Hayat B�lg�s�Öğret�m�

Kuramdan Uygulamaya

Ed�törler:

Vedat AKTEPEMevlüt GÜNDÜZ

YÖK’ün Yeni Kur İçeriğine

Uygundur.

Yazarlar:

Özkan ÇELİK - Aslı GÜNDOĞANAhu TANERİ - Serkan ASLANEbru UZUNKOL - Sev�m GÜVENNuray KURTDEDE FİDANVedat AKTEPE - Mevlüt GÜNDÜZN�lgün DAĞ - Alper KAŞKAYAİbrah�m COŞKUN - Kad�r KARATEKİN

Editörler: Doç. Dr. Vedat AKTEPE - Doç. Dr. Mevlüt GÜNDÜZ

Kuramdan Uygulamaya HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİ

ISBN 978-625-7880-76-3DOI 10.14527/ 9786257880763

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2020, PEGEM AKADEMİ

Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anı-lan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan ki-taplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.

Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu eri-şim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye’de kurulan Turcademy.com tarafından yayınları ta-ran-maktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmakta-dır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.

1. Baskı: Eylül 2020, Ankara

Yayın-Proje: Şehriban TürlüdürDizgi-Grafik Tasarım: Müge ÇetinKapak Tasarım: Pegem Akademi

Baskı: Ay-bay Kırtasiye İnşaat Gıda Pazarlama ve Ticaret Ltd. Şti.Çetin Emeç Bulvarı 1314. Cadde No: 37A-B

Çankaya/ANKARATel: (0312) 472 58 55

Yayıncı Sertifika No: 36306Matbaa Sertifika No: 46661

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40

ÖN SÖZ

İnsanın ideal duygu ve düşüncelere ulaşabilmesi ve istenilen yönde davranış-ları kazanabilmesi eğitimle mümkün olabilmektedir. Eğitim sayesinde birey, iste-nilen öğretim hedeflerine ulaşılabilmekte, yaşamında gereksinim duyduğu bilgi, beceri ve değerleri edinebilmektedir. Ve böylece birey, aile, çevre ve toplum yapı-sının temelleri atılmaktadır. Bireyin ilk olarak ailede aldığı eğitim ve daha sonra da ilkokulda aldığı derslerle birlikte bilgi ve becerileri geliştiği gibi, kişiliği de oluş-maya başlamaktadır.

İlkokulda, çocuk aldığı bazı temel dersler sayesinde eğitim yolculuğuna baş-lamış olur. Bu temel derslerden bir tanesi de ilkokulun ilk üç sınıfında okutulan Hayat Bilgisi dersidir. Hayat bilgisi dersinde çocuğun merkeze alındığı görülmek-tedir. Bu anlamda Hayat bilgisi dersi mutlu birey ve mutlu toplumu hedefleyen bir derstir. Bu dersi önemli yapan bir özelliği de canlı/dirik bir ders olmasıdır. Hayat bilgisi dersinin doğasında yaşamla içi içe olmak vardır, dolayısıyla çocuğu yaşama hazırlamak önemlidir. Nitekim öğrencinin birey olarak toplum ve doğa hayatında karşılaştığı sorunların çözümüne katkı sağlayan bir derstir. Çocuğun derste aktif olmasını önemseyen, sosyal bilgiler, fen bilimleri derslerinin temelini oluşturan ve diğer derslerin merkezinde olan yaşama hazırlık dersidir. Ve Hayat Bilgisi der-si, çocuğun ilkokulda hayatı tanımaya ve anlamlandırmaya başladığı dönemin ilk mihver ders olma özelliğini de göstermektedir.

“Hayat Bilgisi” dersinin mihver özellik göstermesi, disiplinler arası olmasın-dan kaynaklanır. Bu bağlamda Türkçe, fen bilimleri, sosyal bilgiler, müzik, resim ve beden eğitimi gibi derslere kaynaklık etmektedir. Ayrıca Hayat Bilgisi dersi, çocuğun bütün olarak gelişimini sağlamaktadır. Çünkü çoğu ders Hayat Bilgisi dersi etrafında şekillenmektedir. Bu durum göz önünde bulundurulduğunda ha-yat bilgisi dersiyle, çocuğun bilişsel, duyuşsal, sosyal ve psikomotor özelliklerinin bütün olarak geliştirildiği söylenebilir. Bu açıdan düşünüldüğünde Hayat Bilgisi dersi hem çocukla bütünleşmiş bir derstir, hem de ilkokulda diğer derslerin mer-kezinde olan önemli bir derstir.

Sınıf öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının Hayat Bilgisi dersinin öne-minin farkında olmaları önemli görülmektedir. Bu kitabın yazılma amacı da sınıf öğretmeni adaylarına mesleğe başlamadan önce, YÖK Kur yeni içeriğine de uygun olarak hazırlanan “Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi Öğretimi” ders kitabıy-la farkındalık oluşturmaktır. Bu farkındalıkla birlikte Hayat Bilgisi dersinin etkili öğretilebilmesi sınıf öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının bu dersten olabildi-ğince faydalanmaları amaçlanmaktadır.

iv Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi Öğretimi

“Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi Öğretimi” ders kitabı, Yeni Öğretmen Yetiştirme Lisans Programı esas alınarak şu konuları içermektedir. Hayat Bilgisi dersinin amaç, kavram ve içeriği, Türkiye’de Hayat Bilgisi dersinin tarihsel gelişimi ve diğer ülkelerdeki Hayat Bilgisi dersi yaklaşımları, Hayat Bilgisi öğretim progra-mının kazanım, beceri, kavram vb. özellikler yönünden incelenmesi, Hayat Bilgisi programında yer alan temalar ve temaların içerdiği kazanımların sınıflara göre dağılımı bölümleridir. Hayat Bilgisi öğretiminde temel öğretim becerileri, Hayat Bilgisi öğretim stratejileri, öğretim yöntem ve tekniklerinin Hayat Bilgisi dersin-de kullanımına ilişkin çalışmalar-örnekler, Hayat Bilgisi öğretiminde kaynak ve materyal kullanımı. Hayat Bilgisi dersinde değerler eğitimi, Hayat Bilgisi dersinde demokrasi eğitimi, Hayat Bilgisi Programı’na ilişkin örnek uygulamalar ve sınıf içi etkinliklerin değerlendirilmesi bölümleri yer almaktadır. Bu bölümlere ilave ola-rak yararlı olacağı düşüncesiyle iki yeni bölüm eklenmiştir. Birleştirilmiş sınıflar-da Hayat Bilgisi öğretimi, Türkiye Yeterlikler Çerçevesinde Hayat Bilgisi Öğretimi.

YÖK Kur yeni içeriğine uygun olarak Yeni Öğretmen Yetiştirme Lisans Prog-ramı temelinde “Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi Öğretimi” kitabı, ülkenin çeşitli üniversitelerinde görev yapan akademisyenlerin özverili çalışmaları ile uzun bir süreç sonunda hazırlanmıştır. Kitaptaki her bölümün slayt sunumlarının da hazırlanmış olması akademisyen ve öğrenciler için faydalı olacaktır. Aynı za-manda bu kitabın, Hayat Bilgisi Öğretiminde yer alan pek çok bilgi, beceri, değer, kazanım, uygulama ve etkinliklere kaynaklık etmesi beklenmektedir. Hayat Bilgisi öğretiminin etkili olarak gerçekleştirilmesine katkı sunması beklenilen bu eserin eğitim dünyasına faydalı olmasını temenni ediyor, emeği geçen tüm akademisyen-lere ayrı ayrı teşekkür ediyoruz.

Doç. Dr. Vedat AKTEPE

Doç. Dr. Mevlüt GÜNDÜZ

Eylül, 2020

Bölümler ve Yazarları

Editörler: Doç. Dr. Vedat AKTEPE - Doç. Dr. Mevlüt GÜNDÜZ

1. Bölüm: Hayat Bilgisi Dersinin Amacı, Kapsamı ve İçeriği Dr. Öğr. Üyesi Özkan ÇELİK Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi ORCID No: 0000-0002-8490-9419

2. Bölüm: Hayat Bilgisi Dersinin Dünyadaki ve Türkiye’deki Tarihsel Gelişimi Dr. Öğr. Üyesi Aslı GÜNDOĞAN Uşak Üniversitesi ORCID No: 0000-0003-3786-6775

3. Bölüm: 2018 Hayat Bilgisi Öğretim Programının Yetkinlikler, Beceriler, Kavramlar ve Kazanımlar Yönünden İncelenmesi Dr. Öğr. Üyesi Ahu TANERİ Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi ORCID No: 0000-0002-1339-9159

4. Bölüm: Hayat Bilgisi Öğretim Programında Yer Alan Üniteler ve Ünitelerin İçerdiği Kazanımların Sınıflara Göre Dağılımı Dr. Öğr. Üyesi Serkan ASLAN Süleyman Demirel Üniversitesi ORCID No: 0000-0001-8515-4233

5. Bölüm: Hayat Bilgisi Öğretiminde Temel Beceri Öğretimi Dr. Öğr. Üyesi Ebru UZUNKOL Sakarya Üniversitesi ORCID No: 0000-0002-1897-137X

6. Bölüm: Hayat Bilgisi Öğretim Stratejileri, Öğretim Yöntem ve Tekniklerinin Hayat Bilgisi Dersinde Kullanımına İlişkin Çalışmalar-Örnekler Dr. Öğr. Üyesi Sevim GÜVEN Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi ORCID No: 0000-0002-6341-3609

vi Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi Öğretimi

7. Bölüm: Hayat Bilgisi Öğretiminde Kaynak ve Materyal Kullanımı Doç. Dr. Nuray KURTDEDE FİDAN Afyon Kocatepe Üniversitesi ORCID No: 0000-0002-2056-1994

8. Bölüm: Hayat Bilgisi Dersinde Değerler Eğitimi Doç. Dr. Vedat AKTEPE Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi ORCID No: 0000-0001-5259-9340

Doç. Dr. Mevlüt GÜNDÜZ Süleyman Demirel Üniversitesi ORCID No: 0000-0001-5823-190X

9. Bölüm: Hayat Bilgisi Dersinde Demokrasi Eğitimi Dr. Öğr. Üyesi Nilgün DAĞ Mersin Üniversitesi ORCID No: 0000-0002-5084-6472

10. Bölüm: Hayat Bilgisi Programına İlişkin Örnek Uygulamalar ve Sınıf İçi Etkinliklerin Değerlendirilmesi Doç. Dr. Alper KAŞKAYA Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi ORCID No: 0000-0002-6695-6422

11. Bölüm: Birleştirilmiş Sınıflarda Hayat Bilgisi Öğretimi Doç. Dr. İbrahim COŞKUN Trakya Üniversitesi ORCID No:0000-0002-6270-7613

12. Bölüm: Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programının Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi Açısından Değerlendirilmesi Prof. Dr. Kadir KARATEKİN Kastamonu Üniversitesi ORCID No: 0000-0003-3807-7030

İÇİNDEKİLERÖn Söz .................................................................................................................................. iiiBölümler ve Yazarları ...........................................................................................................v

1. BÖLÜM HAYAT BİLGİSİ DERSİNİN AMACI,

KAPSAMI VE İÇERİĞİ

GİRİŞ ......................................................................................................................................2HAYAT BİLGİSİ ...................................................................................................................2HAYAT BİLGİSİ DERSİNİN AMAÇLARI .......................................................................3HAYAT BİLGİSİ DERSİNİN KAPSAMI...........................................................................9

Toplumsal Bilimler (Sosyal Bilimler) ........................................................................10Doğa Bilimleri (Fen Bilimleri) ...................................................................................11Sanat ...............................................................................................................................11Düşünce ve Değerler ....................................................................................................12

HAYAT BİLGİSİ DERSİNİN İÇERİĞİ ............................................................................12ÖZET ...................................................................................................................................15BÖLÜM DEĞERLENDİRME SORULARI .....................................................................17DEĞERLENDİRME SORULARI .....................................................................................18KAYNAKÇA .......................................................................................................................19

2. BÖLÜM HAYAT BİLGİSİ DERSİNİN DÜNYADAKİ VE TÜRKİYE’DEKİ TARİHSEL GELİŞİMİ

GİRİŞ ....................................................................................................................................22HAYAT BİLGİSİ DERSİNİN TANIMI ............................................................................23HAYAT BİLGİSİ DERSİNİN DÜNYADAKİ TARİHSEL GELİŞİMİ ..........................24DİĞER ÜLKELERDE HAYAT BİLGİSİ DERSİ YAKLAŞIMLARI .............................26

Almanya .......................................................................................................................26Amerika Birleşik Devletleri ........................................................................................27Fransa ............................................................................................................................28Atlantik Kanada ............................................................................................................28

HAYAT BİLGİSİ DERSİNİN TÜRKİYE’DEKİ TARİHSEL GELİŞİMİ ......................291926 İlkokul Programı ve Hayat Bilgisi Dersi ..........................................................301936 İlkokul Programı ve Hayat Bilgisi Dersi .........................................................33

viii Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi Öğretimi

1948 İlkokul Programı ve Hayat Bilgisi Dersi ..........................................................361968 İlkokul Programı ve Hayat Bilgisi Dersi ..........................................................371998 İlkokul Programı ve Hayat Bilgisi Dersi ..........................................................402005 İlkokul Programı ve Hayat Bilgisi Dersi .........................................................432015 İlkokul Programı ve Hayat Bilgisi Dersi ..........................................................472018 İlkokul Programı ve Hayat Bilgisi Dersi ..........................................................49

ÖZET ...................................................................................................................................52DEĞERLENDİRME SORULARI .....................................................................................54KAYNAKÇA .......................................................................................................................55

3. BÖLÜM 2018 HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ YETKİNLİKLER,

BECERİLER, KAVRAMLAR VE KAZANIMLAR YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

GİRİŞ ....................................................................................................................................60HAYAT BİLGİSİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN YETKİNLİKLERİ ..............61

Anadilde İletişim ..........................................................................................................63Yabancı Dillerde İletişim .............................................................................................64Matematiksel Yetkinlik ve Bilim/Teknolojide Temel Yetkinlikler .........................65Dijital Yetkinlik .............................................................................................................66Öğrenmeyi Öğrenme ...................................................................................................67Sosyal ve Vatandaşlıkla İlgili Yetkinlikler .................................................................68İnisiyatif alma ve girişimcilik......................................................................................69Kültürel farkındalık ve ifade .......................................................................................70

HAYAT BİLGİSİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN BECERİLERİ ......................71Temel Yaşam Becerilerinin Öğretilmesinde Kullanılabilecek Öğretim Yöntemleri ..74HAYAT BİLGİSİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI’NIN KAVRAMLARI ..................77HAYAT BİLGİSİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI KAZANIMLARI .........................78ÖZET ...................................................................................................................................81DEĞERLENDİRME SORULARI ....................................................................................82KAYNAKÇA .......................................................................................................................84

İçindekiler ix

4. BÖLÜM HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN ÜNİTELER

VE ÜNİTELERİN İÇERDİĞİ KAZANIMLARIN SINIFLARA GÖRE DAĞILIMI

GİRİŞ ....................................................................................................................................88HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİM PROGRAMI .....................................................................89ÜNİTELER ..........................................................................................................................91KAZANIMLAR ..................................................................................................................94

1. Sınıf Hayat Bilgisi Üniteleri ve Kazanımları .........................................................952. Sınıf Hayat Bilgisi Üniteleri ve Kazanımları .........................................................963. Sınıf Hayat Bilgisi Üniteleri ve Kazanımları .........................................................98

ÖZET ...................................................................................................................................99DEĞERLENDİRME SORULARI ...................................................................................100KAYNAKÇA .....................................................................................................................101

5. BÖLÜM HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİNDE TEMEL BECERİ ÖĞRETİMİ

GİRİŞ ..................................................................................................................................105BECERİ KAVRAMI .........................................................................................................105TEMEL YAŞAM BECERİLERİ ......................................................................................106

Araştırma Becerisi ......................................................................................................109Bilgi ve İletişim Teknolojilerini Kullanma ..............................................................111Değişim ve sürekliliği algılama.................................................................................112Dengeli Beslenme ve Sağlığını Koruma ..................................................................114Doğayı Koruma ..........................................................................................................116Girişimcilik .................................................................................................................118Gözlem ........................................................................................................................120İletişim Becerisi ..........................................................................................................121İş birliği ........................................................................................................................123Karar Verme ve Sorun Çözme ..................................................................................124Kariyer Bilinci Geliştirme .........................................................................................127Kaynakların Kullanımı ..............................................................................................128Kendini Koruma .........................................................................................................130Kendini Tanıma ..........................................................................................................131Kişisel bakım ...............................................................................................................133Kurallara uyma ...........................................................................................................134

x Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi Öğretimi

Mekânı Algılama Becerisi .........................................................................................136Milli ve Kültürel Değerleri Tanıma ..........................................................................139Özyönetim ...................................................................................................................141Sosyal Katılım .............................................................................................................142Zaman Yönetimi .........................................................................................................144

ÖZET .................................................................................................................................145DEĞERLENDİRME SORULARI ...................................................................................147KAYNAKÇA .....................................................................................................................149

6. BÖLÜM HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİM STRATEJİLERİ, ÖĞRETİM YÖNTEM VE

TEKNİKLERİNİN HAYAT BİLGİSİ DERSİNDE KULLANIMINA İLİŞKİN ÇALIŞMALAR-ÖRNEKLER

GİRİŞ ..................................................................................................................................157ÖĞRETİM STRATEJİLERİ ............................................................................................157

Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisi ..............................................................................158Buluş Yoluyla Öğretim Stratejisi ...............................................................................159Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretim Stratejisi .....................................................160

ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ ............................................................................................161Anlatım Yöntemi ........................................................................................................162Soru-Cevap Yöntemi ..................................................................................................163Tartışma Yöntemi .......................................................................................................164Örnek Olay Yöntemi ..................................................................................................166Problem Çözme Yöntemi ..........................................................................................167Proje Yöntemi .............................................................................................................168Gösterip Yaptırma Yöntemi ......................................................................................169Yaratıcı Drama Yöntemi ............................................................................................170Gezi Yöntemi ...............................................................................................................171

ÖĞRETİM TEKNİKLERİ ...............................................................................................171Beyin Fırtınası Tekniği ..............................................................................................172Görüş Geliştirme Tekniği ..........................................................................................174Deney Tekniği .............................................................................................................174Karşılıklı Öğretim Tekniği ........................................................................................175Geleceğe Mektup Tekniği ..........................................................................................176Kart Gösterme Tekniği ..............................................................................................176Hızlı Tur Tekniği ........................................................................................................176

İçindekiler xi

Mutlu Yüz Tekniği ......................................................................................................177Doğru mu? Yanlış mı? Tekniği .................................................................................177Günlük Tutma Tekniği ..............................................................................................178Resmin Cevabı Tekniği ..............................................................................................178Birini Al, Birini Ver Tekniği ......................................................................................179Zihin Filmi/Sineması Tekniği ..................................................................................179Rol Oynama Tekniği ..................................................................................................180Eğitsel Oyun Tekniği..................................................................................................180Tik Tak Tok Tekniği ..................................................................................................181Masal Kullanımı Tekniği ...........................................................................................181Ters Çevrilmiş Sınıf Tekniği......................................................................................182Çevrimiçi Tartışma Panoları Tekniği ......................................................................182RAFT Tekniği .............................................................................................................182Güç Bombardımanı Tekniği .....................................................................................183Gözlük Tekniği ..........................................................................................................183

DERS PLANI ÖRNEĞİ ...................................................................................................184ÖZET .................................................................................................................................188DEĞERLENDİRME SORULARI ...................................................................................189KAYNAKÇA .....................................................................................................................191

7. BÖLÜM HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİNDE KAYNAK VE

MATERYAL KULLANIMI

GİRİŞ ..................................................................................................................................194HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİNDE KAYNAK VE MATERYAL KULLANIMI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR .....................................................196HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİNDE KAYNAK VE MATERYAL KULLANMANIN ÖNEMİ .............................................................................................197ÖĞRETİM MATERYALİ HAZIRLARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN İLKELER .......................................................................................................199HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN KAYNAKLAR .........................199

Çocuk Dergileri ..........................................................................................................200Çizgi ve Animasyon Filmler ....................................................................................201Gazeteler .....................................................................................................................204Konu Alanı Uzmanı ..................................................................................................204Interaktif Eğitim Siteleri ............................................................................................205Sosyal Medya Araçları ..............................................................................................206

xii Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi Öğretimi

Çocuk Kitapları ..........................................................................................................207Kamu Spotları ............................................................................................................208Görseller .....................................................................................................................209Gerçek Eşya ve Modeller ..........................................................................................212Bulmacalar .................................................................................................................212Kuklalar .......................................................................................................................213Yap-Bozlar ..................................................................................................................213

ÖZET .................................................................................................................................214DEĞERLENDİRME SORULARI ...................................................................................215KAYNAKÇA .....................................................................................................................216

8. BÖLÜM HAYAT BİLGİSİ DERSİNDE DEĞERLER EĞİTİMİ

GİRİŞ ..................................................................................................................................221DEĞERİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ .......................................................................222DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI ........................................................................223HAYAT BİLGİSİ DERSİ ..................................................................................................226HAYAT BİLGİSİ DERSİNİN ÖZELLİKLERİ ...............................................................227HAYAT BİLGİSİ DERSİNDE DEĞER EĞİTİMİ .........................................................230HAYAT BİLGİSİ DERSİNDE KULLANILAN DEĞER ÖĞRETİM YAKLAŞIMLARI .........................................................................................232

Değerlerin Doğrudan Öğretimi (Telkin) Yaklaşımı ..............................................232Değeri Belirginleştirme (Değeri Açıklama) Yaklaşımı ..........................................233Değer Analizi (Değeri Çözümleme) Yaklaşımı ......................................................234Ahlaki Muhakeme (Ahlaki İkilem) Yaklaşımı .......................................................235Eylem Yoluyla Öğrenme Yaklaşımı ..........................................................................237Gözlem Yoluyla Öğrenme (Sosyal, Taklit) Yaklaşımı ...........................................237Değerlerin Gizli Öğretimi (Örtük Program) Yaklaşımı ........................................238

HAYAT BİLGİSİ DERSİNDE DEĞER EĞİTİMİ KAPSAMINDA YAPILABİLECEK ETKİNLİKLER ................................................................................239ÖZET .................................................................................................................................241DEĞERLENDİRME SORULARI ...................................................................................242KAYNAKÇA .....................................................................................................................244

İçindekiler xiii

9. BÖLÜM HAYAT BİLGİSİ DERSİNDE DEMOKRASİ EĞİTİMİ

GİRİŞ ..................................................................................................................................248HAYAT BİLGİSİ ...............................................................................................................249DEMOKRASİ....................................................................................................................254DEMOKRASİNİN UYGULANIŞ BİÇİMLERİ ............................................................259

Doğrudan Demokrasi ................................................................................................259Temsili Demokrasi .....................................................................................................260Yarı Doğrudan Demokrasi ........................................................................................260

DEMOKRASİNİN TEMEL KOŞULLARI ....................................................................261Egemenlik ....................................................................................................................261Temsil ...........................................................................................................................262Seçim ............................................................................................................................262Katılım .........................................................................................................................263İkna ..............................................................................................................................263

DEMOKRASİ EĞİTİMİ ..................................................................................................263ÖZET .................................................................................................................................265DEĞERLENDİRME SORULARI ...................................................................................266KAYNAKÇA .....................................................................................................................268

10. BÖLÜM HAYAT BİLGİSİ PROGRAMINA İLİŞKİN ÖRNEK UYGULAMALAR

VE SINIF İÇİ ETKİNLİKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

GİRİŞ ..................................................................................................................................273YAŞAMIN İLK YILLARINDA HAYAT BİLGİSİ .........................................................273HAYAT BİLGİSİ İÇİN ÖĞRETİM SÜRECİNE BAKIŞ ..............................................275

Sorgulama Tabanlı Öğretim Etkinlikleri ................................................................278Yaşantı (Dramatizasyon) Odaklı Öğretim Etkinlikleri ........................................279İşbirliği Temelinde Öğretim Etkinlikleri ................................................................282Aktif Katılım Temelinde Hayat Bilgisi Öğretimi ...................................................284

HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİ SINIF İÇİ ETKİNLİKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ .................................................................................................286

Standart Temelli Değerlendirme ..............................................................................288Performans Değerlendirme ......................................................................................289Otantik Değerlendirme .............................................................................................290Akran Değerlendirme ...............................................................................................292

xiv Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi Öğretimi

Öz Değerlendirme .....................................................................................................292Proje ve Raporlar ........................................................................................................294Portfolyo ......................................................................................................................295Öğretmen Gözlemleri Ve Anekdotsal Kayıtlar ......................................................296Günlük .........................................................................................................................298

HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİ ETKİNLİK ÖNERİLERİ .............................................299UYGULAMA ....................................................................................................................301

A. Hazırlık/Isınma .....................................................................................................301B. Canlandırma...........................................................................................................302C. Değerlendirme .......................................................................................................303Önlemimi Alıyorum Hayata Güvenle Bakıyorum Etkinliği ................................304

DEĞERLENDİRME SORULARI ...................................................................................313KAYNAKÇA .....................................................................................................................317

11. BÖLÜM BİRLEŞTİRİLMİŞ SINIFLARDA HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİ

GİRİŞ ..................................................................................................................................322HAYAT BİLGİSİ DERSİ PROGRAMI VE BİRLEŞTİRİLMİŞ SINIFLARDA UYGULANMASI ...................................................................................323BİRLEŞTİRİLMİŞ SINIFLARDA HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİNDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR .......................................................................................325BİRLEŞTİRİLMİŞ SINIFLARDA HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR ................................................................................326BİRLEŞTİRİLMİŞ SINIFLARDA YIL ÜNİTELERİ KAVRAMI ...............................327HAYAT BİLGİSİ DERSİNDE ETKİNLİK ÖRNEKLER ..............................................328ÖZET .................................................................................................................................333DEĞERLENDİRME SORULARI ...................................................................................334KAYNAKÇA .....................................................................................................................336

12. BÖLÜM HAYAT BİLGİSİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMININ TÜRKİYE

YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

GİRİŞ ..................................................................................................................................340AVRUPA YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (AYÇ) ........................................................342TÜRKİYE YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (TYÇ) ......................................................343Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin Yapısı .......................................................................343Seviyeler ve Seviye Tanımlayıcıları.................................................................................344

İçindekiler xv

Anahtar Yetkinlikler ........................................................................................................346TÜRKİYE YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİNİN HAYAT BİLGİSİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMINA YANSIMALARI ................................................348Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programında Yer Alan Becerilerin TYÇ Açısından Değerlendirilmesi ................................................................................349Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı Kazanımlarının Anahtar Yetkinlikler İle İlişkisi ......................................................................................................353SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ..................................................................................366ÖZET .................................................................................................................................370DEĞERLENDİRME SORULARI ...................................................................................371KAYNAKÇA .....................................................................................................................373

Yazarlar Hakkında ............................................................................................................375