KOMPETENCJE PERSONALNE I SPOŁECZNE · 7 Wstęp Zbiór ćwiczeń przeznaczony jest przede wszystkim dla uczniów szkół ponadpodstawowych i słuchaczy szkół policealnych, którzy

Anna Krajewska

KOMPETENCJE PERSONALNE I SPOŁECZNE

Ćwiczenia

Wydawnictwo "Ekonomik" - Jacek Musiałkiewicz | www.ekonomik.biz.pl Materiały do zdalnego nauczania - marzec 2020 r.

Zgodnie z ustawą o systemie oświaty książka stanowi materiał ćwiczeniowy. Materiały ćwiczeniowe nie podlegają zatwierdzeniu przez Ministra Edukacji Narodowej i nie są wpisywane do żadnych urzędowych wykazów. O ich wykorzystaniu przy realizacji programu nauczania decyduje nauczyciel, a dyrektor szkoły corocznie podaje do publicznej wiadomości materiały ćwiczeniowe obowiązujące w poszczególnych klasach w danym roku szkolnym.

Opracowanie redakcyjne:Klaudia Bień

Korekta:Zofia Średnicka

Projekt okładki, skład:Jarosław Bralski

Fotografie i ilustracje:FOTOLIA: okładka – Laurent; s. 16 – Pavel Losevsky; s. 20, 45 (głowy) – Twiggy Van Daele; s. 37 (u góry), 131 – nataliya velykanova; s. 40 – rhg; s. 42 – Ihar Ulashchyk; s. 43 – Vadym Drobot; s. 68 – jameschipper

123RF: s. 8 – Marco Lachmann Anke; s. 28 (ręka) – Alexandr Gordeev; s. 37 (osoba u dołu) – captainvector; s. 37 (grupa osób u dołu) – syntika82; s. 45 (linijka) – Ivan Ryabokon; ikony (oznaczenia ćwiczeń): otwarta książka – Ahmed Mounir; osoba, 3 osoby – axsimen; gwiazda – arcady31, nożyczki – yupiramos

ANNA KRAJEWSKA: s. 24, 31, 33, 34

Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie całej pracy lub jej fragmentów zarówno w postaci papierowej, jak i elektronicznej bez zgody wydawcy zabronione.

© Copyright by Wydawnictwo Ekonomik – Jacek Musiałkiewicz

Wydanie I

Warszawa 2019

ISBN 978-83-7735-111-6

Wydawnictwo Ekonomik – Jacek Musiałkiewiczul. Zwierzyniecka 7 m. 100-719 WarszawaNIP 521-104-39-48tel./faks 22 840-19-25, tel. 22 851-70-31e-mail: [email protected]

Druk i oprawa:Drukarnia READ MEul. Olechowska 8392-403 Łódź


3

Spis treściWstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

Rozdział 1. Kompetencje _________________________________________________________________ 9Ćwiczenie 1.1. Co to są kompetencje? – chmura wyrazowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9Ćwiczenie 1.2. Moje kompetencje personalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Ćwiczenie 1.3. Kompetencje społeczne – jakie zauważam ja, a jakie widzą inni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Ćwiczenie 1.4. Kompetencje zawodowe – najważniejsze w moim zawodzie i sposoby ich rozwoju . . . . . . . . 12Ćwiczenie 1.5. Kompetencje zawodowe – ogłoszenie o pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Ćwiczenie 1.6. Konkurs na zawody przyszłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Ćwiczenie 1.7. Jak się uczę – drabina kompetencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Ćwiczenie 1.8. Jestem dobra/dobry w... – autodiagnoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Rozdział 2. Porozumiewanie się ludzi _______________________________________________________20Ćwiczenie 2.1. Zaszyfrowana definicja komunikacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Ćwiczenie 2.2. Elementy procesu komunikacji – interaktywna wykreślanka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Ćwiczenie 2.3. Proces komunikacji – rysunek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Ćwiczenie 2.4. Co utrudnia porozumiewanie się ludzi – krzyżówka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Ćwiczenie 2.5. Pytanie czy wyzwanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Ćwiczenie 2.6. Co mówię, a co słyszą inni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Ćwiczenie 2.7. Dobry słuchacz i zły słuchacz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Ćwiczenie 2.8. Wojna na pytania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Ćwiczenie 2.9. Krytyka czy korekta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Ćwiczenie 2.10. Instrukcja budowy maszyny liczącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Rozdział 3. Mowa ciała ___________________________________________________________________ 28Ćwiczenie 3.1. Złote zasady mowy ciała . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Ćwiczenie 3.2. Wiarygodność uczuć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29Ćwiczenie 3.3. Śledząc wzrokiem… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Ćwiczenie 3.4. Jaka to emocja? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Ćwiczenie 3.5. Autoportret – mapa emocji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33Ćwiczenie 3.6. Wojna na miny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Ćwiczenie 3.7. Zgadnij, co czuję… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36Ćwiczenie 3.8. Kręgi znajomych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36Ćwiczenie 3.9. Moja przestrzeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37Ćwiczenie 3.10. Zawodowe kalambury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

Rozdział 4. Savoir-vivre, czyli zasady kultury i etyki w praktyce ______________________________ 39Ćwiczenie 4.1. Dobrze wychowana krzyżówka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39Ćwiczenie 4.2. Definiowane rebusy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Ćwiczenie 4.3. Ukryta grzeczność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Ćwiczenie 4.4. Mail kandydata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Ćwiczenie 4.5. Garderoba eleganckiej kobiety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Ćwiczenie 4.6. Garderoba eleganckiego mężczyzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Ćwiczenie 4.7. Porządki w szafie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Ćwiczenie 4.8. Autotest dobrego wychowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Ćwiczenie 4.9. Powitanie na spotkaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45Ćwiczenie 4.10. Rozsypana definicja netykiety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Ćwiczenie 4.11. Zaszyfrowane zakazy VR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Ćwiczenie 4.12. Biurowe rozmówki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47


4

Rozdział 5. Etyka i odpowiedzialność w komunikacji ________________________________________ 48Ćwiczenie 5.1. Czym jest etyczne wywieranie wpływu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48Ćwiczenie 5.2. SMS z regułami wywierania wpływu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49Ćwiczenie 5.3. Sytuacje wywierania wpływu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50Ćwiczenie 5.4. Wielka krzyżówka o dialogu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52Ćwiczenie 5.5. Funkcje dialogu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Ćwiczenie 5.6. Perswazja graficznie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54Ćwiczenie 5.7. Zakazane zachowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55Ćwiczenie 5.8. Pomoc ofiarom przemocy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56Ćwiczenie 5.9. Komunikat JA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57Ćwiczenie 5.10. Etyczne doświadczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

Rozdział 6. Współpraca w zespole ________________________________________________________ 59Ćwiczenie 6.1. Grupa a zespół – definicje na szlaku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Ćwiczenie 6.2. Jednostka, grupa, zespół – różnice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61Ćwiczenie 6.3. Grupy w moim życiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62Ćwiczenie 6.4. Fundamenty budowania zespołu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63Ćwiczenie 6.5. Wspólne rysowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63Ćwiczenie 6.6. Warunki sprzyjające współpracy w zespole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Ćwiczenie 6.7. Destrukcja zespołu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65Ćwiczenie 6.8. Teoria ról zespołowych w krzyżówce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67Ćwiczenie 6.9. Zespołowe postaci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Ćwiczenie 6.10. Rzeźba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Ćwiczenie 6.11. Dorwać porywacza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

Rozdział 7. Negocjowanie _______________________________________________________________ 73Ćwiczenie 7.1. Ukryte litery . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73Ćwiczenie 7.2. Tajemnicze pytania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74Ćwiczenie 7.3. Kluczowe pojęcia negocjacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75Ćwiczenie 7.4. Poszatkowane cechy negocjacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75Ćwiczenie 7.5. Przykładne czynniki negocjacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Ćwiczenie 7.6. Mój styl negocjowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79Ćwiczenie 7.7. Styl negocjowania i jego wynik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81Ćwiczenie 7.8. Zasada WIN – WIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81Ćwiczenie 7.9. Techniki negocjowania porozumienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Ćwiczenie 7.10. Remontujemy boisko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Ćwiczenie 7.11. Braki w sklepie – negocjujemy porozumienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

Rozdział 8. Postawa ____________________________________________________________________ 91Ćwiczenie 8.1. Definicja postawy w wykreślance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91Ćwiczenie 8.2. Pozytywnie wobec zmian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91Ćwiczenie 8.3. Krzyżówka cech postaw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92Ćwiczenie 8.4. Złożoność postawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92Ćwiczenie 8.5. Tajemnica prawem chroniona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Ćwiczenie 8.6. Krzyżówka otwarta na zmiany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94Ćwiczenie 8.7. Grunt to dobry plan na zmiany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96Ćwiczenie 8.8. Postawa wobec uczenia się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Ćwiczenie 8.9. Moje wartości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98


5

Rozdział 9. Kreatywność ________________________________________________________________ 100Ćwiczenie 9.1. Ukryta definicja kreatywności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100Ćwiczenie 9.2. 9 kropek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101Ćwiczenie 9.3. Słowa w lokomotywie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101Ćwiczenie 9.4. Kreatywny dialog . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102Ćwiczenie 9.5. Zakodowane cechy kreatywności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103Ćwiczenie 9.6. Czynniki kreatywnej pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104Ćwiczenie 9.7. Autotest kreatywnej pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105Ćwiczenie 9.8. Metody kreatywnej pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Ćwiczenie 9.9. Sposób na kreatywne „ja” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

Rozdział 10. Rozwiązywanie problemów __________________________________________________ 108Ćwiczenie 10.1. Co to znaczy „problem” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108Ćwiczenie 10.2. Typy problemów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Ćwiczenie 10.3. Co to znaczy „konflikt” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110Ćwiczenie 10.4. Konflikt zidentyfikowany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111Ćwiczenie 10.5. Podejście do problemu i jego skutki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113Ćwiczenie 10.6. Krzyżówkowe rozwiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114Ćwiczenie 10.7. Rozwiązuję problem maturalnych przygotowań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115Ćwiczenie 10.8. Sposób na domową sprzeczkę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Ćwiczenie 10.9. Kreatywne rozwiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Ćwiczenie 10.10. Obrona granic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

Rozdział 11. Planowanie i podejmowanie działań __________________________________________ 119Ćwiczenie 11.1. Uporządkowane planowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119Ćwiczenie 11.2. Czas w procentach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119Ćwiczenie 11.3. Etapy planowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120Ćwiczenie 11.4. Mądry cel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120Ćwiczenie 11.5. Celowe studium przypadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121Ćwiczenie 11.6. Pytania o cel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123Ćwiczenie 11.7. Mój cel zawodowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124Ćwiczenie 11.8. Kryteria ważne – pilne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125Ćwiczenie 11.9. Kalendarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126Ćwiczenie 11.10. Mapa czasu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

Rozdział 12. Pokonywanie stresu _______________________________________________________ 129Ćwiczenie 12.1. Niszczyciel ludzkiej materii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129Ćwiczenie 12.2. Zaplątana definicja stresu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129Ćwiczenie 12.3. Poziomy stresu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130Ćwiczenie 12.4. Fazy reakcji na bodźce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131Ćwiczenie 12.5. Jak rozpoznać objawy stresu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131Ćwiczenie 12.6. Dam radę z tym stresem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

Słowniczek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Indeks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141



7

WstępZbiór ćwiczeń przeznaczony jest przede wszystkim dla uczniów szkół ponadpodstawowych i słuchaczy szkół policealnych, którzy korzystają z napisanego przeze mnie podręcznika Kompetencje personalne i społeczne. Mogą z niego jednak korzystać również inne osoby, które chcą rozwijać swoje kompetencje personalne i społeczne.

Zamieszczone w zbiorze ćwiczenia zostały opracowane tak, aby wspomagały przyswajanie wiedzy i umiejęt-ności oraz zachęcały do wykorzystywania ich w praktyce. Tak więc zgodnie z definicją kompetencji zadbałam o każdą z jej składowych.

Opracowane przeze mnie ćwiczenia są oparte na różnorodnych metodach i technikach dydaktycznych – od kreatywnego rozwiązywania rebusów i krzyżówek przez studium przypadku, pedagogikę teatru, metody coachingowe po gamifikację. Wszystko po to, by zapewnić naukę przez zabawę oraz wspierać i inspirować każdego użytkownika w jego procesie uczenia się. Szyfrowanie i kodowanie całych wyrażeń, ukrywanie w chmurach słów ważnych określeń, quizy, testy, krzyżówki i przykłady z życia wzięte nawiązują do treści nowej podstawy programowej w zakresie kompetencji personalnych i społecznych, a jednocześnie zacieka-wiają formą i różnorodnością.

Zbiór ćwiczeń zawiera ponad 160 szyfrów, chmur wyrazowych, łamigłówek, krzyżówek, quizów wiedzowych i testów oraz zadań opartych na przykładach praktycznych. Wszystkie pogrupowane są tematycznie w ko-lejności analogicznej do treści rozdziałów znajdujących się w podręczniku.

Ćwiczenia są ułożone w taki sposób, by przede wszystkim utrwalać wiedzę oraz znaleźć jej praktyczne zastosowanie. Wiele z nich zaprojektowałam także w wersji interaktywnej. Oznacza to, że aby je wykonać, potrzebujesz rozmowy, działania razem z innymi osobami. Wymagają one zadawania pytań, poproszenia o coś lub przekazania informacji. Możesz je wykonywać, współpracując z innymi w klasie lub grupie.

Dla ułatwienia rozpoznania sposobu wykonania ćwiczenia wprowadziłam następujące oznaczenia:

ćwiczenia utrwalające wiedzę;

ćwiczenia, dzięki którym poznajesz siebie i które przyniosą Ci korzyści w praktyce;

ćwiczenia do wykonania we współpracy z innymi, w mniejszych grupach lub w całej klasie;

jeśli obok ćwiczenia lub jego punktu umieszczone są zarówno ikona osoby, jak i zespołu, oznacza to, że możesz wykonać ćwiczenie samodzielnie, z drugą osobą lub w małej grupie;

ćwiczenie dodatkowe o nieco zwiększonym poziomie trudności.

Na końcu książki znajdziesz indeks wszystkich ćwiczeń wraz z ich oznaczeniami. Możesz w nim łatwo sprawdzić, które ćwiczenia przyniosą Ci korzyści w praktyce, które możesz wykonać samodzielnie, a które warto wykonać zespołowo. Trening czyni mistrza, więc zachęcam – podejmij wyzwanie i wykonuj ćwiczenia „z gwiazdką” – je również szybko odszukasz w indeksie.

Mam nadzieję, że po lekturze podręcznika rozwiązywanie ćwiczeń będzie prawdziwą przyjemnością, czego Ci serdecznie życzę.

Anna Krajewska

www.akrajewska.pl [email protected]

Warszawa, 22 sierpnia 2019 r.



91

8. Postawa

ĆWICZENIE 8.1 Definicja postawy w wykreślanceOdczytaj słowa umieszczone wśród liter i wpisz je w odpowiedniej odmianie i w odpowiednich miejscach w ramce tak, by powstała prawidłowa definicja pojęcia „postawa”.

x

c

p

x

w

j

z

n

p

g

r

u

o

m

a

e

m

e

e

y

k

r

m

m

c

w

d

m

o

n

i

o

e

z

y

y

m

u

a

c

c

f

s

p

p

x

r

j

h

h

p

p

e

m

y

e

y

z

o

k

t

u

c

t

n

w

z

f

e

e

y

q

s

o

y

b

n

t

b

d

v

g

c

j

c

v

z

g

q

v

j

u

j

b

v

x

d

r

e

o

e

k

b

e

POStAWA – system względnie trwałych .................................................., ..............................................,

.................................., ........................................, ...................................... do reagowania na daną sytuację.

ĆWICZENIE 8.2 Pozytywnie wobec zmianW ramce zamieściliśmy przykłady nastawienia zarówno pozytywnego, jak i negatywnego. Podkreśl przykłady wyrażania pozytywnego nastawienia wobec zmian.

„Moje życie zależy od mnie” „To za duży stres”

„Nastawiam się na sukces” „Nie mam tyle energii”

„Nie mam żadnego wyboru” „Chcę zrealizować cel”

„Mam marzenia, cele” „To nie ode mnie zależy”

„Tak się dłużej nie da wytrzymać” „Podejmę wyzwanie”

„Na pewno jest rozwiązanie” „Nikt i nic mi nie pomaga”

„Oni nie pozwolą mi się wybić” „Wszystko jest inspiracją”

„To nie jest w moim zasięgu” „Grunt to dobry plan”


92

ĆWICZENIE 8.3 Krzyżówka cech postaw

A. Rozwiąż krzyżówkę. Dla ułatwienia w nawiasach podaliśmy alternatywne znaczenie haseł.

1

2

3

4

5

6

7

Rozwiązanie: _ _ _ _ _ _ _

ObJaśNIENIa haSEł1. Sytuacja, obiekt lub osoba, wobec której reagujemy w specyficzny sposób (rzecz).2. Oznacza, że coś składa się z kilku elementów (wielowymiarowość).3. Energia reagowania warunkująca rolę i pozycję człowieka w grupie (moc).4. Zawiera wiedzę, niekoniecznie książka (informacja).5. Wyznaczają go zdolności, doświadczenia i cechy człowieka (skala).6. Umiejętność reagowania w ten sam sposób przez wiele lat (wytrzymałość).7. Model reagowania na sytuację (typ).

B. Które z haseł to cechy naszego względnie trwałego systemu reagowania? Otocz kółkiem numery tych haseł.

ĆWICZENIE 8.4 Złożoność postawyZ chmury wyrazowej wybierz te słowa, które określają elementy złożoności postawy. Zapisz je w wykropkowanych miejscach.

................................

................................

................................

Postawa


93

ĆWICZENIE 8.5 Tajemnica prawem chroniona

A. Wpisz brakujące słowo i zapisz w ramce definicję pojęcia, które określa poniższy przepis prawa.

t....................................... zawodowa – .........................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................

B. Uzupełnij teksty w brakujące wyrazy.

„Praca zawodowa bezwarunkowo zobowiązuje wszystkie zatrudnione osoby do zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa, której podlegają informacje dotyczące:

• procesów .......................................................;

• .................................. zarządzania;

• wartości ................................................... .”

„Pracownik jest obowiązany w szczególności:1) przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy;

2) przestrzegać regulaminu .......................................... i ustalonego w zakładzie pracy porządku;

3) przestrzegać przepisów oraz zasad ......................................... i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych;

4) dbać o ............................................. zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w

.......................................... informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę;

5) przestrzegać ........................................... określonej w odrębnych przepisach; 6) przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego”.

Art. 114. Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości

publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsię-biorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.

Źródło: Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji


94

ĆWICZENIE 8.6 Krzyżówka otwarta na zmianyRozwiąż krzyżówkę. Przygotuj się na hasła związane z otwartością na zmiany.

PIONOWO1. Zasada korzystania za opłatą z narzędzi lub domu, gdy nie mamy własnych.2. Koniec.4. Kierunek zmiany postawy.5. Rodzaj postawy jednocześnie pozytywnej i negatywnej.6. Zasługujesz na nie, gdy zwyciężysz (pisane po angielsku).7. System względnie trwałych predyspozycji i kompetencji do reagowania na daną sytuację, rzecz, osobę.9. Wyrażanie zamiarów i dążeń decydujące o sposobie komunikowania.11. Uporządkowany według stopnia ważności zbiór wartości.14. Zespół norm moralnych będących punktem odniesienia zachowań społecznych.15. Rodzaj postawy polegający na odrzuceniu jej przedmiotu.16. Może być pierwotna, ale w procesie zmiany jest też zwrotna.21. Po niej będzie inaczej niż przed nią.22. Odczuwamy ich wiele, gdy chcemy zmiany.26. Królewski, błyskawiczny albo w drzwiach.27. Szkolny, miejski lub turystyczny.29. Spadek motywacji, obniżenie mocy, w meteorologii dotyczy deszczu.30. Wytrwały człowiek jest twardy jak... 31. Natchnienie, zapał do tworzenia.32. Czasem go zmieniamy, ale głównie w nim mieszkamy.33. Narząd wzroku.

POZIOMO3. Rodzaj postawy, kiedy akceptujemy przedmiot postawy.7. Rzecz, temat, problem w dyskusji.8. Swoboda, stan bez stresu.10. Indywidualne stany umysłu wynikające z reakcji na bodźce.12. Może być specjalistyczna lub życiowa.13. Informacja, którą trzeba chronić.17. Potrzebny, by skutecznie osiągnąć cel.18. Otrzymujesz je za pracę w szkole.19. Angielskie powiedzenie, kiedy wszystko jest w porządku.20. Kierujemy się nimi w życiu, stanowią to, co dla nas najważniejsze.23. Najwyższy czas na zmiany, gdy masz już wszystkiego...24. Tajemnica, do której dochowania zobowiązani jesteśmy wobec przedsiębiorstwa25. Siódmy dzień tygodnia w judaizmie.28. Niezbędna w działaniu, by zrealizować plan.34. Odniesiemy go, gdy dokonamy planowanej zmiany.35. Zmiana postawy na podstawie opłacalności, w rachunku korzyści i kosztów.


95

1

36

2

303 4

2 20 7 17 25 6 13 31

5

23

6

11

7

15 5 8 4 38 29

22 33 1

8

3 10

9

10

18 14 26 27 28

11 12

32 12

16 34 3513 14

19

15

24

16

17

3718

9

21

19

20

3921

22

23

40

24

25 26 27

28 29 30 31

32 33

34

35

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40


96

ĆWICZENIE 8.7 Grunt to dobry plan na zmiany

A. Jarek często oglądał wideoblogi znajomych, sporo czasu spędzał z nimi na nagraniach. Ale zna-jomi rozproszyli się do różnych szkół, większość zmieniła miejsce zamieszkania. Jarek po-stanowił zmienić sytuację i stworzyć własny wideoblog. Potrzebował dokonać zmiany, którą zaplanował – etapowo.

Przeczytaj plan Jarka dotyczący wprowadzania zmiany i odkoduj kolejne etapy, przestawiając litery. Wpisz właściwe nazwy etapów w wykropkowane miejsca.

1. ULECEINELŚERKO ..........................................................................................................................................Zakup sprzętu (kamery, mikrofonu, innych elementów) do końca przyszłego roku.

2. YNAIMZEINAWONALP ................................................................................................................................Określenie zadań: 1) sprawdzenie cen, 2) określenie kwoty oszczędności, 3) określenie miejsc pracy wakacyjnej, 4) praca, 5) zebranie ofert zakupu, 6) zakup i montaż sprzętu.

3. YBÓRPEICĘJDOP .............................................................................................................................................Sprawdzenie cen. Porównanie oszczędności z ceną – uzupełnienie brakującej kwoty.

4. ANTORWZAJCAMROFNI ............................................................................................................................Po pierwszej wypłacie ponowne obliczenie, czy uda się zebrać potrzebną kwotę.

5. UNALPEINAWOKIFYREWZ .......................................................................................................................Cena sprzętu okazuje się za duża. Szukanie promocji lub produktu używanego.

6. YNAIMZEINEŻORDW ...................................................................................................................................Nauka i praca, oszczędzanie, sprawdzanie dostępności i cen sprzętu.

7. USECKUSEINEISEINDO ...............................................................................................................................Zebranie całej sumy pieniędzy – wystarczą na zakupienie dostępnego sprzętu. Zakup i mon-taż. Nagranie pierwszego wideo!

8. ĆŚOŁZSYZRPANIKSOINW ...................................................................................................Zastanowić się, czy w przyszłości wydłużyć czas oczekiwania, zaoszczędzić więcej pieniędzy, czy znaleźć lepiej płatną pracę, by kupić droższy sprzęt.

B. Sporządź własny plan zmiany. Zaplanuj etapy analogiczne do planu Jarka – wpisz ich nazwy i czynności, które wykonasz w ramach danego etapu.

Sytuacja, którą chcę zmienić, to .............................................................................. (wpisz stan aktualny)

Finalnie chcę, aby ........................................................................................................ (wpisz stan pożądany)

1. Etap ..........................................................................................................................................................................

do zrobienia ...........................................................................................................................................................


97

2. Etap ..........................................................................................................................................................................

do zrobienia ...........................................................................................................................................................

3. Etap ..........................................................................................................................................................................

do zrobienia ...........................................................................................................................................................

4. Etap ..........................................................................................................................................................................

do zrobienia ...........................................................................................................................................................

5. Etap ..........................................................................................................................................................................

do zrobienia ...........................................................................................................................................................

6. Etap ..........................................................................................................................................................................

do zrobienia ...........................................................................................................................................................

7. Etap ..........................................................................................................................................................................

do zrobienia ...........................................................................................................................................................

8. Etap ..........................................................................................................................................................................

do zrobienia ...........................................................................................................................................................

ĆWICZENIE 8.8 Postawa wobec uczenia się Zapisz odpowiedzi na następujące pytania.

• Czy i w jaki sposób angażuję się w swój rozwój? ...........................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

• Jakie działania podejmę, by dbać o swój rozwój? ..........................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

• W jakim stopniu angażuję się w naukę? ...........................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

• Co mnie interesuje najbardziej w uczeniu się? ...............................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

• Co mnie naprawdę przekonuje do uczenia się? .............................................................................................

.............................................................................................................................................................................................


98

• Wiedza z jakiego zakresu przekonuje mnie o tym, że warto się uczyć? ...............................................

.............................................................................................................................................................................................

• Co zamierzam zrobić, by się uczyć efektywniej? ...........................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

• Jak zamierzam aktualizować wiedzę? .................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

Wnioski

Z zapisanych odpowiedzi wynika, że mam ............................................................ (wpisz właściwą nazwę)

postawę wobec uczenia się. W skrócie polega ona na ........................................................................................

......................................................................................................... (wpisz 3 najważniejsze elementy danej postawy).

ĆWICZENIE 8.9 Moje wartościOkreśl swoje wartości. Możesz to zrobić, korzystając z pytań pomocniczych. Zapisz odpowiedzi.

• Co cenisz w życiu najbardziej? ..............................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

• Co najbardziej chciałbyś zmienić w swoim życiu? .......................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

• Za co cenisz swoich przyjaciół? ............................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

• Co sprawia Ci radość, zadowolenie? ..................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

• Kogo chciałbym naśladować? W czym? ............................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

• Jeśli wygrałbyś milion złotych, co zrobiłbyś z pieniędzmi? ......................................................................

.............................................................................................................................................................................................


99

• Gdybyś rozbił się statkiem i mógł na tratwę zabrać tylko jedną osobę, kto by to był? ..................

.............................................................................................................................................................................................

• Co powoduje, że podejmujesz działanie? .........................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

• Co powoduje, że chętnie wykonujesz zadania? .............................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

Zapisz 3 kluczowe dla Ciebie wartości: ....................................., ....................................., .................................... .

Jeśli nie bardzo wiesz, jak przełożyć odpowiedzi na nazwy wartości, możesz skorzystać z przy-kładów wartości podanych w tabeli 18 podręcznika w podrozdziale 8.4. Otwartość na zmiany.


100

9. Kreatywność

ĆWICZENIE 9.1 Ukryta definicja kreatywnościW poniższym ciągu liter ukryliśmy definicję kreatywności. Odszukaj i zakreśl słowa znajdujące się w ciągu liter. Następnie ułóż je w kolejności tak, by tworzyły prawidłową definicję – zapisz ją w ramce.

KMNBVCDERTYUIOLKJHGYGVCDSEDRFTGYHYGFDESZXCVGHJXCVBNMKJHGFDERTY

UIKJNBHUYGFCFRDXSEDCGCVKREATYWNOŚCIĄHUYVTFXDESSSSDFVHJNKLLOIUYTR

EXCVBNMJHGFDFGHJKLJHGFXCGHBNJKMNBHJKNBFDESXDRTYUIKJHGFDCVBNJUGC

TRDXSEDXFNAZYWAMYGHJIUYTRCVGHJKUYDBJKUYTDDREWSDFBNMKGTDXESRTYU

IOLKJHGKJNNCBIBEBVKKKDODODUJNDKSNKDNWPNWERSDFKJKJKJKJKJKJJJJJGTW

ORZENIEHJKSXDCFVGBHNJBGTDFRTYWPŁYDGETYOJCUDBIFVEOJCUDBIFVEBTONSN

CSJINJUDJBJBEUUHHSJKDCNFGUJDEKKJHGFJHGFDUYTGFDSHWMWLMOJCUDBIFVE

BSNCSNJDJDHDHFUPOMYSŁÓWESDFERTYGHUJKUJEDCANJKFIKFUJTYGUIKOLASDER

JUDJBJBEUUHHSJKDKDUFJFNDNJDJDJNDMNDJDNFJGUHHDNDKOIIFJNJVKKDHYEBYT

EDFUGHIKLOSEDWAXCTRERPERFGRTYBCNHFHDHDGSDERGTYHWEHUDERFGUYSBS

VGTRGHJUIKLMNSJSVGTTTYHNUUSEDFERWDFNDNJDJDJNDMNDJDGSDERGTYHWEH

UDERFGUYSJHGFDSZXCVBNHYTFCXSWABĘDĄCYCHDRTYUIKJHGFDJBJBEUUHHSJKD

KDUFJFNDNJDJDJNDFDSAYUHKKJNDJDNFJGUHHDNDKOIIFJNJVK

FUNDAMENTEMDKOIIFJNJVKKDHYEBYTEDFUGHIKLOSEDWAXCTRERPERFGRTYJCBC

NHFHDHDGSDERGTYHWECZŁOWIEKAEXCVBNMJHGFDFGHJKLJHGFXCGHBNJKMNBHJ

KNBFDESXDRTYUIKJHGFDCVBNJUGCTRDXSEDXFGHJIUYTRCVGHJKUYDBJKUYTDDRE

WSDFBNMKGTDXESRTYUIOLKJHGFSDOMNBHJKNBFDESXKDHYEBYTEDFUGHIKLOSED

WANFJGUHHDNHUDEAGUJTRYUNXNBRDZIAŁANIAHYTREEDDCNKJHHDWSXDFGYHUJ

KMNBVCDERTYUIOLKJHGYGVCDSEDRFTGYHYGFDESZXCFGGFDFGHJKLJHGFXCGHB

NJKFGHJKXCFGHJKLOIJDXSEDCGCVBHUYVTFXDESSSSDFVHJNKLLOIUYT

KREAtyWNOściĄ ................................................ ............................................... ..........................................

....................................... ............................................................. ......................................... ......... .............................


101

ĆWICZENIE 9.2 9 kropekWykonaj test 9 kropek. Krąży legenda, że test powstał podczas rekrutacji pracowników do zespołu kreatywnego w firmie Walta Disneya. Jeden z gości poproszony o wygłoszenie przemowy, nie bardzo był na tę okoliczność przygotowany. Szukał inspiracji, rozglądając się po sali. Zauważywszy kartonowe pudełko, powiedział „musimy nauczyć się «myśleć poza pudełkiem»” (ang. think out of the box).

Połącz wszystkie 9 kropek 4 prostymi liniami bez odrywania długopisu od papieru.

ĆWICZENIE 9.3 Słowa w lokomotywie

A. Ułóż jak najwięcej słów z liter zawartych w słowie „lokomotywa”. Litery, które się powtarzają, mogą powtórzyć się również w zapisanych słowach, ale tylko w takiej ilości, w jakiej już wy-stępują, (czyli „O” może się powtórzyć 3 razy).

lOKOMOtyWA

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

Ile słów udało Ci się utworzyć ? Zapisz wynik: .....................

Sprawdź, ile wyrazów utworzyli znajomi w klasie.


102

B. Ułóż jak najwięcej słów z liter zawartych w haśle „wywieranie wpływu”. Litery, które się powta-rzają, mogą również powtórzyć się w zapisanych słowach, ale tylko w takiej ilości, w jakiej już występują (czyli „W” może się powtórzyć 4 razy, „I” – 2 razy).

WyWiERANiE WPłyWu

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

Ile słów udało Ci się utworzyć ? Zapisz wynik: .....................

Sprawdź, ile wyrazów utworzyli znajomi w klasie.

ĆWICZENIE 9.4 Kreatywny dialogWyobraź sobie podróż samochodem i rozmowę między kierowcą a pasażerem. Pasażer komen-tuje podróż w bardzo ogólny sposób. Kierowcy zależy na zadowoleniu pasażera, więc kreatywnie docieka, co pasażerowi chodzi po głowie. Pomóż kierowcy i wymyśl jak najwięcej znaczeń słów według przykładu.

A. Uzupełnij dialog.

Pasażer: lepiej byłoby pojechać inną drogą.

Kierowca: „Lepiej” dla mnie oznacza: „bez korków”, „bezpieczniej”, ..............................................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

Co oznacza dla Ciebie?

Pasażer: Wymyśliłeś ..................... znaczeń. Mam na myśli .................................................................

Kierowca: OK. A droga? „Inna” droga to znaczy „krótsza”, „najkrótsza”, „przez las”, ........................

..................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................?

Pasażer: Po prostu inna, tą już jechałem sto razy i mi się znudziła. Otwierasz mi oczy na to, jak wiele znaczeń może mieć to samo słowo. Następnym razem powiem to inaczej.


103

B. Z koleżanką/kolegą z ławki odczytajcie dialog z podziałem na role.

Wymieńcie się pomysłami, opracujcie nowe i zapiszcie jeszcze kilka znaczeń słów „lepiej” i „inna”.

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

ĆWICZENIE 9.5 Zakodowane cechy kreatywnościOdkoduj cechy charakteryzujące kreatywność, zmieniając kolejność kostek z literami. Możesz je wyciąć i przykleić we właściwej kolejności lub po prostu zapisać cechę w wykropkowanych miejscach.

KAW OŚĆ CIE

....................................................................................................................................................................................................

JI YCH ÓŻN FOR IN SOB IE

ZESIANMACĄ RZETAW

....................................................................................................................................................................................................


104

WIDSPO

E Z

NEG

JRZ IN

ENI

O P

UNK ZEN

TU

IA

....................................................................................................................................................................................................

CHNNY

CZE

B I

O I

NEG

IAD

/LU

Ń W

ŁAS

ANI

OŚW

YST

E D

ORZ

WYK

....................................................................................................................................................................................................

ĆWICZENIE 9.6 Czynniki kreatywnej pracyZapisz w punktach czynniki kreatywnej pracy i opisz je krótko.

1. ..............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

2. ..............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

3. ..............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

4. ..............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................


105

ĆWICZENIE 9.7 autotest kreatywnej pracy

A. Rozwiąż test, zaznaczając odpowiedzi TAK lub NIE zgodnie z prawdą.

1. Mam stałą porę, w której pracuję najbardziej efektywnie. ☐ TAK ☐ NIE

2. Mam ustalony harmonogram – wyznaczone godziny na pracę. ☐ TAK ☐ NIE

3. Mam miejsce wyznaczone do mojej kreatywnej pracy. ☐ TAK ☐ NIE

4. Mam własny kącik w jasnych, energetycznych kolorach, czuję się w nim dobrze i bezpiecznie. ☐ TAK ☐ NIE

5. Mam mnóstwo karteczek, notesów, kartonów oraz tablice lub inne narzędzia. ☐ TAK ☐ NIE

6. Zawsze mam piszące długopisy i zaostrzone ołówki. ☐ TAK ☐ NIE

7. Mam wyznaczony cel pracy, podzielony na etapy. ☐ TAK ☐ NIE

8. Pracuję tak długo, aż osiągnę cel, nie odkładam na później. ☐ TAK ☐ NIE

Podsumuj odpowiedzi. Liczba zaznaczonych TAK: ................., liczba NIE: ................ . Jeśli w Twoich odpowiedziach jest większa liczba TAK, oznacza to, że zwykle jesteś przygotowany do pracy, np. masz swoje ulubione miejsce, w którym czujesz się bezpiecznie, nic Cię nie rozprasza i mo-żesz swobodnie myśleć. Wszystkie odpowiedzi TAK to czynniki sprzyjające kreatywnej pracy.

B. Wypisz czynniki, które w teście oznaczyłeś jako niezgodne z prawdą w odniesieniu do Twojego sposobu pracy, zaznaczając odpowiedź NIE. Zapisz, co możesz zrobić, by te czynniki zaczęły sprzyjać Twojej kreatywnej pracy.

Czynnik: ..........................................................................................................................................................................

Działanie ulepszające: ................................................................................................................................................

Czynnik: ..........................................................................................................................................................................


Czynnik: ..........................................................................................................................................................................


Czynnik: ..........................................................................................................................................................................



106

ĆWICZENIE 9.8 Metody kreatywnej pracy

A. Wymień 3 metody lub techniki kreatywnej pracy, które są dla Ciebie najskuteczniejsze. Zapisz, dlaczego Ci odpowiadają.

Do wykonania ćwiczenia poszukaj informacji: przeczytaj w podręczniku o metodach i tech-nikach kreatywnej pracy (tabela 22 w podrozdziale 9.2. Kreatywność), poszukaj informacji w internecie (np. o zasadach Leonarda da Vinci lub innego artysty), porozmawiaj ze znajomymi o ich sposobach na kreatywność.

1. Metoda to ................................................................................................................................................................

Polega na ...................................................................................................................................................................

Odpowiada mi, bo ...............................................................................................................................................

Wykorzystam ją do ...............................................................................................................................................

2. Metoda to ................................................................................................................................................................

Polega na ...................................................................................................................................................................

Odpowiada mi, bo ...............................................................................................................................................


3. Metoda to .................................................................................................................................................................

Polega na ...................................................................................................................................................................

Odpowiada mi, bo ...............................................................................................................................................


B. Porozmawiaj ze znajomymi, zapytaj o ich techniki kreatywnej pracy. Zapisz te, które przypadły Ci do gustu. Krótko zanotuj, na czym polegają.

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................


107

ĆWICZENIE 9.9 Sposób na kreatywne „ja”Zapisz swoje indywidualne sposoby na rozbudzenie kreatywności.

• .............................................................................................................................................................................................

• .............................................................................................................................................................................................

• .............................................................................................................................................................................................

• .............................................................................................................................................................................................

• .............................................................................................................................................................................................

• .............................................................................................................................................................................................


108

10. Rozwiązywanie problemów

ĆWICZENIE 10.1 Co to znaczy „problem”

A. Zapisz jak najwięcej synonimów słowa „problem”.

................................ ................................ ................................ ................................ ................................

................................ ................................ ................................ ................................ ................................

................................ ................................ ................................ ................................ ................................

................................ ................................ ................................ ................................ ................................

B. Uzupełnij definicję o brakujące wyrazy ukryte w polu poniżej.

SYTUACJA

KONSEKWENCJE

trudnościst

war

za

PROBlEM – każda .......................................... w życiu człowieka, która .................................. pewien

rodzaj ............................................... i ma określone ................................................................... .


109

ĆWICZENIE 10.2 Typy problemówW zależności od przyczyny wyróżniamy kilka typów problemów. Odszyfruj typy problemów według klucza (wybierając odpowiednią literę z danej kolumny) i krótko wyjaśnij (zapisz), czego dotyczy każdy z nich.

1 2 3 4 5 6 7 8 9

a b c d e f g h i

j k l m n o p q r

s t u v w x y z ż

D5 7 9 7

W1 3 1 1

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

P9 8 5 3 9

Ą9 5 5 9 5

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

U2 9 3

D5 9 5

N9 5

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

Z1 7 9 6 9

E5 9 5

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

K6 5

F3 9 2 2

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................


110

ĆWICZENIE 10.3 Co to znaczy „konflikt”

A. Uzupełnij definicję w ramce.

Pomocne określenia to: „przeciwnik”, „komunikacja interpersonalna”, „strona”, „walka”, „prze-ciwstawny”.

KONFliKt to nieodłączny element ............................................. ..................................................... .

Uważany jest za ............................... co najmniej dwóch ...................... (osób, grup) mających

.................................................. cele, interesy i wzajemnie uważających się za ................................ .

B. Opisz pojęcie i podaj przykłady 2 rodzajów konfliktu:

• Destrukcyjny: ........................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

• Konstruktywny: ........................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................


111

ĆWICZENIE 10.4 Konflikt zidentyfikowany Wyobraź sobie, że słyszysz poranną awanturę w wejściu do szkoły. Pada deszcz, wszyscy są prze-moknięci, zmarznięci, a tu ktoś blokuje wejście – próbuje złożyć parasol, akurat w drzwiach. Parasol się zaciął, przejście zostało zablokowane. Słychać pomruki niezadowolenia, a nawet pokrzykiwania i obelgi.

Narysuj poniżej tę sytuację: drzwi, parasol, kogoś w wejściu, zaznacz ilość osób, zagęszczenie, spróbuj narysować emotikony emocji. Zastanów się, jakie miejsce zająłbyś w tym konflikcie – narysuj siebie innym kolorem.


112

A. Zapisz odpowiedzi na pytania:

• Kim są strony w konflikcie? ............................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

• Jakie mają interesy? Co chcą uzyskać? ........................................................................................................

Przeciwstawne: ......................................................................................................................................................

Zbieżne: ....................................................................................................................................................................

• Na czym polega trudność? ...............................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

• Jak można ją przezwyciężyć? ..........................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

B. Narysuj nad poniższą osią czasu, co pozytywnego mogłoby się wydarzyć w tej sytuacji. Zaznacz na osi jednostki czasu, a następnie opis zachowania stron konfliktu. Pod osią narysuj swoją interwencję (opis swojego zachowania; słowa, których mógłbyś użyć, będąc stroną w podobnej sytuacji).

Gratulacje! Wykonując to ćwiczenie, uczysz się prawidłowego określenia problemu.

punkt Astan aktualny

punkt Bstan oczekiwany

plandziałania


113

ĆWICZENIE 10.5 Podejście do problemu i jego skutkiWyobraź sobie, że za miesiąc masz przystąpić do egzaminu maturalnego. Masz także świadomość tego, że nie przykładałeś się za bardzo do nauki, więc nie czujesz się przygotowany.

Opisz dwa różne podejścia, ich charakterystykę oraz konsekwencje w poniższej tabeli.

Rodzaj podejścia Charakterystyka podejścia Konsekwencje

Podejście pozytywne

Podejście negatywne


114

ĆWICZENIE 10.6 Krzyżówkowe rozwiązaniaRozwiąż krzyżówkę. Hasło jest sugestią jednego ze skutecznych sposobów radzenia sobie z pro-blemami. Pamiętaj, że krzyżówka dotyczy właśnie tego tematu, więc hasła i podpowiedzi są ściśle z nim związane.

3. Pogodzenie się z faktem, że istnieje 1

1. Sprawia, że bardziej chce Ci się działać

2. Może wybuchnąć 19

5. … do celu

6. Źródło (problemu)7 6

8. Jednolite, jednomyślne

4. Współpraca dźwięków 15 35 34 28

5 12 26 16 9 45 32 11 47

9. Intencja, masz ją, zanim coś

zrobisz 51 39

10. Rezygnujące podejście do konfliktu 46

7. Skutek, konsekwencja 41 11. Praca

ramię w ramię

2 17 48

24 37 20 14

8 23 2713. Mężczyzna

25

12. To samo hasło

co w nr 1

22 42

14. Wzrost, nasilenie konfliktu 13

15. Budujący (rodzaj konfliktu) 21

29 31 44 50

10

16. Obawa

17. Konfliktu lub negocjacji 18

18. Bagatelizowanie

20. Kłopot, przeszkoda, wyzwanie

19. Problem w drewnie

30

21. Problem w porozumiewaniu

się ludzi 4 38

43

22. Ubieganie się23. Skutek pro-blemu, fizyczny lub psychiczny 33

24. Spadek, zmniejsze-nie nasilenia konfliktu 49

25. Osiągnięcie, sukces

26. Pomyślnie, korzystnie 36

327. Przeciwnik

40

28. Gniew 29. Niszczycielski (rodzaj konfliktu) 52

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33

34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52


115

ĆWICZENIE 10.7 Rozwiązuję problem maturalnych przygotowańMatura to niestandardowa sytuacja, dla wielu osób stresująca i trudna. Można określić ją mianem problemu. Przygotuj sześć kroków rozwiązania go. Możesz wykonać to zadanie zespołowo z wy-braną osobą / wybranymi osobami. Możesz także posiłkować się tabelą 23 z rozdziału 10. Roz-wiązywanie problemów z podręcznika.

Uzupełnij tabelę według wzoru.

Krok Pytania Odpowiedzi

Zdefiniowanie i zaakceptowanie problemu

Co chcę osiągnąć?Zdać maturę w 1. terminie, bez poprawek, średnio na ...............%.

Przedmioty podstawowe to ...................................................................Dodatkowe to ............................................................................................

Jaki jest aktualny stan?

Co wiem?

Czego potrzebuję?

Co mnie denerwuje?

Co mnie uspokaja?


116

ĆWICZENIE 10.8 Sposób na domową sprzeczkę Rodzeństwo ma w domu jeden telewizor do dyspozycji. Pojawił się swego rodzaju konflikt, bo każde z nich w tym samym czasie chce oglądać coś innego. W piątkowe wieczory, w tym samym prze-dziale czasowym, na różnych kanałach są emitowane różne programy. W każdy piątek siostra chce oglądać program przyrodniczy, a brat sportowy. Sprzeczają się, kto ma pierwszeństwo w wybieraniu programu. Zapisz 2–3 przykłady rozwiązania tej sytuacji tak, aby każde z nich było zadowolone.

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

ĆWICZENIE 10.9 Kreatywne rozwiązaniaZanotuj swoje sposoby na kreatywne poszukiwanie rozwiązań.

• .............................................................................................................................................................................................

• .............................................................................................................................................................................................

• .............................................................................................................................................................................................

• .............................................................................................................................................................................................

• .............................................................................................................................................................................................

• .............................................................................................................................................................................................

• .............................................................................................................................................................................................

• .............................................................................................................................................................................................

• .............................................................................................................................................................................................


117

ĆWICZENIE 10.10 Obrona granic

A. Poniżej znajdziesz 6 różnych sytuacji dotyczących oczekiwań i granic oraz przykłady ich wy-rażania w pierwszych trzech przypadkach. Zapisz, w jaki sposób wyrazisz swoje oczekiwania lub granice terytorium psychologicznego – podaj minimum 2 swoje przykłady w każdej z po-szczególnych sytuacji.

1. Gdy chcesz samodzielnie podjąć decyzję

Ważne jest dla mnie, abym tę decyzję podjęła sama.

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

2. Gdy ktoś przerywa twoją wypowiedź w pół słowa.

Chcę dokończyć wypowiedź, aby wiadomo było, jakie mam intencje.

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

3. Kiedy ktoś daje Ci tzw. dobre rady, ale ich nie chcesz.

Dziękuję za radę, mam inny pomysł na poradzenie sobie z tą sprawą.

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

4. Gdy oczekujesz punktualności od przyjaciółki, bo wstydzisz się, gdy razem się spóźniacie.

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

5. Kiedy naprawdę nie możesz pomóc koleżance w pracy, a nie chcesz się tłumaczyć, odkrywać swoich prywatnych spraw.

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

6. Kiedy ktoś wymusza na Tobie jakieś działanie, na które nie masz ochoty.

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................


118

B. Zapisz 4–5 propozycji rozwiązania poniżej opisanej sytuacji, która zaszła w kinie. Pamiętaj o otwartym komunikowaniu swoich oczekiwań.

Ćwiczenie możesz wykonać w dwu- lub trzyosobowym zespole, stosując burzę mózgów, by stwo-rzyć więcej propozycji rozwiązań.

Skończył się czas na reklamy. Seans właśnie się rozpoczyna. Mimo to na sali dalej słychać sze-lest foliowych opakowań z łakociami i jakąś rozmowę dwojga ludzi. Bardzo Ci to przeszkadza. Zwykle zamiast czytać napisy wsłuchujesz się w dialog. Teraz jednak nie możesz skupić się ani na dialogach, ani na napisach. Masz ochotę wrzasnąć: „To jest kino, a nie kawiarnia!”. Jednak powstrzymuje Cię świadomość eskalacji konfliktu.

Propozycje rozwiązania

1. ......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

2. ......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

3. ......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

4. ......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

5. ......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................


119

11. Planowanie i podejmowanie działań

ĆWICZENIE 11.1 Uporządkowane planowanieUporządkuj, wpisując w kratkach podane niżej słowa tak, by utworzone zdanie prawidłowo defi-niowało termin „planowanie”.

obietnic

podjętychdrogi

wobec celówUłatwia

to

to

iprzyszłości zaistniałych

przewidywanie projektowanie

osiąganiezobowiązań

Planowanie

dotrzymywanie

różnych

skutkówprzyczyndo

,

.,

.

ĆWICZENIE 11.2 Czas w procentachZaznacz odpowiedź, zakreślając kółkiem literę znajdującą się nad takim zestawem procentowym, w którym podano najbardziej efektywne proporcje planowania czasu.

A B C D E

PLANOWANE DZIAŁANIAkonkretne zadania, osiąganie celów 80% 50% 60% 70% 20%

SPONTANICZNE CZYNNOŚCIkawa ze znajomymi, surfowanie w internecie 20% 25% 20% 10% 20%

NIEPRZEWIDZIANE ZDARZENIAwizyta u lekarza, kolejka na poczcie 10% 25% 20% 20% 30%


120

ĆWICZENIE 11.3 Etapy planowaniaPonumeruj wszystkie wymienione poniżej etapy, w jakich warto wykonać planowanie. Cyfrą 1 oznacz najwcześniejszy z etapów, cyfrą 6 – ostatni.

Określenie środków i narzędzi do realizacji zadań

Sporządzenie listy wszystkich czynności do wykonania (razem z zaległymi)

Dokładne określenie celu

Pogrupowanie zadań podobnych do siebie

Nadanie zadaniom kryteriów ważności i pilności

Określenie terminów wykonania i rezerw czasowych

ĆWICZENIE 11.4 Mądry cel

A. Rozwiąż krzyżówkę, by odkryć zasadę skutecznie określonego celu. Każde hasło w krzyżówce mówi o tym, jaki cel powinien być. Rozwiązanie jest nazwą tej zasady.

1

2

3

4

5

6

7

1 2 3 4 5 6 7

ObJaśNIENIa haSEł1. Ściśle określony, szczegółowy, wyróżniający się spośród innych.2. Określony w czasie, z wyznaczoną końcową datą wykonania.3. Dotyczący rzeczywistości, w której funkcjonujemy.4. Policzalny, daje się zmierzyć, zważyć etc.5. Będący wyzwaniem, satysfakcjonujący, gdy go osiągniemy.6. Zgodny osobistymi wartościami i pozostałymi dziedzinami życia.7. Zapisany, zaplanowany, podzielony na etapy.


121

B. Nazwą zasady skutecznie określonego celu jest skrót składający się z pierwszych liter cech, które cel ten określają. Rozwiń skrót i zapisz pełne nazwy cech „mądrego celu”. Podpowiedzią jest rozwiązanie powyższej krzyżówki.

?

?

?

?

?

?

?

ĆWICZENIE 11.5 Celowe studium przypadkuWykorzystanie znanych technik do skutecznego określania celu sprawia, że szanse na ich osią-gnięcie znacznie wzrastają. Tak zrobił Mateusz. Przeczytaj tekst ze zrozumieniem, a następnie wykonaj polecenia.

A. Podkreśl najważniejsze informacje związane z charakterystyką określania celu zgodnie z przy-kładem z pierwszego akapitu.

Mateusz określił swój cel zawodowy. W swojej przyszłej pracy chce wykonywać zadania związane z archiwizowaniem dokumentów w administracji publicznej. Jedyne jego doświadczenie w tym szczególnym zakresie to praktyki szkolne.

Czuje, że będzie to dla niego wyzwanie, zwłaszcza że chce jednocześnie nauczyć się obsługi no-wego systemu IT do administrowania danymi, studiować zaocznie i mieć czas na jogę. Dlatego wynagrodzenie, do którego osiągnięcia dąży, to przynajmniej 2500 zł brutto, a czas dojazdu nie może przekroczyć godziny, co oznacza, że praca musi się znajdować maksymalnie 50 km od domu.

Mateusz ma świadomość, że dostać tę pracę może tylko w drodze konkursu, jednak wie, że mimo niewielkiego doświadczenia ma pewną przewagę w postaci dodatkowych uprawnień. Posiada poświadczenie bezpieczeństwa1 oraz certyfikat ECDL2. Zamierza też wykorzystać swoje mocne strony, takie jak rzetelność, dokładność. Sądzi więc, że możliwe będzie znalezienie takiej pracy w ciągu 6 miesięcy od zdania matury, a dokładnie 2 stycznia 2018 r. Wyniki są 30 czerwca, zatem w nowym roku będzie już pracownikiem administracji publicznej. Będzie mógł opłacić studia i pomyśleć o samodzielnym mieszkaniu.

Zapisał wszystko dokładnie, rozplanował działania w kalendarzu, a cel i skróconą wersję planu powiesił w swoim pokoju nad biurkiem. Napisał też już CV – z celem w nagłówku oczywiście.

1 Dokument wymagany na stanowiskach przetwarzania szczególnie chronionych informacji.2 European Computer Driving Licence – Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych.


122

B. Najważniejsze informacje o celu Mateusza przypisz odpowiednim cechom celu, wzorując się na przykładzie.

Cecha Przykład

Specyficzny cel

Zadania: archiwizowanie dokumentów

Praca z danymi

Administracja publiczna


123

ĆWICZENIE 11.6 Pytania o celPoniżej zamieszczamy listę pytań, które mogą pomóc Ci w skutecznym określeniu Twojego celu. Wystarczy, że zapiszesz odpowiedzi i potraktujesz je jako własne dobrowolne zobowiązanie.

1. Co konkretnie chcę osiągnąć? ...............................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

2. Jak to zmierzę/policzę? Po czym poznam, że cel jest osiągnięty? ...........................................................

.............................................................................................................................................................................................

3. Co zrobię w tym kierunku? ....................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

4. Co mi da największą satysfakcję? ........................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

5. Czy to, co chcę osiągnąć, na pewno jest możliwe? .......................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

6. Do kiedy to osiągnę? .................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

7. Czy na pewno ten konkretny cel nie zakłóca innych zadań w moim życiu? .....................................

.............................................................................................................................................................................................

8. Jaki mam plan działania? Jakie ma etapy? ........................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

9. Kiedy zaczynam? ........................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

10. Ile czasu przeznaczę na wdrażanie zmian? ......................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

11. Jak pogrupuję zadania? Które są ważne, a które pilne? ...............................................................................

.............................................................................................................................................................................................

12. Kogo włączę do swoich zamierzeń? ....................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

13. Jakich wymówek użyję, żeby uniknąć wprowadzenia zmian? .................................................................

.............................................................................................................................................................................................

14. Jakie trudności mogę napotkać? Jak sobie z nimi poradzę? .....................................................................

.............................................................................................................................................................................................

15. W jakich odstępach czasowych będę sprawdzać, co mi się udało? ........................................................

.............................................................................................................................................................................................

16. W jakim terminie zrealizuję pierwszy etap planu? .......................................................................................

.............................................................................................................................................................................................


124

ĆWICZENIE 11.7 Mój cel zawodowy Scharakteryzuj swój cel zawodowy za pomocą zasady S.M.A.R.T.E.R. w następujący sposób:

• Wpisz nazwę cechy skutecznie określonego celu przy każdej z podanych w pierwszej kolumnie tabeli pierwszych liter.

• W drugiej kolumnie przy każdej z cech znajduje się grupa elementów – zaznacz znakiem × te, które dla Ciebie są istotne.

• W trzeciej kolumnie na podstawie wzoru wpisz doprecyzowaną informację na temat każdego z zaznaczonych elementów. Zapisz swój indywidualny prawdziwy przykład.

Cecha celu Elementy cechy do wyboru Doprecyzowana informacja

Specyficzny

zadania w pracy sporządzanie analiz finansowych

...........................................................................

...........................................................................

typ zawodu warunki pracy rodzaj umowy branża firma rodzaj wynagrodzenia lokalizacja

M................................

wysokość wynagrodzenia czas pracy liczba godzin wielkość firmy odległość od miejsca zamieszkania dane firmy okres zatrudnienia

A................................

awans uprawnienia wiedza rozwój kompetencji prestiż społeczny

R................................

przepisy prawne wymagania sytuacja rynkowa predyspozycje fizyczne i psychiczne stan zdrowia

T................................termin końcowy termin etapowy

E................................

etyka sytuacja osobista religia niepisane zasady relacje w pracy

Rejestrowanyetapy osiągania celu głównego szczegółowa lista działań zapis celu zawodowego w CV


125

ĆWICZENIE 11.8 Kryteria ważne – pilne

A. Ponumeruj ćwiartki zasady Eisenhowera we właściwej kolejności. Od której kategorii zaczniesz i co będzie na końcu? Uzasadnij pisemnie odpowiedź pod rysunkiem.

Termin wykonania

Waż

ność

ważnepilne

mniej ważnepilne

mniej ważnemniej pilne

ważnemniej pilne

1. Zaplanuję zadania ................................................., gdyż ..................................................................................




B. Pogrupuj swoje zadania na najbliższy tydzień według zasady Eisenhowera.


126

ĆWICZENIE 11.9 KalendarzW planowaniu bardzo pomocny jest kalendarz. Nieważne, czy jest drukowany, czy elektroniczny – ważne, żeby posiadał kilka kluczowych cech. Z poniższego ciągu liter odczytaj, jakie to cechy i wpisz je przy odpowiednim opisie. Uwaga! Słowa są ukierunkowane we wszystkie możliwe strony.

y

e

y

e

r

f

m

t

x

x

q

e

j

w

d

k

t

h

k

t

j

s

l

f

o

z

b

m

b

a

m

z

y

g

o

n

o

v

s

l

j

c

z

t

a

j

i

w

v

m

k

z

e

e

s

o

f

m

s

h

r

e

k

d

m

y

q

s

r

q

g

g

s

h

y

k

z

m

j

e

w

ó

v

v

e

t

p

r

p

x

t

ł

a

n

m

y

o

g

j

z

b

o

f

v

h

p

z

w

h

e

f

w

g

h

p

u

q

q

a

d

z

y

m

u

l

h

h

v

p

l

v

r

e

l

ł

y

q

y

v

x

n

a

p

i

s

d

b

y

q

t

d

y

y

t

......................................................................... – zawiera dokładne informacje.

......................................................................... – wydarzenia są opisane krótko, w jasny, czytelny sposób.

......................................................................... – można w nim zmieniać zapisane informacje.

......................................................................... – spójny z głównymi, odległymi w czasie celami.


127

ĆWICZENIE 11.10 Mapa czasu

A. W kalendarzu warto zagospodarować czas na aktywności z różnych dziedzin życia i wyraźnie je oddzielić, używając różnych oznaczeń (symboli, kolorów, haseł).

Sprawdź, jak gospodarujesz czasem.• Dla każdej aktywności wybierz inny kolor i zamaluj nim kratkę w tabeli 1 w kolumnie „kolor”.• W tabeli 2 zaznacz kolorami, w jakich godzinach i których dniach tygodnia przeznaczasz

czas na daną aktywność. Puste miejsce przeznaczone jest na inną ważną dla Ciebie aktyw-ność, której nie przewidzieliśmy.

Tabela 1

Aktywność Symbol KolorCzas dla siebie J (ja)Czas dla rodziny R (rodzina)Czas na edukację E (edukacja)Czas na pracę zawodową Z (praca zawodowa)Czas na życie uczuciowe U (uczucia)Czas na sprawy finansowe P (pieniądze)Czas na aktywność fizyczną F (aktywność fizyczna)Czas na aktywność społeczną L (ludzie)

Czas na nicnierobienie N (nic)Czas na sen S (sen)

Tabela 2

Godzina Pon. Wt. Śr. Czw. Pt. Sob. Niedz.1 2 3 4 5 6 7 8 9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24


128

• Podsumuj zagospodarowany czas w tabeli 3. Możesz również dodatkowo pokolorować rubryki, dla większego zobrazowania swojego gospodarowania czasem.

Tabela 3

Aktywność Pon. Wt. Śr. Czw. Pt. Sob. Niedz.

Ja J

Rodzina R

Edukacja E

Praca zaw. Z

Uczucia U

Pieniądze P

Aktywn. fiz. F

Ludzie L

Nic N

Sen S

Jak Ci się podoba Twój sposób na gospodarowanie czasem? Chcesz coś zmienić? Jeśli tak, zastanów się, na co będziesz przeznaczać więcej czasu, a na co mniej.

B. W tabeli 4 zapisz efekty swoich przemyśleń, a może nawet postanowień. Zapisz odpowiednim kolorem liczbę godzin w ciągu doby, jaką chcesz przeznaczać na daną aktywność.

Tabela 4

Aktywność Pon. Wt. Śr. Czw. Pt. Sob. Niedz.

Ja J

Rodzina R

Edukacja E

Praca zaw. Z

Uczucia U

Pieniądze P

Aktywn. fiz. F

Ludzie L

Nic N

Sen S

Razem/doba 24 24 24 24 24 24 24


129

12. Pokonywanie stresu

ĆWICZENIE 12.1 Niszczyciel ludzkiej materiiMożna go rozumieć w różny sposób. Jako bodziec potrafi motywować do działania i wywołuje emocje. Czasem przedłuża się w czasie i jako swego rodzaju relacja człowieka z otoczeniem i jest wyniszczającym organizm procesem. Najczęściej jednak jest odpowiedzią – reakcją naszego organizmu na określoną, niestandardową sytuację – zarówno psychiczną, jak i fizjologiczną. Co to takiego? Uzupełnij nazwę.

S _ _ _ SĆWICZENIE 12.2 Zaplątana definicja stresu

Odczytaj definicję stresu, wodząc wzrokiem za linią, i wpisz ją w ramce.

Stres jest

czasie

to

w

w

z

a

i

i

stresor

wyniku

trwa

emocje

energię

motywuje

sytuacji

sytuacja

różnicy

której

powoduje znalazł

się

wystąpienia

wymaganiami

uniwersalnej

codziennej

działania

działania

pomiędzyzarówno

fizycznej

wzmożone

psychicznejrównowagi

możliwościami

zachwianie

człowieka

naturalnie

zjawiskiem

otoczeniem napięcie

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................


130

ĆWICZENIE 12.3 Poziomy stresuNasilenie stresu odbywa się na wielu poziomach. Zapisz krótką charakterystykę każdego z poziomów i opisz ich skutki. Następnie odpowiedz na pytanie zawarte w punkcie D.

A. Zbyt wysoki poziom stresu może być przyczyną .........................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

Wypisz choroby, które mogą być związane ze zbyt wysokim poziomem stresu.

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

B. Optymalny poziom stresu to poziom potrzebny w ....................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

Wymień korzyści płynące z takiego poziomu stresu.

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

C. Zbyt niski poziom stresu, podobnie jak zbyt wysoki, może być przyczyną .....................................

.............................................................................................................................................................................................

Wymień skutki tego poziomu stresu.

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

D. Do jakiego lekarza udasz się, aby zdiagnozował chorobę i wyleczył zestresowanego pacjenta? Zainicjuj dyskusję w klasie i zapisz kilka przykładów.

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................


131

ĆWICZENIE 12.4 Fazy reakcji na bodźce W stresie wyróżniamy 3 fazy reagowania na bodźce. Posługując się kluczem – tabelą, odkoduj ich nazwy. Pomogą Ci w tym opisy poszczególnych faz.

1 2 3 4 5 6 7 8 9

a b c d e f g h i

j k l m n o p q r

s ś t u v w x y z

Faza1 3 1 9 4 6 6 1

Organizm doznaje szoku i przeciwdziała; organizm mobilizuje się do obrony; zauważalne są pierwsze objawy stresu.

Faza6 4 7 6 9 5 6 2 3 9

Organizm wstępnie akceptuje atakujące go bodźce; mechanizm obronny stara się sobie radzić, choć czasem ulega; organizm przyzwyczaja się do stresu.

Faza6 8 3 9 5 9 7 1 5 9 1

Organizm przestaje się bronić; poddaje się szkodliwemu działaniu bodźców; rozpoczynają się zaburzenia biologiczno-chemiczne w organizmie.

ĆWICZENIE 12.5 Jak rozpoznać objawy stresu?Przypisz każdej z grup objawów stresu (psychologiczne, emocjonalne, fizjologiczne, behawioralne) charakterystyczne dla niej objawy, łącząc je liniami. Jeśli chcesz, możesz uzupełnić rysunek o po-zostałe objawy.

chaotyczne myśli

roztargnienie

problemy z pamięcią zaburzenie koncentracji

odczucie wrogości

apatia

lęk

spadek motywacji

obniżona samoocena

pocenie się

mdłości

zawroty głowy

zimne stopy i dłonie

zaburzenia trawienia

bezsenność

drżenie kończyn

zmiana nawyków żywieniowych

trudność w podejmowaniu decyzji

przyspieszone bicie serca

uzależnienia

tiki nerwowe

emocjonalne

fizjologiczne

behawioralne

psychologiczneO

BJAW

Y ST

RESU


132

ĆWICZENIE 12.6 Dam radę z tym stresem Radzenie sobie ze stresem pozwala na zachowanie zdrowia i harmonii w życiu. Przydaje się w szkole, w pracy, w domu, w towarzystwie znajomych. Pomaga osiągać cele i odnosić sukcesy. Aby radzić sobie ze stresem, warto podjąć kilka kroków. Wykonaj ćwiczenie.

• Odkoduj naszą propozycję 10 kroków na drodze do radzenia sobie ze stresem – ponumeruj sekwencje kratek z literami we właściwej kolejności.

• Zapisz każdy krok.• Zastanów się, co konkretnie możesz zrobić, podejmując dany krok. Zapisz pomysły działań

w wykropkowanym miejscu przy każdym z kroków. • Wykonaj ćwiczenie samodzielnie lub zapraszając kogoś do wykonania ćwiczenia z Tobą. Mo-

żesz przedyskutować pomysły w klasie, posłuchać pomysłów innych osób i dopisać te, które Cię zainspirowały.

Krok pierwszy to ..............................................................................................................................................................

CZYW POCZ UCIE ŚCI. _RZE ISTO

Mogę ......................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

Krok drugi to .....................................................................................................................................................................

PRZY POWI ŚCI. JĘCI ALNO E_OD EDZI

Mogę ......................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

Krok trzeci to ......................................................................................................................................................................

ANIE NS_I DOST RZEG ATYW _KRE _SZA NOŚĆ.

Mogę ......................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

Krok czwarty to .................................................................................................................................................................

ANIE REAL _CEL IZOW ÓW.

Mogę ......................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................


133

Krok piąty to ......................................................................................................................................................................

IE_D PLAN AŃ. ZIAŁ OWAN

Mogę ......................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

Krok szósty to ....................................................................................................................................................................

WY_S A. TYL_ ZDRO ŻYCI

Mogę ......................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

Krok siódmy to ..................................................................................................................................................................

TREN PORO EWAN IĘ. ZUMI ING_ IA_S

Mogę ......................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

Krok ósmy to .....................................................................................................................................................................

ERES ROZW OWAŃ ÓJ_Z AINT

Mogę ......................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

Krok dziewiąty to ..............................................................................................................................................................

Ć_NA_ OTWA ZMI RTOŚ ANY.

Mogę ......................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................

Krok dziesiąty to ..............................................................................................................................................................

CZYW ODPO ANIE.

Mogę ......................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................


Documents

KOMPETENCJE PERSONALNE I SPOŁECZNE · 7 Wstęp Zbiór ćwiczeń przeznaczony jest przede wszystkim dla uczniów szkół ponadpodstawowych i słuchaczy szkół policealnych, którzy