Lasery w dermatologii, kosmetologii – wprowadzeniePierwsze doniesienia o użyciu laserów w medycynie, a dokładnie w dermatologii, pochodzą z 1962 r. W roku 1963 zespół naukowców z Katedry Podstaw Radiotechniki WAT pod kierunkiem prof. dr. inż. Zbigniewa Puzewicza uruchomił pierwszy w Polsce laser na ciele stałym (rubinowy). Stał się on podstawą do zbudowanego w 1965 r. koagulatora okulistycznego i mikrodrążarki laserowej. W artykule dokonano przeglądu laserów stosowanych w dermatologii i kosmetologii. Tym samym otwieramy serię publikacji opisujących zabiegi z zastosowaniem spolaryzowanego światła.

Cezary Peszyński-Drews

dyrektor Centrum Diagnostyki i Terapii LaserowejPolitechniki Łódzkiej

Obecnie lasery na stałe zagościły nie tylko we współczesnej me-dycynie, ale również w kosmetologii. Wpływ promieniowania lase-rowego na materię żywą zależy nie tylko od parametrów charak-teryzujących wiązkę promieniowania laserów: mocy, długości fali, czasu trwania impulsu lub czasu naświetlania i pola powierzchni przekroju wiązki padającej, ale także od właściwości naświetla-nego obiektu biologicznego, takich jak: współczynnik absorpcji i rozpraszania promieniowania, gęstości ośrodka, jego ciepła właściwego i współczynnik przewodnictwa cieplnego.

Dodatkowo ważną rolę w organizmie żywym odgrywa prze-pływ krwi i limfy, dzięki któremu następuje odprowadzanie ciepła z obszaru oddziaływania światła laserowego z tkanką, a także „transmisja ogólnoustrojowa” związków chemicznych, takich jak np. tlen singletowy czy tlenek azotu, które są uwalniane pod wpływem czerwonego światła laserowego z produktów rozpa-du hemoglobiny w obszarze bezpośrednio naświetlanym, co prowadzi do efektów „ogólnoustrojowych”, obserwowanych w okolicach i narządach organizmu odległych anatomicznie od miejsca ekspozycji.

Efekt oddziaływania światła laserowego na organizm jest wypadkową właściwości fizycznych światła lasera i właściwości fizykochemicznych komórki, do której światło dociera, co daje olbrzymią różnorodność efektów laseroterapii.

Najbardziej oczekiwany przez lekarzy i kosmetologów oraz pożądany przez pacjentów jest efekt terapeutyczny. U jego podstaw leży fizykochemiczne oddziaływanie promienia lasero-wego na struktury biochemiczne komórek, przez co zmieniają się właściwości komórek, między innymi ich aktywność. Zmiany te początkowo są jakościowe, zaś w miarę wzrostu natężenia i mocy promienia laserowego, mogą powodować efekty destruk-cyjne, początkowo odwracalne, następnie nieodwracalne. Każdy rodzaj tych zmian może w określonych sytuacjach być efektem terapeutycznym.

Ingerencja promieniowania laserowego rozpoczyna się w or-ganizmie żywym od poziomu molekularnego. Zmiany powstałe na tym poziomie wywołują zmiany czynności określonych struktur komórki (np. organelli komórkowych), co z kolei powoduje istotne zmiany w czynności komórek; prowadzi to do zmian w określonym narządzie i w ostatecznym efekcie do zmian w całym organizmie.

W przypadku dominowania efektu biochemicznego nad ter-micznym możemy mówić o biostymulacji laserowej, w przypadku dominowania efektu termicznego nad biochemicznym – mamy do czynienia z efektem koagulacyjnym, czyli mówiąc najogólniej, z „chirurgią laserową”.

Z zaobserwowanych do tej pory zmian biologicznych, wywołanych przez promieniowanie laserowe, różnorodność efektów naświetlań jest ogromna.

Każdy laser może mieć zastosowanie terapeutyczne. Współcześnie lasery stosowane są we wszystkich specjalnościach medycznych, w leczeniu bardzo różnorodnych schorzeń, co umożliwia olbrzymia różnorodność tego sprzętu i różnorodność jego oddziaływań fizycznych.

Lasery w dermatologiiDermatologia jest dziedziną medycyny, gdzie promieniowanie laserowe może być z ła-twością stosowane, a wyniki terapii łatwo ocenić. Najczęściej leczonymi schorzeniami są: trądzik, opryszczka, egzemy, liszaj czerwony, bliznowce, świąd skóry, półpasiec, owrzo-dzenia troficzne podudzi, świerzbiączka, łysienie plackowate, brodawki i łuszczyca.

Dużym problemem w dermatologii jest leczenie owrzodzeń podudzi, powstających w na-stępstwie zmian żylakowych lub zespołu pozakrzepowego. Użycie lasera helowo-neonowe-go znacznie poprawia wyniki terapii tej jednostki chorobowej. Poprawę subiektywną (zmniej-szenie bólu i uczucia ciężaru w kończynie) można uzyskać już po kilku naświetlaniach. Potem następuje poprawa obiektywna, tzn. ustąpienie objawów zapalnych (zmniejszenie obrzęku, wysięku, przekrwienia) oraz oczyszczanie się dna owrzodzenia. Zaobserwować można również poprawę bilansu tlenowego i parametrów reowazograficznych w naświetla-nych tkankach.

Lasery w kosmetologiiWśród szerokiej gamy procedur kosmetycznych, zabiegi laserowe (dermatochirurgia) ofe-rowane są przez każdy szanujący się salon kosmetyczny, Spa&Wellness, salon odnowy biologicznej itp. Do zabiegów dermatochirurgicznych zaliczamy zabiegi punktowe (na małym obszarze) oraz zabiegi na dużych powierzchniach ciała. Zabiegi punktowe to usuwanie poje-dynczych zmian skórnych, włókniaków, brodawek.

Trzeba zaznaczyć, że do odmłodzenia skóry z użyciem laserów wysokoenergetycznych (np. laser CO2) konieczne jest usunięcie tkanek bez efektu zwęglenia lub zastosowanie „nie-inwazyjnego” systemu IPL.

W miarę regeneracji skóry dochodzi do namnażania się fibroblastów oraz odkładania no-wego kolagenu, co objawia się „ściąganiem” luźnej skóry poprzez poprawę jej utkania (ok. 30-proc. przyrost objętości kolagenu), co w efekcie prowadzi do wygładzania zmarszczek.

Innym zabiegiem kosmetycznym wykorzystującymi chirurgię laserową jest usuwanie bliznowców (przerosłych blizn), tatuaży lub znamion naczyniowych, a także rozszerzonych naczyń krwionośnych (pajączków naczyniowych) tętniczych i żylnych, także usuwanie zbęd-nego owłosienia, co niejako „od zawsze” pozostaje domeną kosmetyki.

Rodzaje laserów Laser helowo-neonowy•

Laser helowo-neonowy emituje ciągłe światło widzialne koloru czerwonego o długości fali 632,8 nm. Stosowany jest do wykonywania zabiegów bisotymulacyjnych zarówno w dermatologii, jak i w fizykoterapii. Jest podstawowym laserowym urządzeniem biostymu-lacyjnym, emitującym światło czerwone i, obok laserów półprzewodnikowych małej mocy, emitujących niewidzialne światło w zakresie bliskiej podczerwieni, ma główne zastosowa-

Postępy Kosmetologii 1/2011, vol. 2

lasery

59

nie w fizykoterapii ze względu na zdolność uruchamiania proce-sów regeneracyjnych, a także w dermatologii i kosmetologii (np. w leczeniu trądziku).

Laser półprzewodnikowy• Lasery półprzewodnikowe emitują światło o długości fali od 630 nm do 980 nm (zakres bliskiej podczerwieni). Wyróżniamy lasery półprzewodnikowe małej i dużej mocy. Lasery półprzewod-nikowe małej mocy stosuje się w zabiegach biostymulacyjnych zarówno w dermatologii, jak i w fizykoterapii. W dermatologii lasery półprzewodnikowe małej mocy stosowane są w leczeniu trądziku. Lasery półprzewodnikowe dużej mocy stosuje się w drobnych za-biegach dermatochirurgicznych. Zabiegi takie obejmują usuwanie: brodawek zwykłych, czyli tzw. kurzajek, brodawek płaskich, bro-dawek łojotokowych, znamion skórnych, włókniaków oraz zmian przednowotworowych i nowotworowych skóry (PDT).

Laser kadmowy • Laser kadmowy emituje ciągłe światło widzialne o długości fali 441,6 nm. Stosuje się go w zabiegach dermatologicznych do le-czenia łuszczycy.

Laser rubinowy • Laser rubinowy emituje światło o długości fali 694 nm, energii od 10 J/cm2 do 60 J/cm2; czas trwania impulsu od 0,5 Hz do 1 Hz, średnica promienia laserowego na skórze od 4 × 10 mm. Laser stosowany w usuwania przebarwień, tatuaży i epilacji.

Laser aleksandrytowy• Laser o długość fali 755 nm, energii od 25 J/cm2 do 40 J/cm2; czas trwania impulsu od 2 ms do 20 ms, średnica promieniowania la-serowego na skórze od 5 × 10 mm. Laser stosowany do epilacji i zamykania naczyń krwionośnych.

Laser erbowy• Laser emituje światło o długości fali 2940 nm. Laser wykorzystuje się w zabiegach fotodermabrazji.

Laser argonowy • Laser argonowy emituje ciągłe światło widzialne koloru niebiesko-zielonego. Promieniowanie stanowią fale o długości 488-514 nm, które penetrują 1-2 mm w głąb skóry. Do chromoforów pochła-niających to światło należą: oksyhemoglobina i melanina. Z tego względu laser argonowy wykorzystywany jest do leczenia zmian naczyniowych i barwnikowych. Głównymi wskazaniami do jego za-stosowania są: znamiona naczyniowe płaskie, rumień naczyniowy, rozszerzenia drobnych naczyń krwionośnych (telangiektazje twa-rzy i kończyn dolnych), małe naczyniaki jamiste (przede wszystkim czerwieni wargowej).

Laser Nd:Yag z II harmoniczną (KTP)• Laser Nd:YAG emituje promieniowanie o długości fali 1064 nm. Obecnie stosuje się różne techniki, mające na celu poszerzenie zakresu emitowanego promieniowania, czyli tzw. generowanie wyż-szych harmonicznych. W tym celu wykorzystuje się kryształy nieli-niowe (np. KTP; K – potas, T – tytan, P – fosfor), które pobudzone dużą energią w wydajny sposób pozwalają generować kolejne harmoniczne. W ten sposób laser Nd:YAG pozwala na uzyskanie kolejno II (532 nm), III (335 nm) i IV (266 nm) harmonicznej.

Laser Nd-Yag z II harmoniczną (KTP) generuje promieniowanie o długości fali 532 nm. Promieniowanie o takiej długości fali jest intensywnie pochłaniane przez fotochrom, jakim jest hemoglo-bina, zawarty w czerwonych krwinkach (erytrocytach). W wyniku

tej reakcji następuje zlepianie się tych krwinek w konglomeraty, które „czopują” naczynie krwionośne i hamują w nim przepływ. Dlatego laser KTP jest predysponowany do usuwa-nia wszelkich zmian naczyniowych z powierzchni skóry, bez uszkodzenia jej ciągłości w następujących przypadkach klinicznych: znamiona naczyniowe płaskie, rumień naczynio-wy, teleangiektazje i wenektazje (do 1 mm średnicy), zmiany naczyniowe posłoneczne, trą-dzik różowaty.

Laser CO• 2

Laser CO2 (czyli: laser na dwutlenku węgla) emituje promieniowanie o długości fali 10 600 nm (daleka podczerwień). Stosowany jest w dermatologii i kosmetologii do zabiegów der-mabrazji.

Dermabrazją nazywamy zabieg polegający na usunięciu powierzchownych warstw na-skórka; zabieg ten stosowany jest do wygładzenia zmienionej powierzchni skóry. Od wielu lat naskórek usuwany jest ręcznie, zarówno w procedurze chirurgicznej, jak i w procedurze kosmetycznej – tego typu zabieg to dermabrazja mechaniczna. Podstawową wadą derma-brazji mechanicznej jest różna głębokość usunięcia naskórka, powodująca, iż naskórek jest usuwany nierównomiernie, a uzyskane efekty kosmetyczne i estetyczne nie zawsze są za-dowalające.

Dermabrazja laserowa pozwala na precyzyjne usunięcie naskórka na określonej głębo-kości, jednakowej na całym operowanym obszarze. Głębokość, na jaką zostaje usunięty na-skórek, zależy od parametrów fizycznych wiązki laserowej i może być różna, w zależności od rodzaju schorzenia.

Jedną z częstych chorób, pozostawiających na skórze blizny, jest trądzik. Dermabrazję laserową stosujemy do usuwania nie tylko blizn potrądzikowych, ale także do wygładzania powierzchni innych blizn czy też do usuwania niektórych powierzchownych zmian barwni-kowych.

Promieniowaniem laserowym usuwamy także zmarszczki i nierówności skóry różnego pochodzenia. Zabieg dermabrazji laserowej wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym. Postępowanie po zabiegu wymaga szczególnej troski o pacjenta oraz częstych zmian opatrunków; kilka razy dziennie stosuje się maści z antybiotykiem, zalecane są rów-nież lodowe kompresy i leki przeciwbólowe.

Wygładzenie powierzchni skóry z użyciem ultraplusowego lasera C02 opiera się na fo-totermolizie (wiązka promieni lasera o dużej mocy, przekształcona zostaje w ciepło), co powoduje wyparowanie poszczególnych warstw naskórka i powierzchownych warstw skóry właściwej. Energia termiczna wydzielana z lasera C02 nie rozprzestrzenia się, co umożliwia ogromną precyzję zabiegu. Dzięki temu można stosować go na wszystkich partiach twarzy (np. na powiekach).

System laserowy IPL• Działanie IPL polega na produkcji szerokiego spektrum niespójnych fal świetlnych, które w związku z ich różną długością mogą być absorbowane przez określone chromofory zawarte w tkankach (melanina, hemoglobina). Tkanki zawierające poszczególne chromofory zostają uszkodzone w efekcie zjawiska fototermolizy selektywnej, czyli bez uszkadzania sąsiednich tkanek.

Potrzebną do danej terapii długość fal świetlnych uzyskuje się dzięki użyciu specjal-nych wymiennych filtrów wmontowanych w lampę emitującą światło, odcinających długości fal poniżej wartości filtra. Technika ta umożliwia wszechstronne zastosowanie IPL: krót-sze zakresy fal z emitowanego widma są efektywne przy usuwaniu zmian barwnikowych i pigmentowych, dłuższe zaś służą do wyrównywania zmian strukturalnych poprzez pobudze-nie syntezy kolagenu.

Dzięki swoim właściwościom IPL potrafi leczyć schorzenia trudne do usunięcia za po-mocą dotychczas stosowanych metod. Wskazania do zastosowania systemu IPL to: zmiany barwnikowe, tatuaże, usuwanie owłosienia, fotoodmładzanie skóry, teleangiektazje na twarzy i nogach, naczyniaki płaskie, blizny potrądzikowe. Planując zakup systemu IPL, należy liczyć się z wydatkiem około 40 tys. zł brutto. Jednak koszt ten szybko się zwraca, nawet w ciągu roku, co prezentuje Krzysztof Nowosielski w artykule pt. ,,Sposoby oceny inwestycji rzeczo-wych na przykładzie urządzeń terapeutycznych do fototerapii’ – wydanie 3/2010 „Postępów Kosmetologii”. l

Postępy Kosmetologii 1/2011, vol. 2

lasery

60