รายงานการวจย

คณลกษณะการใชประโยชนทดนเพอการจดการทรพยากรทดนอยางยงยน

รองรบประชาคมอาเซยนของกลมนาขาวเพอการคา

โครงการพฒนาลมน าปากพนง นครศรธรรมราช

Land Characteristic for Sustainable Land Management

with ASEAN Community in Commercial Rice at

Pak Phanang Development Project, Nakorn Si Thammarat

ดร.มมตาส มระมาน

ดร.อมรภค ณ นคร

ดร.ภารดา อทโท

รายงานการวจยฉบบนไดรบเงนอดหนนการวจยจากงบประมาณกองทนวจย

มหาวทยาลยราชภฎสงขลา

พ.ศ. 2558

(1)

รายงานการวจย

คณลกษณะการใชประโยชนทดนเพอการจดการทรพยากรทดนอยางยงยน

รองรบประชาคมอาเซยนของกลมนาขาวเพอการคา

โครงการพฒนาลมน าปากพนง นครศรธรรมราช

Land Characteristic for Sustainable Land Management

with ASEAN Community in Commercial Rice at

Pak Phanang Development Project, Nakorn Si Thammarat

ดร.มมตาส มระมาน

ดร.อมรภค ณ นคร

ดร.ภารดา อทโท

รายงานการวจยฉบบนไดรบเงนอดหนนการวจยจากงบประมาณกองทนวจย

มหาวทยาลยราชภฎสงขลา

พ.ศ. 2558

(2)

ชองานวจย คณลกษณะการใชประโยชนทดนเพอการจดการทรพยากรทดนอยางยงยน

รองรบประชาคมอาเซยนของกลมนาขาวเพอการคา โครงการพฒนาลมน า

ปากพนง นครศรธรรมราช

ผวจย ดร.มมตาส มระมาน ดร.อมรภค ณ นคร และดร.ภารดา อทโท

คณะ วทยาลยนวตกรรมและการจดการ

ป 2560

บทคดยอ การวจยเรองการอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนเพอการจดการทรพยากรทดนอยางยงยนรองรบประชาคมอาเซยนของกลมนาขาวเพอการคา ในพนทลมน าปากพนง

การวจยนมวตถประสงคเพออธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนนาขาว และวเคราะห SWOT

(จดแขง จดออน โอกาส อปสรรค) แนวทางการปรบตวของเกษตรกรภายใตสถานการณการเขาสประชาคมอาเซยน

วธวจยในครงนเปนการวจยเชงคณภาพ รวบรวมขอมลพนฐานจากขอมลทตยภมและขอมลปฐมภม โดยใชเทคนคการวเคราะหเนอหาเพอการวเคราะหขอมลทตยภมและเทคนคการประเมนสภาวะชนบทแบบมสวนรวม (PRA) เพอรวบรวมขอมลปฐมภม ใชแบบสมภาษณชนดมโครงสรางเปนเครองมอภาคสนาม กลมตวอยาง คอ กลมผ มสวนไดสวนเสยจากภาครฐ เอกชนภาควชาการและชาวนาจ านวน 30 คน

ผลการศกษาคณลกษณะการใชทดนในการวจยครงนน าเสนอผลตามกรอบแนวคดการจดการทรพยากรทดนอยางยงยน ซงจ าแนกเปน 5 ดาน คอ ผลผลต ความเสยง/ความมนคง การปองกน ความเปนไปไดทางเศรษฐกจและการยอมรบของสงคม รายละเอยดคณลกษณะการใชทดนของแตละดาน มดงน 1) ดานผลผลต คอ ศกยภาพ/ขอจ ากดของดน แนวโนมผลผลต ความสามารถในการเขาถงแหลงน า และระดบการลงทน 2) ดานความเสยงและความมนคง คอ ความถและการท าลายจากน าทวม ความถในการเกดภยแลง การรกตวของน าเคม และศตรพชและแมลง 3) ดานการปองกน คอ ความหลากหลายของสายพนธขาว การอนรกษดนและน า 4)

ดานความเปนไปไดทางเศรษฐกจ คอ รายไดในฟารมและนอกฟารม ตนทนจากแรงงาน ขนาดพนทและการถอครอง นโยบายและการสนบสนนจากภาครฐ และการประยกตใชเทคโนโลย

(3)

5) ดานการยอมรบของสงคม คอ ภาวะผน า การมสวนรวมและการปรบตวภายใตการแขงขนในประชาคมอาเซยนทางเศรษฐกจ

พนทนาขาวในโครงการพฒนาลมน าปากพนงจ าแนกได 4 กลม หากพจารณาตามผลผลต การพงพารายไดหลกและวตถประสงคการผลต ดงน 1) นาขาวเชงการคาแบบเขมขน 2) นาขาวรวมกบสวนผสม 3) นาขาวรวมกบปาลมน ามน และ 4) นาขาวรวมกบอาชพอน ๆ ผลการการศกษาสรปไดวา จดแขง คอ ศกยภาพทดน ระบบชลประทาน และการสงเสรมจากภาครฐ สวนจดออน คอ ผลผลตขาวมระดบปานกลาง-ต า การประยกตใชเทคโนโลยต า ระดบการลงทนสง สภาพพนทมความเสยงตอการเกดน าทวมและภาวะแลง ความหลากหลายดานพนธขาวนอย รายไดปานกลาง การมสวนรวมต า ความสามารถในการปรบตวและภมคมกนดานการเศรษฐกจต าและการเรยนรต า

แนวทางการปรบตวของเกษตรกรพบวาเกษตรควรเปลยนแปลงพนธขาวใหเหมาะสมตามความตองการของตลาดในระดบอาเซยนและขอขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตร ศกษาหาขอมล จดตงศนยการเรยนรและถายทอดนวตกรรม ตรวจสอบตนทนการผลตขาว และวางแผนลดตนทนการผลตตามมาตรฐานตาง ๆ โดยการลดคาน ามนทใชเพอการสบน าเขาแปลงนา และลดปรมาณการใชสารเคมและยาปราบศตรพช เพมมาตรการอนรกษดนและน า ภาครฐควรสนบสนนการรวมกลมเกษตรกรเพอใหเปลยนเปนเกษตรกรแปลงใหญ เชอมโยงเครอขายกบภาคตาง ๆ นอกจากนนภาครฐควรเสรมสรางความเขมแขงของกลมเพอใหเขาถงทรพยากร มอ านาจ ความรและภาวะผน า สดทายเกษตรกรและภาครฐควรรวมกนหามาตรการลดความเสยงตอน าทวม ภาวะแลง และตดตงระบบการเตอนภยโดยใชกระบวนการมสวนรวมและภมปญญาชาวบาน

(4)

Research Title Characteristics of Land Use for Sustainable Land Management

Serving ASEAN Trends of Commercial Rice Community at Pak

Phanang Development Project in Nakorn Si Thammarat

Researcher Mumtas Meraman, Ph.D., AmornPak Na nakorn, Ph.D., and Parada Utto, Ph.D.

Faculty College of Innovation and Management

Year 2017

ABSTRACT

This research is entitled, “Characteristics of Land Use for Sustainable Land Management Serving ASEAN Trends of Commercial Rice Community at Pak Phanang

Development Project in Nakorn Si Thammarat.” It aims at investigating the characteristics of rice-field land use and conducting the SWOT analysis (strengths, weaknesses,

opportunities and treats).

Both primary and secondary data was collected. The content analysis technique

was used to analyze the secondary data, and the primary data was collected using the

Participatory Rural Appraisal technique (PRA). The fieldwork tool was the structured

interview with 30 samples, stakeholders from government sectors, private sectors,

academic sectors, including farmers.

The research findings presented characteristics of land use based on the

Sustainable Land Management (SLM) concepts that consist of five aspects: Production,

Risk/Security, Protection, Viability and Social Acceptance. The land-use characteristics

are: 1) production aspect: potential/limitation of soil, yield trends, water availability and

level of input, 2) the risk/security aspect: flooding frequency/area damage, drought

frequency, salt water intrusion, pest and insect and land tenure, 3) protection aspect:

diversity of genetic rice, soil conservation and water conservation, 4) viability aspect: net

and off-farm income, availability of labor, new technology adaptation, size of land holding

and government programs, and 5) the social aspect: participation in local organizations,

leadership, and adaptation of farmers under ASEAN community competition.

(5)

The paddy-field areas of Pak Phanang Development Project were categorized in

terms of products, major income and production purposes into 4 categories: 1) intensive

paddy farms, 2) paddy and mixed farms, 3) paddy and oil palm plantation and 4) paddy

farms and others.

The results of the study concluded that strengths were the potential of land, irrigation system and promotion from the government sector. The weaknesses were

quantity of produced rice that was at moderate to low levels, low technological

application, high investment levels, flood risk and drought, less variety of rice lineage,

moderate income, less participation, adaptability and economic immunity and learning.

Guidelines of farmer adaptation emphasize changes of rice lineage to serve

needs of ASEAN market and registration of geographical indicators, establishment of

innovation learning and transformation center, measurement of rice production cost and

plan for cost reduction.

The standard production with the reduction of oil usage for pumping water into the

fields and chemicals and pesticides increased land and water conservation measures.

The government sector should support the association of farmers in expanding

agricultural areas, and connecting networks and affiliates. Moreover, the government

sector should encourage group strengths so that they will be able to access resources,

have authority, knowledge and leadership. Finally, the farmers and government sectors

should collaboratively seek for flooding and drought risk reduction measures, including

alarm system installation through local participation and wisdom.

Key words: Land Management, Sustainability, Indicator, Pak Phanang River Basin

(4)

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณมหาวทยาลยราชภฏสงขลา ทสนบสนนทนการวจยภายใตกองทนมหาวทยาลยราชภฏสงขลา ประจ าป พ.ศ. 2558 และขอขอบคณดร.อมรภค ณ นครและดร.ภารดา อทโท ทรวมวางแผน รวมด าเนนการจดท าวจยจนส าเรจโดยสมบรณ ขอขอบคณเกษตรกลมนาขาว ใน

ลมน าปากพนงทใหขอมลเพอใหวจยฉบบนเสรจลลวงไปไดดวยด

ดร.มมตาส มระมานและคณะ

วทยาลยนวตกรรมและการจดการ 25 พฤษภาคม 2560

(5)

สารบญ

หนา

บทท 1 บทน า 1

1.1 ความส าคญและทมาของปญหา 1

1.2 วตถประสงคการวจย 3

1.3 ขอบเขตการวจย 3

1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 4

1.5 การพฒนาพนทภายใตโครงการพฒนาลมน าปากพนง 4

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 8

2.1 ความส าคญ บทบาท หนาท ของทรพยากรทดนและระบบการใชทดน 8

2.2 การอธบายคณลกษณะ/ประเภทการใชประโยชนทดนและการประเมนทดน 13

2.3 การมสวนรวมในการประเมนการใชทดน 17

2.4 เครองมอแบบมสวนรวม 18

บทท 3 ขอบเขตและระเบยบวธวจย 21 3.1 วธการด าเนนการวจย 21

3.2 การรวบรวมขอมลในภาคสนาม 23

บทท 4 ผลการศกษาและอภปรายผล 24

4.1 ลกษณะธรณสณฐาน พชพรรณและการใชประโยชนทดน 25

4.2 การวเคราะหกลมผ มสวนไดสวนเสย 28

4.3 การอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดน 36

4.4 ตวชวดการจดการทรพยากรทดนอยางยงยน 70

4.5 การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส อปสรรค ภายใตสถานการณการแขงขน 72

ในประชาคมอาเซยนและการปรบตวตามนโยบายประเทศไทย 4.0

4.6 แนวทางการปรบตวภายใตสถานการณการแขงขนในประชาคมอาเซยน 74

และนโยบายประเทศไทย 4.0

(6)

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท 5 สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ 78

5.1 สรปผลการวจย 78

5.2 ขอเสนอแนะในการวจย 80

5.3 ขอเสนอแนะส าหรบงานวจยอน ๆ 81

เอกสารอางอง 82

ภาคผนวก 86

ประวตผเขยน 98

(7)

รายการตาราง

หนา

ตาราง 4.1 สภาพพนท พชพรรณและการใชประโยชนทดน ลมน าปากพนงตอนลาง 25

ตาราง 4.2 การระบกลมผ มสวนไดสวนเสย เขตนาขาวเชงการคา ลมน าปากพนงตอนลาง 29

ตาราง 4.3 ภาวะผน าและการมสวนรวมของกลมผ มสวนไดสวนเสย เขตนาขาวเพอการคา 32

ตาราง 4.4 พฒนาการการใชทดน เขตนาขาวเพอการคา ลมน าปากพนงตอนลาง 37

ตาราง 4.5 ขอจ ากดศกยภาพดน ผลกระทบและแนวทางการแกไข เขตนาขาวเพอการคา 42

ตาราง 4.6 การเขาถงแหลงน า พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน 42

ตาราง 4.7 ระดบการลงทน พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน 45

ตาราง 4.8 ความเสยงตอการเกดภาวะแลง พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน 46

ตาราง 4.9 ความเสยงตอการเกดน าทวมขง พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน 46

ตาราง 4.10 ความเสยงตอการระบาดของแมลงและศตรพช 47

พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

ตาราง 4.11 พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน 48 ตาราง 4.12 มาตรการอนรกษดนและน า พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน 48 ตาราง 4.13 รายไดในฟารมและรายไดนอกฟารม พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน 49

ตาราง 4.14 แรงงานและเครองจกร พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน 50

ตาราง 4.15 ขนาดพนทและการถอครอง พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน 50

ตาราง 4.16 การประยกตใชเทคโนโลย พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน 51 ตาราง 4.17 การยอมรบของสงคม พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน 52

ตาราง 4.18 ขอจ ากด/ศกยภาพทดนและแนวทางการแกไข เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ 54

ตาราง 4.19 ความสามารถในการเขาถงแหลงน า เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ 55

ตาราง 4.20 ระดบการลงทน เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ 58

ตาราง 4.21 ความเสยงตอการเกดภาวะแลง เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ 58

ตาราง 4.22 ความเสยงตอการเกดน าทวมขง เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ 60

(8)

รายการตาราง (ตอ) หนา

ตาราง 4.23 ความเสยงตอการเกดน าเคมรกตว เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ 61 ตาราง 4.24 ความเสยงตอการระบาดของแมลงและศตรพช เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ 62

ตาราง 4.26 ความหลากหลายของสายพนธขาว เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ 63

ตาราง 4.27 มาตรการการอนรกษดนและน า เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ 65

ตาราง 4.28 รายไดในฟารมและรายไดนอกฟารม เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ 67

ตาราง 4.29 ขนาดการถอครองทดน เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ 68

ตาราง 4.30 ตวชวดการจดการทรพยากรทดนอยางยงยน เขตนาขาวเพอการคา 71

ตาราง 4.31 จดแขง จดออน โอกาส อปสรรค กลมนาขาวเชงการคาแบบเขมขน ภายใต 73

สถานการณการเขาสประชาคมอาเซยนและการปรบตวตามนโยบาย

ประเทศไทย 4.0 ตาราง 4.32 ผลกระทบจากการเขาสประชาคมอาเซยนและนโยบายประเทศไทย 4.0 75

ตอภาคเกษตรกรรมประเภทขาว

(9)

รายการภาพประกอบ

หนา

ภาพประกอบ 1.1 การแบงเขตกนพนทน าจด-น าเคม พนทลมน าปากพนง 5

ภาพประกอบ 1.2 เขตพฒนาอาชพในลมน าปากพนง 7

ภาพประกอบ 2.1 ระบบการใชทดน 9

ภาพประกอบ 2.2 ระบบการใชทดนกบอทธพลการตดสนใจของผ ถอครองทดน 10

ภาพประกอบ 2.3 สภาพปญหาแรงกดดนตอทรพยากรทดน 11

ภาพประกอบ 2.4 ความสมพนธระหวางสาเหต ปญหา อาการของทรพยากรทดน 11

ภาพประกอบ 2.5 ปจจยหลกในการวางแผนการจดการทรพยากรทดนอยางยงยน 12

ภาพประกอบ 2.6 ขนตอน กจกรรม วงจร ในการประเมนการใชทดน 14

ภาพประกอบ 4.1 ความสมพนธระหวางระบบนเวศตนน า กลางน าและปลายน า 27

ภาพประกอบ 4.2 ความส าคญและอทธพลของกลมผ มสวนไดสวนเสย เขตนาขาวเพอการคา 33

ลมน าปากพนงตอนลาง

ภาพประกอบ 4.3 ความสมพนธ อ านาจ และอทธพลของกลมผ มสวนไดสวนเสย 35

ในแตละเขตนเวศ

ภาพประกอบ 4.4 การใชประโยชนทดนประเภทนาขาว ลมน าปากพนงตอนลาง 41

ภาพประกอบ 4.5 การเขาถงแหลงน า เขตนาขาวเชงการคาแบบเขมขน 44

ภาพประกอบ 4.6 ปฏทนการท านา พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน 45

(10)

รายการภาคผนวก

หนา

ภาพผนวก ก ระบปญหาและจดอนดบ 87

ภาพผนวก ข แบบสมภาษณการวเคราะหกลมผ มสวนไดสวนเสย 89

ภาพผนวก ค แบบสมภาษณเพอการอธบายขอมลการใชทดน 92

ประวตผวจย 98

1

บทท 1

บทน ำ

1.1 ควำมส ำคญและทมำของปญหำ

ระบบการใชทดนคอความสมพนธระหวางการใชทดนและทดน วตถประสงคของผ ใชทดนกบความตองการของผ ใชทดนเปนสวนส าคญทมบทบาทตอการตดสนใจ ซงถกควบคมโดยปจจยดานสงคม/เศรษฐกจ ไดแก การตลาด แรงงาน การขนสง และเทคโนโลย เปนตน ในสถานการณปจจบนทรพยากรทดนเกดอาการทบงบอกถงความไมยงยน ไดแก 1)

อาการดานการเสอมโทรมทดนเพมสงขน ไดแก การชะลางพงทลายของดน) การสญเสยความอดมสมบรณของดน การแปรสภาพเปนทะเลทรายและมลพษ 2) อาการดานผลผลตทางการเกษตรมแนวโนมลดลง ไดแก การขาดแคลนอาหาร น า และพลงงาน และ 3) อาการดานการแขงขนในเพมขน เปนอาการทสงเกตไดจากการด ารงชวตของมนษย ปรากฏใหเหนสภาวะความยากจนและการสญเสยจากภยธรรมชาต ความขดแยงในชมชนหรอกลมผ ใชทดน โดยสาเหตของอาการตาง ๆ และสงทปรากฏทงทางกายภาพและการด ารงชวตของมนษยนน มาจากการจดการทรพยากรทดนไมมประสทธภาพและการเปลยนแปลงสภาวะตาง ๆ ของโลก (FAO, 1999a)

เทคนคการประเมน ทดน (Land Evaluation: LE) เ ปนขนตอนทส าคญในการ

วางแผนการใชทดน หนงในขนตอนของกระบวนการประเมนการใชทดนประกอบดวยการอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดน (Land Utilization Types) ซงในขนตอนนจ าเปนตองรวบรวม อธบายคณลกษณะ จ าแนกระบบการใชทดนทครอบคลมทงปจจยทางชว -กายภาพ และสงคมเศรษฐกจ เพอท าใหทราบการจดการทดนในปจจบน (FAO, 1976; 2007)

Bacic (2003) ไดกลาวถงสงส าคญทจะตองรกอนกระบวนการประเมนทดน คอ ปญหา ความตองการและความเปนไปของกลมผ มสวนไดสวนเสย สวนส าคญอกประการหนงคอการรและเขาใจสภาพแวดลอมดานสงคม เศรษฐกจเพอการน าไปสการตดสนใจ สวนเครองมอเทคโนโลยทสามารถปรบปรงใหเกดความรวดเรวในกระบวนการได คอ GIS และรโมทเซนซง โดยผสมผสานกบกระบวนการแบบมสวนรวมจะสามารถเพมความรวดเรวในการประเมนและท าใหเขาใจสภาพของทองถนไดมากขน

2

ลมน าปากพนงอยทางตอนใตของจงหวดนครศรธรรมราช มพนทประมาณ 1.9 ลานไร หรอประมาณ 3,183 ตารางกโลเมตร พนทสวนใหญอยในจงหวดนครศรธรรมราช ลกษณะภมประเทศของลมน าปากพนง บรเวณพนทตนน าซงอยทางทศตะวนตกของพนทลมน าปากพนงเปนพนทเทอกเขาและเนนเขา บรเวณพนทตอนกลางมลกษณะคอนขางราบเรยบมแนวสนทรายเกา

พาดผานกลาง เปนพนทชวงตอระหวางทราบลมชายฝงทะเล (Coastal Plain) และพนทราบน าทวมถง (Flood Plain) โดยมตะกอนล าน าทบถมอยตอนบนเปนชนหนามากกวา 2 เมตร ถดมาทางทศตะวนออกเปนพนทราบลม ประกอบดวย พนททน าทะเลเคยทวมถง (Former Tidal Flat) และพนทพร (Coastal Swamp) สวนตอนลางเปนทราบชายฝงทะเล (มมตาส มระมาน, 2558)

ลมน าปากพนง ถอเปนแหลงปลกขาวของภาคใตรวมทงเปนศนยกลางแหงความเจรญรงเรองในทก ๆ ดาน จนเปนทรจกของผคนอยางกวางขวางในนาม “เมองอขาว อน า” แตความรงเรองทมมายาวนานไดเปลยนแปลงไปเนองจากนโยบายการพฒนา ท าใหเกดผลกระทบตอสภาพแวดลอมและสงคมท าใหพนททเคยอดมสมบรณกลายเปนพนททประสบปญหาทงทางดานทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม เศรษฐกจและสงคม จนกระทงในป พ .ศ.2531 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงไดมพระราชด ารใหพจารณาโครงการพฒนาและฟนฟพนทลมน าปากพนง มวตถประสงคเพอปองกนน าทวม กกเกบน า ลดการขาดแคลนน า การรกตวของน าเคม เพมศกยภาพในการท าการเกษตร แกปญหาความขดแยงโดยก าหนดเขตการใชทดนแยกพนท

น าจด-น าเคม รวมถงมการสงเสรมอาชพ เพอลดอตราการอพยพออกนอกพนทของประชาชนในลมน าปากพนง โดยโครงการพฒนาพนทลมน าปากพนง เปนโครงการขนาดใหญ มการจดสรางประตระบายน า ระบบชลประทาน ขดลอกคคลอง ก าหนดเขตสงเสรมการใชทดนและฟนฟอาชพ

การศกษาในครงนผวจยเลอกพนทศกษาเฉพาะในเขตสงเสรมการเกษตรกรรมน าจด คอเขตสงเสรมการท านาขาวเพอการคา การใชประโยชนทดนในบรเวณนคอนาขาวเปนหลก ปจจบนชาวนาก าลงประสบปญหาดานการผลต การตลาดและการปรบตวเพอรองรบตอการเปลยนแปลงของตลาดทขยายกวางขนในสถานการณการเขาสประชาคมอาเซยน (มมตาส มระมาน, 2558)

การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจเพอเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN

Economic Community: AEC) ของประเทศสมาชก 10 ประเทศ ไดแก ไทย มาเลเซย อนโดนเซย บรไน กมพชา เวยดนาม พมา ลาว ฟลปปนสและสงคโปร สงผลใหเกดการเปลยนแปลงและการปรบตวของภาคการเกษตรคอนขางสง (พชร สรยะ, 2555) ไดแก การเคลอนยายสนคา บรการ เงนทน การลงทน และแรงงานมฝมออยางเสร นโยบายภาษ 0 % ในสนคาเกษตรทไมใชกลมท

3

ออนไหว เชน ขาว ปาลมน ามน ก ง เปนตน รวมถงการลด/เปลยนแปลงและยกเลกมาตรการกดกนทางการคา ก าหนดนโยบายการแขงขน ทรพยสนทางปญญา การคมครองผบรโภค สนบสนนพฒนากลมผประกอบการรายยอย การพฒนาโครงสรางพนฐาน และการจดท าเขตการคาเสร (FTA) กบประเทศตางๆ นอกภมภาคอาเซยน เชน จน ญป น เกาหล เปนตน

การวจยในครงนผ วจยจงมงศกษาคณลกษณะการใชประโยชนทดนเพอการจดการทรพยากรทดนอยางยงยน การวเคราะหศกยภาพเบองตนของการใชทดนประเภทนาขาว รวมถงวเคราะหคณลกษณะดานสงคม เศรษฐกจ และเสนอแนะแนวทางการแขงขนภายใตสถานการณประชาคมอาเซยน ผลทไดจากการวจยท าใหทราบภาพรวมของปญหา ความสมพนธเชอมโยงของปญหา คณลกษณะดานสงคม เศรษฐกจของกลมผ มสวนไดสวนเสย ระบบการใชท ดนตาม

แนวทางการจดการทรพยากรทดนอยางยงยนรวมถงศกยภาพเบองตนเพอน าไปสการปรบตวเพอการแขงขนภายใตสถานการณการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจในประชาคมอาเซยนของผ ใชทดนประเภท

นาขาวในลมน าปากพนง

1.2 วตถประสงคของโครงกำรวจย

1.2.1 อธบายคณลกษณะการใชประโยชนในทดนประเภทนาขาวตามกรอบแนวคดการจดการทรพยากรทดนอยางยงยน ในเขตสงเสรมการปลกขาวเพอการคา ลมน าปากพนง

1.2.2 วเคราะหศกยภาพเบองตนของกลมนาขาวในเขตสงเสรมการปลกขาวเพอการคา ลมน าปากพนงเพอเสนอแนะแนวทางการแขงขนภายใตสถานการณประชาคมอาเซยน

1.3 ขอบเขตของโครงกำรวจย

การด าเนนการวจยในครงนมเปาหมายเพอส ารวจ รวบรวม จ าแนก และวเคราะหขอมลคณลกษณะของการใชประโยชนทดนในดานกายภาพ ชวภาพ สงคม เศรษฐกจและสงแวดลอม ตามกรอบแนวคดการจดการทรพยากรทดนอยาง ยง ยน (Sustainable Land

Management) ในกลมขาว เฉพาะเขตสงเสรมการท านาเพอการคา ภายใตโครงการพฒนาลมน าปากพนงตามแนวพระราชด าร ฯ โดยรวบรวมขอมลดวยเทคนคการประเมนสภาวะชนบทแบบมสวนรวม (Participatory Rural Appraisal: PRA) จากแบบสอบถาม การสนทนากลม การประชมกลมยอย และการสมภาษณเชงลก ในระหวางป พ .ศ. 2558-2559 ขอมลคณลกษณะการใชประโยชนทดนทไดจะน าไปวเคราะหศกยภาพเบองตน น าเสนอดวยระบบสารสนเทศภมศาสตรแบบมสวนรวมเพอหาแนวทางรองรบการแขงขนตอสถานการณภายใตประชาคมอาเซยน

4

1.4 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ 1.4.1 มการถายทอดองคความรและแนวทางการแขงขนภายใตประชาคมอาเซยนสกลมขาวเพอการคาในลมน าปากพนง

1.4.2 หนวยงานทน าผลการวจยไปใชประโยชน ไดแก โครงการพฒนาลมน าปากพนง

1.5 กำรพฒนำพนทภำยใตโครงกำรพฒนำลมน ำปำกพนง

โครงการพฒนาพนทลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชด าร มวตถประสงคหลกเพอแกไขปญหาการขาดแคลนน าจด ปองกนน าทวมและการรกตวของน าเคม รวมทงการฟนฟภาคการเกษตร และลดปญหาความขดแยงระหวางเกษตรกรผประกอบอาชพตางกน ในการด าเนนการประกอบดวยการแบงเขตพนทระหวางน าจดและน าเคมและการจดท าระบบชลประทาน ดงน

1.5.1 กำรแบงเขตพนทน ำจด-น ำเคม เปนการก าหนดแนวเขตเพอแบงพนทการประกอบอาชพทใชน าตางกนใหชดเจน เพอชวยลดปญหาขอขดแยงในการใชทรพยากรและควบคมไมใหเกดมลภาวะ ในการก าหนดคนกนน าจด-น าเคมสวนใหญใชแนวถนนเดมของ รพช. ซงอยหางจากชายฝงประมาณ 3 - 5 กโลเมตร และมสวนทตองกอสรางเพมเตมอกประมาณ 5 กโลเมตร รวมความยาวประมาณ 92 กโลเมตร โดยก าหนดใหพนทดานฝงตะวนออกของแนวเขตนเปนพนทน าเคมและพนทดานฝงตะวนตกใหเปนพนทน าจด (ภาพประกอบ 1.1) และอนญาตใหท านาก งไดเฉพาะในเขตพนทน าเคมเทานน อยางไรกดการก าหนดแนวเขตเชนนไดสงผลตอการประกอบอาชพของชาวบานในพนททตองปรบเปลยนตามนโยบาย โดยผ เลยงก งในพนทดานฝงตะวนตกของแนวเขตมปฏกรยาตอตานการแบงเขตดงกลาว และตองการใหคลองหวไทรเปนคลองน ากรอย ทงนการใชประโยชนพนทในปจจบนมการรกล าของการใชพนทน าเคมผานแนวเขตกนน าโดยพบวามการท านากงตามแนวล าน าปากพนงทงสองฝง

5

ทมา: กรมพฒนาทดน (2552)

ภาพประกอบ 1.1 การแบงเขตกนพนทน าจด-น าเคม พนทลมน าปากพนง

1.5.2 กำรกอสรำงระบบชลประทำน เปนการกอสรางระบบกกเกบและระบายน า พรอมอาคารประกอบ เ พอท าหนาทกกเกบน า จดปองกนน า เคมและระบายน าในฤดน าหลาก

ประกอบดวย ประตระบายน าอทกวภาชประสทธ ทกนแมน าปากพนงบรเวณบานบางป ต าบลหลอง อ าเภอปากพนง พรอมทงบนไดปลา ทางปลาลอดและประตเรอสญจร คลองระบายน าชะอวด-

แพรกเมอง คลองสงน าและประตระบายน าฉกเฉน ประตระบายน าปากพนง (เสอหง) เปนตน

นอกจากนยงมงานกอสรางและปรบปรงระบบชลประทานทอยทางตอนบนและตอนลาง เชน ฝายคลองไมเสยบ อางเกบน าคลองลาไม และอางเกบน าหวยน าใสทงนยงมการพฒนาจดวางระบบชลประทานน าเคม เพอสงเสรมและพฒนาอาชพการเพาะเลยงก งทะเลในเขตพนทน าเคมอยางยงยนและไมเกดผลกระทบตอสงแวดลอม ประกอบดวยการจดหาและจดสรรน าทะเลทมคณภาพเหมาะสมกบการเลยงก งใหแกเกษตรกร การจดวางระบบระบายน าทงและจดท าระบบบ าบดน าเสยจากบอเลยงก งเพอรกษาสงแวดลอม โดยด าเนนการในพนท 4 แหง คอบานทาพญา บานบอคณฑ และบานหนาโกฏ อ าเภอปากพนง และบานหนาสตน อ าเภอหวไทร

1.5.3 กำรพฒนำฟนฟทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม จากการททรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดเสอมโทรมลงเปนอยางมาก จงมความจ าเปนเรงดวนทจะตองมการฟนฟและอนรกษทรพยากรธรรมชาตเหลานเพอใหสามารถใชประโยชนไดอยางยงยน โดยเนนการบรหาร

6

จดการในลกษณะททกฝายมสวนรวม ทงนหนวยงานทเกยวของมนโยบายการด าเนนงานในดานน

เชน การฟนฟและการอนรกษพนทปาตนน าใหมอยางนอยรอยละ 25 ของพนทลมน า การก าหนดเขตพนทคมครองสงแวดลอมและเขตควบคมมลพษ รวมทงหามาตรการทางกฎหมายเพอลงโทษผกระท าผดอยางจรงจง การปรบปรงระบบบ าบดน าเสยของทาเทยบเรอและตลาดกลางกงกลาด า

การกอสรางระบบบ าบดน าเสยใหแกชมชนขนาดใหญ ไดแก เทศบาลปากพนง เทศบาลหวไทร เทศบาลเชยรใหญ และเทศบาลชะอวด การปรบปรงคณภาพน าและการบ ารงดน การประชาสมพนธเพอสรางจตส านกในการอนรกษ เชน การไมทงขยะลงในคคลองธรรมชาต การไมใชสารเคมเพอการเกษตรมากเกนไป และการไมบกรกปาตนน าและปาพร เปนตน

1.5.4 กำรพฒนำเศรษฐกจ สงคม และกำรสงเสรมพฒนำอำชพ การพฒนาและสงเสรมอาชพใหแกราษฎร ภายใตโครงการพฒนาพนทลมน าปากพนงฯ มวตถประสงคเพอชวยเหลอประชาชนทตองการปรบเปลยนอาชพ และลดสดสวนคนยากจนจากรอยละ 14.8 เปนรอยละ 10

ประกอบดวย การปรบปรงระบบการผลตพชผลทางการเกษตร ฝกอบรมใหความรทางวชาการและเทคโนโลยการเกษตร การปลกผกปลอดสารพษ การเกษตรแบบผสมผสาน การเลยงกงทยงยน การพฒนาการแปรรปผลตภณฑการเกษตร สงเสรมการรวมกลมของเกษตรกรและพฒนาสงเสรมอาชพนอกภาคการเกษตร และการวางแผนเพอพฒนาคนและสงคม โดยมการแบงเขตสงเสรมพฒนาอาชพ เปน 6 เขต ไดแก เขตปาไม เขตไมผล-ยางพารา เขตสงเสรมการปลกปาลม เขตนาขาวเพอการบรโภค เขตนาขาวเพอการคา และเขตเพาะเลยงชายฝง ดงภาพประกอบ 1.2

7

ทมา: กรมพฒนาทดน (2552)

ภาพประกอบ 1.2 เขตพฒนาอาชพในลมน าปากพนง

8

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

การทบทวนวรรณกรรมในการวจยครงนจ าแนกเปน 4 หวขอส าคญ ประกอบดวย 1)

ความส าคญ บทบาท หนาทของทรพยากรทดนและระบบการใชทดน 2) การอธบายคณลกษณะ/

ประเภทการใชประโยชนทดนและการประเมนการใชทดน 3) การมสวนรวมในการประเมนการใชทดน และ 4) เครองมอแบบมสวนรวม

2.1 ควำมส ำคญ บทบำท หนำทของทรพยำกรทดนและระบบกำรใชทดน

ทรพยากรทดน (Land) หมายรวมถงสวนของพนทบนผวโลกทรวมถงคณสมบตตางๆ ทงหมดของชวาลยทอยใกลกบพนผวดนและใตดน ไดแก สภาพภมอากาศพนผวดน ดนและสภาพภมประเทศ อทกวทยา (ทะเลสาบ แมน า ทลมน าขง และพนทชมน า) และชนตะกอนทสมพนธกบน าใตดน และแหลงอทกของน าทางธรณ ประชากรของพชและสตว การตงถนฐานของมนษยและผลกระทบทางกายภาพของกจกรรมมนษยทงในอดตและปจจบน (ขนบนได โครงสรางการเกบกกน าหรอการระบายน า ถนน อาคารสงกอสราง ๆ) (FAO and UNEP, 1997 อางถงในมมตาส มระมาน, 2558) เปนทรพยากรธรรมชาตทใชแลวหมดไป (Non-Renewable) เนองจากการหมนเวยนของทรพยากรทดนโดยธรรมชาตเกดขนในอตราทชามากๆ เมอเทยบกบอตราการเสอมโทรมของทดน และการฟนฟใชเวลานานมากกวาชวงอายไขของมนษย จงท าใหเสยโอกาสแกอนชนรนหลง

ระบบการใชทดน (Land Use System) หมายถงความสมพนธระหวางทรพยากรทดน (Land) และการใชทดน (Land Use) เพอใหไดผลผลต หรอผลประโยชนอนๆ (Gregorio and

Jansen, 1998) โดยมการลงทนในปจจยการผลตตางๆ รวมถงผลกระทบทเกดขนทงในพนทฟารม (On-site) และนอกพนท (Offsite) (มมตาส มระมาน, 2558) (ภาพประกอบ 2.1)

9

ทมา: Winsemius (1995)

ภาพประกอบ 2.1 ระบบการใชทดน

การลงทนในปจจยการผลต แบงออกเปนปจจยดานเศรษฐกจ (Economic Input) ไดแก คาใชจายในการด าเนนการ คาวสด อปกรณทเกยวของ และแรงงาน เปนตน สวนปจจยดานสงแวดลอม (Environmental Input) ไดแก การลงทนดานน า ความอดมสมบรณแรธาต แสงสวาง รวมถงการลงทนเพอปองกนผลกระทบดานสงแวดลอมหรอแกไขปญหาตาง ๆ ภายในสงแวดลอมทมากระทบในระบบทดน ไดแก การชะลางพงทลายของดน การอดแนนของดน การเกดมลพษในดนและน า การสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ การแพรระบาดของแมลงและศตรพช เปนตน ระบบการใชทดนเปลยนแปลงตามวตถประสงค ความตองการและการตดสนใจของผใชทดนเมอบรบทเงอนไขทางดานสงคมและเศรษฐกจเปลยน (มมตาส มระมาน, 2558)

การศกษาระบบการใชทดนจงมความสมพนธซบซอน เชอมโยงทงภายในและภายนอก จ าเปนตองรวมมอในทกสาขาวชา เนองจากความแตกตางของระดบการลงทน ระดบผลผลตทตองการรวมถงขอจ ากดดานศกยภาพพนท คณลกษณะทางกายภาพ ชวภาพของทดน คณสมบตดน ความหลากหลายพชพรรณ ปจจยดานโครงสรางพนฐานและตนทนจากการปองกนหรอฟนฟผลกระทบทงเชงลบและเชงบวกจากภายในและนอกพนท ดงภาพประกอบ 2.2

10

ทมา: Beek, Debie และ Driessen (1996)

ภาพประกอบ 2.2 ระบบการใชทดนกบอทธพลการตดสนใจของผ ถอครองทดน

สถานภาพทรพยากรทดนของโลกในปจจบน พบวา มการเสอมโทรมของพนทเพาะปลกถงรอยละ 16 และมแนวโนมเพมสงขนอยางตอเนอง ทรพยากรทดนตกอยภายใตความกดดนและปญหาความเสอมโทรม เหนไดจากอาการของปญหาตาง ๆ ทปรากฏชดเจน ดงภาพประกอบ 2.3 (FAO, 1999a)

1) ทางดานกายภาพ อาท การชะลางพงทลายของดน (Soil Erosion) การสญเสยความอดมสมบรณของดน (Soil Fertility) และการแปรสภาพเปนทะเลทราย (Desertification)

2) ผลกระทบตอมนษย ไดแก การขาดแคลนอาหาร น า และพลงงาน รวมถงเกดความขดแยงดานการใชทดน ความยากจน ปญหาสงคม ความเสยงตอการเกดภยพบต

3) สงผลกระทบตอการเปลยนแปลงอากาศและสมดลดานพลงงาน

11

ทมา: FAO (1999a)

ภาพประกอบ 2.3 สภาพปญหาแรงกดดนตอทรพยากรทดน

การจดการทรพยากรทดนอยางไมมประสทธภาพ ท าใหเกดปญหาการใชทรพยากรทดนทไมยงยนและอยภายใตสภาวะความกดดนและปรากฎอาการขดแยงในปญหาทดนเพมขน (Increased Competition for Land) มการเสอมโทรมเพมสงขน (Increased Degradation) และผลผลตทางการเกษตรลดลง (Declining Crop Production) ความสมพนธระหวาง สาเหต ปญหา และอาการของความเสอมโทรมของทรพยากรทดน แสดงดงภาพประกอบ 2.4

ทมา: FAO (1999a)

ภาพประกอบ 2.4 ความสมพนธระหวางสาเหต ปญหา และอาการของทรพยากรทดน

12

แนวทางแกไขปญหาดงกลาว FAO (1999a) ไดเสนอแนวทางประกอบดวยปจจยหลก 7 ประการ (มมตาส มระมาน, 2558) ส าหรบการจดการทรพยากรทดนอยางยงยน ดงแสดงในภาพประกอบ 2.5

ทมา: FAO (1999a)

ภาพประกอบ 2.5 ปจจยหลกในการวางแผนการจดการทรพยากรทดนอยางยงยน

1) การระบวตถประสงค ปญหาทตองการแกไขใหชดเจน ลกษณะของวตถประสงคจะแตกตางกนขนกบระดบขอบเขตมาตราสวนพนทในระดบประเทศ ภาค และทองถน

2) ตองใหการยอมรบกลมผ มสวนไดสวนเสยตาง ๆ และวตถประสงคทแตกตางกนของผ มสวนไดสวนเสย โดยมาจากทงภาคประชาชน ภาครฐ ภาคเอกชน นกวชาการและกลมผสนใจทวไป

13

3) ตองสอดคลองกบสภาพแวดลอมทเปนไปไดในดานนโยบาย กฎหมาย ขอบงคบ และการด าเนนการตามแผนการใชทดน โดยแผนการใชทดนดงกลาวควรจะไดรบการสนบสนนและเปนไปตามวตถประสงคของแผนในระดบภาค ประเทศ และไดรบการสนบสนนโดยรฐ

4) ควรมสถาบนหรอองคกรทมประสทธภาพทงในระดบทองถน ภาค และประเทศ และเชอมโยงประสานกน สวนอ านาจการตดสนใจมอบใหกบองคกรในระดบลางสด ซงองคกรระดบลางสดอาจเปนกลมท างานระดบชมชนทมาจากองคกรทมอยหรอจดตงขนมาใหมโดยมหนาทรบผดชอบตอการตดสนใจในการใชและจดการทรพยากรทดนในระดบทเหมาะสม

5) มเวทการพดคยเพอเจรจาตอรองของภาคสวนตาง ๆ ทเหมาะสม และเพยงพอ หวใจการเจรจาระหวางผ มสวนไดสวนเสยคอจะตองมผแทนทเพยงพอในทประชมซงแสดงใหเหนวาแตละกลมไดรบการยอมรบในเวทเจรจา มการจดการเพอใหผ มสวนไดเสยไดมสวนรวมอยางมประสทธภาพและแตละกลมไดรบขอมลอยางเตมทในประเดนทเกยวของเพอใหมนใจวาไมผดพลาด โดยกลมเจรจาตอรองจะตองจดท ากฎระเบยบทเหนพองตองกนและใชยดถอในการปฏบต หนาทของการเจรจาดงกลาวจะไดผลกตอเมอผ มสวนไดเสยยอมรบในความชอบธรรมของสถาบน หรอกระบวนการ

6) ประสทธภาพและการเขาถงฐานความรทจ าเปนและตรงตามความตองการของผใชและสามารถเขาถงไดโดยผ มสวนไดสวนเสยกลมตางๆ

7) มกระบวนการ ขนตอนตางๆ ในการวางแผนการใชทดน

2.2 กำรอธบำยคณลกษณะ/ประเภทกำรใชประโยชนทดนและกำรประเมนกำรใชทดน

การอธบายคณลกษณะ/ประเภทการใชประโยชนทดน (Land Utilization Types:

LUTs) ทจะด าเนนการรวบรวมในการวจยครงนเปนสวนหนงของกระบวนการประเมนการใชทดนตามกรอบแนวคด FAO (2007 อางถงในมมตาส มระมาน, 2558) ซงม 12 ขนตอนรายละเอยดปรากฏดงน (ภาพประกอบ 2.6)

14

ทมา: FAO (2007)

ภาพประกอบ 2.6 ขนตอน กจกรรม วงจร ในการประเมนการใชทดน

ขนตอนท 1 การปรกษาผ มสวนไดสวนเสย ( Initial Consultation with All

Stakeholders) การใหค าปรกษาเบองตนเรมทระดบหนวยงาน องคกรซงรเรมการวางแผน ตงแตการก าหนดวตถประสงคการใชทดน การสนทนาในขนตอนของการประเมนการใชทดนและควรตรวจสอบวาการใชทดนทเสนอเปนทยอมรบของสงคมในกลมเหลานหรอไม (FAO, 1999a)

15

ขนตอนท 2 การวนจฉยปญหาการใช ทดน (Diagnosis of Land Use

Problems) การวนจฉยปญหาทดนรวบรวมจากปญหาทไดจากผ มสวนไดสวนเสย และ ระบประเดนปญหาตามศกยภาพของทรพยากรทดน ขนตอนท 3 การศกษาประเภทการใชประโยชนทดน (Land Utilization

Types: LUTs) เปนการระบและบรรยายรายละเอยดของประเภทการใชทดน อาท ขอมลดานผลผลต การใชแรงงาน เครองจกร การลงทน การจดการน า ศกยภาพดน การปองกนผลกระทบตอสงแวดลอม ระบบตลาด การใชเทคโนโลย ความตองการใชเครองมอ เทคโนโลย เปนตน ซงความตองการบางอยางท าใหทราบถงความจ าเปนในการสนบสนนขอมลเชงวชาการและงานวจยเพมเตมเพอสนองตามความตองการของกลมผ มสวนไดสวนเสย ขนตอนท 4 ระบความตองการ ฟงกชนและขอจ ากด ของประเภทการใชทดนนน ๆ (Land Use Requirements, Functions and Limitations : LUR) เพอใชเปนแนวทางในการก าหนด ประเดน ขอมลทจ าเปนในการศกษา ส ารวจดานศกยภาพของทดน สงคม-เศรษฐกจและดานสงแวดลอม การอนรกษ ขนตอนท 5 – 6 การก าหนดหนวยแผนทดนและคณภาพทดน (Land

Mapping Units and Land Qualities) การศกษา/ส ารวจทรพยากรทางกายภาพ เพอระบและอธบายขอบเขตของแผนท และคณภาพของทดนในดานตางๆ สวนใหญในการประเมนทดนตองส ารวจทรพยากรทางกายภาพ เชน คณภาพดน Land Form เปนตน ในบางกรณทขาดแคลนขอมลตองส ารวจขอมลเพมหลากหลาย อาท ความตองการน า ธาตอาหาร ความเสยงในการชะลางพงทลายของดนและระบบนเวศอน ๆ ในการส ารวจขอมลสามารถใชวธการมสวนรวม ความสมบรณของขอมลทไดมาจากการบรณาการระหวางผส ารวจและผใชทดน ขอมลทไดจงจะมความแมนย า รวมถงอาจใชขอมลจากภาพถายดาวเทยม ภาพถายทางอากาศรวมดวย

ขนตอนท 7 การวเคราะหดานเศรษฐศาสตรและสงคม (Economic and

Social Analysis) ในอดตยงมขอจ ากดหลายประการในการประเมนดานเศรษฐกจ สาเหตประการหนงมาจากคณะผประเมนมกเปนนกวทยาศาสตร ซงมความรในการประเมนทางเศรษฐกจจากการอบรมเพยงเลกนอย ดงนนในทางปฏบตจงยงขาดขอมลประกอบการประเมนทแมนย าเพยงพอ (Rossiter, 1996) เพอปรบปรงการประเมนทางเศรษฐกจ อาท กรณการประเมนผลผลต Rossiter

(1996) ไดเสนอวา การใชขอมลจากภาคสนามโดยการส ารวจแบบรวดเรว การใชคาสถต โมเดลทางคณตศาสตร และการลงความเหนจากผ เชยวชาญ เปนแนวทางทสามารถเพมความแมนย าในการประเมนคาทางเศรษฐกจได เพอน าไปสการตดสนใจของผใชทดน

16

การวเคราะหประเมนในดานสงคม (Social Analysis) ในขนตอนนการประเมนตองค านงถงผลจากการใชทดนหรอทางเลอกในการปรบเปลยนการใชทดนทอาจมผลตอทกกลมผมสวนไดสวนเสย ไดแก กลมผ ใชทดนในพนทโดยตรง กลมผ รบผลกระทบนอกพนท เชน ชมชนทอยในปลายน า (อาจไดรบผลกระทบจากการพฒนาทเกยวของกบการใชน าเพมข นหรอเปลยนแปลงในทดน ซงพวกเขาไมไดเกยวของ) และกลมผสนใจอน ๆ การประเมนดานสงคม อาท การประเมนดานการเขาถงทรพยากร ภาวะโภชนาการ สขภาพ และการศกษา เปนตน สวนวธการประเมนอาจเลอกใชเทคนคการประเมนชนบทอยางรวดเรว (RRA) ในระดบชมชน โดยสมภาษณกลมผมสวนไดสวนเสยหรอผน าในชมชน

ขนตอนท 8 เปรยบเทยบการใชทดนกบทดน (Comparison of Land Use

with Land) ในขนตอนน เปนการจบคตามความตองการ (Matching of Requirements) โดยการน าขอมลทหลากหลายมาเปรยบเทยบระหวางความตองการและคณภาพทดนทละค ขอมลทน ามาเปรยบเทยบ ไดแก ประเภทการใชทดนกบความตองการ หนวยแผนทดนกบคณภาพทดน หนาท ขอจ ากดและขอมลสงคมและเศรษฐกจ

ข นตอน ท 9 การจ าแนกความ เหมาะสมของ ทดน ( Land Suitability

Classification) จากการวเคราะหดานผลผลต ผลกระทบสงแวดลอม และการประเมนความเสยง ความหลากหลายทางการเกษตร และการวเคราะหทางเศรษฐกจและสงคม จะไดผลลพธคอการใชทดนทมความสมพนธกบทรพยากรทดนซงจ าแนกความระดบเหมาะสมและตรงตามความตองการ

ขนตอนท 10 การน าเสนอผล (Presentation of Results) ผลจากการประเมนการใชทดนและขอเสนอแนะตาง ๆ จะน าเสนอใหผ มสวนไดสวนเสยทงหมดทอยในกระบวนการมาตงแตเรมตน และจดเวทใหมการอภปราย สวนขอเสนอแนะทไดน ามารบไวและแกไขปรบปรงตอไป

การวางแผนทดนและการประเมนทดนในปจจบนทยงไมประสบความส าเรจเทาทควรเนองจากการประเมนทดนบอกเพยงความผดพลาดในการใชประโยชนทดน อะไร ทไหนทมความขดแยงกบคณสมบต แตไมไดใหสงทดหรอทางเลอกทเปนจรงได และไมผานการคดเลอกจากผ มสวนไดสวนเสยอยางแทจรง อกทงมความไมแนใจในทางเลอกการใชทดนรวมถงความเสยงตอการเปลยนแปลงจากกจกรรมในปจจบน ซงตองผานกระบวนการวเคราะหและน าเสนอสผ มสวนไดสวนเสย เพอชวยในกระบวนการตดสน

การวางแผนทดนและการประเมนทดนแบบมสวนรวมสามารถตอบค าถามทมล าดบความส าคญและตรงตามความคาดหวงของชมชน และเปนแรงบนดาลใจในการน าไปปฏบต

17

เกษตรกรเปนผ ทมประสบการณมความรทผานการฝกฝนมาจากประสบการณ ทดไมนอยไปกวานกวางแผน ดงนนทางเลอกการใชทดนจงตองแมนย าและเปนไปไดจรง สวนนกวชาการเกษตรและนกวจยดน จงท าหนาทเปนทปรกษาอยางใกลชด และรวมพฒนาทางเลอกการใชทดนรวมกบผ มสวนไดสวนเสย เกษตรกร นกวางแผนและนกนโยบาย

การวจยในครงนจดท าเฉพาะขนตอนท 1-3 เพอรวบรวมขอมลพนฐานกอนการประเมนการใชทดนโดยใชกระบวนการมสวนรวม ส าหรบรายละเอยดดานการมสวนรวมในขนตอนการประเมนการใชทดนในภาพรวม แสดงดงตอไปน

2.3 กำรมสวนรวมในกำรประเมนกำรใชทดน

การมสวนรวมในการประเมนการใชทดน เปนกระบวนการทใหความส าคญกบกลมผ มสวนไดสวนเสย ซงแตกตางตามระดบการมสวนรวม แนวคดการมสวนรวมและระดบการมสวนรวม มรายละเอยดดงตอไปน

การมสวนรวม หมายถง กระบวนการซงกลมมสวนไดสวนเสยไดมโอกาสแสดงทศนะ แลกเปลยนขอมลและความคดเหน เพอแสวงหาทางเลอกและการตดสนใจตาง ๆ เกยวกบการวางแผน/

การประเมนทดน ระดบการมสวนรวมในการวางแผน/ประเมนทดนแบบมสวนรวมม 7 ระดบ (FAO, 1999a) ดงน

2.3.1.1 การมสวนรวม (Passive Participation) กลมผ มสวนไดสวนเสยบอกสงทเกดขนและก าลงจะเกดขน 2.3.1.2 ระดบการใหขอมลขาวสาร (Participation by Information Giving) กลมผมสวนไดสวนเสยตอบค าถามของตวแทนจากภายนอก

2.3.1.3 ระดบการใหค าปรกษาหารอ (Participation by Consultation) กลมผ มสวนไดสวนเสยไดรบขอมลและไดแสดงความคดเหนเกยวกบสภาพปญหาและแนวทางแกไข โดยภาคสวนทเกยวของรบฟงมมมองตาง ๆ 2.3.1.4 ระดบจงใจ (Participation for Material Incentives) กลมผ มสวนไดสวนเสยไดใหแหลงขอมลและมแรงจงใจในการสนบสนนแหลงขอมล 2.3.1.5 ระดบการเขาไปเกยวของ (Functional Participation) กลมผ มสวนไดสวนเสยไดรวมกลมกนเพอตอบสนองวตถประสงคจากโครงการแตยงไมไดเปนผ รเรมดวยตนเอง

18

2.3.1.6 ระดบการรวมมอ (Interactive Participation) กลมผ มสวนไดสวนเสยรวมวเคราะหในทกขนตอนเพอไดขอเสนอแนะ/ความคดใหม และน าไปสการวางแผนปฏบตการและกอตงองคกรและสรางความเขมแขง 2.3.1.7 ระดบขบเคลอนดวยตนเอง (Self-mobilization) กลมผ มสวนไดสวนเสยเปนผ รเรมดวยตนเองและเปนอสระจากภายนอก

2.4 เครองมอแบบมสวนรวม

Worldbank (2007) ไดกลาวถงวธการรวบรวมขอมลแบบมสวนรวม ม 2 วธการ คอการรวบรวมโดยการจดประชมเปนฐาน (Workshop-Based Methods) และการรวบรวมโดยใชชมชนเปนฐาน (Community-Based Methods) ดงรายละเอยดตอไปน

2.4.1 Workshop-Based Methods: ความรวมมอรวมตดสนใจในบรบทของกลมผ มสวนไดสวนเสยในการประชมกลม (Workshop) หรออาจเรยกวาการประชมเชงปฏบตการ (Action

Planning Workshop) ภายใตกระบวนการเรยนรโดยการลงมอท า (Learning by Doing) ขอดของวธการนคอ สนบสนนกระบวนการเรยนรทางสงคม ใหความส าคญกบผ มสวนไดสวนเสยแตมขอจ ากดคอ ผ มสวนไดสวนเสยทงหมดไมสามารถมารวมในการประชมได

2.4.2 Community-Based Methods: เปนการท างานรวมกบชมชน ภายใตความรวมมอ รวมตดสนใจการยอมรบตามองคความรทองถน ตวอยางเทคนคในวธการน ไดแก เทคนคการประเมนชนบทอยางรวดเรว/การประเมนชนบทอยางมสวนรวม (Rapid Rural Appraisal:

RRA/ Participatory Rural Appraisal: PRA)

2.4.2.1 เทคนค RRA/PRA เทคนค RRA/PRA ใชในการวเคราะหสถานการณ ปญหาของชมชน โดยการประเมนชนบทอยางรวดเรวและยดชมชนเปนหลก ใหชาวบานมสวนรวม เรยนร วเคราะห/ประเมนแทนการใหขอมลอยางเดยว ในการวจยภาคสนาม การใชเทคนค RRA/PRA สมาชกในชมชนรวมกนคด ตดสนใจ ถกเถยง ประมวลและสงเคราะห เทคนคนเปนสงแรกทควรใชเพอเรมงาน ส าหรบการศกษาสภาพชมชนโดยเฉพาะลกษณะทางกายภาพหรอลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจ จดแขงของการใชวธการชมชนเปนฐาน คอ การมปฏสมพนธกบชมชน ไดขอมลจากประสบการณจรงในชวตประจ าวนและเสรมความเขมแขงของชมชน ในการจดท าตวชวดท าใหไดตวชวดทเหมาะสม สอดคลองกบความเปนจรงของชมชน และฝกฝนการเกบ

19

รวบรวมขอมลดวยสมาชกชมชนเองสวนขอจ ากดคอ คณะท างานตองเขาใจกระบวนการ เทคนคการเกบขอมลและใชระยะเวลานาน

ตวอยางเครองมอ RRA/PRA ไดแก การสมภาษณ การแลกเปลยนเปนกลมแผนทชมชนและผงทรพยากร การท าผงชมชน ท าใหชมชนเหนภาพรวมดานสงคม เชน การปกครอง กลมตางๆ ในชมชน โดยผานการวาดแผนผงแสดงขอมลต าแหนงบานและสถานทส าคญตางๆ ในชมชน เชน วด โรงเรยน บานผน า ประปาหมบาน สสาน ถนน ไรนา และการรวมกลมหรอการเปนสมาชกในองคกรตางๆ ดงรายละเอยดตอไปน

1) ผงทรพยากร (Transect Walk) เปนเครองมอแสดงลกษณะทางกายภาพและทรพยากรธรรมชาตทมอยในชมชนทไดจากการเดนส ารวจพนทระหวางผวจยกบคนในชมชน

2) เครองมอเลาประวตความเปนมาของชมชน ดวยปากเปลา (Oral

Histories of Community) เครองมอนท าใหผ วจยและชมชนรความเปนมา ประวตในชมชน และสรางทศนคตในการรกและหวงแหนทรพยากรในชมชนทถายทอดกนมา

3) เครองมอการใชทรพยากร (Resources Use Flow Charts) ท าใหผวจยและชมชนทราบการเปลยนแปลงของการใชทรพยากร และคณภาพทรพยากรทเปนอยในปจจบน

4) เครองมอปฏทนเวลา (Time Use Calendars) ท าใหผ วจยและชมชนทราบกจกรรมทางการเกษตรในพนทตลอดป รวมถงแนวโนมความตองการในประเภทอาหาร

รวมถงฤดกาลตาง ๆ ทมผลตอการท าเกษตรกรรม รวมถงปรมาณแรงงาน

5) เครองมอการถกเถยงแลกเปลยนรวมกนภายในชมชน (Community-

Based Discussions) เครองมอนท าใหผวจยและชมชนไดรวมวเคราะห จดล าดบความส าคญดานทรพยากรและปฏสมพนธสงคมและเศรษฐกจ (Herwerg et al., 1998)

6) การสนทนากลม (Group Discussion) ผด าเนนการสนทนาเปนผ คอยจดประเดนในการสนทนาเพอชกจงใหกลมเกดแนวคดและแสดงความคดเหนตอประเดนอยางกวางขวางละเอยดลกซงโดยมผ เขารวมสนทนาในแตละกลมประมาณ 6-10 คน ซงเลอกมาจากประชากรเปาหมายทก าหนดเอาไว ขอดของวธนคอ เหนและมปฏกรยาโตตอบกนไดและบรรยากาศกลมชวยลดความกลวทจะแสดงความเหนสวนตว

7) การสมภาษณ (Interview) เปนวธการวจยทมการสอสารแบบสองทาง มการสนทนาและถามตอบกนโดยตรงระหวางผ สมภาษณและผถกสมภาษณ ซงผ ถกสมภาษณสามารถอธบายเพมเตมได จ าแนกเปน 2 เทคนคคอ การสอบถามขอมลเบองตน เกยวกบสภาพพนทและสมภาษณแบบเจาะลก (Individual In-Depth Interview) เนนการเจาะลกใหไดค าตอบ

20

อยางละเอยดเปนวธทสนเปลองเวลา แรงงาน คาใชจายและผสมภาษณตองมทกษะอกทงไมสะดวกในการใชกบกลมตวอยางขนาดใหญ

8) การสงเกต (Observation) เปนการศกษาชมชนและปรากฏการณในชมชนดวยการเฝาดการกระท าของบคคลและกลมบคคล ทไดแสดงออกในสถานการณตาง ๆ และกจกรรมตาง ๆในชมชน จ าแนกเปนการสงเกตโดยผ วจยและการสงเกตแบบมสวนรวม ท าใหไดขอมลจากสภาพธรรมชาตและใชไดกบบคคลทกประเภทเปนวธทสนเปลองเวลา แรงงานและคาใชจาย รวมถงผสงเกตตองมทกษะ ความเทยงตรงและไมเหมาะกลมตวอยางขนาดใหญ

2.4.2.2 แบบสอบถาม (Questionnaires) แบบสอบถามเปนชดของขอค าถามทสรางขนเพอรวบรวมขอมลทงทางดานขอเทจจรง (Fact) และความคดเหน (Opinion) โดยใหบคคลตอบในแบบสอบถามซงอาจเปนชดของขอค าถาม รปภาพหรอสญลกษณกไดเหมาะกบกลมตวอยางจ านวนมาก ประหยดเวลา แรงงาน คาใชจาย ผตอบมอสระในการตอบ ไดค าตอบอยในประเดนทถามและค าตอบในแบบสอบถามสามารถน ามาวเคราะหไดงาย วธนมปญหาเรองของการไดรบแบบสอบถามคน ผตอบไมมโอกาสซกถาม มความจ ากดของขอมลทไดและความเชอถอไดของค าตอบ

เครองมอทกลาวมาเหลาน น าไปใชในการรวบรวมขอมลเพอเปนขอมลพนฐานในการอธบายการใชประโยชนทดน ทรพยากร และน าไปสการคดเลอกตวชวดตอไป โดยพจารณาตามความเหมาะสมและความสะดวกของกลมผ มสวนไดสวนเสย

2.5 กำรปรบเปลยนเขำสประชำคมเศรษฐกจอำเซยน (AEC)

ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC) คอ การรวมกลมของประเทศสมาชก 10 ประเทศ ไดแก ไทย มาเลเซย อนโดนเซย บรไน กมพชา เวยดนาม พมา ลาว ฟลปปนสและสงคโปร เพอเปนตลาดฐานการผลตรวมกน สรางเสรมขดความสามารถในการแขงขน การพฒนาเศรษฐกจอยางเสมอภาคและบรณาการเขากบเศรษฐกจโลก สงผลใหเกดการเปลยนแปลงตาง ๆ ดงน (พชร สรยะ, 2555)

- การเคลอนยายสนคา บรการ เงนทน การลงทน และแรงงานมฝมออยางเสร - นโยบายภาษ 0 % ในสนคาเกษตรทไมใชกลมทออนไหว เชน ขาว

- ลด เปลยนแปลงและยกเลกมาตรการกดกนทางการคา

- ก าหนดนโยบายการแขงขน ทรพยสนทางปญญา การคมครองผบรโภค สนบสนนพฒนากลมผประกอบการรายยอย

- การพฒนาโครงสรางพนฐานและจดท าเขตการคาเสร (FTA) กบประเทศตางๆ นอกภมภาคอาเซยน เชน จน ญป น เกาหล เปนตน

21

บทท 3

ระเบยบวธวจย

3.1 วธกำรด ำเนนกำรวจย

แนวทาง /ขนตอนในการอธบายคณลกษณะการใช ทดนในลมน าปากพนง ประกอบดวย 4 ขนตอนหลก คอ

ขนตอนท 1 การวเคราะหปญหาศกยภาพของระบบนเวศ

ขนตอนท 2 การวเคราะหกลมผ มสวนไดสวนเสย ขนตอนท 3 ก าหนดระบบการใชทดน/หนวยการใชทดน

ขนตอนท 4 อธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดน

ขนตอนท 5 วเคราะหจดแขง จดออน โอกาสและอปสรรคของกลมนาขาวเพอการคาภายใตสถานการณการปรบตวเขาสประชาคมอาเซยน

รายละเอยดมดงตอไปน

ขนตอนท 1 กำรวเครำะหศกยภำพปญหำของระบบนเวศ ขนตอนนมวตถประสงคเพอวเคราะหสาเหต ปญหา ลกษณะอาการ ของกลม

นาขาวเพอการคาในลมน าปากพนง วธการรวบรวมขอมลใชขอมลทตยภมโดยการตรวจสอบเอกสารงานวจยทเกยวของและรวบรวมจากขอมลปฐมภมโดยการส ารวจภาคสนามดวยวธการประเมนชนบทอยางรวดเรว (Participatory Rural Appraisal: PRA) ดงน

- ขอมลทตยภมเกยวกบประเดนปญหาตาง ๆ ทเคยเกดขนในลมน าปากพนงทงในอดตจนถงปจจบน โดยใชว ธการตรวจสอบเอกสารและงานวจยทเ กยวของ (Review

Literatures) รวบรวมจาก งานวจยของมหาวทยาลยวลยลกษณ สถาบนทรพยากรทะเลและชายฝง มหาวทยาลยสงขลานครนทร (CORIN) กรมควบคมมลพษ ส านกนโยบายและแผนสงแวดลอม รวมถงรวบรวมนโยบาย แผนงาน กจกรรม โครงการตาง ๆ จากโครงการในพระราชด าร ฯ โครงการของหนวยงานรฐทเกยวของ และภาคเอกชนกบบทบาทตาง ๆ ในลมน าปากพนง

- ขอมลปฐมภม ท าการเกบรวบรวมขอมลประเดนปญหา จดอนดบความส าคญของปญหา รวบรวมขอมลดานสงคม เศรษฐกจจากขอมลในระดบหมบานและครวเรอน สวนขอมลทางชวกายภาพเกบขอมลระดบฟารม โดยใชเทคนคการประเมนสภาวะชนบทแบบมสวนรวม (Participatory Rural Appraisal: PRA) ไดแก วธการสมภาษณแบบเจาะลก (In-Depth Interview)

22

การสนทนากลมแบบเจาะจง (Focus Group Discussion) แบบสอบถามปลายเปด (Open-

ended Questionnaires) และการสงเกต (Observation)

ขนตอนท 2 กำรวเครำะหกลมผมสวนไดสวนเสย ในขนตอนน มวตถประสงคเพอรวบรวมกลมผ มสวนไดสวนเสยทเกยวของในพนท

นาขาวเพอการคา กลมผ ไดประโยชน เสยประโยชน รวมถงการวเคราะหอ านาจ สทธในการเขาถงทรพยากร ความร ภาวะผน าและการมสวนรวม การเกบรวบรวมขอมลใชวธการตรวจสอบเอกสารงานวจยทเกยวของและรวบรวมจากขอมลปฐมภมโดยการส ารวจภาคสนามดวยวธ PRA ไดแก การสมภาษณแบบเจาะลกและการสนทนากลมแบบเจาะจง จ านวน 30 ทาน

ขนตอนท 3 ก ำหนดระบบกำรใชทดน/หนวยกำรใชทดน

การก าหนดหนวยแผนทพนฐาน โดยพจารณาความสม าเสมอของสภาพพนท/

รปแบบพนท (Land Form) ลกษณะดน (Soil) และองคประกอบตางๆ ของระบบการใชทดน (Land

Utilization Types: LUTs) ไดแก การผลต นโยบาย การจดการ สภาพแวดลอม รวมถงปจจยสงคมและเศรษฐกจ โดยการส ารวจทรพยากรทดน และขอมลองคประกอบตางๆ ของการใชทดนในภาคสนาม

ระบบการใชทดนในเขตทราบน าทวมถงพบวาใชประโยชนทดนประเภทนาขาว

จ าแนกเปน 2 ประเภทหลก ตามวตถประสงค รปแบบการผลต การตลาด ดงน 1. LUT 1 นาขาวแบบเขมขน

2. LUT 2 นาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ ไดแก LUT 2-1 นาขาวรวมกบสวนผสม LUT 2-2 นาขาวรวมกบปาลมน ามน

LUT 2-3 นาขาวรวมกบอาชพอน ๆ การก าหนดขอบเขต (Boundary) ผ วจยพจารณาเชงพนทจากแผนทการใชประโยชนทดนและภาพถายดาวเทยม ไดแก รอยละความหนาแนนของแปลงนากบการใชประโยชนทดนประเภทอน ๆ และพจารณารวมกบขอมลสงคม เศรษฐกจรายต าบล อาท ประเภทผลผลตทครวเรอนพงพาเปนรายไดหลกและระดบผลผลต เปนตน

ขนตอนท 4 อธบำยคณลกษณะกำรใชประโยชนทดน ในการวจยครงนเลอกอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนใชกรอบการประเมนของ Dumanski และ Smyth (1993) โดยการค านงถงองคประกอบของความยงยนใน 5 ดานหลก (5 Pillars of Sustainability) ไดแก ดานผลผลต ความเสยงและความมนคง ดานการปองกน ดานความเปนไปไดทางเศรษฐกจ และดานการยอมรบของสงคม (Dumanski and Smyth,1993)

23

ขนตอนท 5 วเครำะหจดแขง จดออน โอกำสและอปสรรค ของกลมนาขาวเพอการคาภายใตสถานการณการปรบตวเขาสประชาคมอาเซยน ใชวธการวเคราะห SWOT และน าจดแขงและจดออนทไดมาน าเสนอแนวทางการปรบตวเพอเขาสประชาคมอาเซยน

3.2 กำรรวบรวมขอมลในภำคสนำม

การรวบรวมขอมลในภาคสนามใชเทคนคการประเมนสภาวะชนบทแบบม

สวนรวมดวยวธการพดคยกบเกษตรกรและบคคลส าคญในพนท (Key Informants) จ านวน 30

ทาน ใชการสมภาษณแบบเจาะลกและแบบสมภาษณแบบมโครงสราง (Structured Interview)

และการสงเกตในพนท (Observation)

คณลกษณะการใชประโยชนในทดนระดบครวเรอน โดยรวบรวมประเดนทส าคญดานผลผลต ความเสยงและความมนคง การปองกน ความเปนไปไดทางเศรษฐกจและการยอมรบของสงคม ไดแก ระบบฟารม (Farming System) รปแบบพชพรรณ (Cropping Patterns) ผลผลตจากปศสตว (Livestock Production) การจดการน าและปาไม (Forest and Water Management)

ยทธศาสตรการอนรกษ (Conservation Strategies) ตลาด (Marketing) รายไดและคาใชจายทางการเกษตรกรรมและนอกการเกษตร (Agricultural and Non-agricultural Income and

Expenditure) ระบบถนน (Road Systems) การศกษา (Education) องคกรทองถนและกลมประชาคมตาง ๆ (Local Organizations and Social Co-operation) ความขดแยง ( Internal

Conflicts) การเขาถงแหลงทน (Access to Capital) และการเขาถงบรการตาง ๆ (Access to

Outside Support Services) สวนองคความรในทองถน (Local Knowledge) อ านาจการเขาถงทรพยากร (Power) การรวมกลมดวยความสมครใจ (Leadership) การมสวนรวม (Participation)

24

บทท 4

ผลกำรวจยและอภปรำยผล

พนทสงเสรมเกษตรกรรมปลกขาวเพอการคา โครงการพฒนาลมน าปากพนงตอนลาง ตงอยทางตะวนออกของพนทลมน าปากพนง มพนทจ านวน 547,745 ไร ตงอยในเขตอ าเภอ

เชยรใหญ ปากพนง เฉลมพระเกยรตและหวไทร จงหวดนครศรธรรมราช โครงการพฒนาลมน าปากพนง ฯ ก าหนดใหพนทบรเวณนปลกขาวเพอการคา ด าเนนกจกรรมการใชทดนโดยมวตถประสงคเพอสงเสรมการท านาและสงขายเปนหลก มการสนบสนนกจกรรม ไดแก การพฒนา/ปรบปรงโครงสรางพนฐาน การชลประทานใหครอบคลมและจดหาแหลงน าจดใหเพยงพอตอการท านาตลอดทงป รวมถงสงเสรมกจกรรมอน ๆ เชน การใหความรดานการอนรกษดนและน า การรวมกลมของเกษตรกรและการชวยเหลอดานเมลดพนธ เปนตน

พนทเขตสงเสรมนาขาวเพอการคามลกษณะทางพนทเปนทราบน าทวมถง (Flood

Plain) ตงอยในบรเวณปลายน าของลมน าปากพนง มแมน าปากพนงเปนแมน าสายหลกไหลผานในพนทและไหลออกทะเลทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ ชวงฤดแลงพนทบรเวณนประสบปญหาดานการรกตวของน าเคมและขาดแคลนน าเพอการเกษตรกรรม/การอปโภคบรโภค สวนฤดฝนประสบปญหาน าทวม โครงการพฒนาลมน าปากพนง ฯ ไดแกปญหาดานการรกตวของน า เคมและการ ขาดแคลนน าโดยการสรางประตระบายน ากนแมน าปากพนงและคลองสาขา มการเปด-ปดประตระบายน าใหเหมาะสมตามฤดกาล ปญหาดงกลาวจงบรรเทาลง แตปญหาอน ๆ ไดแก ปญหาขอจ ากดเชงกายภาพของดนดานความอดมสมบรณ รวมถงปญหาผลผลตตกต า รายไดนอย ยงคงประสบตอเกษตรกรในพนท ดงนนผ วจยไดรวบรวมรายละเอยดและวเคราะหปญหาจากอดตถงปจจบน วเคราะหคณลกษณะดานสงคม/ผ มสวนไดสวนเสยและความสมพนธ รวมทงรวบรวมขอมลการใชประโยชนทดนประเภทนาขาว เพอเปนฐานขอมลในการประเมนตดตามความยงยนและเพอการวเคราะหศกยภาพเบองตนเพอเปนแนวทางเสนอแนะตอกลมนาขาวเพอการแขงขนในประชาคมอาเซยน ผลการวจยในครงน ผ วจยจงน าเสนอแยกเปน 4 หวขอส าคญ ประกอบดวย

1) ลกษณะธรณสณฐานวทยา นเวศวทยาและการใชประโยชนทดน 2) วเคราะหกลมผ มสวนได-

สวนเสยทเกยวของและความสมพนธ ความเขมแขงดานสงคมและเศรษฐกจ 3) อธบายขอมลคณลกษณะการใชประโยชนทดน น าเสนอจ าแนกตามกรอบการจดการทรพยากรทดนอยางยงยน

25

และ4) ผลการวเคราะหศกยภาพเบองตนของกลมนาขาวเพอการคาในการแขงขนในประชาคมอาเซยน ดงรายละเอยดตอไปน

4.1 ลกษณะธรณสณฐำน พชพรรณและกำรใชประโยชนทดน

เขตการสงเสรมเกษตรกรรมประเภทนาขาวเพอการคาตงอยในพนทระบบนเวศปลายน า มแมน าปากพนงเปนแมน าสายหลก ไหลมาจากทศตะวนตกเฉยงใตและออกสทะเลดานทศตะวนออกเฉยงเหนอ ตนก าเนดของแมน ามาจากควนหนแทนและควนหนแกวซงเปนสวนหนงของเทอกเขาบรรทด ซงเปนรอยตอระหวางเขต 3 อ าเภอ คอ อ าเภอหวยยอด จงหวดตรง อ าเภอปาพะยอม จงหวดพทลง และอ าเภอชะอวดจงหวดนครศรธรรมราช

สภาพพนทของพนทศกษามลกษณะเปนทราบน าทวมถง (Flood Plain) ทราบชายฝงทะเล (Coastal Plain) และทลมน าทะเลทวมถงและชะวากทะเล (Tidal Flat and Estuary)

แตละลกษณะพนทมพชพรณและการใชประโยชนทดนแตกตางกน ดงแสดงในตาราง 4.1

ตาราง 4.1 สภาพพนท พชพรรณและการใชประโยชนทดน ลมน าปากพนงตอนลาง

สภาพพนท สภาพพนท

พนท

(ไร) การใชทดน/พชพรรณ ขอจ ากด/ปญหา

ทราบน าทวมถง พนทราบ 547,745 - นาขาวชลประทาน

- ปาลมน ามน

- สวนผสม เชน มะพราว สมโอ กลวย พชผกและสตวน า เปนตน

- การรกตวของน าเคมในชวงฤดรอน

- น าทวม 2-3 ปเกดครง

ทราบชายฝงทะเล ทราบชายฝง

92,925 - เพาะเลยงกง/สตวน าเคม

- ปาจาก

- การรกตวของน าเคม

- การกดเซาะชายฝง - มลพษทางน า

ทลมน าทะเลทวมถงและชะวากทะเล

ปากแมน า 88,925 - ปาชายเลนและปาจาก

- เพาะเลยงสตวน าเคม เชน กง ปลา หอยและป เปนตน

- การทบถมของตะกอนดน

- มลพษทางน า

ลกษณะพชพรรณและการใชประโยชนทดนมความสมพนธกนและแตกตางตามสภาพพนท ดงตอไปน

1) พนททราบน าทวมถง ครอบคลมตงแตแนวสนทรายเกาดานทศตะวนตกไปจรดแนวชายฝงดานทศตะวนออก (อาวไทย) มพนทรวม 547,745 ไร มลกษณะเปนทราบกวางใหญ

26

ความลาดชนนอยกวา 2 % ลกษณะดนเปนดนเหนยว การระบายน าเลว ความอดมสมบรณของดนจดอยในระดบปานกลาง ความเหมาะสมของศกยภาพพนทเหมาะสมตอการท านาสง การใชประโยชนทดนสวนใหญจงมวตถประสงคเพอการท านาเปนหลก มระบบชลประทานกระจายครอบคลมในพนท ปจจบนการใชประโยชนทดนประเภทนาขาวมการเปลยนแปลงไปปลก

พชเศรษฐกจอน ๆ รวมดวย อาท ปาลมน ามน พชผก สมโอ มะพราว เพาะเลยงสตวน า เปนตน การเปลยนแปลงการใชทดนในพนทศกษามสาเหตมาจากน าทวม ขาดแคลนน าจด น าเคมรกตว และอทธพลจากนโยบายของรฐในการสงเสรมการใชทดน

2) พนทราบชายฝงทะเล ลกษณะพนทเปนแนวสนทรายชายหาด อยดานตะวนออกของพนทระบบนเวศปลายน า ลมน าปากพนง มพนทจ านวน 92,925 ไร ระบบนเวศบรเวณน จดเปนเขตนเวศน ากรอย การใชประโยชนทดนหลก คอ การเพาะเลยงกง และพบวาการเพาะเลยงก งมทงกลมเพาะเลยงเชงการคา ไดแก บรษทรายใหญ เชน CPF กรงเทพฟารม เปนตน และเกษตรกรรายยอยในพนท สวนพชพรรณทพบกระจายคอ ปาจาก พบจ านวน 4,000 ไร กระจายบรเวณรมคลองและแมน าปากพนงทงเหนอประตระบายน าและลางประตระบายน า ชมชนพงพารายไดจากการแปรรปผลผลตจากปาจาก และท าประมงพนบานในแหลงน า ล าคลองยอย ปญหา/

ขอจ ากดทพบในบรเวณน คอปญหาการรกตวของน าเคม การกดเซาะชายฝงและมลพษทางน า

3) พนทลมน าทะเลทวมถงและชะวากทะเล ลกษณะพนทเปนทลมน าทะเลทวมถงและเปนทางออกสทะเล (อาวปากพนง) ของแมน าปากพนง ตงอยดานทศเหนอของระบบนเวศปลายน า มพนท 88,925 ไร ลกษณะดนบรเวณนเปนดนตะกอนล าน าทบถม พชพรรณทพบเปน

ปาชายเลน ประเภทปาโกงกาง เปนแหลงอนบาลสตวน าทส าคญ การใชทดนในบรเวณนสวนใหญเปนพนทเพาะเลยงสตวน าและประมงชายฝง ปญหา/ขอจ ากดทพบ ไดแก การทบถมของดนตะกอนและมลพษทางน า

พนทศกษาตงอยในเขตการสงเสรมพนทท านาเพอการคา ตามนโยบายการสงเสรมการใชทดนของโครงการพฒนาลมน าปากพนงตามแนวพระราชด าร ดวยสภาพทตงทอยในเขตนเวศปลายน า จงท าใหไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขนในระบบนเวศตนน าและกลางน า โดยสรปความสมพนธ ปญหา/ผลกระทบทเกยวเนองกน ดงภาพประกอบ 4.1

27

ภาพประกอบ 4.1 ความสมพนธระหวางระบบนเวศตนน า กลางน าและปลายน า ลมน าปากพนง

เขตนเวศตนน าของลมน าปากพนงตงอยทางทศตะวนตก มลกษณะทางธรณสณฐานวทยาเปนภเขา เนนเขาและทลาดเชงเขา ในพนทภเขามความลาดชนสง ปกคลมดวยพชพรรณตาง ๆ ประเภทปาดบชน ถดมาเปนพนทลาดเชงเขามสภาพพนทเปนลกคลนลอนลาดและลอนชน สภาพดนบางสวนเปนดนตน ดนกรวดลกรงและมความอดมสมบรณของดนต า การใชทดนในปจจบนสวนใหญปลกยางพาราและไมผล มลกษณะของการเกษตรกรรมในรปแบบเชงเดยวมากกวาแบบผสม พนทบรเวณตนน ามปญหาเรองการบกรกปา ปาเสอมโทรมและการปลกยางพาราบนพนทสง พนทตนน ามอทธพลตอระบบนเวศปลายน าทงในดานการเปนแหลงผลตน าและกกเกบน าไวใชในฤดแลง เมอปรมาณน าลดลงเขตนเวศปลายน าจงไดรบผลกระทบตอการท านานอกฤดและขาดแคลนน าส าหรบการอปโภคและบรโภค ส าหรบชวงฤดฝนปรมาณน าจากตนน าจะไหลลงสกลางน าและปลายน ากอนไหลออกสทะเลทอาวปากพนงทางทศเหนอ ดงนนเขตนเวศปลายน าจงเปนสถานทรบน ากอนระบายออกสทะเล เกดปญหาน าทวมหลากและน าทวมขง เขตนเวศกลางน ามสภาพทางธรณสณฐานวทยาเปนพนทลมระหวางแนวสนทรายเกา ลกษณะพนทเปนทราบน าทะเลเคยทวมถงระหวางแนวสนทรายเกา สภาพดนเปนดนกรด การใชทดนในบรเวณนสวนใหญท านาขาวประเภทพงพาฝน สวนทางตอนใตของพนทเปนพนทชมน า/ปาพร สภาพดนเปนดนอนทรยหรอดนพรทบถมกนเปนชนหนามน าทวมขง พชพรรณตาง ๆทพบสวนใหญเปน

ตนน ำ กลำงน ำ ปลำยน ำ

ลกษณะพนท: ภเขำ-เนนเขำ พชพรรณ: ปำดบชน ยำงพำรำ ผลไม

ปญหา: ปำไมลด -ดนถลม -น ำไมเพยงพอ -น ำหลำก

ลกษณะพนท: ทรำบระหวำงสนทรำยเกำ ลม

พชพรรณ: ปำลมน ำมน ขำว ปำพร/เสมด

ปญหา: ปำพรเสอมโทรม-สตวน ำลดลง

ดนเปนกรดจด-กระทบพนทนำขำวใกลเคยง

ไฟไหมปำ-หมอกควน ดนแหง ขำดแคลนน ำ

ลกษณะพนท: ทรำบน ำทวมถง ทรำบชำยฝงทะเล ทลมน ำทะเลทวมถงและชะวำกทะเล

พชพรรณ: ขำว ปำชำยเลน เพำะเลยงสตวน ำ

ปญหา: น ำทวมหลำก น ำไมเพยงพอ น ำเคมรกตว มลพษทำงน ำ วชพช

น ำเคมรกตว

น ำทวมหลำก

น ำทกกเกบลดลงลดลง

ดนเปนกรดจด

สตวน ำลดลง

28

ปาพร ปาเสมด หากพจารณาบทบาทของปาพรในพนทนเวศกลางน า พบวาเปนแหลงอนบาลสตวน าทส าคญในพนทลมน าปากพนง แตมขอจ ากดดานการเปนกรดจดของดน ดงนนในชวงฤดฝน

น าจากปาพรทไหลหลากไปทวมพนทนาขาวสงผลใหผลผลตขาวต า และในฤดแลงประสบปญหาจากไฟไหมปาพร เขตนเวศปลายน า มลกษณะพนทเปนทราบน าทวมถง ทราบชายฝงทะเล ทลมน าทะเล -

ทวมถงและชะวากทะเล มพชพรรณ/การใชประโยชนทดน ไดแก ขาว สวนผสม ปาลมน ามน เพาะเลยงสตวน า ปาชายเลนและปาชายหาด ผลกระทบทเกดในเขตนเวศปลายน ามทงทเกดตอเนองสมพนธมาจากระบบนเวศตนน าและกลางน า ไดแก น าทวมหลาก ขาดแคลนน า และ

น าเปรยวจากปาพร และปญหาทเกดจากระบบนเวศปลายน า ไดแก การรกตวของน าเคม เนองจากอทธพลของระดบน าทะเลทเพมสงขนจากการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศและจากลกษณะของทองน าแมน าปากพนง

การวเคราะหความสมพนธและคณลกษณะเชงนเวศวทยาท าใหเกดความเขาใจพนททงดานคณลกษณะทางกายภาพและนเวศวทยา รวมถงเขาใจปญหาทเกดขนสมพนธกน นอกจากนนควรศกษาคณลกษณะเชงสงคมของผ ใชทดนและกลมผ มสวนไดสวนเสย โดยผานเครองมอการวเคราะหกลมผ มสวนไดสวนเสย (Stakeholder Analysis) อกดวย ดงสรปผลการวเคราะหดานคณลกษณะทางสงคมในหวขอ 4.2

4.2 กำรวเครำะหกลมผมสวนไดสวนเสย

การวเคราะหกลมผ มสวนไดสวนเสยในพนทเขตสงเสรมการเกษตรประเภทนาขาวมวตถประสงคเพอท าความเขาใจคณลกษณะของกลมสงคม ความเขมแขงของกลม รวมถงความสมพนธตาง ๆ ของกลมกบเครอขายในพนท เพอใหทราบสถานะเชงสงคม เขาใจคณลกษณะในเชงลกของกลมผ มสวนไดสวนเสยในพนทรวมถงบทบาทตาง ๆ เพอน าไปสการสนบสนนไดอยางตรงตามจดออน ผลจากการวเคราะหผวจยน าเสนอสรปเปน 4 หวขอ ดงน

4.2.1 การระบกลมผ มสวนไดสวนเสย 4.2.2 การประเมนคณลกษณะดานภาวะผน าและการมสวนรวม

4.2.3 การประเมนความส าคญและอทธพล 4.2.4 สรปผลการวเคราะห

29

4.2.1 กำรระบกลมผมสวนไดสวนเสย

การระบกลมผ มสวนไดสวนเสยท าใหทราบวานอกจากผ ใชทดนในพนทแลว กลมผ มบทบาทตอการจดการทดนในพนทศกษาประกอบไปดวยกลมใดบางและมบทบาทหนาททสมพนธตอการจดการทดนอยางไร ผลจากการรวบรวมขอมลทตยภมและผลการสมภาษณเชงลกผ มสวนเกยวของจ านวน 30 คน สามารถระบกลมผ มสวนไดสวนเสยในพนทสงเสรมนาขาวเพอการคา ดงตาราง 4.2

ตาราง 4.2 การระบกลมผ มสวนไดสวนเสย เขตนาขาวเพอการคา ลมน าปากพนงตอนลาง

ประเภท กลมผมสวนไดสวนเสย คณลกษณะ

องคกรของรฐ คณะกรรมการพฒนาลมน าปากพนงและหนวยงานทรบผดชอบ

นโยบายและการตดสนใจตามแนวพระราชด าร โครงการชลประทานในลมน า

อนกรรมการและหนวยงานทเกยวของ ไดแก เกษตรจงหวด เกษตรอ าเภอ

ด าเนนการและเฝาตดตามโครงการชลประทาน

หนวยงานภาครฐ ด าเนนการตามนโยบาย

ภาคเอกชน โรงส รานคาสงและคาปลกในพนทและนอกพนท

รบซอ จ าหนาย ผลผลตและแปรรป

ผใชทดน กลมนาขาวในพนทชลประทาน (ท านาเปนหลก)

อยในเขตชลประทานท านาได 2-3 ครงตอป

ผลผลตสงเฉลย 600 กโลกรมตอไร ระดบการลงทนและการจดการสง พนทท านาปในฤดฝน 200,000 ไรและพนทนาปรง 140,500 ไร

กลมนาขาวรวมกบอาชพอน ๆ ท านาปละ 1 ครง เพอไวบรโภคในครวเรอน นอกฤดท านาออกไปรบจาง ระดบการลงทนต า การจดการต า ผลผลตปานกลางถงต า มเนอทประมาณ 30,000 ไร

กลมท านารวมกบสวนผสม/ปาลมน ามน ท านาปละ 1-2 ครงรวมกบการปลกปาลมน ามน สมโอ มะพราว เพาะเลยงสตวน า และพชผก ท าเกษตรแบบผสมผสาน สภาพพนทมขอจ ากดดานกายภาพ เชน การรกตวของน าเคม น าทวม

ภาควชาการ NGOs นกวชาการและสอมวลชน สนบสนนขอมล วจยและตดตามสถานการณการเปลยนแปลง

ทมา : วเคราะหจากขอมลทตยภมและการสมภาษณเชงลก

30

กลมผ มสวนไดสวนเสยในพนทศกษาประกอบดวย 3 ภาคสวนหลกคอ ภาครฐ ภาคประชาชน และภาควชาการ ดงรายละเอยด ดงตอไปน

4.2.1.1 ภาครฐ ประกอบดวย 3 กลมหลก โดยกลมแรก คอ 4.2.1.1.1 คณะกรรมการพฒนาลมน าปากพนงและหนวยงานระดบภมภาค บทบาทหลกของกลมน คอ ออกนโยบายหลกในการสงเสรมการท านาเพอการคา ไดแก ดานการบรหารจดการน า ระบบชลประทาน การเสรมสรางอาชพ การอนรกษดน การปองกนมลพษสงแวดลอม บทบาทของคณะกรรมการ ฯ มอ านาจในการเปนผตดสนใจ

4.2.1.1.2 อนกรรมการ 3 ฝาย ไดแก อนกรรมการพฒนาสงแวดลอม พฒนาอาชพ และประสานการด าเนนการ ท างานรวมกบหนวยงานภาครฐระดบทองถนทเกยวของ โดยสงตวแทนเขามาเปนอนกรรมการ ไดแก ศนยอ านวยการและประสานการพฒนาพนทลมน าปากพนงอนเนองมาจากพระราชด า ร ตวแทนจงหวด อ าเภอ ส านกงานเกษตรจงหวดและอ าเภอ อนกรรมการทงสามฝายมหนาทหลกในการด าเนนการและเฝาตดตามโครงการตาง ๆ ทด าเนนการภายใตโครงการพฒนาระบบชลประทาน การเสรมสรางอาชพ การอนรกษดน การปองกนมลพษในสงแวดลอม โดยไดรบงบประมาณประจ าปทสนบสนนมาจากรฐบาล บทบาทของอนกรรมการ ฯ มหนาทในการด าเนนการเพอใหนโยบายบรรลผล

4.2.1.2 ภาคเอกชน ไดแก โรงส กลมผ คาสงและคาปลกขาวทงในพนทและนอกพนท บทบาทของกลมนคอการขบเคลอนเศรษฐกจ 4.2.1.3 ภาคประชาชน กลมนประกอบดวยผ ใชทดน ซงประกอบอาชพเกษตรกรรมประเภท

นาขาวและสวนใหญเปนเกษตรกรรายยอย สามารถจ าแนกผใชทดนได 2 กลม ดงน

4.2.1.3.1 กลมเกษตรกรผปลกขาวแบบเขมขน ในพนทชลประทานเปนกลมผ มสวนไดสวนเสยหลกในพนทสวนใหญของลมน าปากพนงตอนลาง สามารถปลกขาวได 2-3 ครงตอป

4.2.1.3.2 กลมนาขาว รวมกบเกษตรกรรม อน ๆ กลมผ ใ ช ทดน ท มการท าเกษตรกรรมอน ๆ รวมกบการท านา หากจ าแนกตามการพงพารายไดจากการท าเกษตรกรรมสามารถจ าแนกเปน 3 กลมหลก ดงน

- ท านารวมกบสวนผสม

- ท านารวมกบปาลมน ามน

- ท านารวมกบอาชพอน ๆ

31

4.2.1.4 ภาควชาการ กลมผ มสวนไดสวนเสยกลมนท าหนาทในการสนบสนนขอมล/ความรในการเกษตรกรรมแบบยงยนเพอน าไปสการเสนอแนะแนวทางตอการปรบตวตามสถานการณการเปลยนแปลงของโลกและเศรษฐกจ เฝาตดตามผลกระทบตอระบบนเวศและสงคม กลมน ประกอบดวย สถาบนการศกษาในระดบอดมศกษา ไดแก มหาวทยาลยวลยลกษณ มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช มหาวทยาลยราชมงคลศรวชย มหาวทยาลยสงขลานครนทร รวมถงองคกรอสระ (NGOs) ภายในทองถน ภาคสอมวลชน และกลมตาง ๆ เชน กลมอนรกษลมน าปากพนง เปนตน

4.2.2 กำรประเมนคณลกษณะดำนภำวะผน ำและกำรมสวนรวม คณลกษณะภาวะผน า (Leadership) คอ อ านาจของกลมทเปนอ านาจนอกหนาทและ

มาจากความสมครใจของกลมผ มสวนไดสวนเสยในการสนบสนนหรอคดคานกจกรรมใด ๆ ทไดรบการสงเสรมในพนท (Schmeer, 1999) สวนคณลกษณะดานการมสวนรวม (Participation) คอ การมสวนรวมของกลมผ มสวนไดสวนไดสวนเสยกบหนวยงานภาครฐหรอองคกร /กลมทกอตงขนเพอประโยชนสวนรวมในพนท การประเมนคณลกษณะภาวะผน าและการมสวนรวมในการวจยครงน ผ วจยใชการสมภาษณเชงลกจากตวแทนทกกลมรวม 30 คน เลอกแบบเฉพาะเจาะจงโดยแบงเปนภาคเกษตรกร 15 คน ภาคเอกชน 5 คน ภาครฐจากโครงการพฒนาลมน าปากพนง 5 คน และภาควชาการเปนตวแทนจากมหาลยรฐและ NGOs 5 คน ผลการประเมนแสดงคาเปนรอยละดงตาราง 4.3

32

ตาราง 4.3 ภาวะผน าและการมสวนรวมของกลมผ มสวนไดสวนเสย เขตนาขาวเพอการคา ลมน าปากพนงตอนลาง

กลมผมสวนไดสวนเสย ภาวะผน า การมสวนรวม

สง >71%

ปานกลาง 51-70%

ต า

<50%

สง >71%

ปานกลาง 51-70%

ต า

<50%

คณะกรรมการ/อนกรรมการโครงการพฒนาลมน าปากพนงและหนวยงานภาครฐ

√ √

กลมนาขาวทท านาแบบเขมขน √ √

นาขาวและสวนผสมรายยอย/ปาลมน ามน √ √

กลมนาขาวตนทนต า √ √

กลมโรงส √ √

กลมผ คาสง คาปลก √ √

NGOs กลมอนรกษ √ √

กลมนกวชาการ √ √

จากผลการประเมนภาวะผ น าและการมสวนรวมของกลมผ มสวนไดสวนเสยเหนไดวาภาครฐมอทธพลตอการตดสนใจสงสด ซงหนวยงานเหลานเปนหนวยงานระดบชาต และหนวยงานในระดบภมภาคและทองถนทเกยวของ มรปแบบการท างานในลกษณะคณะกรรมการพฒนา

ลมน าปากพนง การสนบสนนงบประมาณของรฐถกพจารณาและจดสรรผานกลมนเปนหลก

ภาคเกษตรกร กลมผ มสวนไดสวนเสยกลมน พบวาภาวะผน าและการมสวนรวมจดอยในระดบปานกลางจ านวน 1 กลม คอ กลมนาขาวทท านาแบบเขมขน กลมนจดเปนกลมทไดประโยชนจากโครงการพฒนา ฯ เกษตรกรกลมนมความจ าเปนตองพงพาทรพยากรทจดสรรโดยภาครฐ จงสนใจตดตามและปรบตว มการรวมกลมโดยสมครใจแตยงไมมความเขมแขงทงในดานบทบาทและการเจรจาตอรองและการมสวนรวมยงจดอยในระดบปานกลาง สวนกลมผ มสวนไดสวนเสยทพบวามภาวะผน าและการมสวนรวมในระดบต า คอ กลมนาขาวทท ารวมกบสวนผสม และกลม

นาขาวรวมกบอาชพอน ๆ

33

ภาควชาการ กลมผ มสวนไดสวนเสยกลมนจ าแนกเปน 2 ประเภท คอ 1) กลมองคกรอสระและสอ และ 2) กลมนกวชาการ ผลการศกษาพบวาภาวะผน าและการมสวนรวมของกลมท 1

กลมองคกรอสระและสอจดอยในระดบปานกลาง สวนกลมนกวชาการพบวาภาวะผน าจดอยในระดบ

ปานกลางและการมสวนรวมอยในระดบสง

4.2.3 กำรประเมนควำมส ำคญและอทธพล

ความส าคญ (Important) หมายถง ความสนใจ การไดรบผลกระทบ ความตองการของกลมผ มสวนไดสวนเสยตอโครงการ ฯ สวนอทธพล (Influence) คอ อ านาจ ทกลมผ มสวนไดสวนเสย

มตอโครงการ ฯ พจารณาจากการมอ านาจตอการเขาไปควบคมหรอน าไปส การตดสนใจของโครงการ ฯได ทงในดานการสนบสนนและคดคานในเชงลบตอโครงการ (IIED, 2001) กลมผ มสวนไดสวนเสยในลมน าปากพนงตอนลางมความแตกตางกนในดานความส าคญและระดบของอทธพล ทมผลตอกระบวนการตดสนใจและการไปถงเปาหมายทวางไวของโครงการ ดงแสดงในภาพประกอบ 4.2

ภาพประกอบ 4.2 ความส าคญและอทธพลของกลมผ มสวนไดสวนเสย เขตนาขาวเพอการคา ลมน าปากพนงตอนลาง

จากการวเคราะหกลมผ มสวนไดสวนเสยสามารถจ าแนกเปน 4 กลมตามความส าคญและอทธพล คอ 1) กลม A ความส าคญและอทธพลสง 2) กลม B ความส าคญสงแตอทธพลต า 3) กลม C ความส าคญต าแตอทธพลสง และ 4) กลม D ความส าคญและอทธพลต า

A

ภาครฐ-โครงการพฒนาลมน าปากพนง

B

-เกษตรกรกลมนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

C

-ภาครฐในทองถน

-NGOs

-ภาควชาการ

D

เกษตรกร-กลมท านารวมกบอาชพอน ๆ

อทธพล

H

L

ควำมส ำคญ

H

34

กลมผ มสวนไดสวนเสยมอทธพลสงและมความส าคญสง (Box A) ส าหรบโครงการ ฯ คอ คณะกรรมการพฒนาลมน าปากพนงและหนวยงานรฐทเกยวของ กลมนมผลตอการขบเคลอนสงและมความโดดเดนในดานทรพยากร เชน การเมอง นโยบายการเงน มนษย เศรษฐกจ ทกษะและเทคนคตาง ๆ สวนกลมทมความส าคญสงแตมอทธพลนอย (Box B) กลมนาขาวแบบเขมขน กลมนมความส าคญตอเศรษฐกจทองถนและไดรบประโยชนจากโครงการชลประทานในพนท แตไมไดเขารวมในกระบวนการตดสนใจของโครงการ ส าหรบกลมผ มสวนไดสวนเสยทมอทธพลสงแตมความส าคญนอย (Box C) คอ หนวยงานรฐในทองถน สอมวลชนและกลมเรยกรองสทธตาง ๆ เชน NGOs และหนวยงานวชาการ นกวจย กลมนมความเขมแขงและมองคกรทมอทธพลสามารถสนบสนนหรอคดคานโครงการได แตมความส าคญนอยตอโครงการ ฯ สดทายคอกลมผ มสวนไดสวนเสยทมความส าคญและอทธพลต า (Box D) คอ กลมเกษตรกรท านารวมกบอาชพอน ๆ และท านารวมกบสวนผสม/ปาลมน ามน กลมนไมมบทบาทตอการเขาไปรวมตดสนใจและความส าคญในการผลกดนเพอบรรลวตถประสงคโครงการ แตเปนกลมทไดรบผลกระทบตอเนองจากการเปลยนแปลงระบบนเวศทมาจากกจกรรมการสงเสรมการปลกขาวเพอการคาในพนทศกษา

กลม A และ B มความส าคญและมอทธพลตอพนทสง การขบเคลอน ปรบเปลยน นโยบาย กจกรรมในพนทมาจากอทธพลของกลมนเปนหลก และจดไดวามความพรอมตอการเปนรากฐานในจดการการใชทดนอยางยงยนมากทสด ในขณะทกลม D มความส าคญนอยและอทธพลนอย แมไมมผลตอการขบเคลอนกจกรรมหรอนโยบาย แตเปนกลมผ มสวนไดสวนเสยหลกเปนกลมคนสวนใหญในพนทเปนเกษตรกรรายยอย

4.2.4 สรปผลกำรวเครำะห สรปผลการวเคราะหผ มสวนไดสวนเสย ไดดงน

4.2.4.1 คณลกษณะของกลมผ มสวนไดสวนเสยในพนทศกษา พบวาอ านาจการตดสนใจยงคงอยในภาครฐเปนหลก ซงภาครฐจดอยในกลมทมภาวะผน า การมสวนรวมสงและเปนกลมทมความส าคญสง อทธพลสง กลไกหลกในการตดสนใจยงคงอยในภาครฐ สวนการขบเคลอนดานการมสวนรวมในภาคประชาชนยงมผลสมฤทธนอย 4.2.4.2 กลมเกษตรกรผท านาแบบเขมขนในพนทสงเสรมการท านาเพอการคาพบวาเปนกลมทมภาวะผน าปานกลางและมสวนรวมปานกลาง จดอยในกลมทมความส าคญสงแตอทธพลต า ดงนนผลการศกษาทบงชถงจดออนดานสงคมเหลาน ควรไดรบการแกไข โดยการ จดกจกรรมเพอสงเสรมใหเพมภาวะผน า เสรมอ านาจในการเขาไปเจรจาตอรองใหกบกลมนาขาวมากยงขน

35

4.2.4.3 กลมเกษตรทท านาโดยท ารวมกบสวนผสมอน ๆ และกลมท านารวมกบอาชพอน ๆ มภาวะผ น า การมสวนรวม รวมถงความส าคญและอทธพลต า ดงนนใ นกลมนจงควรเสรมสรางใหเกดการมสวนรวมและคดเลอกตวแทนทเขมแขงเขาไปท างานรวมกบกลมนาขาวเขมขนและภาครฐมากขน รวมถงสรางเครอขายใหเชอมโยงกบภาควชาการในการเสรมสรางใหยกระดบความเขมแขงดานศกยภาพการลงทน การปรบตวดานเทคโนโลยและการเขาถงทรพยากร 4.2.4.4 กลมวชาการ องคกรอสระและสอเปนภาคสวนทอทธพลสงในพนท ดงนนหากภาครฐมความประสงคในการวางรากฐานการจดการการใชทดนอยางยงยนใหกบกลมน จงจ าเปนตองใหกลไกภาควชาการเขามาขบเคลอนไปพรอม ๆ กบภาครฐอยางจร งจง และเสรมศกยภาพดานสงคมใหเกดขนกบภาคเกษตรกรในดานดานทน แรงงานและเทคโนโลย รวมถงโครงสรางพนฐานอน ๆ กลาวโดยสรปภาคเกษตรกรในพนทศกษายงไมมความเขมแขงทงดานภาวะผน าและการมสวนรวม และยงไมมอทธพลตอการมสวนรวมในการตดสนใจกบภาครฐ ดงนนการเสรมสรางความเขมแขงดานสงคมจงยงเปนประเดนททาทายในพนทสงเสรมเกษตรกรรมการท านาเพอการคา สรปกลมผ มสวนไดสวนเสย ความสมพนธ ความเขมแขง อ านาจและอทธพล ดงภาพประกอบ 4.3

ภาพประกอบ 4.3 ความสมพนธ อ านาจและอทธพลของกลมผ มสวนไดสวนเสยในแตละเขตนเวศ

ภำครฐ-สนบสนนกำรปลกขำว -จดระบบชลประทำน

ภำควชำกำร/สอ -ควำมร/ตดตำม

นำขำวเชงกำรคำ แบบเขมขน

นำขำว/ สวนผสม

ปำลมน ำมน

นำขำวรวมกบอำชพอน ๆ

กลมปำลมน ำมน โรงสเอกชน

กลมสหกรณขำว

กลมเพำะเลยงสตวน ำ

เขตสงเสรมกำรปลกปำลมน ำมน เขตสงเสรมกำรปลกขำวเพอกำรคำ เขตสงเสรมกำรเพำะเลยงสตวน ำ

36

การว เคราะหผ มสวนไดสวนเสย เปนขอมลพนฐานเพอเ ชอมโยงสการอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนในพนทศกษาในดานการยอมรบของสงคม และน าไปประกอบเปนขอมลเพอวเคราะหศกยภาพเพอน าไปสการก าหนดขอเสนอแนะภายใตสถานการณการแขงขนในประชาคมอาเซยนตอไป รายละเอยดการอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนน าเสนอในหวขอ 4.3

4.3 กำรอธบำยคณลกษณะกำรใชประโยชนทดน

การอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนคอการระบรายละเอยดตางๆ อาท การระบเปาหมายในการผลต ผลผลต ผลตอบแทนทไดรบ ศกยภาพของพนท ระดบของผลต แรงงาน เทคโนโลย เงนทน รวมถงปจจย สงคม เศรษฐกจ ขอจ ากดปญหา ชนดพชทปลก เงนทน แรงงาน เครองจกรกลทใช ขนาดฟารม ลกษณะการถอครองทดน โครงสรางพนฐานทตองการ ศกยภาพของเกษตรกรดานการลงทน การปรบตวดานเทคโนโลย การยอมรบจากสงคม ผลกระทบในฟารม/

นอกฟารม รายไดหมนเวยน เปนตน ในการวจยครงนผวจยใชกรอบการอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนตามกรอบแนวคด FESLM ซงประกอบดวย 1) ดานผลผลต 2) ดานความเสยงและความมนคง 3) ดานการปองกน 4) ความเปนไปไดทางเศรษฐกจ และ 5) การยอมรบของสงคม (Dumanski and Smith, 1993)

พนทศกษาตงอยในเขตสงเสรมการใชทดนการท านาขาวเพอการคา โครงการพฒนาลมน าปากพนง มพนททงหมด 547,745 ไร ตงอยในพนทอ าเภอปากพนง อ าเภอเชยรใหญ อ าเภอหวไทรและอ าเภอเฉลมพระเกยรต จากผลการวเคราะหขอมลทตยภมและผลจาการสมภาษณเชงลก พบวารปแบบการใชประโยชนทดนในพนทบรเวณนเปลยนแปลงไปจากอดต โดยสรปพฒนาการดานการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ดงตาราง 4.4

37

ตาราง 4.4 พฒนาการการใชทดน เขตนาขาวเพอการคา ลมน าปากพนงตอนลาง ชวงป พ.ศ. สถานการณ รปแบบการท านา

กอนมแผนพฒนา ฯ

(2450-2483)

- ศนยกลางการขนสงและการคากบจนและเอเชยตะวนออกเฉยงใต - สงออกขาวไปยงจน มาเลเซยและสงคโปร

- ท านาเพอการอปโภคและบรโภคและการคาเพอการสงออก - ระบบการเกษตรทใชภมปญญาและไมใชสารเคม

แผนพฒนา ฯ 1-4

(2484-2526)

– กอสรางถนนและระบบขนสง – เรมระบบชลประทานและกอสรางประตระบายน าในคลองยอย

- การรกตวของน าเคมและขาดแคลนน าจด

- ประสบกบภยธรรมชาต

- น าป ยเคมและยาปราบศตรพชมาใชในการท านาสง

- ผลผลตขาวขายไดลดลง เนองจากการคาขาวเพอการสงออกลดลง รายไดชาวนาลดลง

– มการเปลยนแปลงอาชพจากการท านาไปประกอบอาชพอน ๆ อาท ท าประมง และยายถนไปยงพนท อน ๆ ใกลเคยง

แผนพฒนา ฯ 5-8

(2527-2541)

- มการสงเสรมการเพาะเลยงกงในพนทชายฝง - ขาดแคลนน าจดส าหรบการท านาและน าเคมรกตว

- น าทวมและน าจากปาพรหลากเขามาทวมพนทนาขาว

- ผลผลตขาวลดลงจากผลกระทบของภยพบต - มการเปลยนแปลงพนทปลกขาวไปเปนเพาะเลยงกงทะเลตามนโยบายภาครฐ

- พนทนาขาวและระบบนเวศปลายน ารบผลกระทบจากมลพษทางน าและแพรกระจายความเคมในดน

- ชาวนาขดแยงกบผ เลยงก ง

- ทงรางนาขาวสงขนและอพยพออกนอกพนท แผนพฒนา ฯ 8 -10

(2542-2554)

-โครงการพฒนาลมน าปากพนง

- เกดโครงการพฒนาลมน าปากพนงในพระราชด าร - สรางประตระบายน ากนแมน าปากพนงปองกนการรกตวของน าเคมเขามาในพนทนาขาว -สรางคลองระบายน าชลประทาน

-แบงเขตเกษตรกรรมน าจด น าเคมเพอลดความขดแยงระหวางชาวนาและผ เพาะเลยงกง

- ชาวนาท านาได 2-3 ครงตอป

- มการท านารวมกบการอนรกษดนและน า

- บางพนทมการเปลยนแปลงพนทนาขาวไปปลกพชอน ๆ รวมดวย ไดแก สวนผสม ปาลมน ามน สมโอ มะพราว และเพาะเลยงสตวน าจด

-แผนพฒนา ฯ 11 -12

-นโยบายไทยแลนด 4.0

-ยทธศาสตรชาต 20 ป

(2555-ปจจบน)

-ภาครฐสนบสนนการปลกพชใชน านอย

-สงเสรมการท านาแบบปลอดภย นาอนทรย

-ยกระดบการท านาใหเปนชาวนาอจฉรยะ (Smart

Farmer) เพมผลผลตตอหนวยพนทและมลคาผลผลต

-ปรบตวภายใตสถานการณการเปลยนแปลงภมอากาศของโลก

- ชาวนาเหนความส าคญของการรวมกลมและการสรางเครอขายกบภาครฐ

- มการเปลยนแปลงพนทนาบางสวนเพอท านาอนทรยและลดการใชสารเคมในการผลตขาว

- รกษาความมนคงทางอาหารจากพชอาหาร

38

จากพฒนาการการใชทดนในพนทนาขาวเพอการคา จะเหนไดวาพนทลมน าปากพนงมการปลกขาวมาตงแตกอนป พ.ศ. 2483 (กอนมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต) เปนศนยกลางการคาขาวในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต จนกระทงเกดการเปลยนแปลงบทบาทการคมนาคมจากทางน าเปนทางบกในปพ.ศ. 2484-2526 (แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 1-4) สงผลใหชาวนาขายผลผลตขาวไดลดลงและน าไปสการเปลยนแปลงอาชพเพอท าประมงและอพยพไปท าเกษตรในพนทใกลเคยงโดยเฉพาะในพนทตนน า หลงจากนนเมอมการใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 5-8 (พ.ศ. 2527-2541) ภาครฐมนโยบายการสงเสรมการเพาะเลยงก งทะเลเพอการสงออก พนทนาขาวบางสวนทอยใกลแหลงน าหรอ

ล าคลองสาขามการเปลยนพนทนามาเปนบอเพาะเลยงกงทะเล ผลกระทบจากการเพาะเลยงก งในพนทน าจดสงผลใหเกษตรกรทยงคงท านารบผลกระทบจากการแพรกระจายความเคมและมลพษทางน า น าไปสความขดแยงระหวางกลมชาวนาทยงคงยดอาชพเดมและกลมผ เพาะเลยงกง โครงการพฒนาลมน าปากพนงตามแนวพระราชด าร เรมเกดขนในป พ.ศ. 2542 เพอแกปญหาดานความขดแยง รวมถงปญหาผลกระทบจากภยพบตและสงเสรมการใชประโยชนทดนเพอน าไปสความยงยน โครงการ ฯ ไดสรางระบบชลประทานและประตระบายน าอทกว - ภาชประสทธปดกนแมน าปากพนงเพอปองกนน าเคมรกตวและแยกพนทเขตน าจดและเขตน าเคม มการก าหนดนโยบายการสงเสรมการใชทดนในแตละพนทอยางชดเจน และก าหนดใหพนทลมน าปากพนงตอนลาง บรเวณตงแตสนทรายเกาดานตะวนตกมาจรดแนวชายฝง เปนเขตการสงเสรมการท านาเพอการคาและเขตการสงเสรมการเพาะเลยงสตวน าทะเล (ใกลแนวชายฝง ) ทชดเจน โครงการพฒนาลมน าปากพนง ฯ สามารถแกปญหาวกฤตบางอยางใหเปนไปในทางทดขนตอเกษตรกรทประกอบอาชพการท านาเปนหลก เชน เพมการท านาเปน 2-3 ครงตอป ท าไดทงนาปและนาปรง มการใชมาตรการอนรกษดนและน า อยางไรกตามเมอภาครฐมนโยบายสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจ เชน ปาลมน ามน รวมถงราคาขาวทผนผวน และบางพนทยงประสบปญหาขาดแคลนน าจดเพอการเกษตรในฤดแลง สงผลใหเกษตรกรทท านาบางสวนมการแบงสดสวนพนทนาเพอมาปลกพชอน ๆ รวมดวย ไดแก ปาลมน ามน สมโอ มะพราว รวมถงการเพาะเลยงสตวน าจด ปจจบนจงพบวารปแบบการท านาจากรปแบบเชงเดยวยงคงเหลอเฉพาะในบางพนททมระบบชลประทานสนบสนนและมน าเพยงพอตลอดปและเรมมการเปลยนแปลงไปปลกพชอนรวมดวยตามอทธพลของกลมประชาสงคมและเศรษฐกจ

39

ตงแตป พ.ศ. 2555-ปจจบน ชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 และเขาสฉบบท 12 ภายใตนโยบายไทยแลนด 4.0 หรอยทธศาสตรระยะ 20 ป สงผลใหแนวคดการท าเกษตรเปลยนแปลงไปการเพมผลผลตตอหนวยพนทและเปนมตรตอสงแวดลอม ประกอบกบผลกระทบจากการเปลยนแปลงของภมอากาศโลก ท าใหเกษตรกรกลมท านาในลมน าปากพนงตองท าการปรบตวทงในดานภยพบต ไดแก สภาวะแลง ซงปจจบนขาดแคลนน าเพอการเกษตรสงขน ลมน าปากพนงไดรบผลกระทบมความถ 1-2 ปเกดครง และอทกภยในระยะ 5 ปทผานมา เกดความถสงขน 1-2 ปเกดครง และปรบตวตอสถานการณดานการแขงขน รวมถงการรกษาความมนคงทางอาหาร สถานการณการเปลยนแปลงทงจากภมอากาศโลกและนโยบายของภาครฐสงผลตอการเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขนในพนทนาขาวลมน าปากพนงมาอยางตอเนองและยาวนาน ดงทไดกลาวไวขางตน ปจจบนจงสามารถจ าแนกรปแบบการท านาเปน 2 ประเภท ดงน (ภาพประกอบ 4.4)

4.3.1 นาขาวเชงการคาแบบเขมขน (LUT1) มพนทรวม 122,948 ไร กระจายในเขต

ทราบน าทวมถง บรเวณตอนกลางดานทศตะวนออกของพนทศกษาตดกบแนวสนทรายเกา ไดแก ต าบลทองล าเจยก ต าบลเชยรใหญ ต าบลเกาะทวด ปาระก า ไสหมาก อ าเภอเชยรใหญ และต าบลดอนตรอ ต าบลเชยรเขา อ าเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนครศรธรรมราช

4.3.2 นาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ (LUT2) มพนทรวม 424,794 ไร พนทบรเวณนมการพงพารายไดจากนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ อาท สวนผสม (มะพราว เพาะเลยงสตวน า พชผก สมโอ) ปาลมน ามน และอาชพอน เชน รบจาง เปนตน จ าแนกเปน 3 กลมหลก ดงน

4.3.2.1 นาขาวรวมกบสวนผสม (LUT2-1) มพนทรวม 207,112 ไร จดวามขนาดพนทสงสดเมอเทยบกบกลมท านาประเภทอน ๆ ในพนทสงเสรมการท านาเพอการคา นาขาวรวมกบสวนผสมกระจายในเขตนเวศทราบดนตะกอนแมน าพดพา/ชายฝงบรเวณดานทศเหนอและทศตะวนออก ไดแก ต าบลคลองนอย บางศาลา บานใหม เกาะทวด ทาซอม บานเนน บางนบ เสอหง บานกลาง คลองกระบอ หลอง ปากพนงตะวนตก ปากแพรก ทาพญา บานเพง อ าเภอปากพนง วตถประสงคการผลตขาวเพอการคารวมกบบรโภค ตลาดโดยทวไปเปนตลาดในทองถน พนทเปนแปลงนากระจดกระจายควบคไปกบการใชทดนประเภทอน ๆไดแก การท านารวมกบพชผก สมโอ มะพราว พรกขหน ปาลมน ามน และเพาะเลยงสตวน าจด

40

4.3.2.2 นาขาวรวมกบปาลมน ามน (LUT2-2) มพนทรวม 172,207 ไร กระจายในเขตนเวศทราบน าทวมถง บรเวณดานทศเหนอ ตอนกลางและทศใตใกลแนวสนทรายเกา ไดแก ต าบลทาเรอ บางจาก ทาไร อ าเภอเมอง ต าบลชะเมา เขาพระบาท การะเกด เกาะทวด อ าเภอเชยรใหญและต าบลแหลม อ าเภอหวไทร วตถประสงคการผลตขาวเพอการคารวมกบบรโภค กลมนพงพารายไดจากปาลมน ามนเปนหลก

4.3.2.3 นาขาวรวมกบอาชพอน ๆ (LUT2-3) มพนททงหมด 45,478 ไร กระจายอยในพนททางตอนใตของทราบน าทวมถง ไดแก ต าบลหวไทร บางสวนของ ต าบลควนชะลก เขาพงไกรและทรายขาว ท านารวมกบสวนผสม ปาลมน ามน เพาะเลยงสตวน า ท านาปเพอบรโภคและสงขาย สวนนอกเวลาท านา จะออกไปประกอบอาชพอน ๆ อาท รบจาง ประมง เปนตน

รายละเอยดการอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนแสดงในหวขอ 4.3.1 และ 4.3.2

41

ภาพประกอบ 4.4 การใชประโยชนทดนประเภทนาขาว ลมน าปากพนงตอนลาง

42

4.3.1 พนทนำขำวเชงกำรคำแบบเขมขน

นาขาวเชงการคาแบบเขมขนในพนทลมน าปากพนง มพนทรวม 122,948 ไร กระจายในเขตทราบน าทวมถง บรเวณตอนกลางดานทศตะวนออกของพนทศกษาตดกบแนวสนทรายเกา ไดแก ต าบลทองล าเจยก ต าบลเชยรใหญ ต าบลเกาะทวด ปาระก า ไสหมาก อ าเภอเชยรใหญ และต าบลดอนตรอ ต าบลเชยรเขา อ าเภอเฉลมพระเกยรต มวตถประสงคการปลกขาวเพอการคาและสงออก หากพจารณาเชงพนทจะเหนลกษณะแปลงนาเปนผนใหญ ความหนาแนนของแปลงนาในพนทบรเวณนสงประมาณรอยละ 80 ของพนท รายละเอยดการอธบายการใชประโยชนทดน จ าแนกตามปจจยและระดบเกณฑในการประเมนความยงยนทง 5 ดาน ดงน

4.3.1.1 ดานผลผลต

การอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนดานผลผลตส าหรบพนทท านาประกอบดวยปจจยทส าคญ คอ ศกยภาพของพนทส าหรบการปลกขาว ความสามารถในการเขาถงแหลงน าเพอผลตขาว ปรมาณผลผลตขาวและการเพมปจจยน าเขาเพอเพมผลผลต ไดแก ป ยและสารเคมอน ๆ รายละเอยดในแตละปจจยดานผลผลตสรปไดดงตอไปน

1) ศกยภาพพนทในพนทนาขาว

สภาพพนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขนมลกษณะพนทเปนทราบน าทวมถง มความลาดชนนอยกวา 2 % ลกษณะดนเปนดนเหนยว การระบายน าเลว ความอดมสมบรณของดนจดอยในระดบปานกลาง ลกษณะพนทบรเวณนครอบคลมตงแตทราบทางตะวนออกของแนวสนทรายททอดตวจากทศเหนอลงสทศใตและทลาดเชงเขา ไปจนถงแนวชายฝงดานตะวนออกตดกบทะเลอาวไทย ครอบคลมอ าเภอปากพนง เชยรใหญและหวไทร ความเหมาะสมของศกยภาพพนทส าหรบการท านาสงแตมขอจ ากดเรองความอดมสมบรณของดนปานกลางและมการท านา 2-3

ครงตอป โดยไมพกดน ดงนนเกษตรกรจะมตนทนในการใชป ยคอนขางสงเพอใหไดระดบผลผลตทตองการ ดงแสดงผลในตาราง 4.5

ตาราง 4.5 ขอจ ากดศกยภาพดนและแนวทางการแกไข พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

ต าแหนง/เขต ขอจ ากดบางประการ แนวทางการจดการดน

ตอนกลางของพนทศกษา บรเวณ ต าบลดอนตรอ เชยรเขา ทองล าเจยก เชยรใหญ ใสหมาก ปาระก า เกาะทวด ชะเมา

ความอดมสมบรณของดนในระดบปานกลาง

เกษตรกรมศกยภาพการลงทน มการเพมป ยเคมและอนทรย โดยไดรบการสนบสนนป ยบางสวนจากภาครฐ

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

43

2) ความสามารถในการเขาถงแหลงน า

พนทท านาเชงการคาแบบเขมขนมระบบชลประทานรองรบกระจายครอบคลมทงพนท โดยจ าแนกเปน 2 ประเภท คอ ประเภทน าไหลตามแรงโนมถวงของโลก (เขตชลประทาน MC) และพนทในเขตชลประทานทเกษตรกรตองสบน าเขาพนทดวยตนเอง (เขตชลประทาน MD) (ตาราง 4.6 และภาพประกอบ 4.5)

- ชลประทานแบบ MC รวมพนท 78,112 ไร กระจายทางทศตะวนตกเฉยงใตของพนทศกษา ไดแก ต าบลทองล าเจยก ต าบลเชยรใหญ อ าเภอเชยรใหญ และต าบลดอนตรอ ต าบลเชยรเขา อ าเภอเฉลมพระเกยรต น าในระบบชลประทานจะไหลเขาสแปลงนา โดยเกษตรกรไมตองสบน าดวยตนเอง ดงนนกลมนไมมตนทนคาน ามนเพอสบน าเขาแปลงนา ระบบชลประทาน เออประโยชนตอการท านาตลอดป - ชลประทานแบบ MD รวมพนท 44,836 ไร กระจายทางตอนกลาง ทศเหนอและตะวนออก ไดแก ต าบลเชยรใหญ ปาระก า ไสหมาก เกาะทวดและชะเมา เกษตรกรในพนทชลประทาน MD มน าใชตลอดป แตตองลงทนคาน ามนเชอเพลงเพอสบน าเขาแปลงนา ส าหรบการใชประโยชนจากแหลงน าพบวามคลองชลประทานครอบคลมรอยละ 100 เกษตรกรในพนทบรเวณน สามารถท านาได 2-3 ครงตอป

ตาราง 4.6 การเขาถงแหลงน า พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

ชลประทาน เขตพนท แนวทางการจดการ MC ต าบลเชยรเขา ดอนตรอ ทองล าเจยก ประหยดตนทนคาสบน าเขาแปลงนา

MD ต าบลเชยรใหญ ปาระก า ไสหมาก เกาะทวด ชะเมา

ลงทนคาน ามนเชอเพลงเพอสบน าเขาแปลงนา

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

44

ภาพประกอบ 4.5 ความสามารถในการเขาถงแหลงน า เขตนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

45

3) แนวโนมผลผลต กลมนาขาวเชงการคาแบบเขมขนมวตถประสงคการผลตขาวเพอการสงขายและสงออกมการลงทนสง และใชพนธขาวทใหผลผลตสง เชน ชยนาท 1 ปทมธาน กข.25 เปนตนการท านาปละ 2-3 ครง โดยชวงฤดนาปเรมตงแตเดอนพฤศจกายน-กมภาพนธ และเรมท านาปรงครง ท 1 ตงแตเ ดอนมนาคม -มถนายน และนาปรงครง ท 2 เ รมตงแตกรกฎาคม -ตลาคม (ภาพประกอบ 4.6) ปรมาณผลผลตเฉลยตอไร 550-600 กโลกรมตอไรตอป

พ.ย.- ธ.ค.- ม.ค.- ก.พ.- ม.ค.- เม.ย.- พ.ค.- ม.ย.- ก.ค.- ส.ค.- ก.ย.- ต.ค.

นาป นาปรง นาปรง ทมา: การสมภาษณเชงลก

ภาพประกอบ 4.6 ปฏทนการท านา พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

4) ระดบการลงทน พนทท านาเชงการคาแบบเขมขนมวตถประสงคการผลตขาวเพอขายเปนหลก พนทท านาในเขตชลประทาน MC มระดบการลงทนต ากวาพนทชลประทาน MD (เฉลย 3,000

บาทตอไร) ระดบการลงทนเพอเพมปรมาณผลลต ไดแก การใชป ย เครองจกร แรงงานและเทคโนโลย สวนพนทชลประทาน MD ตนทนเฉลยการลงทน 3,590 บาทตอไร (ตาราง 4.7)

ตาราง 4.7 ระดบการลงทน พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

เขต ระดบการลงทน

ต าบลเชยรเขา ดอนตรอ ทองล าเจยก

ระดบการลงทนปานกลาง เนองจากไมมคาน ามนเพอสบน าเขาแปลงนา ลงทนเครองจกร เทคโนโลย เฉลย 3,000 บาทตอไร

ต าบลเชยรใหญ ปาระก า ไสหมาก เกาะทวด ชะเมา

ระดบการลงทนสง มคาน ามนเพอสบน าเขาแปลงนา เฉลย 3,590 บาทตอไร

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

46

4.3.1.2 ดานความเสยงและความมนคง พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขนไดรบผลกระทบจากภาวะแลงในชวงฤดแลงอทกภยในชวงฤดฝนและการรกตวของน าเคม ดงทไดกลาวไวในหวขอ 4.1 นอกเหนอจากปจจยทางกายภาพ การท านายงไดรบความเสยงจากการเกดโรคระบาดและแมลงศตรพชสงอกดวย ดงนนปจจยดานความเสยงและความมนคงจงประกอบดวย 3 ปจจย ดงรายละเอยดตอไปน

1) ความเสยงตอภาวะแลง เกษตรกรได รบผลกระทบจากสภาวะแลง ขาดแคลนน าเพอการท านาปรงในระหวางเดอนมนาคม-กนยายน และมความถในการขาดแคลนน าเพมขน จากเดมความถ 4-5 ปเกดครงมาเปน 1-2 ปเกดครง นบตงแตป พ.ศ.2555 เปนตนมา

สรปผลกระทบดงตาราง 4.8

ตาราง 4.8 ความเสยงตอการเกดภาวะแลง พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

ระดบความเสยง ความถ แนวทางการจดการ -ภาวะแลงสงมาก ขนาด พท. รบผลกระทบ

100 %

1-2 ปเกด 1 ครง มระบบชลประทานชวยกกเกบน า

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลกและแบบสอบถาม

2) ความเสยงตอการเกดน าทวมขง ปรมาณฝนตกเฉลยรวมในชวงฤดฝนของลมน าปากพนงพบวาสงมากกวา 2,000 มลลเมตรตอป ท าใหพนทนาขาวในลมน ามความเสยงตอน าทวมขงปานกลาง คอ 3-5 ปเกดครง ผลกระทบตอความเสยหายของผลผลตอาจเกดไดรอยละ 100 ขนกบชวงเวลาในการทวมขงกบความสงของตนขาวและจ านวนวนในการทวมขง แสดงดงตาราง 4.9

ตาราง 4.9 ความเสยงตอการเกดน าทวมขง พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

ระดบความเสยง ความถ แนวทางการจดการ - ทวมปานกลาง ขนาดพนทเสยงพบเปนบรเวณกวางประมาณ 100 % บรเวณ ต าบลเชยรเขา ดอนตรอ ทองล าเจยก เชยรใหญ ปาระก า เกาะทวด ไสหมาก

3-5 ปเกดครง มระบบชลประทานชวยระบายน าออกสทะเล และ ลดการทวมขง

ทมา: กรมพฒนาทดน (2552) และขอมลจากการสมภาษณเชงลก

47

3) ความเสยงจากการระบาดของแมลงและศตรพช การระบาดของแมลงและศตรพช นอกจากจะท าความเสยหายกบผลผลตแลว ยงเปนการเพมตนทนในการใชสารเคมปองกนแมลงและศตรพช เสยงตอสขภาพและการปนเปอนแหลงน า จากผลการรวบรวมขอมลทตยภมและปฐมภมพบวานาขาวในลมน าปากพนง พบแมลงและศตรพชทส าคญ ไดแก เพลยกระโดดสน าตาล เพลยจกจนสเขยว ระบาดในชวงเดอนกมภาพนธ-มนาคม และเดอนสงหาคม-

กนยายน ซงเปนชวงทขาวสกแกและเกบเกยว แมลงสง เจอในระยะขาวเปนน านม ท าใหผลผลตเสยหาย ประมาณ 25-50 % โดยชาวนามการฉดยาปองกนแมลงและศตรเหลาน โดยฉด 3 ครง คอ ปองกนหนอน ฉดยาฆาหญาและฉอง ดงตาราง 4.10

ตาราง 4.10 ความเสยงตอการระบาดของแมลงและศตรพช พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

เขตพนท ความเสยงตอการระบาดของแมลงและศตรพช

ผลกระทบตอผลผลต -ตนทน

ความถในการระบาด

อ าเภอ

เชยรใหญ

กระทบสง เจอระบาดในชวงเดอนกมภาพนธ, สงหาคม-กนยายน และพบแมลงสงชวงขาวเปนน านม

กระทบตอผลผลตปานกลาง เนองจากเกษตรกรมทนสงในการใชยาฆาแมลง

ทกป

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

4.3.1.3 ดานการปองกน การอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนดานการปองกน คอการกลาวถงมาตรการ/แนวทางตาง ๆ ในการปกปอง อนรกษฟนฟคณภาพทรพยากรดนและน าจากการท าเกษตร การลดผลกระทบตอการเสอมโทรมของดน /น า ทงในพนทท านาและนอกพนท ปจจยทเกยวของประกอบดวย 2 ปจจย คอ ความหลากหลายของสายพนธขาว และการอนรกษดนและน า ดงรายละเอยดตอไปน

1) ความหลากหลายของสายพนธขาว

สายพนธ ขาวทนยมปลกในพนทศกษาแบงเปน 2 ชนด คอ 1) ขาวพนธสงเสรม ใหผลผลตสง อายสน ไวแสง ตองการปจจย เชน ป ย การดแลสง และมความเสยงตอโรค ไมสามารถทนทานตอการเกดน าทวมขง แตเปนทตองการของตลาด วตถประสงคในการปลกสายพนธนเพอสงขายเปนหลก นยมปลกทงขาวนาปและนาปรง 2) ขาวพนธพนเมอง ใหผลผลตต า อายยาว ไมไวแสง มความเสยงตอโรคต า ล าตนสง สามารถทนตอการเกดน าทวมขง และใชปจจยการผลตต า นยมปลกเพอบรโภคในทองถน โดยสวนใหญจะปลกในการท านาป ดงตาราง 4.11

48

กลมนาขาวเชงการคาแบบเขมขน มการปลกขาวสายพนธสงเสรมและเปลยนสายพนธ ไปเรอยๆ จากการส ารวจพบจ านวน 7 พนธ เรยงตามล าดบดงน ชยนาท 1

ปทมธาน สพรรณบร กข 25 เขมทอง กข 7 และแกนจนทร ตลาดของกลมนเพอสงขายตลาดชายแดนไทย พมา ผานทางจงหวดระนอง ปลกเพอขาย เปนทตองการของตลาดสงออกทวไป ดานมลคาทางเศรษฐกจมสง แตมความเสยงสงจากโรคและแมลง รวมถงความทนทานต า หากแตความเสยงเหลานกระทบตอกลมนาขาวเขมขนต า เนองจากมศกยภาพการลงทนในปจจยตาง ๆ สง ทงยาปราบศตรพชและป ย รวมถงไมขาดแคลนแรงงาน สามารถดแลจดการไดอยางทวถง

ตาราง 4.11 สายพนธขาว พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

เขตพนท สายพนธขาว ผลกระทบ

อ าเภอเชยรใหญ

นยมปลกสายพนธสงเสรม 7 พนธ เรยงตามล าดบดงน ชยนาท 1 ปทมธาน สพรรณบร กข 25 เขมทอง กข 7

และแกนจนทร

สายพนธพนเมองทองถนอาจสญพนธ

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

2) การอนรกษดนและน า

พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน มจ านวนรอบในการท านา 2-3 รอบตอป เกษตรกรมศกยภาพการลงทนปานกลางถงสงจงน าป ยเคมมาใชเพอเพมแรธาตในดน เกษตรกรยงคงนยมเผาตอซงในพนทนาและใชยาปราบศตรพช ดงตาราง 4.12

ตาราง 4.12 มาตรการการอนรกษดนและน า พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

ประเภท การใชทดน แนวทางการการอนรกษดนและน า

อ าเภอเชยรใหญ ท านา 3 ครง ตอป

มาตรการการอนรกษดนและน าต า เกษตรกรนยมใชป ยเคมเพอเพมความอดมสมบรณของดน เผาตอซงและใสเกลอ ไมมการพกดน

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

49

4.3.1.4 ความเปนไปไดทางเศรษฐกจ

การอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนในดานความเปนไปไดทางเศรษฐกจ ไดแก รายได ตนทน การประยกตใชเทคโนโลย ขนาดการถอครองทดน นโยบายและการสนบสนนจากภาครฐ ซงเปนปจจยทมผลกระทบตอความเปนไปไดทางเศรษฐกจของผ ใชทดน รายละเอยดน าเสนอดงตอไปน

1) รายไดในฟารมและรายไดนอกฟารม (Benefit and Off Farm Income)

รายไดจากการท านาเชงการคาแบบเขมขน บรเวณทราบตอนกลางของพนทศกษา ไดแก ต าบลเชยรใหญ เชยรเขา ดอนตรอ ไสหมาก ปาระก า เกาะทวด และชะเมา กลมนมรายไดหลกจากนาขาวจ านวน 50,000-100,000 บาทตอปตอครวเรอน และรายไดจากปศสตวเสรม 15,000-25,000 บาทตอปตอครวเรอน สถานภาพความเหมาะสมจดอยในระดบปานกลาง ดงตาราง 4.13

ตาราง 4.13 รายไดในฟารมและรายไดนอกฟารม พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

ผลผลต รายไดหลก (บาทตอปตอครวเรอน) รายไดรอง

สถานภาพ ปญหา/ผลกระทบ

นาป/

นาปรง นาขาวเปนหลก ท านาตลอดป รายไดเพยงพอมตลอดป ปละ 2-3

ครง 50,000-100,000 บาท

ปศสตว เพาะเลยงสตวน า 15,000-25,000 บาทตอป

เพยงพอใชจาย ไมเหลอเกบออม หากมภยธรรมชาต ตองกยมเงนมาลงทน

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

2) ตนทนจากแรงงาน

การใชแรงงานในการท านาในกลมนาขาวเชงการคาแบบเขมขน คอ จางแรงงานเฉพาะในบางขนตอนของการผลตขาว ไดแก จางหวานเมลดพนธ ใสป ย ฉดยาปราบศตรพช เนองจากแรงงานในครวเรอนไมเพยงพอและแรงงานในครวเรอนมอายมาก สวนในขนตอนอน ๆ ใชแรงงานในครวเรอนเปนหลก ดงตาราง 4.14

50

ตาราง 4.14 แรงงานและเครองจกร พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

เขต การใชแรงงาน ปญหาแรงงาน/ศกยภาพการใชเครองจกร

บรเวณทราบตอนกลาง บรเวณ ต าบลเชยรใหญ เชยรเขา ทองล าเจยก ปาระก า เกาะทวด ไสหมาก ดอนตรอ ชะเมา

จางแรงงานบางขนตอน แรงงานไมเพยงพอ แตมเงนทนจางแรงงาน และวาจางเครองจกร

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

3) ขนาดพนทและการถอครอง ขนาดพนทฟารมและการถอครองทดนของกลมนาขาวเชงการคาแบบเขมขน มขนาดการถอครองทดนเฉลย 22 ไรตอครวเรอน (มมตาส มระมาน, 2558) สามารถท าประโยชนในทดนเพอรายไดและการด ารงชพไดเพยงพอ รายละเอยดดงตาราง 4.15

ตาราง 4.15 ขนาดพนทและการถอครอง พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

ประเภทการใชทดน การถอครอง ขนาดถอครองทดน

(ไร/ครวเรอน)

สถานะ ขอจ ากด อน ๆ

ต าบลเชยรเขา เชยรใหญ ดอนตรอ ทองล าเจยก ปาระก า ไสหมาก ชะเมา

-เจาของ 80%

-เชา 20%

เฉลย 22 ไร เพยงพอ ถาสง แรงงานไมเพยงพอและศกยภาพการลงทนเครองจกรยงอยในระดบปานกลาง

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

4) นโยบายและการสนบสนนจากภาครฐ

นโยบายและการสนบสนนจากภาครฐ ไดแก โครงสรางพนฐานและบรการโดยรฐ เชน ถนนในการขนสงสนคาเกษตร ระบบคลองสงน ายอยเขาถงพนทนา รวมถงโครงการสนบสนนปจจยการผลต การแนะน าสงเสรมทางวชาการ โดยภาครฐไดจดตงโรงสชมชน การจดการความร (KM) และการใหความรดานการเพมผลผลต และการใชเทคโนโลยการผลตขาวแบบสมยใหมเพอเพมผลผลตปลอดภยและปรมาณสง กลมนาขาวเชงการคาแบบเขมขน ไดรบการสนบสนนจากภาครฐ เกษตรกรไดรบการถายทอดเทคโนโลยการผลตขาว เพอลดตนทนการผลตขาวและเพมผลผลตตอไร ครอบคลมทกต าบลในเขตพนทศกษา มการสนบสนนใหมการจดตงโรงสชมชน อบรมชาวมอ

51

อาชพ ชาวนาชนน า และสนบสนนเมลดพนธชยนาท 1 และป ย สวนการกระจายของถนนและคลองระบายน าชลประทานครอบคลมหนาแนนทกพนท

5) การประยกตใชเทคโนโลย

การท านาในลมน าปากพนงใชแรงงานรวมกบเครองจกรในบางขนตอน โดยมการใชเครองจกรในขนตอนการไถเตรยมดน และการเกยวขาวโดยใชรถเกยวขาวนายทนจากนอกพนท รวมถงใชเทคโนโลยดานการคดเลอกพนธขาว เทคนคการใสป ย วธการปราบและก าจดศตรขาว และการฉดฮอรโมนเพอเพมผลผลต ปจจบนระดบเทคโนโลยทเกษตรกรน ามาปรบใชยงจดอยในระดบปานกลาง ดงตาราง 4.16

ตาราง 4.16 การประยกตใชเทคโนโลย พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

เขต การใชแรงงาน /เครองทนแรง ศกยภาพการใชเทคโนโลย บรเวณทราบตอนกลาง บรเวณ ต าบลเชยรใหญ เชยรเขา ทองล าเจยก ปาระก า เกาะทวด ไสหมาก ดอนตรอ ชะเมา

ใชเครองจกรในขนตอนการไถเตรยมดนและเกบเกยว

ประยกตใชเทคโนโลยปานกลาง

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

4.3.1.5 การยอมรบของสงคม การอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนในดานการยอมรบของสงคม ประกอบดวยปจจยทเกยวของ 3 ปจจย คอ ภาวะผน า การมสวนรวม และการปรบตวภายใตสถานการณการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและการเปลยนแปลงดานภมอากาศของโลก

ผลจากการวเคราะหกลมผ มสวนไดสวนเสย ในหวขอ 4.2 สรปไดวากลม

นาขาวเชงการคาแบบเขมขนไดรบประโยชนจากการสนบสนนการปลกขาวเพอการคา และการปรบเปลยนพนทนาทงรางบางสวนมาเปนสวนผสม โดยไดรบการสนบสนนงบประมาณ ความร และปจจยพนฐานทเกยวของ อาท ระบบชลประทาน คลองสงน ายอย ถนน โรงสชมชน เมลดพนธ ป ย เปนตน กลมผ ใชทดนไมมปญหาความขดแยง มภาวะดานการเปนผน าและการมสวนรวมในระดบปานกลาง มการรบทราบกจกรรมตาง ๆ และความรทเกยวของพอควร แตไมสม าเสมอ ไมมอ านาจถงขนคดคานโครงการ การปรบตวตอสถานการณการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ/นโยบายประเทศไทย 4.0 จดอยในระดบต า ขาดความรดานสถานการณการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ นโยบายทมากระทบและเปนชาวนาอายเฉลยสงกวา 40 ป แนวโนมในการท านาเพอการแขงขนกบตลาดอน ๆ ต า ดงตาราง 4.17

52

ตาราง 4.17 การยอมรบของสงคม พนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน

ต าแหนง ภาวะผน าและการมสวนรวม การปรบตวตอสถานการณการแขงขนและการรองรบนโยบายประเทศไทย 4.0

ต าบลเชยรเขา เชยรใหญ ดอนตรอ ทองล าเจยด ไสหมาก ปาระก า เกาะทวด

มการรบทราบกจกรรมตาง ๆ และความรทเกยวของพอควร แตไมสม าเสมอ ไมมอ านาจถงขนคดคานโครงการ การมสวนรวมปานกลาง

การปรบตวต า ขาดความรดานสถานการณการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจทมากระทบและเปนชาวนาอายเฉลยสงกวา 40 ป แนวโนมในการท านาเพอการแขงขนกบตลาดอน ๆ ต า

ทมา: การวเคราะห Stakeholder Analysis

4.3.2 พนทนำขำวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ

นาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ มพนททงหมด 424,797 ไร กระจายอยในพนททาง ตอนเหนอ ตะวนออกและทศใตของลมน าปากพนงตอนลาง พนทบรเวณนเดมเปนพนทนาขาวแปลงใหญทงหมด ปจจบนนบจากป 2545 เรมมการเปลยนแปลงพนทนาขาวมาท าเกษตรกรรมอน ๆ รวมดวย เนองจากนโยบายการพฒนาพนทของโครงการพฒนาลมน าปากพนงและนโยบายของรฐบาลดานการสงเสรมการปลกพชเศรษฐกจอน ๆ

หากจ าแนกพนทนาขาวกลมนจากภาพถายดาวเทยมจะเหนไดวาพนทนามแปลงขนาดเลกสลบกบพนทเกษตรกรรมอน ๆ อาท ปาลมน ามน สน มะพราว พชผก เพาะเลยงสตวน าเปนตน และเมอน าขอมลสงคมและเศรษฐกจ ขอมลการพงพารายได ปรมาณผลผลตของเกษตรกรมาพจารณารวมดวย สามารถจ าแนกพนทนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ ไดเปน 3 กลม ดงน

4.3.2.1 นาขาวรวมกบสวนผสม มพนทรวม 207,112 ไร กระจายในเขตนเวศทราบดนตะกอนแมน าพดพา/ชายฝงบรเวณดานทศเหนอและทศตะวนออก ไดแก ต าบลคลองนอย บางศาลา บานใหม เกาะทวด ทาซอม บานเนน บางนบ เสอหง บานกลาง คลองกระบอ หลอง ปากพนงตะวนตก ปากแพรก ทาพญา บานเพง อ าเภอปากพนง และ เขตต าบลบางจาก ทาไร อ าเภอเมอง พนทเปนแปลงนากระจดกระจายควบคไปกบการใชทดนประเภทอน ๆ ไดแก การท านารวมกบพชผก สมโอ มะพราว พรกขหน ปาลมน ามน และเพาะเลยงสตวน าจด 4.3.2.2 นาขาวรวมกบปาลมน ามน มพนทรวม 172,207 ไร กระจายในเขตนเวศทราบ

น าทวมถง บรเวณดานทศเหนอ ตอนกลางและทราบทางตอนลางใกลแนวสนทรายเกา ไดแก ต าบลทาเรอ บางจาก อ าเภอเมอง ต าบลชะเมา เกาะทวด เขาพระบาท การะเกด อ าเภอเชยรใหญ และ ต าบลแหลม อ าเภอหวไทร ลกษณะพนทเปนแปลงนาสลบกบสวนปาลมน ามน กลมนไดรบอทธพลจาก

53

การสงเสรมการใชทดนเพอการปลกปาลมน ามนในพนทกลางน า จงเหนวาพนทบรเวณแนวใกล

สนทรายเกาทางทศตะวนตกตงแตเหนอจรดใต จงมการเปลยนแปลงไปปลกปาลมน ามน 4.3.2.3 นาขาวรวมกบอาชพอน ๆ กลมนมพนททงหมด 45,478 ไร กระจายอยในพนท

ทางตอนใตของทราบน าทวมถงบรเวณรอยตอกบอ าเภอระโนด จงหวดสงขลา ไดแก ต าบลหวไทร บางสวนของต าบลควนชะลก เขาพงไกรและทรายขาว ลกษณะพนทเปนทราบใกลแนวชายฝง ความหนาแนนของแปลงนารอยละ 60-80 เทยบกบความหนาแนนของการใชทดนประเภทอนๆ ไดแก สวนผสม ปาลมน ามน เพาะเลยงสตวน า วตถประสงคการท านาของกลมนท าเพอการคาเปนหลก ส าหรบสงขายในตลาดทองถน นยมปลกขาวพนธ ขาวพนเมอง จ านวนรอบการท านา

1 ครงตอป คอ นาป สวนนอกเวลาท านาเกษตรกรไปประกอบอาชพอน ๆ อาท รบจาง ประมง เปนตน รายละเอยดการอธบายการใชประโยชนทดนของพนทนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ

จ าแนกตามกรอบการประเมนความยงยนทง 5 ดาน ดงรายละเอยดตอไปน

4.3.1.1 ดานผลผลต

การอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนดานผลผลตส าหรบพนทท านาประกอบดวยปจจยทส าคญ คอ ศกยภาพของพนทส าหรบการปลกขาว ความสามารถในการเขาถงแหลงน าเพอผลตขาว ปรมาณผลผลตขาวและการเพมปจจยน าเขาเพอเพมผลผลต ไดแก ป ยและสารเคมอน ๆ รายละเอยดในแตละปจจยดานผลผลตสรปไดดงตอไปน

1) ศกยภาพพนทในพนทนาขาว

ศกยภาพพนทนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ พบขอจ ากดดานศกยภาพดน 4 ประเภท คอ 1) ดานความอดมสมบรณของดน 2) สภาพดนเปนกรดเนองจากการแพรกระจายน าเปรยวในพนทเกษตร 3) ดนเคมเนองจากการรกตวของน าเคม และ4) ดนมน าทวมขงบางฤด โดยสรปศกยภาพขอจ ากดดนจ าแนกตามพนท ไดดงตาราง 4.18

54

ตาราง 4.18 ขอจ ากด/ศกยภาพทดน และแนวทางการแกไข เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ

ขอจ ากดบางประการ

ต าแหนง/เขต แนวทางการจดการ

ความอดมสมบรณดนปานกลาง

-เขตนาขาวรวมกบสวนผสม บรเวณใกลอาวปากพนง บรเวณ ต าบลคลองนอย -เขตนาขาวรวมกบปาลมน ามน ไดแก ต าบลเขาพระบาท การะเกด ทรายขาว

มการปลกพชหลากหลายชนด และปลกพชหมนเวยนเสรมดวยการบ ารงดนดวยป ยอนทรย

ดนมน าทวมขง -เขตนาขาวรวมกบสวนผสม บรเวณทศตะวนตกเฉยงเหนอ เปนพนทรบน าจากเทอกเขาหลวง บรเวณ ต าบลบางจาก ทาไร

มการขดรองระบายน า และยกคนดน และคดเลอกพนธขาวทเหมาะสม

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

กลมนาขาวรวมกบสวนผสมบรเวณใกลอาวปากพนง บรเวณต าบลคลองนอยและเขตนาขาวรวมกบปาลมน ามน ไดแก ต าบลเขาพระบาท การะเกด ทรายขาว พบวาดนมความอดมสมบรณดนปานกลาง แนวทางการจดการคอการปลกพชหลากหลายชนด และปลกพชหมนเวยนเสรมดวยการบ ารงดนดวยป ยอนทรย สวนเขตนาขาวรวมกบสวนผสม ดานทศตะวนตกเฉยงเหนอ มขอจ ากดดานดนมน าทวมขง เนองจากสภาพพนทเปนพนทรบน าจากเทอกเขาหลวง ไดแก บรเวณต าบลบางจาก ทาไร แนวทางการจดการแกปญหาในปจจบนคอการขดรองระบายน า และยกคนดน และคดเลอกพนธขาวทมล าตนสง เชน ขาวพนธเลบนก เปนตน

2) ความสามารถในการเขาถงแหลงน า พนทท านารวมกบเกษตรกรรมอน ๆ ตงอยในเขตชลประทานและนอกเขตชลประทาน โดยกลมทตงอยในเขตชลประทานนนอยในระบบชลประทานประเภททเกษตรกรตองสบน าเขาพนทดวยตนเอง หรอเขตชลประทาน MD ดงรายละเอยดตอไปน (ตาราง 4.19)

55

ตาราง 4.19 ความสามารถในการเขาถงแหลงน า เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ

ระบชลประทาน

ต าแหนง/เขต แนวทางการจดการ

MD -เขตนาขาวรวมกบสวนผสม บรเวณทราบสองฝงแมน าปากพนงและคลองทางทศตะวนออกและออกเฉยงเหนอ ใกลแนวรอยตอเขตแบงน าจดและน าเคม บรเวณ ต าบลคลองกระบอ หลอง บานใหม ปากแพรก ขนาบนาก ทาซอม เสอหง

-เขตนาขาวรวมกบปาลมน ามน บรเวณทราบลมบรเวณทศตะวนตกเฉยงเหนอ บรเวณ ต าบลทาเรอ บางจาก อ าเภอเมอง และทราบใกลเนนเขาเตย ๆ บรเวณ ต าบลการะเกด เขาพระบาท อ าเภอเชยรใหญ แหลม

-เขตนาขาวรวมกบอาชพอน ๆ บรเวณทราบน าทวมถงบรเวณต าบลหวไทร ทรายขาว ควนชะลก

มการปลกพชหลากหลายชนด และปลกพชหมนเวยนเสรมดวยการบ ารงดนดวยป ยอนทรย

นอกเขตชลประทาน

-เขตนาขาวรวมกบสวนผสม 1ทราบลมทศตะวนตกเฉยงเหนอ บรเวณ ต าบลบางจาก ทาไร อ าเภอเมอง

ตองลงทนเพมเพอกกเกบน า

ทมา: โครงการพฒนาลมน าปากพนง, 2559

- ชลประทานแบบ MD รวมพนท 394,264 ไร โดยตงอยในพนทนาขาวรวมกบสวนผสม 207,112 ไร นาขาวรวมกบปาลมน ามน 141,674 ไร และนาขาวรวมกบอาชพอน ๆ 45,478 ไร เกษตรกรในพนทชลประทาน MD มน าใชตลอดป แตตองสบน าเขาแปลงนา ดงนนจงมตนทนน ามน การใชประโยชนจากแหลงน าครอบคลมทกพนท และยงเออประโยชนตอการท านาไดเพมขน - นอกเขตชลประทาน รวมพนท 30,533 ไร ตงอยในพนททราบทางตะวนตกเฉยงเหนอของพนทศกษา ไดแก ต าบลทาไร บางจาก อ าเภอเมอง ปจจบนพนทบรเวณนท านารวมกบสวนผสมเกษตรกลมนประสบปญหาเรองการเขาถงแหลงน ามากทสดแตไดรบการสนบสนนจากองคการบรหารสวนต าบลในดานการสนบสนนเครองปมน าเพอสบน าจากเขตชลประทานมาไวในเหมองและกระจายไปยงพนทเกษตรกรรมตอไป

56

3) แนวโนมผลผลต พนทท านารวมกบเกษตรกรรมอน ๆมระดบผลผลตขาวแตกตางกนในแตละเขต ดงน

- นาขาวรวมกบสวนผสม ผลผลตเฉลย 300-600 กโลกรมตอไร โดยบรเวณต าบล

บางจาก ทาไร อ าเภอเมองนครศรธรรมราช นยมปลกขาวและท าสวนผสม ไดแก ปาลมน ามน มะพราว เพาะเลยงสตวน า ผลผลตทไดสวนใหญรอยละ 99 เปนผลผลตจากขาวนาป แตผลผลตคอนขางต า (เฉลย 300 กโลกรมตอไร) สวนในพนทต าบลคลองนอย อ าเภอปากพนง การใชทดน คอ ปลกขาวและท าสวนผสม ประเภทสมโอ มะนาว ปาลมน ามน มะพราว และเพาะเลยงสตวน า ม ผลผลตเฉลยขาวนาป 588 กโลกรมตอไร ผลผลตขาวนาปรงเฉลย 620 กโลกรมตอไร เกษตรกรในเขตนสวนใหญพงพาผลผลตจากสวนผสม สวนในพนทต าบลเกาะทวด ชะเมา และปาระก า อ าเภอเชยรใหญ นยมปลกขาวและท าสวนผสมประเภทพชผก ปศสตว เพาะเลยงสตวน า ส าหรบการ ปลกขาวนยมปลกขาวนาปมากกวาขาวนาปรง โดยรอยละ 70 เปนผลผลตจากขาวนาป และ

รอยละ 30 เปนผลผลตจากขาวนาปรง ผลผลตขาวนาป เฉลย 450 กโลกรมตอไร ผลผลตนาปรงเฉลย 500 กโลกรมตอไร ส าหรบนาขาวรวมกบสวนผสมบรเวณต าบลปากแพรก คลองกระบอ หลอง ขนาบนาก บานเพงและทาพญา อ าเภอปากพนง นยมปลกขาวและสวนผสมประเภทปศสตว ประมงพนบาน และเพาะเลยงสตวน า ส าหรบผลผลตขาว มปรมาณผลผลตขาวนาปสงกวาขาวนาปรง โดยผลผลตนาปคดเปนรอยละ 90 สวนผลผลตจากนาปรงเพยงรอยละ 10 ผลผลตขาวนาป 300-

550 กโลกรมตอไร โดยต าบลปากแพรกมปรมาณผลผลตคอนขางต าเฉลย 312 กโลกรมตอไร ในขณะทต าบลหลองมปรมาณผลผลตเฉลย 550 กโลกรมตอไร สวนผลผลตขาวนาปรง 550-800

กโลกรมตอไร ส าหรบพนทนาขาวรวมกบสวนผสม ในต าบลเสอหง บานใหม ทาซอม อ าเภอ

ปากพนง บรเวณนพงพาผลผลตจากขาวมากกวาผลผลตจากสวนผสม มปรมาณผลผลตจากขาวนาปรงรอยละ 80 และผลผลตจากนาปรอยละ 20 สวนผลผลตขาวนาปเฉลย 350 กโลกรมตอไร สวนผลผลตจากขาวนาปรงเฉลย 450 กโลกรมตอไร

- นาขาวรวมกบปาลมน ามน ไดแก ต าบลทาเรอ ชะเมา และเกาะทวด ต าบลการะเกด และ ต าบลเขาพระบาท ต าบลแหลม บางสวนของ ต าบล เขาพงไกร ควนชะลก ใหผลผลตขาวทงนาปและนาปรง รวมกบผลผลตปาลมน ามน โดยมผลผลตรวมขาวนาป : ขาวนาปรงคดเปนรอยละ 70:30 ผลผลตขาวเฉลยจดอยในระดบปานกลาง 450-500 กโลกรมตอไร ผลผลตปาลมน ามน 1,750-2,658 กโลกรมตอไร เฉลย 2,400 กโลกรมตอไร

57

- นาขาวรวมกบอาชพอน ๆ ไดแก ต าบลหวไทร บางสวนของ ต าบลทรายขาว ควนชะลก และเขาพงไกร กลมนพงพาผลผลตขาวเฉพาะในฤดนาป (รอยละ 99) ผลผลตของกลมน จ าแนกได 2 ระดบ คอ ระดบสงในพนท ต าบลหวไทร ผลผลตขาวนาปเฉลย 550 กโลกรมตอไร สวนพนทต าบลทรายขาว ควนชะลกและเขาพงไกรมผลผลตขาวนาปเฉลย 400 กโลกรมตอไร 4) ระดบการลงทน พนทท านารวมกบเกษตรกรรมอน ๆ มระดบการลงทนเพอเพมปรมาณผลลต ไดแก การใชป ย เครองจกร แรงงานและเทคโนโลย แตกตางกนดงน (ตาราง 4.20)

-นาขาวรวมกบสวนผสม ระดบการลงทนของกลมนาขาวรวมกบสวนผสม พบวากลมทปลกปาลมน ามนจ าเปนตองใชระดบการลงทนคอนขางสง ตงแตการจางแรงงาน ลงทนเครองจกร เทคโนโลย สวนในการท าสวนผสมประเภทอน ๆ ระดบการลงทนปานกลาง ใชแรงงานรวมกบเครองจกรในบางขนตอน

-นาขาวรวมกบปาลมน ามน ในระยะแรกของการปรบเปลยนการใชทดนจาก

นาขาวไปปลกปาลมน ามน จ าเปนตองใชการลงทนสงในชวงแรกเพอปรบระดบยกคนดน ขดทางระบายน า การดแลรกษา และการเพมผลผลต ตนทนเฉลยในการผลตปาลมน ามนตอไรคดเปน 5,412 บาท ซงสงกวาการปลกขาว -นาขาวรวมกบอาชพอน ๆ พนทบรเวณทศตะวนตกเฉยงใตของพนทศกษา ใกลแนวรอยตอระหวางพนทน าจดและน าเคม ไดแก ต าบลหวไทร ทรายขาว ควนชะลกและเขาพงไกร ใชวธการท านาแบบทนต า มระดบการลงทนต า เนองจากใชแรงงานภายในครวเรอนและเครอญาตเปนหลก มการพกฟนฟดนเพอเพมความอดมสมบรณของดนตามธรรมชาต จงใชป ยนอยและประยกตใชเทคโนโลยต า ตนทนเฉลยในการท านา 2,750 บาทตอไร

58

ตาราง 4.20 ระดบการลงทน เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ

ประเภททดน เขต ระดบการลงทน

นาขาวรวมกบสวนผสม ต าบลบางจาก ทาไร คลองนอย ชะเมา เกาะทวด ปาระก า ปากแพรก ขนาบนาก ทาซอม เสอหง คลองกระบอ

ระดบการลงทนสงในพนทปาลมน ามน จางแรงงาน ลงทนเครองจกร เทคโนโลย ม ระดบการลงทนปานกลาง ในพนทสวนผสม เชน สมโอ เพาะเลยงสตวน า มะพราว พชผก

นาขาวรวมกบปาลมน ามน ต าบลชะเมา ทาเรอ การะเกด ทรายขาว แหลม

ระดบการลงทนสง ตองจางแรงงาน ลงทนเครองจกร เทคโนโลย

นาขาวรวมกบอาชพอน ๆ ต าบลหวไทร ทรายขาว ควนชะลกและเขาพงไกร

ระดบการลงทนต า เนองจากใชแรงงานในครวเรอนและเครอญาตเปนหลก

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

4.3.1.2 ดานความเสยงและความมนคง (Risk and Security)

ปจจยดานความเสยงและความมนคงม 4 ปจจยทกระทบในพนทนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ ดงน 1) ภาวะแลง 2) อทกภย 3) การรกตวของน าเคม และ 4) โรคระบาดและแมลงศตรพช ดงรายละเอยดตอไปน

1) ความเสยงตอการขาดแคลนน า เกษตรกรในพนทนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ ไดรบผลกระทบจากภาวะแลง ขาดแคลนน าเพอการท านาปรงในระหวางเดอนมนาคม-

กนยายน และมความถในการขาดแคลนน าเพมขน จากเดมความถ 4-5 ปเกดครงมาเปน 1-2 ปเกดครง นบตงแตป พ.ศ.2555 เปนตนมา สรปผลกระทบดงตาราง 4.21

ตาราง 4.21 ความเสยงตอการเกดภาวะแลง เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ

ระดบความเสยง ความถ แนวทางการจดการ -ภาวะแลงสงมาก ขนาด พท. เสยงพบ 100 % 1-2 ปเกด 1 ครง มระบบชลประทานชวยกกเกบน าและ

กระจายน าใหทวทกพนทรอยละ 100

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

59

2) ความเสยงตอการเกดน าทวมขง พนทนาขาวในเขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ มความเสยงตอน าทวมขงปานกลาง-สง ดงน (ตาราง 4.22)

- นาขาวรวมกบสวนผสม พนทเสยงตอน าทวมสง 1-2 ปเกด 1 ครง พบรอยละ 75

ของพนท บรเวณใกลแนวกนระหวางน าจดและน าเคม เชน ต าบลหลอง ขนาบนาก ทาซอมและเสอหง เปนตน การใชทดนบรเวณนใชประโยชนเพอปลกพชผกและการเพาะเลยงสตวน า จงท าใหผลผลตเสยหายไดรอยละ 100 สวนพนทเสยงตอการเกดน าทวมปานกลาง 3-5 ปเกดครง พบรอยละ 25 บรเวณบางสวนของ ต าบลเกาะทวด ปาระก า กระทบสง การเกดแตละครงสามารถท าลายผลผลตกลมพชผกและสตวน าไดสงถงรอยละ 100

- นาขาวรวมกบปาลมน ามน พนทเสยงตอน าทวมสง 1-2 ปเกด 1 ครง พบรอยละ 40

บรเวณดานทศเหนอ ต าบลบางจาก ทาเรอ แหลม ทวมปานกลาง ต าบลการะเกด เขาพระบาท สวนพนทเสยงตอการเกดน าทวมปานกลาง 3-5 ปเกดครง พบรอยละ 60 การใชทดนบรเวณนมการจดการเพอลดปญหาน าทวมโดยการขดรองระบายน าและยกคนดนสงในพชกลมปาลมน ามน สวนนาขาว นยมปลกขาวพนธล าตนสงใหโผลพนน าในชวงฤดฝน

- นาขาวรวมกบอาชพอน ๆ พบพนทเสยงตอการเกดน าทวมสง 1-2 ปเกด 1 ครง พบรอยละ 60 บรเวณบางสวนของต าบลหวไทร เขาพงไกร สวนพนทเสยงตอการเกดน าทวมปานกลาง

3-5 ปเกดครง พบรอยละ 40 บรเวณต าบลควนชะลกและเขาพงไกร

60

ตาราง 4.22 ความเสยงตอการเกดน าทวมขง เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ

ประเภท ระดบความเสยง ความถ ระดบผลกระทบและแนวทางแกไข

นาขาวรวมกบสวนผสม

-ทวมสง ขนาด พท . เสยงพบ 75%

บรเวณใกลแนวกนระหวางน าจดและน าเคม เชน ต าบลหลอง ขนาบนาก ทาซอม เสอหง เปนตน

1-2 ปเกด 1 ครง

-กระทบสง มาก กลมพชผก และการเพาะเลยงสตวน า เนองจากท าใหผลผลตเสยหายไดรอยละ 100

ทวมปานกลาง ขนาด พท . เ ส ย งประมาณ 25% บรเวณบางสวนของ ต าบลเกาะทวด ปาระก า

3-5 ปเกดครง กระทบสง การเกดแตละครงสามารถท าลายผลผลตกลมพชผกและสตวน าไดสงถงรอยละ 100

นาขาวรวมกบปาลมน ามน

-ทวมสง ขนาด พท. เสยงประมาณ40%

บรเวณดานทศเหนอ ต าบลบางจาก ทาเรอ แหลม

1-2 ปเกด 1 ครง

-กระทบ ปานกลาง เนองจากมการขดรองระบายน าและยกคนดนสงในพชกลมปาลมน ามน สวนนาขาว นยมปลกขาวพนธล าตนสงใหโผลพนน าในชวงฤดฝน

-มระบบชลประทานชวยระบายน าออกสทะเลลดการทวมขงเปนระยะเวลานาน

-ทวมปานกลาง ต าบลการะเกด เขาพระบาท

- ขนาด พท . เสยง 60%

3-5 ปเกดครง

นาขาวตนทนต า

-ทวมสง ขนาด พท. เสยง 60% บรเวณ บางสวนของต าบลหวไทร เขาพงไกร

1-2 ปเกด 1 ครง

-บสงกระท มากทสด เนองจากท านาปละ 1ครงในฤดฝน

-ทวมปานกลาง ขนาด พท. เสยง 40%

ต าบลควนชะลก เขาพงไกร 3-5 ปเกดครง -กระทบ สง

ทมา: กรมพฒนาทดน (2552) และขอมลจากการสมภาษณเชงลก

3) ความเสยงตอการรกตวของน าเคม

พนทรบผลกระทบจากการรกตวของน าเคมในชวงฤดแลง ระหวางเดอนมนาคม-พฤษภาคม มความถ 1-2 ปเกดครง พบในบรเวณรมแมน าปากพนงใกลเขตน าจด-

น าเคม บรเวณต าบลปากแพรก ขนาบนาก คลองกระบอ หลอง ทาซอม เสอหง บานเนน หวไทร ควนชะลก เขาพงไกร ซงเปนพนทนาขาวรวมกบสวนผสมและนาขาวรวมกบอาชพอน ๆ พนทบรเวณนไดรบผลกระทบสงเนองจากอยใกลแมน าและล าคลองสาขา รวมถงประตระบายน าตาง ๆ โดยเฉพาะผลกระทบในชวงฤดแลง สรปดานผลกระทบและความเหมาะสมแสดงดงตาราง 4.23

61

ตาราง 4.23 ความเสยงตอการเกดน าเคมรกตว เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ

พนทเสยง ระยะเวลาการเกด แนวทางการจดการ นาขาวรวมกบสวนผสม

-ทราบรมแมน าปากพนงใกลเขตน าจด-

น าเคม บรเวณ ต าบลปากแพรก ขนาบนาก คลองกระบอ หลองต าบลทาซอม เสอหง บานเนน

น าเคมรกตวชวงเดอนมนาคม-

พฤษภาคม

กระทบผลผลตสง

นาขาวรวมกบอาชพอนๆ

-ทราบน าทวมถง บรเวณ ต าบลหวไทร ควนชะลก เขาพงไกร

กระทบผลผลตปานกลาง เนองจากมการจดการสง

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

4) ความเสยงจากการระบาดของแมลงและศตรพช แมลงและศตรพชทส าคญ ไดแก เพลยกระโดดสน าตาล เพลยจกจนสเขยว

ระบาดในชวงเดอนกมภาพนธ-มนาคม และเดอนสงหาคม-กนยายน ซงเปนชวงทขาวสกแกและ

เกบเกยว แมลงสง เจอในระยะขาวเปนน านม ผลกระทบจากแมลงและศตรพชในพนทนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ แตกตางกน โดยนาขาวรวมกบสวนผสมพบวาเกษตรกรมการประยกตใชยาฆาแมลงชวภาพ รวมกบยาฆาแมลงทวไป สวนนาขาวรวมกบปาลมน ามน พบวาแมลงและศตรพชทส าคญนอกเหนอจากทกลาวมาทพบ คอ หน ซงพบในพนทปลกปาลมน ามน เกษตรกรมวธจดการทางกายภาพ การใชยาชวภาพ ยาฆาแมลงทวไป และคดเลอกพนธขาวททนทาน ส าหรบนาขาวรวมกบอาชพอน ๆ เกษตรกรมการประยกตใชยาฆาแมลงชวภาพ (ตาราง 4.24)

62

ตาราง 4.24 ความเสยงตอการระบาดของแมลงและศตรพช เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ

ประเภทการใชทดน ประเภทผลผลต

ความเสยงตอการระบาดของแมลงและศตรพช

ผลกระทบตอผลผลต -ตนทน

ความถในการ

ระบาด

นาขาวรวมกบสวนผสม ต าบลคลองนอย คลองกระบอ หลอง ขนาบนาก ปากแพรก เสอหง ทาซอม เปนตน

ขาว กระทบสง เจอระบาดในชวงเดอนกมภาพนธ, สงหาคม-

กนยายน และพบแมลงสงชวงขาวเปนน านม

กระทบตอผลผลตปานกลาง เนองจากเกษตรกรมการประยกตใชยาฆาแมลงชวภาพ รวมกบยาฆาแมลงทวไป

ทกป

สวนผสม กระทบสง ศตรพชและแมลงจะหมนเวยนอยในพนทตลอดป

นาขาวรวมกบปาลมน ามน บรเวณ ต าบลชะเมา ทาเรอและ ต าบลการะเกด แหลม

ขาว/

ปาลมน ามน

กระทบผลผลตขาวสง เจอระบาดในชวงเดอนกมภาพนธ, สงหาคม-กนยายน และพบแมลงสงชวงขาวเปนน านม กระทบปาลมน ามนสง โดยเฉพาะหน

กระทบต า เนองจากเกษตรกรมทนสง และการประยกตใชยาฆาแมลงชวภาพ รวมกบยาฆาแมลงทวไป และคดเลอกพนธขาวททนทานตอแมลงศตรพช

ทกป

นาขาวรวมกบอาชพอนๆ ต าบลหวไทร ทรายขาว

ผลผลตขาว

กระทบสง เจอระบาดในชวงเดอนกมภาพนธ, สงหาคม-

กนยายน

กระทบต า ใชยาฆาแมลงชวภาพ และมการปลกพชไลแมลง

ทกป

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

4.3.1.3 ดานการปองกน (Protection)

การอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนดานการปองกน คอการกลาวถงมาตรการ/แนวทางตาง ๆ ในการปกปอง อนรกษฟนฟคณภาพทรพยากรดนและน าจากการท าเกษตร การลดผลกระทบตอการเสอมโทรมของดน /น า ทงในพนทท านาและนอกพนท ปจจยทเกยวของประกอบดวย 2 ปจจย คอ ความหลากหลายของสายพนธขาว และการอนรกษดนและน า ดงรายละเอยดตอไปน

1) ความหลากหลายของสายพนธขาว

กลมนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ ไดแก สวนผสมและนาขาวรวมกบปาลมน ามนและนาขาวรวมกบอาชพอน ๆ นยมปลกขาวพนธพนเมอง ไดแก เลบนก เฉยง สงขหยด เขมทอง สายโหมด ทายด า แกนจนทร ลกหวายและไขมดรน ซงมความทนทานตอโรคและแมลง รวมถง

63

ทนทานตอการเกดน าทวมขงสง อกทงระดบการลงทนต า ใชแรงงานนอย การดแลจดการต ากวาการปลกสายพนธสงเสรม มความตองการของตลาดในระดบทองถน (ตาราง 4.26)

ตาราง 4.26 ความหลากหลายของสายพนธขาว เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ ประเภทการใชทดน สายพนธขาว การจดการ

นาขาวรวมกบสวนผสม ต าบลคลองนอย คลองกระบอ หลอง ขนาบนาก ปากแพรก เสอหง ทาซอม เปนตน

พนธพนเมอง ลงทนต า ทนทานตอโรคและแมลง ล าตนสงโผลพนน า และทนตอการทวมขงกรณเกดภยธรรมชาต ใชแรงงานต า ไมตองดแลจดการมาก

พนธสงเสรม ปองกนความเสยงจากภยธรรมชาตและศตรพช

นาขาวรวมกบปาลมน ามน บรเวณ ต าบลชะเมา ทาเรอและ การะเกด แหลม

พนธพนเมอง การดแลจดการต า

นาขาวรวมกบอาชพอน ๆ ต าบลหวไทร ทรายขาว

พนธพนเมอง ทนทานตอโรคและแมลง ล าตนสงโผลพนน า และทนตอการทวมขงกรณเกดภยธรรมชาต ใชแรงงานต า ไมตองดแลจดการมาก

พนธสงเสรม ปองกนความเสยงจากภยธรรมชาตและศตรพช

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

2) การอนรกษดนและน า

การอนรกษดนและน าหมายถงมาตรการ /แนวทางตาง ๆ การปกปอง อนรกษฟนฟคณภาพทรพยากรดนและน า การลดผลกระทบตอการเสอมโทรมของดน /น า ทงในฟารมและนอกฟารม กลมนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ มมาตรการอนรกษดนและน าแตกตางกนดงน (ตาราง 4.27)

- กลมนาขาวรวมกบสวนผสม กลมนพบวาแตกตางกนในแตละพนท โดย กลมนาขาวรวมกบสวนผสม บรเวณทศตะวนตกเฉยงเหนอของพนทศกษา ไดแก ต าบลบางจาก ทาไร ซงปจจบนนยมท านารวมกบสวนผสมประเภทหลก คอ เพาะเลยงปลานล มะพราว ปาลมน ามน ท านาทงนาปและนาปรง ดานการอนรกษดนกลมนมการพกฟนฟดน 3-4 เดอนและใสป ยเพมปรมาณธาตอาหาร นยมเผาตอซงและไมมมาตรการอนรกษดนและน า สถานภาพโดยรวมจดวาอยในระดบต า กลมนาขาวรวมกบสวนผสม บรเวณต าบลคลองนอย นยมท านาปและนาปรง รวมกบสวนผสมประเภทหลกคอ เพาะเลยงปลานล มะพราว สมโอ และมะนาว ดานการอนรกษดนพบวามการพกฟนฟดน 3-4 เดอน และมการเพมความอดมสมบรณของดนโดยการใสป ยได

64

เพยงเลกนอยเนองจากศกยภาพการลงทนต า มการปลกพชคลมดนปองกนการกดเซาะ มการใชป ยเคมรวมกบป ยอนทรย สถานภาพความเหมาะสมโดยรวมจดวาอยในระดบสง กลมนาขาวรวมกบสวนผสมบรเวณบางสวนของต าบลเกาะทวด ชะเมา และปาระก า เปนตน สวนใหญท านาปและนาปรงรวมกบสวนผสมกลม พรกขหน พชผก มะพราว และปาลมน ามน ดานการอนรกษดนมระยะพกดน 3-4 เดอน และมการเพมความอดมสมบรณของดนโดยการใสป ย กลมนไมกระทบหากตองลงทนเพม นยมเผาตอซง มการท าเกษตรอนทรย ปลกผกแบบปลอดภยรวมดวย ความเหมาะสมโดยรวมจดอยในระดบสงมาก กลมนาขาวรวมกบสวนผสม บรเวณ ต าบล คลองกระบอ หลอง บางสวนของขนาบนาก ปากแพรก นยมท านาปรง รวมกบเพาะเลยงสตวน า คอ ปลานล ปจจบนพนทถกก าหนดเปนเขตพนทน าจดมการสงเสรมใหเกษตรกรเปลยนแปลงพนททเคยเพาะเลยงก งมาเพาะเลยงสตวน า ปาลมน ามน โดยรฐใหเงนสนบสนน ดานการอนรกษดนพบวามการพกดน

3-8 เดอนเพอฟนฟดนตามกระบวนการธรรมชาต มการท าเกษตรอนทรยรวม ความเหมาะสมโดยรวมอยในระดบสงมาก สวนนาขาวรวมกบสวนผสมบรเวณทศตะวนออกเฉยงใตของพนทศกษา ใกลแนวกนระหวางพนทน าจดและน าเคม เชน ต าบลทาซอม เสอหง บางนบ เปนตน กลมน ท านาปรวมกบสวนผสมประเภทหลกคอ มะพราว เพาะเลยงปลานล และท าประมงพนบาน ดานการอนรกษดนมระยะพกดน 3-8 เดอนเพอฟนฟดนตามกระบวนการธรรมชาต เกษตรกรนยมเผานาในแปลงสวนผสมมการน ามลวว มลไก มาท าเปนป ย ความเหมาะสมโดยรวมอยในระดบสง

- กลมนาขาวรวมกบปาลมน ามน บรเวณตอนเหนอ ตอนกลางและตอนลางของพนทศกษา ไดแก ต าบลชะเมา ทาเรอ การะเกด เขาพระบาท แหลม มการพกดนในระยะ 1-3

เดอนใชวสดคลมดนปองกนการกดเซาะของน า และมศกยภาพการลงทน จงใชการเพมป ยเคมเปนจ านวนมาก สวนภมคมกนและการปรบตวตอสถานการณตาง ๆ ไดแก การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ และการเปลยนแปลงของภมอากาศอยในระดบสง

- กลมนาขาวรวมกบอาชพอน ๆ บรเวณทศตะวนตกเฉยงใต ไดแก ต าบล

หวไทร บางสวนของต าบลทรายขาว เขาพงไกร ควนชะลก ไมมศกยภาพการลงทนเพมป ยจ านวนมาก เกษตรกรนยมเผาซงนามากกวาการน าพชบ ารงดนหรอพชป ยสดมาปลกสลบกบปลกขาว โดยปลกกอนการปลกขาว 2-3 เดอนแลวไถกลบลงดนเมอพชป ยสดออกดอก ตามค าแนะน าของหนวยงานรฐ สวนภมคมกนและการปรบตวตอสถานการณตาง ๆ ไดแก การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ และการเปลยนแปลงของภมอากาศอยในระดบต า

65

ตาราง 4.27 มาตรการการอนรกษดนและน า เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ ประเภท การใชทดน แนวทางการการอนรกษดนและน า

นาขาวรวมกบสวนผสม ไดแก ต าบลบางจาก

นาปและนาปรงรวมกบ เพาะเลยงปลานล มะพราว ปาลมน ามน

ใสป ยเพม นยมเผาตอซง ไมมมาตรการอนรกษดนและน า

นาขาวรวมกบสวนผสม ต าบลคลองนอย

นาปและนาปรง รวมกบ เพาะเลยงปลานล มะพราว สมโอ และมะนาว

เพมความอดมสมบรณของดนโดยการใสป ยไดเพยงเลกนอยเนองจากศกยภาพการลงทนต า มการปลกพชคลมดนปองกนการกดเซาะ มการใชป ยเคมรวมกบป ยอนทรย

นาขาวรวมกบสวนผสม ต าบลเกาะทวด ปาระก า

นาปและนาปรง รวมกบ พรกขหน พชผก มะพราว และปาลมน ามน

เพมความอดมสมบรณของดนโดยการใสป ย นยมเผาตอซง มการปลกพชผกตามแนวเกษตรอนทรยรวมดวย

นาขาวรวมกบสวนผสม เชน ต าบลปากแพรก ขนาบนาก

ท านาป มะพราว เพาะเลยงปลานล ฟนฟดนตามกระบวนการธรรมชาตเกษตรกรนยมเผานา ในแปลงสวนผสมมการน ามลวว มลไก มาท าเปนป ย

นาขาวรวมกบสวนผสม ต าบลเสอหง

นาปรง รวมกบเพาะเลยงปลานล ฟนฟดนตามกระบวนการธรรมชาต

นาขาว&ปาลมน ามน ท ต าบลทาเรอ ชะเมา การะเกด แหลม

ขาว/ปาลมน ามน เกษตรกรนยมเผานา

ปาลมน ามน ใชป ยเคมจ านวนมาก น าวสดเหลอใชมาปกคลมดน

นาขาวรวมกบอาชพอน ๆ ต าบลหวไทร เขาพงไกร ควนชะลก

นาขาว –ท านา 1-2 ครงตอป ฟนฟดนตามกระบวนการธรรมชาต เกษตรกรนยมเผานา แตปลกพชหมนเวยน

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

4.3.1.4 ความเปนไปไดทางเศรษฐกจ การอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนในดานความเปนไปไดทางเศรษฐกจกลาวถงรายไดซงแตกตางตามวตถประสงคการผลตขาว ตนทน การประยกตใชเทคโนโลย ขนาดการถอครองทดน นโยบายและการสนบสนนจากภาครฐ ซงลวนมผลกระทบตอความเปนไปไดทางเศรษฐกจของการใชประโยชนทดนในแตละกลม ดงรายละเอยดดงน

66

1) รายไดในฟารมและรายไดนอกฟารม

รายไดจากการท านาและการเกษตรอน ๆในพนทศกษา พบวากลมนาขาวรวมกบปาลมน ามนมรายไดสงสด หากพจารณาทงรายไดหลกและรายไดรอง และยงมเพยงพอเหลอเกบ จดวามสถานภาพสงมากหากเทยบกบกลมอน ๆ ในขณะทกลมนาขาวรวมกบสวนผสมมรายไดสง-ต า แตทกกลมตางมรายไดเพยงพอตอการใชจายและเหลอเกบ ดวยรายไดหมนเวยนทหลากหลาย สามารถน าผลผลตมาใชในการด ารงชพรวมดวยจงลดการซอมาบรโภค ในขณะทกลมนาขาวเขมขน แมมรายไดหลกในระดบปานกลาง แตกลบไมเพยงพอตอการใชจาย เนองจากตองใชเงนลงทนทางการเกษตรสงและตองซออาหารมาบรโภค สวนกลมนาขาวตนทนต ามสภาพภาพรายไดต า ใชจายไมเพยงพอ มปญหาหนสนสงกวากลมนาขาวอน ๆ รายไดละเอยดดงตาราง 4.24

- นาขาวรวมกบสวนผสม บรเวณทศตะวนตกเฉยงเหนอของพนทศกษา ไดแก ต าบลบางจาก ทาไร เกาะทวด ชะเมา ปาระก า ปจจบนการพงพารายไดจากสวนผสมมากกวารายไดจากนาขาว รายไดเฉลยตอป 100,000-150,000 บาทตอปตอครวเรอน รายไดหมนเวยน 25,000-35,000 บาทตอปตอครวเรอน สถานภาพความเหมาะสมอยในระดบสง มเพยงพอใชจายและเหลอเกบ สวนนาขาวรวมกบสวนผสม บรเวณทศตะวนออกเฉยงเหนอของพนทศกษา ไดแก ต าบลปากแพรก ขนาบนาก คลองกระบอ หลอง ทาซอม เสอหง รายไดเฉลยตอป 50,000-

100,000 บาทตอปตอครวเรอน รายไดหมนเวยน 15,000-25,000 บาทตอปตอครวเรอน สถานภาพความเหมาะสมอยในระดบปานกลาง เพยงพอใชจายแตไมเหลอเกบ

- นาขาวรวมกบปาลมน ามน บรเวณทศตะวนตกเฉยงเหนอ ตอนกลางและตะวนตกเฉยงใตของพนทศกษา ไดแก ต าบลชะเมา ทาเรอ การะเกด เขาพระบาท แหลม ทรายขาว เปนตน โดยภาพรวมกลมนมรายรบจากการท านาและปาลมน ามนประมาณ 100,000-150,000

บาทตอปตอครวเรอน หลงจากไดผลผลตปาลมน ามนในปท 2.5-3 ราคาปาลมน ามนค านวณท 4.5

บาทตอกโลกรม ณ ป พ.ศ. 2553 ผลผลตปาลมน ามน 2,355 กโลกรมตอไรตอครวเรอน เกษตรกรมรายไดหลงหกตนทนการผลต 5,186 บาทตอไรตอครวเรอน และรายไดเสรมอน ๆ นอกฟารม 25,000-

35,000 บาทตอปตอครวเรอน สถานภาพความเหมาะสมจดอยในระดบสงมากเพยงพอตอการใชจายและเหลอเกบออม

- นาขาวรวมกบอาชพอน ๆ บรเวณทศตะวนออกเฉยงใตของพนทศกษา ไดแก ต าบลหวไทร ทรายขาว ควนชะลก และเขาพงไกร มรายรบจากการท านาตอปประมาณ 30,000-

50,000 บาทตอปตอครวเรอน มรายไดเสรมนอกเหนอจากการท านาคอท าปศสตว เพาะเลยง

67

สตวน า ประมงพนบานรายไดนอกฟารมเฉลย 35,000-50,000 บาทตอปตอครวเรอน สถานภาพความเหมาะสมในระดบต า ไมเพยงพอตอการใชจาย มหนสน

ตาราง 4.28 รายไดในฟารมและรายไดนอกฟารม เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ

ประเภท ผลผลต แหลงรายไดหลก

(บาทตอปตอครวเรอน)

รายไดรอง (บาทตอปตอครวเรอน)

สถานภาพ ปญหา/

ผลกระทบ

นาขาวรวมกบสวนผสม ไดแก ต าบลบางจาก คลองนอย เกาะทวด ปาระก า

นาป นาปรง ปาลมน ามน มะพราว

รายไดมาจากพชอน ๆ มากกวานาขาวซงมผลผลตปละ 1 ครง 100,000-150,000 บ.

รบจาง ประมงพนบาน 25,000-

35,000 บ.

- ระดบสถานภาพสงมาก มเพยงพอและเหลอเกบเปนทนในการขยายพนทเกษตรกรรม

นาขาวรวมกบสวนผสม บรเวณทราบ ใกลแนวกนน าจดและน าเคม เชน ต าบลปากแพรก ขนาบนาก

นาปรง ปลานล รายไดมาจากการเพาะเลยงสตวน า มากกวารายไดจากนาขาว มผลผลตตลอดป 50,000-100,000 บ.

รบจาง ประมงพนบาน 15,000-

25,000 บ.

- ระดบ สถานภาพปานกลาง รายไดเพยงพอ แตไมเหลอเกบออม มปญหาหนสน

นาขาวรวมกบปาลมน ามนตงอยทศตะวนตกเฉยงเหนอและตอนกลาง ไดแกต าบลชะเมา ทาเรอการะเกด ทรายขาว แหลม

นาป/ปรง พรก มะพราว ปาลมน ามน

รายไดหลกจากปาลมน ามน และมรายไดตลอดป ในขณะทมรายไดจากนาขาวปละ 1 ครง 100,000-150,000 บ.

ปศสตว ประมงพนบาน เพาะเลยงสตวน า 25,000-

35,000 บ.

- ระดบสถานภาพสงมาก มเพยงพอและเหลอเกบเปนทนในการขยายพนทเกษตรกรรมอน ๆ

นาขาวรวมกบอาชพอนๆ บรเวณทศตะวนออกเฉยงใต ต าบลหวไทร ทรายขาว เขาพงไกร ควนชะลก

นาปหรอนาปรง นาขาวเปนหลก ท านาปละครง รายไดปละ 1 ครง 30,000-50,000 บ.

ปศสตว ประมงพนบาน 35,000-

50,000 บ.

- ระดบสถานภาพต า รายไดไมเพยงพอ มปญหาหนสน

ทมา: ขอมลจากการสมภาษณเชงลก

2) ตนทนจากแรงงาน

การใชแรงงานในการท านาของพนทบรเวณน ทงกลมนาขาวรวมกบ

สวนผสม นาขาวรวมกบปาลมน ามน และนาขาวรวมกบอาชพอน ๆ เปนการใชแรงงานรวมกบเครองจกร โดยใชเครองจกรในขนตอนการไถเตรยมดนและการเกยวขาว การใชแรงงานในพนทม 3

รปแบบ ดงน - ใชแรงงานในครวเรอน (ยกเวนขนการไถพรวนดนและเกบเกยวผลผลต) จ านวนแรงงานในครวเรอนเฉลย 2-3 คนตอครวเรอน ซงมอายเฉลยมากกวา 40 ปขนไป

68

- จางแรงงานในบางขนตอน ไดแก จางหวานเมลดพนธ ใสป ย ฉดยาปราบศตรพช เนองจากแรงงานในครวเรอนไมเพยงพอและแรงงานในครวเรอนมอายมาก

- จางแรงงานทกขนตอน กลมนเปนเกษตรกรทมทนสง เนองจากมรายไดนอกภาคการเกษตร จากสมาชกในครวเรอน และแรงงานในครวเรอนมอายมาก เกษตรกรกลมน หากครวเรอนใดมเครองจกรเปนของตนเอง แมไมมแรงงานกสามารถท านาไดพนทเพมมากขน

อกทงยงรบจางพนทนาขาวอน ๆ เพอเปนรายไดเสรมไดอกดวย 3) ขนาดพนทและการถอครอง ขนาดพนทฟารมและการถอครองทดน มความแตกตางกนดงน (ตาราง 4.29)

- กลมนาขาวรวมกบสวนผสม ในพนททางตอนเหนอ ตะวนออกของพนทศกษาใกลเขตกนน าจดและน าเคม เชน ต าบลบางจาก ทาไร คลองนอย ปากแพรก ขนาบนาก ทาซอม คลองกระบอ เสอหง หลอง เปนตน มขนาดการถอครองต าทสด คอเฉลย 15 ไรตอครวเรอน

- กลมนาขาวรวมกบปาลมน ามนทงบรเวณทศตะวนตกเฉยงเหนอ ตอนกลางและตะวนตกเฉยงใต เชน ต าบลชะเมา ทาเรอ การะเกด เขาพระบาท แหลม เปนตน มขนาดการ ถอครองทดนเฉลย 32 ไรตอครวเรอน - กลมนาขาวรวมกบอาชพอน ๆ ตงอยบรเวณทศตะวนออกเฉยงใตของพนทศกษา ไดแก ต าบลหวไทร ทรายขาว ควนชะลก เขาพงไกร มการถอครองเฉลย 22 ไรตอครวเรอน

ตาราง 4.29 ขนาดการถอครองทดน เขตนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ

ประเภทการใชทดน การถอครอง ขนาดถอครองทดน (ไร/ครวเรอน)*

สถานะ ขอจ ากด อน ๆ

นาขาวรวมกบสวนผสม ไดแก ต าบลบางจาก คลองนอย เกาะทวด ปาระก า บานใหม

เจาของ -นาป นาปรง ปาลมน ามน มะพราว สมโอ

15 ไร แรงงานเพยงพอเนองจากการถอครองทดนตอครวเรอนต าเฉลย 1-5 ไรตอครวเรอน

นาขาว&ปาลมน ามน ไดแก ต าบลทาเรอ ชะเมา การะเกด แหลม

เจาของ-ขาว/ปาลมน ามน

32 ไร แรงงานไมเพยงพอ เนองจากถอครองตอครวเรอนเฉลย 15-30 ไรตอครวเรอนและเกษตรกรมทนในการจางแรงงาน

นาขาวรวมกบอาชพอน ๆ ไดแก ต าบลหวไทร เขาพงไกร ควนชะลก

เจาของ-นาขาว –ท านา 1 ครงตอป

22 ไร ใชแรงงานในครวเรอนเกษตรกรท าเกษตรพงพาธรรมชาตเนองจากมศกยภาพการลงทนต า

ทมา: *มมตาส มระมาน, 2558

69

4) นโยบายและการสนบสนนจากภาครฐ

นโยบายและการสนบสนนจากภาครฐ ไดแก โครงสรางพนฐานและบรการโดยรฐ เชน ถนนในการขนสงสนคาเกษตร ระบบคลองสงน ายอยเขาถงพนทนา รวมถงโครงการสนบสนนปจจยการผลต การแนะน าสงเสรมทางวชาการ โดยภาครฐไดจดตงโรงสชมชน การจดการความร (KM) และการใหความรดานการเพมผลผลต และการใชเทคโนโลยการผลตขาวแบบสมยใหมเพอเพมผลผลตปลอดภยและปรมาณสง รายละเอยด

- กลมนาขาวรวมกบสวนผสม บรเวณตอนเหนอและทางตะวนออกของพนทศกษา อาท ต าบลบางจาก คลองนอย คลองกระบอ หลอง ขนาบนาก บานเพง ทาซอม เสอหง เกาะทวด และปาระก า เปนตน การสนบสนนจากภาครฐของกลมนไดรบการอบรม ปรบปรงพนทนาราง สงเสรมการใชสารอนทรยทนแทนสารเคม อาท การผลตพชผกปลอดภยจากสารพษโดยจดตงกลมเกษตรกร ไดแก ต าบลขนาบนาก คลองกระบอ คลองนอย เกาะทวด ปากพนงตะวนตก และปาระก า อ าเภอปากพนง สงเสรมการใชป ยพชสด ป ยอนทรยน า ป ยหมก รณรงคไมใหเผาฟางขาวและไถกลบตอซง จดตงโรงงานผลตป ยอนทรย สงเสรมการปลกหญาแฝก ถายทอดเทคโนโลยการพฒนาคณภาพไมผล จดตงแปลงสงเสรม สาธต สงเสรมการปลกตาลโตนดบนคนนา สนบสนนปจจยการผลต ไดแก สารชวภณฑ ถงหมก กากน าตาล การตดตงระบบน าและพฒนาแหลงน า สวนการน าเทคโนโลยไปปรบใชนนเกษตรกรน าไปประยกตรวมกบภมปญญาชาวบาน และรวมตวจดตงกลมขาวอนทรย และเกษตรอนทรย สวนการกระจายของถนนและคลองชลประทานครอบคลมทงพนท

- กลมนาขาวรวมกบปาลมน ามน บรเวณทศตะวนตกเฉยงเหนอ ตอนกลางและทศตะวนตกเฉยงใต ไดแก ต าบลทาเรอ ชะเมา การะเกด เขาพระบาท แหลมและทรายขาว พบวาไดรบการสนบสนนจากภาครฐ ไดแก การถายทอดการผลตปาลมน ามน แปลงเรยนร

ปาลมน ามน การขดดนยกรองแปลงปลกปาลมน ามน สนบสนนพนธปาลมน ามน ระดบเทคโนโลยทเกษตรกรน ามาปรบใชยงจดอยในระดบปานกลาง สวนการกระจายของถนนครอบคลมทงพนท

- กลมนาขาวรวมกบอาชพอน ๆ บรเวณทศตะวนออกเฉยงใต ไดแก ต าบล

หวไทร เขาพงไกร และควนชะลก ไดรบการสนบสนนจากภาครฐ การใหความรการเพมผลผลต และการใชเทคโนโลยการผลตขาวแบบสมยใหมเพอเพมผลผลตปลอดภยและปรมาณสงเชนเดยวกบกลมนาขาวเขมขน แตระดบเทคโนโลยทเกษตรกรน ามาปรบใชยงจดอยในระดบต า สวนการกระจายของถนนและคลองชลประทานครอบคลมทงพนท

70

5) การประยกตใชเทคโนโลย

การประยกตใชเทคโนโลยในพนทนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ ทง นาขาวรวมกบสวนผสม นาขาวรวมกบปาลมน ามน และนาขาวรวมกบอาชพอน ๆ จดอยในกลมประยกตใชเทคโนโลยปานกลาง คอการใชแรงงานรวมกบเครองจกรในบางขนตอน โดยมการใชเครองจกรในขนตอนการไถเตรยมดน และการเกยวขาวโดยใชรถเกยวขาวนายทนจากนอกพนท รวมถงใชเทคโนโลยดานการคดเลอกพนธขาว เทคนคการใสป ย วธการปราบและก าจดศตรขาว และการฉดฮอรโมนเพอเพมผลผลต 4.3.1.5 การยอมรบของสงคม (Social Acceptance)

การอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนในดานการยอมรบของสงคม ประกอบดวยปจจยทเกยวของดานภาวะผน าและการมสวนรวม รวมถงการปรบตวตอสถานการณการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและนโยบายประเทศไทย 4.0 ผลจากการวเคราะหกลมผ มสวนไดสวนเสย ในหวขอ 4.2 สรปไดวากลม

นาขาวรวมกบสวนผสม นาขาวรวมกบปาลมน ามนและนาขาวรวมกบอาชพอน ๆ ภาวะผน าและการมสวนรวม รวมถงการปรบตวตอสถานการณการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและนโยบายประเทศไทย 4.0 จดอยในระดบต า

4.4 ตวชวดกำรจดกำรทรพยำกรทดนอยำงยงยนในพนทนำขำวเชงกำรคำแบบเขมขน

จากค าอธบายการใชประโยชนทดนในหวขอ 4.3 สามารถสรปปจจย/ตวชวด แยกตามองคประกอบของกรอบแนวคดการจดการทรพยากรทดนอยางยงยน 5 ดาน ดงตาราง 4.30

71

ตาราง 4.30 ตวชวดการจดการทรพยากรทดนอยางยงยน เขตนาขาวเพอการคา

ความยงยน ตวชวด หนวยวด

ผลผลต - ศกยภาพและขอจ ากดของดน - ความอดมสมบรณของดน/ปญหาดน

- แนวโนมผลผลต - ผลผลต (กโลกรมตอไร) - การเขาถงแหลงน า - ระบบชลประทาน

- ระดบของปจจยน าเขา - ปรมาณป ย/เชงคณภาพ

ความเสยงและความมนคง

- ความถ/พนทรบผลกระทบจากน าทวม - ความถ/ระดบความเสยง

- ความถภาวะแลง/พนททรบผลกระทบ - ความถ/ระดบความเสยง

- พนทรบผลกระทบจากการรกตวของน าเคม

- ความถ/ระดบความเสยง

- ความเสยงจากแมลงและศตรพช - การท าลายผลผลต

การปองกน

- ความหลากหลายของสายพนธพช/ การอนรกษพนธพชพนเมอง

- สายพนธ

- การอนรกษดน - เชงคณภาพ

- การอนรกษน า - เชงคณภาพ

ความเปนไปไดทางเศรษฐกจ

- รายไดสทธ - บาท

- แรงงาน - การจางแรงงาน

- การประยกตใชความรและเทคโนโลย - ความร/เครองจกร/เทคโนโลย - ขนาดการถอครองทดน - ไรตอครวเรอน

- การสนบสนนจากภาครฐ - ลกษณะ/จ านวนกจกรรม/โครงการ การยอมรบของสงคม

- การมสวนรวมกบภาคสวนตาง ๆ -ระดบการมสวนรวม

- ภาวะผน า

-ภมคมกนและการปรบตว

- การมอ านาจในการเจรจาตอรอง

-ระดบการปรบตว

72

จากตาราง 4.30 จะเหนไดวาปจจยดานผลผลตของพนทนาขาวในลมน าปากพนงประกอบดวยตวชวดทส าคญ ไดแก ศกยภาพขอจ ากดของดน แนวโนมผลผลต การเขาถงแหลงน าและระดบของปจจยน าเขา สวนปจจยดานความเสยงและความมนคงประกอบดวยตวชวดทส าคญ คอ ความถ/พนทรบผลกระทบจากน าทวม ความถในการเกดภาวะแลง /พนท ท รบผลกระทบ พนทรบผลกระทบจากการรกตวของน าเคม ความเสยงจากแมลงและศตรพช ส าหรบปจจยดานการปองกน ตวชวดทส าคญ คอ ความหลากหลายของสายพนธพช/ การอนรกษพนธพชพนเมอง การอนรกษดนและน า ปจจยดานความเปนไปไดทางเศรษฐกจ ตวชวดทส าคญ คอ รายไดสทธ แรงงาน การประยกตใชความรและเทคโนโลย ขนาดการถอครองทดน การสนบสนนจากภาครฐ สดทายปจจยดานการยอมรบของสงคม ตวชวดทส าคญคอการมสวนรวมกบองคกรในทองถน ภาวะผน าและภมคมกนการปรบตวภายใตสถานการณการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและนโยบายจากภาครฐ

จากการอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนกลมนาขาวเพอการคา ท าใหทราบรายละเอยดในการจดการทดนในดานตาง ๆ และสามารถน าไปสการวเคราะหจดแขง จดออนของการท านาในพนทลมน าปากพนงได ดงรายละเอยดทจะน าเสนอในหวขอ 4.5

4.5 กำรวเครำะหจดแขง จดออน โอกำส อปสรรค ภำยใตสถำนกำรณกำรแขงขนในประชำคมอำเซยนและกำรปรบตวตำมนโยบำยประเทศไทย 4.0

การวจยครงนเลอกวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส อปสรรค ในพนทนาขาวเชงการคาแบบเขมขน เนองจากมวตถประสงคการผลตขาวเพอการคาโดยตรง และเปนกลมทจะตองปรบแนวทางการผลตเพอการแขงขนภายใตสถานการณการเขาสประชาคมอาเซยน รายละเอยดผลการวเคราะห สรป ดงตาราง 4.31

73

ตาราง 4.31 จดแขง จดออน โอกาส อปสรรค กลมนาขาวเชงการคา โครงการพฒนาลมน า

ปากพนง ภายใตสถานการณการเขาสประชาคมอาเซยนและการปรบตวตาม

นโยบายประเทศไทย 4.0 จดแขง - ศกยภาพทดนและระบบชลประทานมศกยภาพรองรบการผลตขาวไดตลอดป

- มองคความรและการสบสานดานภมปญญาทองถนในดานการจดการทดน

- มพนธขาวพนเมองทมโภชนาการสงเปนทตองการของตลาดระดบสงทงในและนอกประเทศ

จดออน

ดำนผลผลต

-ผลผลตปานกลาง-ต า

-การประยกตใชเทคโนโลย เครองจกรต า

-ระดบการลงทนสง/ตนทนสง

ดำนควำมเสยงและควำมมนคง

- สภาพพนทมความเสยงตอการเกดน าทวมเฉลย 3-5

ปเกดครงและภาวะแลงมความถ 1-2 ครงตอป

ดำนกำรปองกน

-ความหลากหลายดานพนธขาวนอย

ดำนเศรษฐกจ

รายไดปานกลาง ดำนกำรยอมรบของสงคม

- ขาดความเขมแขงของชมชนในการรวมกลม - การมสวนรวมกบภาคสวนตาง ๆ ต า

- ความสามารถในการปรบตวและภมคมกนดานการเศรษฐกจต า

- การเรยนรหาความรดวยขอมลใหม ๆ ต า

- การจดการหรอรวมกลมการผลตมศกยภาพกลมต า

โอกำส

-ภาครฐสนบสนนสงเสรมการลงทนในการปรบเปลยนการผลตททนสมยดวย เครองจกรกล

- การสงเสรมการจดลขสทธพนธขาวทเปน GI

- การสงเสรมจากโครงการพฒนาลมน าปากพนงเพอใหความร สงเสรมเทคโนโลย รองรบดานสาธารณปโภคและสงเสรมการอนรกษดนและน าสง

- ภาครฐจดหาชองทางการตลาดทงภายในและภายนอกประเทศ

อปสรรค

- มการแขงขนสงขน

- ปจจยการผลตทน าเขาจากตางประเทศมราคาสง

เชน ป ยเคม สารเคมปองกนศตรพช

74

ผลการวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส อปสรรค ภายใตสถานการณการแขงขนในประชาคมอาเซยนและการปรบตวตามนโยบายประเทศไทย 4.0 ดงน (ตาราง 1)

จดแขง คอ ศกยภาพทดนและระบบชลประทานมศกยภาพรองรบการผลตขาวไดตลอดป เกษตรกรมศกยภาพดานการลงทนในการปรบเปลยนการผลตททนสมยดวย เครองจกรกล

มพนธขาวพนเมองทมโภชนาการสงเปนทตองการของตลาดระดบสงทงในและนอกประเทศ และมองคความร การสบสานดานภมปญญาทองถนในดานการจดการทดน

จดออน คอ ผลผลตปานกลาง-ต า การประยกตใชเทคโนโลย เครองจกรต า ระดบการลงทนสง สภาพพนทมความเสยงตอการเกดน าทวมเฉลย 3-5 ปเกดครง ภาวะแลงมความถ 1-2

ครงตอป ความหลากหลายดานพนธขาวนอย รายไดปานกลาง ขาดความเขมแขงของชมชนในการรวมกลม การมสวนรวมกบภาคสวนตาง ๆ ต า ความสามารถในการปรบตวและภมคมกนดานการเศรษฐกจต า และการเรยนรหาความรดวยขอมลใหม ๆ ต า

โอกำสทส าคญของกลมขาว คอ ไดรบการสงเสรมจากโครงการพฒนาลมน าปากพนงเพอใหความร สงเสรมเทคโนโลย รองรบดานสาธารณปโภคและสงเสรมการอนรกษดนและน าสง สามารถจดลขสทธพนธขาวทเปน GI (Geographical Indications) ได อปสรรคทส าคญ คอ การแขงขนสงขน ปจจยการผลตทน าเขาจากตางประเทศมราคาสง เชน ป ยเคม สารเคมปองกนศตรพช และตองมการจดการหรอรวมกลมการผลตแบบมออาชพ หรอโดยองคกรทมความเชยวชาญ

4.6 แนวทำงกำรปรบตวภำยใตสถำนกำรณกำรแขงขนในประชำคมอำเซยนและนโยบำยประเทศไทย 4.0

สถานการณการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมภายในภมภาคทมผลกระทบตอการปรบตวของภาคเกษตรกรรมไทย คอ การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจเพอเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) และนโยบายประเทศไทย 4.0 สรปดงตาราง 4.32

75

ตาราง 4.32 ผลกระทบจากการเขาสประชาคมอาเซยนและนโยบายประเทศไทย 4.0 ตอ

ภาคเกษตรกรรมประเภทขาว

สถานการณ การเปลยนแปลง ผลกระทบตอเกษตรกรรม-ขาว

การเขาสประชาคมอาเซยน

-การรวมกลมของประเทศสมาชก 10 ประเทศ ไดแก ไทย มาเลเซย อนโดนเซย บรไน กมพชา เวยดนาม พมา ลาว ฟลปปนสและสงคโปร เพอเปนตลาดฐานการผลตรวมกน สรางเสรมขดความสามารถในการแขงขน การพฒนาเศรษฐกจอยางเสมอภาคและบรณาการเขากบเศรษฐกจโลก

- นโยบายภาษ 0 % ในสนคาเกษตรทไมใชกลมทออนไหว เชน ขาว ปาลมน ามน เปนตน - ลด เปลยนแปลงและยกเลกมาตรการกดกนทางการคา

- ก าหนดนโยบายการแขงขน ทรพยสนทางปญญา การคมครองผบรโภค สนบสนนพฒนากลมผประกอบการรายยอย

- การพฒนาโครงสรางพนฐาน

- จดท าเขตการคาเสร (FTA) กบประเทศตางๆ นอกภมภาคอาเซยน เชน จน ญป น เกาหล เปนตน

- การแขงขนกบผ ผลตขาวเชน เวยดนามสงขน จงจ าเปนตองย ก ร ะ ดบ ก า ร ผล ต ข า ว ใ ห มคณภาพและราคาถก เพ อ ใ หแขงขนกบกลมผผลตขาวในกลมประเทศอาเซยนได

- ผบรโภคมโอกาสในการเลอกซอขาวคณภาพด ราคาถกเพมขน - โอกาสการตลาด การสงออกขาวในกลมอาเซยนมมากขน

นโยบายประเทศไทย 4.0

- โมเดลเศรษฐกจ กาวขามกบดกรายไดปานกลางไปสรายไดสง ลดความเหลอมล าและความไมสมดล -การพฒนาทสมดล ระหวางความมงคงทางเศรษฐกจ การอยดมสข รกษสงแวดลอมและยกระดบศกยภาพและคณคาของมนษย

-พฒนาเกษตรกรททนสมย (Smart Farmers)

-ใชการตลาด/การคา น าการผลต -ใชเทคโนโลยททนสมยทงในการผลตและการคา

-ยกระดบเกษตรกรใหมความเปนผน า รเทาทนการเปลยนแปลงของโลกและใหความส าคญกบความยงยน (Sustainability)

- เ ก ดการผลกดน ใ หชาวนาเปลยนระบบการผลต บนพนฐานท านอยไดมาก

- ภาครฐและภาคทเ กยวของมการสนบสนนและหนนเสรมการวางแผนการผลต การตลาด การคาสงออกรวมกน - ชาวนาได รบการใ หความร ชองทางในการเขาถงความร และการประยก ต ใ ช เทคโนโลยททนสมย เพอยกระดบการพฒนาเปนเกษตรกรททนสมย

- เพมรายไดจากปานกลางเปนสง - การผลตขาวทมคณภาพ ไมมสารตกคาง และยกระดบสตลาดพรเมยม

76

จากตาราง 4.32 พบวาผลกระทบจากนโยบายประเทศไทย 4.0 สงผลใหเกษตรกรเกดการเปลยนแปลงทงดานการผลต การตลาดและการคา หากกาวไปถงจดทเกดการเปลยนแปลงนนไดในอนาคต ผลผลตขาวในประเทศรวมถงในพนทปากพนงจะสามารถแขงขนในตลาดอาเซยนได ดงนนผวจยจงน าประเดนส าคญเหลานเชอมโยงกบยทธศาสตร/ทางเลอกทส าคญใหกบกลมนาขาวเชงการคาแบบเขมขน ในลมน าปากพนงตอนลาง ดงรายละเอยดตอไปน

4.6.1 ก ำหนดเปำหมำยกำรผลตภำยใตสถำนกำรณกำรแขงขนในประชำคมอำเซยนและนโยบำยประเทศไทย 4.0

เปาหมายในการผลตขาวของกลมนาขาวเชงการคาแบบเขมขน คอการท านาเพอการคาและการสงออก ดงนนการปรบตวของภาครฐและเกษตรกรภายใตการแขงขนในประชาคมอาเซยนและนโยบายประเทศไทย 4.0 จงควรมเปาหมาย ดงน

4.6.1.1 เนนระบบการผลตแบบเขมขน และเพมขดความสามารถในการแขงขน

เพอรองรบการเปลยนแปลงทเกดขน โดยปรบเปลยนใหเปนฐานการผลตโดยใชองคความร เทคโนโลย เครองจกรกลทนแรงททนสมย เพอเพมผลผลตตอไร ลดตนทนการผลต ลดความเสยงดานการ

ขาดแคลนแรงงาน 4.6.1.2 ปรบเปลยนพนธขาวเปนพนธเฉพาะตรงตามความตองการของตลาด

ระดบสงทงในและนอกประเทศ และเปนผลผลตทมการค มครองสงบงชทางภมศาสตร (Geographical Indications: GI) ทมคณลกษณะพเศษ ทผผลตถนอนไมสามารถผลตสนคาในชอเดยวกนมาแขงขนได เชน พนธขาวพนเมองทมคณคาโภชนาการสง ไดแก ขาวสงขหยดเมองพทลง ขาวหอมมะลทงกลารองไห ขาวหอมมะลสรนทร ขาวเจกเชยเสาไห ขาวเหนยวเขาวงกาฬสนธ ขาวหอมมะลบรรมย ขาวก าลานนา และขาวเหลองปะทวชมพร

4.6.1.3 สนบสนนการพฒนาผลตภณฑและกระบวนการผลต และการศกษา

ตลาดและพฤตกรรมผบรโภค

4.6.1.4 การสงเสรมตลาดภายในและตางประเทศ 4.6.2 แนวทำงกำรปรบตวของเกษตรกร

ขอเสนอแนะดานมาตรการรองรบการปรบตวของภาคเกษตรกรเพอการแขงขนในประชาคมอาเซยนและการปรบตวเพอรองรบนโยบายประเทศไทย 4.0 มดงน

4.6.2.1 เพมคณภาพผลผลตหรอเปลยนแปลงพนธ ขาวใหเหมาะสมตามความตองการของตลาดในระดบอาเซยน เชน พนธขาวลมผว ขาวบานนา ขาวขาวดอกมะล 105 เปนตน และคดเลอกสายพนธขาวในทองถนทมคณภาพ คณลกษณะเฉพาะส าหรบลมน าปากพนง เชน พนธ ขาวเขมทอง ไขมดรน เลบนก เปนตน เพอขอขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตร และ

77

ปรบเปลยนแนวทางการจดการทรพยากรทดนในพนทนาขาวใหไดตามมาตรฐานของ GI หรอมาตรฐานอน ๆ อาท การปฏบตทางการเกษตรทดส าหรบขาว (Good Agricultural Practices for

Rice)

4.6.2.2 ศกษาหาขอมลตาง ๆ ทเกยวของในการผลตขาวเพอเพมผลผลตขาว โดยจดตงศนยการเรยนรและถายทอดนวตกรรม ผานกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม

4.6.2.3 ตรวจสอบตนทนการผลตขาว และวางแผนลดตนทนการผลต โดยการลดคาน ามนทใชเพอการสบน าเขาแปลงนา และลดปรมาณการใชสารเคมและยาปราบศตรพช เพมมาตรการอนรกษดนและน า เพอใหเกดการผลตทมตรกบสงแวดลอม เปลยนแปลงการใชสารเคมและยาปราบศตรพชมาใชสารอนทรยและสารเคมชวภาพ

4.6.2.4 วางแผนในดานการจดการดานการผลตใหตรงกบตลาด ยกระดบมาตรฐานสนคา เชน มาตรฐานดาน GAP GMP และดานการตลาด การแขงขนและการสงออกผลผลต

4.6.2.5 รวมกลมเกษตรกรเพอใหเปนเปลยนเปนเกษตรกรแปลงใหญ เชอมโยงเครอขายระหวางกลมเกษตรกร ภาครฐและภาคเอกชนดานดานการผลต การตลาด โดยภาครฐใหการสนบสนนดานบคลากร

4.6.2.6 เสรมสรางความเขมแขงของกลมเพอใหเขาถงทรพยากร สามารถเจรจาตอรองกบภาครฐและภาคสวนอน ๆ

4.6.2.7 เชอมโยงกบภาครฐเพอหามาตรการลดความเสยงดานการเกดน าทวม ภาวะแลงในจดทเหมาะสม และตดตงระบบการเตอนภยโดยใชกระบวนการ มสวนรวมและ

ภมปญญาชาวบาน

78

บทท 5

สรปผลกำรศกษำและขอเสนอแนะ

บทสรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ สรปผลการศกษาเรองการอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนเพอการจดการทรพยากรทดนซงประกอบดวยศกยภาพ/สภาพปญหาของการใชทดน คณลกษณะสงคมและเศรษฐกจของกลมผ มสวนไดสวนเสย การอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดน และผลการวเคราะห จดแขง จดออน โอกาส อปสรรค ภายใตสถานการณการแขงขนในประชาคมอาเซยนและการปรบตวตามนโยบายประเทศไทย 4.0 และเสนอแนะแนวทางการปรบตวของเกษตรกรกลมนาขาวเชงการคาแบบเขมขน ดงรายละเอยดตอไปน

5.1 สรปผลกำรวจย

ศกยภาพดานทรพยากร กลมผ มสวนไดสวนเสยและการอธบายคณลกษณะการใชประโยชนทดนเพอการจดการทรพยากรทดน สรปไดดงตอไปน

5.1.1 ศกยภำพพนท ลมน ำปำกพนงตอนลำง ลกษณะพนทเปนทราบกวางใหญ ครอบคลมบรเวณตอนเหนอ กลางและใตของพนทศกษา มแมน าปากพนงซงเปนแมน าสายหลกไหลผาน การใชทดนในบรเวณนเพอการท านาเปนหลก ปญหา ขอจ ากดทพบ คอ น าทวมในฤดฝนและขาดแคลนน าในฤดแลง (บางป) นอกจากนนยงพบน าเคมรกตว สงผลใหเกดความเสยหายตอผลผลตของเกษตรกร ปจจบนภาครฐมการสรางประตระบายน ากนแมน าปากพนงเพอลดการ

รกตวของน าเคมและกกเกบน าจดใหมปรมาณเพยงพอเพอสนบสนนใหมการปลกขาวเพอการคา

ใหเกษตรกรสามารถปลกขาวตลอดป 5.1.2 กำรวเครำะหกลมผมสวนไดสวนไดสวนเสย

ภาครฐทมบทบาทส าคญในพนทน ไดแก โครงการพฒนาลมน าปากพนงและหนวยงานทเกยวของทงในระดบประเทศ ภมภาคและจงหวด ซงมหนาทในการตดสนใจ วางแผนโครงการ / กจกรรมตาง ๆ ในพนทลมน าปากพนง การสนบสนนทภาคเกษตรกรไดรบจากภาครฐ คอ ดานระบบชลประทาน ความร เทคโนโลยในการสงเสรมการปลกขาวเพอการคา สวนภาคเอกชนทมบทบาทส าคญคอ กลมโรงสท าหนาทในการขบเคลอนเศรษฐกจในทองถนในฐานะผ รบซอ แปรรปและจ าหนายเพอการสงออกและขายในภมภาคและทองถน ส าหรบภาคว ชาการ ไดแก มหาวทยาลยตาง ๆ มบทบาทในการสนบสนนดานการวจย องคความร ใหกบภาครฐ ภาคเกษตรกรและภาคเอกชน กลมผใชทดนในพนท เปนชาวนา โดยจ าแนกเปน 2 กลมคอ กลมนาขาว

79

เชงการคาแบบเขมขน (กระจายบรเวณตอนกลางของพนทศกษา ท านาตลอดป ลงทนสง วตถประสงคเพอการสงออก) และนาขาวรวมกบเกษตรกรรมอน ๆ กลมชาวนาทง 2 กลมมการรวมกลมเพอท ากจกรรม แลกเปลยนขอมล/ขาวสารและพฒนาโครงการตาง ๆ รวมกบภาครฐ แตระดบการมสวนรวมของสมาชกกลมและความเขมแขงในการเจรจาตอรองกบภาคสวนตาง ๆ ยงจดอยในระดบปานกลาง-ต า 5.1.3 กำรอธบำยคณลกษณะกำรใชประโยชนทดน

เขตนาขาวเชงการคาแบบเขมขน ท านาปละ 1-3 ครง กระจายบรเวณตอนกลางของพนทศกษา ศกยภาพทดนเหมาะสมตอการปลกขาวสง เสยงตอการเกดน าทวมขงสง 3-5 ปเกดครง ความถตอการรบผลกระทบจากภาวะแลงเพมสงขน สามารถท านาไดตลอดป ระดบการลงทนสง วตถประสงคเพอการสงออก ระดบผลผลตทไดปานกลาง จดเปนกลมทไดประโยชน เนองจากไดรบการสนบสนนจากภาครฐสงทงดานการสงเสรมความร /เทคโนโลยและดานสาธารณปโภค เชน ชลประทาน คลองสงน ายอยและเครองสบน า เปนตน กลมชาวนาในเขตนมการรวมกลมเพอท ากจกรรม แลกเปลยนขอมล/ขาวสารและพฒนาโครงการตาง ๆ รวมกบภาครฐ แตระดบการ

มสวนรวมของสมาชกกลมและความเขมแขงในการเจรจาตอรองกบภาคสวนตาง ๆ ยงจดอยในระดบคอนขางต า สวนคณลกษณะดานสงคมและเศรษฐกจนน พบวามศกยภาพการลงทนและการเขาถงแหลงทนปานกลาง ยงไมมภมคมกนตอการปรบตวตอสถานการณตาง ๆ ทมากระทบหรอเปลยนแปลงในอนาคต ดงนนภาครฐยงจ าเปนตองสนบสนน/ชวยเหลอชาวนากลมนเพมขน เพอใหสามารถปรบตวตอสถานการณการเปลยนแปลงตาง ๆ

เขตนาขาวรวมกบสวนผสม ลกษณะการใชทดนในปจจบน คอ การท านาควบคไปกบสวนผสม ไดแก พชผก สมโอ มะพราว พรกขหน ปาลมน ามนและเพาะเลยงสตวน าจด จงเปนแหลงผลตอาหารหรอครวของทองถน จงหวดนครศรธรรมราช ศกยภาพทดนเหมาะสมตอการ

ปลกขาวสง เสยงตอการเกดน าทวมขงสง 3-5 ปเกดครง ความถตอการรบผลกระทบจากภาวะแลงเพมสงขน และรบผลกระทบจากการรกตวของน าเคม ปจจบนภาครฐไดด าเนนการสนบสนน /

ชวยเหลอใหพนทบรเวณนเปนโครงการเกษตรอนทรยและการปลกพชผกปลอดสารพษ แตการสนบสนนยงมขอจ ากดจงเปนผลสมฤทธและไดประโยชนเฉพาะบางพนทซงนบวาเปนสวนนอย ในดานการรวมกลม/การมสวนรวมและความเขมแขงของกลมจดวาอยในระดบต า เกษตรกรและสมาชกยงไมมอ านาจในการเจรจาตอรองหรอเขาถงทรพยากรตาง ๆ นอกจากนนคณลกษณะดานสงคมและเศรษฐกจของกลมนยงพบวามศกยภาพการลงทนต า รายไดนอยและไมมภมคมกนตอ

80

การปรบตวตอสถานการณการเปลยนแปลง ดงนนภาครฐจงควรใหความส าคญกบกลมนในระดบสง เนองจากยงมศกยภาพในการพงพาตนเองไดต า เขตนาขาวรวมกบปาลมน ามน ลกษณะการใชทดนในปจจบน คอ การท านาควบคไปกบปาลมน ามน ศกยภาพทดนบรเวณนเหมาะสมตอการปลกขาวสง เสยงตอการเกดน าทวมขงสง 3-5 ปเกดครง ความถตอการรบผลกระทบจากภาวะแลงเพมสงขน กลมนไดรบการชวยเหลอจากภาครฐในการสงเสรมความร ภมปญญาและการถายทอดเทคโนโลยในระดบปานกลาง

สวนคณลกษณะดานสงคมและเศรษฐกจของกลมนพบวามศกยภาพการลงทนปานกลาง ดานการรวมกลมและความเขมแขงของกลมยงจดอยในระดบต า เกษตรกรและสมาชกมสวนรวมนอย ไมมอ านาจในการเจรจาตอรอง อกทงภมคมกนและการปรบตวตอสถานการณการเปลยนแปลงคอนขางต า ดงนนภาครฐยงจ าเปนตองสนบสนนชวยเหลอสนบสนนกลมนในบางกจกรรม เพอใหสามารถปรบตวตอสถานการณการเปลยนแปลงตาง ๆ เขตนาขาวรวมกบอาชพอน ๆ กระจายบรเวณตอนลางของพนทศกษา ท านาเฉพาะนาป ศกยภาพดนมขอจ ากดดานความอดมสมบรณ การรกตวของน าเคม ความเสยงตอการเกดน าทวม 3-5 ปครง ภาะวะแลง 1-2 ปเกดครง ระบบชลประทานไมเพยงพอ/ไมทวถง รายไดต า ภมคมกนและการปรบตวตอสถานการณการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจต ามาก และความเขมแขงของการรวมกลมและการมสวนรวมต า แตไดรบการสนบสนนจากภาครฐสงทงดานการสงเสรมความร /

เทคโนโลยและดานสาธารณปโภค เชน ชลประทาน คลองสงน ายอยและเครองสบน า เปนตน

5.2 ขอเสนอแนะในกำรวจย

5.2.1 เปำหมำยกำรผลต

สถานการณการเปลยนแปลงเพอการแขงขนในประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC)

และนโยบายประเทศไทย 4.0 เปาหมายในการผลตขาวของกลมนาขาวเชงการคาแบบเขมขน คอการท านาเพอการคาและการสงออก ดงนนการปรบตวของภาครฐและเกษตรกรภายใตการแขงขนในประชาคมอาเซยนและนโยบายประเทศไทย 4.0 จงเนนระบบการผลตแบบเขมขน และเพม

ขดความสามารถในการแขงขนเพอรองรบการเปลยนแปลงทเกดขน โดยปรบเปลยนใหเปนฐานการผลตโดยใชองคความร เทคโนโลย เครองจกรกลทนแรงททนสมย เพอเพมผลผลตตอไร ลดตนทนการผลต ลดความเสยงดานการขาดแคลนแรงงาน การปรบเปลยนพนธขาวเปนพนธเฉพาะตรงตามความตองการของตลาดระดบสงทงในและนอกประเทศ และเปนผลผลตทมการคมครองสงบงช ทางภมศาสตร (Geographical Indications: GI) ทมคณลกษณะพเศษ ทผผลตถนอนไมสามารถ

81

ผลตสนคาในชอเดยวกนมาแขงขนได สนบสนนการพฒนาผลตภณฑและกระบวนการผลต และการศกษาตลาดและพฤตกรรมผบรโภค และการสงเสรมตลาดภายในและตางประเทศ

5.2.2 แนวทำงกำรปรบตวของเกษตรกร

ชาวนาตองท าการคดเลอกสายพนธ ขาวในทองถนทมคณภาพ คณลกษณะเฉพาะส าหรบลมน าปากพนง เชน พนธขาวเขมทอง ไขมดรน เลบนกปตตาน สงขหยด เปนตน และขอขนทะเบยนสงบงชทางภมศาสตร และปรบเปลยนแนวทางการจดการทรพยากรทดนในพนทนาขาวใหไดตามมาตรฐานของ GI หรอมาตรฐานอน ๆ อาท การปฏบตทางการเกษตรทดส าหรบขาว

(Good Agricultural Practices for Rice) และศกษาหาขอมลตาง ๆ ทเกยวของผานกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม วางแผนการลดตนทนการผลต เพมมาตรการอนรกษดนและน า เพอใหเกดการผลตทมตรกบสงแวดลอม เปลยนแปลงการใชสารเคมและยาปราบศตรพชมาใชสารอนทรยและสารเคมชวภาพ ยกระดบมาตรฐานสนคา เชน มาตรฐานดาน GAP GMP และดานการตลาด การแขงขนและการสงออกผลผลต รวมกลมเกษตรกรเพอใหเปนเปลยนเปนเกษตรกรแปลงใหญ เชอมโยงเครอขายระหวางกลมเกษตรกร ภาครฐและภาคเอกชนดานดานการผลต การตลาด โดยภาครฐใหการสนบสนนดานบคลากร เสรมสรางความเขมแขงของกลมเพอใหเขาถงทรพยากร สามารถเจรจาตอรองกบภาครฐและภาคสวนอน ๆ เชอมโยงกบภาครฐเพอหามาตรการลดความเสยงดานการเกดน าทวม ภาวะแลงในพนททเหมาะสม และตดตงระบบการเตอนภยโดยใชกระบวนการมสวนรวมและภมปญญาชาวบาน

5.3 ขอเสนอแนะส ำหรบงำนวจยอน ๆ

5.3.1 ศกษำประเมนควำมย งยนของกำรจดกำรทรพยำกรทดนแบบมสวนรวมในพนทนาขาวในจงหวดสตล หรออน ๆ ในภาคใตเพอเปรยบเทยบระดบความยงยนในแตละพนทและ

หาตนแบบในการจดการทรพยากรทดนของกลมนาขาว เพอเปนตวอยางทด

5.3.2 ศกษำกำรแนวทำงคดเลอกสำยพนธขำวในทองถนทมคณภาพเพอปรบเปลยนแนวทางการจดการทรพยากรทดนในพนทนาขาวใหไดตามมาตรฐานของ GI หรอมาตรฐานอน ๆ อาท การปฏบตทางการเกษตรทดส าหรบขาว (Good Agricultural Practices for Rice)

86

ภาคผนวก

87

ภาคผนวก ก.

ระบปญหาและจดอนดบ

88

ภาคผนวก ก.

เครองมอการระบปญหาและจดอนดบ

กลม…………………………………………………………………………………………….

ชอ………………………………………………………………………………………………

สวนท 1 ประเดนปญหาหลก ผลกระทบ การจดล าดบความส าคญของปญหา ลมน าปากพนง

ขอ 1 ปญหาหลก ๆ ในพนทนาขาว ของลมน าปากพนง

………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

ขอ 2 ทานคดวาปญหาใดส าคญทสดในแตละกลม

………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

89

ภาคผนวก ข.

แบบสมภาษณการวเคราะหกลมผมสวนไดสวนเสย

90

ภาคผนวก ข.

แบบสมภาษณ

กลม…………………………………………………………………………………………….

ชอ………………………………………………………………………………………………

คณลกษณะของกลมผมสวนไดสวนเสย

ขอมลทวไป

ประเภทการใชทดนหลกททานถอครอง…………………………….…………………………

จ านวนการถอครองทดนเฉลย………………………………………………………………

ระบบการถอครอง (Cropping system)…..…………………………………………….

ขอมลการประเมนคณลกษณะของกลมผมสวนไดสวนเสย

ขอท 1 ทานสามารถเขาถง เขาไปมบทบาท หรอมสวนตอการตดสนใจในทรพยากรตาง ๆ เหลาน หรอไมอยางไร

2.1 ทานสามารถเขาถงการจดสรรทรพยากรตาง ๆ ทเกยวของ เชน ทรพยากรน า หรอมบทบาทตอการจดสรรหรอไม……………….มความถในการเขาถง หรอเขาไปเจรจาตอรองหรอมบทบาทมากนอยเพยงไร……………………………………………

ทานมสวนตอการตดสนใจในดานการจดสรรหรอไม………………………………….……..…

2.2 ทานหรอกลมของทานมการแลกเปลยนขอมลกบผมสวนไดสวนเสยอน หรอไม…….……………..มากนอยเพยงไร…………………………………..……………………

91

ขอท 2 ความร (Knowledge) ทานหรอองคกรทานมความรเกยวกบกจกรรม แผนงานทเกยวกบการจดการการใชทดนจากโครงการพฒนาลมน าปากพนงหรอไม อยางไร……………………

ขอท 3 ทานรหรอไมวาโครงการพฒนาลมน าปากพนงด าเนนการสนบสนน สงเสรม การจดการการใชทดน ในพนทของทานอยางไร เขาด าเนนการกจกรรมใดบาง

ขอท 4 ทานมการรวมกลมกนขนโดยสมครใจหรอไม………………………………….......

และกลมมบทบาทในการสนบสนนการจดการการใชทดนหรอคดคานหรอไม อยางไร

ขอท 5ทานมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ของโครงการพฒนาลมน าปากพนงหรอองคกรภาครฐ เอกชน หรอกลมทกอตงขนหรอไม

กลมผมสวนไดสวนเสย

ทานมสวนรวมกบกจกรรมตาง ๆ ในองคกรภาครฐ เอกชน หรอกลมทจดตงขนหรอไม

มสวนรวม

ไมมสวนรวม

ทานเหนความส าคญตอการมสวนรวมหรอไม ส าคญ

ไมส าคญ

ทานเขามสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ บอยครงเพยงใด

บอยทสด

ไปรวมบาง

ไมคอยเขารวม

และทานมบทบาทอยางไรตอกลมหรอโครงการ ฯ (อธบาย)……………………………………….

………………………………………………………………………………………………………

92

ภาคผนวก ค.

แบบสมภาษณเพอการอธบายขอมลการใชทดน

93

ภาคผนวก ค.

แบบสมภาษณ การอธบายขอมลการใชทดน

ชอผสมภาษณ……………………………..วนทสมภาษณ……………………………

บานเลขท……หมท………ต าบล…………อ าเภอ………..…จงหวด…………………

ตอนท 1 คณลกษณะของกลมผมสวนไดสวนเสย

1. ผใหขอมลเปน ⃝ หวหนาครอบครว ⃝ ไมใชหวหนาครอบครว ระบความสมพนธ……………….อาย………..ป

ขอมลเกยวกบหวหนาครอบครว

1.1 ชอ……………………………................อาย…………..เพศ………………. 1.2 การศกษา………………………………….. 1.3 อาชพหลก……………………………………..อาชพรอง…………………………

1.4 ทานเรมท าอาชพนาขาว มาแลวประมาณ……………………ป ระบปทเรมท า พ.ศ…….. อาชพเสรมอน ……………………………………………………………

1.5 จ านวนสมาชกทอาศยอยรวมกนในครวเรอน……………………………คน (รวมหวหนาครอบครว)

1.6 จ านวนสมาชกในครวเรอนทเปนแรงงานเตมเวลา…………………คน

บางเวลา………คน

1.7 จ านวนสมาชกทอยในภาวะทตองเลยงด………….คน

ตอนท 2 ขอมลเกยวกบการเกษตร

2.1 ประเภทการใชทดนททานถอครอง………………………………….…………

2.2 จ านวนการถอครองทดนเฉลย……………………………….…………………

94

2.3 ลกษณะพนททถอครองใชท าประโยชน……ประเภท แตละประเภทมเนอทถอครองเฉลยประเภทหลก………ไร ประเภทอน ๆ……ไร น าทใชท าเกษตรไดจาก…………………………………………………………

2.4 แหลงน าหางจากพนทเกษตรของทาน……………………………………เมตร

2.5 ปรมาณน าทใชเพอการเกษตรเพยงพอหรอไม อยางไร………………………. 2.6 ปฏทนการท าเกษตรในรอบ 1 ป

กจกรรม 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

นาป

นาปรง

2.7 ชวงขาดน าเดอน…………………………..ถง……………………………….. ระยะเวลาขาดน า…………………………….วน

ความเสยหายทเกดจากการขาดน า…………………….%ของพนททงหมด

ภาวการณขาดน าเกดขนบอยหรอไม……………………………………….. 2.8 การเกดน าทวมเกดขนประมาณเดอน…………………..ถง……………….

ระยะเวลาการทวมนาน ………………………….วน

ทวมลกสงสด………………………..เมตร

ความเสยหายทเกดจากน าทวม……………………………….%ของพนททงหมด

ภาวการณขาดน าเกดขนบอยหรอไม……………………………………….. 2.9 การเกดน าเคมรกเขามาในพนทเกดขนประมาณเดอน…………………..

ถง…………………….ระยะเวลาการทวมนาน……………………………….วน

ความเสยหายทเกดจากน าเคมรก……………………………….% ของพนททงหมด

ภาวการณน าเคมรกเกดขนบอยหรอไม……………………………………….. 2.10 ภาวะน าเสยมผลกระทบตอครวเรอนของทานหรอไม………………………

ชวงเวลา……………………………………………….มผลกระทบอยางไร

95

2.12 แรงงาน

แรงงานทท า…………….ในปจจบนใชแรงงานทงหมด………………คนตอครวเรอน

เปนแรงงานในครวเรอน………………………………..คน

แรงงานนอกครวเรอน…………………………………..คน

2.13 มปญหาเรองแรงงานหรอไม อยางไร…………………………………………….

2.14 พนทเกษตรกรรมของทานไดรบความเสยหายจากศตรพชหรอไม อยางไร

ศตรพชทเกดขน คอ………………………………………………………………………………

…………วธการควบคมและก าจด ศรตรพช คอ…………………………………………………….

2.15 ทานเขาไปดแลจดการพนทนาขาวของทานมากนอยเพยงไร

2.16 พนธขาวทใชในการเกษตรของทานในระยะ 10 ปทผานมาคอ……………………..…………..……………………………………………………………..…

สดสวนระหวางพนธพนเมองและพนธสงเสรม…………………………………………………….

แหลงพนธไดจาก…………………………………………………………………………………..

2.17 การใสป ย ประเภทของป ยทใช………………………………………………………ปรมาณ………………………………………………………………………………………………คาใชจาย……………………………………………………………………………………………

2.18 แหลงเงนทนทใชทางการเกษตร…………แหลง ระบ……………………………

2.19 ในพนทททานถอครองมพนททงรางนาขาว พนททงรางอน ๆหรอไม อยางไร

96

2.20 ปจจบนผลผลตทางการเกษตรในครวเรอนของทาน เพยงพอตอการบรโภคหรอไม………….หากไมเพยงพอ ทานตองซอจากภายนอกมากในสดสวนรอยละเทาไหร ………………………………..….และประเภทใดบางทผลตเองไดเอง…………………………

ประเภทใดบางตองซอมาบรโภค……………………..……………………………………………

รายจายในการซอมาบรโภคคดเฉลยตอเดอน…………………………บาทตอเดอน

2.21 ผลผลตเฉลยทไดแตละประเภท

ผลผลต ราคา พนธทนยม

วตถประสงค รายได (บาทตอ

ไร)

รายไดรวม (บาท)

พนทถอครอง (ไร)

นาป

นาปรง

2.22 คาใชจายทงหมดในการท านา

รายการ ประเภทการใชทดน

นาขาวนาป นาขาวนาปรง ปาลมน ามน อน ๆ

ตนทน

คาเมลดพนธ

คาไถ

คาน ามน

คาป ย

คาจางฉดยาก าจดหญาและยาเคม

คาเกบเกยว

คาลากกระสอบ

คาแรงงาน

คาเชานา

ตนทนรวม

97

2.23 รายไดเสรมอน ๆ ในภาคการเกษตร มอะไรบาง อยางไร และมรายไดรวมเปน

2.24 รายไดเสรมนอกภาคการเกษตรของทานมหรอไมอยางไร

ตอนท 3 ขอมลเกยวกบปญหา การยอมรบทางสงคม

3.1 ครวเรอนของทานมปญหาการอพยพออกนอกพนทหรอตองออกไปรบจางหรอไม อยางไร จ านวนสมาชกในครวเรอนทออกไป

3.2 มปญหาความขดแยงกนเองระหวางกลมเกษตรกรดวยกนหรอกลมอน ๆ หรอไม อยางไร

3.3 มปญหาเรองการขาดแคลนน าเพอการอปโภค บรโภคหรอไม อยางไร ระบจ านวนวนทขาดแคลนในแตละป และการแกปญหาในปจจบน

3.4 ทานขายผลผลตใหกบกลมใด และมทางเลอกในการขายผลผลตหรอไม อยางไร

3.5 ทานมมาตรการในการฟนฟดน พกดน เพมความอดมสมบรณของดน หรอไม อยางไร

3.7 หนวยงานราชการ หรออน ๆ เขามาอบรมใหความรเกยวกบเกษตรหรอไม และทานเขารวมและไดรบความรระดบใด

3.8 ทานน าเทคโนโลยใหม ๆ เขามาใชในการเกษตรหรอไม อยางไร

3.9 ทานประสบปญหาใด ๆ ในการเกษตรกรรมในพนททอาศยอย

3.10 ทานยอมรบการสงเสรมอาชพตามเขตน าจด น าเคมของโครงการ ฯ หรอไม และคดจะปรบเปลยนไปประกอบอาชพ หรอเปลยนการเกษตรกรรมเปนรปแบบอน ๆ หรอไม อยางไร

3.11 ทานมการรวมกลมกบเกษตรกรดวยกนหรอไม อยางไร และเรมตนรวมกลมจากการเรมตนโดย………………………กจกรรมของกลมทเกดขน ระบ………………………………

98

ประวตผวจย

หวหนาโครงการ

ชอ: ดร.มมตาส มระมาน

วฒการศกษา:

วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา

วทยาศาสตรบณฑต (ภมศาสตร) มหาวทยาลยทกษณ 2540

วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม) มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2545

ปรชญาดษฎบณฑต (การจดการสงแวดลอม) มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2558

ผรวมวจย

ชอ: ดร.อมรภค ณ นคร

วฒการศกษา:

วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา

วทยาศาสตรบณฑต (วทยาศาสตรทวไป) มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2547

วทยาศาสตรมหาบณฑต (การจดการสงแวดลอม) มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2551

ปรชญาดษฎบณฑต (การจดการสงแวดลอม) มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2559

99

ผรวมวจย

ชอ: ดร.ภารดา อทโท

วฒการศกษา:

วฒ ชอสถาบน ปทส าเรจการศกษา

วทยาศาสตรบณฑต (ชววทยา) มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม 2547

วทยาศาสตรมหาบณฑต (จลชววทยา) มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2551

ปรชญาดษฎบณฑต (วทยาศาสตรสขภาพชองปาก) มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2559

82

เอกสารอางอง

83

เอกสารอางอง

กรมชลประทาน. (2558). ลมน าปากพนง. คนเมอ 24 มถนายน 2555, จาก กรมชลประทาน

เวบไซด: http://www.rid.go.th/2009/index.php?option=com

_content&view=article&id=1436:2014-03-07-06-05-39&catid=6:2009-04-12-07-

50-21&Itemid=7,

กรมพฒนาทดน. (2542). แผนการใชทดนในลมน าปากพนง โครงการพฒนาพนทลมน าปากพนง อนเนองมาจากพระราชด าร. กรงเทพมหานคร: กรมพฒนาทดน.

____________. (2552). ขอมลอเลกทรอนกสการใชประโยชนทดนนครศรธรรมราช พทลง ตรง.

กรงเทพมหานคร: กรมพฒนาทดน.

กรมสงเสรมการเกษตร. (2556). ระบบสารสนเทศการผลตทางการเกษตร. คนเมอ 3 สงหาคม 2556, จาก กรมสงเสรมการเกษตร เวบไซด:

http://production.doae.go.th/home/index.php

พชร สรยะ. (2555). ศกยภาพการแขงขนของภาคการเกษตรไทยหลงเปดประชาคมเศรษฐกจ

อาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC), แกนเกษตร, 41, 101-106.

มหาวทยาลยวลยลกษณ. (2552). โครงการพฒนาลมน าปากพนง. นครศรธรรมราช:

มหาวทยาลยวลยลกษณ.

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. (2547). โครงการเพมประสทธภาพการบรหารจดการทดน แนวทางการ ก าหนดเขตการใชประโยชนทดน และการอนรกษ ฟนฟทรพยากรดนและทดน โดยการม

สวนรวมของภาคประชาชน. กรงเทพ ฯ: โอเอสพรนตง.

มมตาส มระมาน. (2558). การประเมนการใชทดนแบบมสวนรวมเพอการจดการทรพยากรทดน

อยางยงยนในระดบทองถน. วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต สาขาการจดการ

สงแวดลอม คณะการจดการสงแวดลอม มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

สถาบนทรพยากรทะเลและชายฝง มหาวทยาลยสงขลานครนทร. (2547). การจดการทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมในพนทโครงการพฒนาลมน าปากพนง อนเนองมาจากพระราชด าร, คนเมอ 6

มกราคม 2553 จากสถาบนทรพยากรทะเลและชายฝง มหาวทยาลยสงขลานครนทร เวบไซด:

http://www.macorin.psu.ac.th/

84

ส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดนครศรธรรมราช. (2555). รายงานผลผลตพชเศรษฐกจจงหวด

นครศรธรรมราช. คนเมอ12 มกราคม 2555, จาก ส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวด

นครศรธรรมราช เวบไซด: http://www.moacinfo.net/NakhonSiThammarat

/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=142

องคณา สวรรณกฎ. (ไมปรากฏปพมพ). GI สงบงชทางภมศาสตร. คนเมอ 20 มกราคม 2558,

จากจดหมายขาวผลใบ กรมวชาการเกษตร เวบไซด:

http://it.doa.go.th/pibai/pibai/n16/v_4- may/ceaksong.html

Beek, K.J., De Bie, C.A., and Drissen, P.M. (1996). Land evaluation (FAO method) for

Sustainable land use planning and management: Status and perspectives.

presented at Latin American Soil Science Congress ITC Enschede, Brazil.

Bourgoin, J. (2012). Sharpening the understanding of socio-ecological landscapes in

Participatory land-use planning. A case study in Loa PDR. Applied Geography,

34, 99-110.

Bourgoin, J. et al. (2012). Toward a land zoning negotiation support platform: “Tips and

tricks” For participatory land use planning in Loas. Landscape and Urban

Planning, 104, 270-278.

CORIN. (1991). Coastal Management in Pak Phanang. A historical perspective of the

resources and issues. Retrieved June 12, 2012, from http://www.psu.ac.th

ndex.php?option=com_ docman&task=cat_view&gid=36&Itemid =69&lang=th

Eden, C. and Ackermann, F. (1998). Making Strategy: The journey of strategic

management. London: Sage Publications.

FAO. (1976). A Framework for Land Evaluation. Rome: RFAO Soils Buletin.

____. (1985b). The role of legislation in land use planning for developing countries.

Rome: FAO.

____. (1993). Guidelines for Land Use Planning. Rome: FAO.

_____. (1999a). The future of our land – Facing the challenge. Guidelines for integrated

planning for sustainable management of land resources. Rome: FAO.

____. (2007). Land and Water - Discussion Paper Land evaluation Towards a revised

framework. Rome: FAO.

85

FAO and UNEP. (1997). Negotiating a Sustainable Future for Land. Structural and

Institutional Guidelines for Land Resources Management in the 21st Century.

Rome: FAO/UNEP.

Hessel, R. et al. (2009). Linking participatory and GIS-based land use planning

methods: A case study from Burkina Faso. Land Use Policy, 26, 1162-1172.

Hewitt, R., Delden H., and Escobar, F. (2014). Participatory land use modeling,

Pathways to an intergrated approach. Environmental Modelling & Software, 52,

149-165.

Hoang Fagerstrom, M.H., Messing, I., and Wen, Z.M. (2003). A participatory approach

For integrated conservation planning in a small catchment in Loess Plateau,

China. Part I. Approach and Methods. Catena, 54, 255-269.

Hoang Fagerstrom, M.H., et al. (2003). A participatory approach for integrated

Conservation planning in a small catchment in Loess Plateau, China. Part II.

Analysis and findings. Catena, 54, 271-288.

MLMUPC, SMRP/LMP. (2001). Participatory Land-use Planning in Cambodia,

Proceedings Of The National Workshop on PLUP (15-16 March 2001), Phnom

Penh.

Odero, KK. (2006). Information capital: 6th asset of sustainable livelihood framework.

Discovery and Innovation, 18, 83-91.

Rossiter, D.G. (1996). A theoretical framework for land evaluation (with discussion). Geoderma, 72,

165-202.

Saaty, T.L. (1980). The Analytical Hierarchy Process. New York: McGraw Hill.

Salam M.A & Noguchi T. (2006). Evaluating Capacity Development for Participatory

ForestManagement in bangladesh’s Sal Forest based on ‘4Rs’Stakeholder Analysis, Forest Policy and Economics, 8,785-796.

Sombroek, W.G., and Sims, D. (1995). Planning for sustainable use of land resources:

Towards a new approach. Rome: FAO.

Worldbank. (2007). Participatory tools. Retrieved November 9, 2007 from

http://www.worldbank.org/wbi/sourcebook/sba1.htm