KWARTALNIK WYDAWANY PRZEZ MEDICUS MUNDI POLAND · 2017. 5. 14. · Medicus Mundi Polonia Kwartalnik Fundacji Pomocy Humanitarnej ìRedemptoris Missioî i Medicus Mundi Poland Adres

STYCZEŃ−CZERWIEC2011

Nr 36/37 (rok XI)

ISSN 1641-604 X

PRZEZNACZONY DLA OS”B ZAINTERESOWANYCH PROBLEMAMI MEDYCZNYMIWCHODZ•CYMI W ZAKRES TZW. MEDYCYNY TROPIKALNEJ I ìINTERNATIONAL HEALTHî,ZE SZCZEG”LNYM UWZGL DNIENIEM POTRZEB MISYJNYCH OåRODK”W MEDYCZNYCH

MEDICUSMUNDI

KWARTALNIK WYDAWANY PRZEZ MEDICUS MUNDI POLAND

Biuro Fundacji: Uniwersytet Medyczny, ul. Dπbrowskiego 79, p. 809, Kolegium prof. Adama Wrzoska, 60-529 PoznaÒ,tel./fax +48 61 854 68 63; e-mail: [email protected]; www.medicus.ump.edu.pl

Centrum Wolontariatu Fundacji: ul. Grunwaldzka 86, 60-311 PoznaÒ, tel./fax +48 61 862 13 21; http://ump.edu.pl/medicusRachunek bankowy: BZ WBK S.A. 09 1090 2255 0000 0005 8000 0192

Fundacja Pomocy Humanitarnej ´Redemptoris Missioª Medicus Mundi Poland

TRYPANSOMOZA AMERYKAŃSKA 11

LEISZMANIOZA 13

DRAKUNKULOZA 14

Sprawozdanie z praktyki pielęgniarskiej w Kiabakari 15Zaangażowanie Fundacji Pomocy Humanitarnej „RedemptorisMissio” Medicus Mundi Poland w uruchomienie nowoczesnegoośrodka zdrowia w Kiabakari, Tanzania 16

MALARIA: aktualności 17

Trzydzieści lat od wykrycia wirusa HIV 18

Nowa lokalizacja zbiorów bibliotecznych Fundacji 19

Wykładowcy kursu 19

W numerze:AKTUALNOŚCI:

Z Fundacji „Redemptoris Missio”

Podsumowanie działalności w roku 2011 2

Urodziny Doktor Wandy Błeńskiej 3

Zgromadzenie MMI oraz 64. Światowe Zgromadzenie

Zdrowia, Genewa 2011 4

Szkolenie z medycyny tropikalnej w Centrum

Formacji Misyjnej w Warszawie 4

10 lat Milenijnych Celów Rozwoju 5

„NEGLECTED TROPICAL DISEASESNEGLECTED TROPICAL DISEASESNEGLECTED TROPICAL DISEASESNEGLECTED TROPICAL DISEASESNEGLECTED TROPICAL DISEASES” – zaniedbywane

choroby w tropiku 9

WRZÓD BURULI 9

TRYPANSOMOZA AFRYKAŃSKA 10

CHOROBYCHOROBYCHOROBYCHOROBYCHOROBYW TROPIKUW TROPIKUW TROPIKUW TROPIKUW TROPIKU

ìPodstawowa opieka medyczna w tropikuîw tym medycyna podrÛøy oraz malaria, gruülica i AIDS w tropiku

Termin: 27 czerwca ñ 02 lipca 2011

Organizatorzy:Katedra i Klinika ChorÛb Tropikalnych i Pasoøytniczych

Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu [[email protected]]Fundacja Pomocy Humanitarnej ìRedemptoris Missioî

Medicus Mundi Poland [[email protected]]

Kurs przeznaczony dla osÛb zainteresowanych pracπ w oúrodkach medycznych w tropiku i/lub ubiegajπcych siÍo certyfikat medycyny podrÛøy.

Uczestnicy otrzymujπ dyplom ukoÒczenia kursu.

Formularz zg≥oszeniowy, program kursu i szczegÛ≥owe informacje dostÍpne na stronie: www.medicus.ump.edu.pl

Medicus Mundi Poloniastrona 2

Z FUNDACJI »REDEMPTORIS MISSIO«

AKTUALNOŚCI AKTUALNOŚCI AKTUALNOŚCI AKTUALNOŚCI AKTUALNOŚCI

Redaktor: prof. zw. em. Zbigniew Paw≥owski, DTMH

Z-ca Redaktora: dr hab. Anita Magowska

Rada Redakcyjna: ks. Ambroøy Andrzejak (PoznaÒ), dr h.c.Wanda B≥eÒska (PoznaÒ), mgr Aniela Piotrowicz (PoznaÒ), prof. drhab. Jerzy Stefaniak (PoznaÒ, przewodniczπcy), dr Edgar Wid-mer (Thalwil, Szwajcaria)

Sekretarz Redakcji: mgr Ewa Kaczmarek

[email protected]

Wydawca i dystrybucja: Fundacja Pomocy HumanitarnejìRedemptoris Missioî ñ Medicus Mundi Poland, ul. Grunwaldzka86, 60-311 PoznaÒ, tel./fax +48 61 862 13 21.

Medicus Mundi Polonia Kwartalnik Fundacji Pomocy Humanitarnej ìRedemptoris Missioî i Medicus Mundi Poland

Adres Redakcji: Fundacja Pomocy Humanitarnej ìRedemptorisMissioî ñ Medicus Mundi Poland, ul. Grunwaldzka 86

Prenumerata: Celem regularnego otrzymywania Medicus MundiPolonia osoby zainteresowane proszone sπ o kontakt z BiuremFundacji. Sumy przes≥ane na konto Fundacji na za≥πczonymprzekazie lub przekazane bezpoúrednio na rachunek Fundacji: BZWBK S.A. 09 1090 2255 0000 0005 8000 0192, pozwolπ naterminowe przygotowywanie i wysy≥kÍ kwartalnika bez wiÍksze-go uszczuplania skromnych zasobÛw finansowych Fundacji.

Przygotowanie: Wydawnictwo Kontekst, PoznaÒ.e-mail: [email protected] ï www.wkn.com.pl

Nak≥ad: 1000 egz.

StyczeÒ 2011

Po ma≥ej przerwie úwiπtecznej wraca-my do pracy. Rusza akcja Pomoc dla Afga-nistanu. Na apel Fundacji o ciep≥e, dzie-ciÍce ubrania odpowiedzia≥y tysiπce ludziz ca≥ej Polski. Ponad 1000 rzeczy by≥o ro-bionych rÍcznie, na drutach lub szyde≥ku(rekordzistka ñ siostra urszulanka Cecy-lia åmiech zrobi≥a w≥asnorÍcznie 150 cza-peczek). Do Fundacji dociera≥o codzien-nie kilkadziesiπt paczek wype≥nionychubraniami.

Klinika ChorÛb Tropikalnych i Paso-øytniczych, wraz z Fundacjπ, rozpoczynacykliczne szkolenie w Centrum FormacjiMisyjnej w Warszawie. Kurs przewidzia-ny jest na cztery weekendowe spotkania,koÒczy siÍ badaniami i przyznaniem cer-tyfikatÛw przysz≥ym misjonarzom.

SzczegÛlne podziÍkowanie naleøy siÍtu prof. dr hab. Jerzemu Stefaniakowi i drKarolinie MrÛwka za koordynacjÍ ca≥egokursu.

Luty 2011

ZakoÒczenie akcji Pomoc dla Afgani-stanu. DziÍki ofiarnoúci naszych darczyÒ-cÛw uda≥o siÍ zgromadziÊ kilkanaúcie ty-siÍcy sztuk odzieøy. Najwyøsza z daro-wizn pieniÍønych wynosi≥a 5 tysiÍcy z≥o-tych. W sumie do Afganistanu wys≥anoponad 2 tony ubraÒ i obuwia. 7 lutego ñw dniu, w ktÛrym samolot z pomocπ do-tar≥ na miejsce, w Afganistanie spad≥ w≥aú-nie únieg. Rzeczy by≥y przekazywane bez-poúrednio dzieciom i ich matkom. DziÍki

tej akcji moøe wiele z nich w tym rokunie musia≥o juø biegaÊ po úniegu na boso.

Zostaje og≥oszony konkurs na letniepraktyki w tropiku, do ktÛrego zg≥asza siÍsiedem studentek. Rozpoczynajπ one wy-tÍøonπ pracÍ w Centrum Wolontariatu, aleprzede wszystkim szkolenie pod okiemdoc dr hab. Ma≥gorzaty Paul w KliniceChorÛb Tropikalnych.

Tytu≥em Programu Stop Malaria Now,zostaje zorganizowana wyprawa dzienni-karzy do Ugandy. Z ramienia Fundacjijedzie tam Adam LeszczyÒski. Wynikiemwyprawy ma byÊ specjalne wydanie ga-zety poúwiÍcone problematyce afrykaÒ-skiej, w tym przede wszystkim malarii.Powstajπ dwa krÛtkie filmy o malarii z let-niej wyprawy kenijskiej.

Marzec 2011

Odbywa siÍ doroczny Koncert Chary-tatywny Fundacji, na ktÛrym wystÍpujepo raz kolejny Orkiestra ReprezentacyjnaSi≥ Powietrznych. Podczas koncertu dok-tor Jadwiga Øy≥ka przedstawia swojπ rocz-nπ misjÍ medycznπ w Centrum Zdrowiaw Kiabakari. Tegoroczny medal Funda-cji: Tym, ktÛrzy czyniπ dobro trafia do wie-loletniego dyrektora Centrum FormacjiMisyjnej, ksiπdza Jana WnÍka.

Ostatniego dnia marca wraca do Pol-ski wolontariuszka ñ pielÍgniarka ZosiaMiú, ktÛra dziÍki funduszom z MSZ,z programu Polska Pomoc, spÍdzi≥a szeúÊmiesiÍcy w oúrodku Kiabakari (Tanzania).Na kolejnych stronach znajdπ PaÒstwoszczegÛ≥owe sprawozdanie z tego pobytu.

Do Rady Fundacji wstÍpuje prof. drhab. Katarzyna £πcka. Rada podejmujeuchwa≥Í o uczczeniu 100-lecia dr h.c. Wan-dy B≥eÒskiej.

KwiecieÒ 2011

Fundacja sk≥ada wnioski do MSZo dofinansowanie trzech wypraw medycz-nych. Wszystkie zostajπ rozpatrzone po-zytywnie, oznacza to, øe uda siÍ zorgani-zowaÊ wyjazd ma≥øeÒstwa lekarzy Beatyi £ukasza Kowalewskich do Magotty (Ja-majka), pielÍgniarki Sonii Bonar do Kassisi(Zambia) i stomatolog Joanny Cudnochdo Kamerunu.

Maj 2011

Rozpoczyna siÍ akcja ìOpatrunek naratunekî, podczas ktÛrej w szko≥ach i w in-nych placÛwkach zbierane sπ materia≥yopatrunkowe, ktÛre przeúlemy do naszychmisyjnych oúrodkÛw zdrowia. Do akcjiw≥πczajπ siÍ wolontariusze i nawet bez-poúrednio niektÛre apteki.

NastÍpuje rozstrzygniÍcie konkursu naletnie praktyki w tropiku. Do wyjazduzostaje zakwalifikowanych 5 studentek:Zofia Bartkowiak, Anna ChyliÒska, Syl-wia P≥oszajczak, Jowita Winiaszewska,Magdalena SoszyÒska. Studentki podej-mujπ ostatnie przygotowania do wyjazdu.

18-19 maja w Genewie odbywa siÍspotkanie Medicus Mundi International,FundacjÍ reprezentuje tam cz≥onek Zarzπ-du Ewa Kaczmarek.

Nr 36/37 (rok XI) – styczeń-czerwiec 2011 strona 3


Fundacja zostaje zaproszona przezUrzπd Miasta do czynnego udzia≥uw przygotowaniach obchodÛw urodzindr h. c. Wandy B≥eÒskiej.

25 maja wyjeødøajπ do Magotty (Ja-majka) Beata i £ukasz Kowalewscy, le-karze z Bydgoszczy zwiπzani z Fundacjπ.Lekarze spÍdzπ w oúrodku na Jamajce nie-mal rok.

28 maja odbywa siÍ Misyjny Kongresdzieci, gdzie Fundacja prezentuje jedenz kontynentÛw. Tego samego dnia odby-

wajπ siÍ szkolenia w MSZ odnoúnie Pro-gramu Wolontariat oraz spotkanie ewalua-cyjne odnoúnie Programu Polska Pomoc.

Czerwiec 2011

ZakoÒczenie akcji Opatrunek na ratu-nek. Dnia 27 czerwca rozpoczyna siÍ ko-lejna edycja kursu Podstawowa OpiekaMedyczna w tropiku.

OprÛcz wspomnianych wyøej akcji,staramy siÍ utrzymaÊ systematycznπ wy-

sy≥kÍ paczek do Afryki. Przez pierwszepÛ≥rocze uda≥o nam siÍ, oprÛcz 280 pa-czek z odzieøπ do Afganisatnu, wys≥aÊ 109paczek z lekarstwami i úrodkami opa-trunkowymi o ktÛre proszπ misjonarze.W miarÍ potrzeb, odbywajπ siÍ prezenta-cje Fundacji, systematycznie w radioEmaus moøna pos≥uchaÊ Misyjnego Atla-su åwiata.

Agnieszka LipiÒskaPrezes

W dniu 30 paüdziernika 2011 roku mija 100 lat od urodzin Pani Dr h.c. Wandy B≥eÒskiej. Do≥πczamy siÍ dowszelkich laudacji, jakie bÍdπ mia≥y miejsce z tej okazji, a Czytelnikom ÑMedicusaî pragniemy zwrÛciÊuwagÍ na tÍ datÍ.

Urodziny Doktor Wandy B≥eÒskiej

Ze swojej strony winien jestem PaniDoktÛr moje wspomnienie, ktÛre nieby≥o jeszcze drukowane. W roku 1990,w dwa latach po tym jak ñ po powro-cie z pracy w åwiatowej OrganizacjiZdrowia w Genewie ñ objπ≥em ponow-nie kierownictwo Kliniki ChorÛb Pa-soøytniczych i Tropikalnych w Pozna-niu, prÛbowa≥em zainteresowaÊ m≥o-dzieø akademickπ sprawami medycy-ny tropikalnej. Zorganizowa≥em tzw.

fakultatywny TydzieÒ Medycyny Tro-pikalnej. Udzia≥ w nim bra≥o poczπtko-wo kilkunastu studentÛw, s≥uchajπcychwyk≥adÛw i biorπcych udzia≥ w semi-nariach. Jednakøe TydzieÒ nabra≥ ìru-mieÒcÛwî dopiero po zaproszeniu nazajÍcia Pani DoktÛr B≥eÒskiej. Jej urze-kajπca osobowoúÊ, pozwalajπca na bez-poúredni kontakt ze studentami medy-cyny i Jej ogromne w≥asne doúwiad-czenie z pracy w leprozorium w Ugan-

dzie, nada≥y Tygodniowi MedycynyTropikalnej w 1990 i w nastÍpnych la-tach swoisty urok i wzbudzi≥y ogrom-ne zainteresowanie m≥odzieøy. By≥oono impulsem do powo≥ania do øyciaFundacji ìRedemptoris Missioî (maj,1992), ktÛra w przysz≥ym roku bÍdzieobchodziÊ dwudziestπ rocznicÍ po-wstania.

Prof. Zbigniew Paw≥owski



19 maja w Genewie odby≥o siÍ zgro-madzenie przedstawicieli zarzπdu MedicusMundi International, w ktÛrym uczestniczy-≥am, reprezentujπc FundacjÍ Pomocy Hu-manitarnej ìRedemptoris Missioî i Medi-cus Mundi Poland.

Podczas zgromadzenia omawiano ak-tualnπ sytuacjÍ Medicus Mundi Internatio-nal i raport finansowy za 2010 rok, a takøeprzedstawiono budøet zaplanowany na rok2011. Jednym z g≥Ûwnych tematÛw tego-rocznego spotkania by≥a obecna pozycjaWHO na úwiecie oraz potrzeba zmian w tejorganizacji, niezbÍdna dla osiπgniÍcia Mi-lenijnych CelÛw Rozwoju. Obecnie szacu-je siÍ, øe oko≥o 1 mld ludzi w ciπgu ca≥egoswojego øycia nie ma kontaktu z pracow-nikiem ochrony zdrowia. World HealthReport 2006 wskazuje na ogromny deficytpersonelu medycznego, wynoszπcy prawie4,3 mln pracownikÛw, odczuwany szcze-gÛlnie w 57 krajach, przede wszystkim wAfryce i Azji. Przybierajπca na sile migra-cja dodatkowo pog≥Íbia ten niekorzystnystan. Idea≥, do ktÛrego dπøy MMI, odzwier-ciedla motto ìA health worker for every-one, everywhereî. W tym kontekúcie pro-wadzono teø dyskusjÍ grupy roboczej ìHu-man Resources for Healthî w drugiej czÍ-úci spotkania.

Zgromadzenie MMI odbywa≥o siÍ wczasie, kiedy trwa≥o doroczne OgÛlne Zgro-

madzenie WHO. Podczas jednej z sesjiWorld Health Assembly, dr Remco van dePas z organizacji Wemos, naleøπcej doMedicus Mundi International Network,przedstawi≥ oficjalne stanowisko MMI natemat przysz≥oúci finansowania WHO. Wswoim przemÛwieniu podkreúli≥ on, øe wiÍk-szoúci problemÛw zwiπzanych z systememopieki zdrowotnej nie moøna rozwiπzaÊ,dzia≥ajπc jedynie w sektorze zdrowia, aniteø w poszczegÛlnych krajach z osobna, dla-tego krytyczne znaczenie ma zwiÍkszeniespÛjnoúci polityki oraz poprawa zarzπdza-nia w skali globalnej. MMI apeluje zatemo przeprowadzenie demokratycznych debatna temat zagadnieÒ zdrowia publicznego naszczeblu krajowym.

Tego samego dnia, co zgromadzenieMMI, w ONZ-owskim gmachu Palais desNations odby≥a siÍ dyskusja poúwiÍcona re-alizacji Milenijnych CelÛw Rozwoju po-przez usprawnienie zarzπdzania w obsza-rze zdrowia publicznego. Dyskusji prze-wodniczy≥ Richard Horton, redaktor pismaìLancetî. W dyskusji, nad ktÛrπ patronatobjÍ≥y Graduate Institute Geneva GlobalHealth Programme, Medicus Mundi Inter-national oraz World Vision, zabrali g≥os:Mih·ly KˆkÈny ñ by≥y minister zdrowia WÍ-gier, ustÍpujπcy przewodniczπcy ExecutiveBoard of WHO, Dr Gaudenz Silberschmidtze Swiss Federal Office of Public Health,

Szkolenia z medycynytropikalnej w CentrumFormacji Misyjnejw Warszawie

Centrum Formacji Misyjnej w Warsza-wie przygotowuje przysz≥ych misjonarzy dopracy w krajach misyjnych juø od roku1984. Przygotowanie to przebiega na dwÛchp≥aszczyznach: duchowej i intelektualnej.

W ramach tej drugiej uczestnicy kursu in-tensywnie uczπ siÍ jÍzyka, w ktÛrym bÍdπsiÍ porozumiewaÊ na misjach, biorπ udzia≥ wwyk≥adach misjologicznych. Na tej p≥asz-czyünie w sposÛb bardzo znaczπcy zazna-czy≥a siÍ Klinika ChorÛb Tropikalnych i Pa-soøytniczych w Poznaniu. Od wielu juø latlekarze tej Kliniki, pod kierunkiem prof. dra

hab. Jerzego Stefaniaka podejmujπ siÍ trud-nego zadania przybliøenia przysz≥ym misjo-narzom problematyki ochrony zdrowia wwarunkach tropikalnych. ZajÍcia sπ prowa-dzone w formie wyk≥adÛw, konwersatoriÛwi ÊwiczeÒ, prowadzonych trzy razy w rokupo dwa dni wyk≥adowe. Tematyka zajÍÊ jestbardzo rozleg≥a i obejmuje zarÛwno zasa-dy bezpiecznego zachowania siÍ w tropi-ku, profilaktykÍ zdrowotnπ przed wyjazdemdo strefy tropikalnej, jak i omÛwienie kon-kretnych chorÛb, zagraøajπcych misjona-rzom (np. chorÛb pasoøytniczych, cholery,malarii, czy AIDS). Niezwykle waønπ czÍ-úciπ zajÍÊ sπ Êwiczenia praktyczne z udzie-lania pierwszej pomocy w nag≥ych przypad-kach. OprÛcz dzielenia siÍ teoretycznπ wie-dzπ, zespÛ≥ lekarzy pod kierunkiem prof.Jerzego Stefaniaka organizuje tzw. gabinetlekarski. Wszyscy uczestnicy kursu majπmoøliwoúÊ skorzystania z konsultacji i ba-daÒ lekarskich, na podstawie ktÛrych wy-stawiane sπ specjalne zaúwiadczenia stwier-dzajπce brak przeciwwskazaÒ do pracy wkrajach strefy tropikalnej i subtropikalnej.

ks. dr Janusz PaciorekDyrektor Centrum Formacji Misyjnej

ZEBRANIE ZARZĄDU MEDICUS MUNDI INTERNATIONAL ORAZ 64. ZGROMADZENIE OGÓLNE WHO, GENEWA, 2O11

Dr Anita Victor ñ World Vision India i Ni-coletta Dentico, w imieniu uczestnikÛwkonsultacji w New Delhi na temat ìGlobalGovernance for Healthî. W dyskusji poru-szono kwestie zwiπzane z przysz≥oúciπ i fi-nansowaniem WHO, a takøe moøliwoúcipoprawy zarzπdzania w dziedzinie zdrowiapublicznego.

20 maja w Palais des Nations odby≥a siÍdebata na temat wdraøania uchwalonego wubieg≥ym roku ìWHO Global Code ofPractice on the International Recruitmentof Health Personnelî. Do jego opracowa-nia zobowiπzywa≥a rezolucja nr 19 na te-mat migracji, przyjÍta w 2004 roku podczas57. åwiatowego Zgromadzenia Zdrowia.ìCode of Practiceî ma na celu ustalenie ipropagowanie zasad etycznego zatrudnia-nia personelu medycznego w krajach cz≥on-kowskich WHO dla wzmocnienia syste-mÛw opieki zdrowotnej. Rekrutacja pra-cownikÛw s≥uøby zdrowia pochodzπcych zkrajÛw rozwijajπcych siÍ, doúwiadczajπ-cych niedoboru personelu medycznego, do-datkowo ogranicza dostÍp do opieki zdro-wotnej w tych krajach oraz pog≥Íbia nie-sprawiedliwoúÊ dzielπcπ ludzi na bogatychi biednych oraz nierÛwnoúci miÍdzyspo≥ecznoúciami zamieszkujπcymi obszaryzurbanizowane i wiejskie.

Ewa Kaczmarek

Doktor Karolina MrÛwka z Kliniki ChorÛb Tropikalnychi Pasoøytniczych bada misjonarza po powrocie z Afryki


We wprowadzeniu do raportu sekretarz generalny UN Ban Ki-moon podkreúla, øe realizacja MDG jest ogromnym wyzwaniemspo≥ecznoúci úwiata w zapewnianiu wszystkim ludziom bardziejtrwa≥ej i sprawiedliwej egzystencji oraz bezpieczeÒstwa. Ma tobyÊ osiπgniÍte przez dba≥oúÊ o podstawowe prawa cz≥owieka:zniesienie raøπcej biedy i g≥odu, zapewnienie podstawowej edu-kacji, godnego zatrudnienia, ochrony zdrowia i godziwego miesz-kania, zmniejszenie úmiertelnoúci przy rodzeniu dzieci oraz ochro-nÍ úrodowiska naturalnego, w ktÛrym øyjemy.

W ocenie dotychczasowej realizacji MDG wziÍ≥o udzia≥ 27organizacji UN. Zdaniem sekretarza generalnego, w ciπgu 10 latwykazano, øe mimo dostÍpnych niema≥ych úrodkÛw finansowych,postÍp w realizacji MDG jest zbyt wolny i nierÛwnomierny. Tyl-ko 5 lat pozosta≥o do realizacji, za≥oøonych na lata 2000-2015,zadaÒ. Zaleg≥oúci czÍúciowo wiπøπ siÍ ze úwiatowymi kryzysami:ekonomicznym, klimatycznym i øywieniowym. Negatywnπ rolÍw realizacji celÛw MGD odgrywajπ teø lokalne konflikty zbrojnei klÍski øywio≥owe, sprawiajπce, iø roúnie liczba osÛb zmuszo-nych do opuszczania swych siedzib i szukania pomocy w obo-zach lub oúrodkach miejskich. Aktualnie w obozach przebywajπ42 miliony ludzi, w tym ponad 15 milionÛw poza krajem rodzin-nym; do tych ostatnich naleøπ g≥Ûwnie AfgaÒczycy, Irakijczycyi PalestyÒczycy.

W s k a l i g l o b a l n e j p i e r w s z y c e l M D G ñ o g r a -n i c z e n i e d o p o ≥ o w y l i c z b y o s Û b ø y j π c y c h w n Í -d z y ñ p r a w d o p o d o b n i e z o s t a n i e o s i π g n i Í t y : odse-tek osÛb øyjπcych w skrajnej nÍdzy (poniøej 1,25 US$ na osobÍna dzieÒ) spadnie w roku 2015 do 920 milionÛw ludzi ñ to jest dopo≥owy z liczby 1.8 miliarda osÛb w roku 1990. Spadek ten jestjednak nierÛwnomierny: na úwiecie úrednio 8% populacji øyjew nÍdzy, ale w Afryce podsaharyjskiej jeszcze 21% populacji,a w Chinach tylko 5%. Pewnπ barierπ dla dalszego spadku nÍdzysπ utrzymujπcy siÍ kryzys ekonomiczny i wystÍpujπce znacznychrozmiarÛw klÍski øywio≥owe (w tym susze i powodzie), niedosta-tek inwestycji i niski odsetek ludzi zatrudnionych, jak rÛwnieøobniøajπca siÍ stale wydajnoúÊ pracy i wzrost liczby ìpracujπcychna czarnoî, bez zabezpieczenia socjalnego. Obniøenie proporcjiludzi w skrajnej nÍdzy nie przek≥ada siÍ bezpoúrednio na likwida-cjÍ g≥odu; liczba ludzi niedoøywionych utrzymuje siÍ w ostatnichlatach na podobnym poziomie, zamiast spadaÊ o po≥owÍ. Powo-dem sπ wzrastajπce od roku 2008 úwiatowe ceny øywnoúci i spa-dek wartoúci przeciÍtnego wynagrodzenia. Liczba ludzi niedoøy-wionych na úwiecie w roku 2009 przekracza≥a miliard. W krajachrozwijajπcych wynosi úrednio 16%, ale w Afryce podsaharyjskiejaø 26%. Odsetek ten spada bardzo powoli (z 31% w latach 1990-1992), g≥Ûwnie z uwagi na liczebny wzrost populacji. Niedoøy-wienie dotyczy przede wszystkim dzieci do lat 5 i úrednio wynosiono 26%; szczegÛlnie wysoki odsetek dzieci niedoøywionych jestw po≥udniowej Azji. Wp≥yw na to majπ niska naleøna waga uro-dzeniowa 25% noworodkÛw, brak karmienia piersiπ przez 6 mie-siÍcy, niedostateczne uzupe≥nienie poøywienia i pierwiastkÛw úla-

dowych od 6 do 24 miesiπca øycia. Nie bez znaczenia sπ niepo-prawne nawyki øywieniowe, zw≥aszcza na wsi, z≥e warunki sani-tarne prowadzπce do czÍstych biegunek u ma≥ych dzieci oraz brakodpowiedniej opieki pediatrycznej.

10 lat Milenijnych CelÛw Rozwoju

W ostatnim roku ukaza≥y siÍ dwa raporty podsumowujπce 10 lat realizacji Milenijnych CelÛw Rozwoju (MDG).Sπ to raport NarodÛw Zjednoczonych (UN), 2010, www.mdgs.un.org oraz raport Banku åwiatowego (WB) i MiÍ-dzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF), 2011, publications.worldbank.org/index.

C e l d r u g i ñ p o w s z e c h n a e d u k a c j a p o d s t a w o -w a d l a w s z y s t k i c h ñ m o ø e n i e b y Ê o s i π g n i Í t y d or o k u 2 0 1 5 . Mimo znacznych staraÒ w wielu krajach nierozwi-niÍtych, odsetek dzieci uczÍszczajπcych do szko≥y nie przekraczaobecnie 89% (w krajach rozwiniÍtych ñ 96%). Co jest bardziejniepokojπce, na przyk≥ad w Afryce subsaharyjskiej brakuje oko≥opo≥owy nauczycieli, a aø 30% dzieci opuszcza szko≥Í przed jejukoÒczeniem. Powodem tego sπ g≥Ûwnie bariery kulturalne i so-cjalne. Dzieci niepe≥nosprawne majπ na ogÛ≥ ma≥e szanse edukacji.

C e l t r z e c i ñ z r Û w n a n i e s z a n s e d u k a c y j n y c ho b u p ≥ c i . DostÍp dziewczπt do szko≥y w niektÛrych krajachnadal pozostaje utrudniony. Jednakøe w wielu krajach proporcja


uczπcych siÍ dziewczπt do ch≥opcÛw p o p r a w i ≥ a s i Í z n a c z -n i e : w szkolnictwie podstawowym z 91% w roku 1999 do 96%w roku 2008, w szkolnictwie úrednim z 88% do 95%, a szkolnic-twie wyøszym z 82% do 97%. Nadal czÍsto bieda decyduje o niekontynuowaniu edukacji przez dziewczÍta. Po jej ukoÒczeniu wy-nagrodzenie mÍøczyzn nadal jest wyøsze niø kobiet, ktÛre zmu-szone sπ podejmowaÊ gorsze prace. årednio tylko 32% kobiet jestzatrudnionych na odpowiedzialnych stanowiskach: w po≥udnio-wej Azji, w pÛ≥nocnej Afryce odsetek ten wynosi 9%. Tym nie-mniej, w ostatniej dekadzie odsetek kobiet dzia≥ajπcych w parla-mentach úwiatowych zwiÍkszy≥ siÍ z 11% do 19%.

C e l c z w a r t y ñ z m n i e j s z e n i e ú m i e r t e l n o ú c id z i e c i d o l a t p i Í c i u ñ j e s t o s i π g a n y p o w o l i (z 10%w roku 1999 do 7,2% w roku 2008) i prawdopodobnie n i e o s i π -g n i e m y z a m i e r z o n e g o p o z i o m u r e d u k c j i o 2/3 (do3,3%). Prawdopodobnie tylko w 10 krajach rozwijajπcych siÍ bÍ-dzie to moøliwe. G≥Ûwnymi przyczynami úmiertelnoúci sπ przy-czyny perinatalne ñ 41% (m.in. porÛd przedwczesny, niedotle-nienie, sepsa), dalsze 43% zgonÛw wywo≥anych jest przez bie-gunki i zapalenia p≥uc (po 14%), malariÍ (8%) i AIDS (2%).W Afryce podsaharyjskiej w roku 2008 zginÍ≥a po≥owa z global-nej liczby 8,8 milionÛw dzieci do lat 5-ciu zmar≥ych na úwiecie;w porÛwnaniu z rokiem 1990 w roku 2008 zanotowano w Afrycenawet pewien wzrost úmiertelnoúci z 4,0 milionÛw do 4,4 milio-nÛw; zwiπzany jest on ze zwiÍkszonym przyrostem naturalnym.O ile ze wzglÍdu na brak funduszy zmniejszy siÍ liczba dzieciszczepionych na odrÍ (obecnie 81%), to moøna liczyÊ siÍ w naj-bliøszych latach ze znacznym zwiÍkszeniem (do 1,7 miliona) zgo-nÛw dzieci do lat 5-ciu.

rozwijajπcych siÍ co piπta kobieta w ciπøy nie korzysta z opiekiprenatalnej. Znaczna liczba porodÛw w wieku 15-19 lat: w Afry-ce podsaharyjskiej 207 kobiet na 1000 rodzπcych nie ma wykszta≥-cenia podstawowego, a tylko 22% z nich korzysta z metod zapo-biegania ciπøy. Raport odnotowuje spadek úrodkÛw finansowychprzeznaczonych na planowanie rodziny z 8.2% do 3.2% sum prze-znaczonych na ochronÍ zdrowia w krajach rozwijajπcych siÍ; niejest wykluczone, øe spadek ten zwiπzany jest z ogÛlnym wzro-stem nak≥adÛw na zdrowie, a nie dotyczy wysokoúci úrodkÛw prze-znaczanych na planowanie rodziny.

C e l s z Û s t y d o t y c z y z w a l c z a n i a c h o r Û b z a k a ü -n y c h , a w szczegÛlnoúci zahamowania epidemii AIDS. W wiÍk-szoúci rejonÛw úwiata (za wyjπtkiem niektÛrych krajÛw wschod-niej Europy i centralnej Azji) s z e r z e n i e s i Í A I D S u l e g ≥ op e w n e j s t a b i l i z a c j i . Liczba chorych HIV + stale narasta

C e l p i π t y, d o t y c z π c y p o p r a w y s t a n u z d r o w i am a t e k , a w szczegÛlnoúci zmniejszenia o æ úmiertelnoúci zwiπ-zanej z porodem, jest jeszcze d o ú Ê d a l e k i o d o s i π g n i Í -c i a . Uzyskano zmniejszenie úmiertelnoúci z 450/100.000 matekw roku 1990 do 290/100.000 w roku 2008; cel zak≥ada≥ zmniej-szenie úmiertelnoúci do 112/100.000 w roku 2015. åmiertelnoúÊmatek powodowana jest w 35% krwawieniem, w 18% ñ nadci-únieniem, w 9% ñ poronieniem, w 8% sepsπ. WúrÛd mniej licz-nych przyczyn wymieniÊ trzeba malariÍ, HIV/AIDS, choroby serca(razem 18%) oraz komplikacje porodowe, w tym ciπøÍ pozama-cicznπ, koniecznoúÊ cesarskiego ciÍcia, problemy zwiπzane zeznieczulaniem ñ razem 11%).

Przyczyny niedostatecznego spadku úmiertelnoúci matek sπwielorakie. W Afryce podsaharyjskiej i w po≥udniowej Azji po-nad po≥owa porodÛw odbywa siÍ bez opieki fachowej. W krajach


(do 33,4 miliona w roku 2008), ale od roku 1996 roczna liczbanowych przypadkÛw nie zwiÍksza siÍ, za wyjπtkiem Afryki pod-saharyjskiej, w ktÛrej wystÍpuje 72% wszystkich nowych przy-padkÛw. Nowe zakaøenia HIV wystÍpujπ g≥Ûwnie (40%) w gru-pie wiekowej 15-24 lat. W krajach rozwijajπcych siÍ zasady pre-wencji zakaøenia HIV sπ znane tylko mniej niø 1/3 m≥odych mÍø-czyzn i 1/5 m≥odych kobiet. Jednak notuje siÍ pewien postÍpw edukacji nt. AIDS ñ w 18 z 46 krajÛw rozwijajπcych siÍ odse-tek m≥odych kobiet úwiadomych AIDS zwiÍkszy≥ siÍ o ponad 10%.NajwiÍkszy postÍp w tym zakresie nastπpi≥ w Namibii (z 31% do65%). W 11 z 22 krajÛw uøywanie prezerwatyw w stosunkachp≥ciowych wysokiego ryzyka wzros≥o o ponad 10%, ale nadalpozostaje niskie; tylko w niektÛrych krajach przewyøsza ono 60%.Gwa≥t jest czÍstπ przyczynπ AIDS, w niektÛrych krajach nawetu º dziewczπt. Roúnie liczba dzieci i m≥odzieøy, ktÛra straci≥ajednego lub oboje rodzicÛw z powodu AIDS; w samej Afrycesubsaharyjskiej jest ich 14,1 miliona, sπ one czÍsto naraøone naniedoøywienie, brak edukacji, wykorzystywanie seksualnie i cier-piπ na dyskryminacjÍ spo≥ecznπ. Zaistnia≥a znaczna poprawa w za-pewnieniu specyficznego leczenia chorym na AIDS; w krajachrozwijajπcych na przestrzeni 3 lat (2005-2008) wzros≥o ono z 16%do 42% chorych, w sumie z 400.000 do 4 milionÛw chorych. Nadaljeszcze 5.5 miliona ludzi zakaøonych nie ma dostÍpu do niezbÍd-nych lekÛw. Zrewidowane w roku 2009 schematy standardowegoleczenia AIDS dodatkowo ograniczπ liczbÍ ludzi leczonych. Wzro-s≥a znacznie liczba leczonych zakaøonych HIV ciÍøarnych, úred-nio do 45%.

W 2008 roku nadal po≥owa úwiatowej populacji øy≥a na tere-nach malarycznych i ocenia siÍ, øe wúrÛd 243 milionÛw chorychna malariÍ zmar≥o 863.000 ludzi; 89% tych zgonÛw mia≥o miej-sce w Afryce. Mimo tych nadal niekorzystnych danych odnoto-waÊ naleøy p o s t Í p w z w a l c z a n i u m a l a r i i , g≥Ûwnie dziÍkipoprawie rozpoznawania zaraøenia i zwiÍkszenia dostÍpnoúcikombinacji lekÛw zawierajπcych artemizynÍ; w 2009 roku liczbazuøytych dawek tego leku wynosi≥a 160 milionÛw. W 8 z 37 kra-jÛw afrykaÒskich ponad 50% dzieci do lat 5-ciu z gorπczkπ otrzy-muje lek przeciwmalaryczny, ale w 9 z tych krajÛw odsetek le-czonych mieúci siÍ poniøej 19%. W profilaktyce malarii duøe zna-

czenie ma teø piÍciokrotny wzrost produkcji moskitier, z 30 mi-lionÛw w roku 2004 do 130 milionÛw w roku 2009; zapotrzebo-wanie na moskitiery w samej tylko Afryce wynosi 350 milionÛw.NajwiÍcej dzieci (56%) úpi pod moskitierπ w Ruandzie i w SaoTome & Principe; w Tanzanii tylko 28%. Wielokrotnie wzros≥yglobalne fundusze na zwalczanie malarii z 100.000 US$ w roku2003 do 1,500.000 US$ w roku 2009. Ocenia siÍ, øe tylko w roku2010 brakowa≥o 6 miliardÛw US$ na zwalczanie malarii. Mimotych ograniczeÒ, 1/3 ze 108 krajÛw malarycznych (9 afrykaÒskichi 29 spoza Afryki) udokumentowa≥a ponad 50% redukcjÍ zacho-rowaÒ na malariÍ.

B a r d z o p o w o l i z m n i e j s z a s i Í z a p a d a l n o ú Ê n ag r u ü l i c Í z 143/100.000 w roku 2004 do 139/100.000 w roku2008. Ocenia siÍ, øe w roku 2008 rozpoznano gruülicÍ po razpierwszy u 9.400.000 osÛb. Jest to o 100.000 wiÍcej niø w roku2007; lepsza wykrywalnoúÊ i wzrost populacji przewyøsza≥y liczbÍprzypadkÛw gruülicy, ktÛrym uda≥o siÍ zapobiec. Przyjmuje siÍ,øe 15% przypadkÛw wystÍpuje u osÛb HIV pozytywnych. Gruü-lica po AIDS jest drugπ przyczyna úmiertelnoúci z powodu cho-rÛb zakaünych; w roku 2008 zmar≥o na niπ 1.800.000 osÛb, w tympo≥owa by≥a zaraøona HIV i nie by≥a leczona. WspÛ≥wystÍpowa-nie HIV i gruülicy powoduje, øe trudno bÍdzie do roku 2015 ob-niøyÊ do po≥owy zapadalnoúÊ na gruülicÍ.

S i Û d m y c e l M D G d o t y c z y o c h r o n y ú r o d o w i -s k a c z ≥ o w i e k a . StopieÒ zamiany lasÛw na grunty orne uleg≥pewnemu zahamowaniu, ale nadal jest wysoki i w ostatniej deka-dzie wyniÛs≥ 13 milionÛw hektarÛw, tylko o 3 miliony mniej niøw latach 1990. Zalesianie terenÛw jest praktykowane na duøπ skalÍw Chinach, Indiach i w Wietnamie. Emisja dwutlenku wÍgla wkrajach rozwijajπcych siÍ wzros≥a w ciπgu roku o 3,2%, a od lat90. o 35%. Na przestrzeni ostatnich 20 lat znacznie (globalnie


Reasumujπc, mimo aktualnych globalnych trudnoúci finanso-wych i øywieniowych oraz czÍstych klÍsk øywio≥owych, Mile-nijne Cele Rozwoju sπ w znacznym stopniu realizowane, cho-ciaø w sposÛb niejednolity, tak w zakresie poszczegÛlnych ce-lÛw MDG, jak i w rÛønych rejonach úwiata.

Zanosi siÍ, øe ten ambitny plan MDG bÍdzie, mimo wszyst-ko, duøym osiπgniÍciem w poprawie ochrony zdrowia i edukacjibiedniejszej czÍúci populacji úwiata.

Streúci≥ i t≥um. prof. Zbigniew Paw≥owski

Cel MDG Liczba (%) krajÛw, ktÛre

realizujπ cel sπ blisko sπ daleko razemskutecznie celu od celu

1. Likwidacja nÍdzy 47 (55%) 21 (25%) 17 (20%) 85 likwidacja g≥odu 25 (45%) 18 (33%) 12 (22%) 55

2. DostÍp do podstawowej edukacji 55 (49%) 38 (34%) 19 (17%) 112

[znaczny postÍp w Myanmar, Tadøykistanie, Tanzanii]

3. ZrÛwnanie p≥ci w dostÍpie do edukacji: podstawowej 89 (70%) 25 (20%) 13 (10%) 127 úredniej 82 (68%) 23 (19%) 15 (13%) 120

[znaczny postÍp w Bangladeszu, Republice Kirgiskiej, Myanmar, Gambii, Malawi,Mauretanii, Nepalu i w Ruandzie]

4. Zmniejszenie úmiertelnoúci dzieci 36 (26%) 52 (37%) 53 (38%) 141

[znaczny postÍp w Bangladeszu, Erytrei, Laosie, na Madagaskarze, w Nepalu]

5. Poprawa zdrowia matek 30 (24%) 46 (37%) 48 (39%) 124

6. Ochrona úrodowiska bezpieczna woda pitna 66 (50%) 39 (30%) 27 (20%) 132 stan sanitarny 35 (27%) 37 (28%) 58 (45%) 130

o 98%) zmala≥o stosowanie substancji redukujπcych warstwÍ ozo-nu. Nie uda≥o siÍ utrzymaÊ rÛønorodnoúci biologicznej fauny i flo-ry. Blisko 17.000 gatunkÛw roúlin i zwierzπt jest zagroøonychwyginiÍciem z powodu wzrostu konsumpcyjnoúci, zanieczysz-czenia úrodowiska i zmian klimatycznych. Tylko 12% terenÛwlπdowych i 1% zbiornikÛw wodnych jest obecnie objÍtych pro-gramami konserwacji przyrody. Jedynie globalna nadmierna eks-ploatacja ryb zosta≥a zahamowana.

J e d n y m z c e l Û w, k t Û r e z o s t a n π w r o k u 2 0 1 5o s i π g n i Í t e , j e s t d o s t Í p d o b e z p i e c z n e j w o d y, ktÛ-ry jest zabezpieczony w krajach rozwiniÍtych w 100%, a w kra-jach rozwijajπcych siÍ w 87%; jedynie w Afryce tylko 60% lud-noúci ma dostÍp do bezpiecznej wody do picia. Problemem jestzanieczyszczenie wody nieorganicznymi zwiπzkami arsenu (Ban-gladesz i po≥udniowa Azja) i zwiπzkami fluoru (Chiny i Indie).Nie ma szans, aby do roku 2015 osiπgnπÊ w krajach rozwijajπ-cych siÍ ogÛlnπ poprawÍ stanu sanitarnego. W roku 2008 nadal2.6 miliarda ludzi nie korzysta z poprawnych warunkÛw sanitar-nych. Tylko 24% populacji w Afryce podsaharyjskiej ma dostÍpdo sanitariatÛw. Aø ponad miliard ludzi defekuje w miejscach niezabezpieczonych; sprzyja to szerzeniu siÍ biegunek i parazytozjelitowych. Interesujπcym faktem jest, øe pewna poprawa stanusanitarnego nastÍpuje szybciej na wsi niø w miastach, zw≥aszczaw slumsach. Liczba osÛb mieszkajπcych w slumsach gwa≥towniewzrasta i w roku 2000 wynosi≥a 17% populacji w miastach, a wroku 2010 ñ 53%. Przyczynπ sπ konflikty zbrojne, powodujπceprzemieszczanie ludnoúci oraz poszukiwanie w miastach pracyi poprawy warunkÛw egzystencji.

” s m y m c e l e m j e s t w z m o c n i e n i e s o l i d a r n o ú c ii p a r t n e r s t w a dla globalnego rozwoju. Pomoc finansowa wroku 2009 wynosi≥a netto 119,6 miliardÛw US$, tj. 0.31% docho-du krajÛw rozwiniÍtych, wobec 0.7% zalecanych od lat przez UN.Tylko Dania, Luksemburg, Norwegia i Szwecja przeznaczajπ pro-

ponowane 0,7% dochodu lub nawet je przekraczajπ. W warto-úciach bezwzglÍdnych pomocy najwiÍcej p≥acπ USA, a dalej Fran-cja, Niemcy i Wielka Brytania. C≥a importowe na øywnoúÊ i tek-stylia z krajÛw rozwijajπcych siÍ wynosi≥y w roku 2008 5% i 8%i sπ tylko o 2-3% niøsze niø w roku 1998. Nastπpi≥o rÛwnieø pew-ne poluzowanie w sp≥acie d≥ugÛw przez kraje rozwijajπce siÍ.

Raport UN notuje z n a c z n y w z r o s t t e c h n o l o g i i i n -f o r m a t y c z n e j i k o m u n i k a c y j n e j : w roku 2009 dzia≥a≥ow úwiecie 4,6 mld tzw. ìkomÛrekî, tj. 67 na kaøde 100 osÛb.W Afryce podsaharyjskiej liczba stacjonarnych telefonÛw utrzy-muje siÍ na granicy 1%, a z ìkomÛrekî korzysta nieco wiÍcej niø30% ludnoúci. Wzrasta teø liczba po≥πczeÒ internetowych, doty-czπcych telemedycyny, po≥πczeÒ bankowych i urzÍdowych.W Afryce podsaharyjskiej odsetek populacji korzystajπcej z In-ternetu w roku 2003 wynosi≥ 1%, a w roku 2008 ñ 6%, wobec68% w populacji w krajach rozwiniÍtych.

Raport WB i IMF (2011) podchodzi do analizy realizacji MDGz innej strony i w 5 kolejnych rozdzia≥ach analizuje kolejno:1. rÛønorodnoúÊ stopnia realizacji MDG; 2. wzrost ekonomicznykrajÛw rozwijajπcych siÍ; 3. zaleønoúÊ nak≥adÛw finansowych iosiπgniÍÊ, na przyk≥adzie edukacji i ochrony zdrowia; 4. pomoclokalnym, socjalnie marginalizowanym populacjom; 5. postÍp wzakresie rozwoju stosunkÛw miÍdzynarodowych i handlu úwia-towego.

Wyniki tego raportu sπ podsumowane w sposÛb przejrzystypoprzez ocenÍ liczby krajÛw, ktÛre dokona≥y postÍpu w realizacjiMDG (tabela obok):


WrzÛd Buruli, wywo≥ywany przez Mycobacterium ulce-rans, jest chorobπ wystÍpujπcπ w klimacie tropikalnym i sub-tropikalnym. Doniesienia na temat jej rozpoznania nap≥ywajπz ponad 30 krajÛw. W skali úwiata brak wyraünego trenduw narastaniu rozpowszechnienia tej choroby, oprÛcz Beninu,w ktÛrym od 1989 r., kiedy to odnotowano pierwsze przypad-ki, obserwuje siÍ wzrost zapadalnoúci.

Mycobacterium ulcerans naleøy do tego samego rodzajubakterii, co drobnoustroje wywo≥ujπce gruülicÍ i trπd. Wytwa-rza ona mycolacton ñ toksynÍ odpowiedzialnπ za rozleg≥euszkodzenia skÛry i tkanek miÍkkich, prowadzπce do powsta-

wania olbrzymich wrzodÛw, zazwyczaj na ramionach i koÒ-czynach dolnych. W Afryce najwiÍkszπ grupÍ chorych stano-wiπ dzieci poniøej 14 roku øycia. Wczesne wykryciei rozpoczÍcie leczenia (aktualnie WHO rekomenduje kombi-nacjÍ rifampicyny i streptomycyny lub amikacyny przez 8 ty-godni) odgrywajπ kluczowπ rolÍ w zapobieganiu dalszychdysfunkcji, jak ograniczenie ruchomoúci stawÛw oraz oszpe-cenie, wywierajπce negatywny wp≥yw na kwestie spo≥ecznei ekonomiczne.

W 2009 r. przypadki zachorowaÒ odnotowano w kilkuna-stu krajach, w wiÍkszoúci w Afryce (rys. 1).

ÑNeglected tropical diseasesîZaniedbywane choroby tropikalne

(dokoÒczenie z poprzedniego numeru)

W poprzednim numerze przedstawiliúmy streszczenie pierwszego raportu åwiatowej Organizacji Zdrowia na temat zaniedby-wanych chorÛb tropikalnych (ìWorking to overcome the global impact of neglected tropical diseasesî, WHO, Geneva, 2010).OmÛwione zosta≥y: denga, wúcieklizna, jaglica, trπd, cysticerkoza, filariozy uk≥adu limfatycznego oraz onchocerkoza. W tymnumerze kontynuujemy ten przeglπd.

Ryc. 1.


G≥Ûwnym problemem zwiπzanym z wrzodem Buruli jestd≥ugotrwa≥oúÊ leczenia, w tym hospitalizacji, oraz przykurcze,pojawiajπce siÍ po wyleczeniu choroby w pÛünym stadium.Oko≥o 55% chorych stanowiπ dzieci, bez wzglÍdu na p≥eÊ.

Trypanosomoza afrykaÒska (úpiπczka afrykaÒska),choroba wywo≥ywana przez 2 podgatunki wiciowca Trypano-soma brucei, tj. Trypanosoma brucei gambiense oraz Trypa-nosoma brucei rhodesiense, wystÍpuje w Afryce sub-saharyj-skiej, a jej zasiÍg pokrywa siÍ z zasiÍgiem wystÍpowania jejprzenosiciela ñ muchy tse-tse, z rodzaju Glossina. Po kilkutygodniach lub miesiπcach od zaraøenia, pasoøyty namnaøajπsiÍ we krwi i w limfie, czemu towarzyszπ rzuty gorπczki, bÛlestawowe, limfadenopatia, niekiedy zapalenie miÍúnia serco-wego. Po przenikniÍciu pasoøytÛw do przestrzeni podpajÍczy-nÛwkowej rozpoczyna siÍ faza neurologiczna choroby, obja-wiajπca siÍ silnymi bÛlami g≥owy okolicy czo≥owej, zaburze-niami snu i úwiadomoúci, zmianami osobowoúci, apatiπ naprzemian z napadami pobudzenia, ogÛlnym wyniszczeniem,úpiπczkπ, aø do zgonu chorego. Czas trwania choroby od mo-mentu zaraøenia do zgonu (jeúli nie zostanie wdroøone odpo-wiednie leczenie) jest rÛøny; w przypadku zaraøenia Trypa-nosoma b. rhodesiense to oko≥o pÛ≥ roku, z kolei w przypadkuTrypanosoma b. gambiense ñ oko≥o 3 lat.

Trypanosoma brucei gambiense wystÍpuje endemiczniew 24 krajach zachodniej i úrodkowej Afryki, powodujπc ok.90% wszystkich przypadkÛw úpiπczki afrykaÒskiej, natomiast

Trypanosoma brucei rhodesiense wystÍpuje endemiczniew 13 krajach wschodniej i po≥udniowej Afryki, odpowiada-jπc za nieca≥e 10% przypadkÛw zachorowaÒ. 90% wszystkichzg≥oszonych zachorowaÒ dotyczy Afryki, a pozosta≥e 10%regionu wschodniego basenu Morza årÛdziemnego. Z nie-wyjaúnionych przyczyn, rozpowszechnienie choroby jest ogni-skowe ñ istniejπ obszary, na ktÛrych wystÍpujπ muchy tse-tse,ale zachorowania na úpiπczkÍ afrykaÒskπ nie zdarzajπ siÍ.

Podobnie jak w przypadku innych chorÛb przenoszonychprzez wektory, zmiany klimatyczne mogπ mieÊ wp≥yw na za-siÍg wystÍpowania trypanosomozy afrykaÒskiej. Obszerne ba-dania prowadzone na rozleg≥ych obszarach historycznychognisk úpiπczki afrykaÒskiej w Sudanie i Gwinei w ciπgu ostat-nich 10 lat nie doprowadzi≥y do wykrycia zachorowaÒ. Zmianata jawi siÍ jako efekt dynamiki klimatycznej i demograficz-nej, ktÛra spowodowa≥a ograniczenie wystÍpowania muchtse-tse w tych rejonach oraz kontaktÛw cz≥owieka z tym ga-tunkiem. Zmniejszenie iloúci opadÛw deszczu zmieni≥o úro-dowisko bytowania muchy tse-tse oraz ograniczy≥o uprawÍzbÛø.

W latach 1999-2008 liczba nowych przypadkÛw przewle-k≥ej postaci úpiπczki afrykaÒskiej (powodowanej przez Try-panosoma b. gambiense) zmniejszy≥a siÍ o 62% (z 27 862 do10 372). 11 krajÛw (Benin, Burkina Faso, Gambia, Ghana,Gwinea Bissau, Liberia, Mali, Niger, Senegal, Sierra Leonei Togo) nie zg≥osi≥y ani jednego zachorowania, a 6 krajÛw (Ga-bon, Gwinea RÛwnikowa, Kamerun, Nigeria i Wybrzeøe Koúci

Ryc. 2.


S≥oniowej) zg≥osi≥y poniøej 100 nowych przypadkÛw rocz-nie. Czad, Kongo, Republika årodkowoafrykaÒska i Ugandaraportujπ 100-1 000 nowych zachorowaÒ rocznie. Najbardziejdoúwiadczanymi pod tym wzglÍdem krajami sπ Angola, De-mokratyczna Republika Kongo oraz Sudan, ktÛre rocznie od-notowujπ ponad 1 000 nowych przypadkÛw.

W tym samym okresie, liczba nowych przypadkÛw bar-dziej agresywnej postaci úpiπczki afrykaÒskiej, wywo≥ywanejprzez Trypanosoma b. rhodesiense, zmniejszy≥a siÍ o 58%,z 619 do 259. Botswana, Burundi, Etiopia, Namibia oraz Su-azi nie odnotowa≥y zachorowaÒ, natomiast Kenia, Mozambik,Rwanda oraz Zimbabwe odnotowywa≥y sporadyczne przypad-ki. Poniøej 100 przypadkÛw rocznie stwierdzano w Malawii Zambii, z kolei w Ugandzie i Tanzanii 100-1 000. Uwaøa siÍ,øe liczba zg≥oszonych przypadkÛw jest tylko u≥amkiem rze-czywistej liczby chorych. W 2006 r. liczbÍ tÍ szacowano na50 000-70 000.

LudnoúÊ wiejska, øyjπca na obszarach transmisji i utrzy-mujπca siÍ z rolnictwa, rybo≥Ûwstwa, hodowli zwierzπt lubpolowaÒ, jest najbardziej naraøona na uk≥ucia much tse-tse.Choroba moøe prowadziÊ do braku miesiπczki, bezp≥odnoúcilub poronienia, stajπc siÍ przyczynπ stygmatyzacji kobiet.Ryzyko zaraøenia u dzieci wzrasta, kiedy zaczynajπ towarzy-szyÊ doros≥ym w wykonywanych pracach; dodatkowo, niektÛredzieciÍce czynnoúci, jak opiekowanie siÍ byd≥em, przynosze-nie wody, zabawy w wodzie czy uczÍszczanie do szko≥y od-dalonej od domu, rÛwnieø zwiÍkszajπ ich naraøenie.

Trypanosomoza amerykaÒska, czyli choroba Chaga-sa, wywo≥ywana przez wiciowce Trypanosoma cruzi, wystÍ-puje w kilkunastu krajach Ameryki årodkowej i Po≥udniowej.Trypanosoma cruzi charakteryzuje siÍ szerokim krÍgiem øy-wicieli ñ mogπ nimi byÊ: cz≥owiek, zwierzÍta domowe (koty,psy, úwinie) i dzikie (lisy, oposy, szopy, pancerniki, szczury).Wektorem odpowiedzialnym za przenoszenie Trypanosomacruzi sπ duøe, kilkucentymetrowe pluskwiaki z rodzaju Tria-toma, Rhodnius lub Panstrongylus ñ pasoøyty znajdujπ siÍ wich kale. Pluskwiaki te gnieødøπ siÍ w szczelinach úcian i da-chÛw prowizorycznych domostw, zazwyczaj na obszarachwiejskich oraz przedmieúciach. Wrota zaraøenia to uszkodzo-na skÛra (wskutek zranienia lub ukπszenia przez pluskwiaka),jama ustna oraz b≥ona úluzowa oka. Moøliwa jest rÛwnieø trans-misja przez ≥oøysko, karmienie piersiπ, transfuzjÍ krwi lubprzeszczep narzπdÛw, a takøe poprzez spoøywanie skaøonejøywnoúci. U oko≥o 30% chorych w przewlek≥ej postaci cho-rych rozwija siÍ kardiomiopatia. U kolejnych 10%, z powoduuszkodzenia neuronÛw zwojÛw autonomicznych przewodu po-karmowego, rozwija siÍ dysfagia i owrzodzenia prze≥yku lubmegacolon (okrÍønica olbrzymia).

LiczbÍ zaraøonych Trypanosoma cruzi szacuje siÍ na oko≥o20 mln, g≥Ûwnie na obszarach endemicznych 21 krajÛw Amery-ki £aciÒskiej: Argentyny, Belize, Boliwii, Brazylii, Chile,Ekwadoru, Gujany Francuskiej, Gujany, Gwatemali, Hondura-su, Kolumbii, Kostaryki, Meksyku, Nikaragui, Panamy, Parag-waju, Peru, Salwadoru, Surinamu, Urugwaju i Wenezueli (rys. 3).

Ryc. 3.


Ryc. 4.

Ryc. 5.


W ostatnich dekadach choroba Chagasa wykrywana jestrÛwnieø w krajach nieendemicznych ñ w USA, Kanadzie,Australii, Japonii oraz w Europie (m.in. w Belgii, Francji,Hiszpanii, Szwajcarii, W≥oszech i Wlk. Brytanii, a takøe wAustrii, Chorwacji, Danii, Holandii, Luksemburgu, Niem-czech, Norwegii, Portugalii, Rumunii oraz w Szwecji), za spra-wπ mobilnoúci, g≥Ûwnie migracji osÛb zaraøonych. PrzypadkizachorowaÒ odnotowywano takøe wúrÛd podrÛønych powra-cajπcych z Ameryki £aciÒskiej, a nawet u adoptowanych dzie-ci.

Leiszmanioza, choroba wywo≥ywana przez rÛøne gatun-ki wiciowcÛw z rodzaju Leishmania, jest przenoszona przezuk≥ucia moskitÛw z rodzaju Phlebotomus i Lutzomyia (tzw.muszki piaskowe). WystÍpuje ona w dwÛch podstawowychpostaciach klinicznych: leiszmaniozy trzewnej oraz leiszma-niozy skÛry i b≥on úluzowych.

Leiszmanioza wystÍpuje w 88 krajach na 4 kontynentach.Szacuje siÍ, øe rocznie zapada na niπ 1,6 mln osÛb. Oko≥o500 000 przypadkÛw to zachorowania na leiszmaniozÍ trzew-nπ (90% z nich przypada na Bangladesz, BrazyliÍ, EtiopiÍ,Indie, Nepal i Sudan), a oko≥o 1,1 mln na leiszmaniozÍ skÛry(90% zachorowaÒ ma miejsce w Afganistanie, Algierii, Ara-bii Saudyjskiej, Brazylii, Iranie, Peru, Sudanie i Syrii) lub le-iszmaniozÍ skÛry i b≥on úluzowych (90% w Boliwii, Brazyliii Peru). SpoúrÛd 1,6 mln przypadkÛw zachorowaÒ, zg≥asza-

nych jest tylko oko≥o 600 000. Poczπwszy od 1993 roku, roz-powszechnienie leiszmaniozy uleg≥o zwiÍkszeniu oraz nastπ-pi≥ wzrost liczby rejestrowanych przypadkÛw. Poniewaø obo-wiπzek zg≥aszania istnieje tylko w 33 krajach, rzeczywistywzrost liczby zachorowaÒ pozostaje nieznany.

Od 1999 roku Brazylia doúwiadczy≥a znacznego wzrostuliczby zachorowaÒ na leiszmaniozÍ trzewnπ. W przesz≥oúcikraj ten doúwiadcza≥ epidemii na obszarach wiejskich w 10-let-nich cyklach, jednak obecnie choroba wystÍpuje rÛwnieø naobszarach miejskich. Migracja na szerokπ skalÍ ludnoúci z ob-szarÛw wiejskich na przedmieúcia wielkich miast spowodo-wa≥a powstanie gÍsto zaludnionych osiedli, gdzie pojawiajπ-cy siÍ pasoøyt napotyka olbrzymiπ liczbÍ nieodpornych øywi-cieli, spoúrÛd ktÛrych szczegÛlnie naraøone sπ dzieci.

W 1997 roku w Sudanie liczba potwierdzonych przypad-kÛw leiszmaniozy trzewnej wzros≥a czterokrotnie w porÛw-naniu z poprzednim rokiem. Oúrodki zdrowia by≥y przepe≥-nione, a zapasy lekÛw z wyboru zosta≥y oprÛønione. MigracjapracownikÛw sezonowych oraz przemieszczanie siÍ ludnoúciw wyniku niepokojÛw spo≥ecznych spowodowa≥y, øe epide-mia dosiÍg≥a rÛwnieø sπsiednich krajÛw.

Mimo iø leiszmanioza skÛrna nie jest úmiertelna, jej epi-demie wzbudzajπ niepokÛj w Afganistanie, w ktÛrym dzia≥a-nia wojenne i brak stabilizacji sprzyjajπ rozprzestrzenianiu siÍchoroby i utrudniajπ kontrolÍ nad niπ. W 2002 roku w Kabuluodnotowano 40 000 przypadkÛw.

Ryc. 6.


Rozpowszechnienie zakaøenia HIV sprawia, øe populacjajest bardziej wraøliwa i wp≥ywa na epidemiologiÍ leiszma-niozy trzewnej. Pandemia HIV w Ameryce Po≥udniowej, Azjioraz w Afryce objÍ≥a odleg≥e obszary i juø w 35 spoúrÛd 88krajÛw endemicznych zg≥aszane sπ przypadki koinfekcji.W Europie liczba nowych przypadkÛw leiszmaniozy trzew-nej towarzyszπcej zakaøeniu HIV zmniejszy≥a siÍ od koÒcalat 90., przede wszystkim dziÍki dostÍpowi do terapii antyre-trowirusowej. W pozosta≥ych czÍúciach úwiata, w ktÛrychdostÍp do terapii antyretrowirusowej jest niewystarczajπcy, roz-powszechnienie leiszmaniozy trzewnej wzrasta.

Drakunkuloza, choroba pasoøytnicza wywo≥ywana przezDracunculus medinensis, w ciπgu najbliøszych lat najpraw-dopodobniej ulegnie eradykacji, stajπc siÍ tym samym drugπñ zaraz po ospie prawdziwej ñ chorobπ, ktÛrπ uda≥o siÍ wyko-rzeniÊ. Jeszcze na poczπtku XX wieku drakunkuloza by≥a sze-roko rozpowszechniona na úwiecie, ale w latach 80. jej trans-misja zosta≥a ograniczona do 20 krajÛw w Afryce, wschod-nim rejonie basenu Morza årÛdziemnego oraz po≥udniowo-wschodniej Azji.

W 1986 r. stwierdzono 3,5 mln przypadkÛw zachorowaÒ,a w 1989 r. 892 055. W ciπgu nastÍpnych 20 lat (w latach 1989-2009), roczna zapadalnoúÊ spad≥a aø o 99% ñ do 3 190 przy-padkÛw. W 2009 r. zachorowania odnotowywano juø tylko w4 krajach: Etiopii, Ghanie, Mali i Sudanie. W Sudanie odnoto-wuje siÍ 86% wszystkich zaraøeÒ. Liczba wiosek, w ktÛrych

wystÍpuje choroba, zmniejszy≥a siÍ z 23 735 (1991 r.) do 629(2009 r.).

Øywicielem poúrednim pasoøyta jest oczlik (wielkoúci ok.1-2 mm) z rodzaju Cyclops. Do zaraøenia dochodzi przez pi-cie wody zanieczyszczonej oczlikami, zawierajπcymi inwa-zyjne larwy pasoøyta. Larwy, uwalniane w przewodzie pokar-mowym, przedostajπ siÍ do krwiobiegu i wÍdrujπ do tkanekdocelowych. Samica usadawia siÍ najczÍúciej w tkance pod-skÛrnej koÒczyn dolnych, przy czym jej przednia czÍúÊ wy-staje nieco ponad skÛrÍ, zwykle w okolicy stawu skokowegolub podudzia. W tym miejscu powstaje trudno gojπce siÍowrzodzenie, czÍsto ulegajπce zakaøeniu bakteryjnemu, ktÛ-re prowadzi do powik≥aÒ, jak ropowica, posocznica, tÍøec lubdo kalectwa. Po oko≥o roku, samica pasoøyta wydostaje siÍ nazewnπtrz cia≥a. Perforacji skÛry mogπ towarzyszyÊ gorπczka,nudnoúci i wymioty. Dolegliwoúci spowodowane przez cho-robÍ sπ na tyle dotkliwe, øe ograniczajπ aktywnoúÊ choregona kilka tygodni lub nawet kilka miesiÍcy. NajwiÍksza choro-bowoúÊ w danym kraju czÍsto wystÍpuje w okresie najbar-dziej intensywnych prac na roli, znacznie ograniczajπc pro-duktywnoúÊ rolnikÛw, stπd drakunkuloza czÍsto nazywana jestìchorobπ pustych spichlerzyî. Skutecznπ metodπ zapobiega-nia jest filtrowanie wody pitnej za pomocπ gazy o drobnychoczkach.

T≥um. i oprac. Ewa Kaczmarek

Ryc. 7.


W Kiabakari spÍdzi≥am 6 miesiÍcy w okresie od 1.10.2010do 31.03.2011. W oúrodku spÍdza≥am prawie ca≥e dnie od po-niedzia≥ku do soboty w godz. 8.00-17.00 (w soboty 8.00-14.00).Niedziele mia≥am wolne, ale czasem przychodzi≥am w ten dzieÒodwiedzaÊ pacjentÛw, ktÛrzy zostali w poprzednich dniachprzyjÍci na oddzia≥ i nawet wtedy zawsze znalaz≥o siÍ coú dozrobienia, np. przyszed≥ nowy pacjent, a u innego, juø przyjÍ-tego, nasta≥ akurat czas podania leku. Ludzie przychodzili g≥Ûwniez Kiabakari i okolicznych wiosek. Spora czÍúÊ z nich przy-jeødøa≥a z pobliskiej Butiamy i Musomy, mimo øe tam rÛwnieøsπ szpitale. Oni jednak wybierali nasz oúrodek. Choroby, z ktÛ-rymi przychodzili ludzie, nie by≥y zbyt zrÛønicowane. NajczÍ-úciej objawia≥y siÍ podobnie u wszystkich pacjentÛw. Na pierw-szym miejscu by≥ syfilis i malaria, nastÍpnie pasoøyty uk≥adupokarmowego, infekcje uk≥adu moczowego, dur brzuszny.

W Kiabakari by≥am traktowana jak cz≥onek personelu.OprÛcz wykonywania swoich obowiπzkÛw pielÍgniarki, takichsamych, jakie mam w Polsce (opatrywanie ran, podawanie le-kÛw, monitorowanie stanu pacjenta i inne zabiegi medycznei pielÍgniarskie), mia≥am okazjÍ nauczyÊ siÍ rzeczy, ktÛrychnie mog≥abym robiÊ tutaj jako pielÍgniarka, m. in. odbieranieporodÛw, szycie ran. Zdarza≥o mi siÍ rÛwnieø zastÍpowaÊ le-karza, gdy nie mÛg≥ byÊ w pracy. WspÛ≥pracowa≥am wtedyz jednπ z po≥oønych.

Oúrodek w Kiabakari jest bardzo dobrze wyposaøonyw podstawowy sprzÍt medyczny, leki, materia≥y opatrunkowe.DziÍki temu dylematy, dotyczπce leczenia pacjentÛw, nie by≥ytak czÍste. NajwiÍkszπ trudnoúÊ sprawia≥o leczenie ostrych sta-nÛw poudarowych. W takiej sytuacji odsy≥aliúmy pacjentÛwnajczÍúciej do Bugando Hospital w Mwanzie.

Sprawozdanie z praktyki pielÍgniarskiejw oúrodku zdrowia w Kiabakari

Odsetek ludzi zakaøonych HIV by≥ prawdopodobnie duøy,biorπc pod uwagÍ statystyki w Tanzanii. My jednak nie mogli-úmy badaÊ tego rutynowo u kaødego, poniewaø by≥ duøy pro-blem ze zdobyciem testÛw wykrywajπcych HIV, dlatego mu-sieliúmy oszczÍdzaÊ je dla tych osÛb, u ktÛrych klinicznie po-dejrzewano zakaøenie tym wirusem oraz dla kobiet w ciπøy.

Podobnie jak wszyscy pracownicy oúrodka, zaczyna≥ampracÍ o 8.00 rano. Czasem przed rozpoczÍciem swoich obo-wiπzkÛw spotykaliúmy siÍ w pokoju socjalnym. Spotkania teby≥y bardzo krÛtkie, a ich celem by≥o omÛwienie bieøπcychspraw i problemÛw, dotyczπcych oúrodka i personelu. NastÍpnieby≥ obchÛd, po ktÛrym rozpoczynaliúmy przyjmowanie nowych


ZakoÒczenie budowy i uruchomienie nowoczesnegooúrodka zdrowia na terenie Parafii w Kiabakari w Tanza-nii by≥o w ostatnich latach wiodπcym i konkretnym wk≥a-dem Fundacji Pomocy Humanitarnej ìRedemptoris Mis-sioî z Poznania w dzie≥o misyjne. Spe≥nienie tego zada-nia nie by≥oby moøliwe bez pozyskania znacznego wspar-cia finansowego sympatykÛw Fundacji i MinisterstwaSpraw Zagranicznych Rzeczpospolitej Polskiej.

Zamiar wybudowania oúrodka powsta≥ w roku 1999,ale dopiero w styczniu 2008 roku bogato wyposaøonyoúrodek zosta≥ formalnie przekazany biskupowi w Mu-sonie i przyjπ≥ pierwszych pacjentÛw. Niemniej przeznastÍpne dwa lata dzia≥a≥ pod administracjπ Fundacji.W marcu 2010 roku pieczÍ nad oúrodkiem przejÍ≥y Sio-stry S≥uøebniczki NajúwiÍtszej Maryi Panny Niepokala-nie PoczÍtej (S≥uøebniczki Starowiejskie) z domu macie-rzystego w Zambii.

Oúrodek, ktÛry uznano za wzorcowy w tym rejonieTanzanii, oferuje miejscowej ludnoúci fachowπ opiekÍ me-dycznπ i dla Parafii w Kiabakari stanowi jeden z filarÛwdzia≥alnoúci misyjnej. Ponadto wielu wolontariuszomz Polski (miÍdzy innymi czterem lekarzom, jednej pielÍ-gniarce i konsultantowi ñ okuliúcie) da≥ moøliwoúÊ zdo-bycia doúwiadczenia misyjnego i medycznego w zakre-sie medycyny tropikalnej. Dwie osoby z Wielkopolski,posiadajπce Krzyøe Misyjne, poprzez misje w Kiabakari,

pacjentÛw. W oúrodku by≥ jeden clinical officer (c.o. ñ osobapo trzyletnim collegeíu medycznym), 3 po≥oøne (jedna by≥a naurlopie macierzyÒskim), dwie asystentki pielÍgniarki, jedenlaborant i ja. Pracπ dzieliliúmy siÍ w zaleønoúci od potrzeb.Zazwyczaj jedna osoba rejestrowa≥a pacjentÛw w recepcji, jed-na/dwie w aptece, jedna/dwie w Poradni Zdrowia Matki i Dziec-ka, jedna/ dwie w pokoju zabiegowym. Osoby, ktÛre pracowa-≥y w pokoju zabiegowym, opiekowa≥y siÍ rÛwnieø pacjentamina oddzia≥ach. Zdarza≥o siÍ, øe ktoú z nas pomaga≥ c.o., gdyby≥o wielu pacjentÛw. NajczÍúciej robi≥am to ja. Pomaga≥ammu rÛwnieø, gdy tylko mia≥am na to chwilÍ wolnego czasu,bez wzglÍdu na liczbÍ pacjentÛw.

Przychodzπcy chorzy zostawali wpisani do zeszytu z reje-strem chorych i dostawali w recepcji swoje kartoteki. Pouiszczeniu odpowiedniej op≥aty, trafiali do clinical oficera.Osoby, ktÛre przychodzi≥y pierwszy raz, mia≥y zak≥adane nowπkartotekÍ z numerem porzπdkowym. Zaleønie od stanu zdro-wia, by≥y one leczone ambulatoryjnie lub przyjmowane na od-dzia≥.

W Poradni Zdrowia Matki i Dziecka (Mother and Child He-alth Clinic) wykonywano badania przesiewowe kobiet w ciπøy(kaøda z nich mia≥a swojπ kartÍ ciπøy) oraz waøono i szczepio-no dzieci wed≥ug tanzaÒskiego kalendarza szczepieÒ. W ramachMCH Clinic dzia≥a rÛwnieø oddzia≥ porodowy, jednak w oúrod-ku odbywa siÍ ich ma≥o, poniewaø wiÍkszoúÊ kobiet rodzi wdomach. Do lutego br. dyøury poza oficjalnymi godzinamiotwarcia oúrodka by≥y pe≥nione przez c.o. By≥ on wzywany te-lefonicznie przez strÛøa w przypadku nag≥ego przyjÍcia. Odlutego nocne dyøury by≥y pe≥nione przez po≥oøne, asystentkipielÍgniarek lub mnie. Dyøur nocny by≥ pe≥niony przez jednπosobÍ. Jeúli osoba pe≥niπca dyøur nie wiedzia≥a, jak pomÛc przy-jÍtemu pacjentowi, mog≥a wezwaÊ c.o.

Oúrodek jest utrzymywany w bardzo dobrym stanie. Admi-nistratorem w Ûwczesnym czasie by≥a siostra Grace Mkupa,ktÛra dba≥a o wysoki standard wykonywanych us≥ug medycz-nych, czystoúÊ i odpowiednie zaopatrzenie apteki.

Zofia Miú

podjÍ≥y pracÍ na terenie Parafii Kowak, po≥oøonej oko≥o stokilometrÛw od Kiabakari i pracujπ tam nadal.

Aktywna dzia≥alnoúÊ Fundacji w Kiabakari spowodo-wa≥a, øe Senat Uniwersytetu Medycznego im. Karola Mar-cinkowskiego w Poznaniu zaproponowa≥ WBUCHS ñ We-ill Bugando University College of Health Sciences (wydzia-≥owi medycznemu Uniwersytetu åw. Augustyna w Mwan-zie ñ jedynego katolickiego uniwersytetu w Tanzanii) wspÛ≥-pracÍ naukowπ i wsparcie praktycznego szkolenia w zakre-sie chirurgii.

We wrzeúniu 2010 roku Fundacja ìRedemptoris Mis-sioî oraz Uniwersytet Medyczny w Poznaniu przes≥a≥ybiskupowi w Musomie moøliwoúci i plany ich dalszego za-angaøowania siÍ w Kiabakari i we wspÛ≥pracÍ z WBUCHSw Mwanzie. Nadal oczekiwana jest odpowiedü ze stronytanzaÒskiej.

W okresie od paüdziernika 2010 r. do marca 2011 r.w Kiabakari przebywa≥a pielÍgniarka delegowana przezFundacjÍ.

Obecnie sta≥π pomoc w dzie≥ach Parafii w Kiabakari za-bezpiecza ìFundacja Kiabakariî w Krakowie.

SzczegÛ≥owe kalendarium zaangaøowania siÍ Fundacjiw utworzenie nowoczesnego oúrodka zdrowia na misjiw Kiabakari wraz z rozliczeniem finansowym jest do wglπ-du w sekretariacie Fundacji.

Zaangaøowanie Fundacji Pomocy Humanitarnej ìRedemptorisMissioî Medicus Mundi Poland w uruchomienie nowoczesnego

oúrodka zdrowia w Kiabakari, Tanzania

S t r e s z c z e n i e


RTS,S/AS01E jest obecnie obiecujπ-cπ kandydatkπ na szczepionkÍ przeciw-ko malarii. Jej skutecznoúÊ badanow grupie losowo wybranych dzieciw wieku 5-17 miesiÍcy, pochodzπcychz Kilifi w Kenii oraz Korogwe w Tanza-nii. Metodπ randomizacji, dzieci podzie-lono na dwie grupy ñ pierwsza z nichotrzyma≥a 3 dawki szczepionki RTS,S/AS01E, druga natomiast 3 dawki szcze-pionki przeciwko wúciekliünie. Wynikioceniano obserwujπc kliniczne objawymalarii, definiowane jako wystπpieniegorπczki (temperatura � 37∑5oC) orazparazytemia Plasmodium falciparum2500/µL lub wyøsza. Dzieci poddano ob-serwacji, trwajπcej odpowiednio 12 mie-

siÍcy w przypadku grupy z Korogwe i 15miesiÍcy w przypadku grupy z Kilifi.

W ciπgu 12 miesiÍcy obserwacji u 82z 415 dzieci, ktÛre otrzyma≥y szczepion-kÍ RTS,S/AS01E oraz u 125 z 420 dzie-ci, ktÛre otrzyma≥y szczepionkÍ przeciw-ko wúciekliünie, rozwinÍ≥y siÍ objawymalarii. SkutecznoúÊ szczepionki po tymczasie oceniono na 39,2% (95% CI 19,5-54,1; p=0,0005). Po 15 miesiπcach ob-serwacji 58 z 209 dzieci, ktÛre otrzy-ma≥y szczepionkÍ RTS,S/AS01E oraz 85z 206 dzieci, ktÛre otrzyma≥y szczepion-kÍ przeciwko wúciekliünie, doúwiadczy-≥o pierwszego lub jedynego epizodu ma-larii, a skutecznoúÊ szczepionki ocenio-no na 45,8% (24,1-61,3; p=0,0004). Mia-

no przeciwcia≥ przeciwko sporozoitomw pierwszym miesiπcu po podaniu trze-ciej dawki szczepionki RTS,S/AS01Enie korelowa≥o ze stopniem ochronyprzed rozwiniÍciem objawowej malarii,ale miano przeciwcia≥ po 6,5 miesiπcachod ostatniej dawki szczepionki mia≥owp≥yw na odpowiedü immunologicznπ.

Szczepionka RTS,S/AS01E wykaza-≥a skutecznoúÊ utrzymujπcπ siÍ przez conajmniej 15 miesiÍcy i wydaje siÍ byÊobiecujπcπ, potencjalnπ broniπ w walcez malariπ u dzieci w krajach endemicznych.

ürÛd≥o: The Lancet Infectious Diseases,Volume 11, Issue 2, February 2011

oprac. Ewa Kaczmarek

MALARIAMALARIAMALARIAMALARIAMALARIABadania nad skutecznoúciπ szczepionkiRTS,S/AS01E przeciwko malarii

Global Fund (miÍdzynarodowy fun-dusz wspierajπcy walkÍ z takimi choro-bami zakaünymi, jak gruülica, malariaczy HIV/AIDS) twierdzi, øe w ostatnichlatach skradziono leki przeciwmalarycz-ne warte nawet setki milionÛw dolarÛwñ poinformowa≥a 20 kwietnia agencjaAssociated Press. Informacje te sπ wy-nikiem wewnÍtrznego úledztwa, prze-prowadzonego przez Global Fund, ktÛ-ry po ukazaniu siÍ styczniowego rapor-tu AP wprowadzi≥ nowy program anty-korupcyjny. Raport AP ujawni≥, øe czÍúÊdotacji, zamiast trafiÊ do potrzebujπ-cych, z powodu panujπcej w niektÛrych

krajach korupcji jest po prostu marno-wana.

Z dokumentÛw úledztwa wynika, øew 13 krajach, przede wszystkim afry-kaÒskich, zaginÍ≥y leki przeciwmala-ryczne warte miliony dolarÛw, jednakrzecznik Global Fund, Jon Liden, niechcia≥ podaÊ dok≥adnej wartoúci.

Za kradzieø w ok. 70% odpowie-dzialni sπ pracownicy ochrony, mene-døerowie i lekarze. Po wykryciu kradzie-øy, Global Fund podjπ≥ natychmiastowedzia≥ania, wstrzymujπc dotacje na leki,ktÛre mia≥y byÊ przechowywane w rzπ-dowych magazynach w Suazi i Malawi.

Najnowsze dane potwierdzajπ, øe od2009 do 2011 roku w Togo, Tanzanii,Sierra Leone, Suazi i Kambodøy dosz≥odo kradzieøy lekÛw wartych 2,5 mlndolarÛw. Dokumenty nie ujawniajπ jed-nak wartoúci lekÛw wykradzionychw pozosta≥ych krajach, m.in. w Nigeriii Kenii, w ktÛrych Global Fund prowa-dzi wiele programÛw. Fundusz podejrze-wa, øe tylko w Tanzanii leki te by≥y warteaø 200 mln.

ürÛd≥o: 2011, Rynek Zdrowia, PAP


Kradzieøe lekÛw przeciwmalarycznych

Instytuty w Londynie, Barcelonie i wBazylei podjÍ≥y w 11 oúrodkach zdrowiaw po≥udniowej Tanzanii badania, na ilekilkakrotne podawanie niemowlÍtomsulfadoksyny z pirymetaminπ (SP) przyokazji szczepieÒ ochronnych wp≥ywa unich na przebieg malarii. 72% niemow-lπt otrzyma≥o co najmniej 1 dawkÍ SP, a22% wszystkie 3 dawki SP. W ciπgu rokuoceniano liczbÍ klinicznych epizodÛw

Przebieg malarii u niemowlπt w po≥udniowej Tanzanii

malarii, liczbÍ Plasmodium dodatnichrozmazÛw krwi oraz czÍstoúÊ i poziomniedokrwistoúci.

W sumie 4.227 dzieci zaliczy≥o úred-nio 2 badania kontrolne. Jak zwykle wbadaniach wielooúrodkowych, istniejeduøa rozpiÍtoúÊ wynikÛw (w tych bada-niach od 18% do 52%) i trudnoúci w jed-noznacznej ocenie skutecznoúci podawa-nia niemowlÍtom SP. Liczba epizodÛw

malarii na dziecko na rok spad≥a do 0,2,ale liczba epizodÛw niedokrwistoúci by≥awysoka (0,7 epizodÛw Hb <11 g/dLi 0,13 epizodÛw Hb < 8 g/dL).

ürÛd≥o: Malaria Journal 2011,doi: 10.1186/1475-2875-10-41

oprac. prof. Zbigniew Paw≥owski


To doniesienie zosta≥o uznane jako pierwszy nauko-wy raport o tym, co pÛüniej nazwano ìhuman immuno-deficiency virusî (HIV) i ìacquired immunodeficiencysyndromeî (AIDS). W 30 lat po tym okryciu na úwiecieøyjπ 33.300.000 ludzi zaraøonych tym wirusem (danez roku 2009). W roku 2008 w USA liczbÍ osÛb zaraøo-nych HIV oceniano na 1.178.350. Narodowa strategiazwalczania HIV ma na celu zmniejszenie liczby osÛbzaraøonych, u≥atwienie dostÍpu do opieki medycznej,maksymalnπ poprawÍ ich stanu zdrowia i redukcjÍ nie-rÛwnego traktowania osÛb zaraøonych (MMWR,03.06.2011).

DziÍki úcis≥emu powiπzaniu wiedzy, aktywnoúci i al-truizmu wielu osÛb nastπpi≥ znaczny postÍp w zwalcza-niu HIV/AIDS. Stosowane leki przyczyniajπ siÍ w znacz-nym stopniu do zmniejszenia liczby chorych i rozprze-strzeniania siÍ wirusa. Czyøby zanosi≥o siÍ na koniecepidemii AIDS ? (ìEconomistî, 04.06.2011).

Jednakøe zakaøenia HIV/AIDS (w skali globalnej)nie moøna sprowadzaÊ tylko do choroby somatycznejuk≥adu odpornoúciowego, ktÛrπ naleøy leczyÊ lekami an-tywirusowymi. To choroba spo≥eczna i moralna, wyma-gajπca kuracji na wszystkich poziomach. AIDS ujawniag≥Íboki nie≥ad antropologiczny i moralny, ktÛry doty-

czy nie tylko zachowania seksualnego osoby przenoszπ-cej wirusa, ale takøe typu relacji miÍdzyludzkich, zaan-gaøowanych w rozprzestrzenianie siÍ epidemii. PÛki tennie≥ad nie spotka siÍ z uwagπ ze strony osÛb odpowie-dzialnych za walkÍ z epidemiπ AIDS i pÛki bÍdzie siÍmÛwi≥o, øe jest to kwestia prywatnego wyboru, epide-mia pozostanie wúrÛd populacji. Dlatego zapobieganieseksualnemu przekazywaniu HIV naleøy stosowaÊw optyce i kontekúcie walki totalnej, ca≥oúciowej, prze-ciwko zakaøeniu i jego korzeniom. Zapobieganie prze-kazywania wirusa nie moøe byÊ tylko sprowadzone, jak-kolwiek jest to waøne, do aspektu medyczno-sanitarne-go. Na ca≥ym úwiecie leczeniem i zapobieganiem AIDSzajmuje siÍ 117.000 oúrodkÛw medycznych Koúcio≥a ka-tolickiego, od przychodni w døungli aø po wielkπ klinikÍw metropolii. (Abp Zygmunt Zimowski, szef PapieskiejRady ds. Duszpasterstwa S≥uøby Zdrowia z okazji sym-pozjum nt. HIV/AIDS w Rzymie, PAP 28.05.2011).

W zwiπzku z 30. rocznicπ odkrycia HIV, podkreúlasiÍ wzrost liczby zakaøeÒ w Polsce. Przypuszcza siÍ, øe70% zakaøonych nie wie, øe jest nosicielami HIV, a liczbanowych przypadkÛw rocznie wynosi oko≥o 1.000.

Prof. Zbigniew Paw≥owski

Ostatnie raporty na temat transmisjimalarii w kilku krajach afrykaÒskichnapawajπ optymizmem i przynoszπ na-dziejÍ, øe choroba ta moøe zostaÊ wyeli-minowana z tych czÍúci Afryki, w ktÛ-rych obecnie wystÍpuje endemicznie.Nie wiadomo, czy trendy te sπ globalne,jak rÛwnieø czy wystÍpujπ na obszarach,gdzie polityczna niestabilnoúÊ utrudniakontrolÍ malarii.

Autorzy artyku≥u opublikowanego wThe American Journal of Tropical Me-

dicine and Hygiene, 84(5), 2011, badalinosicielstwo malarii oraz zaleønπ odwieku odpowiedü przeciwcia≥ na anty-geny Plasmodium falciparum. Badaniaprzekrojowe prowadzone by≥y w dys-trykcie Apac w pÛ≥nocnej Ugandzie, re-jonie niespokojnym pod wzglÍdem po-litycznym. PrewalencjÍ wúrÛd dzieciponiøej 5 r.ø. okreúlono jako 55,8% (115/206) ñ na podstawie badaÒ mikroskopo-wych oraz 71,9% (41/57) w badaniachz wykorzystaniem metody PCR. Obec-

noúÊ Plasmodium ovale stwierdzonou 8,6%, a Plasmodium malariae u 4,3%badanych. Krzywe odczynÛw serologicz-nych zaleønych od wieku nie wskazywa-≥y na zmiany w intensywnoúci transmi-sji malarii. Sytuacja w dystrykcie Apacilustruje wiÍc, jak wielkim wyzwaniempozostaje kontrola malarii w rejonach,ktÛre nie sπ objÍte zakrojonymi na sze-rokπ skalÍ programami.


Transmisja malarii w pÛ≥nocnej Ugandzie wciπø intensywna

Trzydzieúci latod wykrycia wirusa HIV

HIV/AIDSHIV/AIDSHIV/AIDSHIV/AIDSHIV/AIDS

Dnia 5 czerwca 1981 ìMorbidity and Mortality Weekly Reportî, oficjalny tygodnik Center for DiseaseControl and Prevention w Atlanta, GA, USA, opublikowa≥ doniesienie o zapaleniu p≥uc wywo≥anym przezPneumocystis carinii u 5 uprzednio zdrowych m≥odych mÍøczyzn w Los Angeles, Kalifornia.


Fundacja uprzejmie informuje, øe pu-blikacje zwiπzane z opiekπ medycznπ w tro-piku zosta≥y przeniesione ze Szpitala Kli-nicznego im. H. åwiÍcickiego do nowegogmachu Biblioteki G≥Ûwnej UniwersytetuMedycznego im. Karola Marcinkowskiegow Poznaniu (ul. Przybyszewskiego 37a).Zbiory Fundacji liczπ 163 publikacje ksiπø-kowe oraz 17 p≥yt CD, spoúrÛd ktÛrychznaczna czÍúÊ obejmuje problematykÍ gruüli-cy, HIV/AIDS, malarii, trπdu, dzia≥alnoúciåwiatowej Organizacji Zdrowia (WHO), opie-ki szpitalnej, zw≥aszcza nad matkπ i dziec-kiem, itd. Na szczegÛlnπ uwagÍ, naszymzdaniem, zas≥ugujπ nastÍpujπce tytu≥y:

1. Pocket book of hospital care for children:guidelines for the management of commonillnesses with limited resources / WorldHealth Organization, 2005 (sygnatura: 2 870)

2. Cholera outbreak: assessing the outbre-ak response and improving preparedness /World Health Organization, Global TaskForce on Cholera Control, 2004 (sygnatu-ra: 2 871)

3. Scaling up home-based management ofmalaria: from research to implementation /Roll Back Malaria Department/UNICEF/UNDP/World Bank, Special Programme for

Research and Training in Tropical Diseases,2004 (sygnatura: 53 177)

4. Guidelines for the management of sna-ke-bites / David A. Warrell; World HealthOrganization, Regional Office for South-East Asia, 2010 (sygnatura: 53 178)

5. Community-based rehabilitation: CBRguidelines, 2010 (sygnatura: 53 180)

6. A community health approach to pallia-tive care for HIV/AIDS and cancer patientsin Sub-Saharan Africa / [ed. Kenneth Stan-ley]; Programme on Cancer Control andDepartment of HIV/AIDS World HealthOrganization, 2004 (sygnatura: 53 207)

7. Surgical care at the district hospital /World Health Organization, 2004 (sygna-tura: 53 225)

8. Manual of radiographic interpretation forgeneral practitioners / by P.E.S. Palmer [etal.]; World Health Organization Basic Ra-diological System, 1985 (sygnatura: 53 230)

9. TB: tuberculosis / World Health Organi-zation, 2003 (sygnatura: 53 232)

10. General surgery at the district hospital /ed. by John Cook, Balu Sankaran, Ambro-se E.O Wasunna; World Health Organiza-tion, 1988 (sygnatura: 53 247)

Nowa lokalizacja zbiorÛw bibliotecznych Fundacji

11. Instructions for treatment and use ofinsecticide-treated mosquito nets: use insec-ticide-treated mosquito nets to sleep in pe-ace and protect your health / World HealthOrganization, 2002 (sygnatura: 53 268)

12. VISION 2020 Report on World Sight2002: seeing is believing / VISION 2020 ñThe Right to Sight, International Agency forthe Prevention of Blindness, 2002 (sygna-tura: 53 273)

13. Dengue: guidelines for diagnosis, tre-atment, prevention and control: a joint pu-blication of the World Health Organizationand Special Programme for Research andTraining in Tropical Diseases (TDR), 2009(sygnatura: 83 444)

14. Mental and neurological health and theMillennium Development Goals / prep. bythe Global Network for Research in Men-tal and Neurological Health, 2004 (sygna-tura: 83 524)

15. Acute care / Integrated Management ofAdolescent and Adult Illness (IMAI), 2004(sygnatura: 83 555)

16. Palliative care: symptom managementand end-of-life care / Integrated Manage-ment of Adolescent and Adult Illness(IMAI), 2004 (sygnatura: 83 558)

ks. dr Ambroøy Andrzejak Fundacja Pomocy Humanitarnej Redemptoris Missiodr n. med Krzysztof åwierkocki Katedra i Klinika Pulmonologii, Alergologii i Onkologii Pulmonologicznej UM w Poznaniu,

Kierownikmgr Mateusz Cofta Pracownia Zdrowia MiÍdzynarodowego UM w Poznaniumgr Marek Dπbrowski Katedra Ratownictwa Medycznego UM w Poznaniudr hab. Tomasz Banasiewicz Katedra i Klinika Chirurgii OgÛlnej, Gastroenterologicznej i Endokrynologicznej UM w Poznaniudr n. med Micha≥ G≥yda Katedra i Klinika Chirurgii OgÛlnej, Gastroenterologicznej i Endokrynologicznej UM w Poznaniulek. stom. Karolina Gerreth Katedra i Klinika Stomatologii DzieciÍcej UM w Poznaniudr n. med. Eløbieta Kacprzak Pracownia Medycyny PodrÛøy UM w Poznaniu, Kierownikmgr Agnieszka LipiÒska Fundacja Pomocy Humanitarnej Redemptoris Missio, Prezeslek. med. Agnieszka £uczak Fundacja Pomocy Humanitarnej Redemptoris Missio, Cz≥onek Zarzπdudr n. med. Karolina MrÛwka Katedra i Klinika ChorÛb Tropikalnych i Pasoøytniczych UM w Poznaniulek. med. Clinton Muoto Katedra i Klinika ChorÛb Tropikalnych i Pasoøytniczych UM w Poznaniudr hab. Ma≥gorzata Paul Pracownia Parazytologii UM w Poznaniu, Kierownik; Klinika ChorÛb Tropikalnych i Pasoøytniczych

UM w Poznaniuprof. dr hab. Zbigniew Paw≥owski Fundacja Pomocy Humanitarnej Redemptoris Missioprof. dr hab. Krystyna Pecold Katedra Okulistyki UM w Poznaniu, Fundacja Redemptoris Missioprof. dr hab. Jerzy Stefaniak Katedra i Klinika ChorÛb Tropikalnych i Pasoøytniczych UM w Poznaniu, Fundacja Redemptoris Missioprof. dr hab. Ryszard Øaba Klinika Dermatologii UM w Poznaniuprof. dr hab. Katarzyna £πcka Klinika Endokrynologii UM w Poznaniu. Katedra Endokrynologii, Przemiany Materii i ChorÛb

WewnÍtrznychdr n. med. Jakub Kowalczyk Fundacja Pomocy Humanitarnej Redemptoris Missiomgr Ewa Kaczmarek Fundacja Pomocy Humanitarnej Redemptoris Missio, Cz≥onek ZarzπduAndreas Fertig MÈdecins Sans FrontiËres

WYK£ADOWCY ñ KURS: PODSTAWOWA OPIEKA MEDYCZNA W TROPIKU 2011

Medicus Mundi PoloniaKurs: Podstawowa Pomoc Medyczna w Tropiku(Health Care in Tropics)��

� � �

��

��

�� !" #!$#%&'()*( ") +�,)-./��/%01%&2�.23 2*'%4") +�,)-./�5&)!6 7&+.1%.'480)�01%&*!'.9%"%:*'.�)&!&*;(1,.#<%

��=�>� �?�%��@ ") +�,)-./��/%01%&2�.23 2*'%=�� '(A%*76'.27) "%'(��.1!.1%.� ") +�,)-./��)6*761.�&# A,��>�� .A.)%.2B2%&#%& ") +�,)-./�5&)!6 7&+.1%.'��>�� ) +%A.'76'.!,) 2 71.")!626<&C,!%&, ').<D2 ,)1�8&,��AE/%&7.�.#")!.'

*7)&+6 7) "%'.A1&<�>��>�� F��>�� .A.)%.,%.01 *76'. ,)-./�8&,��.30 )!.7.�.(A��>��G�� &,&8"7 )%*�%**% 80)�01%&*!'.9%"%:*'.�)&!&*;(1,.#<%

��

�� **&17%.A�)(0* ") +�,)-./��/%01%&2�.23 2*'%��=�>� �"7&#!'." ,)DE1. ,)1�8&,��.) A%1.�)D2'.=��>� �"%,&8 A 0%.% /).!'A%1%#!16#- A&)6 ,)1�8&,��.) A%1.�)D2'.��>�� 7 "�.A.)%.� 2 80)�01%&*!'.9%"%:*'.��>��>�� .*.,6, / )(#-&8% ") +%A.'76'% %*!#!&"%&: ,)-./�8&,��.30 )!.7.�.(A

#-) 116#-2.)*!7.76�>��>�� F��>�� - ) /67) "%'.A1&��).'76'.A&'.)*'.27) "%'( A&'�8&,��A%17 1�( 7

��.%) /%.��>��G�� ,*7.2 2. "%&'.!,) 2 71.27) "%'(��.1!.1%.� 80)�.7&(*!� +7.

��

��=�>� ?�HI�� ,)1�8&,�5.'(/� 2.A#!6'=�� - ) /6,!%&#%��%&, E62%&1%& ,)1�8&,�5.'(/� 2.A#!6'��>��>�� - ) /67) "%'.A1&*'D)6 ") +�,)-./��6*!.),J./.�>��>�� F��>�� 3 E1%#72 27) "%'(��.8&)(1� A&'�8&,��01%&*!'.�(#!.'��>��G�� 8 #8&,6#!1.2�+)6#&�� 80)�2.�.#!8.)&'

�� !��

��=�>� �&,6#61.'.7.*7) +�?.%7%4�-%A&45." 1%.� 80)�.)&'�K/) 2*'%=�� .*.,6" *7$" 2.1%.2")!6".,'(('K*!&: ,)-./�8&,��.30 )!.7.�.(A

")!&!!2%&)!$7.1%&/&!"%&#!1&%<., 2%7&27) "%'(��>��>�� -%)()0%.27) "%'(L�� ,)1�8&,�%#-.3@36,.�>��>�� F��>�� 7 8.7 A 0%.27) "%'( ,)�.) A%1.@&))&7-��>��G�� 8 #8&,6#!1.2�+)6#&��9&'.)!&/&!@).1%# �1,)&.*;&)7%0

�"��

��=�>� �-%)()0%.27) "%'(��#.*&*7(,6 ,)-./�� 8.*!F.1.*%&2%#!=��>� �) /A&81%&, / )(< ,(2').<.#-7) "%'.A16#-�� ") +�,)-./�8&,��.7.)!61.�K#'.��>�� - ) /61%&!.'.C1&2').<.#-7) "%'.A16#- ") +�,)-./�8&,��.7.)!61.�K#'.��>��>�� )!6".,'%'A%1%#!1&#- )D/ 7) "%'.A16#- ,)-./�8&,��.30 )!.7.�.(A�>��>�� F��>�� @)(CA%#.27) "%'( ,)1�8&,��)!6*!7 +M2%&)' #'%��>��G�� N�� 80)�01%&*!'.9%"%:*'.

#�$��

=��=�� *!.B2%$7.2%17&1#<%8%*<%%8%*< 1.)!6=��>� ; )8.#<.8%*6<1. '*��8/) E6�1,)!&<.'��>�� 61%'%7&*7(4!.' :#!&1%&'()*(

Documents

KWARTALNIK WYDAWANY PRZEZ MEDICUS MUNDI POLAND · 2017. 5. 14. · Medicus Mundi Polonia Kwartalnik Fundacji Pomocy Humanitarnej ìRedemptoris Missioî i Medicus Mundi Poland Adres