Bazat e HW – Leksioni 1Bazat e HW – Leksioni 1

Departamenti i Informatikës

Fakulteti i Shkencave NatyroreUniversiteti i Tiranës

21.10.2012

Bazat e HW

Informacione të përgjithshme

� Orari� E Mërkurë

� 08.00 -10.00, Leksion, Salla 101 B

� 10.00 -11.00, Seminar, Grupi A1, Salla 119 A

� 11.00 - 12.00, Seminar, Grupi A2, Salla 114 A

� Materialet dhe kontaktiBazat e HW

Leksioni 1� Materialet dhe kontakti

� http://fshn.klestihoxha.al

� klesti.hoxha@fshn.edu.al – [BaHW1213]

� Detyrë kursi� Material mbi hardware (6-10 faqe)

� Grupe me 3-4 studentë

� Dorëzimi në Janar në emailin e mësipërm

� 10 pikë2

Bazat e HW

Llojet e Hardware Kompjuterik

Bazat e HW

Leksioni 1

3

Bazat e HW

Pak histori (I)

� 1889 – Dr. Herman Hollerith ndërtoi kompjuterin e parë elektrik� U përdor për herë të parë në censusin e USA të vitit 1890

� Përdorte letra të perforuara

� Kompania e krijuar nga Dr. Hollerith u bë më vonë IBM

Bazat e HW

Leksioni 1

Kompania e krijuar nga Dr. Hollerith u bë më vonë IBM

� 1942 – Kompjuteri i parë që përdorte elektronikë dixhitale (u quajt ABC)� Peshonte 340 Kg dhe ruante 3000 Bit të dhëna

� 1943 – Colossus I, nën drejtimin e Max Newman� Përpunonte 5000 karaktere në sekondë

� They kodin gjerman “ENIGMA”

� Punonte me letra të perforuara4

Bazat e HW

Pak histori (II)

� 1945 – ENIAC (fillimisht projekt ushtarak)

� 30 pjesë të veçanta� 19000 Tuba vakumi, kerkonte 200Kw fuqi elektrike� Është përdorur për zgjidhjen e problemeve shkencore nga

1949-1952

� 1971 – Mikroproçesori i parë INTEL (1 Mhz)Bazat e HW

Leksioni 1

� 1976 – Xerox Alto – Kompjuteri i parë që përdorte mouse dhe metaforën e desktop.

� 1981 – Krijohet kompjuteri personal IBM

� 1983 – Apple Lisa – Kompjuteri i parë personal me treg të gjerë

5

Bazat e HW

Klasifikimi klasik i kompjuterave

� Mainframe – kompjuterat më të mëdhenj dhe më të kushtueshëm (më të mëdha se një frigorifer)

� Mini kompjuter (p.sh server) – kompjutera të mëdhenj që shpesh përdoren në qëndër të rrjetave të PC ose TerminaleveBazat e HW

Leksioni 1

rrjetave të PC ose Terminaleve� Micro kompjuter (kompjuter personal) –Kompjuter që ka si pjesë qëndrore mikroproçesorin (CPU)

� Kompjuterat personalë (PC) të ditëve të sotme janë po aq të fuqishëm sa mini kompjuterat dhe mainframe

6

Bazat e HW

Kompjuteri personal (PC)

Bazat e HW

Leksioni 1

7

Njësia qëndrore

Bazat e HW

Modeli Von Neumann (I)

� John von Neumann (1903-1957)

� E ndau hardware kompjuterin në 5 grupe kryesore� Proçesori (CPU)

� Input

OutputBazat e HW

Leksioni 1 � Output

� Kujtesa e përkohshme

� Kujtesa e përhershme

8

Bazat e HW

Modeli Von Neumann (II)

BUS-et

Input

Tastierë,

Mouse,

Skaner,

Kamera

Kujtesa e

përkohshme

SD-RAM

DDR-RAM

Rambus

Bazat e HW

Leksioni 1

9

CPU

BUS-et

Kontrollorët

Njësitë

input/output

Modem, ISDN

Kartë zëri,

MIDI,

Video, Karta TVKujtesa e

përhershme

Hard Disc

DVD-ROMOutput

Ekran

Printer

Bazat e HW

Pjesët kryesore të PC

Bazat e HW

Leksioni 1

10

Bazat e HW

Motherboard

� Qarku kryesor i kompjuterit

� Ka shumë çipe, lidhëse dhe pjesë të tjera elektronike

•Processor Socket –Vendi ku vendoset proçesoriBazat e HW

Leksioni 1

11

vendoset proçesori

•Memmory –Vendi ku

vendosen memoria RAM

•IDE/SATA –Vendi ku lidhen

memoriet dytësore

•PCI/AGP –Vende për karta shtesë

•South Bridge – Qarku që

merret me I/O

•North Bridge –Trajton

informacionin që rrjedh nga

CPU në RAM, PCI, etj.

Bazat e HW

Motherboard si qarku kryesor

Motherboard

ModemTastierë

Mouse

HD Kryesor

HD Dytësor

Bazat e HW

Leksioni 1

12

Motherboard Mouse

Skaner

Printer

RAM

Lexuesi i kartaveKujtesë e jashtme

Bazat e HW

Shkëmbimi i informacionit në motherboard

Bazat e HW

Leksioni 1

13

CPU – Proçesori

RAM – Kujtesa e përkohshme

BIOS – Programi i parë i ekzekutuar pas ndezjes (i përfshirë në Hardware)

I/O - Input/Output

Bazat e HW

Proçesori (CPU)

� Pjesa kryesore (truri) i kompjuterit

� Çip silikoni

� Kryen të gjitha veprimet aritmetike dhe përpunuese të informacionit

� U krijuar për herë të parë nga kompania INTELBazat e HW

Leksioni 1

14

� U krijuar për herë të parë nga kompania INTEL

� Përmban një bashkësi instruksionesh që mund të kryejë (p.sh mbledhje, zbritje)

CPU RAMNjësi të

tjeraBUS i Sistemit

Bazat e HW

Pjesët përbërëse të proçesorit

� ALU – Njësia aritmetike logjike

� CU – Njësia e kontrollit (udhezon ALU për veprimet që duhet të kryejë)

ALU CU

Bazat e HW

Leksioni 1

15

duhet të kryejë)

� Regjistrat – Kujtesë e përkohshme brenda proçesorit

� Kujtesat – Kujtesat e përkohshme të kompjuterit (RAM/ROM)

Regjistrat

Kujtesat

Bazat e HW

Parametrat e proçesorit

� Shpejtësia� Matet me numrin e instruksioneve për sekondë.

(MIPS, Million instruction per second)

� Matet gjithashtu me Ghz

� Varet nga numri i bërthamave të proçesorit dhe

shpejtësia e secilës prej tyreBazat e HW

Leksioni 1

16

shpejtësia e secilës prej tyre

� P.sh Dual-Core , dy bërthama

� 32 bit – 64 bit� Gjatësia e adresës së regjistrave të kujtesës apo

instruksioneve

� Dy proçesorët kryesorë në qarkullim për PC� Intel

� AMD

Bazat e HW

Ftohësi

� Siguron ruajtjen e temperaturës së proçesorit

� Zakonisht montohet mbi proçesorin

Bazat e HW

Leksioni 1

17

Bazat e HW

Kujtesat (I)

� Kujtesa kryesore – RAM� Ruan të dhëna në mënyrë të përkohshme

� Kapacitet më të larte se kujtesa CACHE

� Kapacitet më i ulët se kujtesa e përhershme

� Humbet me fikjen e kompjuterit

Kujtesa e përhershme – ROMBazat e HW

Leksioni 1

18

� Kujtesa e përhershme – ROM� Përmbajnë programe të instaluara gjatë fabrikimit

� Këto programe (bashkësi intruksionesh) nuk mund të

ndryshohen por vetëm mund të lexohen

� Zakonisht përdoret në hapat e parë të proçesit të

ndezjes së kompjuterit

Bazat e HW

Kujtesat (II)

� Kujtesa CACHE (L1/L2)� E vendosur midis RAM dhe CPU

� Ka kosto të lartë por është shumë e shpejtë

� L1 – Brenda proçesorit

� L2 – Në motherboard

Humbet të dhënat kur fiket kompjuteriBazat e HW

Leksioni 1

19

� Humbet të dhënat kur fiket kompjuteri

� Kujtesa dytësore (e përhershme)� Hard disqet

� CD ROM

� USB Flash drive

� Ruan të dhëna dhe pas fikjes së kompjuterit

Bazat e HW

Kujtesa RAM

� Kujtesa kryesore e kompjuterit

� Ruan të dhënat dhe programet gjatë ekzekutimit

� Është e shpejtë por e kushtueshme

� Humbet të dhënat me fikjen e kompjuterit

� Shpejtësia e saj matet me MhzBazat e HW

Leksioni 1

20

� Shpejtësia e saj matet me Mhz

� Në ditët e sotme zakonisht ofrohet si 1-8GB

Bazat e HW

Kujtesa ROM

� Të dhënat e kësaj kujtese vetëm mund të lexohen, pra nuk mund të ndryshohen apo instalohen

� Zakonisht instalohen gjatë fabrikimit

� Zakonisht përmban firmware (software që është i lidhur ngushtë me një hardware specifik)

Bazat e HW

Leksioni 1

21

lidhur ngushtë me një hardware specifik)

� Përmban të dhëna dhe programe që përdoren gjatë hapave të parë të ndezjes së kompjuterit

Bazat e HW

Kujtesa CACHE

� Kujtesë ndërmjetëse midis RAM dhe proçesorit

� Ruan të dhëna të përkohshme gjatë ekzekutimit të programit

� Rrit ndjeshëm shpejtësinë e ekzekutimit

Bazat e HW

Leksioni 1

22

Bazat e HW

Kujtesa dytësore

� Kujtesë e përhershme (ruan të dhënat dhe pas fikjes së kompjuterit)

� Mban sistemit e shfrytëzimit (Operating System)

� Disku i ngurtë (Hard disc), në ditët e sotme ka kapacitet mbi 100GB

Bazat e HW

Leksioni 1

23

� Disqet optike (DVD, CD, etj.) – Kapacitet mbi 700 MB

� Flash drive – mbi 1GB

Bazat e HW

Njësitë e matjes së informacionit

� Bit – njësia bazë e ruajtjes së informacionit 0 / 1

� Byte – 8 bit , numri i biteve për të ruajtur një karakter (në ditët e sotme nuk qëndron gjithmonë)� Përmban 255 kombinime të mundshme

� Kilobyte (KB)– 1024 ByteBazat e HW

Leksioni 1� Megabyte (MB) – 1024 Kilobyte

� Gigabyte (GB) – 1024 Megabyte

� Terabyte (TB) – 1024 Gigabytes

� Shumëfishat maten si fuqi të 1024� Megjithatë industria përdor dhe shumëfishat normale

të SI si p.sh 100GB = 1000 MB24

Bazat e HW

Paisjet periferike

� Input� Mouse

� Tastierë

� Skaner

� OutputMonitori

Bazat e HW

Leksioni 1

25

� Monitori

� Printeri

� Audio� Karta e zërit