Katholieke Universiteit-LeuvenHoger Instituut voor Wijsbegeerte

Lessings Aufklärung. Zu den theologisch-philosophischen Spätschriften by Eckhard HeftrichReview by: Jaak VandenbulckeTijdschrift voor Filosofie, 42ste Jaarg., Nr. 2 (JUNI 1980), p. 388Published by: Peeters Publishers/Tijdschrift voor FilosofieStable URL: http://www.jstor.org/stable/40883545 .

Accessed: 25/06/2014 01:57

Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at .http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp

.JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range ofcontent in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new formsof scholarship. For more information about JSTOR, please contact support@jstor.org.

.

Peeters Publishers, Tijdschrift voor Filosofie, Katholieke Universiteit-Leuven, Hoger Instituut voorWijsbegeerte are collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to Tijdschrift voor Filosofie.

http://www.jstor.org

This content downloaded from 195.78.108.185 on Wed, 25 Jun 2014 01:57:53 AMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

388 BOEKBESPREKINGEN

Problemen die zieh vandaag stellen. Dat kan echter alleen maar door het te situeren tegen de achtergrond van het levende marxistische denken dat zowel de crisis van onze westerse maatschappijen poogt te begrijpen als oplossingen en alternatieven te ont- wikkelen. Het voorliggende boek wil bijdragen tot een dergelijk begrijpen. Het situeert het eurocommunisme in de lijn van de traditie van het Westers marxisme (Korsch, Gramsci) ; besteedt aandacht aan de actuele analyse van de crisis van het laatkapitalisme (Poulantzas, Habermas) en aan problemen rond het socialistisch alternatief (dietatuur van het proletariaat en démocratie ; het marxistisch humanisme ; marxisme en Christen- dom). In een laatste deel wordt ook nog aandacht besteed aan kritieken op het marxis- me vanwege de katholieke kerk, vanwege R. Aron en M. Duverger en vooral vanwege R. Bahro op het reële socialisme. Het bœk is opgebouwd als een bloemlezing van teksten waaraan telkens een klare en overzichtelijke inleiding tot de in de tekst be- sproken problematiek voorafgaat.

A. Van de Putte

Eckhard Heftrich, Lessings Aufklärung. Zu den theologisch-philosophischen Spät- schriften. Frankfurt, V. Klostermann, 1978, 20X14, 81 p., kart. DM 14,80.

Deze Studie is een pleidooi voor de radikaliteit van Lessings „Aufklärung" : de rede Staat boven de openbaring. Maar die rede is geen doorhollende rede. „Deshalb braucht, wer sich vom Zeitgeist seine Skepsis nicht abschwatzen oder verketzern Hess, das Vertrauen in die Vernunft nicht schon deshalb zu verlieren, weil er gerade aus Gründen der Vernunft deren Wirkkraft bei den Handlungen der Menschen nicht allzuhoch veranschlagt" (7). H. verzet zieh dan ook telkens weer tegen teologen die Lessing toch voor de goede zaak willen gebruiken (30). We mœten daarom voor- zichtig zijn met de scheidingslijn die Lessing in zijn werken tussen zichzelf en Reimarus trok (30, 63). Dat hij tegen de neologische teologie fei tekeer gaat, betekent helemaal niet dat hij naar de traditionele teologie van zijn tijd wou terugkeren. Deze laatste kon zelfs niet meer als gesprekspartner optreden (22). Lessing heeft veel uitspraken die het kristendom tegemoetkomen (58 v.). Maar we mögen ons niet laten misleiden : we moeten oor hebben voor de nuances (40).

Volgens Lessing steekt er redelijkheid in de geschiedenis (31). Rede bestaat slechts als geschiedenis (52). In zoverre heeft het kristendom als feit uit de geschiedenis een reële waarde : 18 eeuwen kristendom waren niet vergeefs (31). Maar deze waarde is wel niet absoluut (61, 55, 59). Lessing waarschuwt trouwens ook de „Aufklärer" dat ze de rede niet als iets onhistorisch mögen beschouwen (34). De mens - noch de religieuze noch de verlichte - heeft nooit de waarheid in bezit (34).

Dit boekje lijkt voor de juiste interpretatie van Lessing heel waardevol te zijn. Wel kan men zieh afvragen of voor godsdienstigheid en meer bepaald voor kristendom* dat door de radikale kritiek van Lessing heengegaan is, niet een positievere horizont kan dagen dan H. kan ontwaren.

Jaak Vandenbulcke

This content downloaded from 195.78.108.185 on Wed, 25 Jun 2014 01:57:53 AMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions