir.
Bu tehlikeli özellikleri taşıyan maddelerin
Depolanması sırasında
Taşınması sırasında
Maddenin çevre için olan tehlikelerini
Koruma tedbirleri ve
Tehlikeli özelliğini
belirten işaret ve yazıları taşıyan etiketlerin üzerinde bulunması gerekmektedir.
31
DİĞER FİZİKSEL RİSKLER
Basınçlı gazlar;Tüplerde basınç altında gaz olduğu için patlama tehlikesi vardır. Yangında ısınırsa kabının patlamasına neden olabilir. Azot, oksijen, argon, asetilen, propan ve karbon dioksit ,
Patlayıcılar;Nitrogliserin, barut ve diasetil peroksit ,
Kararsız maddeler;Benzoil peroksit, akrilonitril ve butadien gibi birçok tehlikeli madde bu sınıfa girer.
Su ile şiddetli reaksiyon veren maddeler;Asetik anhidritleri, sodyum metal'i, ve kalsiyum karpit örnek olarak verilebilir. Çok dengesizdirler. Su ile reaksiyona girince zehirli veya yakıcı gazlar çıkarır. Şok, sürtünme ve sıcaklık artışı sonucu olarak parlayabilir . Ayrıca kapalı bir kapta ısıtılırsa patlayabilir.
32
Fiziksel etkilerPatlayıcı Parlayıcı sıvılar Parlayıcı katılar
Oksitleyici Basınçlı gazlar Organik peroksit
Parlayıcı Patlayıcılar Oksitleyiciler
Parlayıcı aerosoller Kararsız reaktifler
Parlayıcı gazlar Su ile reaksiyona girenler
33
Gazlar – tozlar – dumanlar
Vücudumuza nasıl girerler?
Ciltten temas / emilme yoluyla
Solunum yollarından
Sindirim Kanalından emilerek
Vücudumuza girerler !
34
35
Kimyasallar işyeri havasında toz, sis, duman, gaz ve buhar şeklinde dağılmış olabilir ve solunabilir. Bu yolla bu maddelerin etki alanı içinde bulunan işçiler pek çok kaynaktan ortaya çıkan kimyasal karışımlara maruz kalabilirler.
Solunum yolu ile
36
Solunum yolu ile maruziyetten sonra en çok mesleki maruziyetin meydana geldiği yoldur. Özel önlem alınmamış ve uyarı bulunmayan bazı kimyasallara dokunulması veya bu maddelerle koruyucusuz çalışılması, işçilerin pek çok kimyasalın zararlı miktarlarına deri yolu ile maruz kalma riskini ortaya çıkarır. Deri yolu ile absorblanma genellikle sıvı haldeki kimyasalları için geçerli ise de, tozlarda eğer ter ile ıslatılırsa deriden emilebilir.Bazı kimyasallar hiçbir etki uyandırmadan deriden geçebilir. Deride tahrişe neden olan NaOH, HCl, H2SO4 vb aşındırıcı maddelerin aksine herhangi bir
tahriş hissedilmez. Bu da tehlikenin fark edilmemesine yol açabilir.Toluen, seyreltik soda vb. maddeler tarafından derinin koruyucu dış tabakası zarar görebilir ve bu durumda benzen, anilin, fenol gibi başka kimyasallar da deriden kan dolaşımına geçer. Ayrıca gözler de sıçrama veya buhar şeklinde bulunan maddeleri absorbe ederler.
Deri ve gözlerden absorbsiyon yolu
37
Solunan havada bulunan tozların yutulması, Kimyasal bulaşmış ellerin temizlenmeden yemek yenilmesi, Sigara içilmesi veya Yanlışlıkla yutma yoluyla, gaz, toz, buhar, duman, sıvı veya katı maddeler vücuda sindirim yoluyla da girebilir.
Bu gibi yollarla vücuda giren kimyasallar dolaşım sistemine girerek bütün vücuda yayılır. Bu yolla sadece etkiye maruz kalan organ değil doğrudan bu etkiye hiç maruz kalmayan organları etkileyebilir ve plesenta yoluyla anne karnındaki bebeğe de geçebilir.
Sindirim yolu ile
Tehlike Tanımı
SınıflandırmaYapısal özellikFaaliyet türü
Risk değerlendirmesi
Risk kontrolü
Ambalajlama TaşımaDepolamaElleçleme Mühendislik hizmetleriKKE
Risk iletişimi
GBF (Güvenlik
Bilgi formu)Etiket
Tehlike: Bir kimyasal maddenin yapısal özelliği nedeni ile zarar verme potansiyelidir.Risk: Kimyasal maddenin zarar verme potansiyelinin çalışma ve/veya etkileşim koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.
39
Kimyasallarla Çalışırken Neleri Bilmeliyim ?
Kimyasallarla çalışanlar aşağıdaki soruları kendilerine sormalıdır !
Bu maddenin bana zararı var mı? Varsa zararı nasıl dokunur ?
Kendimi nasıl koruyabilirim ? ACİL Durumlarda ne yapabilirim ? Bu soruların cevabını nereden
bulabilirim ?
40
Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (Material Safety Data Sheet)MSDS nedir?
Kimyasal maddelerin kullanımı ve depolanması sırasında oluşabilecek riskleri ortadan kaldırmaya yönelik kullanıcıyı doğru ve yeterli düzeyde bilgilendirmek amacıyla hazırlanan, ilgili kimyasal maddelerin tehlike ve riskleri ile diğer bilgileri içeren dokümanlara Malzeme Güvenlik Bilgi Formu adı verilir.
41
Malzeme GÜVENLİK FORMU NELERİ İÇERİR?
Madde/Müstahzar ve Şirket/İş Sahibinin Tanıtımı, Bileşimi/İçeriği Hakkında Bilgi, Tehlikelerin Tanıtımı, İlk Yardım Tedbirleri, Yangınla Mücadele Tedbirleri, Kaza Sonucu Yayılmaya Karşı Tedbirler, Depolama, Maruziyet Kontrolleri/Kişisel Korunma, Fiziksel ve Kimyasal Özellikler, Kararlılık ve Tepkime, Toksikolojik Bilgi, Ekolojik Bilgi, Bertaraf Bilgileri, Taşımacılık Bilgileri, Mevzuat Bilgileri, Diğer Bilgiler.
43
GBF=MSDS
Kimyasalın TanımıBu bölümde ürünün kimyasal ismi ve ticari ismi yer alır. Kimyasalın isminin ve diğer bilgilerin etiketteki bilgilerle aynı olması gerekir.
Kimyasalın KullanımıKimyasal maddenin amaçlanan veya önerilen kullanım biçimleri/ alanları belirtilmelidir. Çok sayıda olası kullanım biçimi / alanı bulunması halinde. yalnızca en önemli veya en yaygın kullanım biçimleri/alanları, kimyasal maddenin (yangın yavaşlatıcı, oksitlenmeyi engelleyici gibi) ne işe yaradığı belirtilmelidir.
Firmanın tanıtımıKimyasalı arz eden üreten, ithal eden veya dağıtanın adı, firma adı, açık adresi, telefon ve faks numaraları ve acil durumlarda başvurmak üzere söz konusu firmanın veya yetkili kurumun acil durum telefon numaraları belirtilmelidir.
44
45
Tehlikeli Kimyasalların BileşimiBu bölümde kimyasalın/bileşenin sağlık ve güvenlik açısından tehlikeli olan özellikleriyle ilgili bilgiler yer almalıdır.
Tehlikeli bileşenlerin adları (herkesçe bilinen ve kimyasal adları) ve mümkünse bileşiğin tümü içindeki oranları belirtilmelidir.
Ancak kimyasalın tam bileşim yapısının (bileşenlerin yapısı ve konsantrasyonları) verilmesi zorunlu değildir.
Bileşimdeki maddelerin genel tanımı ve konsantrasyonları yeterlidirKimyasal tek bir madde değil de bir karışım ise karışım içinde bulunanlardan, tehlikeli kimyasallar listesinde olan ve ürünün yüzde birini (%1) veya daha fazlasını oluşturan maddelerin belirtilmesi gereklidir. Bileşik içinde kanserojen, teratojen ve mutajenik kimyasallar var ise, söz konusu kimyasal, bileşiğin binde birini (% 0,1) bile oluşturuyorsa listede belirtilmelidir. Tehlikeli kimyasal maddelerin sınıflandırması; maddenin fiziko-kimyasal, sağlık ve çevresel zararlarına göre belirlenmiş tehlike işareti ve risk durumları ile birlikte belirtilmeli, bu maddelerin isimleri, EEC numaraları CAS numarası ve IUPAC adı da yazılmalıdır
46
Fiziksel ve Kimyasal ÖzelliklerBu bölümde maddenin kimyasal ve fiziksel özellikleri yer almalıdır. Normal görünüş ve kokusu, Buhar basıncı, Buhar yoğunluğu, Suda çözünürlüğü; Erime noktası, Özgül ağırlığı, Buharlaşma oranı, Kaynama noktası, Parlama noktası,
47
Yangın ve Patlama BilgileriParlama, yanma veya alt ve üst patlama sınırlarını (LEL, UEL) yangın söndürmede kullanılacak araçları, varsa yangınla özel mücadele yöntemleri belirtilmelidir.
Sağlık için Yarattığı Tehlike BilgileriKimyasalın vücuda giriş yolları (solunum, deri absorbsiyonu, sindirim, ağız-oral) sağlık üzerinde yarattığı akut ve kronik etkileri, maruziyet belirtileri ve maruziyet sınırı, ürünün kanserojen olup olmadığı, etkilenme durumunda görülen sağlık sorunları ve öneriler ilkyardım/acil tedavi işlemleri bu bölümde yer almalıdır.
Kullanım Sırasında Alınması Gereken ÖnlemlerAcil durumlarda gereken bilgiler, dökülmeler sonrasındaki temizlik işlemleri, güvenli bir şekilde depolama, kullanma önlemleri ve kaza ile ortama karışması halinde uygulanacak önlemler yer almalıdır.
48
İlk yardım Bilgileriİlk yardım önlemleri tanımlanmalı, acil tıbbi müdahale veya uyarı gerekiyor ise öncelikle bu durum mutlaka belirtilmelidir.İlk yardım konusundaki bilgiler, kısa, kazazede ve kazazedenin yanındakilerle ilk yardım görevlileri tarafından kolayca anlaşılır olmalıdır. Belirtiler (semptomlar) ve etkiler açıkça özetlenmelidir. Talimatlarda; herhangi bir kaza anında kaza yerinde yapılması gerekenler ve maruz kalınmasından sonra takip eden dönemde ortaya çıkması muhtemel gecikmiş etkiler, doktorun profesyonel yardımının gerekli olup olmadığı veya önerildiği durumlar ile doktora iletilmesi gereken özel bilgiler, var ise antidotu, kimyasalın özelliğine bağlı olarak işyerinde yapılması gereken özel ve acil işlemler için gerekebilecek özel önlemler de belirtilmelidir.İlk yardım konusundaki bilgileri solunursa, cilt ve göz ile temas ederse ve yutulursa gibi değişik maruz kalma biçimlerine göre ayrı alt başlıklar halinde olmalıdır.
49
Risk
İbaresi
Risk İbaresinin Açık İfadesi
R 1 Kuru halde patlayıcıdır.R 2 Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile
temasında patlama riski.R 3 Şok, sürtünme, alev ve diğer tutuşturucu kaynakları ile
temasında çok ciddi patlama riski.
Risk İbaresi Risk İbaresinin Açık İfadesiR 14 /15 Su ile kolay alevlenebilir gaz oluşumuna yol açan şiddetli reaksiyon.R 15/29 Su ile temasında toksik ve kolay alevlenebilir gaz çıkarır.
Risk Durumları
Risk Durumlarının Kombinasyonu
50
Güvenlik İbaresi Güvenlik İbaresinin Açık İfadesi
S 1 Kilit altında muhafaza edin.S 2 Çocukların ulaşabileceği yerlerden uzak tutun.S 3 Serin yerde muhafaza edin.
Güvenlik İbaresi Güven Güvenlik İbaresinin Açık İfadesi
S 1/2 Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde muhafaza edin.
S 3/7 Kabı, serin bir yerde ve ağzı sıkıca kapalı olarak muhafaza edin.
S 3/9/14 Serin, iyi havalandırılan bir yerde ........ 'den uzak tutarak muhafaza edin.
Güvenlik Tavsiyeleri
Güvenlik Tavsiyelerinin Kombinasyonları
Mevzuat !!!Ülkemizde MSDS’in nasıl hazırlanabileceği 26
Aralık 2008 tarih ve 27092 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik”te verilmiştir.
Yönetmelik gereğince, gerek ithalat gerek üretim yolu ile piyasaya sunduğunuz kimyasal ürünleriniz için, profesyonel kullanıcılara, en geç satış anında, bu konuda lisanslı kişilerce hazırlanmış Güvenlik Bilgi Formu sunma yükümlülüğünü getirmektedir.
52
MSDS Birçok kimyasal günümüzde endüstride yaygın olarak
kullanılmaktadır. Bu kimyasallar yapıları gereği çoğunlukla toksik, korozif ve kolay alev alabilme gibi özellik taşımaktadır. Ancak risk taşıyan özellikleri ile kullanımı ve depolanmalarında alınması gereken önlemler bilindiğinde güvenli bir şekilde kullanılabilmektedirler. Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (Material Safety Data Sheet-MSDS) birçok ülkede tehlikeli ya da potansiyel anlamda tehlike taşıyan maddelerin güvenli kullanımları ile ilgili gerekli bilgileri sağlamak için kullanılmaktadırlar. Bu nedenle MSDS çalışma ortamdaki kimyasal tehlike ve riskleri kontrol etmek amacı ile önemli bir rol oynamakta, adeta o kimyasalın bir prospektüsü olmaktadır.
54
Kimyasalların üretimi ve kullanılması, ülkelerin ekonomik gelişmelerinde ana unsurlar olduğu gibi, günlük hayatımızın bir parçası haline de gelmiştir. Bir başka ifade ile kimyasallar insanların hayat kalitesini artırmaktadır. Bunun yanı sıra tarım ilaçları ve suni gübreler tarımsal üretimi büyük ölçüde artırmakta, tarımın gelişmesine sebep olmaktadır. İnsan neye, nereye baksa kimyasallarla karşılaşmaktadır. Evinin boyası, yalıtımı, aracının yakıtı, tırnağının ojesi, giysileri, yediklerinin tadı, ilacı, vücudunun varlığı...... Kimyasallar faydaları yanında üretim, işleme ve depolamada büyük riskler taşımaktadır.
Kimyasallar yalnız kimya sanayii değil, diğer sanayi alanlarındaki çalışanlar için de risk oluşturmaktadır. Hatta bazen çevre olumsuz etkilenmekte, doğal denge bozulmaktadır.
Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve
kontrolü
63
Kimyasal madde; Doğal halde bulunan veya üretilen Herhangi bir işlem sırasında veya atık olarak
ortaya çıkan kazara oluşan her türlü element, bileşik veya
karışım olarak tanımlanabilir. (Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde:4)
Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre düzenlenmiştir
KİMYASAL MADDE NEDİR?
64
Üretimden kullanımına, depolanmasından taşınmasına, kontrol altında tutulması ve yok edilmesine ilişkin süreçlerin etkin olabilmesi için, öncelikle kimyasalların özelliklerinin bilinmesi gerekmektedir.
Kimyasalların özellikleri, çevreye, insanlara olan zararları ve etkileri bilinmeden, kimyasallardan oluşacak risklerin kontrol altında tutulabilmesi çok zordur.
Dolayısıyla her işletme, kuruluş öncelikle işyerlerinde kullanılan, işlenilen ve işyerindeki faaliyetler sonrasında ortaya çıkan ve çıkması muhtemel kimyasallar hakkında yeterli bilgiye ulaşmak zorundadır.
Kimyasalların güvenli kullanımı için Uluslar arası Çalışma Örgütünün
önerdiği genel prensipler şunlardır.
65
Yetkili Makamın Sorumlulukları Ülkede İş Sağlığı ve Güvenliği’nden
sorumlu yetkili makam, ülke şartlarını ve kanunlarını göz önüne alarak işveren ve işçi kuruluşları ile istişarede bulunup “KİMYASALLARIN GÜVENLİ KULLANIMI” konusunda bir politika oluşturmalıdır.
Mevzuat periyodik olarak gözden geçirilmelidir.
66
Kimyasalı Temin Edenin Sorumluluğu
Kimyasalı temin edenler, (üretici, ithalatçı, dağıtıcı vb.) sınıflandırma, işaretleme, etiketleme, güvenlik veri belgelerini temin edip kullanıcıya vermelidir.
67
Kimyasalı İhraç Eden Ülkenin Sorumlulukları
Kimyasalın, kendi ülkelerinde kullanımı sağlık ve güvenlik gerekçesiyle yasaklanmışsa, ithal eden ülkeye buna ilişkin bilgileri vermelidir.
68
İşverenin Sorumluluğu İşveren, kullanılan tüm kimyasallar ile
ilgili güvenlik bilgilerini eksiksiz temin edip işçiler veya temsilcilerinin bu bilgilere ulaşmasını sağlamalıdır.
Ayrıca, işveren, işyerinde kimyasalların kullanımından doğabilecek risklerin değerlendirmesini yapmalı ve uygun yöntemlerle çalışanları korumalıdır.
69
Çalışanların Sorumluluğu ve Hakları
Çalışanlar, işyerinde kimyasal maddelerin kullanımından doğacak ani ve ciddi bir tehlikenin varlığına inanırlarsa hemen İş Sağlığı ve Güvenliği kuruluna,işveren veya vekiline haber vererek oradan uzaklaşma hakkına sahiptir,.(İş Kanunu Madde:83)
Bunun yanı sıra çalışanlar, bu uzaklaşma hakkını kullanmaları nedeniyle haksız işlemlere maruz bırakılamazlar.
Çalışanlar ve onların temsilcileri çalıştıkları kimyasalla ilgili her türlü güvenlik ve sağlık bilgilerini alma ve öğrenme hakkına sahiptir.
70
İnsanların çalışma hayatında can kayıpları ile işgücü kaybı ve maddi zararlara uğramamaları amacıyla bir takım faaliyetlerin ortaya konulması gerekmektedir. Bugüne kadar ki süreç içerisinde korunma politikalarının gelişimine bakıldığında; kişisel korunmayı temel alan politikalardan toplu korunma politikalarına, buradan da bütüne yönelik korumayı temel alan ve riskin önlenmesine öncelik veren politikalara doğru olduğu görülmektedir. O halde en önemli yaklaşım, bütüne yönelik, yani riskin önlenmesi yani risk yönetimi politikalarına öncelik vermek olmalıdır. Bunun sağlamak için bazı tedbirler alınmalıdır.
-Kuruluş Öncesinde -Kuruluş Sonrasında
71
KURULUŞ ÖNCESİ
KURULUŞ SONRASI
Kuruluş planlaması esnasında
Yer seçimi İşletme sırasında binalarda
DepolamadaÇevre sağlığı KullanımdaArsa büyüklüğü Bakım ve
onarımdaAlt yapı tesisleriMeteorolojik etkenlerİşyeri binalarının kat, kapı, pencere durumları
Projelendirme Üretim teknolojisiMakine ve proses seçimi
72
Kimyasalların Depolanma Sınıfları
Kimyasalların depolanmaları kimyasal maddenin depolanma özelliklerine göre sınıflandırılmalıdır.
Depolanma işleminin güvenle gerçekleştirilebilmesi için, kimyasallar toplam "onüç depolanma sınıfına" ayrılmıştır.
73
Kimyasalların Depolanma Sınıfları
Sınıf Madde Sınıf Madde
1 Patlayıcılar 6.1A Alev alıcı toksit maddeler
2 Basınçlı gazlar 6.1B Alev atmayan toksit maddeler
3A Parlama noktası 'in altında alev alıcı sıvılar
6.2 Bulaşıcı hastalıklara neden olucular
3B AHİ Sınıfı alev alıcı sıvılar 7 Radyoaktif maddeler4.1A Alev alıcı katı maddeler 8 Aşındırıcı maddeler4.1 B Alev alıcı maddeler s Boş4.2 Kendiliğinden alev alıcı maddeler 10 3A ve 3B Sınıflarına dahil olmayan alev
alıcı sıvılar4.3 Su ile temas edince, alev alıcı gaz
oluşturucular11 4.1A Sınıfına dahil olmayan alev alıcı
katılar5.1 Yükseltgenler 12 Alev almayan paketler içindeki alev
almayan sıvılar ve paketler5.2 Organik peroksitler 13 Alev almayan paketler içindeki alev
almayan katılar
74
Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri
Depolar özellikleri itibariyle;
-Kimyasal madde deposu işyerinin diğer bölümlerinden ayrı bağımsız bir bölüm halinde,
-Taban, tavan ve duvarları yanmaz malzemeden yapılmış (yangına dayanıklı),
Tavan ve pencereler herhangi bir basınçta kolay dışarı açılacak şekilde hafif malzemeden
75
Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri
Bütün kapı ve pencereler dışa açılır nitelikte, sürgülü kapılarda ayrıca dışa açılır kanatlı kapılı,
Tabanı, içine konulacak kimyasal maddelerden etkilenmeyecek nitelikte,
Tabanı, herhangi bir yangın halinde kullanılabilecek su ve benzeri söndürücüleri akıtacak özellikte drenaja sahip,
76
Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri
Tabanında, depolanan farklı özellikte maddelerin birbiri ile karşılaşmamaları için, farklı drenaj yolları ile ayrılmış bölümlere konulmuş olmalı,
Kimyasal madde depoları içinde elektrik tesisatı bulunmaması tercih edilmeli, aydınlatma ise ışık dışarıdan yansıtılarak yapılmalı,
İçeride elektrik tesisatı bulunması zorunlu olan hallerde ise tesisat exproof (alev sızdırmaz, patlamaz) ve kapalı sistem olmalı,
77
Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri
Havalandırma hem alttan hem üstten karşılıklı olmalı,
Cebri çekişli havalandırma sistemi bulunan depoların elektrik motorları exproof olmalı,
Depo dışında ve uygun bir uzaklıkta, depo içinde nelerin bulunduğu, herhangi bir yangın halinde hangi malzeme ve yöntemlerle, ne şekilde müdahale edileceği bilgilerini ihtiva eden bir uyarı levhası konulmalı,
Depoların drenaj hattı çevre kirliliğine sebep olmaması için, yağmur kanalı veya şehir pis su kanalına doğrudan bağlanmamalı,
78
Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri
Drenaj hattı toplama çukurlarına bağlanmalı, burada toplanan atıklar usulüne uygun olarak bertaraf edilmeli,
Bazı kimyasal maddeler bir araya geldikleri zaman birbirleriyle çok şiddetli reaksiyona girerler. Dolayısıyla sızıntı, yangın, kaza vb. durumlarda ambalajları, taşma kapları hasara uğrayabilir ve böyle durumlarda birbirleriyle reaksiyona girebilirler. Şayet belli bir miktardan fazla iseler, bunların beraberce depolanmasına izin verilmemelidir.
Kimyasal maddeler özelliğine göre ayrı bölümlerde depolanmalıdır.
79
Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri Yanabilir maddeler ile oksitleyici
maddelerin birlikte depolanmasına izin verilmez. Yanıcı maddeler ile oksitleyici maddeler reaksiyona girebilir ve yangını başlatabilirler
80
2.3. DEPOLAMADA ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİ Zehirli ve Çok Zehirli Maddelerin Oksitleyici
Maddelerle,
Zehirli, Çok Zehirli ve Oksitleyici Maddelerin Parlayıcı Maddelerle
Zehirli, Çok Zehirli ve Oksitleyici Maddelerin (hidrojen peroksit, perklorik asit, sodyum-potasyum nitratlar, bu metallerin peroksitleri, permanganatları, kloratlar, perkloratlar, kalsiyum karbonat, kromik asit, amonyum nitrat)
Peroksitler, suyla temas edince parlayıcı gaz çıkaran maddeler, basınçlı Gazlar, Dondurulmuş Sıvı Gazlar, Amonyumnitrat Gübrelerle bir arada depolanması sakıncalıdır.
81
Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri
Aşındırıcı sıvılar; kuvvetli asitler ve bazlardır. Demir, alüminyum gibi bazı metalleri aşındırdıkları gibi canlıları dağlayıcı özellik gösterirler. Örneğim;
Asitler: hidroklorik asit (tuz ruhu), sülfürik asit, nitrik asit (kezzap),
Bazlar: sodyum hidroksit (kostik), potasyum hidroksit, sodyum hipoklorit
82
Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri
Kullanımda ise;
Kimyasal maddeler depodan ancak günlük ihtiyaç kadar alınmalı, Kullanım yerlerinde bir günlük ihtiyaçtan fazlası bulundurulmamalıdır.
Eğer günlük kullanım miktarları çok fazla ise kulanım yeri yanında ikinci bir ara depo oluşturularak fazla malzeme burada depolanmalı ve saatlik kullanıma göre alınmalıdır.(Koltukaltı depoları)
83
Depolamada Alınacak Güvenlik Önlemleri
Boş olan kimyevi madde teneke ve kapları en az doluları kadar tehlikeli olduğu dikkatten uzak tutulmamalıdır.
İçlerinde devamlı çözücü buharı bulunan boş kaplar, kullanım yerlerinde biriktirilmemeli işi bitenler derhal ortamdan uzaklaştırılmalıdır.
84
Kimyasalların Taşınması
Taşıma görevlisi kimyasalın riskleri hakkında bilgilendirilmelidir. Taşıma görevlisi kimyasalın risklerine göre kişisel koruyucu ekipman (KKE)
giymelidir. Her kimyasal madde çalışanı, kendi kimyasalını uygun şekilde saklamalı ve/ya
taşımalıdır. Kimyasallar taşınırken aşırı yüklemeden kaçınmalı azar azar taşınmalıdır. Farklı gruplar bir arada taşınmamalıdır. Kimyasallar; organik, inorganik, oksitleyici,
indirgeyici, asit, baz ve parlayıcılar olarak ayrı ayrı taşınmalı ve saklanmalıdır. Kimyasal maddeler asansör ile taşınırken asansöre başka kişilerin binmesine izin
verilmemelidir. Kimyasal maddeler kucakta, elde değil; tekerlekli ve kenarları destekli yük taşıma
arabaları ile taşınmalıdır. Cam şişe ve jarları kırılmaktan korumak amacıyla etrafına destek malzemeler
koyarak taşınmalıdır. Kimyasal madde içeren şişeler hiçbir şekilde boyun kısımlarından tutularak taşınmamalıdır
Gaz tüplerinin ağzı sıkıca kapalı olmalıdır. Kimyasallar gelen yük arabalarından depoya taşınırken çalışanların olmadığı veya en
az olduğu bölümden) depoya taşınmalıdır. 85
Kimyasal Taşınması Sırasındaki Güvenlik Önlemleri
• ASLA kimyasalların kutulanması, taşınması, depolanması gibi işleri sekreter ve benzeri eğitimsiz kişilere yaptırmayın!
• Kimyasalları ASLA genel drenaja (lavabo v.b.) boşaltmayın.
• Hiçbir kimyasalı ortada bırakmayın.
• Kimyasalı kaldırmadan ve/ya taşımadan önce çevresini temizleyin.
• Çalışmaya başlamadan önce kimyasalın MSDS'ini gözden geçirin ve uygun kişisel koruyucu ekipmanı giyin
86
İşyeri Binalarında Alınacak Güvenlik Önlemleri
Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddeler üretilen veya işlenen veya depolanan binalar mümkünse tek katlı olmalı;
Duvarları yanmaz malzemeden yapılmalı, Tavanları hafif ve yanmaz malzemeden olmalı, Dış yan cephelerine bakan pencereler ince kırılmaz
camlı olmalı Patlamalarda büyük parçalar halinde havaya
fırlamayacak malzemeler seçilmeli
87
İşyeri Binalarında Alınacak Güvenlik Önlemleri
İşyerlerinin tabanları, düz, yanmaz, sızdırmaz, herhangi bir cismin çarpmasıyla kıvılcım çıkarmaz malzemeden yapılacak ve kolay temizlenir, hafif meyilli tarzda inşa edilmeli,
Kullanılan maddelerin, kimyasal bir olay sonucunda işyeri tabanını aşındırıp tahrip etmesi veya parlayıcı, tehlikeli ve zararlı gaz ve dumanlar meydana getirmesi önlenmeli
Tabanda yangın söndürme cihazlarının vereceği fazla su ve kimyasal maddelerin ve işyerindeki bütün sıvıların eşiklerden taşmasını önleyecek şekilde toplanmasını ve bir depoya veya dinlendirme kuyusuna girmesini sağlayacak drenaj sistemi bulunmalı
Binalardaki giriş çıkış kapıları, pencereler, panjurlar ve havalandırma menfezlerinin kapakları belirli bir basınç karşısında dışarıya doğru açılacak şekilde yapılmış olmalı
88
İşyeri Binalarında Alınacak Güvenlik Önlemleri
Giriş ve çıkış kapıları, yanmaz malzemeden, çıkış güvenliği ilkelerine uygun ve mümkün olduğu kadar büyük boyutta, kolayca dışarıya açılabilecek ve doğrudan doğruya açık havaya yol verecek şekilde yapılmış olmalı
İşyerinde ayrı cephelerde olmak üzere en az iki kapı bulunmalı
Birden fazla bölümleri bulunan işyerlerinde, bölümlerden her birinin, biri doğrudan doğruya, diğeri genel koridora açılan, en az iki kapısı bulunmalı
Binanın bütün pencereleri, gerektiğinde çıkış için kullanılabilecek şekilde yapılmış olmalı, pencerelere demir parmaklık veya kafes konulmamalı
89
İşyeri, herhangi bir tehlike vukuunda işçiler tarafından derhal boşaltılabilecek şekilde tertiplenmiş olacak; bölümlerden birinin çıkış yolu, diğerinin geçişini zorlaştırmayacaktır.
İç bölmeler, meydana gelecek en yüksek basınca dayanıklı ve çatlaksız, düz yüzeyli ve yanmaz malzemeden yapılmış açık renkte boyanmış veya badanalanmış, kolayca yıkanabilir ve temizlenebilir şekilde olacaktır.
Asansörler ve merdivenler yanmaz malzemeden yapılmış ve binanın diğer kısımlarından ayrı bölmelerde veya binanın tamamıyla dışında kurulmuş olacaktır. Asansörlerin kapıları kendiliğinden kapanan, toz geçirmez şekilde yapılacaktır.
90
Binalarda inşaat, bakım ve onarım işlerine başlanmadan önce
a)İş kısmen veya tamamen durdurulacaktır.
b) O mahalde bulunan bütün parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle, bunların bileşimlerine giren diğer maddeler tehlikeli bölgenin dışına çıkarılacaktır
c) Onarılacak kısım bütün parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin artıklarından ve bulaşıklardan usulüne uygun olarak tamamiyle temizlenecektir.
d) İnşaat, bakım ve onarım; teknik, yetkili ve sorumlu bir elemanın devamlı nezareti ile sağlanacaktır.
91
Tehlikeli Maddelerin Ve Müstahzarların
Sınıflandırılması, Ambalajlanması Ve
Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik 26 ARALIK 2008 Mükerrer R.G. Sayı:27092
93
Tehlikeli Kimyasallar – Tipik Yerleri
Kimyasal madde tesisleri
Depolar
Yakıt istasyonları
Kamyon, gemi, havayolu terminalleri
Silah depoları
Hastaneler
Laboratuarlar
Nükleer tesisler
Bakım tesisleri
- 94
Tehlikeli Kimyasallar – Ev Ürünleri Listesi
ÜRÜNLER TEHLİKELİ KATKI MADDELERİ TEHLİKELER
Aerosol spreyler
Bütanol, Bütan, Propanol Alevlenir, İrritan, Toksik
Amonyak bazlı temizlik
Amonyak, Etanol, İrritan, Toksik, Korozif(çamaşır suyu ile karıştığı zaman zehirli gaz oluş turur)
Piller Sülfürik asit, Kurşun Korozif, ToksikYer/mobilya cilaları
Dietilen glikol, Petrol distilatları, Nitrobenzen
Toksik, Alevlenir
Lateks boyası Reçineler, Glikol, Eterler, Esterler
Alevlenir
Yağ bazlı boya Etilen, Alifatik hidrokarbonlar, Petrol distilatları
AlevlenirToksik
95
3 ppm
25 ppm
293 ppm
873 ppm
Anında ağrılı yaralanma
LC50
IDLH OSHA
KOKU Eşiği
NIOSH STEL
TLV/TWA OSHA0 ppm
CI 1,000,000 ppm
15 ppm
1,000 ppm
50 ppm
Geri dönülmez hasar
Anında ölüm %.1
insan için öldürücübilinen en düşük konsantrasyon
97
%23.5
%19.5
%6 altında
%6 - 8
%8 - 10
Ciddi yangın tehlikesi - OSHAtanımlı zenginleştirilmiş
Bilinç kaybı, bayılma, yüzde solgunluk
8 dakika %100 öldürücü6 dakika %50 öldürücü4 dakika tedavi ile düzelme
40 saniye içinde koma - ölüm%0
OKSİJEN %100
%10 - 12
%12 - 14
artan solunum, koordinasyon ve karar yetisinde azalma
Artan solunumkarar yetisinde azalma Dudaklarda morarma
Kas letarjisi, koordinasyon kaybı
%15 - 19
98
KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI
Alev Alabilen Malzemeler
Alev alma; bir gaz, sıvı veya katının ne kadar kolay tutuşacağını, nasıl hızlı alev alacağını ve bir kere başladımı nasıl yayılacağının bir ölçümüdür. Alev alıcı sıvıların kendileri alev alabilir değildir. Daha çok sıvılardan çıkan buharlar alev almaya yatkındır. Malzeme alev alabilirliğini gösteren parlama noktası ve uçuculuk (kaynama noktası) olmak üzere iki fiziksel özellik vardır.
Parlama noktası; hava ile alev alabilir bir karışım teşkil edecek yeterli miktarda bir sıvının (veya uçucu bir katı maddenin) buharının verdiği sıcaklıktır. Alevlenme kaynağı verildiğinde bir malzeme parlama noktasında veya üzerinde alev alır.
Alev alabilen bir sıvı olan etil eterin parlama noktası –56°C’dir. Kerosenin parlama noktası 212°C ile 302°C arasındadır. Alev alabilir gazların parlama noktaları yoktur çünkü kendileri zaten alev alabilir biçimdedir.
99
Kolay Alevlenir Madde / Müstahzar
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile
temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen, b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen
ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Düşük parlama noktasına (21°C'nin altında) sahip olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarlarda, çok kolay alevlenir gaz yayan madde / müstahzarlardır.
100
Bir malzemenin uçuculuğu, sıvı veya katının ne kadar kolay buhar aşamasına geçeceğinin bir göstergesidir. Uçuculuk , malzeme buhar basıncının atmosferik basınca eşit olduğu sıcaklık yani kaynama noktası ile ölçülmektedir. Çoğu zaman uçuculuk alev alabilirlik ile eş anlamlı olarak hatalı biçimde kullanılır. Su, kloroform ve cıva gibi uçucu olan ama alevlenmeyen bazı maddeler bulunmaktadır. Bazı maddeler dış alevlendirme kaynağı olmadan kendi kendilerine alev alabilir. Örneğin potasyum metali havadaki nemle tepkimeye girebilir. Bu tepkime hidrojen meydana gelmesine ve tepkime ısısının da hidrojeni alevlendirecek seviyede olmasına neden olur.
101
ÖrneklerOrganik katılar : Selüloz nitrat, Naftalinİnorganik katılar : Lityum amid, KükürtYanıcı metaller : Sezyum, Magnezyum, Zirkonyumİnce parçalanmış katılar: Alüminyum tozu, Saf metal tozları
Alev Alıcı Katılar
Ateşleme sıcaklığı 100ºC altında
Güçlü ya da kalıcı yanma
Büyük tehlike: Hızlı yanma, çok miktarda toksik duman
102
Genellikle Kullanılan Alev Alabilir Kimyasal Maddeler
Aseton Etil eter Sodyum Hidrojen Lityum Asetilen Etil Alkol Potasyum
103
Alev Alabilen Malzemeler Etiketleme ve Bilgi
Her alev alabilen sıvı, kullanım öncesi uygun biçimde etiketlenmelidir.
Alev alma bilgileri MSDS üzerinde Alev ve Patlama verileri altında bulunmaktadır.
Parlama noktası ile kaynama noktası ise Fiziksel
Özellikler başlığıyla verilen bölümde yer almaktadır.
104
Alev Alabilen Malzemeler Depolama
Alev alabilen maddeler asla asitlerin veya oksitleyicilerin yanına
depolanmamalıdır. Malzemenin alt alev alma limitini aşan buharlarının oluşumu ya da
buharlarla havanın karışarak kendi kendine yanma olasılığını düşürmek üzere depolama alanları serin tutulur. Normal depolama koşullarında buhar birikimini önlemek üzere yeterli havalandırma sağlanmalıdır.
Alev alabilen maddeler klasik buzdolaplarında depolanmamalıdır. Termostat veya iç ışıklandırmayla yaratılan kıvılcımlar aşırı derecede büyük patlama tehlikesinin nedeni olarak buzdolabı içinde alev alabilen maddeleri ateşleyebilir.
Alev alabilen maddelerin depolandığı alanlarda bir yangın söndürme tatbikatı yapılmamalıdır.
Depolama alanları periyodik olarak kontrol edilmeli,eksiklikler giderilmeli ve alev alabilen malzemelerin depolanması minimumda tutulmalıdır.
“SİGARA İÇİLMEZ” işaretleri alev alabilen maddelerin depolandığı alanlarda gözle fark edilir bir yere asılmalıdır.
105
Alev alabilen maddelerin parlama ve kaynama noktalarına göre sınıflandırılması
NFPA özel alev alabilir sıvıların depolama kapları için miktar ve maksimum büyüklük bakımından sınır değerleri
106
Tehlikeli Kimyasallar – Sıkıştırılmış Gaz
Bir kapta bulunan ve 21.1ºC
275.8 kPa üzerinde mutlak
basınca sahip gaz ya da gaz
karışımı
Büyük Tehlikeler Kaynayan Sıvı Genişleyen Buhar Patlaması-BLEVE
Bir sıvılaştırılmış gaz kabı ateşe maruz kaldığında olur
Zayıflamış kap + basınç artışı = kabın parçalanmasıParçalanma çok patlayıcı olabilir
Ayrıca, alev alıcı, oksitleyici, zehirli, korozif olabilir107
Korozif (Aşındırıcı) Malzemeler
Gazlar, sıvılar ve katılar tehlikeli aşındırıcılık özelliği gösterebilirler. Korozif maddeler deriyi yakar, kaşınmaya yol açar. Solunum veya ağız yoluyla alındığında akciğer ve mide dokusu etkilenir. Korozif gazlar deri teması ve solunum yoluyla hemen vücuda absorplanır. Laboratuvarda sık kullanılan korozif sıvıların vücutta dış hasara neden olma riskleri bulunur. Korozif katılar çoğu kez zamana bağlı zararlara yol açar. Korozif katılar, nemden dolayı deri üzerinde ve solunum sisteminde hemen çözündükleri için etkileri geniş ölçüde temas süresine bağlı olmaktadır.
108
Korozif Madde Örnekleri
Korozif maddeler asidik (düşük pH’lı) veya bazik (yüksek pH’lı) olabilir.
Sülfürik asit Hidroklorik asit Nitrik asit Amonyum hidroksit Sodyum hidroksit Krom trioksit
109
Etiketleme ve Depolama
Korozyon etiketinde elin veya çelik bir çubuğun aşınması belirtilir.
Korozyon bilgisi MSDS içinde Sağlık Etkileri ve İlk Yardım başlığı altında bulunur.
Asitleri bazlardan ve korozif maddeleri hem organik, hem de alev alabilen maddelerden ayrı tutulmalı.
Raflardan düşme tehlikesini en aza indirmek için korozif maddeleri tabana yakın yerlerde depolanmalı.
Güneş ışığından uzak, serin, kuru ve iyi havalandırılan alanlarda depolanmalı.
Depolama alanı sıcaklık değişimlerine karşı korunmalıdır.
110
Reaktif (Patlayıcı-Oksitleyici) Malzemeler
Patlayıcı Maddeler Patlayıcı maddeler; ani şok, basınç ve yüksek sıcaklık etkisinde ani ve
derhal büyük ve küçük miktarda basınç, gaz ve ısıyı serbest bırakan kimyasal maddelerdir. Şok, sıcaklık veya kimyasal tepkimenin belli koşulları altında bazı maddeler şiddetle patlayabilir. Böyle patlamalar laboratuvar personeline bir çok tehlike yaratır:
Sıçrayan cam parçaları deriyi yaralayabilir. Yanan gazlardan alev meydana gelebilir. Aşındırıcı veya zehirli maddeler açığa çıkabilir.
Patlayıcı maddelerle çalışmadan önce; kimyasal özelliklerini, yan tepkime ürünlerini, belli bazı kimyasal maddelerle uyuşmazlıklarını ve olası çevre katalizörleriyle (sıcaklık değişimi gibi) etkileşimlerini öğrenmek gerekir
111
Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerleri İle İlgili
Güvenlik Tedbirleri
İŞYERİ BİNALARI: Parlayıcı, Patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddeler üretilen veya işlenen veya depolanan binalar mümkünse
tek katlı olacak; duvarları yanmaz maddeden, tavanları hafif ve yanmaz malzemeden dış yan cephelerine bakan pencereler ince kırılmaz camlı olacak ve patlamalarda büyük parçalar halinde havaya fırlamayacak malzemeden yapılmış olacaktır.
ÇOK KATLI BİNALAR: Birden fazla katlı binaların, en üst katında tabanı betonarme olmak kaydıyla parlayıcı, patlayıcı maddelerin
yalnız işlenmesine veya her hangi bir üretimde ilkel madde olarak kullanılmasına izin verilebilir. Bu gibi yerlerin parlayıcı, patlayıcı maddelerin olumlu üretim birimi veya deposu olarak kullanılması, S.S. Yardım Bakanlığının olumlu mütalaası üzerine Çalışma Bakanlığınca verilecek özel izne bağlıdır.
İŞYERİ TABANI: Parlayıcı, patlayıcı,tehlikeli ve zararlı maddelerle çalışılan işyerlerinin tabanları, düz, yanmaz, sızdırmaz,
herhangi bir cismin çarpmasıyla kıvılcım çıkarmaz malzemeden yapılacak ve kolay temizlenir, hafif meyilli tarzda inşa edilecektir.
Kullanılan maddelerin, kimyasal bir olay sonucunda işyeri tabanını aşındırıp tahrip etmesi veya parlayıcı, tehlikeli ve zararlı gaz ve dumanlar meydana getirmesi önlenecektir.
DRENAJ SİSTEMİ: Tabanda yangın söndürme cihazlarının vereceği fazla su ve kimyasal maddelerin ve işyerindeki bütün
sıvıların eşiklerden taşmasını önleyecek şekilde toplanmasını ve bir depoya veya dinlendirme kuyusuna girmesini sağlayacak drenaj sistemi bulunacaktır.
112
KAPILARIN KAPAKLARIN DIŞARIYA AÇILMASI: Binalardaki giriş çıkış kapıları, pencereler, panjurlar ve havalandırma menfezlerinin kapakları belirli bir
basınç karşısında dışarıya doğru açılacak şekilde yapılmış olacaktır.
GİRİŞ ÇIKIŞ KAPILARI: Giriş ve çıkış kapıları, yanmaz malzemeden, çıkış güvenliği ilkelerine uygun ve mümkün olduğu kadar
büyük boyutta, kolayca dışarıya açılabilecek ve doğrudan doğruya açık havaya yol verecek şekilde yapılmış olacak ve işyerinde ayrı cephelerde olmak üzere en az iki kapı bulunacaktır.
HER BÖLÜME ÇİFT KAPI: Birden fazla bölümleri bulunan işyerlerinde, bölümlerden her birinin, biri doğrudan doğruya, diğeri genel
koridora açılan, en az iki kapısı bulunacaktır.
PENCERELERDE PARMAKLIK: Binanın bütün pencereleri, gerektiğinde çıkış için kullanılabilecek şekilde yapılmış olacak, pencerelere
demir parmaklık veya kafes konulmayacaktır.
113
GİRİŞ ÇIKIŞTA GÜVENLİK: İşyeri, herhangi bir tehlike vukuunda işçiler tarafından derhal boşaltılabilecek şekilde tertiplenmiş olacak;
bölümlerden birinin çıkış yolu, diğerinin geçişini zorlaştırmayacaktır.
İÇ BÖLMELER: İç bölmeler, meydana gelecek en yüksek basınca dayanıklı ve çatlaksız, düz yüzeyli ve yanmaz
malzemeden yapılmış açık renkte boyanmış veya badanalanmış, kolayca yıkanabilir ve temizlenebilir şekilde olacaktır.
ASANSÖR KAPILARI: Asansörler ve merdivenler yanmaz malzemeden yapılmış ve binanın diğer kısımlarından ayrı bölmelerde
veya binanın tamamıyla dışında kurulmuş olacaktır. Asansörlerin kapıları kendiliğinden kapanan, toz geçirmez şekilde yapılacaktır
114
Bazı kullanım koşullarında reaktif olabilen madde örnekleri Asetilen Azid Hidrojen Nitro bileşikleri Amonyak Organik peroksitler Perkloratlar Bromatlar
115
Oksitleyiciler
Oksitleyici; kimyasal tepkime için oksijen sağlamada kullanılan kimyasal bir maddedir. Oksitleyiciler oda sıcaklığında veya yüksek sıcaklıklarda kendiliğinden oksijen meydana getirirler ve şok ile ısıtma altında şiddetle patlayabilirler. Farklı kimyasal kararsızlıklarından dolayı oksitleyici aktif maddeler beklenmedik şekilde patlayıcı olup bu yüzden tehlike tehdidi gösterirler.
116
Oksitleyiciler Oksitleyiciler yanmayı başlatabilir ya da
güçlendirebilir
Katı- amonyak perklorat
Sıvı- dumanlı nitrik asit
Gaz- oksijen
Organik peroksitler
İstikrarsız ve reaktif olabilir
Patlayıcı potansiyele sahiptir
- 117
Oksitleyici reaktif maddeler
Peroksitler Hiperperoksitler Peroksi esterlerdir. Oksitleyiciler organik maddelerle temas edince
şiddetle tepkimeye girerler. Bu nedenle oksitleyicilerle, organik maddelerin etkileşimlerinden kaçınılmalıdır. Organik maddelerle reaksiyona giren oksitleyicilere örnek: nitrik asit, kromik asit ve
permanganatlardır.
118
Peroksitler
Eterler gibi bazı organik bileşikler havadaki oksijenle temasa girerek kararsız peroksitleri oluşturur. Peroksit oluşumu, bileşikler buharlaşmayla derişik hale geldiklerinde yada diğer bileşiklerle karıştırıldıklarında meydana gelir. Bir şok, sürtünme veya ısıya maruz kaldıklarında birikmiş peroksitler şiddetle patlayabilir. Saf bileşikler safsızlık içeren bileşiklere göre daha çabuk peroksit oluşturabilirler.
Tehlikeli peroksit oluşturan organik madde örnekleri; Aldehitler, Ketonlar, Eterler Allilen yapısındaki bileşikler (CH 2=CHCH2R) Alkali metaller, alkoksitler, aminler Vinil ve viniliden bileşikleri Benzil hidrojen atomlu bileşikler
Hava ile temasta tehlikeli peroksit oluşturan kimyasal madde örnekleri Etil vinil eter, p-dioksan, dekalin, etil eter, tetralin, izopropil eter Tetrahidrofuran (THF)
119
Etiketleme ve Depolama
Oksitleyici etiketi sarı fon üstünde alev alan O harfi ile belirtilir.
Oksitleyici maddeler üstüne bilgi, MSDS te reaktiflik verileri altında verilmiştir.
Eterleri az miktarlarda satın alın ve hemen kullanın.
Peroksit oluşturan bileşiklerin kaplarının açılış tarihlerini kaydedin.
Gün ışığından uzak, serin kuru ve iyi havalandırılan alanda depolayın. Aşırı ve ani sıcaklık değişimlerinden koruyun.
Oksitleyicilerin yanında kesinlikle sigara içmeyin. 120
Peroksitlerin Varlığının Saptanması
25 mL cam kapaklı (renksiz ve ışıktan korunmalı) bir silindir içinde 10 ml organik solvent üzerine 1 ml taze hazırlanmış %10’luk sulu potasyum iyodür çözeltisi ilave edin.
Silindiri beyaz bir fon önünde gözlemleyin.
Sarı veya kahverengi renk belirmişse peroksit mevcuttur.
121
Toksik (Zehirli) Maddeler
Zehirlilik, bir maddenin canlı dokuya zarar verme, merkez sinir sistemini bozma, önemli rahatsızlıklara neden olma ve aşırı miktarda yutulduğu, solunduğu ve deriden absorplandığı takdirde ölüme neden olma özelliği olarak tanımlanabilir.
Bir kimyasal maddenin belli bir dozunun verilmesiyle deney hayvanlarının buna verdiği tepkiler, o kimyasal maddenin insanlara olan zehirleyici etkisini tahmin etmeyi sağlayabilir. Tüm bireylerin kimyasal bir maddenin belirli bir dozuna aynı şekilde tepki vermediği bir doz-cevap grafiğiyle temsil edilir. Bazı insanlar diğerlerine göre daha duyarlıdırlar ve bir kişiye göre ölümcül olabilen belli bir doz bir başkasına göre ölümcül olmayabilir.
Zehirli maddelerin solunumla alınması doku hasarına yol açmaktadır. Akciğerler zehirli buharlar ile havanın taşıdığı taneciklerin hücumuna karşı savunmasız çok katlı doku tabakasından oluşmuştur.
122
Letal doz (öldürücü doz) nedir? Bir kimyasal maddenin deney hayvanlarının
%50’sinin ölümüne neden olduğu doz Letal (öldürücü) doz 50 veya LD50 olarak tanımlanır.
LD50 genellikle, vücut ağırlığının kilogramı başına alınan maddenin miligramı (mg/kg) olarak gösterilir.
LD50 ne kadar düşükse madde o kadar zehirlidir.
123
Kanserojenler
Kanserojenler belli miktarda maruz kalındığında insan ve hayvanlarda kansere neden olan maddelerdir. Şüpheli kanserojenler bilinen kanserojenlerle kimyasal benzerliği bulunan veya kanserojen etkinin kanıtını gösteren maddelerdir. Kanserojenler akut zehirlilik meydana getirmeyen dozlara maruz kalındığında hastalığa neden olduğundan laboratuvarda sinsi bir tehlikeyi temsil ederler. Maruz kalma ile kanser belirmesi arasında uzun, gizli bir varolma dönemi bulunabilir.
Bazı bileşikler ancak belli diğer bileşiklerle birleştiğinde kanserojendir. Belirli maddelerin de, bazı kanserojen kimyasalların kanserojenik etkilerini artırdıkları bilinmektedir. Bir çok kimyasal maddenin sinerjik tesiri bilinmediğinden kanserojenler kullanıldığında tüm organik bileşiklere ve metallere dikkatle muamele edilmesi gereklidir.
124
Kanserojenler
Uluslararası Kanser Araştırma Merkezi [International Agency for Research on Cancer (IARC)] tarafından tanımlanan aşağıdaki terimler maddelerin kanserojenliğini açıklamakta kullanılır.
Yeterli pozitif- çeşitli türlerde ve laboratuvar hayvan soylarında habis tümörlerin meydana gelmesini gelmesini ve ilerlemesini sağlayan kimyasal maddeler
Sınırlı pozitif- bir yada çok sayıda türde veya soyda, selim tümörleri yada bir tek habis tümörün ilerlemesini sağlayan kimyasal maddeler
Yetersiz-kanserojenik olduklarına karar vermek için yeterli kanıt olmayanlar
Belirsiz- hemen hemen hiç destekleyici kanıtı olmayanlar Negatif- sınırlı ve yeterli önemde negatif kanıtı olanlar
125
Bilinen ve Şüphelenilen Kanserojenler
4-Nitrobifenil, alfa- ve beta-Naftilamin Metilklorometil eter 3,3’-Diklorobenzidin bis(klorometil) eter Benzidin, 4-Aminodifenil Etilenimin,beta-Propiolaktan Benzen Dimetilaminoazobenzen Vinil klorür 1,2-dibromo-3kloropropan Arsenik Akrilonitril, N-Nitrozodimetilamin, Formaldehit
126
Mutajenler
Mutajenler DNA ve canlı hücrelerde mutasyonlara neden olan kimyasal ve fiziksel etmenlerdir. Bunlar genetik sistemi kansere veya kromozomlarda kalıtımsal değişikliklere neden olacak şekilde etkilerler. Mutajenik özellikte kimyasal maddelere maruz kalan kişiler sonraki kuşağın etkilenebileceği genetik hasarlar geliştirirler.
Arsenik İyonlaştırıcı radyasyon Etidiyum bromür Alkilleştirici etmenler (örneğin dimetil sülfat)
127
Mesleki Maruziyet Sınır Değerleri Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik verilen mesleki maruziyet sınır değerleri
129
Teratojenler
Teratojenler normal embriyonik gelişime müdahale eden kimyasal ve fiziksel etmenlerdir. Teratojenler, mutajenlerden gelişen bir cenin bulunmasıyla ayrılır. Cenine (embriyoya) karşı hasar, hamileliğin başlarında ilk 8-10 haftada meydana gelir. Teratojenler doğuştan şekil bozukluklarına veya hamile kadına zarar vermeden cenin ölümüne yol açabilir.
Genellikle kanserojen kimyasal maddeler üreme sağlığına bir tehlike gibi görünürler. Kurşun Etilen oksit
Üreme sağlığı bozukluklarıyla ilgisi olduğu düşünülen birkaç diğer maddenin örnekleri aşağıda sıralanmıştır:
Antimuan Karbon disülfür Etilen tiyo üre Poliklorinatlanmış bifenoller (PCB’ler) Nitroz oksit Formaldehit Etilen dibromür İyonlaştırıcı radyasyon
130
Asbest içeren Malzemeler Asbest ya da amyant, ısıya, aşınmaya ve kimyasal maddelere çok dayanıklı lifli
yapıda kanserojen bir mineral. Halk arasında ak toprak, çorak toprak, gök toprak, çelpek, höllük veya ceren toprağı gibi isimlerle de bilinir.
Tarihçe
Bir doğal silikat minerali olan asbest maddesinin, ısıyı iletmemesi yani iyi bir izolasyon maddesi olması nedeniyle kullanımı çok eski çağlarda başlamıştır. Arkeolojik çalışmalardan elde edilen bilgiler doğrultusunda asbest kullanımının 2500 yıl öncesine dayandığı bilinmektedir.
On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından sonra ısıyı ve elektriği yalıtması, sürtünmeye ve asit gibi maddelere dayanıklı olması nedeniyle sihirli mineral olarak tanınmaya başlanmıştır. Fakat yirminci yüzyılın ikinci yarısından sonra insan sağlığına önemli zararlar veren kanserojen bir madde olduğunun tespit edilmesi ile asbest maddesi için öldürücü toz tanımlaması yapılmıştır.
132
Kullanım alanları 1900’lü yılların başından itibaren asbest binaların inşaat
malzemelerinde yaygın biçimde kullanılmıştır. Ucuz fiyatı, yangın ve kimyasal direnci, izolasyonu ve pekiştirme özelliklerinden dolayı bu sihirli mineral inşaat sektöründe 3500’den fazla ürünün bulunmasına katkıda bulunmuştur
Asbestten, özellikle gemi, uçak, otomobil sanayiinde, makine konstrüksiyonlarında yağlayıcı madde ve sızdırmazlık elemanı olarak, inşaat sektöründe, ısı ve ses izolasyonunda yaygın olarak yararlanılmıştır
133
Asbest'in Kullanım Alanları Çimento ürünleri Kimya İlaç Lastik-plastik Boya Kağıt Uzay sanayisinde 3000’den fazla endüstriyel ürünün yapımında
• Basınca dayanıklı borular
• İç-dış cephe ve tavan kaplama
• Fren balataları
• Çeşitli contalar
• Özel filtreler
• Kağıt ürünleri 134
Asbeste Bağlı Oluşan Hastalıklar Asbestoz – İlk olarak tersane işlerinde çalışanlarda tespit edilen
asbestoz, asbest liflerini çözmeye çalışan vücut tarafından üretılen asidin akciğer zarında olusturduğu yaralardır. Bu hastalığın kendinı göstermesi 10-20 yılı bulmaktadır.
Mezotelyoma – Asbestin yol açtığı en önemli hastalık akciğer zarı ve karın zarı kanseri, yani mezotelyomadır. Batı ülkelerinde yılda her bir milyon kişinin 1-2'sinde saptanan mezotelyoma, ülkemizde yılda en az 500 kişide görülmektedir. Mezotelyomaya ait en sık rastlanan yakınmalar, ağrı ve ilerleyici nefes darlığıdır. Akciğer röntgeni ve tomografide tipik bulgular saptanabilirse de, kesin tanı için başvurulan standart yöntem akciğer zarı biyopsisidir. Mezotelyoma, erken dönemde tanınıp uygun cerrahi girişim uygulanamadığında, ilaç ya da ışın tedavisine iyi cevap vermeyen ve hastayı kısa zamanda ölüme götüren bir hastalıktır.
Kanser – Asbest, akciğer, gırtlak ve sindirim sistemi kanserlerine yol açmaktadır.
Akciğer zarı (pleura) kalınlaşması 135
Asbestin İnsan Sağlığına ZararlarıAsbest son derece kanserojen bir maddedir. Solunum ya da içme suyu yoluyla vücuda girdiğinde
başta kanser olmak üzere çeşitli hastalıklara yol açar. Uzmanlar cilde nüfuz etmesinin de mümkün olduğunu düşünmektedirler. Asbestin neden olduğu hastalıkların bazıları, akciğer zarları arasında sıvı toplanması, kireçlenme, akciğer zarı kalınlaşması ve akciğer dokusunda bağ dokusu oluşumu gibi selim hastalıklardır. Ayrıca ciltte yaralara neden olabilir.
Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC), her yıl dünyada kanser yapıcı maddeleri düzenli olarak özelliklerine göre gruplara ayırmaktadır. Ajansın kanserojen maddeler listesinde asbest maddesi, "kesin kanserojen" tanımlanması ile 1. grupta sınıflandırılmıştır.
Fransa'da asbeste bağlı hastalıklardan her yıl 4000 kişi ölmektedir ve sayı giderek artmaktadır. Uzmanlar Birleşik Krallık'ta 1960 ve 70'lerde asbeste maruz kalmış kişilerden 120.000'den fazlasının akciğer kanseri nedeniyle yakın gelecekte öleceğini öngörmektedirler Belçika ve Hollanda gibi ülkelerde 90'lı yılların başında asbest üretim ve kullanımı tamamen yasaklanmıştır. Avrupa Birliği'de 2005 yılından itibaren AB'ye üye ülkelerde asbest üretimi ve kullanımını yasaklamıştır.
Not:Geçmişte tersane işçisi olan babasının iş elbiselerinden bulaşan asbest nedeniyle kansere yakalanan genç bir bayan, 2007 yılında İngiliz Savunma Bakanlığı'ndan tazminat almaya hak kazanmıştır.
136
Asbest içeren MalzemelerGenelde asbest içeren malzemeler Spreyli alev geciktiriciler, Akustik sıva, boru, tank ve kazan izolasyonu, Laboratuvar bankosu üzerleri, Çeker ocak panoları, Tavan ve döşeme fayansları ve döşeme örtüleri
Asbestli malzemelerin bozulup havayla taşınır toz biçime gelmesi engellenirse, sağlığa zararı dokunmaz.
137
Kullanım Yasağı Madde 7 — Asbestin püskürtülerek (sprey) kullanılması ve
asbest içeren, yoğunluğu 1 gr/cm3’den az olan, yalıtım veya ses yalıtımı malzemesi ile çalışılması yasaktır.
Asbestin kullanılması ve pazarlanması ile ilgili yürürlükteki diğer mevzuata aykırı olmamak şartıyla; asbestin çıkarılması, asbest ürünlerinin veya asbest ilave edilmiş ürünlerin üretimi ve işlenmesi sırasında işçilerin asbest liflerine maruz kalabileceği işler yasaktır.
Ancak, asbest içeren malzemenin yıkımı, sökümü ve ayırma gibi işlemlerden kaynaklanan asbestli ürünlerin atılması için yapılan işler hariçtir.
Asbest İle İlgili Ulusal Mevzuat
139
Tehlike Sembolleri
Tehlikeli kimyasal madde ve / veya ateşle ilgili kullanımlarda hangi önlemlerin alınması gerektiğinin saptanmasında temel bilgi sağlar. 0 ile 4 arası rakam, tehlike ciddiyetinin derecesi belirtmek üzere her bir kareye ilave edilir.
0: Özel bir tehlike yok
4: Önemli tehlike
140
1-PATLAYICI 2-TOKSİK 3-PARLAYICI 4-OKSİTLEYİCİ
5-İRRİTAN 6-RADYOAKTİF 7-ZARARLI 8-AŞINDIRICI 9-ÇEVREYE Z.
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN ULUSLARARASI SEMBOLLERİ
X I T F +
Kimyasal Maddelerde Tehlike İşaretleri
(Eski)
141
Tahriş edici
Sağlığa zararlı-Kanser yapıcı
Aşındırıcı
Akut zehirleyici
Kimyasal Maddelerde Tehlike İşaretleri
(Yeni)
142
Patlayıcı
Sular için zehirli
Alevlenebilir
Yakıcı
Basınçlı gaz
Kimyasal Maddelerde Tehlike İşaretleri
(Yeni)
143
Kimyasal maddelerde tehlike işaretleri- Yeni
144
Patlama, Patlayıcı Ortam Yanıcı gaz, toz veya buharın hava ile oluşturduğu
uygun oranlar dahilindeki karışımın ateşleme enerjisi ile temas etmesi ile sonucunda yanma olayının çok kısa sürede meydana gelmesini sağlayan ve çok yüksek sıcaklık ve basınçta gaz açığa çıkartan fiziko-kimyasal tepkimelere PATLAMA denilmektedir.
Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışıma “PATLAYICI ORTAM” denilmektedir.
Konumu ve işletme şartları nedeniyle patlayıcı hale gelebilen ortama “ MUHTEMEL PATLAYICI ORTAM” denilmektedir.
146
Patlayıcı Ortamlar İle İlgili Ulusal Mevzuat Muhtemel patlayıcı ortamda kullanılan teçhizatın ve koruyucu
sistemlerin güvenli olarak piyasaya arzı için gerekli emniyet kuralları ile uygunluk değerlendirme prosedürlerine ilişkin usul ve esasları belirlemek üzere Çıkartılan” Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat Ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Yönetmelik” 30.12.2006 tarih ve 26392 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için alınması gerekli önlemleri belirlemek üzere çıkartılan “Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik” de 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
147
Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat Ve Koruyucu Sistemler İle İlgili Yönetmelik
Yönetmeliğin amacı; Yönetmelik kapsamına giren muhtemel patlayıcı ortamda kullanılan teçhizatın ve koruyucu sistemlerin güvenli olarak piyasaya arzı için gerekli emniyet kuralları ile uygunluk değerlendirme prosedürlerine ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
148
Yönetmeliğin Kapsamı; 1) Bu Yönetmelik, muhtemel patlayıcı ortamlarda kullanılacak teçhizat ve
koruyucu sistemleri kapsar. (2) Ayrıca, muhtemel patlayıcı ortamlar dışındaki amaçlar için kullanılan, ancak patlama tehlikelerine karşı teçhizatın ve koruyucu sistemlerin emniyetli çalışması için gerekli olan veya buna katkı sağlayan emniyet cihazları, kumanda cihazları ve ayarlama donanımları da kapsar. Yönetmelikte Teçhizat; “ Enerjinin üretilmesi, aktarılması, depolanması, ölçülmesi, kontrolü ve dönüştürülmesi için ve/veya malzemenin işlenmesi için kullanılacak olan ve muhtemel tutuşma kaynakları ile patlamaya yol açabilecek makineler, donanım, sabit veya seyyar cihazlar, kumanda aksamları ile cihazları ve algılama veya koruma sistemleri “ olarak tariflenmiş ve 2 grupta toplanmıştır.
Buna göre; Madenlerin yeraltı bölümlerinde kullanılacak teçhizatlar ile bu tip madenlerin grizu gazı ve/veya yanıcı tozlar tarafından muhtemel tehlike oluşturabilecek yerüstü tesislerinde kullanılan teçhizat, I. Grup teçhizat olarak, Hava ve gaz, buhar veya sis ya da hava/toz karışımlarından kaynaklanan patlayıcı ortamların uzun bir süreyle sürekli olarak veya sık sık mevcut olduğu alanlarda kullanılacak teçhizat da II. Grup teçhizat olarak sınıflandırılmıştır.
149
Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat Ve Koruyucu Sistemlerde Aranacak Özellikler Yönetmeliğe göre imalatçı;
— Mümkün olduğu kadar teçhizatın ve koruyucu sistemlerin kendi kendine üretebileceği veya ortaya çıkarabileceği patlayıcı ortamların oluşmasını engelleyecek, — Her bir elektrikli ve elektriksiz ateşleme kaynağının yapısını dikkate alarak patlayıcı ortamların ateşlenmesini önleyecek, — Kişileri ve duruma göre evcil hayvanları veya eşyaları doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyebilecek patlamanın oluşması halinde bunu derhal durduracak ve/veya patlama alevlerinin ve patlama basınçlarının yayılım uzaklığını yeterli emniyet seviyesine kadar sınırlayacak, tedbirleri alacaktır. Teçhizat ve koruyucu sistemlerin yapımında işletme şartlarında patlamaya yol açmayan malzemeler seçilecektir.
150
Malzeme ve koruyucu sistem patlamaya sebebiyet vermeden ürünün ömrü boyunca güvenle kullanılabileceği şekilde tasarlanacaktır.- Eklenebilecek parçalar ya da yedek parçalar, monte edildiğinde ürünün patlama dayanımını etkilemeyecek şekilde tasarlanacaktır.- Ürün eğer yanıcı gaz ya da toz içeriyorsa, kapalı ve sızıntı yapmayan bir bölgede olacak, Ürünün bulunduğu bölgenin açılması durumda, patlama olmasını engelleyecek önlemler alınacaktır. - Ürün toza maruz kalıyorsa, yüzeyindeki toz alev alıcı olmayacaktır. Ortamdaki toz miktarı düşük olmalı ve malzeme kolayca tozdan temizlenebilir olmalıdır. Ürünün yüzey sıcaklığı, tozun tutuşmasına sebep olacak sıcaklıkta oldukça düşük tutulacaktır. - Eğer ürün dış kuvvetlere veya gerilmelere maruz kalıyorsa, bu konuda güvenlik önlemleri alınacaktır.- Eğer ürün patlamasını önleyen kapalı bir bölmedeyse, bölme sadece özel aletlerle açılabilir olacaktır.- Üreticinin kullanma yerleri hakkındaki sınırlamaları dışında, ürünün malzemesiyle içinde bulunduğu ortam patlamaya sebebiyet vermeyecektir.- Malzemeler, özellikleri önceden tahmin edilen şekilde değişse bile güvenlikte azalmaya sebebiyet vermeyecektir. (Korozyon, elektrik iletkenliği, dayanım, sıcaklık dayanımı vb.)
151
Teçhizat ve koruyucu sistemler: (a) Fiziksel yaralanma veya doğrudan ya da dolaylı temas yoluyla ortaya çıkabilecek diğer zararları önleyecek, (b) Erişilebilen parçalarda tehlikeye yol açabilecek yüzey sıcaklıklarının veya radyasyonun oluşmamasını sağlayacak, (c) Elektriksel olmayan tehlikeleri ortadan kaldıracak, (d) Öngörülebilen aşırı yük şartlarının tehlikeli durumlara yol açmamasını sağlayacak, şekilde tasarlanacak ve imal edilecektir.
152
Tüm teçhizat ve koruyucu sistemler aşağıdaki asgari detaylara sahip, okunaklı ve silinmeyecek bir şekilde işaretlenmiş olacaktır.— İmalatçının adı ve adresi, — CE işareti — Seri veya tip işaretlemesi, — Varsa, seri numarası, — İmal yılı, — Teçhizat grup ve kategorisinin simgesi ardından patlamaya karşı korunma özel işareti — II. Grup Teçhizat için, “G” harfi (gaz, buhar veya sisten kaynaklanan patlayıcı ortamlarla ilgili) ve/veya “D” harfi (tozdan kaynaklanan patlayıcı ortamlarla ilgili).— Uygunluk değerlendirme prosedürüne bir onaylanmış kuruluş üretim aşamasında katılmak zorunda olduğu zaman, bu kuruluşun ayırt edici işaretinin de ürünün üzerine konulması zorunludur. Teçhizata ilişkin olarak Güvenlik, Hizmete alma, kullanım, montaj-demontaj, bakım, işletme, ayar, herhangi bir şüphe halinde teçhizatın veya koruyucu sistemin istenen alanda beklenen işletme koşulları altında emniyetli bir şekilde kullanılıp kullanılamayacağına dair karar alınmasını sağlayan detaylar, Elektrik ve basınç parametreleri, maksimum yüzey sıcaklıkları ve diğer kritik değerler, olası yanlış kullanım detaylarını içeren özel kullanım şartlarını içeren talimat hazırlanarak kullanıcıya verilecektir.
153
PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN ÇALIŞANLARIN KORUNMASI
İşyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için işveren,a) Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek,b) Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek,c) İşçilerin sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini azaltacak önlemleri almak zorundadır
154
İşyerinde patlayıcı ortam oluşması ihtimali bulunan bölümler 1-Patlayıcı Ortam Oluşabilecek YerlerÇalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek
Miktarda patlayıcı karışım oluşabilecek yerler, bu Yönetmeliğe göre tehlikeli kabul edilecektir.
Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı karışım oluşması ihtimali bulunmayan yerler bu Yönetmeliğe göre tehlikesiz kabul edilecektir.
Parlayıcı ve/veya yanıcı maddelerin hava ile yaptıkları karışımların, bağımsız
olarak bir patlama meydana getirmeyecekleri yapılacak araştırmalarla kanıtlanmadıkça, bu maddeler patlayıcı ortam oluşturabilecek maddeler olarak kabul edilecektir.
155
2- Tehlikeli yerlerin sınıflandırılmasıTehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Bölge 0Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu yerler.
Bölge 1Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler.
156
Bölge 2Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler.
Bölge 20Havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.
Bölge 22Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde yanıcı tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu yerler.
157
Patlamadan Korunma Dokümanı
Patlamadan Korunma Dokümanında, özellikle;a) Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği,b) Bu Yönetmelikte belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi için alınacak önlemler,c) İşyerinde patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme süresi esas alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılmış yerler,d) Çalışanların sağlık ve güvenliklerinin patlayıcı ortam risklerinden korunması için asgari gereklerin uygulanacağı yerler,e) Çalışma yerleri ile uyarı cihazları da dahil iş ekipmanının tasarımı, işletilmesi, kontrol ve bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlandığı,f) İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın "İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği" ne uygun olduğu,
hususları yazılı olarak yer almalıdır.
158
Özellikle koruma altında olanlar
Gençler, çıraklar
Hamileler
Emzikliler
Gençlerde ve çıraklarda istisnai durumlar
Eğer eğitim hedefleri için önemli ise,
Uzman bir ustanın kontrol ve gözetimi sağlanırsa ve
Maruziyet sınırı asılmamışsa
Çalışma Sınırlandırılması
159
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
İşverenler tehlikeli kimyasal maddeler için tedarikçiden sağlanan
Güvenlik Bilgi Formları ile madde hakkında bilgi sağlamak ve
eğitim vermekle yükümlüdür
Eğitimler ilk girişte mutlaka verilmelidir
Eğitim bilgileri değişen şartlara göre güncellenmelidir
Eğitimin içeriği ve tarihi yazılı olarak tutanak halinde kayda geçmelidir
Eğitimden gecen çalışanlar eğitim aldığını imzası ile teyit etmelidir
Bu tutanaklar İSG dosyasında saklanmalıdır
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 10
EĞİTİM
160
Risk değerlendirmesi sonucunda elde edilen bilgiler ve çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olması halinde gerekli yeni bilgiler;
İşyerinde bulunan veya ortaya çıkabilecek;Tehlikeli kimyasal maddelerle ilgili,
bu maddelerin tanınması,
sağlık ve güvenlik riskleri,
mesleki maruziyet sınır değerleri ve
diğer yasal düzenlemeler,
hakkında bilgi sağlamak ve eğitim vermekle yükümlüdür
İŞÇİLERİN EĞİTİMİ VE BİLGİLENDİRİLMESİ
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 10
161
Risk değerlendirmesi sonucunda elde edilen bilgiler ve çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olması halinde gerekli yeni bilgiler;
İşçilerin kendilerini ve diğer işçileri korumaları için alınması gerekli önlemler ve
yapılması gerekli işler,
Tehlikeli kimyasal maddeler için tedarikçiden sağlanan malzeme bilgi formları,
hakkında bilgi sağlamak ve eğitim vermekle yükümlüdür
İŞÇİLERİN EĞİTİMİ VE BİLGİLENDİRİLMESİ
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 10
162
İşçilere veya temsilcilerine verilecek bilgi,
yapılan risk değerlendirmesi sonucu ortaya çıkan
riskin derecesi ve özelliğine bağlı olarak, sözlü talimat ve
yazılı bilgilerle desteklenmiş eğitim şeklinde olacaktır.
Bu bilgiler değişen şartlara göre güncellenecektir
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 10
İŞÇİLERİN EĞİTİMİ VE BİLGİLENDİRİLMESİ
163
Risk değerlendirmesinde dikkate alınacak hususlar;
K.M. sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları,
MSDS,
Maruziyetin türü, düzeyi ve süresi,
Miktar, kullanma şartları ve kullanım sıklığı,
Mesleki maruziyet sınır değerleri ve biyolojik sınır değerleri,
Alınan ya da alınması gereken önleyici tedbirlerin etkisi,
Varsa, daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları
RİSK DEĞERLENDİRMESİ (I)
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 6
164
İşveren, tedarikçiden veya diğer kaynaklardan
risk değerlendirmesi için gerekli olan ek bilgileri sağlar
Bu bilgiler, kullanıcılara yönelik olarak, varsa kimyasal maddelerin
yürürlükteki mevzuatta yer alan özel risk değerlendirmelerini de içermelidir
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 6
RİSK DEĞERLENDİRMESİ (I)
165
Risk değerlendirmesi aşağıdaki hallerde yenilenecektir;
Risk değerlendirmesinde belirlenen sürelerde,
Çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olduğunda,
Ortam ölçümleri ve sağlık gözetimlerinin sonuçlarına göre
gerektiğinde,
Kimyasal maddeler nedeni ile herhangi bir kaza olduğunda,
En az 5 yılda bir defa.
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 6 c
RİSK DEĞERLENDİRMESİ (II)
166
Öncelikle ikame yöntemi uygulanarak, tehlikeli kimyasal madde
yerine işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha
az tehlikeli olan kimyasal madde veya işlem kullanılacaktır
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 8
RİSK DEĞERLENDİRMESİ (III)
167
GENEL ÖNLEMLER
Güvenlik Bölgesi 1
1) İşyerinde uygun düzenleme ve iş organizasyonu
2) Tekn.Gelişmeler; Uygun yöntem, makina ve ekipman
3) Kontrol, denetim ve gözetim
4) En az sayıda işçi
5) Maruziyet; minimum düzeyde madde miktar ve süresi
6) Sadece üretimde gerekli olduğu kadar T.K.M. bulundurma
7) İşyerleri ve eklentileri her zaman düzenli ve temiz
8) Kişisel temizlik için uygun ve yeterli şartlar
9) T.K.M. atık ve artıkların en uygun şekilde işlenmesi, kullanılması, taşınması ve
depolanması için gerekli düzenlemeler
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 7
168
Tehlikeler ortadan kaldırıldı veya asgariye çekildi
Ciddi tehlike yok
(Risk değerlendirmesine göre kabul edilebilir sınır altında ise; 8, 9, 12’ye gerek yok..)
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 8
Güvenlik Bölgesi 1
169
Güvenlik Bölgesi 1’deki önlemler yeterliliğini kaybettiği an devreye girer
Toksik, çok Toksik ve Kanserojen maddelerde
Bölge 2 hemen devreye girer
Teknik Kontrol Mekanizmaları uygulanır
Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar teknolojik gelişmeler de dikkate alınarak uygun yöntemlerle yapılır, uygun makine ve ekipman sağlanır
Organizasyon
İşyerinde uygun düzenleme ve iş organizasyonu yapılır
Kişiye özel önlemler
Kişisel Koruyucu Donanımları (KKD)
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 8 b
Güvenlik Bölgesi 2
170
Teknik önlemler – Örnek
Kapsüllemek – Çalışanları ve kimyasalları birbirinden ayırma
Ör; Bidonlarla, Borularla, kapalı sistemlerle
Kapsamak – tamamen, teşekkül anında
Havayı emerek + Filtreleyerek
Havalandırmak – Konsantrasyonu azaltarak
Hava değişimi: Verilen + Emilen
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 8 b
Güvenlik Bölgesi 2
171
Organizasyonel önlemler – Örnek:
Çalışanları özel olarak seçmek
Sağlık kontrolleri, şayet gerekirse
İş Talimatı (Prosedürler)
Talimatname
Eğitim
İş saatleri (Maddelerle teması olanlar ile olmayanları ayırmak)
Kontrol
ÖlçümKimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelik Madde 8 b
Güvenlik Bölgesi 2
172
Kişiye özel önlemler – Örnek:
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 8 b
Güvenlik Bölgesi 2
174
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 8 b
Güvenlik Bölgesi 3
Yüksek tehlikeli işlerde tamamlayıcı güvenlik önlemleri
Güvenlik Bölgesi 1 ve 2´nin insan sağlığını ve güvenliğini koruyamadığı ve Kategori 1 ve 2´ye göre sınıflandırılmış
Toksik,
Çok Toksik,
Kanserojen
Mutajen
Üreme için Toksik maddeler
için zorunlu bölge
175
Mesleki maruziyet sınır değerlerine riayet edilmelidir. Ölçümlerle kontrol edilmelidir
Maruziyet sınır değeri aşıldığında, işçilerin maruz kalacakları madde miktarları ve
maruziyet süreleri mümkün olan en az düzeyde olmalıdır. Gereğine uygun Kişisel
Koruyucu Donanımları (KKD) acilen ve mecburen giyinilmeli veya takılmalıdır.
İşverenler sınır değerlerinin aşılmasını önlemek için alınmış olan tüm güvenlik
tedbirlerini belgelendirebilmelidir.
Söz konusu işyerlerine sadece yetkili işçiler girebilir (en az sayıda)
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 8 b
Güvenlik Bölgesi 3
176
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 8 b
Güvenlik Bölgesi 4
Kanserojen, mutajen ve üreme için toksik işlerde tamamlayıcı güvenlik önlemleri
Aşağıdaki sağlık ve güvenlik önlemleri, sadece sınır değerleri tutulamadığı
zaman geçerlidir
Yüksek maruziyeti önleyebilmek için ölçümler gerçekleştirilmelidir
Tehlike bölgesini kapsülleyiniz
Sigara içmeyi yasaklayınız
177
Yıkım, Bakim ve Restore islerinde maruziyet sınır değerinin aşılacağı önceden belli ise, alınmış teknik önlemler yarar sağlayamıyorsa
Çalışanları veya temsilcilerini derhal haberdar ediniz
Maruziyet zamanını daha asgariye indiriniz
Kişisel Koruyucu Donanımları (Ör: Gaz Maskeleri) hemen ve acilen taktırınız
Teknik havalandırma yöntemleriyle sadece filtrelenmiş hava tekrar kullanılabilir. Yalnız bu havanın komşu alanlara yayılmasını önlemelisiniz
Kanserojen, mutajen ve üreme için toksik islerde tamamlayıcı güvenlik önlemleri
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Madde 8 b
Güvenlik Bölgesi 4
178
Kimyasal madde kullanımından kaçınmakİkame yöntemi kullanmakGerekirKimyasalı kullanmadan önce alınması gereken bilgilerTehlikeleriRiskleriGüvenlik önlemleriAtık ve artıkların;
En uygun şekilde işlenmesiKullanılmasıTaşınması Depolanması için
gerekli düzenlemeler veAcil Durumlardaki Eylem Planları
GENEL HAREKET KURALLARI
179
Gaz, Buhar veya Toz oluşmasından kaçınınız
Kimyasallarla vücut temasından kaçınınız
Sigara içme ve yemek yeme yasaklarına uyunuz
Hijyenik önlemleri dikkate alınız ve uyunuz
Kimyasallarla çalışmalarda yaptığınız ise uygun Kişisel
Koruyucu Donanımını (KKD) kullanınız
GENEL HAREKET KURALLARI
180
Yiyecek ve içecekler kimyasallarla temas etmeyecek şekilde depolanmalıdır
ToksikÇok toksikKanserojenMutajenÜreme için toksik
maddelerle çalışmalarda (dışarısı bile olsa):
Yemek yemek, sigara ve su içmek yasaktır.
Yıkanma imkanı ve ayrı bölümlerde soyunma ve giyinme
olanakları sunulmalıdır.
Koruyucu giysileriniz işveren tarafından temizlenmeli ve
gerekirse yenisi verilmelidir.
HİJYENİK ÖNLEMLER
181
Kimyasal maddelerle güvenli çalışabilmenin şartlarından biri;
Çalışılan alandaki temizlik ve düzendir
Artan kimyasallar veya diğer tehlikeli durumlar hemen ortadan kaldırılmalıdır
Akmış yağın ortaya çıkardığı kayma tehlikesi gibi vs)
İşyeri sadece gereğine uygun temizlik cihazları ile temizlenmelidir
Bağlayıcı ve koyulaştırıcılarla (Ör: talaş),
Var olan tehlikeli tozları tozutmaktan kaçınmalıdır
Kimyasal maddeleri sadece bunlar için öngörülmüş yerlerde depolanmalıdır
Yetkisiz kişilere karşı güvenlik önlemleri alınmalıdır
TEMİZLİK VE DÜZEN
182
Kaplar, Hatlar, Borular ve tehlikeli maddeler karıştırılmayacak şekilde işaretlenmelidir
Tehlikeli maddelerle çalışmalar talimatnamelerle düzenlenebilir
Doldurma ve boşaltmalarda;
Gereğine uygun variller/bidonlar kullanılmalıdır
Kimyasal ve biyolojik maddeler;
İnsan sağlığına zararsız olan yiyecek veya içecek kaplarına/şişelerine doldurulamaz veya bunlarda depolanamaz
Şayet başka kaplara boşaltıldığında, bu kapların yönetmelikte belirtildiği şekilde
işaretlenmelidir
TEHLİKELİ MADDELERLE ÇALIŞMALAR
183
Tehlikeli maddelerle çalışmalar talimatnamelerle düzenlenebilir
Eğer Talimatname yoksa, etikette bulunan güvenlik tavsiyelerini dikkate
alınmalıdır
Üretim alanında yapılan iş için gerekli olan miktardan fazla tehlikeli
kimyasal madde bulundurulmamalıdır
Dökülen maddelere hemen müdahale edilmelidir (Ör: talaş)
Atık ve artıkların en uygun şekilde işlenmesi, kullanılması, taşınması ve
depolanması için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.
TEHLİKELİ MADDELERLE ÇALIŞMALAR
184
İçinde konsantre edilmiş Tehlikeli Madde bulunan alanlarda;
Girişlerde tehlikeyi anlatan ve gösteren işaretler bulunmalıdır
Sadece yetkili kişiler girebilir
Öngörülmüş güvenlik önlemleri alındıktan sonra girilebilir
TEHLİKELİ MADDE BULUNAN ALANLARA GİRMEK
185
İnsan sağlığına zarar vermeyecek
Suiistimal ve yanlış kullanımı engelleyecek
Yetkisi olmayanlar giremeyecek
İlaçların ve yiyeceklerin yakınında olmayacak
Düzenli ve tehlikeli madde olduğuna dair işaretli
şekilde yapılması gerekir
Kimyasal ve biyolojik maddeler insan sağlığına zararsız olan
yiyecek veya içecek kaplarına/şişelerine doldurulamaz veya bunlarda
depolanamaz
TEHLİKELİ MADDELERİN MUHAFAZASI VE DEPOLANMASI
186
Toksik (T) ve çok Toksik (T+) maddeler kilitli alanlarda veya dolaplarda ve sadece eğitimli kişiler tarafından kullanılabilir şekilde depolanmalıdır
(İstisna: Benzin İstasyonları)
TEHLİKELİ MADDELERİN MUHAFAZASI VE DEPOLANMASI
B e i s p i e l f ü r e i n e L a g e r u n gm i t S i c h e r h e i t s a b s t a n d
187
Genel bakışla depolanan maddelerin tarzını ve miktarını elde edebilmek için, belirli aralıklarda depolama planları yapılmalıdır
Güvenli depolama:
Ayrı mekanlarda depolamayla yeterince güvenlik mesafesi göz önünde bulundurarak elde edilir
Depo yüzeyi işaretlenmelidir
Çeşitli maddelerin aynı yerde depolanmasında yasaklara ve azami miktarlara dikkat edilmelidir
Tehlikeli maddeler istiflenirken, düştüğü veya devrildiği zaman, içinde bulunduğu varilin ve kapların zarar görmeyeceği şekilde depolanmalıdır
DEPOLAMA
188
+ Ayni Alanlarda Depolanabilir - Ayni Alanlarda Depolanamaz
O Ayni Alanlarda Depolama Özel Güvenlik Önlemleriyle Yapılabilir
DEPOLAMA
189
TEHLİKELİ ATIKLAR
Atık oluşturmaktan genellikle kaçınmak gerekir
Tehlikeli atıklar:
Usulüne uygun ekarte edilmelidir
Başka atıklarla karıştırılmaz
Ev çöplerine atılmaz
Kanalizasyona dökülmez
Atık Kapları/Bidonları;
İçinde bulunan maddelere göre işaretlenmelidir
Yanıcı atıklar için ağzı kapanır ve yanmayan elementten olmalıdır
Atıklar, Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkındaki Yönetmeliğe uygun ise, tehlikeli atıklardır
190
Şirket içi tehlikeli madde nakli
Teslimatı
Depolamayı
Dağıtımı
Yanında taşımayıKapsar
Tehlikeli madde naklinde:
Maddeler usulüne uygun ambalajlı ve işaretli olmalıdır
Yükün devrilme veya düşme tehlikesine karşı önlem alınmalıdır
Teknik yardım aparatları usulüne uygun kullanılmalıdır
Nakil yolları işaretli ve engelsiz olmalıdır
Nakil taşıtlarının ve şahısların ayrı yolları olmalıdır
ŞİRKET İÇİ TEHLİKELİ MADDE NAKLİ
191