KONJUGE LİNOLEİK ASİT(CLA)

Konjuge linoleik asitler (CLA), başta süt ürünleri olmak üzere besinlerde doğal olarak bulunan konjuge oktadekadionik asit isomerlerinin bir grubudur.

İnsanlarda önemli miktarda sentezlenmediği için esas kaynakları diyetteki geviş getiren hayvanların eti ile süt ve sit ürünleridir.

Yapılan çalışmalarda çoklu doymamış yağ asitlerinin (ÇDYA) bir grubu olan CLA’nın metabolik ve antiobezite aktivitesine dikkat çekilmiştir.

Vücut yağını azaltıcı, immüniteyi arttrıcı ve antikanser, antidiyabetik ve antiaterojenik özellikleri gibi insan sağlığı üzerine faydalı etkileri olduğu bildirilmiştir.

Özet olarak;

Konjuge linoleik asit 18 karbon atomuna sahip, iki çift bağ içeren linoleik asidin konjuge olmuş, pozisyonel ve geometrik izomerlerinin bir karışımıdır(c-18:2, cis-9, trans-12)

CLA’da bulunan iki çift bağ, karbon zincirindeki 9 ve 10, 11 ve 12 veya 11 ve 13. pozisyonlarda değişik cis-trans konfigürasyonlarından farklı izomerler halinde sıralanmıştır

Giriş

CLA izomerleri içinde biyolojik aktivite yönünden önemli bulunan cis-9, trans-11 oktadekadionikasittir

Laboratuvar hayvanlarında saf linoleik asitten ya da ayçiçeği, aspur ve mısırözü yağlarından basit koşullarda ısı uygulamasıyla elde edilmektedir

CLA mandıra ve sığır işkembelerinde endojen olarak bulunan ‘Butyrivibro fibrosolvens’ bakterisinin linoleik asit isomeraz enzim aktivasyonu ile linoleik asidin biohidrojenasyonu aşamasında oluşmaktadır

CLA miktarı;mera ve otlaklarda beslenenlerde yüksek, çimle beslenenlerde düşüktür

Gereksinmenin %60’ı süt ürünlerinden, %37’si et ürünlerinden çoğunlukla cis-9, trans-11 CLA izomeri olarak sağlanmaktadır

Ticari preparatları ise linoleik asidin isomerizasyonu ile ve cis-9, trans-11 ve trans-10, cis-12 oktadeenoik asitten 1:1 oranında üretilmektedir

Tablo I’de Bazı besinlerin konjuge linoleik asit içerikleri gösterilmiştir.

Mandra Ürünleri

mg/g yağ

Et/Balık Mg/g yağ Bitkisel Yağlar

Mg/g yağ

Homojenize Süt

5.5 Sığır Kıyması

4.3 Aspur 0.7

%2 Yağlı Süt

4.1 Dana Eti 2.7 Ayçiçek Yağı

0.4

Konsatntre Süt

7.0 Kuzu Eti 5.8

Ayran 5.4 Domuz Eti 0.6

Tereyağı 4.7 Tavuk Eti 0.9

Dondurma 36.6 Hindi Kıyması

2.6

Az Yağlı Süt 4.4 Alabalık 0.3

Krema Yoğurt

4.8 Yumurta Sarısı

0.6

Donmuş Yoğurt

2.8

Çedar Peyniri

4.1

Konjuge linoleik asidin sağlıkta faydalı etkileri ise şu şekilde sınıflandırılabilir:

Anti-Kanser Hayvanlarda tümor büyüme/metastaz inhibisyonu Hücrelerde kanser hücre proliferasyonunun inhibisyonu Hayvanlarda anjiogenezis inhibisyonu Anti-Aterosklerozis Hücrelerde molekül adezyon ekspresyonunda azalma Hayvanlarda sitokin formasyonunun inhibisyonu Hayvanlarda anjiogenezis inhibisyonu Hayvanlarda plak formasyonunda azalma

Anti-Obezite Hayvan/insan yağ depolarında azalma Hayvanlarda diabette azalma

İmmünitenin Modulasyonu Hayvan/insan inflamatuvar sitokin üretiminin inhibisyonu Hayvan/insan antikor formasyonunu artırma

Yapılan çalışmalarda; CLA verilmesiyle iskelet kas hücreleri ve adipositlerde yağ asidi

oksidasyonunu ve lipoliziste artış olmuştur CLA’nın 3T3-L1 adipositlerde intrasellüler triaçilgliserol ile gliserol

konsantrasyonunda ve heparin salınımlı lipoprotein lipaz aktivitesinde azalmaya neden olduğu tespit edilmiştir

İnsan ve sıçanlarda kas dokusundaki lipit içeriğini ortaya koyan çalışma olmamasına karşın, CLA ile beslenen domuzlarda intramuskuler yağda ve insülin konsantrasyonunda artışa bir eğilim olduğu vurgulanmıştır

CLA ‘nın tavşanlarda HDL kolesterolde anlamlı artışa neden olduğu saptanmıştır

CLA egzersiz direnci yatıştırıcıdır. Yapılan bir çapraz çalışmada 5 g/gün CLA alımı için rasgele bireyler seçildi ve toplamda 7 hafta haftalık haftada 3 günlük antrenmandayken egzersiz direncine yatıştırıcı olduğu gözlendi.Sonuç olarak CLA takviyesi süresince, egzersiz dönemi sırasında; standartize ederek ve denetleyerek, yağsız vücut kitle artışı ve vücut yağı azalması ile ilişkilidir

Atletlerde fazla eğitimden ve çok düşük yağlı diyetten, balık yağı ve CLA takviyelerinden dolayı testosteron konsantrasyonunda bir düşüş tecrübelenmiştir ki uzun ve yoğun antrenman süreleri ile uyarılmış serum testosteronu değişikliğini karşılamak için takviye önerilebilir. Ayrıca bu takviyeler fazla antrenmanın yapım ortamını destekleyebilir

Gelişmekte olan rat, sıçan ve domuz gibi hayvanlarda CLA’nın 0.5-2 gr/100 gr diyet ile alımının vücudun yağ içeriğini azalttığı belirtilmiştir. CLA’dan zengin diyetin ratlarda yağ hücresi sayısından ziyade boyutunda azalma yaptığı kaydedilmiştir

Yine,CLA’nın in vitro adiposit proliferasyonu ve farklılaşmasını inhibe ettiği gösterilmiştir

Sıçanlarda %0.5 CLA içeren diyetin vücut ağırlığını değiştirmeksizin yağ dokusunda erkekde %57, dişide %60 azalmaya sebep olduğu gösterilmiştir.Bu bulgu %1 CLA içeren diyetin sıçanlarda yağ dokusunda azalmaya sebep olduğu benzer bir çalışma ile de doğrulanmıştır

Sıçan ve hamsterlerde vücut yağını azaltmada 10-trans,12-cis izomerinin 9-cis, 11-trans izomerinden çok daha etkili olduğu bildirilmiştir

CLA’nın Enerji Metabolizması Üzerine Olan Etkisi

Tüm vücuttaki etkilerine bakarak CLA’nın lipid metabolizmasındaki anahtar enzimlerin aktivitesini değiştirdiği tahmin edilebilir

CLA verilen deney hayvanlarında adipositlere lipid girişini sağlayan lipoprotein lipaz aktivitesinin azaldığı, değişik dokularda ise palmitoil karnitin açil transferaz aktivitesinin arttığı gösterilmiştir

Böylece, lipolizin hızlandığı, yağ mobilizasyonun arttığı ve CLA’nın etki mekanizmasının da buna dayandığı sonucuna varılmıştır

Bunu enerji kaybındaki artma da destekleyebilir

CLA asıl etkisini direk veya peroksizom proliferatör aktive eden reseptörleri (PPARs) gibi hücre içi regülasyon yollarını değiştirerek gösterir

PPARs genlerin ekspresyonunu düzenleyen yağ asidi reseptörleridir

CLA, PPAR-α için bir ligand ve aktivatördür ve bu transkripsiyon faktörünün lipoprotein lipaz, yağ asidi bağlayıcı protein ve açil Koenzim A oksidaz gibi pek çok enzimin gen ekspresyonunu düzenliyor olması CLA’nın lipid ve glukoz metabolizması, enerji dengesi ve termogenezdeki etkilerini açıklayan bir diğer mekanizmadır

Yağ asidi seviyesindeki değişikliklerin hem fizyolojik hem de patolojik durumlarda immün fonksiyonlar üzerinde etkili olduğu bilinmektedir

CLA’nın makrofajlardan TNF-α ve IL-1 gibi inflamatuar sitokinlerin üretimini azalttığı gösterilmiştir

In vivo ve hücre kültürlerinde CLA’nın eikozanoidlerin özellikle de ağrı, ödem ve ateş gibi inflamtuar semptomların oluşmasında önemli rolü olan prostoglandin E2 (PGE 2) sentezini azalttığı belirtilmiştir

Sugano ve ark. CLA ile beslenen ratların IgA, IgG ve IgM konsantrasyonları yükselirken IgE seviyelerinin azaldığını gözlemişlerdir

Konjuge Linoleik Asidin Immün Sisteme Etkisi

Song ve ark.’nın yaptığı çalışmada da benzer şekilde CLA’nın IgA ve IgM konsantrasyonlarını yükseltirken IgE seviyelerini azalltığı gösterilmiştir

TNF-α inflamatuar cevapta önemli bir role sahiptir ve kaşeksi, aterosklerozis, kanser, obezite ve romatizma gibi birçok kronik immünopatolojide anahtar düzenleyicidir

IL-1 ve TNF-α fosfolipaz A2’yi aktifleştirerek membran fosfolipidlerinden araşidonik asit (AA)’i serbestleştirir ve bu yolla inflamatuar cevapta önemli olan prostoglandin ve lökotrien gibi eikozanoidlerin sentezlenmesine sebep olur

Dünyada gittikçe yaygınlaşan ve genç nüfusu da etkilemeye başlayan bozulmuş glukoz toleransı ile DM ve komplikasyonlarının tedavi maliyeti çok yüksektir

CLA’nın hayvanlarda ve bireysel farklılıklar olmakla birlikte insanlarda da insülin seviyesini artırdığı gösterilmiştir

Genç sedenter bireylerde 4 gr/gün CLA karışımının 8 hafta sonunda açlık insülin konsantrasyonunu azalttığı ve insülin duyarlılığını artırdığı gösterilmiştir

Smedman ve Vessby CLA verilen insanların plazma glukoz konsantrasyonunun kontrol grubundan daha yüksek olduğunu belirtmişlerdir

CLA’nın İnsülin Rezistansı ve Diabetes Mellitusa Etkisi

CLA’nın tip-2 diyabetik ratlarda serum insülinini, plazma glukozunu ve serbest yağ asidi seviyesini düşürdüğü gözlenmiştir

Aynı araştırmacılar, CLA’nın insülin üzerine olan etkisinin en azından bir kısmının PPARg arcılığıyla olduğunu ve bundan dolayı CLA’nın DM’un önlenmesi ve tedavisinde önemli bir gelişme sağlayacağını kaydetmişlerdir

CLA’nın antikanserojen etkisi ilk defa Pariza ve ark. tarafından ızgara sığır etinin karsinojenik bileşenleri araştırılırken keşfedildi

İn vitro CLA’nın akciğer adenokarsinom ve glioblastom, östrojen reseptörü pozitif MCF-7 ve insan prostat kanser hücrelerinin proliferasyonunu inhibe ettiği belirtilmiştir

Hayvanlarda yapılan çalışmalarda diyetle alınan CLA’nın prostat ve kolon kanserlerinde antikanserojen ve akciğer metastazında antimetastatik etkisi bulunduğu fakat aksine 10-trans,12- cis izomerinin kolon kanserlerini indükleyici etki gösterdiği kaydedilmiştir

CLA’nın Karsinogenezisdeki Rolü

CLA’nın antikanserojen etkisi eikozanoid üretimini değiştirmeleri yolu ile olabilir. CLA’nın AA üretimini, lökotrien B4 salınımını ve serum PGE2 seviyesini azalttığı hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda gösterilmiştir 7

CLA’nın meme kanserinde anjiogenezisi inhibe ettiğinin gösterilmesi yalnızca meme kanseri değil bütün tümörlerde kullanılabileceğini düşüdürmekle beraber bu konunun araştırmalarla açıklığa kavuşturulması gerekmektedir

CLA ile PPAPs arasındaki ilşkinin de antikanser etkisinde rolü olduğu kaydedilmiştir

CLA içeren diyetin hamsterlerde plazma total kolesterolü, çok düşük dansiteli lipoprotein (VLDL) ve düşük dansiteli lipoprotein (LDL) kolesterolü ve trigliseridi azalttığı ama yüksek dansiteli lipoprotein (HDL) kolesterolü etkilemediği gösterilmiştir

Giudetti ve ark. ise CLA içeren diyetin ratlarda plazma total kolesterolünü ve HDL ve LDL’nin kolesterol içeriğini azalttığını göstermişlerdir

Blankson ve ark. fazla kilolu ve obez insanlarda değişik dozlarda CLA’nın kan lipidlerine etkisini incelemişler ve LDL, HDL ve total kolesterolü bütün dozlarda azalttığını gözlemişlerdir

CLA’nın Kan Lipidlerine Etkisi ve Aterosklerozdaki Rolü

Kritchevsky ve ark. tavşanlarda %0.1-0.2 kolesterol içeren diyetle indüklenen aterosklerozun diyete %0.1 CLA ilave edilmesi ile inhibe olduğunu göstermişlerdir

Bu etkileri doza bağlıdır ve verilen CLA dozu %0.5 gibi daha yüksek bir değere çıkarıldığında inhibe olan aterosklerozun oranı artmıştır

CLA membran fosfolipidlerine dahil olarak membran akışkanlığını ve eikozanoid sentezini etkiler ve böylece intrasellüler olayları değiştirir

Memelide eikozanoid sentezindeki azalma majör faydalı antiaterosklerotik etkidir

Endotelde eikozanoidlerin sentezi CLA karışımı ve 9-cis, 11-trans izomeri ile inhibe olurken, 10-trans, 12-cis izomeri eikozanoidlerin oluşumunu artırır

CLA’nın vücut yağını azaltmaktan ziyade vücutta yağ birikimini, oluşmuş aterosklerozu ve DM’da insülin direnci ile glukoz konsantrasyonunu azaltma, immüniteyi arttırma ve özellikle meme kanserinde olduğu gibi antikanserojen etkileri insan sağlığı için çok önemlidir

Bu etkileri, yukarıda bahsedilen araştırmaların sonuçlarından da görüldüğü gibi, doza, izomer çeşidine, türe ve kullanıldığı metabolik duruma göre değişmektedir

Sağlığımız için oldukça önemli etkileri olan bu yağ asidinin etkileri hakkında bilgilerimizin kesinleşmesi ve ayrıca, olası zararlarını belirlemek üzere spesifik izomer çeşitleri hakkında bilgi sağlamak için insanlar üzerinde daha fazla çalışma yapılmasına ihtiyaç vardır

Sonuç olarak;