La Feliĉo ami - PIRON, Claude

8/13/2019 La Felio ami - PIRON, Claude

1/51

(Facilaj Legaoj)

Claude Piron

e-Librigita de Elerno

jan.2008


2/51

Claude Piron

Biografio

Svisa psikologo kun forta intereso pri lingvoj, diplomito de la Interpretista

Lernejo de eneva Universitato, Claude Piron (Namur, 1931) estis tradukisto en UN

(Novjorko) de 1956 is 1961 (francen el la angla, ina, hispana kaj rusa).Li poste laboris ok jarojn en Monda Organizo pri Sano, i.a. en Orienta Azio kaj

Afriko. Trejnita kiel psikanalizisto kaj psikoterapiisto, li komencis praktiki

psikoterapion en 1969 en la eneva regiono (de 1999 en Gland, Svislando). Li instruisen la Psikologia kaj Edukscienca Fako de eneva Universitato de 1973 is emeritioen 1994. Lia efa nuna aktiveco, krom la psikoterapia praktikado, estas profesie trejni

junajn psikoterapiistojn, per kontrolo de ilia laboro kaj partopreno en trejnaj

seminarioj. Li ofte prelegas pri psikologiaj problemoj, efe en rilato kun la spiritavivo, a(malpli ofte) pri internacia komunikado kaj Esperanto.

Lia verko "Le dfi des langues"("La lingva defio"), kiu estas iom psikanalizo de

internacia komunikado, estis eldonita e L'Harmattan (Parizo) en 1994. Li publikigisen Esperanto ok romanojn, plurajn novelarojn, poemaron kaj kantokasedon. Li

publikigis diverslingve multajn artikolojn pri internacia kaj interkultura komunikado,

kaj pri psikologio. Li atoris a kunatoris tri franclingvajn librojn pri psikologiajtemoj.

1
http://claudepiron.free.fr/livres/defilanguesbonsens.htmhttp://claudepiron.free.fr/livres/defilanguesbonsens.htm


3/51

La felio ami

Mi estas psik-analizisto. Kio estas tiu besto, vi eble vin demandas. Nu, mi estas

homo, kiu havas iom neordinaran laboron: mia iutaga laboro estas helpi al homojkiuj venas al mi tiucele, ii pli feliaj. Por tio, ili devas diri al mi ion, kion ili pensas.

Se venas iu ideo, nu, tiun ideon ili devas vortigi. Ne gravas u la ideo estas ustaamalusta, bela amalbela, homa abesta, plenkreskula ainfana. Ne gravas u i

plaos al mi amalplaos: iun ideon la persono devas diri tuj, kiam i naskias en liai. Ke homoj konsentas tiel pensi adeble antafakulo, kiun ili ne vere konas, tio

estas miriga, sed tio estas fakto.

Ne malpli mirige estas rimarki ke tiu metodo utilas. Ankatio estas fakto. Eseni ne vere komprenas in. (Kompreneble, por ke la afero sukcesu, ili devas revenadimultfoje, ar nur iom post iom la kazoj de iliaj malfelioj a vivmalfacilaojmontrias eksteren.) Nu, mi ne priskribos al vi la tutan aferon, ar i estas ege malplisimpla, ol povas unuavide ajni. Kaj verajne multaj el vi jam scias pri i. Lademando i tie ne estas, kial psik-analizo funkcias, nek kiel nek kiom. Se mi parolas

pri i, tio havas plej simplan kazon, jenan:

Kiam iu venas por submeti sin e mi al psik-analizo, tiu devas kui, lasi lapensojn veni kiel eble plej nature, kaj vortigi ion kio prezentias al li ai en la kapo(la kapo, tio estas la parto de ni, tute supre, kie trovias nia "pensejo" a"pensujo", ase vi pli atas "pensilo", kiu estas anka, fakte nia "sentejo" a"sentujo" a"sentilo").Mi sidas malantatiu persono - li ai ne vidas min - kaj skribas ion, kion i alidiras. Mi uzas stenografion (tio estas rapidskribo, metodo skribi, ne kiel ordinare, sed

per alia skribmaniero, kiu ebligas skribi same rapide kiel la persono parolas). Nu,

hodia, dum mi rapidskribis ion, kion rakontis al mi juna viro, kiu faraspsik-analizon kun mi, frapis min jena penso: iuj liaj vortoj trovias inter la 500, kiujsufias por la facila teksto lernata lala Zagreba Metodo. Eble - mi pensis - interesosla legantojn scii, kion tia homo rakontas en tia situacio. Mi, do, i-sekve prezentos alvi, kun la permeso de la junulo, kelkajn partojn el lia eldirado.

* * * * *

Sofia vidis sian antaan kunvivulon vendredon vespere. Mi ne reagis tre boneadon, kiam i parolis al mi pri tiu decido rerenkonti lin. Mi ne montriis amika. Midiris al i: "Sufias nun. Avi estas kun li, avi estas kun mi. Ne eblas havi du virojnsamtempe, mi tion ne akceptas."

2


4/51

Vi konas min nun de kelka tempo. Vi scias, ke mi ordinare ne parolas tiel. Sed,

mi anias: dum mi parolis mi edemandis min, kion mi faros, se i reagos per egamalkontento. Antae tiu zorgo malhelpus min vortigi mian opinion. Sed i respondisal tio tute bone. i diris: "Kion vi diras, tio estas usta. Mi devus agi klare. Fakte, mi

devus sukcesi senii je li. Mi ne plu amas lin. Eble mi neniam vere amis lin. Vi estasla viro por mi. Neniu alia. Sed li aperas tiel malfelia, kiam mi parolas pri vera fino,pri disio, pri apartio poriama, ke mi ne trovas en mi la forton rigardi lin kaj diri:i-foje estas la fino. Mi ne plu volas revidi vin."

Mi rimarkas ke nun estas malpli kaj malpli da problemoj inter Sofia kaj mi. Eble,

ar ni decidis iufoje klarigi la aferojn unu al la alia. Komence ni ne povis. Nek i nekmi. Ni kais la veron pri tio atio i. Ni timis ke, se unu el ni diros la veron, la alia linforlasos. Sed nun montrias, ke i tiom deziras resti kun mi, kiom mi kun i.

Hodiaestas ia naskitago. Mi aetis ion tre belan por i. Mi esperas ke i estoskontenta. Ni faros etan feston. Nur ni du. Ni iros al loko, kiun mi konas, por bonega,

neordinara, atinda vespermano. Tio, kion ili tie preparas, estas tute specialemaninda. Mi estas certa, ke plaos al i. Mi sentas, ke ni estos feliaj. Tiu knabino

pli kaj pli plaas al mi iurilate, anka en la diversaj situacioj de la iutaga vivo.Unuafoje mi amas tiamaniere. Antae, kiam mi opiniis, ke mi amas, mi fakte nur ludiskun bildoj en mia kapo: mi ne rilatis kun io vera. Estas mirige: mi sentas min pli ria.Pro tiuj kunaj travivaoj. Pro io, kion i diras al mi. Pro ia maniero iri, paroli, ludi,ridi afari tion ation i kun mi. Jes, pli ria.

Sed mi estas ria nur rilate al la sentoj. Mi ne scias kiam mi povos pagi vin. Enmia laboro, multo malbone funkcias. Mi havis okazon havi alian laboron, multe pli

bonan ol la nuna estas, sed mi ne kaptis in. Mi lasis la tempon flugi. Nun estas tromalfrue. La ulo, kiu povis doni tiun laboron, hiera diris al mi: "Kial vi ne venisantae? Nun mi havigis in al iu alia. Mi preferus ke estu vi, ar vi estas pli juna, kajuste junulon mi bezonis, sed nun estas tro malfrue."

Kial mi agas tiel kontrae al mia propra bono? Se vi demandos min, kial mi neiris, mi e ne povos respondi. Mi ne scias. ajnis al mi, ke mi havas tempon. Kial

decidi rapide, mi diris al mi. Morgasufios. Sed nun mi perdis tiun mirindan okazon.Ili pagus al mi multe pli, por ne pli da laborhoroj, ol mi nun ricevas. Kaj eajnas almi ke tiu laboro estas pli facila. Kelkfoje, en simila okazo, kiam mi rimarkas, ke mi

agis maluste, mi deziras frapi min, kiel patro malbonan filon, tiel malatinda mitrovas min. Sed tio ne estas la unua fojo. Tre ofte en la vivo mi perdis bonajn okazojn.

Kelkfoje mi min demandas, u mi vere volas plibonigi mian vivon, au io en mimalhelpas min agi por ii felia.

Vi memoras pri Nadja, u ne? Mi parolis pri i la lastan fojon, kiam mi venis. Mivizitis in refoje adon, kiam Sofia diris, ke i ree renkontis sian iaman

samambrulon. Mi bezonis vidi Nadjan, ar mi malkontentis pri Sofia. Mi nekomprenis tion tuj. Nur mi sentis fortegan deziron revidi Nadjan. Necesis tempo, por

3


5/51

ke mi komprenu, ke tiu deziro rilatas al la fakto, ke por unu vespero Sofia ajne plideziras Jankarlon. Jankarlo, tio estas la knabo kun kiu i estis antae, u mi jam dirislian nomon al vi? Mi ne memoras. Fakte, mi celis kui kun Nadja. Estis vere infanecareago: "Sofia iras al Jankarlo, mi iros al Nadja kaj havigos al mi plezuron kun i." Kia

homo mi estas! Ne tre bele, u? Mi pretas uzi homon kiel ilon, sen zorgi pri la sekvojpor tiu, apor la alia. Nun, kiam mi diras tion, mi vidas la aferon multe pli klare. Mine sciis ke mi povas agi tiel senrigarde al aliulaj sentoj! Grave! Mi ne atas, kion miekvidas pri mi. Ne tiel mi igos Sofian felia, kaj min kun i. (u vi bone adis? Midiris: kun i, ne per i apro i. Kun i, nur kun i mi volas felii.) Unuafoje en miavivo mi amas kaj amo ne estas ludo. Estas io vera. Kiam mi trovas, ke i agasmaluste - ekzemple pri tiu fakto ne havi la forton forpreni sin el la rilato kunJankarlo - mi diras mian opinion al i, ese mi scias, ke tio ne plaos. Kaj i dankismin! Por mi, tio estas nekredebla. Antae mi iam pensis ke, por ke oni amu min, midevas ne malplai, aneniam diri ion kion la knabino ne atos. i ne atis, kiam mi

eldiris mian opinion pri ia ne-malligebla ligo kun Jankarlo, sed i akceptis in, kajdankis al mi. Mi anias. Estas mirige rimarki, ke oni farias alia, e se egemalrapide, ese nur iom post iom. Jes, estas mirige. Kaj ege feliige.

u mi diris al vi ke mi estas felia? Neniam antae mi estis tiel felia en rilatokun virino. Mi iam estis knabeto, infaneto, kiu timis la reagon de la virino, kvazaiestus timinda patrino. Nun ne plu. Sofia estas tiu kiu rigardas al mi kiel al iu forta kaj

alta. Kredu min, tio estas ege nova por mi, ese tio aperas natura al la plimulto el laknaboj. Vi scias, estas ege plae senti, ke oni antaen-iras. Mi enerale havis tutealian senton, nome, ke tagoj forflugas unu post la alia, kaj mi restas samloke. Estis io

senesperiga en tiu sento. Kia plezuro rimarki, ke la vivo anias! Mirige, mi sentasdankemon al la tuta mondo. Tamen mi scias, ke la tuta mondo tute ne zorgas pri mi,

kaj tute ne rilatas al mia nuna felio. Sed tiel mi sentas...

Io alia estas miriga en mi: mi ne scias kiam mi povos pagi vin, ar Sofia kostas almi multon. Kaj tamen mi sentas min tute libera. Mi dankas vin pro via helpo ii plifelia, sed mi ne sentas devon pagi vin. Vere, mi liberias. Kiu antae kredus, ke mi

povus tiel libere rilati al mono, kiun pagi necesas?

* * * * *

Ne iu psikanaliza renkonto estas same bela kaj sunplena, kiel i tiu. Fojfoje estastre malsimple, a plene je malamo, anka al la psik-analizisto. Mi atus scii, karaleganto, se tia raportado interesas vin. Mi povus prezenti pliajn psik-analizajn

raportojn al vi. Vi tiel vidus kiel malsimilaj homoj estas inter si, kaj samtempe, anka,kiel similaj. Por mi estas tre facile pretigi tian legaon, ar mi rimarkis ke en tiu trespeciala situacio de psik-analizo (a aliaj formoj de psik-helpado, pri kiuj mi same

bone povus paroli), la homoj enerale uzas tre simplajn vortojn, plej iutagajn, eporesprimi vere gravajn travivaojn. Tion eble kazas la fakto, ke en tiu situacio oni

iomete revenas al pli infaneca estmaniero. Mirige, per tiu reinfanio oni farias veraplenkreskulo: oni prilaboras siajn problemojn, siajn travivaojn, ankasiajn memorojn

4


6/51

pri delonge forfluginta tempo, per pensaj kaj sentaj iloj same simplaj, kiel tiuj de

infano, kaj oni tiel kaptas ilian signifon pli bone. La sekvo estas, ke oni pro tiu nova

kompren- asentmaniero, reorganizas sin al personeco, kiu funkciu pli bone. Nu, negravas la kazo, gravas la fakto ke en tiu situacio homoj parolas pri io per tre simplaj

vortoj. Ne malfacilus al mi esperantigi tiun a alian parton de tiuj parolhoroj, kiujprezentias e mi. u interesas vin a u por vi legi ion similan estus puratempoperdo?

Letero, sed el kie?

Nekredeble, mi sukcesis, li pensis.

La laboro estis pli malfacila ol enerale, kaj en lia nuna situacio... Por sukcese starigikaj funkciigi la mainaron, kiel li us faris, necesas povi pensi, zorge rigardi ionvidindan, uzi la manojn ustamove, unuvorte agi kiel vera teknika fakulo, sen lasi la

pensojn flugi for el la laboro. Kaj kiel fari ion i, kiam oni nur povas pensi pri i, prila fakto, ke ius... ?

(La ustan vorton li ne povis diri al si, eneadeble, enur pense.)

Li rigardis irkasi. La hotelambro aspektis malrie, i estis malvasta, enhavis nur laplej necesajn meblojn, ene komfortan brakseon. Al teknikisto oni ne pagas luksajnhotelojn, kaj cetere, en i tiu forperdita loko, luksa hotelo simple ne ekzistas. Felie,estis almenatablo kaj seo.

"Mi skribos al i leteron", li informis la senhoman ambron, kaj pro la sono de tiujvortoj li tuj sentis sin iom pli bone. La anon en si li rimarkis, kaj komprenis. "Onimalpli solas, se iu parolas," li diris, kaj sentis infanan kontenton pri la sono de tiu

dirao, kiun li ripetis al si en pli simpla formo, pli malpli kante kiel farus knabeto:"Malpli solas, se parolas. Malpli solas, se parolas. Malpli solas, se parolas..."

Sur la tablo kuis papero, leterpapero, kiun la hotelo havigas al tiuj, kiuj tranoktas eni. Li komencis skribi:

"Kara Eva,

"Tiu i lando estas tre bela, sed mi ankorane havis la tempon vidi multon el i. Viscias, ke mi venis por enlokigi niajn mainojn, sed vi ne povas scii, kiel malfacile tioestis i-foje. Estas nekredeble. Tiuj homoj opinias, ke oni povas fari ion ajn. Kesufias voli, decidi, por ke la afero iu farebla. Ili volis meti la mainojn en lokon, kietio ne eblis. Estis tre malfacile komprenigi al ili, ke ne temas pri bonvolo a

5


7/51

malbonvolo. Sed ke faktoj estas faktoj. Se maino estas tiom granda, kaj la loko por itiom malgranda, ne eblas in starigi tie.

"Sed mi ne perdigu vian tempon per sencela parolado pri miaj teknikistaj problemoj.

Io pli grava dirindas, nome, ke mi amas vin, kaj iam pensas pri vi. Mi volus, ke viestu apud mi, por ke ni povu interani ideojn kaj opiniojn pri io, kion mi vidas aekkonas i tie. La manoj, ekzemple, estas tre bonaj, tre malsamaj ol io, kion mi

provis aliloke, akio estas ordinara e ni..."

La vortoj venis facile, la skribilo flugis sur la papero. Enur letere, la kontakto kun iiam estis tiel natura, senproblema!

Dum li skribis, rideto formiis sur lia vizao, kaj tie restadis is li finis la leteron. Launua rideto, ekde kiam i...

Li skribis la hejman adreson sur la koverto, kaj pretigis sin por la nokta kuado.Rapide li endormiis, kun brila rideto survizae: nur la dua rideto, fakte, depost...

Tiel li komencis. Kaj tiu leterskribado fariis regula. Io ordinara. Io, kio helpis vivi.Li skribis al i ehejme. Leteri, kiam oni trovias sola alilande, en seninteresa urbo,en seninteresa hotelo, tio estis natura: kontakto kun iu, kiu, ese malproksima, penserevenas apuden. Dum multaj jaroj post la edzio, li tion faradis, kiam lia teknikistalaboro irigis lin al fora lando, kio okazis relative ofte.

Sed sidi hejme kaj tamen skribi leteron al i... Al i, kiu... kiu ne plu estas i tie. Nekaliloke. Almenasur i tiu tero, ar, kiu scias, kio okazas post... post kiam oni kuassenmova, senviva. (Ekiam tiuj pensoj envenis lin - li ja sciis, ke li agas neordinare,kaj fojfoje li pripensis sian mirigan agmanieron - e tiam la usta vorto neakcepteblis.)

La letero, kies komenco prezentiis i-supre, estis la unua, kiun li skribis post iamalapero el inter la vivuloj. La poto venigis in al lia adreso, kaj li do trovis inhejme, kiam li revenis. Li ne malfermis in, in ne relegis. Li nur metis in en ujon, ie,en parto de la loejo, kien li ne ofte iras. Kaj li forgesis pri i.

Post kelkaj semajnoj, okazis en la laborejo io, kion li sentis bezonon priparoli kun i.Tiun vesperon, sen plene scii, kion li faras, li prenis paperon kaj komencis skribi al i,kiel li faris en fora lando, iufoje, kiam io rakontinda okazis. Li skribis sur i laadreson de la hejmo, en kiu li mem sidis. Kaj iris meti la leteron en la ujon, kun la

unua, tiu, kiun la poto alportis.

Li tiom amis in! Kiu povus kompreni? Tuta vivo kun homo, kiun oni amas, vereamas, kun kiu io estas facila kaj natura, kiu igas la vivon bela. Kaj jen i... Ato, kiuiras tro rapide. Juna viro, kiu ne regas sian veturilon. Kaj jardekoj da eblaj plu-amado,

6


8/51

da plua feliiga kunvivado, da tio, kion la vivo normale havigas al homoj ankorajunaj, malaperas for. Fino. Poriame...

La vivo perdas signifon. La suno farias senbrila. Naturo senkolorias. io, kio ajnissimpla kaj ordinara, sentias maldola nun. Soleco!

Persono, kiu iam estis sola, ne scias, kio estas soleco, li pensis, eble ne uste. Sedhavi, kaj poste perdi kaj senti la mankon...

Skribi leterojn helpis. Anstatainterparoli kun iu apuda, li tiel sciigis al iu fora siajnideojn kaj spertojn. Li ne plu estis plene sola. Li preskapovus reuzi la vortojn de tiuunua tago, kiam, kvankam konscia pri ia definitiva foresto, li tamen skribis al i:

Nekredeble! Mi sukcesis!

i-vespere temis pri aparte malfacila labortago. Li longe priskribis iujn travivaojnen speciale bela, amplena letero al i. Sed li tiom laboris tuttage, post neordinare fruavekio, ke nun lin kaptis forta emo dormi. Li relegis la leteron kaj trovis in bona. Li

pensis: i plezurigos in. Sed dum li relegis, li devis ege kolekti siajn fortojn porkontrastari dormemon pli kaj pli malfacile supereblan. Li restis tie, side, dum kelkajminutoj, ne tute maldorma, ne tute endorma. Post longeta tempo, li rimarkis, ke, sen

vere scii, kion li faras, e sen rigardi, li us prenis skribilon kaj almetis ion sur laleteron. Per la tuta forto de sia volpovo, li eligis sin el la duondormo kaj turnis la

rigardon al la vortojus skribitaj.

Ne. Ne eble. u vere...?

Estis tiel nekredeble, ke li decidis atendi la morgaon por certigi sin kaj pripensi laaferon. Li iris al sia lito.

Fakte, nur kelkaj vortoj rigardis al li de sur la papero. Sed kio mirigis, tio estis malpli

ilia signifo ol la skribo, kiu ilin formis: estis klare ia skribmaniero, tute malsama ollia. Kaj i diris:

"Dankon. Mi ricevas. Skribu plu. Mi kisas vin. Eva."

La dikulino

i estis vere tre dika. Fakte, i estis anka alta kaj lara, sed tion oni malplirimarkis. Kio tuj okulfrapis, tio estis la dikeco. Jam anta la kurs-komenco iujsubrigardis in mire, jen kun malato, jen kun superula rideto, jen kun tuja signifplenaokulkontakto kun iu alia. Anka timete. "En kian mondon mi enmetis min?", iu

7


9/51

demandis al si. Neniu rimarkis la dek aliajn lernantojn, kiuj aperis tute ordinaraj. Nur

tiun dikegan virinon ili vidis, kun ia besta timeto en si: eta besto iam sentas timonanta bestego, kaj rilate al i tiu lernantino, iu homo povis senti sin nur bestomalgranda. "Mi ne estas certa, u mi restos en i tiu kurso,"iu pensis, rigardante la

egulinon, "oni jam diris al mi antae, ke por lerni tiun Esperanton oni devas esti plimalpli... mensmalsana... iom stranga... Kaj tiu grandega ulino vere elstaras kiel iu...kiel iu... ne tute homa. Nenormala. Kion mi faras en i tiu grupo?"

Gajtano, la instruanto, iom malfruis. Kiam li eniris la klasambron por tiu unualeciono, jam atendis dek unu homoj. Vidante in li ekhaltis, kaj nur povis starisenmova dum minuto, mire rigardante. enerale bona, akceptema homo, li ekhavisreagon tute neordinaran. Li pensis ne: "Kiu estas tiu?", sed: "Kio estas tio?" Sian

reagon li tuj rimarkis malate, nekontente pri si - li ja provis iam agi homame,respkete, tolereme - sed tia i estis: li trovis malfacile akceptebla la eeston, inter la

lernantoj, de tiu alta, lara, dika persono. Jes, jam en tiu unua leciono, neniu sentis sintute hejme en la kurso, pro i.

Sed en homo malantavideblaj ecoj kaias pli multe da nevideblaj, kaj i-lastajestas la plej gravaj. Tial la reagoj i-supre raportitaj okazis nur komence. Jam je la triarenkontio, iuj atis Adelan. Ili komencis vidi, tra la dikeco, la bonecon de ia veraesto. Kaj pli kaj pli ili rimarkis, ke i, iel, estas bela. Kiam bestetoj ne plu timas, ilividas bestegon alimaniere: timo agas kae al la vero, i malhelpas vidi ion, kia iestas.

Adela montriis plej aminda virino. ia donemo, komprenemo, ridemo plais aliuj. i estis simpla: iu, kun kiu rilati iam estas facile. i neniam rigardis iun de supre,adiris ion malveran. i montris sin tia, kia i estas, kaj i iam pretis helpi. i ategismani - pri tio neniu miris - sed i pensis pri la aliaj tiom, kiom pri si mem:iusemajne i disdonis dolaojn al la kunlernantoj. La lingvon i lernis rimarkinderapide, kaj kun la simpleco de natura instruisto i helpis iun kompreni la plejmalfacilajn aferojn. i iis bonvena helpanto al Gajtano, kiu pli kaj pli altlokis in ensia homklasado.

Leciono sekvis lecionon, monato monaton, is la kurso alvenis al la lastainstruhoro. Post kiam tiu finiis, Adela invitis iujn al sia hejmo, kiu troviis tujapude. Multegon bonan por mani kaj trinki i antae preparis: lastan lecionon onifestu, kaj festo ne estus festo sen la plezuro, kiun nur kunaj manado kaj trinkado

povas doni. La kursanoj estis ege kontentaj. Ridoj traflugis la ambron, kaj iujpartoprenis en la interparolo - en la lingvo internacia! - kun scivolo kaj intereso.

"Kial vi decidis lerni Esperanton?" demandis Eriko, la plej juna el la lernantoj.

Adela tuj respondis:

"ar estis la sola kurso, kiun mi povis eesti, rilate al tago kaj horo."

8


10/51

"Kion? u vi venis nur, ar la kurso okazas merkrede je la 18-a?"

"Jes, nur tial. Kaj ar i okazas en la apuda konstruao. Mi povas diri ion al vi: mitute ne sciis, kio estas Esperanto, anta la unua leciono. Mi e ne sciis, ke i estaslingvo."

"Sed kial, se vi nenion sciis pri i, vi volis sekvi kurson?"

"ar mi volis renkonti homojn. Mia problemo estas soleco, manko de amo.Komprenu min! Tuj kiam mi enamias al iu, tiu volas, ke mi maldikiu. Se la rilatofarias pli proksima, la alia komencas agi instrueme al mi. Li klarigas, kion mi manu,kaj kiel, a kiom mi sportu, kaj kial: por maldikii. Kelkfoje ili diras: por refariihoma. Kiel mi povus plu ami iun, kiu ne akceptas min? Iun, kiu vidas min nehoma?"

i ekploris. Nur la plorojn oni tiam adis, kaj la enerala senparoleco sentiismalfacile elportebla. Neniu sciis, kiel respondi al i. iuj dezirus montri sianamikecon, meti iom da dolo en in, helpi in retrovi pacon, sed ili ne vidis, kiel eblustion sukcese fari.

Kaj jen i rompis la malplaan situacion en maniero, kiun neniu atendis: i ekridis.Ion similan ili ofte vidis dum la kurso: i povas transiri de malfelio al felio en nurunu minuteto. La ege sonora rido igis iujn kunridi, e se neniu tre bone sciis, kial.Iom post iom, ia ridado transformiis al simpla rideto, dum i irkarigardis ilin, kaji rekomencis paroli:

"Estis bonega ideo sekvi i tiun kurson. Vi iuj rilatis al mi plejplej amike. Laproblemo pri vera amo plu daras, kompreneble, sed mi sentis, ke vi akceptas min tia,kia mi estas. Jam tio estas multego. Kaj pri la amproblemo mi nun havas esperon."

"u vere?" demandis junulino, kun nekaeblaj miro kaj scivolo.

"Jes, mi komencis esperi, kiam Gajtano parolis al ni pri la diversaj uzebloj de

Esperanto. u vi memoras, kiel li klarigis pri la tutmonda koresponda servo? Kiam mirevenis hejmen post tiu leciono, mi tuj skribis al i, kaj sendis mian peton dirante: mi

atus viran leter-amikon, kiu sentas en si la povon ami virinon ege grandan kaj dikan,plenan je plezuro kiam i manas, kaj tute ne pretan senii je tiu plezuro; nurakcepteblas viro, kiu neniam petos in maldikii."

"Kaj u iuj kontaktis vin?"

"Jes. Kiam mi seris similmetode nialande, mi neniam sukcesis. Sed ajnas, keeksterlandanoj havas alian manieron rigardi homan dikecon. Mi jam ricevis dekduon

da respondoj. Kelkaj ne estas uzindaj. Ekzemple skribis bulgaro, kiu tuj volas edziial mi, sed mi estas certa, ke tio estas por li nur maniero povi vivi i tie, sen problemo

pri restadpermeso. Mia personeco tute ne interesas lin. Alia estas knab-ama viro, al

9


11/51

kiu, pro kialoj al mi ne tre klaraj, surpapera edzeco ege utilus. Sed en diversaj leteroj

mi antasentis veran deziron rilati kun mi. Unu ediris, ke li tuj sentis en mia unualetero la brilon de mia personeco, kaj ke miaj pensoj pri la funkcio de manado en lavivo estis por li suno en vintra malbrila ielo. Haha! Eble mi ne tuj sukcesos ani

mian deziron en realon, sed mi havas esperon nun!"

*

Ses monatojn poste, Adela kunvenigis la kursanojn kaj prezentis al ili etan

maldikulon, kies okuloj brilis ame, iufoje, kiam li rigardis in, kio preskatuttempeokazis. Tiu alilandano aperis iom infaneca, sed kial tio gravus? Li videble estis ege

kontenta. i rilatis al li patrine, kun simila plejsupra kontenteco... Rigardi ilian felionestis kvazaricevi de la ielo donacon ame preparitan, tiom i brile radiis.

La sama disradiado de feliaj sentoj reokazis kelkajn semajnojn poste, kiamalvenis la tago de ilia geedzio. La internacia kunio de du esperanto-uzantoj estis latemo de multaj interparoloj en tiu urbeto, kie malofte okazis io speciala. La lokaj

gazetoj sukcesis transdoni la senton pri felio al sia legantaro, belvorte rakontante prila tuta afero kaj, kompreneble, pri la fakto, ke Adela trovis sian edzon dank'al

Esperanto. La artikolojn beligis fotoj pri la du, kies mirinde brilaj ridetoj plifortigis la

eneralan feli-senton.

*

Pasis jaro. Revenis la tempo de Esperanto-kurso por komencantoj. Preta komencila unuan lecionon, Gajtano eniris la lernejon, supreniris al la klasambro, malfermis la

pordon kaj... ekhaltis, pro troa miro. Dum tuta minuto li staris tie, povanta nek moviinek pensi. Ektimo kaptis lin. Li havis la senton, ke oni manas lin rigarde. Li estis lacelo de kvardek ege brilaj okuloj. Dudek dikulinoj lin atendis, esperplene.

Redonu al mi forprenitajn jarojn!

Mi jam sciis multon pri mi, multon malfacile akcepteblan. Ekzemple, mi sciis, ke

miaj gepatroj ne estas miaj gepatroj. Ili akceptis min kiel sian filinon, sed mi ne estas

ilia filino: ili adoptis min. Ili estas bonaj svisoj, sed mi naskiis kaj travivis la unuajnjarojn de mia vivo en Kolombio, en tiel malaminda irkaao, ke... Ne. Ne eblaspriskribi tion al vi, kiuj vivas en lando, kie ela hundoj aperas riaj. Esti malria estasnenio, rilate al tio, kion mi spertis. Malriulo estas homo, kiu havas malmulton. Mihavis malpli ol tion: mi estis senhava. Eta mi estis, kiam miaj nunaj gepatroj "aetis"

min. Jes, tiun vivoanon mi sentis kiel aeton fare de ili. Sed mi klare memoras, kiel

10


12/51

mi vivis antae. Ho jes, mi memoras. Ekzistas travivaoj, kiujn ne eblas forgesi. Sedpardonu, se mi preferas ne paroli pri tiu tempo. Nur pensi pri i min tro malojigas.

Mi scias krome, ke mia frato ne estas mia frato. Li venas el Bolivio. Oni lin

"vendis" al miaj gepatroj pli malpli samtempe. Videblis, ke ni havas la saman aon.Miaj gepatroj opiniis, ke tiel estos pli facile. Se ni samaas, ni ludos la samajn ludojn.

Neniu el ni estos sola: li ai iam havos kunludanton similan al i ali. Kaj kiam nivizitados lernejon, ni iros kune kaj sidos en la sama klaso. Tiel pensis la adoptaj

gepatroj: tiuj infanoj antae vivis, kiel dombestoj, kiujn oni forsendis morten for el ladomo, senfamilie, sen amo, en plenan solecon. Kunesti kun similulo helpos ilin pli

facile akcepti la novan vivon, kaj ili estos pli feliaj.

Kaj nun io disfalis.

Ne, ne. Ne pro mia frato. Li plu vivas kun ni. Kaj li ne starigas specialajnproblemojn. Li estas knabo, agas knabe, volas montri, ke li estas pli forta ol mi. Fakte

mi estas pli forta, sed al mi estas negrave, se li superas min. Mi do lasas lin superi en

ludoj. Tiam li vidas sin grandulo.Viro. Kiel ridindaj estas knaboj! Multon mi faras pli

bone ol li, sed tion mi ne montras. Se feliigas lin kredi sin supera, kial mi kontrau?Ne estas la mia intereso. Mi travivis tro da malfacilaoj en mia antaa vivo. Nun,kiam mi vivas en rieco - ese miaj gepatroj tion ne scias pri si - mi ne metu al mi plida malfacilaoj ol necesas. La vivo iaokaze jam estas sufie malsimpla.

Se ion kunrigardi, rilate al multaj knaboj, mia frato estas tute akceptebla. Mi ne

lasas lin frapi min forte. Nur iomete, por ke li kontentu. Inter ni do ne estas multajproblemoj. Iel, la vivo instruis al mi la arton pensi uste lamiaj interesoj. Mi scias,kiel paroli al li, kaj al patrino, kaj al patro. Kaj al la instruistino.

Ni estas en la tria klaso. Niaj samklasanoj aas enerale ok jarojn. Pablo kaj miestas, onidire, najaraj. Sed ni sentas nin bone kun ili. Ni ja vivis en plej timigaj lokoj,

jen en soleco apreska-soleco, jen meze de malbonuloj, kiajn vi ne povas bildigi alvi. Ese sidi la tutan tagon e libroj, skribiloj kaj papero ne estas vivo plej plezuriga,tamen, al la tiama libera vivo mi preferas la i-tiean iutagan restadon en la lernejo.Libereco ne estas libereco, se vi iam malsatas, soifas, timas, sentas vin malbone.

Sed nun, u mi povos reiri al tiu klaso? Nun, post kiam mia vivo dispeciis...

Ne temas pri la rilato kun miaj gepatroj. Ili estas tute akcepteblaj. Eameblaj. Mine povas diri, ke ili komprenas ion, sed tion oni ne atendu de plenkreskulo. Ili pensas

pri si: "Kiel bonaj ni estas, ke ni adoptis tiujn du geknabojn!" Ili eligis nin el

senflorejo por doni vivon al ni. Ili preskakredigus, ke nur dank'al ili la naturo belas.Jes ja, post nia antaa vivo, senflora kaj en-kore sensuna, la nuna montrias multrilatekolora, plej feliige. Tamen, ili estas iom ridindaj. Tiom videblas, ke ili atendas

dankemon! Bone, bone. Mi lernis agi la miaj interesoj, kaj mi donas al ili la

11


13/51

dankemon, kiun ili esperas ricevi. Ili do kontentas, kaj agas ankorapli ame-varme,pli doneme al mi. Kaj ankaal Pablo, mia frato, ese li montras sin malpli danka.

Komprenu bone: ni estas la infanoj, kiujn ili ne povis havi. Mi ne scias, u patrone havas ion viran, au al patrino io mankas. Negrave. Sed mi adis ilin diri tion alamikaj geedzoj, kiuj foje venis vespermani niahejme. Ili ne sciis, ke mi askultas. Nido estas la aeto, kiu rebonigas la malbelajn agojn de Sinjorino Naturo. Tial niavaloro estas nekalkulebla. Ni ekomencas iom simili ilin. Jaroj da kunvivado formaskomunecon, kiu finfine vidias. Al homoj, kiuj renkontas la tutan familion kune, nevenas la ideo, ke nin naskis foruloj. Tion la gepatroj alte atas: oni rigardas ilinnaskopovaj, kaj do senmankaj viro kaj virino. Dank'al ni ili rericevis sian tutecon.

Kompreneble, nun, tio anios. Nun, post kiam nin frapis tiu informo...

Jes, estas ege malfacile por mi, tiel malfacile, ke mi min demandas, kiel misukcesos plu vivi. Sed eble ankapor patro kaj patrino estas frapo nesuperebla. iujhomoj, kiuj kredis, ke ni estas iliaj gefiloj, nun scios la veron. Min igas malfelia

pensi, kiel senesperige estos por ili. Ilin mi ja amas. Pli malpli.

La afero komenciis jene. Ekdoloris la ventro. Poste sango venis. Unue patrinodiris, ke estas nenio. Sed i montris sin zorgoplena. Finfine ni iris al doktoro. Li diris:"Najara, u? Nialande, tio estus vere frue, sed se vi diras, ke i estas latinamerika..."Tiel parolis la infandoktoro. Sed la postan monaton, kiam la samo okazis, mia patrino

iris kun mi al virindoktorino. i simile respondis, sed i donis la adreson de tria

doktoro. Fakulo. Mi ne memoras, kiel oni nomas tiun fakon. Longa vorto por misensignifa. Io pri kresko, verajne.

Tiu plej faka fakulo rigardis min laiuj flankoj. Li faris provon pri tio kaj tio i.Li kalkulis, kiom mi grandas tiudirekte, kaj i-direkte, kaj alidirekte. Li rigardis, kioestas dika, kio maldika. Kaj kiom. Li faris al mia patrino multegajn demandojn. Li

kalkulis kaj rekalkulis. Kaj jen li iris:

- Ne estas eplej eta malcerto: i estas dekdujara.

Dekdujara! Mi! La vortoj de la doktoro falis sur min kiel mortiga frapo kaj turnis

miajn sentojn dise al iuj direktoj. io ene de mi ekestis malvarma. Mi sentis, ke oniprenis mian vivon, kaj sub mia rigardo tranis in al mil etaj pecoj. Mi ne plu estis lapersono, kiun mi konis. Mi ne plu estis mi.

Mia patrino estis ege malkontenta, ke li diris tion dum mi eestis. Mi adis indiri tion poste al patro. Sed kion fari? La diro estis dirita.

Kaj el mia vivo, el miaj ideoj pri mi, restis nenio. Mi estis iu alia.

12


14/51

Dekdujara! Sed se neniu rimarkis tion antae, u vi prezentas al vi, kion tiosignifas? Kiom malproksima mi estas, iurilate, de miaj samauloj! Ne mirige, ke miestas iom pli forta ol mia frato! Sed mi ne tre brilas lerneje. Pensu, al kio nin venigas

tiu rimarko: kian menson mi havas, kiel mi funkcias en la kapo, por ke pluraj etuloj

najaraj sukcesu pli bone ol dekdujara mi?

Mian aon oni neniam sciis. Mi estas trovita knabino. Mi scias nenion pri miajveraj gepatroj, nur, ke ili forlasis min. Mi ne malamas ilin. Eble, ili tion ne volis, sed

okazis io nesuperebla. Mi atus scii. Mi atus foje vojai tien kaj demandi. Sed miscias, ke mi neniam sukcesos. Neniu memoras, neniu zorgas. Kiel mi retrovus iun kun

kredebla informo, kiam ekzistas miloj da infanoj kiel Pablo kaj mi? Sed mi tiom atusvidi foton de mia vera patrino. Scii, kie kaj kiam mi naskiis. Povi legi mianhoroskopon, kiel iuj aliaj (mi havas naskidaton, sed mi scias, ke i ne estas vera, iestis elpensita nur por la paperoj ; oni ja ne povas vivi i tie sen naskidato). A, se ne

ion i, eble tamen sur kiu strato de kiu urbo oni komence trovis min...

Mi scias, kial mi lasas la pensojn devojii tiadirekte: ar mi ne povas preni surmin la veron. Akcepti in. Pensi pri i. Hierami estis sufie felia knabino, najara.Kaj mi nun devas porti dekdu jarojn da jam-vivo!

Kiu redonos la tri jarojn, kiujn en unu minuto oni deprenis de mi?

Ne moviu

Tiutempe ni vivis en Madagaskaro. Mi estis najara kaj Ivo, mia frato, du jarojn plijuna ol mi. Post somero en Svislando, e familianoj, ni ekflugis hejmen. Neniuhejmano aamiko venis kun ni. Okupiis pri ni iu stevardino.

Je la dua horo nokte la aviadilo alteriis en ibutio. Nia stevardino kuniris kun ni, enla flughaveno, is iu granda ejo kun multaj tabloj kaj seoj. i sidigis nin,duondormajn, e tablo, alport-is trinkaojn kaj diris: "Ne moviu de i tie, is mirevenos. Ne moviu!"

i parolis tre forte, eble ar i opiniis, ke, preskadormantaj, ni riskus ne kompreniin. i ripetis plurfoje tiujn samajn vortojn, antaol foriri.

La trinko baldaestis for, sed ne la atendo. iu minuto daris tre longe. Ni ne sentisdeziron interparoli aludi, kaj nenio speciala okazis tiuloke.

Fine tamen la esperataj vortoj sonis en la tuta flug-haveno: "La vojaantoj alAntananarivo per flugo AF 177 bonvolu tuj iri al elirpordo numero 3."

13


15/51

"Ni baldareforflugos," mi diris al Ivo. Responde, li senvorte ridetis.

La stevardino ajne malfruis, sed kion fari? Post plua iom longa atendado, en iujpartoj de la flughaveno adeblis nova latparolila anonco, plej plezurige por ni:"Lasta alparolo por la vojaantoj al Antananarivo. La vojaantoj de flugo AF 177

bonvolu tuj iri al pordo numero 3."

Krom ni, restis nur du personoj en la trinkejo. Ili ekstaris kaj iris for.

Nia soleco igis la lokon ege granda. Ni sentis nin tute etaj, perditaj en i.

"u ni devus ekiri?" demandis la frateto, time.

Ankami komencis timi, sed mi respondis:

"La stevardino diris: 'ne moviu, mi revenos por vi'. Verajne nur post la aliaj nieniros la aviadilon."

i tiun ni vidis. Tra la grandega fenestro la tuta deflugejo estis bone videbla.

La ne-veno de la stevardino igis min pli kaj pli zorgoplena. Ni ja vidis atobusonalveni, la vojaantojn eniri en in. Estis niaj kunuloj: plurajn ni rekonis.

La atobuso ekveturis. i malproksimiis, direkte al la aviadilo. Kun i foriris nia

ridetemo.

"Nur ni restas i tie, ni estas tute solaj," Ivo diris, post irkarigardo.

Tamen infano devas fari, kion plenkreskulo diris, u ne? La stevardino parolis kielefo, certa pri sia estreco. "Ne moviu!" estis iaj vortoj, tute klaraj: ni eble povismovii surloke, sed tute certe ne eltrinkejii.

Ni vidis la vojaantojn eliri el la atobuso, sekvi unu la alian sur la movebla tuparo,eniri la aviadilon. Ni rigardis per lare malfermitaj okuloj, demandoplenaj. La

aviadilaj pordoj fermiis, la movebla tuparo forlasis sian lokon, ekiris revene. Laaviadilo komencis movii antaen.

"Io estas neusta," Ivo diris plorete.

Mi sentis min malbone. Respondeca. Pli-aaj fratoj iam sentas sin respondecaj.Gepatroj ne sufie pensas, kiom malfacila, zorgiga, problemfara tiu sento derespondeco estas por ni etuloj, tiel senfortaj. Ankami emis plori, sed mi malvolismontri min plorema al la frateto. Kion li opinius pri mi? Kaj mia plorado nur

kreskigus lian timon.

14


16/51

Kaj jen mi ekpensis pri io grava: niaj pasportoj, niaj aferoj, io nia restis en la aviadilo,trans tiu nun fermita pordo. Kaptis min zorgego. Se ni devos tranokti i tie, eniajnamatajn ludilojn ni ne havos kun ni. Krome mi sciis, ke survoje al Antananarivo

aviadiloj alterias en ibution nur dufoje semajne. Tri tagojn do ni devos resti sen

mono, sen aliaj vestoj, sen io. e tiu penso mi eksentis min tute malvarma. Mi iissenviva, pala, sen povo pensi plu. Mi rigardis Ivon, kontenta, ke lia rigardo direktiasne al mi, sed al la transfenestra nokto. Ne plaus, se li rimarkus mian malesperon.

Kaj jen eniris la ejon flughavena oficisto. Kun granda miro li ekvidis nin.

"Kion vi faras i tie?" li demandis.

"Ni atendas. La stevardino, kiu zorgas pri ni, diris: ne moviu, mi revenos por vi."

"Kien do vi devas iri?"

"Al Madagaskaro."

"Madagaskaro! Sed la aviadilo..." Li rigardis trafenestre. Vidi lin sufiis. Ni nebezonis vortojn por kom-preni, kiel usta estis nia timo.

"Ne moviu!" ankali diris, antaol malaperi. Kial uste tiujn vortojn? Ili kunportiskun si nur ideojn de senelira situacio.

Du kontraaj bezonoj tenis nin kaptitaj. Por retrovi enan pacon, ni devis movii is laaviadilo, kiu flugigos nin hejmen. Sed por kontentigi la grandulojn ni devis ne movii.Samtempe senti du bezonojn kontraajn unu al la alia elprenas de infano la etajnfortojn, kiujn i havas.

Plua atendado. Envenis min ideo ege malvarmiga: u oni volas vendi nin? Mi sciis, keArabio ne malproksimas. Kaj mi foje adis, ke tie, kae, plu ekzistas sklaveco.

Mia frato rigardis min. Li kompreneble ne povis vidi miajn pensojn, sed li certe sentis

ilin, ar li rekomencis plori.

Mirinda estas la homa vidpovo. Ni rigardis unu la alian, do ne trans la fenestron. Kaj

tamen ni sammomente sentis, ke io tie transe okazas. Samtempe ni turnis la rigardon

al la deflugejo. Mir-indao! Ni vidis la aviadilon ekii senmova.

Nova espero replenigis nin. Sed kiam, post ne tro longe, revenis la oficisto, mi ektimis

re-foje. u li rediros: "Ne moviu" ?

Felie ne. Li eligis nur la tri vortojn, kiujn mi plej esperis adi: "Venu kun mi".

Finfine ni rajtis movii! Kiam ni eliris el la konstru-ao, frapis nin varmego. ibutiajnoktoj povas esti ege varmaj. Sed etiu varmo estis plaa: i signifis alhejmion.

15


17/51


18/51

Kiel vi sentas vin, post tiu longa foresto?"

Strange. Estas strange retrovi sin i tie. A eble la problemo estas uste, ke mi neretrovas min. Mi sentas, kvaza mi min serus, kaj ne sukcesus trovi. Parto de miajne restis tie. Mi ankorane povas kredi, ke mi ree estas en la hejmlando. Kiam oniestis longe for... Speciale en tia lando!"

Kia estas la vivo en Rusio?"

Kiel diri? Mankas la vortoj, kiujn oni bezonus por uste raporti. Mi ne komprenas,kiel la homoj tie sukcesas vivi, kaj tamen ili sukcesas. Sed io tiom kostas! Multajaoj simple ne estas haveblaj, ese oni havas monon. Fakte, kio plej timigas, tio estasla enerala sento pri malcerteco. Neniu scias, kio okazos morga..."

Ankai tie neniu scias pri la morgao."

Vi ne komprenas. Tie i, iu havas sufian certecon. Rigardu la homojn irka ni.Necesas seri por trovi iun videble zorgoplenan. En Novosibirsk estas la malo: iujhomoj, kiujn vi vidas, kvazadisradias zorgadon. Povus okazi io ajn. Enlanda milito,reveno de la iama enerala timego, atia malriio, ke plu vivi simple ne eblos. Nurnun ... Sed mi parolas, parolas, kaj vi ne askultas min. Silvinjo! Kio okazas? Kial viekstaris? u mia vojao ne interesas vin?"

Pardonu, Jako. Mia ekzorgo ne rilatas al vi. Mi nur... Sandro! Kie estas Sandro?"

Sandro, u...? Kiu...?"

La filo de mia fratino. Knabo trijara. Sandro! Sandro! Kie vi estas? Li ludis tuj apude.

Mi devis zorgi pri li, certigi, ke nenio malbona okazos. Kaj vi... Revidi vin estis tia

plezuro, ke mi forgesis mian devon... Sandro, kara! Revenu tuj, kie ajn vi estas!"

Silvinjo neklare duonvidas, ke la irkauloj pli kaj pli rigardas in, sed pri tio i nezorgas. Se okazis io al la etulo... Kiel i povis agi tiel senpense? Kiam ia fratinorevenos, kiel Silvinjo povos rigardi in? Kaj jen uste tiuminute la fratino alvenas,

kun lara, lara rideto! Kiel klarigi al i, ke Sandro malaperis?

Al patrinoj tiajn aferojn oni ne bezonas klarigi. Ili sentas. Ne tuj. Kiam i tiuproksimiis, lare ridetanta, i nur antaplezuris revidi la fileton. Sed nelonge daristiu anta- plezurado. Nun i komprenas, ke la knabon i ne tuj vidos. Okazis io. Timoekkaptas in.

Dum klarigas Silvinjo, la apuduloj askultas. Balda la demando transdonias dehomo al homo: "Malaperis eta knabo, trijara; u vi vidis lin?" Sed la respondo iufojeestas nea. Rapide la afero diskonias tra la tuta elagularo (e-lag-ul-aro). Postnelonge juna gardisto alvenas.

17


19/51

u mi komprenis uste? Mi adis, ke oni seras knabeton. u vi estas la patrino?"

Jes. Sandro, mia f..."

Li ne lasas in fini. "Kia li estas? Klarigu, por ke ni sciu, kion seri!" Li parolas forte,ne tre plae. Eble ankali timas.

Iom pli ol trijara. Tiom granda," i montras per la mano. "Flavan emizeton lisurhavas, kaj ..."

Nenion i povas plu diri. Tiel strange la gardisto ja ripetis: "Flava...", dum lia rigardoekajnis kaptita de la tuj apuda akvo. ia rigardo sekvas lian. En la lago, tute proksime,sed sub jam multe da akvo, io flava videblas, senmova.

Sandro!" La forto de la elparolo estas eksterordinara. Sentias, kvazatiu nomo nuntenus en si ian tutan vivon. Kiel i povos pluvivi, se tiu flava formo ... ? Io ege tranadisrompas ion en i.

Sed jam la gardisto naas en la lago, malsupren. Kiel longa ajnas la minuto, dum kiuli tie sube movas sin! Nun liaj manoj ektenas la flavaon. Rapidu, rapidu, junulo! Diruion, amane komprenigu: u estas...? La streio estas preskanetravivebla, dum iujatendas lian elakvion. Ha, finfine li elias. Li ekstaras. Kun, en la mano, ... plastaskatolo, bele flava.

Nur skatolo! Estis nur skatolo! iuj malstreias. Okazas en la patrino kvazagrandaliberio, kune kun multaj aliaj sentoj, kiuj turniadas, tien kaj reen, tien kaj tien i,

plej malklare: ekfelio, zorgo, sen-tim-io, reektimo, espero, io i movas iajnpensojn al tiom da malsamaj direktoj, ke i preskane plu scias, kie i estas kaj kiovere okazas al i.

Dankon!" i adas sin diri, kvazadank'al la gardisto la flavao estus io alia ol la filo."Felie...!"

Nur malrapide i retrovas iom da paco, sufie por deziri priparoli la aferon kun sia

fratino. "Kiom mi timis!" i komencas diri. "Se vi scius, Silvinjo..." Sed la fratino neplu apudestas.

Kien do malaperis Silvinjo?" i demandas irkae al neniu aparta, al iuj. Nur mirajrigardoj respondas al i.

La timo revenas, malhelpas klarpensi. i eksidas, ekploras. i ne havas la fortondemandi, seri plu, peti helpon. i bezonus senti viran manon amoplenan, sed ia edzoestas for, kaj ela juna gardisto foriris ien, lasante in sola kun la neportebla zorgego.i rigardas malproksimen, sen pensi pri io ajn, nenion vidante, kvazamalplenigita jeio viva. i estas en alia mondo, kie tempo ne plu ekzistas...

18


20/51

Kaj jen i elias el tiu stranga senviveco. i rimarkas, ke neniu restis sida; verajneiuj nun seras la knabon kun la flava emizo. Tiu penso helpas plu liberigi in el laena malpleno. Patrinaj sentoj rapide reenvenas kaj redonas povon agi. Anka iekstaras, kun forta decido, ke i seros, is i trovos lin. Sed kie komenci?

Eksentias ano irkae. Io okazas. u i vidas uste? u vere, kiel aperas al i, lahomoj komencas malstreii? Jes, videble multaj nun ridetas. Ili eksciis ion. Jen lastarantoj apartias, por lasi lokon al alvenantoj. Mire, dankosente i rigardas:

proksimias Silvinjo kaj Jako, kun meze, tenanta ilin mane, eta Sandro. Kiam tiu invidas, li ellasas la manojn de la du kunirantoj kaj kun rigardo feliplena eketas sin surin. "Patrino!"

Ni ie seris," la fratino klarigas, "sed trovis lin nenie e la lago, nek en la proksimaurboparto. Tiam ni pensis: ni informu la policon. Kiam ni alvenis en la apudan

policejon, Sandro estis tie, pace atendanta vin. Iom post iom ni komprenis, kio okazis.Dum mi parolis kun Jako, via filo decidis, ke li iros vin retrovi. Li komprenetis, ke

dum mi gardas lin, vi faras aetojn ne malproksime. Li eliris al la strato. Post kelkajminutoj, li ne plu sciis, kie li estas. Li komencis plori. Iu sinjoro demandis lin, kion li

faras tie, tute sola. Sandro klarigis, ke li volis iri al la patrino, sed ne scias, kien i iris,nek kie li mem estis antae... Li iris kun la sinjoro al la policejo, kaj tie policisto

parolis al li tiel amike, ke lia timo tute forlasis lin. Li pace atendis, is vi venos. Fakte,li vidis policistojn veni, foriri, paroli per radio; pli kaj pli li sentis, ke li trovi as enloko eksterordinara. Lia tuta sinteno, liaj demandoj kaj rimarkoj estigis kvazaamikecan ligon inter li kaj la tiea policisto. Li ja estas ege aminda uleto, u ne?"

Jes," konsentas Sandro, kiu stree askultis, kvazapor certii, ke i diros la veron."Tiel estis."

Multaj homoj staras irkae, rigardas amikkore la rekunion. La patrino tenas laknabeton tiel forte, ke oni preskatimus, ke i rompos lin. Tiom da amo elradias el i!iuj apuduloj ridetas, feliaj pro ia felio. Kaj baldala ridetoj farias epli laraj.Tiel decide, signifplene, gravhome ja sonas la vortoj de Sandro:

Kiam mi estos granda, mi estos policisto."

Gaja

Morga! Tereza plu ripetas al si, is, redirektante la penson laboren, i rimarkas,kun sento de teruro, ke i jam metis la monbileton en la kason. Kaj i forgesis, kia

bileto estis. u kvindekfranka ? u dudekfranka ? Tiel remeti bileton antaol doni la

reven-monon estas grava eraro. Tion oni devas plej zorgi ne fari. Jam pli ol dek jarojni laboras kasistine en i tiu supervendejo, kaj senmanke konas siajn devojn. Kaj sian

19


21/51

intereson. Sed i lasis la penson pri morga turni la atenton for, kaj nun i ne plumemoras, kian bileton la klientino donis al i.

...ok, dek," i diras, preskane adeble, dum i malrapide transdonas la reven-monon,provante flankrigardi la starantinon por legi el ties okuloj, u i devus doni plu. "... kajdek por fari dudek," i finas, pretigante sin al malkontenta reago.

Uf! Estis uste. "De nun mi plej zorge atentu," i diras al si, dum la klientino direktassin al la elirejo. "Similan bonancon mi ne havos dufoje."

Senlabora minuteto. Tiuj okazas sufie ofte, felie, irkala tria posttagmeze. Ankae Gaja, e la apuda kaso, staras neniu. Al tiu i sin turnas.

- u vi scias, kious okazis al mi?

- Ne. Kiel mi povus?

- Pro vi mi preskahavis malplaaon. Mi ne plu sciis, kian bileton...

- Pro mi, u? - Gaja interrompas, nekomprene.

- Jes, pro...

Alvenas alia klientino.

- Bonan tagon, sinjorino !

kaj, post multodira okulumo al Gaja, al kiu jam venas nova pagonto, i rekomencasludi per la klavoj. Diabla okupo! Neniam eblas klarigi ion isfine.

Tamen la situacio ne tro malbone prezentias hodia. Post minuto i denove sidassenfare. i turnas la rigardon al Gaja, kiu funkciigas sian kasklavaron kun rapidecomalofta e iu tiel nova en la laboro. Nur unu klientino nun tie staras, sed kun kiom daaetaoj! Amikiema virino, ajne. Novulino, nekonata. Gaja kaj i interanas

kelkajn parolojn. Ili ridas. Kiom da tempo ankora, is Tereza povos darigi lakomencitan rakonton?

- u vi fine bonvolos okupii pri miaj aetoj?

Malplae sonas la vortoj de la nekontentulo.

- Ho, pardonu, sinjoro, bonan tagon - i diras, samtempe pensante, ke ia saluto devusaperi pli natura. Diable! Necesos zorgi iom pli. Se ia atento plu iros ludi for, i tiutago malbone finios. Taktak-taktak. La kaso plu funkcias, sub la rapidaj movoj de

manoj kvazamainaj. i atentas la prezojn, la klavojn, tamen ia pensado samtemperee kaj ree revenadas al Gaja. Al Gaja, kiu morgaforiros.

20


22/51

Nur unu monaton i restis. Juna studentino, kiu deziris perlabori iom da mono porpagi al si vojaon al Greklando. "Kial i gravas al mi?" sin demandas Tereza, kiuiujare vidas novajn studentajn kasistojn a kasistinojn, kiuj estigas en i neniunapartan senton, dum tag-post-tage i sidas e tiu i sama kaso por fari la samajn

movojn, saluti la samajn personojn, kiuj aetas la samajn aojn, senfine...

i memoras, kiam Gaja unuafoje alvenis. Felia knabino, ridema. Tuj io aniis en lasupervendejo. Kun la aliaj kasistinoj ekzistis neniu kontakto. Ne malamo, felie!,ankane malamikeco, sed terura manko de interanoj. "Bonan matenon!" - "Bonanmatenon!", "is morga!" - "is revido!". Nenio pli. Kvazaili ne vivus, aili sentusnenion. Gaja alportis vere homan rilatadon, plenan je kunuleco. "Malsola!" Tereza

ekpensas, mirante pri la vorto, kiun i us nevole kunmetis. "Jes, ekde la alveno deGaja, finfine mi spertas i tie malsolecon." Rememore, i ridetas al si.

Fojfoje, iliaj paroloj flugas de unu al la alia super la pagantoj. Sed i preferas laminutojn, kiam neniu staras e-kase, kaj ili povas vere interani ideojn. Kio i estas

por Gaja? Verdire, i ne scias. Sed i sentas, ke la knabino atas in, atas la minutojnde kuna ridado, la plezuron konigi al la kunulino sian opinion pri tiu atiu klientino,siajn ideojn pri la estro, afaktojn pri sia vivo, pri la gefratoj. Dank'al Gaja i retrovis

perditan junecon, i sentis sin lerneja knabino, kiu partoprenas en kaa ridado, dum lainstruisto rigardas aliloken. Tiaj komunaj travivaoj naskas senton de kuneco, varmigeal la koro.

i rerigardas Gajan. Ne bela, sed kion signifas beleco? Ne la ekstero gravas, sed laeno. Tiu alta maldika Manjo, kiu sidas e la aliflanka kaso, havas rigardindan belecon.Sed tio ne helpas senti vin malpli sola. Eta Gaja, kun nenio rimarkinda en sia apero,

valoras dek Manjojn. Simpla, feliiga, plaa knabino. Bona. Jes, tiuj vortoj ustepriskribas la portempan kasistinon. Gaja alportis al la kas-loko novan aeron, pli

kamparan, pli sunan. Ian amindecon, antae netroveblan en i tiu monprenejo.

Mi preska ne konas in," Tereza diras al si. "Kiel eblas, ke mi sentas min tielmalfelia, ar morga i estos for? u tio estas amikeco? u en nur unu monatoamikeco povas naskii, kiam la rilato estas nenio pli ol interparoloj ree kaj ree

rompataj en la mezo?"

En la nuna posttagmeza horo, aetantoj ne tre multas. Jen foriras la kliento e la kasode Gaja. La knabino turnas sin al la kunulino, kiu, same, us liberiis de la lasta

pagantino.

- Bildigu al vi! Morga mi estos en Greklando ! - Gaja diras, kaj iajn okulojnplenigas ia grek-iela suno, feli-radie.

- Morga! - Tereza ripetas. Kaj i eksidas pli rekte por pli bone estri sin. En

supervendejo kasistinoj ja ne ploras.

21


23/51

La forto de rigardo

La lasta persono eliris el la trinkejo. Li certe ne povis adi, kion la du junulinoj diras,tro malproksime li sidis. Sed estis pli plae por Dora nun trovii sola kun sia amikino.Kiam oni parolas pri la plej malpublikaj partoj de sia vivo, oni sentas sin pli bone sen

homoj irkasi.

- Mi estas senforta, tio estas mia problemo - i diris.

Ne estis facile al Dora eligi tiujn vortojn. Pro ili i sentis sin malplivalora. i ja

preferus montri sin same forta, kiel iuj aliaj. Iom necerte i rigardis al Reino, laiama amikino. Felie, tiu montriis plej komprenema: io tre dola en ia manierorigardi havigis al Dora la forton paroli plu. Dora sentis egan bezonon klarigi ion,kion i travivas. Paroli al iu askultema faciligas la vivon. Oni iel transdonas lazorgon al la alia, oni ne plu estas sola por porti in.

- Senforta, u? Kion vi volas diri?

- Mi ne scias uzi mian volon, mian povon voli. Tion mi nomas mia malforteco. eferilate al Iljo. Li faras el mi, kion li volas. Kiom ofte mi antae diris al mi: "i-foje ne

plu. i-foje mi ne plu akceptos" ! Sed kiam li estas en mia hejmo kaj turnas al mi sianpetoplenan rigardon, tuj mia decidemo rompias, el i baldarestas plu nenio...

- Estas do facile: ne lasu lin veni en vian hejmon!

- Facile! Por vi eble estus, ne por mi. Kiam mi malfermas la pordon kaj ekvidas lin,

belulon, kiu staras antami kun demanda, peta rigardo, kaj amindule salutas min...,tiam io en mi farias kiel akvo, nekaptebla, jes tio estas la usta vorto, mi ne plu

povas rekapti min mem, jam min forportas lia beleco, lia maniero stari senvorte kiel

knabeto, kiun iuj foretis, kaj kiu bezonas amon.

- Sekve, vi enlasas lin.

- Mi ne povas agi alimaniere. Li ne bezonas diri unu vorton. Nur rigardi min. Li

rigardas min, kaj mi tenas la pordon malfermita, li eniras, li... li... Mi donas min al li.

Mi tion malatas, ese (mi diru la veron) al iu parto de mi tio ege plaas. Sed iam,poste, mi estas furioza kontra li kaj kontra mi mem. Ofte li klarigas, kiom libezonas monon, kaj mi diras "jes", dum mi volas "ne": mi ja scias, ke neniam li

redonos. Mi scias, ke li trinkaos, is li ne plu scios, kion li faras. Kiam li komencastiel trotrinki en mia hejmo, mi ektimas. Sed kiel mi povus malhelpi lin? Li estas tiom

pli forta ol mi!

22


24/51

- Se vi ne havus similajn trinkaojn hejme, li ne povus...

- Li alvenas kun io. Ali eliras, malaperas dum minuto, kaj revenas kun botelo. Kiamli tiel trinkis, li agas ae, nehome, memserve, sen eplej eta zorgo pri la bono de tiu,kun kiu li kunestas. Tiam mi farias por li ao, ne plu iu, sed io. Io, por la kontentiode tiu sinjoro, de tiu besto, kiu trovas plezuron en la fakto superforti, igi la alian

suferi... Mi estas senforta rilate al li. Sed liberigi sin je la propra malforto, kiel oni

povas?

- Diru, Dora, u vi amas lin?

- Kiel vi povas demandi tion, post tio, kion mi rakontis?

- Se vi ne amas lin, kial vi permesas...?

- Mi ne povas malpermesi. Mi devus malpermesi, ke li eniru. Mi devus diri "ne" al liaj

petoj pri mono, al lia deziro ludi per mia korpo. Sed mi ne trovas en mi la forton, mi

ne scias kial. Tamen, tute certe mi ne amas lin. Se mi lin amus, mi ne sentus min tiel

malbone, kiam mi enlasas lin, kiam li tenas min e si kun sia tuta grandega forto,kiam mi kuas apud li, kaj ege malplaas al mi la penso, ke jen refoje mi enlasis linkontramia deziro, sed ial sen povo diri "ne". Kaj kiam li trinkaas kaj farias aa,kaj mi sentas la furiozon en mi, sed ne povas vortigi in afari, kion i konsilas, tiammi scias kun plena certeco, ke mi tute ne amas lin. Vere, Reino, mi ne komprenasmin mem. Mi ne scias, kiel elturni min el tiu situacio.

- Askultu, Dora, mi konas iun, kiu eble povus helpi vin.

- Kiel eblus? La sola helpo estus, ke li reveturu al sia naskilando, al sia Rusio, kiesmankon li tiel sufere sentas, se kredi lin.

- Tamen, kial vi ne irus al tiu virino, pri kiu mi pensas? Mi adis pri plej malfacilajproblemoj, el kiuj i liberigis homojn.

- Kiel i faras?

- Mi ne scias uste. i faras ion al la eno de la persono.

- Al la eno, u? Kion tio signifas?

- Mi ne scias, i laboras super la nevidebla parto de vi, la nekorpa eno, kie naskiaspensoj kaj sentoj, kie vi sentas vin plej vere vi mem. Mi ne komprenas la aferon. Mi

scias nur, ke pluraj el miaj amikoj iris al i kun diversaj problemoj rilataj al la propraagmaniero, a al nepovo agi pri tio a tio alia, kaj i ilin liberigis. ia nomo estasIrma.

*

23


25/51

Dora irkarigardis. io en la ambro estis plej ordinara. Kaj anka la mezaulino,kiu akceptis in, prezentis en si nenion rimarkindan. Tiu troa ordinareco naskis enDora senton de elaltio: i atendis ion alian, ion supernaturan, ion, kio mirigus, kajvivigus esperon. El tiuj altaj esperoj i nun falis al senbrila iutageco.

- Ha! Vin sendis al mi Reino! Bona knabino, mi adis. Persone mi ne konas in, nineniam vidis unu la alian, sed mi konas plurajn el iaj geamikoj, kaj iuj parolas pri itute bele. Kion mi povas fari por vi?

- Se diri la veron, mi ne kredas, ke vi povos helpi min. Temas pri viro, rusa muzikisto,

al kiu mi ne sukcesas kontrastari, ekiam li volas fari aferojn, kiujn mi ene de mimalakceptas, sed...

- Ene de vi! Jen, ion similan mi atendis. Mia fako estas uste tio, kio estas ene, plej

ene de la homoj. Mi rigardas tien, en la nevideblon, mi vidas, kio malbone funkcias,kaj mi rebonigas la aferon. Nemultaj homoj povas vidi kiel mi ene de la eno de homo,

sed mi ricevis de la ielo tiun donon.

Dora rigardis in nekredeme. i ne havis klaran ideon pri tio, kion i atendis, sed iantavidis ion alian, virinon kun videble superhomaj povoj a, male, iun tute simplehoman, sed kiu estus scienca fakulino pri homa agado. Eble i esperis vidi iunspecialan ilon, kiu pensigus pri transmondaj metodoj a pri alta scienco. Sed i tietroviis nenio speciala. Kiel tia persono povus helpi? Tamen, Dora plu klarigis pri Iljo,

pri lia emo trinki tro multe da vodko kaj pri sia nepovo diri "ne" al li. Fine i

demandis, iom zorge:

- Kiom mi devos pagi?

- Nenion. Mi helpas al la homoj por utili al ili, ne por ricevi monon. Mia edzo mortis,

lasis al mi, ne riegon, sed sufie por vivi. Vi scias, kiam oni estas felia, oni nebezonas havaojn por senti sin bone, kaj nur iomete mani sufias por teni sin sana.

Kiel dirite, komence Dora miris pri nenio en i tiu plej ordinara loko, krom pri iaordinareco. Sed pli kaj pli nun i sentis miron, tamen sen scii uste pri kio. u io en lasinjorino? Jes. Kaj io en la ambro. ajnis, ke tiuj tute ordinaraj aferoj kais en si ianspecialan vivon. Kaj same s-ino Irma; i ajnis plej simila al iuj samaaj neriajvirinoj, sed post iom da tempo oni sentis, ke tio estas nur ajno. El i io radiis, io netuj sentebla, sed pli kaj pli klara nun, dum la du sidis tie en longaj senvortaj minutoj.

"Paco," diris al si Dora: i fine sukcesis vortigi la neklaran senton, kiu iom post iomplenigis in. "i tiun lokon markas paco, kian oni malofte trovas niamonde." Kaj postkiam ia penso pri tio iis tute klara, in kaptis sento de mirinda kontenteco, tiel plaa,verdire, ke unuafoje en sia vivo i sentis sin proksima al plena felio.

- Necesos, ke vi kuu - diris la sinjorino.

24


26/51

i montris al Dora sofon, sur kiun la junulino ekkuis.

- Bonvolu fermi la okulojn - i diris preskane adeble.

Dora fermis ilin. i miris pri sia akceptemo: i ne kontradiras, nenion demandas, lasinjorino diras ion, kaj tion i faras. Ial, tiu farmaniero rilatis al la enerala pacairkaao. "Al persono, kiu disradias tian pacon, oni povas nur jesi", i diris al si. Sedtuj sekvis alia penso: "u mia efa problemo en la vivo ne kuas uste en tio, ke mi ne

povas respondi al homo alimaniere ol jese? Se tiel, u estas bone pliafoje lasi iun aliandirekti, kion mi faru?" La demando, tamen, malaperis same rapide, kiel i vortiis.Estis pli plae ne pripensi, nur lasi la pacosenton plenigi in tute.

Kaj jen i sentis etan movon: s-ino Irma verajne metis sian manon, asiajn manojn,super in, tiel ke moviis iom da aero, senteble. Dora sin demandis, kio okazas, sed i

ne malfermis la okulojn. i povus, sed, sen kompreni kial, i ne deziris; estis multe plifacile teni la okulojn fermitaj. Nun eksonis vortoj, ege malrapidaj: la mezaulinoparolis en tre paca, dola maniero. Kiel bona patrino. Tiu parolado estis preskakanta,i similis al la kantetoj, kiujn oni adigas al malgrandaj infanetoj por ilin dormigi.Dora pli malpli dormetis, sed samtempe adis:

- Faru nenion, nur lasu miajn vortojn porti vin, kiel patrino portas infaneton, lasu ilin

eniri en vin kaj venigi vin al duondormo. Sentu, kiel plaa i tiu paco estas. Vi sentasvin bone, u ne?, pli kaj pli bone. Ne gravas, se vi endormios. Miaj paroloj agos, ese vi ne askultos ilin. Lasu bildojn formii en vi. Jen, mi parolas, vi adas sen vere

askulti, vi duondormas pli kaj pli, kaj baldabildoj aperos, responde al miaj vortoj.Kaj dum mi parolas kaj lasas vin ii kiel eta infano, kiu sentas kun granda plezuro, ke

patrino in amas, dume mi movas la manojn super vi, kaj mi metas ilin sur viannevideblan korpon, kaj al tiu mi transdonas la forton, kiun mi ricevas el la ielo. Jes,

jes, vi havas ne nur la korpon, kiun vi vidas. iu el ni havas aliajn, nevideblajnkorpojn, pri kiuj scienco ne parolas, sed kiuj gravas, por ke oni sentu sin bone...

Dum i tiel parolis, Dora sentis, ke io en i respondas al la vortoj kaj al la manmovojde s-ino Irma, io, kio ne dependas de ia volo, sed kio ajne estas alia vivo en i, kiuni ne konis. Nekompreneble. E nevortigeble. Iel, i disduiis. Parto de i trovis laagadon de s-ino Irma vere stranga, kaj plu havis sian iaman manieron pensi, siajnopiniojn, sian emon malakcepti la tutan situacion, rigardi in ridinda kaj eble emalutila, sed en dua parto de si i sentis sin infaneto: tie okazis aferoj, super kiuj ihavis neniun povon, kaj kiujn la unua parto rimarkis kun intereso, sed sen povi fari

ion pri ili. Felie, la sentoj en tiu infana parto estis tre plaaj. i estis tute certa, ke els-ino Irma povas veni nur bono, ese i samtempe sciis, ke i ne vere konas in, kajke i havas neniun kialon por kredi je ia plena boneco.

- Bildigu vin mem al vi - s-ino Irma diris. - Lasu la okulojn fermitaj kaj enpense

formu bildojn, kiel bildojn de filmo. Vidu vin en via loejo. Memoru in, prezentu in

25


27/51

al vi pense. Rigardu per la penso vian loejon, kaj nun pli speciale ian eksteranpordon. Dum mi parolas, la bildo formias, tute certe. u jes ?

- Jes - respondis Dora duondorme.

- Bone. Vi vidas in pli kaj pli klare, u ne? Kaj nun jen iu venas. Vi iras malfermi lapordon. Estas Iljo. Kiel bela li estas! Forta, alta, lara. Krome, oni ne povas vidi linsen pensi pri la muziko, kiun li ludas, mirinde bele. Vidu, kiel li ridetas al vi, per bela,

kortua, sed senfelia rideto. Samtempe li elmetas rigardon de perdita knabo, kiubezonas vian helpon. Sentu, kiel vi pretas respondi al i... u vi tion sentas ?

- Ho jes, tia mi estas.

- Nu, dormetu plu. Travivu la filmon ene de vi. Mi plu parolos, Kaj miaj vortoj plu

helpos, ke la bildoj aperu en vi unu post la alia, kiel en filmo aen sono.

*

Dum minuto nun s-ino Irma restas senparola; senteblas, ke i plu movas la manojnsuper la kua korpo. Kiam i reparolas, ia maniero estas tute alia. Kie antae estisdoleco, tie nun granda forto adias. i parolas, kiel iu kun superaj povoj. Kiel efo.

- Nun mi transdonas al vi mian forton. Sentu, ke la forto envenas vin, plenigas vin.

Tra miaj manoj super vi, i transiras al via persono, al via tuta estao. Vin eniras forto,

kiun mi ricevas de tre alte, de lokoj, pri kiuj vi ene scias, ke ili ekzistas, trans niamondo. Tiun forton mi transdonas al vi. Kaj dank'al i vi reagos malsame. Vidu, lafilmo rekomencias.

*

Dora sentas sin strange. Certe io aniis en ia personeco. i restis si mem, sed iestas malsama, pli forta, nekredeble pli forta. A pli uste, i ne aniis, i nurrenkontis en si ion, kio iam tie haveblis, sed kion i ne konis, kaj ne sciis uzi : forton.

- Nun vi sentas, ke vi povas diri: ne. Tiu reago venas tute nature. Vi rigardas Iljon, vitrovas lin bela, amikiema, helpinda. Vi adas lian peton. Vi scias, kiel mirinde belesonas lia muziko. Vi vidas ion i. Sed samtempe vi vidas, ke Iljo estas iu sinservema,kaptema, kaj ankavinemulo, vodkemulo, kiun trotrinkado transformas al bestao. Vividas, ke li pensas nur pri si, pri sia plezuro, kaj ne pri tio, kion li faras al la aliaj, efeal vi. io i farias pli kaj pli klara. Farias tute certe, ke vi povas nur diri : ne. Nun,kun forto kiel eble plej granda, diru "ne" al li.

- Ne! - Dora diras kun fortega decidemo.

- Bone. Jes, vi diras "ne" al li. Vi komencas fermi la pordon. Li turnas al vi okulojn

petegajn, li provas igi vin agi liaserve. Sed vi scias, ke el tio sekvus nur malbono. Vi

26


28/51

decidis, ke vi agos por via bono kaj por lia bono, neniam plu por io aa. Kaj tiosignifas: ne enlasi lin. Enlasi lin estas malbone por vi, sed ankapor li. Vi do fermasla pordon. Vi fermas in tiel rapide, ke li ne havas la tempon reagi. Li miras (vi povasvidi lin, kvankam li staras trans la pordo ; estas ja kiel en filmo, a en sono). Li

adigas sin, li eligas tutan riveron da parolaoj, li frapas la pordon, forte, ankorapliforte, furioza kontravi. Vi vin demandas, u li rompos in. Vi ektimas, sed tuj posteokazas io mirinda: vi sentas, ke la timo rapide malaperas for. Nun vi estas tute paca

ene. Vi komprenas, ke estas nature por li tiel agi - vi vidas lin infano, kiu ne akceptas,

ke oni kontrau lian volon - sed vi sentas vin granda, rilate al tiu eta-eta infano. Videcidis, ke vi ne enlasos lin, kaj kion vi decidis, tion vi faras. Vi sentas vin forta, pli

kaj pli forta, pli forta ol tiu trotrinkulo, ol tiu knabeto kun la petegaj okuloj, ol tiu ulo

iam ema trouzi bonvolemon amikan... u forta li estas? Ne vere. Jam superfortas linbotelo da vodko! Lia forto estas nur ajna. Granda korpo, eble, sed en i nur malfortainfano. Pensu pri viaj okuloj. Sentu la lokon super via nazo, inter la okuloj, sed iom

pli supre. Diru al vi, ke la forto venas el la plejprofundo de vi kaj supreniras is tie.Sentu tiun movon de la forto is la okuloj. u vi sentas in?

- Eble. Mi ne scias. Iomete.

- Ne gravas, se vi ne sentas in klare. Sufias, ke vi bildigu al vi la movon. Vian tutanvolon vi povas meti en la okulojn, a, pli bone, inter ilin, iom pli alte. Tiam virimarkos jenon: li estas pli malforta ol via rigardo...

Dum la sinjorino parolas, Dora travivas la okazaojn. i scias, ke ne envere i vidaskaj adas. Sed, iamaniere, ene de si, i vidas la fermitan pordon, i adas la furiozajnvortojn de Iljo, lian manon, kiu frapas kun granda forto la pordon, kaj tiun resonigas.

Kaj i sentas, ke ia timo malaperas, ke envenas paco, ke stranga sento pri forto nunenloas tie, kie timo kaj troa jesdiremo antanelonge vivis. i ekpensas - neniam tiu

penso aperis en i antae - ke se la najbaroj malkontentos, ili furiozos kontraIljo, nekontra i. i sentas, ke ia rigardo sukcese superfortos lin. Tiu sento plenigas in,dum la enpensa filmo finias.

Sekvas longeta senparola tempo, dum kiu Dora plezuras pri sia ena paco. Mirinde

plaa sento, kian i neniam spertis antae: ia plena certeco, ke nenio malbona povusokazi al i.

- Nun preparu vin iom post iom eliri el la duondormo - diras s-ino Irma. - Kiam vi

sentos vin preta, vi malfermos la okulojn, sed ni havas tempon, estas neniu kialo por

rapidi. El la malsupraj dormregionoj revenu supren. El la plej ena mondo revenu en la

eksteran. Sentu vian korpon. Sentu, ke i ree povas movi sin. Vi deziris resti senmova,u ne? Estis granda plezuro ne movii. Sed nun la deziro anias: vi deziras ree movivin. Enpense diru: unu, du, tri, kvar kaj tiel plu is dek, malrapide, je la rapideco, kiu

plaas al vi, kaj kiam vi diros "dek", malfermu la okulojn. Vi miros, kiel bone vi

sentas vin.

27


29/51

Dora faras, kiel diris s-ino Irma. i malfermas la okulojn, movas sin iomete. Tiel ieliras el la duondormo. Sur la sofo i nun sidas, vid-al-vide de la pli aa virino.

- Kiel vi sentas vin? - i-lasta demandas.

- Mirinde. Mi ne kredis, ke eblas senti sin tiel bone. Mi preska povus sukcesekontrastari Iljon.

- uste vi uzas la vorton "preska". Necesos, ke ni rekomencu eble dekfoje, por ke viestu nemovebla en via volo kaj por ke viaj decidoj transformiu en faktojn. u viakceptas, ke ni revidu unu la alian kaj plu laboru por plifortigi vin? Je kiuj tago kaj

horo vi povos reveni?

*

Jam la saman vesperon Iljo ree staris e la pordo. Kontrasia volo, i enlasis lin. Kieliufoje antae, i sentis sin senpova rilate al li. Rimarki tion kazis elaltion. Ie en i

ja brilis espero, ke i-foje, post la interveno de s-ino Irma, i sukcesos diri "ne".

io rekomenciis, kiel antae. Monon li volis, kaj gekunion. Kaj i jesis. Dum likuis sur i, i sentis la iufojan strangan kunecon de plezuro kaj malplao, de karulaligiteco kun malamo foretema; refoje i pensis: "Kiel malsimpla mi estas! Mi nekomprenas min". Kaj tuj poste sekvis la penso: "Nenio aniis". Tiu rimarko,maldola, senigis in je espero. Tial ege in mirigis liaj vortoj:

- Kio okazis? Vi ne estas la sama!

Estis tiel neatendite, ke i restis longe sen respondi.

- Nenio speciala - i fine diris, kaj stranga felieto envenis en in. uste kiam i pensis,ke io restis senesperige sama, uste tiam li rimarkis anon en i.

i aldonis:

- Kion vi volas diri? Kio aniis?

- Mi ne scias. Mi ne povas klarigi. Vi ne reagas same. Vi estas pli... Mi ne trovas la

vorton. Mi ne komprenas, kio aniis, sed vi... vi estas malpli mia. Tio kazas en mistrangan senton. Parto de mi kontentas pri la ano, kaj parto de mi furiozas. Mi sentisanon, sed klarigi uste, kie i kuas, tio estus super miaj nunaj fortoj. Ba! Ne utilas

paroli pri aferoj nedireblaj. Mi bezonas trinki. Botelon da revivigilo mi plezure

malplenigos nun.

Li ekstaris kaj iris kuirejen.

28


30/51

Kiel preskaiufoje, li tro trinkis, kaj, kompreneble, ne akvon. Kiel preskaiufoje, litiam parolais, uzis pri Dora, suferige, plej malaltigajn vortojn. Sed nur komence.Post iom da tempo, i sentis la forton ekkreski en i. i strange sentis, ke i iel povasvenigi in de ie malsupre al siaj okuloj, aal loko inter la okuloj, iom super tiuj. Tuj

kiam li provis bestae agi, i rigardis lin kun speciala brilo en la okuloj. e iu tiaprovo lia, ia rigardo direktiis al li, signifplene, volplene. Tiuj rigardoj igis linsenpova. Estis rigardoj subigaj, rigardoj de efo al subulo. Ili devigis lin farii plihoma, ol li deziris. La anon en sia rigardmaniero i bone sentis, kaj i plezurerimarkis la sekvojn. Ankaen ia maniero paroli nova forto nun adeblis.

"u la strangaj faroj de s-ino Irma tamen utilus?" i demandis sin, kiam li estis for.

*

- Tiuj estas bonaj novaoj! - diris la mezaulino. - Pri tio, kio okazis, mi tute ne miras,sed mi opiniis, ke la ano venos pli malfrue. Post nur unufoja laboro, tio estasmirinda. Nun ni rekomencu. Ni plifortigu vian volon. Bonvolu ekkui sur la sofon kajnenion plu rigardi, krom la ena filmo, la kvaza-sono, kiun miaj vortoj aperigos envi.

Dora kuis sursofe, fermis la okulojn, falis en dormeton, dum la iom kanta paroladode la sinjorino vivigis en i sentojn kaj bildojn, kiuj iel anis iajn ideojn pri si.

Unufoje iusemajne i iris al tiu stranga renkontio. La sento de ena paco iis de fojo

al fojo pli klara kaj plaa. Kaj ankala sento pri ena forto. ia decidemo, ia volo, iapovo transiri de deziro al decido kaj de decido al fakta agado videble kreskis pli kaj

pli. Kaj pli kaj pli i komprenis, ke la forto de Iljo estas nur ajna, ke li ne havas veranpovon voli, ke, dum ekstere li aperas vira, li estas, ene, nur infano, al kiu sufias dirikun forto, kion oni volas, por ke tion li faru, se la propran volforton oni scias meti en

sian rigardon.

*

- Mi ne enlasos vin - i diris al Iljo. i-foje, i sentis, ke i vere havas la fortonkontrastari lin.

Sed liaj okuloj montriis akvaj, lia rigardo pli petema ol la aliajn fojojn, lia sinteno deperdita knabeto pli sentomova.

- Nur lasu min dormi i tie - li petegis. - Mi estas foretita el mia loejo. Mi agis tielae, post kiam mi trinkis, ke oni ne plu lasas min vivi tie. Mi ne plu havas loejon. Duatri noktojn, mi petas, nur du, tri noktojn e vi, is mi trovos vivlokon! Mia situacioestas senespera! Al kiu mi povus turni min?

29


31/51

i sentas, ke iaj antadecidoj disfalas. Li iam havis apartan povon devigi in doni,kion li deziras, kaj hodia tiu povo ajne dekobliis. Tamen... u li nur uzis sianordinaran povon super i, au i-foje lia situacio estas multe, multe pli malfelia?Estas fakto, ke lia sinteno malsamas: liaj paroloj hodia sonas pli veraj. Videble, li

trovias e la fino de siaj ebloj. Pri tio oni ne miru. La vojo, kiun li elektis, ja povisfaligi lin nur tien: en vivon senmonan, senlaboran, sen plua espero.

ia donemo superas : i enlasas lin.

Li eniras, sidfalas sur seon. Eble unuafoje en liaj okuloj i legas veran suferon.Kunsento pri tiu sufero in kaptas. Sed samtempe i scias, ke i ne akceptos fari ion,kion li petos. Nun i sentas sin vere forta.

- Mi konsentas, ke vi dormu i tie kaj restu du atri tagojn. Sed vi faros, kion mi diros

al vi. Vi ne trinkos vinon avodkon. Dum la manoj trinkeblos nur akvo. Vi kuossola kaj ne venos en mian dormoambron. Vi ne uzos parolaojn, epor klarigi pri viasituacio. Tiu povas esti tre malfelia, tamen vi povas priskribi in per ordinaraj vortoj.Se vi agos kiel aulo, mi tuj sendos vin for, kaj neniam plu vi revenos. Kio estas aaagado, kaj kio ne, tion decidos mi, kaj nur mi. Mi ne akceptos kontraopinion de vi.Se vi estas preta agi, kiel mi diris, vi povas resti, sed nur se tiel. u vi konsentas?

Iljo rigardas in longe.

- Vi vere aniis! - li mire diras. - Mi akceptas. Kion mi povus fari?

- Komprenu, ke kion mi diris, tion mi faros! - i diras kun decidemo tute neordinaraen i.

- Jes, tion mi sentas - li respondas. Io en ia rigardo, io nova, timigas lin nun.

Dum i preparas manon, li rakontas pri sia situacio, sen uzi e unu vortaon. Kajdum ili manas, li preskane parolas. Li de tempo al tempo levas la okulojn al i, kajrekomencas mani senvorte. Li trinkas nur akvon, kaj poste petas nenion alian. Tuj

post la mano li iras al la kroma dormoambro, kaj el i neniu sono adias. Dora

travivas preska senzorgan vesperon. Ek de kiam i ekkonis lin, estas la unua pacavespero, kiun ili spertas samloeje.

*

La postan matenon, kiel iutage, Dora iris labori. Iljo restis sola en la loejo. Sola, sedkun botelo da vino, kiun i antae ricevis de geamikoj, kaj lasis en la kuirejo.

Kiam post la labortago i revenis hejmen, Iljo estis for, kaj la botelo malplena. Laglaso, malpura, staris sur la kuireja tablo.

- Li ene havis la ideon in purigi - i pensis, furioza.

30


32/51

i konis lin sufie por scii, ke epost tia aa agado, li provos reakceptigi sin. u nejam delonge li agis ae al i, kaj iam i lin bonvenigis? Ke li trinkis la vinon, tiomontras, ke li ne komprenis, kiel grave i aniis. i antavidis uste : vespere li

prezentis sin e la pordo.

- Estas senutile - i diris, eantaol li havis la tempon eligi vorton. - Mi lasis al vieblon rebonigi la bildon, kiun mi havis pri vi. Mi akceptis vian peton, ar vi ajnisvere helpinda. Sed estis klare, ke vintrinkadon mi ne akceptos. Vi sciis, ke i estasmalpermesita. Kaj tamen vi malplenigis tutan botelon.

- Askultu, mi estis tiel malfelia, senhelpa. Mi ne povis deteni min. Sed mi repagosal vi la botelon. Mi certigas, ke de nun...

- Ne perdu vian tempon kun malveraj certigoj. La kosto de botelo tute ne gravas. Sed

mi lasis al vi okazon montri vin akceptebla. Vi ne uzis la okazon. Estas finite. Neniamrevenu.

- Kiel vi povas esti tiel senkora? u vi ne komprenas, ke mi ne plu havas laboron? Lamuzikistaro, kun kiu mi ludis, foretis min. La lodonanto, kiu havigis al mi ambron,sendis min for. Kion mi faru? Mi ne havas lokon por dormi.

- Tio estas via problemo, ne mia. Lernu prizorgi vin, superi vian trinkemon, mi ne

scias, kion vi faru, vi de nun staras ekster mia vivo. Ne pro mi: mi havis la

malfortecon akcepti vin lastfoje kontra ia sana pensado. Sed la okazon, kiun mi

lasis, vi ne sukcesis bon-uzi. Via vivo estas via, ne mia, faru el i, kion vi volas. Tione interesas min.

Kaj kun nemovebla decido, i fermas la pordon.

*

Tri monatojn poste

"Botelo da vino, u? Kiel strange! Kiu do sendas botelon da vino al mi? Ha, en la

irkapapero enestas ankaletero!"

Kara Dora!

Kiam vi malakceptis min en tiu tago, post kiam mi trinkis vian vinon, mi furiozis

kontravi, sed mia furiozo estis senforta, tiel senespera estis mia situacio. Anstatafrapi kaj vortai, mi do simple foriris. Mi ne rakontos, kien, kaj ankane, kion mifaris poste. Mi nur volas redoni similan botelon. Kaj danki vin. Se vi tiam akceptus

min viahejmen, mi certe ne elius el miamortovivo. Mi certe ankorane tute eliis.Sed espero revenis. Mi ekrilatis kun la grupo "Sennomaj trotrinkuloj". u vi adis prii? Estas homoj, kiuj suferas pro la sama problemo kiel mi, kaj kiuj helpas unu la

31


33/51

alian, kaj kunvenas por priparoli la aferon. Kiam oni parolas kun homfratoj, kiuj

spertis la samon, oni sentas sin multe pli bone, kaj espero revenas.

Dank'alilia subteno, is nun mi sukcesis vivi sen vodko, vino kaj similaj trinkaoj.Nekredeble, sed vere. Se mi sentas emon, mi telefonas al membro de la grupo, kaj ili

parolas tiel amike kaj signife, ke ili sukcesas min forturni. Tion ni faras unu por la

alia. u mi sukcesos longe elteni? Mi ne scias. Sed jam estas belege, ke realflugisespero, kaj ke mi ne plu estas sola.

Mi ree trovis etan laboron, nur tre partatempan, sed estas pli bone ol nenio. Tri

vesperojn semajne mi muzikas en trinksalono, kie mi sukcesas ne trinki bestigaojn,u ne mirinde?

Mi estis malbonulao por vi. Mi petas vian pardonon, sed mi tre bone komprenos, se

vi ne povos in doni. Kiel mi agis rilate al vi, tio estas nepardonebla. Sciu, ke tion miscias, kaj akceptas.

Mi tamen volas danki vin. En via rigardo estis la forto de efo, mi emus diri: la fortode la patro, kiun mi neniam havis, kaj pro kies manko, eble, mi ne sukcesis bone

direkti mian vivon. Sen via nemovebla forto, tiun vesperon, mi eble jam ne plu vivus.

Ami vivus vivon nehoman, epli nehoman ol antae. Dankegon do! Sanu kaj feliu!Estus troe, ke mi petu vinpensi pri mi, mi tion ne indas. Sed se tamen vi bonvolus de

tempo al tempo havi pri mi penseton, tio helpus min. Homo bezonas kredi, ke li ne

estas forgesita. Dankon refoje, kaj is - eble - amika revido!

Iljo

*

Iljo rigardis kaj rerigardis la papereton.

"Kia stranga knabino! i ne reagas al mia letero, i ne parolas pri pardono, i nestarigas demandojn pri mia senpatra infaneco, i ne diras, ke i pensos pri mi, i ankaskribas pri mi nenion malbelan a malaman, kiel estus nature. Nur kelkajn

nekompreneblajn vortojn:

S-ino Irma Belamano, Kolombostrato 12 B, loejo n-ro 23. Diru mian nomon kajrakontu ional i.

"Irma Belamano, u vere? Tiun nomon mi jam adis, sed kie? Ha jes, en la grupo!Estas la virino, kiu plej amike aliris min, kiam mi iris tien unuafoje, kaj kiu diris: 'Mi

estas membro de la Sennomaj Trotrinkuloj, sed mi ne estas sennoma. Mia nomo estas

Irma Belamano. Mi sentus min pli uste hejme en grupo nomita SenmonajTrotrinkuloj, haha!' Jes, estas i! Mi klare memoras nun: mezaa virino, ege patrineca,

32


34/51

kiu rakontis antadu semajnoj, kiel malfacile estas por i trovi la forton diri "ne" albotelo... Kial do Dora volas, ke mi vizitu in?"

Ismet

Mi rigardis al ili, kaj min plenigis sento de granda felio. Dudek geknaboj dekunujaraj,iu kun kapo direktita al sia skribao. Preskaneniu sono adiis en la klasambro:klare, iu pensis nur pri sia laboro. Kial tiu felio? Estas malfacile diri. Eble la klarigavorto estus amo. Mi amis ilin. Tiun i klason mi aparte atis ek de la unua tago.

La vivo de instruisto ege anias de jaro al jaro. Estas jaroj malbonaj, mezbonaj,bonaj, depende de tio, kiel sin tenas la lernantoj. Sed jaro kiel i tiu estis maloftao:nur infanoj bonvolemaj, lernemaj, trankvilaj, tamen vivplenaj, iam pretaj ridi sedneniam malbonuzi siajn fortojn adirekti vortaojn al kunulo ami. Ne mirige, ke misentis kontenton, dum mi rigardis ilin.

Snuf! Snuf! La preska neadebla sono igis min turni mian rigardon al Ismet. Livideble provis estri sin, ne vidigi, kio okazas al li, sed li ne sukcesis. Li subrigardis

min, kaj tiu timemula rigardo, akvoplena, movis miajn sentojn iudirekte. Tiumaniero agi tute ne estis ordinara. Nia Turko ja ne estis timema infano, male, tute

male, li eble e estis la plej sentima el iuj. La ludojn ofte estris li, kaj la ridojnenklase ofte anka li ekvivigis. Li disradiis forton, kiun li neniam trouzis, kaj liamaniero sin teni, sen supereco, sed ankasen malsupereco, igis lin aparte atinda al lakunularo.

Sed nun el tiu forto restis ajne nenio. Li aperis pli eta, pli infaneca. Li ploris.

Malrapide, mi proksimiis al li. La studan etoson de la klaso mi ne volis rompi. Tialmi simple metis mian manon sur lian, amike, varmasente. Kaj demande. Li turnis al

mi la kapon, kaj ree io senespera en lia rigardo movis miajn sentojn plej dise.

Senparole li transdonis al mi paperon. "Oficejo pri eksterlandanoj" frape diris,

supre, la presitaj vortoj. Antatimo kaptis min tuj, kiam mi vidis tiun surskribon, kajdum mi legis la suban mainskribaon, mi sentis min pli kaj pli malfelia: tiu paperoinformis la familion de Ismet, ke ia restadpermeso ne estas renovigita: ili devosreveturi Turkien. Dum iom da tempo ni rigardis unu la alian senvorte. Estis io ege

maldola en lia rigardo, kaj mi provis meti en mian kiel eble plej multe da dolo, daamikeco. Mirige, u ne?, kiel forte parolas kelkfoje senvorteco! Mi redonis la paperonal li, kaj penseme reiris al mia loko. Mi ne sciis, kion fari.

Stare antala klaso, mi vidis, ke la infanoj finis sian laboron. Mi min demandis, u minun transiros al alia instruao. Sed mi ne povis. Iom senpense, mi komencis paroli, ne

33


35/51

tre certa, kion mi faras. ajnis, ke ne mia volo direktas miajn vortojn, sed io alia, pliforta, pli natura, pli sentoplena en mi. Tiel mi adis min klarigi pri la baldaa forirode Ismet. Kiam mi finis, la ejon plenigis morteca etoso. Kiel dum la antaa laboro, laambro estis tute sensona. Sed i-foje la rigardoj estis turnitaj al mi. En ili legeblis

nekompreno, miro, nepovo akcepti. ajnis, ke la novao senvivigis la klason. Lageknaboj plu sidis senvorte, kiel aoj, ne kiel estuloj vivantaj. La aero ajnis tutemalvarma.

"Ili tro amikas al Ismet," mi pensis. "Ili ne akceptas, ke li forlasu nin."

Tiu mortosento daris nur kelkajn minutojn. Post nelonge, ek, la senvivecodisrompiis; la ordinare trankvila klaso iis nerekonebla: jen iuj lernantoj samtempeekkriis, manoj moviis diversflanken; iuj infanoj ekfrapis sian tablon resonige; aliajforlasis sian sidlokon por iri paroli kun Ismet; ia grupa frapemo, ordinare tute

dormanta i-klase, senligiis, ekliberiis neestreble kaj plenigis la ambron perzorgiga, timinda rompopovo. Nur vorta, felie: la geknaboj nenion rompis. Sed misentis ilian bezonon uzi forton kontra io, sen zorgi pri la sekvoj. Traflugis min la

penso, ke, tiaetose, mankus malmulte is ili povus mortigi, se nur trovius e ili lauloj, kiuj volis alTurkiigi la knabon.

"Ne! Ne!" mi diris, ne vere krie, sed metante en tiujn vortetojn kiel eble plej multe da

forto. "Ne tiel! Ne beste ni agu, sed home!" Ili konas kaj amas min. La kontakto inter

ni estas tuja, ofte klarigoj ne necesas, sufias la maniero min teni kaj paroli, por ke ilireagu responde al mia deziro. Anka i-foje tiuj ecoj agis. Tuj etiis la eneralasonalteco, tuj la disaj movoj malrapidiis. La infanaj bestetoj rehomiis kaj elmontris

pretecon askulti. Kiam mi rekomencis vorti, mi plej dole, plej amike parolis.Samsente kun ili. "Mi komprenas vian reagon," mi diris, kaj miaj paroloj sonis

malalte, sed klare. "Vi sentas bezonon krii kaj frapi, u ne? Kiel mi komprenas vin!Sed vi scias same bone kiel mi, ke per tio ni sukcesos fari nenion helpan."

"Ni volas helpi al Ismet, ni ne akceptas, ke li foriru!" diris knabino.

"Kiel do ni povus fari, ke Ismet restu i-lande?" demandis iu.

"Mi ne scias," mi respondis. "Sed ni havas iom da tempo. Ne morgali devos foriri.Pripensu la aferon. Eble vi trovos, kiamaniere superi la problemon."

Restis unu horo kaj duono, is la labortago finios. Mi min demandis, kion fari. Estisklare, ke la infanoj ne estis en etoso, en kiu ili povus labori. Kion ajn mi volus, ke ili

faru, ili pli pensus pri Ismet ol pri la devao. La sola maniero eliri el tiu problemo estisigi ilin fari ion rilatan al la samklasano. Mi elektis tiun vojon. "Nun ni ne faros, kion

mi preparis por la resto de la tago," mi diris, "ni faros ion alian. Prenu paperon, kaj

skribu, kial vi volas, ke la familio de Ismet restu nialande. Provu verki kiel eble plej

bele kaj vortorie. Sed ankakun plena vereco. Eldiru tute vere, kion vi sentas." Miturnis min al Ismet: "Vi same faru: skribu, kial vi deziras resti i tie." Kaj, mire, ar

34


36/51

mi antae ne decidis diri tion, mi adis min aldoni: "Se viaj verkaoj estos belaj, misendos ilin al la respondeca oficejo."

Paco revenis en la klason. Reaperis plena trankvilo. Al mia zorgado pri Ismet kuniisrevenanta felisento, dum mi rigardis iliajn kapojn direktitajn jen al la papero, jen al lafenestro, jen simple alten, sere al ideoj. iu infano videble funkciigis sian penspovonispleje. "Kia eksterordinara lernantaro!" mi pensis. "Neniam mi vidis klason, kie iutiom amas iun alian."

*

La infanverkoj estis eksterordinare bonaj. Mi sendis ilin al la oficejo, kiu okupias prila alilanda laboristaro. Kelkaj el tiuj verketoj, la plej bonaj, aperis en loka gazeto, kaj

poste een la plej grava gazeto de la lando. Multaj transdoniis de loanto al loanto.

Kiam iu radio-produktisto eksciis pri ili, li faris radio-elsendon pri Ismet kaj liajsamklasanoj. Iu urbano havis la ideon organizi petskribon al la respondecaj

povohavantoj, kaj iu alia decidis sendi tiun ankaal la tatestro.

Amikeco povas fari mirindaojn. Ismet plu estas kun ni. Hierani festis la renovigonde lia restadpermeso, kun multe da ridado, trinkado, ludado. Nun, tute trankvile, la

klasanoj skribe respondas al mia demandaro pri la lasta naturscienca leciono. Mi

rigardas ilin. Sento de granda felio min envenas. Jes, i tiu estas speciale bona jaro.Jaro plena je amo.

La foretito

Rijo iam estis la plej bona amiko de Petro. Tamen, kiam diversaj knab-grupojformiis en la klaso, ili apartiis. Petro aliis al la Superuloj, ar ili kontentigis liandeziron rigardi la mondon de supre. Rijo akceptiis en la Belan Fiaron, gruponmalgrandan, kun membraro efe eksterlandana. Ilia urboparto estis tre diversa:manlaboristoj proksimis al pur-manaj oficistoj, homoj riaj al senriaj, nacia loantaroal alilanda. La knab-grupoj organiziis latiu diverseco.

La Superuloj agis ae. Ili vortigis malamon al alilandaj laboristoj, kiam tiuj, surstraterenkontataj, aperis solaj kaj ne speciale fortaj. Ilietis tonojn al la fenestroj de domoj,kie judoj lois. Unuvorte, ili permesis al si ion povantan naski senton de supereco.Pri la malfelio, perditeco, senhelpeco, kiujn ili kazis, ili ne pli zorgis ol pri malpuragazeto delonge foretita.

Petro estis bonega sportulo, knabo kun multe pli granda forto ol enerale trovias elernanto dekkvarjara. Post li la plej forta en la klaso estis Rijo. Tiu ne atis la

35


37/51

Superulojn. Verdire, ili neniam akceptus lin. Ili malamis la afrikanojn, kaj en Rijoestis io afrika, la haroj, ekzemple, kaj anka io en lia ener

Documents

La Feliĉo ami - PIRON, Claude