Upload
others
View
14
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Universität Tübingen WS 2005-2006 - 8-IX-05
Johannes Kabatek
Las lenguas de EspañaII
Historia del gallego
La ideología: dos Españas
• “política lingüística”: leyes y normas• lengua del imperio – ¿lenguas
“minorizadas?• “universalismo lingüístico” vs. identidades,
“normalizaciones” y “lenguas propias”• ¿imposible objetividad?
La ideología: dos Españas
• Nós somos o futuro de Galiza. Somos galegas e galegos e falamos galego. Porque só falandogalego somos galegas, somos galegos.
• Es realmente emocionante cómo la lengua estásirviendo de lugar de encuentro y no sólo comocanal de comunicación. La lengua nos hace patria común en una concordia superior.
La ideología: dos Españas
• particularismo• identidad local• superioridad de la
lengua más íntima• necesidad de límites;
universalidad del diferencialismo
• en contra de la “falsa”modernidad
• universalismo• esp. universal• superioridad de la
lengua más hablada• unidireccionalidad de
la evolución natural• modernidad
El gallego
Historia del gallego: etapas
• época prerromana• romanización• Edad Media: gallego portugués• Edad Media: gallego y portugués• Séculos escuros• Rexurdimento• Siglo XX
Galicia prerromana: ¿País celta?
Galicia prerromana: ¿País celta?
Castro de Santa Tegra
Galicia prerromana: ¿País celta?
Castro de Baroña
Galicia prerromana: ¿País celta?
Galicia prerromana: ¿País celta?
Galicia romana
Galicia romana 61 a.C-409 d.C.)
Reino suevo (409-585)
El Noroeste: conservador e innovador
• innovador: – -n- / -l- > ø (boa, lua)– fl-, pl, cl: t (chama, chorar, chave)
• conservador (en comp. con el cast):- f- incial (gal. falar, kast. hablar)
• - conservación j- inicial (gal. xaneiro, cast. enero)• - conservación -mb- (gal. pomba, cast. paloma)• - -l'- no asibilada (gal. mul'er, kast. mujer, hoy velar)• - cons. del Dipt. au->ou (gal.ouro, cast. oro)• - cons. de o y e abiertas (gal. bo, ben, kast. bueno,
• bien).
• - cons. de. diptongo -ei- (gal. Xaneiro, cast. Enero).
Gallego medieval
• - fase „protohistórica“ antes de los primerostextos
• - fase gallego-portuguesa hasta la batalla de Aljubarrota (1385)
• - fase de la decadencia hasta finales del siglo XVI
¿fase gallego-portuguesa?
• dos hipótesis: gallego-portugués o gallego y portugués
• relativa unidad con ligeras diferencias desde los orígenes
• portugués: ¿gallego mozarabizado o mozárabe galleguizado?
¿fase gallego-portuguesa?
Separación política
• después de la conquista de Toledo (1085):• Raimundo y Urraca: Galicia• Henrique y Teresa: Tierrras al sur del Miño• después de la muerte de Alfonso VI: el hijo de
Raimundo y Urraca será rey de León y Castilla• el hijo de Henrique y Teresa, Afonso Henriques,
funda Portugal (1140 rey; 1147 Lisboa)
Gallego-portugués
• Cancioneiros:• Cancioneiro da Biblioteca Vaticana• Cancioneiro da Biblioteca Nacional
(Colocci Brancuti)• Cancioneiro de Berkeley• Cancioneiro de Ajuda
Martin Codax: Ondas do mar de Vigo
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/11/Martim_Codax_Cantigas_de_Amigo.jpg
Martin Codax: Ondas do mar de Vigo
• Eitle Fragen(dt. W. Storck)Im Vigo-Meer ihr WallenSahtihr den Trautgesellen?
• Ach Gott, dass bald er käme!Im Vigo-Meer ihr FlutenSahtihr den Hochgemuthen?
• Ach Gott, dass bald er käme!Saht ihr den Trautgesellen?Ichsucht' an allen Stellen
• Ach Gott, dass bald er käme!Saht ihr den Hochgemuthen? Mir will das Herz verbluten
• Ach Gott, dass bald er käme!
1 Ondas do mar de Vigo2 Se vistes meu amigo3 E ai Deus se verra cedo.
4 Ondas do mar levado5 Se vistes meu amado6 E ai Deus se verra cedo.
7 Se vistes meu amigo8 O porque eu sospiro9 E ai Deus se verra cedo.
10 Se vistes meu amado11 Porque ei gran cuidado12 E ai Deus se verra cedo.
Alfonso el Sabio: Cantigas de Santa Maria (ca. 1280)
Portugal y Galicia
• D. Dinis (1279-1325): y
• Después de 1385: • A evolução da lingua faz-se no sentido da
desgaleguização.
Castellanización del gallego
• alcallde, adelãtado mayor, mayordomo, sastre etc.
• Dyos, Obispo, cabildo, abbad etc. • colgado, firma, prestamo, testigos,
paramjento etc.• fasta, syn; entonçes, mjentra, aunque, el, la
los, las, nuestro, nuestra etc.
Séculos escuros
• S. XIV: “ocupación castellana” por Enrique de Trastámara
• jerarquía eclesiástica castellana• concilio de Trento (1563)
Séculos escuros
• S. XVI: “aun la lengua gallega no permanece aquí mucho” (licenciado Molina, Santiago, 1550)
• jerarquía eclesiástica castellana• concilio de Trento (1563)
Séculos escuros
• (...) la lengua castellana se habla no solamente por toda Castilla, pero en el Reino de Aragón, en el de Murcia con todael Andaluzía, y en Galizia, Asturias y Navarra, y esto aun hasta entre la gentevulgar, porque entre la gente noble tantobien se habla en todo el resto de Spaña [...] (Juan de Valdés, Diálogo de la lengua, 1535)
Séculos escuros
• "ambas erão antigamente quasi hua mesma, naspalavras, & nos diphtongos, & pronunciação queas outras partes de Hespanha não tem. Da quallingoa Gallega a Portuguesa se aventajou, tantoquánto na copia & na elegãcia della vemos. O quese causou por em hauer Reis, & corte que he a officina onde os vocabulos se forjão, & pulem, & onde manão pera os outros home(s, o que nuncahouve em Galliza. (Duarte Nunes de Leão, 1606)
S. XVIII: castellanización
• “A la unidad de un solo Rey deben acompañar consiguientemente otras seis unidades: una moneda, una ley, un peso, una medida, una lengua y una religión”
• (Miguel Antonio de Gándara a Carlos III)
S. XVIII: castellanización
• RAE 1713
• Carlos III: Real Cédula de Aranjuez (1768)• “Finalmente mando que la enseñanza de
primeras Letras, Latinidad y Retórica se haga en Lengua Castellana generalmentedonde quiera que no se practique”
Fray Martín Sarmiento 1695-1772
• 1775: Los gallegos de hoy tienen su propio dialecto, diferente del Castellano.
• Etimologías; estudios, coplas...
• Mi intento [...] es proponer a los gallegos eruditosy curiosos, que recojan y coordinen las vocesgallegas que actualmente se hablan en todos los territorios de Galicia
Rexurdimento
• 1853: A Gaita Gallega (Juan Manuel Pintos)
• si se unieran tres compostelanos/Con otrostres de orensano suelo/De Pontevedra tres y tres deLugo/Que una docena forma ese cologio/Dentro de poco se uniformaria/Todo el lenguaje de esteantiguo reino
RexurdimentoLouis Lucien Bonaparte: Evangelio
de San Mateo (1861)• 1 En aquella sazon Jesus
fue conducido del EspírituSanto al desierto para quefuese tentado alli por el diablo.2 Y despues de haber ayunado cuarentadias con cuarenta noches, tuvo hambre.3 Entoncesacercandose el tentador le dijo: Si eres el Hijo de Dios, di que esas piedrasse conviertan en panes.
• 1 'N AQUELA sazonXesús foi guiado do Esprito de Dios ao desertopara que fose alí tentadopol o demonio.2 E despóisde haber ayunado carentadias e carenta noites, tuvofame.3 Entonces o tentador achegándoselledíxolle: Si eres o fillo de Dios, di que esas pedras se troquen en pans.
Rosalía de Castro (1837-1885)
Rosalía de Castro (1863): CantaresGallegos
• Sin gramática, nin regras de ningunha clas, o lector topará moitas veces faltas de ortografía, xiros que disoarán ós oídos dun purista; pro ómenos, e pra disculpar en algo estes defectos, puxen o maior coidado en reprodusir o verdadeiroesprito do noso pobo, e penso que o conseguín en algo (...) si ben dunha maneira débil e froxa.
Rosalía de Castro• Castellanos de Castilla,
tratade ben ós gallegos,• cando van, van como rosas;• cando veñen veñen como
negros.
• -Cando foi, iba sorrindo;candoveu, viña morrendo
• a luciña dos meus ollos,oamantiño do meu peito.
• Aquel máis que neve branco, aquel de dozuras cheio, aquel por quen eu vivía e sin quenvivir non quero.
• Foi a Castilla por pan, e saramagos lle deron;
• déronlle fel por bebida,• peniñas por
alimento. Déronlle, en fin, canto amargo ten a vida no seuseo...
• ¡Castellanos, castellanos,tendescorazón de ferro!
Rexurdimento
existe una preocupación general y continua por el empleo, propiedad y transcripción del idioma. Se mantiene el criterio de Rosalía, criterio naturalista, popular, equidistante del vulgarismo y del purismo. No se llega a la unificación literaria del idioma escrito y la obra de todos ofrece las vacilaciones fonéticas y morfológicas del hablado. Pero se tiende a la progresiva eliminación de castellanismos o , o sea, palabras o giros castellanos acomodados a las peculiaridadesdel gallego.
S. XX: Real Academia Gallega
• para recoger en Galicia su verdadero léxico, dar a conocer su gramática y afirmar su existencia se fundó esta Academia. Porque el idioma de cadapueblo es el característico más puro y máspoderoso de la nacionalidad...
• pueblo que olvida su lengua es un pueblo muerto(...) Gentes que hablan la lengua que no les es propia, es un pueblo que no se pertenece(Murguía 1905)
S. XX: Galleguismo• Seminario de Estudos Galegos• Irmandades da Fala
• palabras arbitrarias, castellanismos a granel, portuguesismos que no necesitamos, adopción de arcaísmos que es vano empeño querer resucitar, derivaciones absurdas, términos de significación dislocada, formas del más bárbaro ruralismo, vulgarismos a los que se pretende dar la categoría de voces cultas, olvido de la sintaxis genuína y, como coronamiento de todo ello, la ortografía más anárquica... (Couceiro 1929)
1936: Estatuto de Autonomía
• serán idiomas oficiales en Galicia el castellano y el gallego.
Longa Noite de Pedra
• Exilio• Galaxia
Longa Noite de PedraO teito é de pedra.De pedra son os murosi as tebras.De pedra o chani as reixas.As portas,as cadeas,o aire,as fenestras,
as olladas,son de pedra.Os corazós dos homesque ao lonxe espreitan,feitos estántaménde pedra.I eu, morrendonesta longa noitede pedra.
MEC 1970
• Existe una lengua y una importantísimacultura popular en Galicia, y hay que tenerlaen cuenta a todos los niveles.
Universität Tübingen WS 2005-2006 - 8-IX-05Johannes Kabatek Las lenguas de España IIHistoria del gallegoLa ideología: dos EspañasLa ideología: dos EspañasLa ideología: dos EspañasEl gallegoHistoria del gallego: etapasGalicia prerromana: ¿País celta?Galicia prerromana: ¿País celta?Galicia prerromana: ¿País celta?Galicia prerromana: ¿País celta?Galicia prerromana: ¿País celta?Galicia romanaGalicia romana 61 a.C-409 d.C.)Reino suevo (409-585)El Noroeste: conservador e innovadorGallego medieval¿fase gallego-portuguesa?¿fase gallego-portuguesa?Separación políticaGallego-portuguésMartin Codax: Ondas do mar de VigoMartin Codax: Ondas do mar de VigoAlfonso el Sabio: Cantigas de Santa Maria (ca. 1280)Portugal y GaliciaCastellanización del gallegoSéculos escurosSéculos escurosSéculos escurosSéculos escurosS. XVIII: castellanizaciónS. XVIII: castellanizaciónFray Martín Sarmiento 1695-1772RexurdimentoRexurdimento Louis Lucien Bonaparte: Evangelio de San Mateo (1861)Rosalía de Castro (1837-1885)Rosalía de Castro (1863): Cantares GallegosRosalía de CastroRexurdimentoS. XX: Real Academia GallegaS. XX: Galleguismo1936: Estatuto de AutonomíaLonga Noite de PedraLonga Noite de PedraMEC 1970