١

در ايرانLNGبررسي وضعيت طرحهاي

مقدمهشركت ملي نفت ايران با آغاز طرحهاي توسعه ميـدان گـاز پـارس جنـوبي از اوائـل دهـه

ميالدي برنامه توسعه سه فاز از فازهاي برنامه ريزي شده در اين ميدان را بـه طرحهـاي 2000LNGاختصاص داده است .

اننـد تـامين مـالي طـرح، مباحـث مختلـف مباحث متعـددي م LNGدر اجراي طرحهاي و دتكنولوژي و همچنين و همچنين مسائل متعدد تجاري و حقوقي براي عقد قراردادهاي خريـ

. قرار گيرد بايد مد نظر LNGفروش با مشكالت مختلفـي روبـرو بـوده كـه نكتـه مهـم در تـاخير و و LNGدر ايران طرحهاي

استفاده از منابع مشتركي نظير پارس ت دادن فرصت طوالني شدن اجراي طرحها برابر با از دس . جنوبي مي باشد كه فرصت استفاده از درآمد ميليارد دالري را در هر سال از بين خواهد برد

در ايرانLNGپيشينه طرحهاي صادرات

از ميدان گازي پارس شمالي LNG ميالدي ، مطالعات امكان سنجي صدور 1970در دهه انجام شد كه بعـد از انقـالب و بـروز ) طرح كالين گاز (ت آن در منطقه كنگان و استقرار تاسيسا

.جنگ اجراي طرح به دست فراموشي سپرده شد، طرحهـاي توسـعه ميـدان مـشترك پـارس جنـوبي ميالدي با شـروع 2000از اوائل دهه

بر مبنـاي LNGاين طرحها در قالب طرحهاي صادراتي .مجدداً طرحهاي جديدي تعريف گرديد بـه ) 2007-2006( جنوبي و همچنين طرحهاي نوظهـوري كـه در سـالهاي سميدان گازي پار

.صورت تفاهمات اوليه با برخي از شركتها بامضاء رسيده اند

جنوبي س از ميدان گازي پارLNGطرحهاي صادرات تقسيم مـي شـود Persian LNG و Iran LNG ،Pars LNG طرح 3طرحهاي مذكور به

. ام باختصار اشاره مي شودكه ذيالً هر كد

Iran LNGطرح

٢

ميليون تن در سـال مـي باشـد 5 واحد مايع سازي گاز هر يك به حجم 2اين طرح شامل پارس 12فاز . ميدان گازي پارس جنوبي تامين شود 12گاز مورد نياز اين طرح قرار است از فاز

اين حجم گاز، يك ميليارد فوت ميليارد فوت مكب گاز توليد خواهد نمود كه از 3جنوبي حدود مكعب به مصارف داخلي و حدود دو ميليارد فوت مكعـب بـه عنـوان گـاز خـوراك بـه مـصرف

. خواهد رسيدIran LNGتاسيسات :بطور خالصه مشكالت اين طرح را مي توان در موارد ذيل برشمرد

ناكامي در بازاريابي و فروش محصول، - 1 ات مايع سازي،مشكالت مربوط به تكنولوژي و تجهيز - 2 ،مشكالت تامين مالي طرح - 3 .مشكالت مربوط به انتخاب پيمانكاران بخش مايع سازي - 4

تـا قبـل از سـالهاي Iran LNGبر اساس پيش بيني موجود، اجرائي شـدن و راه انـدازي طـرح . احتمال اندكي دارد2015 و 2014

Pars LNGطرح

ميليون تني 5سال در قالب دو واحد در LNGميليون تن 10 براي توليد Pars LNGتاسيسات شـركت ) درصـد 50(داران اين طرح شركت ملي صادرات گاز ايـران مسها. برنامه ريزي شده اند

.تعيين شده اند) درصد10(و شركت مالزيائي پتروناس ) درصد40(فرانسوي توتال وجـود بـا ايـن . اين طرح برنامه ريـزي شـده اسـت پارس جنوبي براي تهيه گاز خوراك 11فاز

مشكالت اجراي طرح بطور كلي به دو عامل افـزايش بـي سـابقه هزينـه هـاي طـرح و مـسائل بن بست رسيدن اين طـرح بـر اثـر عـدم به سياسي مي توان خالصه كرد كه در مجموع موجب

با اين وجود در صورت تصميم گيـري و توافـق نهـايي در . توافقات اقتصادي پروژه گرديده است اين طرح حدود سـال LNGهاي مورد مذاكره و شريك پروژه زمان صادرات اجراي طرح با شركت

. پيش بيني مي شود2013

Persian LNGطرح و ) درصـد 25(، شـركت شـل ) درصـد 50(ايـران گاز ت ملي صادرات اين طرح با همكاري شرك

16در مجمـوع ( LNG ميليون تنـي 80براي ساخت دو واحد توليد ) درصد25(پسول رشركت در صورت توافق طرفين در سرمايه گـذاري، بهـره . مد نظر قرارگرفته است ) يون تن در سال ميل

14 و 13توسـعه فازهـاي . محقق نخواهـد گرديـد 2014برداري از اين تاسيسات زودتر از سال . اختصاص يافته استPersain LNG به پروژه LNGجهت توليد و صادرات

در ايرانLNGپروژه هاي نوظهور

٣

ميليون تـن 5/3 تا 3تفاهم نامه اين طرح براي توليد و صادرات : Qeshm LNG طرح - 1LNG در سال با شركت استراليائي RNG LTDبر اساس اين تفاهم نامه . منعقد گرديد

ميادين گازي هم . امكان ساخت يك واحد مايع سازي گازي در جزيره قشم وجود دارد ايـن طـرح در . خـوراك ايـن طـرح را دارنـد جوار اين جزيره براحتي امكان تامين گـاز

. مراحل مقدماتي قرار دارد 2007در ابتـداي سـال : از ميادين گاز گلـشن و فـردوس LNGطرح توليد و صادرات - 2

براي توسعه ميادين مذكور و هم چنين SKSهم نامه اي با شركت مالزيايي اميالدي تف . از آنها منعقد گرديدLNGتوليد و صادرات

اهم نامه ف ت 2006اواخر سال : از ميدان گازي پارس شمالي LNGد و صادرات طرح تولي - 3 با شركت چيني LNGديگري براي توسعه ميدان گازي پارس شمالي، توليد و صادرات

. سانيوپك به امضاء رسيد و مذاكرات ابتدائي آغاز گرديد

ر ايران تا كنون اجرايي نشده اند؟ دLNGچرا پروژه هاي ال مهمـي اسـت كـه امـروزه در ذهـن بـسياري از كارشناسـان و دسـت سـو وع، اين موض

اندركاران صنعت گاز مطرح مي باشدكه چرا با جديت شركت ملي نفت ايران در انجام اين پروژه ايران هنوز بـه LNGها و سپري شدن زمان نسبتاً طوالني در مذاكرات آنها، طرح هاي

.سرمنزل مقصود خود نرسيده اندصرف نظر از مشكالت فني طرحها و مـسائل گونـاگون اقتـصادي و سياسـي بـراي حـضور

در پاسخ به سوال فوق نكات زير قابـل تامـل ؛برخي شركتهاي خارجي كه قبالً به آن اشاره شد :مي باشند

ايـران در قالـب پـروژه هـاي LNGانطور كه از قبل اشاره شد، مهمترين پروژه هاي مه - 1 .مه اي براي استفاده از برخي فازهاي پارس جنوبي تعريف گرديده اندمستقل و بصورت برنا

مليون تن در سال در زماني صورت پذيرفت 40 تا 30برنامه ريزي اوليه براي توليد حدود كه در آن زمان بازار از نظر عرضه بطور كامل اشباع شـده بـود و پتانـسيل چنـداني بـراي ورود

هر كـدام بـه ، اين پروژه ها ريكه در گذشته وبط. وجود نداشت بازيگران جديد با حجم هاي زياد LNGالبته در حال حاضر به دليل افزايش شديد تقاضاي . دنرقيبي براي يكديگر مبدل شده بود

ولي اين امر دربـه . در جهان و تغيير شرايط بازار اين مشكل تا حد زيادي بر طرف گرديده است .ي داشته استازا كشيدن زمان اين طرح ها نقش زياد

عالوه بر موضوع فوق الذكر، ساختار توسعه هر يك از اين طرح ها نيز به گونه اي گسـسته در حقيقت ارائه يك ساختار غير هماهنگ براي اين پروژه هـا . و غير منسجم تعريف گرديده اند

بطوريكه مديريت توسـعه بخـش باالدسـتي ايـن . نيز نقش زيادي در بروز تاخيرات داشته است حال آنكه بخـش پـائين دسـتي ه وظايف شركت نفت و گاز پارس بوده است و طرح ها در حيط

٤

نكـه هـر دو شـركت از نظـر آبا وجود . توسط شركت ملي صادرات گاز ايران دنبال گرديده است سازماني زيرمجموعه شركت ملي نفت ايران به شمار مي روند ولي تا حدود زيادي بطور مستقل

اين امر باعث بـروز تـاخيرات زيـادي در اجـراي ايـن . اند و بدون هماهنگي يكديگر عمل نموده فـاز 4به نظر مي رسيد به جاي تعريف سه طرح مجزا و مستقل اختـصاصي . طرح ها شده است

پارس جنوبي با مشاركت هاي شركت هاي مختلف، يك طرح با تعريف خطوط مختلف توليد در وژه در مقياس كوچكتر و به صـورت در حقيقت تعريف پر . مقاطع زماني مجزا تعريف مي گرديد

با بازيگران مختلف و همچنـين همـاهنگي بيـشتر بـين ) Train(توسعه خط توليدهاي متفاوت اين پروژه ها را تا حد قابل قبـول مبخش هاي باالدستي و پائين دستي، مي توانست سرعت انجا

ساخت زير ژه بزرگ و با پروژه مجزا، يك پرو3، مي توانست به جاي به عبارت ديگر . افزايش دهد هايي براي افزايش ظرفيت توليد برنامه ريزي گردد و در صورت موفقيـت در انجـام هـر مرحلـه

اولين واحد توليد مي توانست . ، توسط خط توليد ديگري مد نظر واقع گردد )Trainاجراي يك (سـوم ليـد دوم و وبـه توليـد برسـد و توسـعه خـط ت با حضور شركاء داخلـي و خـارجي زودتـر

)Expansion ( مي توانست بعد از اتمام خط توليد اول، حتي با حـضور شـركاي ديگـري برنامـهاين موضوع پرداخت هزينه هاي سرمايه اي را در طول زمان نيز تقسيم بنـدي مـي . ريزي شود

هم چنين بازاريابي محصول را راحتر مي . نمود و دشواري هاي تامين مالي آن را كاهش مي داد اين صورت، مالحظات سياسي و اقتصادي حضور شركت هاي خارجي بـه دليـل آنكـه در. نمود

گفتني است، مـشترك . پروژه تا حد زيادي كوچك شده بود يا حساسيت كمتري دنبال مي شد بنـدر، ) سكوهاي توليد و خطوط انتقـال (بودن برخي از بخش هاي پروژه مانند بخش باالدستي

ي به عنوان صرفه هاي غير مستقيم اقتصادي بـراي پـروژه مخازن ذخيره سازي وتاسيسات جانب . مي توانست به شمار رود

، وجـود مراكـز متعـدد LNGكالت براي به ثمر نشستن پـروژه هـاي يكي از مهم ترين مش - 2 LNGصنعت مايع سازي گـاز و صـادرات . يك طرح صادرات گاز استتصميم گيري براي انجام

ر به شمار مي رود كـه بـه گونـه قابـل مالحظـه بـا ماهيـت ان مقوله اي جديد و نوظهو ربراي اي وجود قراردادهاي طوالني مدت با مشتريان خارجي در جهت توليد و . تجاري نفت متفاوت است

از ايـن رو حـساسيت ارگـان هـاي تـصميم . از موارد اين تمايز به شمار مي روند LNGصادرات ولـي از . شتر از پروژه هاي نفتي خواهد بود گيري براي نظارت و اجراي اين طرح ها به مراتب بي

اين حساسيت به جاي نظارت يك سيستم شفاف تصميم گيرنده و منسجم بـه يـك بروكراسـي پيچيده اداري و سازماني در ايران تبديل شده است كه اين موضوع تا حد زيـادي انجـام پـروزه

گفت كه هيچ يـك از ارگـان در واقع مي توان . را فلج نموده است LNGهاي صادرات گاز بويژه ؛ ايران، تصميم گيرنده نهايي براي انجام يـك پـروژه نيـستند LNGهاي درگير براي طرح هاي

.ولي هر كدام اهرمي مهم در جهت رد كردن طرح به شمار مي روند

٥

:نبود سياست شفاف و مشخص در قيمت گذاري گاز -3هاي يكسان در همـه بازارهـا و سياست شفاف و قيمت گذاري گاز به معناي تعيين قيمت

بلكـه بـه معنـاي ارائـه . اي همگان نمي باشـد رقراردادها و يا اعالم قيمت قراردادهاي محرمانه ب قيمت گاز و توافق آن در الگويي منطقي و متناسب با شـرايط هـر بـازار مـي باشـد كـه بتوانـد

موارد، قيمت گذاري گاز بطو مثال در برخي . اقتصادي را براي كشور كسب نمايد حداكثر منافع ايـن . در ايران از برخي مناسبات سياسي بيشتر از مولفه هاي اقتصادي و بازاري تاثير مي پذيرد

امـا ؛ امضاء گـردد LNGموضوع باعث مي گردد در مواردي حتي قرارداد خريد و فروش گاز و يا تـي بـين خريـدار و افـق قيم وتضائات سياسي، مشكالت عدم ت قپس از چندي با رفع و يا تغيير ا

اين موضوع حاصلي جز تاخير بيشتر در اجراي طـرح هـا و بـي اعتمـادي .فروشنده نمايان گردد .مشتريان در بازار گاز را در پي نخواهد داشت

در اويـل دهـه : افزايش سرسام آور هزينه ها و مشكالت پيشرو در تامين منابع مـالي - 4ر متوسط به ازاي هر تن ظرفيت ساليانه به به طو LNG براي احداث طرح هاي ؛ ميالدي 2000 بـدون احتـساب LNGبطور مثال، براي احداث يك كارخانـه توليـد . نياز بود دالر 300 تا 200

در سـال . ميليارد دالر احتيـاج بـود 3 تا 2هزينه هاي بخش باالدستي به سرمايه گذاري حدود ث واحدهاي مـايع سـازي از جملـه هاي اخير به دليل افزايش هزينه هاي مواد اوليه جهت احدا

يمت آلومينيم، استيل و نيكل و همچنين افزايش دستمزد پيمانكاران طرح، اين رقم به حـدود قاين افزايش بي سابقه نه تنها پـروژه . االنه رسيده استس دالر در هر تن ظرفيت 1300 تا 1000

خت طـرح هـاي اسـعه و سـ هاي ايران را با مشكل روبرو ساخته بلكه به عنوان معضلي بـراي تو بـا توجـه بـه سـهام شـركت ملـي گـاز .در ساير كشورها نيز بدل شده اسـت جديد مايع سازي

درصـد در طـرح 50 و حداقل Pars LNGدرصد در طرح Iran LNG ،50درصد در طرح 100(Persian LNG ( ميليارد دالر سرمايه گذاري تنها در سه 23اين شركت مي بايد حداقل حدود

ودجـه از منـابع داخلـي و خـارجي بـا دشـواريهاي ب مذكور فراهم آورد كه تهيه اين LNGطرح . متعددي روبرو خواهد بود

دالر بـه ازاي هـر تـن 1300ازد، هزينه هاي سـرمايه گـذاري هـزار تـا سخاطر نشان مي دالر در 5 تـا 4 به طور كلي به معني هزينه مايع سـازي حـدود LNGظرفيت ساالنه تاسيسات

اين موضوع خـود . مي باشد ) درصد 12اخلي حداقل دنرخ بازده با فرض (ليون بي تي يو هر مي .ديمجدداً در بروز تاخير در طرح ها مي تواند نقش آفريني نما

به طور كلي صرف نظر از موارد فوق بايد توجه داشت اجـراي طـرح هـاي ميليـارد دالري جذب اين سرمايه گذاران داخلي راي قوقي بمايع سازي گاز نيازمند به ثبات نسبي اقتصادي و ح

هـر ؛و خارجي، شركتها را از سرمايه گذاري دراز مدت براي اين طرح ها بر حذر خواهد داشـت .چند كه شرايط مساعد فني و تجاري براي طرح ها نيز مهيا باشد

٦

ح ها، به طور كلي مي توان به اين نكته اشاره كرد كه در نهايت، تعلل و تاخير براي اين طر . باعث مي شود تا ايران فرصت توسعه ميدان مشترك را از دست بدهد

نادر فرهند: تهيه و تنظيم 99مجله اقتصاد انرژي شماره : مرجع