Luật kinh tế - 4

Bi 4: Php lut cnh tranh

BI 4: PHP LUT CNH TRANHNi dung

C s l thuyt ca php lut cnh tranh Cc khi nim kinh t c bn lin quan n Lut Cnh tranh Vi phm php lut cnh tranh v trch nhim php l

Mc tiu

Hng dn mn hc

S dng kin thc kinh t vi m gip hc vin nm c c s l thuyt ca php lut cnh tranh Trang b cho ngi hc nhng khi nim c bn v cnh tranh, c quyn v th trng lin quan. Gip hc vin bit s dng cc cng c xc nh th trng lin quan trong mt v vic cnh tranh c th.

hc tt bi ny, hc vin cn thc hin cc cng vic sau: c k Bi 4 Php lut cnh tranh trong gio trnh Lut Kinh t ca Chng trnh TOPICA. Tch cc tho lun vi gio vin v hc vin qua mng Internet. Tham kho thng tin c trn trang web ca Cc Qun l cnh tranh thuc B Cng thng www.vcad.gov.vn c Lut Cnh tranh 2004.

Thi lng

10 tit

79


TNH HUNG KHI NG BI

Tnh hung Siu th ca cng ty BTN nhn thy nhu cu xe my hiu WZ ca th trng ang tng cao. BTN ngh hng sn xut xe my nhn hiu ni trn k hp ng mua 100 xe. Bit y l loi xe ang c th trng a chung nn hng ny hn ch s lng hng bn ra nhm tng gi bn. i vi ngh ca BTN, hng xe ny chp nhn bn 100 xe WZ vi iu kin BTN phi chp nhn trong hp ng mua thm 100 m bo him do hng ny sn xut. BTN nhp v rt nhiu m bo him ca hng khc v th trng m bo him bt u tr nn bo ha, do vy BTN khng c nhu cu mua thm m bo him. Do khng chp nhn yu cu mua km m bo him nn hp ng gia BTN v hng xe my khng c k kt. Cu hi gi m Theo anh (ch), yu cu buc phi mua km m bo him ca hng xe my ni trn c vi phm php lut khng? V sao?

80


4.1. 4.1.1.

C s l thuyt ca php lut cnh tranh Hiu qu kinh t

Bt c nn kinh t no cng phi hng ti hiu qu. Nu cc hot ng ca nn kinh t khng t hiu qu hoc t hiu qu thp th s dn n s lng ph ngun lc v km pht trin. Hn na, ngun lc x hi khng phi l di do m dng khan him so vi nhu cu v tn ca con ngi, chnh v vy s dng ngun lc sao cho hiu qu lun l vn t ra trong qun l kinh t v qun l x hi. L thuyt cu trc hnh vi kt qu (S C P) ca nh kinh t hc Joe Bain ch ra mi lin h gia hiu qu kinh t v cu trc th trng. Theo l thuyt ny cu trc th trng s quyt nh hnh vi ca doanh nghip. Thng qua hnh vi thc hin trn thc t, th trng s cho kt qu tt hoc xu. Joe Bain ch ra bn dng cu trc th trng ph bin l th trng cnh tranh hon ho, th trng cnh tranh mang tnh c quyn, th trng c quyn nhm v th trng c quyn. Hai loi th trng cnh tranh mang tnh c quyn v c quyn nhm c gi chung l th trng cnh tranh khng hon ho. Cu trc th trng c xc nh da trn cc tiu ch: S lng ngi bn, S lng ngi mua, S khc bit v sn phm S tn ti ca ro cn gia nhp th trng. Cu trc th trng c th hin qua bng sau: Hnh thi th trng Cnh tranh hon ho Cnh tranh manh tnh c quyn c quyn nhm c quyn Rt ln S ngi mua S ngi bn Rt ln S khc bit sn phm Khng khc, ging ht nhau Khc cht t Khc nhiu Sn phm n nht Ro cn gia nhp Khng c

Rt ln Rt ln Rt ln

Ln t Mt

Khng c Ln Rt ln

Di y chng ta s xem xt hiu qu kinh t tng ng vi tng cu trc th trng.81


4.1.1.1. Hiu qu phn b ngun lc

Trc ht, chng ta xem xt hnh thi th trng cnh tranh hon ho. Hnh thi th trng ny da trn cc gi nh sau: Ngi tiu dng mun ti a ha gi tr s dng; Cc doanh nghip mun ti a ha li nhun v doanh nghip c c t do cng nh d dng tip cn mi thng tin cn thit nh gi nhng giao dch no c th ti a ha li nhun. Ni cch khc doanh nghip c c thng tin hon ho; Sn phm trn th trng l ging nhau; S lng ngi bn ln do vy khng doanh nghip no c kh nng chi phi gi c trn th trng; Khng c ro cn gia nhp th trng. Trong iu kin cnh tranh hon ho, t sut li nhun cn bng trn tt c cc th trng. Khng doanh nghip no c c t sut li nhun ln hn doanh nghip khc. V vy, mi ngi tiu dng s t c hiu qu tt nht v hng ha v dch v i vi chi tiu ca h. c quyn l hnh thi th trng i lp ca cnh tranh hon ho. Trong th trng c quyn, ch c mt ngi bn v tn ti ro cn th trng ngn cn vic gia nhp th trng ca cc doanh nghip khc. Doanh nghip c quyn s n nh gi sn phm cao hn so vi iu kin ca th trng cnh tranh. iu ny c th lm gim s lng bn ra nhng tng li nhun ca nh c quyn vn cao hn. V vy, ngi tiu dng phi chi nhiu tin hn cho sn phm. Ni tm li, c quyn dn ti s phn b khng hiu qu cc ngun lc ca x hi. M hnh di y s chng minh cho tnh khng hiu qu ny.

Gi/ Chi ph

Pm 80 L Pc 50 Cu D Chi ph

Qm 700

Qc 1000

Sn lng

82


Gi thit rng, trong iu kin cnh tranh hon ho, chi ph sn xut mt sn phm nht nh l 50 ng (Pc). Nu mt doanh nghip thc hin tng gi trn chi ph, gi s b ko v bng vi chi ph do p lc th trng v tng sn phm c sn xut s l 1.000 (Qc). Khi tng chi ph l 50 x 1.000 = 50.000 ng v cn bng vi tng doanh thu. Trong iu kin c quyn, ch c mt ngi bn v doanh nghip c quyn l ngi n nh gi. Do , doanh nghip s ti a ha li nhun bng vic hn ch sn lng. Gi s doanh nghip c quyn gim sn lng cn 700 sn phm (Qm) v gi tng ln 80 ng cho mt sn phm (Pm). Tng chi ph lc ny l 50 x 700 = 35.000 ng v tng doanh thu l 80 x 700 = 56.000 ng. Do li nhun l 21.000 ng. Gi c c quyn lm ngt qung ng cu t Qc xung Qm v dn ti s phn b khng hiu qu ngun lc. Xt trn ton nn kinh t, ch c 35.000 ng c phn b cho sn xut trong khi di iu kin cnh tranh s c 50.000 ng c phn b cho sn xut. Bn thn ngi tiu dng cng b thit hi bi h khng c c hi c s dng sn phm do gi c tng cao. Tam gic D trong th th hin phn thit hi i vi ngi tiu dng. Trong kinh t hc, hin tng ny c gi l thit hi mt trng v ca ci.4.1.1.2. Hiu qu sn xut

Cc doanh nghip c v tr c quyn hoc v tr thng lnh thng c xu hng hn ch sn lng v tng gi sn phm. Hn na, cc doanh nghip ny cng s t u t vo vic i mi sn xut v nghin cu pht trin sn phm. Ngc li, trong cc th trng cnh tranh, doanh nghip buc phi i mi nng cao hiu qu sn xut bi v ngi tiu dng c s la chn nh cung cp sn phm mua vi gi thp v cht lng cao. Nh vy, cnh tranh s thc y cc doanh nghip phi ch n hiu qu sn xut, qua gp phn lm tng hiu qu ca ton b nn kinh t cng nh mang li li ch cho ngi tiu dng.

Chi ph sn xut thp l mt yu t quan trng nh gi hiu qu sn xut. Chi ph sn xut trong nhiu trng hp s c hn ch nh vo tnh kinh t ca quy m v tnh kinh t ca phm vi. Tnh kinh t ca quy m l khi nim c dng ch s thay i v chi ph sn xut mt sn phm nu sn phm c sn xut quy m ln. Chi ph sn xut mt n v sn phm s gim xung theo mc tng ln ca quy m sn xut. Chng hn nh trong lnh vc may mc, vic sn xut hng lot c th lm cho gi thnh sn83


phm h xung rt nhiu nh tit kim chi ph vn hnh my mc, chi ph nhn cng v nh vo vic c hng nhng u i v gi sn phm u vo do mua vi s lng ln. Tnh kinh t ca phm vi l khi nim ch vic gim chi ph sn xut mt n v sn phm do vic kt hp sn xut hai hay nhiu hng ha trong cng mt doanh nghip thay v phi sn xut nhiu doanh nghip khc nhau. Chng hn nh cc hng vn ti thng bn v kh hi r hn v mt chiu hoc nu cc nh my ng tu sn xut c ng c tu thy th sn phm s c gi thnh thp hn trng hp nh my ch ng v tu v phi nhp ng c t nh my sn xut khc.4.1.2. Quan im xy dng chnh sch v php lut cnh tranh

Cnh tranh c tc dng duy tr hiu qu phn b ngun lc, v vy, php lut cnh tranh c vai tr quan trng trong vic to lp v duy tr mi trng cnh tranh bnh ng cho nn kinh t. Tuy nhin, phn tch v hiu qu phn b ngun lc cho thy rng, php lut cnh tranh khng nn t tham vng qu ln vo vic iu chnh cu trc th trng tr v vi cnh tranh hon ho. L do l v m hnh cnh tranh hon ho da trn nhng gi nh c n gin ha v khng th t c trn thc t. Chng hn nh gi nh cc sn phm trn th trng l ng nht nhng trong thc t cc nh sn xut lun lun c xu hng to ra nhng khc bit v sn phm ca chnh mnh. Gi nh tt c cc doanh nghip u theo ui mc ch ti a ha li nhun cng khng ph hp vi thc t, bi trong hot ng kinh doanh, cc doanh nghip thng ch dng mc ch tm kim li nhun mc tha mn. Bn cnh , gi thit v vic c mt s lng rt ln cc doanh nghip c quy m nh trn th trng cng cn xem xt. Trong nhiu trng hp, tnh kinh t ca quy m i hi ch cn mt hoc mt vi doanh nghip trn thc t. Chng hn trn phm vi mt tnh, thnh ph ch cn mt hoc hai t bo c pht hnh l . Cc ngnh dch v h tng c s nh mng in thoi, ng truyn ti in, h thng ng dn kh gas, cng bin, sn bay thuc dng c quyn t nhin bi v ch cn mt nh cung cp l c kh nng tha mn c ton b nhu cu ca x hi. Chnh v nhng l do ny m chng ta khng th t c cnh tranh hon ho. Cc nh kinh t hc a ra l thuyt cnh tranh hiu qu vi mc ch mang tnh thc t hn khi xy dng chnh sch v php lut cnh tranh. Quan im ny t c s cho vic xy dng php lut cnh tranh theo hng khng nn thay i nhng c im ca cu trc th trng, tc l khng nn chia nh cc doanh nghip ang tn ti trong th trng c quyn hoc c quyn nhm84


m ch iu chnh cc hnh vi lm dng sc mnh th trng ca cc doanh nghip . Xt v phng din hiu qu sn xut, cnh tranh v hp tc gia cc doanh nghip u c th mang li li ch cho nn kinh t trong nhng trng hp nht nh. iu t ra yu cu l lut cnh tranh s iu tit cc hot ng tp trung kinh t nh th no sao cho tha mn c nhu cu s dng tnh kinh t ca quy m v tnh kinh t ca phm vi trong khi vn kim sot c cc hnh vi lm dng sc mnh th trng ca cc doanh nghip c quy m ln. Ni cch khc, c nhng hnh vi gy hn ch cnh tranh nh sp nhp hay tha thun gia cc i th cnh tranh lm tng sc mnh th trng vn c th c php thc hin nu xt v tng th n mang li hiu qu kinh t. Quan im ny cho thy khi xem xt bt c mt hnh vi gy hn ch cnh tranh no cng phi tnh n n c tc ng ra sao n ngi tiu dng v nn kinh t ni chung. Nu hiu qu kinh t m n mang li ln hn nhng thit hi m n gy ra th hnh vi vn nn c tha nhn.4.2. 4.2.1. Cc khi nim kinh t c bn lin quan n lut cnh tranh Cnh tranh trong kinh doanh v th trng lin quan

4.2.1.1. Cnh tranh trong kinh doanh

Cnh tranh trong kinh doanh l hnh vi ca cc doanh nghip i lp vi nhau v l i th ca nhau cung ng hng ho, dch v, nhm lm tho mn nhu cu ging nhau vi s may ri ca mi bn, th hin qua vic li ko c hoc b mt i mt lng khch hng thng xuyn. Cnh tranh trong kinh doanh c 3 c trng sau: Phi tn ti th trng cnh tranh din ra C s tham gia ca t nht hai hoc nhiu ngi cung cp hoc c nhu cu Nhng ngi ny c t nht mt s mc ch i khng, vic t c mc ch ca ngi ny l tng ng vi s tht bi ca ngi kia. Nh vy, xc nh c cnh tranh xy ra gia hai hoc nhiu sn phm th iu u tin cn xc nh c l gia nhng sn phm cng tn ti mt th trng chung. Th trng chung c gi l th trng lin quan. y l khi nim c bn v i hi phi c xc nh trong mi v vic cnh tranh bi v cc hnh vi ch c coi l cnh tranh vi nhau nu chng xy ra trn cng mt th trng. Chng hn nh cc nh sn xut giy ch c th cnh tranh vi nhau trn th trng sn phm giy hoc t nht l trn th trng sn phm gn vi n nh dp hoc guc ch khng th cnh tranh vi cc sn phm nh ti xch hoc qun o Chnh v l do ny m trong mi v vic cnh tranh, nguyn n lun c gng lp lun i n mt nh ngha v th trng theo ngha rng, ngc li b n thng tm mi cch thuyt phc ta n bng vic a ra mt nh ngha th trng theo ngha hp.85


4.2.1.2. Th trng lin quan

Th trng lin quan l khi nim dng ch ton b cc hng ha, dch v c th thay th cho nhau mt cch hp l trong mt khu vc a l nht nh. Xc nh th trng lin quan l mt cng vic quan trng nhng khng n gin. Thng thng th trng lin quan c xc nh da trn hai yu t th trng v mt sn phm v th trng v mt a l. Th trng v mt sn phm: c coi l tn ti trong mt th trng lin quan th cc hng ho phi c kh nng thay th cho nhau mt cch hp l. Hng ha "c kh nng thay th cho nhau" l mt khi nim tru tng, c xc nh da vo cc yu t nh tnh, nh lng v da trn suy on ca c quan gii quyt tranh chp. C nhiu tiu ch xc nh kh nng thay th cho nhau ca sn phm, trong c ba yu t c bn l thay th v c tnh, v mc ch s dng v v gi c.o

c tnh ca hng ha, dch v c xc nh da vo cc yu t tnh cht vt l, ha hc, tnh nng k thut, tc dng ph v kh nng hp th i vi ngi s dng. Nu cc sn phm c nhiu c tnh ging nhau th c coi l c kh nng thay th cho nhau v c tnh. Mc ch s dng ca hng ha, dch v c xc nh bng mc ch s dng ch yu nht ca hng ha, dch v . Nu mc ch s dng ca hng ha, dch v ging nhau th chng c coi l c kh nng thay th cho nhau v mt sn phm. Chng hn nh cc sn phm cng tho mn mt nhu cu nh giy, guc, dp th c coi l thuc mt th trng lin quan. Gi c ca sn phm c xc nh l gi ghi trong ha n bn l theo quy nh ca php lut. Kh nng thay th v mt gi gia cc sn phm vi nhau thng c xc nh da trn co gin cho v gi.

o

o

Th trng v mt a l: Th trng a l lin quan l mt khu vc a l c th trong c cc hng ho, dch v c th thay th cho nhau vi cc iu kin cnh tranh tng t v c s khc bit ng k vi cc khu vc a l ln cn. Khu vc a l ca th trng thng c xc nh da trn cc yu t sau :o

Khu vc a l c c s kinh doanh ca doanh nghip tham gia phn phi sn phm lin quan C s kinh doanh ca doanh nghip khc ng trn khu vc a l ln cn gn vi khu vc a l c c s kinh doanh ca doanh nghip c th tham gia phn phi sn phm lin quan trn khu vc a l

o

86

Bi 4: Php lut cnh tranh o o o

Chi ph vn chuyn trong khu vc a l Thi gian vn chuyn hng ha, cung ng dch v trong khu vc a l Ro cn gia nhp th trng.

Quy tc SSNIP Quy tc SSNIP, hay cn gi l quy tc tng gi t nhng ko di thng c s dng xc nh co gin cho v gi. Quy tc ny c hiu nh sau gi s mt doanh nghip c v tr c quyn tng gi sn phm ln khong t 5% n 10% trong mt thi gian di (t 6 thng n 1 nm) th nhng sn phm c ngi tiu dng chuyn sang mua s c coi l sn phm thay th. Quy tc SSNIP c p dng i vi doanh nghip c sc mnh th trng. Trong trng hp doanh nghip khng c sc mnh th trng th phi gi nh doanh nghip c v tr c quyn hoc v tr thng lnh xc nh s thay th v gi gia cc sn phm. Php lut cnh tranh ca Vit Nam cng s dng quy tc SSNIP xc nh th trng sn phm lin quan. Theo quy nh ca php lut Vit Nam, ni dung ca nguyn tc ny nh sau: hng ha, dch v c coi l c th thay th c cho nhau v gi c nu trn 50% ca mt lng mu ngu nhin 1.000 ngi tiu dng sinh sng ti khu vc a l lin quan chuyn sang mua hoc c nh mua hng ha, dch v khc c c tnh, mc ch s dng ging vi hng ha, dch v m h ang s dng hoc c nh s dng trong trng hp gi ca hng ha, dch v tng ln qu 10% v c duy tr trong 06 thng lin tip. Trng hp s ngi tiu dng sinh sng ti khu vc a l lin quan quy nh ti im ny khng 1.000 ngi th lng mu ngu nhin c xc nh ti thiu bng 50% tng s ngi tiu dng . (im C, Khon 5, iu 4 Ngh nh 116/2005/N-CP ca Chnh ph ngy 15/9/2005 quy nh chi tit thi hnh mt s iu ca Lut Cnh tranh). Quy tc SSNIP c ngha rt quan trng gip cho vic xc nh kh nng thay th v gi gia cc sn phm, qua xc nh c th trng lin quan. Tuy nhin, quy tc ny c hn ch ch n c th dn n hi chng giy bng knh. y l hin tng doanh nghip lm dng v tr c quyn nh gi sn phm rt cao so vi gi tr thc t trc khi vn xc nh th trng lin quan c t ra. V vy, nu doanh nghip tip tc nng gi th ngi tiu dng s chuyn sang mua nhng sn phm thc s khng tng ng v mt mc ch. Trong trng hp , v mt l thuyt, sn phm ca doanh nghip v sn phm ngi tiu dng chuyn sang mua c coi l c th thay th cho nhau v gi nhng v mt thc t, nhng sn phm c tnh nng s dng qu khc xa nhau nn vic khng nh chng tn ti trn cng mt th trng l kh thuyt phc. iu dn n kt qu l th trng lin quan s c hiu qu rng so vi thc t. H qu nguy hi ca n l s xc nh khng chnh xc v tr thng lnh hoc v tr c quyn ca mt doanh nghip bi v nu th trng c xc nh phm vi hp th doanh nghip c th b ri vo trng hp c sc mnh th trng nhng trn th trng c phm vi rng hn, th phn ca doanh nghip gim i v do doanh nghip thot khi v tr c quyn hoc v tr thng lnh.87


V d in hnh cho hi chng giy bng knh l trng hp ca cng ty E.I. du Pont de Nemours. y l doanh nghip sn xut giy bng knh. Nu giy bng knh c coi l c th trng ring bit th cng ty ny c v tr c quyn trn th trng . Tuy nhin, lm dng v tr ny, DuPont n nh gi bn sn phm rt cao ngay t u khin cho khi gi bn tng thm 5%, ngi tiu dng chuyn sang mua cc loi giy khc nh giy rp, giy nhm, giy poly Da vo tiu ch co gin v gi, DuPont cho rng giy bng knh khng c th trng ring m c th trng lin quan vi cc loi giy thay th nh ni trn. V l do ny, Ta n ti cao Hoa K khng nh DuPont khng c sc mnh th trng nn khng phi chu phn quyt lm dng sc mnh th trng. y l quyt nh khng thuyt phc ca ta n v sau c tha nhn l hi chng giy bng knh.

khc phc tnh trng ny, trong trng hp cn thit, php lut cho php xc nh thm c nhng ngi tiu dng sinh sng ti khu vc a l lin quan khng th chuyn sang mua hng ha, dch v khc c c tnh, mc ch s dng ging vi hng ha, dch v m h ang s dng hoc c nh s dng trong trng hp gi ca hng ha, dch v tng ln qu 10% v c duy tr trong 6 thng lin tip. Tuy nhin, vic p dng quy nh ny ch trong trng hp tht cn thit, nu khng s c th dn n s ty tin trong vic xc nh th trng lin quan v kh nng dn n sai lch trong gii quyt v vic cnh tranh l rt ln.4.2.2. Ro cn th trng

Ro cn c coi l c trng quan trng nht ca mt th trng c quyn, bi l nu khng c ro cn, cc doanh nghip khc s lp tc tham gia vo th trng kinh doanh khi nh c quyn thc hin chnh sch tng gi bn hoc gim cht lng v s lng sn phm. Chnh v vy, cc nh kinh doanh khi mun tr thnh c quyn u cn phi c mt ro cn v nh vo cn tr cc i th khc. Ro cn th trng c th hin di nhiu hnh thc khc nhau, trong c cc hnh thc ph bin nh quy nh ca php lut v hn ch cnh tranh, doanh nghip thc hin ct gim gi bn hng ha hoc ro cn hnh thnh do c quyn t nhin.4.2.2.1. Cc quy nh ca php lut v hn ch cnh tranh

y l loi ro cn rt thng gp, n to ra s c quyn hp php cho cc doanh nghip. Ro cn th trng do php lut to ra c th mang tnh hp l hoc bt hp l. Trong trng hp Chnh ph ca cc quc gia s dng php lut m bo pht trin kinh t, bo v ngi tiu dng hoc bo h sn xut trong nc th nhng quy nh mang tnh cht ro cn l cn thit.88


Chng hn nh php lut trao cho ch mt hoc mt s doanh nghip nht nh c hot ng trong cc lnh vc m Nh nc cn gi c quyn nh cc ngnh thuc an ninh, quc phng hay nhng ngnh dch v cng ch hoc nhng lnh vc c tc ng mnh v nh hng n i sng ca ton b x hi nh cp, thot nc, nm gi mng li truyn ti in quc gia, mng li ng st, tu haV d Australia, m bo an ton cho x hi, Chnh ph mt s bang ch cho php vn chuyn than , g, xi mng, xng du bng ng st. nc ta, ch mt s doanh nghip nh nc nht nh mi c tham gia vo vic sn xut v kh, n dc v vt liu n.

Ngoi ra, trong cc trng hp bo h quyn s hu tr tu cho cc ch th sng to, Nh nc s cp bng pht minh sng ch - patng cho cc ch th . Bng pht minh sng ch ny s to ra s c quyn tm thi cho mt ch th nht nh ph hp vi thi gian sng ch c bo h. Cc quy nh ca php lut v hn ch cnh tranh cn tn ti trong nhng trng hp bo h sn xut trong nc, chng hn nh vic quy nh nh thu cao i vi mt s mt hng nhp khu nht nh.V d Mt s nc nh M v cc nc phng Ty c cc quy nh v bo h hay tr gi cc mt hng nng sn. Chnh ph Australia th trao quyn c quyn cho cc nh xut khu mt s mt hng nht nh nh ng, la m, bi h cho rng quyn c quyn s gip Australia c th cnh tranh trn th trng th gii. Nhn chung bt c quc gia no cng tha nhn s tn ti ca ro cn th trng do php lut to ra, bi l y l mt trong cc iu kin m bo li ch x hi v li ch quc gia.

Tuy nhin, trong nhiu trng hp, nhng quy nh ca php lut li to ra ro cn bt hp l v cn phi c loi b. Chng hn nh y ban nhn dn tnh ban hnh quy nh buc cc doanh nghip ng trn a bn tnh ch c mua xi mng do tnh nh sn xut, hay vic s gio dc ca mt a phng yu cu cc trng hc ca a phng ch c mua bt bi ca mt doanh nghip nht nh. Mt v d khc lin quan n ro cn php lut bt hp l l vic trc khi c Php lnh s 43/2002/PL-UBTVQH10 ngy 25 thng 5 nm 2002 ca y ban thng v Quc hi v Bu chnh vin thng, php lut quy nh ch cc doanh nghip nh nc mi c hot ng trong lnh vc ny. iu c ngha l php lut a ra mt quy nh cn tr tt c cc thnh phn kinh t khc ngoi kinh t nh nc tham gia kinh doanh trn th trng bu chnh vin thng.89


Bn cnh , nhng quy nh ca Chnh ph v vic u thu hay ch nh quota trong mt s trng hp cng l biu hin ca cc ro cn do php lut to ra trong nn kinh t th trng.4.2.2.2. Ct gim gi bn hng ha

Nh vo sc mnh ti chnh v kinh nghim kinh doanh trn th trng, doanh nghip gim gi ti mc lm cho cc doanh nghip mi tham gia th trng cng nh cc doanh nghip khc l i th ang kinh doanh trn th trng khng sc cnh tranh v phi rt lui khi th trng . Kt qu l doanh nghip s ginh phn thng trong cuc ua v gi.

V d Sau khi tham gia vo th trng nc ung c ga ca Vit Nam, Coca Cola gim gi bn bng cch tng dung tch chai t 207ml ti 300ml v gi nguyn gi. Hn th na, cng ty ny thc hin khuyn mi bng cch tng thm mt thng khi mua 3 thng Coca Cola. Trong thc t, gi bn loi sn phm ny gim ti 25%. Coca Cola c th lm nh vy bi v so vi cc cng ty ca Vit Nam kinh doanh cng lnh vc thi k th cng ty ny c sc mnh ti chnh vt tri. Kt qu l tt c cng ty nc ung c ga ca Vit Nam phi ng ca v Coca Cola tr thnh c quyn trn th trng nc ung c ga Vit Nam. Sau khi c c v tr c quyn, Coca Cola thc hin tng gi bn sn phm v khch hng vn phi chp nhn v khng c sn phm khc thay th. 4.2.2.3. c quyn t nhin

c quyn t nhin l hin tng xy ra trn th trng khi ton b sn phm ca th trng nu c cung cp bi mt doanh nghip th s mc gi thp hn so vi vic c hai hay nhiu doanh nghip cng cung cp sn phm . iu ny l do tnh cht ca sn phm hng ha hoc dch v c cung cp quyt nh. Ni cch khc c quyn t nhin l m hnh ti u trong nhng lnh vc nht nh, khi m ch cn mt nh sn xut l kh nng cung cp sn phm cho th trng vi hiu qu kinh t cao nht. V th nu cho php cc nh cung cp khc tham gia vo th trng s dn ti s cnh tranh lng ph.90


V d Trong ngnh sn xut v kinh doanh in, vic c nhiu nh sn xut in cnh tranh s lm gim gi bn in v nng cao cht lng in c cung cp. Tuy th, trong mt quc gia th khng nht thit mi nh sn xut in phi xy dng mt h thng dy truyn ti ring bit. l iu khng th lm c i vi tt c cc doanh nghip v n i hi chi ph rt ln cng nh gy ra s lng ph khng cn thit. Chnh v vy cc doanh nghip sn xut in ch cn cng s dng mt h thng ng truyn ti l . Khi doanh nghip nm gi h thng truyn ti in s tr thnh nh c quyn v hin tng ny c gi l c quyn t nhin. Nhng v d khc v c quyn t nhin c th tm thy trong cc ngnh nh vn ti ng st, ng hng khng hay vin thng. Trong cc trng hp ny c quyn t nhin tn ti ch ch cn mt nh cung cp h thng ng ray, mt nh cung cp nh ga sn bay v tng t nh vy ch cn mt doanh nghip cung cp ng trc vin thng l .

Cc yu t m c quyn t nhin tn ti c gi l cc phng tin thit yu. Hin tng ny c gi l c quyn t nhin bi v c mt l do t nhin cho c quyn tn ti, l bn thn sn phm i hi doanh nghip phi c mt quy m kinh t ln mi c th cung cp c sn phm hiu qu cao nht. V do vy, c quyn t nhin l mt ro cn c hnh thnh t nhin trong th trng. Vic xc nh r ranh gii ca c quyn t nhin l iu rt quan trng trong vic quy nh c quyn ca mt s ngnh nht nh. nc ta vic cha phn nh r rng dn n c quyn ca cc ngnh nh in lc, ng st, hng khng. Ngoi cc loi ro cn ph bin nh trn, trong thc t cn tn ti nhiu loi ro cn khc nh: qung co v tip th sn phm xy dng nhn hiu hng ha khin cho cc doanh nghip mi tham gia th trng khng th a sn phm ca mnh ti khch hng; hay mt loi ro cn khc l vic doanh nghip nm gi c quyn v ngun ti nguyn l nguyn liu u vo ca mt ngnh sn xut v.v... Nh vy, khng phi mi ro cn th trng u l xu v cn phi loi b, bi v c nhng ro cn l do n lc kinh doanh ca doanh nghip to nn (nh y mnh qung co tip th, y mnh u t nghin cu h gi thnh sn phm v a ra sn phm mi). Chnh v th trong nhng trng hp ny php lut khng th cm doanh nghip tr thnh c quyn c m ch c th a ra cc quy nh doanh nghip khng th lm dng v tr thng lnh th trng v v tr c quyn ca mnh gy hn ch cnh tranh v lm tn hi n li ch ngi tiu dng.4.3. 4.3.1. Vi phm lut cnh tranh v trch nhim php l Vi phm php lut cnh tranh

4.3.1.1. Cc hnh vi c php lut cnh tranh iu chnh

Php lut cnh tranh ca hu ht cc quc gia trn th gii u hng n gii quyt hai vn , l kim sot c quyn v chng cnh tranh khng lnh mnh. Tuy nhin, xt v mt k thut lp php, hai vn ny c th c quy nh trong mt hoc nhiu vn bn php lut khc nhau.91


Lut cnh tranh ca mt s nc nh M, Nht Bn, Trung Quc ch iu chnh cc hnh vi gy hn ch cnh tranh, trong khi hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c quy nh trong cc vn bn php lut khc. iu ny l gii v sao mt s nc vn bn php lut quy nh v cnh tranh ch gi l lut chng c quyn. Ngc li, cc quc gia nh Hn Quc, Bungari, Vit Nam li ban hnh lut cnh tranh iu chnh ng thi c vn chng c quyn v cnh tranh khng lnh mnh. S khc bit ny ch mang ngha v k thut lp php, cn v ni dung, d cc quy nh ca php lut cnh tranh nm ri rc nhiu vn bn quy phm php lut khc nhau nhng chng u bao gm 2 b phn cu thnh, l kim sot hnh vi gy hn ch cnh tranh v iu chnh cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Mc ch ca lut cnh tranh u l hng n to lp mi trng cnh tranh bnh ng v bo v ngi tiu dng, qua thc y vic s dng ngun lc kinh t x hi c hiu qu nht. Lut Cnh tranh Vit Nam c m hnh ha theo s nh sau:Cc hnh vi c php lut cnh tranh iu chnh

Cc hnh vi gy hn ch cnh tranh

Cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh

Tho thun v hn ch cnh tranh

Lm dng v tr thng lnh, v tr c quyn

Tp trung kinh t

4.3.1.2. Cu thnh vi phm php lut cnh tranh

Cng ging nh mi vi phm php lut khc, vi phm php lut cnh tranh gm 4 yu t cu thnh l ch th, khch th, mt ch quan v mt khch quan. Ch th ca vi phm php lut cnh tranh Ch th ca vi phm php lut cnh tranh l cc t chc, c nhn kinh doanh. Lut Cnh tranh 2004 gi chung nhng ch th ny l doanh nghip. Xt v ni dung, vic gi nh vy l cha chnh xc. Tuy nhin, c l nh lm lut s dng cch gi ny tin cho vic trch dn v sau, cn v bn cht khi nim doanh nghip c dng trong Lut Cnh tranh trng vi khi nim ch th kinh doanh ca Lut Thng mi.92


Nh vy, mi ch th kinh doanh u c th tr thnh ch th ca vi phm php lut cnh tranh. L ng nhin, ch th kinh doanh theo quy nh ca Lut Doanh nghip phi l nhng c nhn, t chc tha mn cc iu kin v tui v kh nng nhn thc c c nng lc hnh vi dn s y . Khch th ca vi phm php lut cnh tranh Khch th ca vi phm php lut l cc quan h x hi c php lut bo v nhng b hnh vi tri php lut xm hi. Php lut cnh tranh hng n bo v trt t kinh t bnh ng v hiu qu kinh t ca ton x hi. Mi trng bnh ng gia cc ch th kinh doanh, khng k l doanh nghip ln hay nh, c kinh nghim hay mi gia nhp th trng l i hi quan trng thc y hiu qu phn b ngun lc, hiu qu sn xut kinh doanh v hiu qu x hi. Ngun lc t nhin v x hi lun c hn trong khi nhu cu ca con ngi l v tn, bi vy cnh tranh bnh ng v lnh mnh s gip cho vic phn b cc ngun lc t hiu qu ti u. Xt trn phng din x hi, cnh tranh gp phn bo v li ch ca ngi tiu dng thng qua vic thc y doanh nghip phi khng ngng u t nghin cu pht trin v h gi thnh sn phm. Nh vy, php lut cnh tranh hng n bo v nhng quan h cnh tranh bnh ng cng nh bo v li ch ngi tiu dng. Hnh vi cnh tranh xm hi nhng quan h ny s b coi l vi phm php lut cnh tranh. Mt ch quan ca vi phm php lut cnh tranh Trong mt ch quan ca vi phm php lut, li l yu t quan trng u tin cn phi c xc nh. Khoa hc php l phn bit hai loi li l li c v li v . o Li c trong vi phm php lut cnh tranh l trng hp ch th vi phm nhn thc r hnh vi ca mnh c th gy ra tc hi phn cnh tranh cho nn kinh t nhng vn mong mun thc hin hoc tuy khng mong mun nhng mc cho hu qu phn cnh tranh xy ra. o Li v trong vi phm php lut cnh tranh l trng hp ch th vi phm nhn thc c hnh vi ca mnh c th gy tc hi phn cnh tranh cho nn kinh t nhng tin l hu qu khng xy ra hoc c th ngn chn c hoc ch th khng nhn thc c tc hi phn cnh tranh ca hnh vi mc d c th thy hoc buc phi thy trc. Li trong vi phm php lut cnh tranh l yu t bt buc phi c chng minh khi khng nh ch th c vi phm php lut hay khng. Quan h php lut cnh tranh c th pht sinh gia cc ch th kinh doanh vi nhau hoc gia ch th kinh doanh vi c quan qun l nh nc v cnh tranh. Trong qu trnh gii quyt v vic cnh tranh, d bn khiu ni v vic cnh tranh (nguyn n) l ch th kinh doanh hay c quan nh nc c thm quyn th c quan qun l cnh tranh vn l ch th c trch nhim tin hnh iu tra, thu thp chng c v chng minh tnh c li ca hnh vi.93


Hnh vi tri php lut cnh tranh khng mc nhin b coi l c li m cn phi c chng minh trn thc t. Nu khng chng minh c yu t li th hnh vi khng b coi l vi phm php lut cnh tranh. Mt khch quan ca vi phm php lut cnh tranh Yu t quan trng nht cn phi c xc nh trong mt khch quan ca bt k vi phm php lut no l hnh vi tri php lut. Ngoi ra, mt khch quan ca vi phm php lut cn bao gm yu t hu qu thc t v mi quan h nhn qu gia hnh vi v hu qu thc t.o

Hnh vi tri php lut l yu t bt buc phi xc nh trong mi vi phm php lut, hnh vi tri php lut cnh tranh trong thc t rt a dng v thay i theo thi gian. Tuy nhin, cc hnh vi cnh tranh bt hp php c th c phn thnh hai nhm nh sau: Hnh vi gy hn ch cnh tranh: L nhng hnh vi c thc hin bi cc ch th kinh doanh nhm lm gim p lc cnh tranh trn th trng. Thng thng, hnh vi gy hn ch cnh tranh tn ti di dng tha thun hn ch cnh tranh, lm dng sc mnh th trng nh vo vic doanh nghip c v tr c quyn hoc v tr thng lnh trn th trng y v hnh vi tp trung kinh t gia cc doanh nghip nhm c c sc mnh th trng loi b cnh tranh. Hnh vi cnh tranh khng lnh mnh: L nhng hnh vi c thc hin bi cc ch th kinh doanh tri vi cc chun mc thng thng v o c kinh doanh, gy thit hi hoc c th gy thit hi n li ch x hi, li ch ca cc i th cnh tranh v li ch ca ngi tiu dng.

o

Trong khi yu t hu qu v mi quan h nhn qu gia hnh vi v hu qu khng nht thit phi xc nh trong mi vi phm php lut. Nu theo quy nh ca php lut, trong cu thnh ch cn m t hnh vi th trng hp gi l cu thnh hnh thc. Trong trng hp cu thnh i hi phi xc nh c c hnh vi, thit hi thc t v mi quan h nhn qu gia chng th gi l cu thnh vt cht. Nh vy, cu thnh vi phm php lut cnh tranh c th tn ti di dng cu thnh hnh thc hoc cu thnh vt cht. Trong php lut cnh tranh, vic p dng cu thnh hnh thc i vi mt vi phm php lut cn c gi l p dng quy tc cm on t thn. Theo quy tc ny, php lut s quy nh nhng hnh vi b cm tuyt i, khng c ngoi l. Ch th kinh doanh ch cn thc hin hnh vi l b coi vi phm php lut cnh tranh m khng cn xc nh thit hi do hnh vi gy ra l g. Quy tc ny c p dng i vi mt s hnh vi nh thng ng thng thu hoc ngn cn doanh nghip khc gia nhp th trng. Bn cnh quy tc cm on t thn, php lut cnh tranh cn s dng quy tc l do xc nh c hay khng c hnh vi vi phm php lut cnh tranh.

94


Quy tc ny c p dng i vi mt s hnh vi lm dng sc mnh th trng, tp trung kinh t. Quy tc l do i hi phi xem xt v l do no m hnh vi tri php lut cnh tranh c thc hin. Nu cc hnh vi c thc hin thc y s tin b ca khoa hc cng ngh v li ch m hnh vi mang li ln hn nhng thit hi do tnh hn ch cnh tranh ca n gy ra th khng b coi l vi phm php lut cnh tranh. Nh vy, mt chng mc nht nh, quy tc l do i hi phi xc nh thit hi do hnh vi phn cnh tranh mang li, tc l i hi phi xc nh c cu thnh vt cht. Tuy nhin, nhng thit hi khng nht thit l phi xy ra m c th s xy ra trong tng lai. Chnh v vy, cu thnh vt cht trong trng hp ny ch mang tnh gi nh. Nh vy, vi quy tc l do, mt hnh vi tri php lut cnh tranh khng mc nhin b coi l vi phm php lut m i hi phi xc nh c ti sao hnh vi c thc hin. Nu hnh vi mang li li ch cho x hi v cho nn kinh t ln hn nhng thit hi xy ra hoc c th xy ra th l do thc hin hnh vi c coi l tnh tit loi tr tnh phn cnh tranh ca hnh vi . Quy tc l do xut pht t c s kinh t ca lut cnh tranh l cnh tranh phi hng n hiu qu kinh t x hi cao nht. V vy, yu t hiu qu lun phi c xem xt khi gii quyt cc v vic cnh tranh.4.3.2. Cc hnh vi vi phm php lut cnh tranh

4.3.2.1. Tha thun hn ch cnh tranh

Tha thun hn ch cnh tranh l trng hp cc ch th kinh doanh cng nhau tha thun nhng cch thc lm gim bt hoc trit tiu cnh tranh gia h trong hot ng kinh doanh. Nh vy, trong trng hp ny, thay v phi n lc cnh tranh ginh c phn thng trong cuc ua, cc doanh nghip i n tha hip vi nhau gim n mc ti a sc p cnh tranh. H qu ca hot ng ny l cc doanh nghip l ra cnh tranh vi nhau li tr thnh cc ch th thng ng vi nhau. Tha thun hn ch cnh tranh c th tn ti di hai dng l tha thun ngang v tha thun dc. Tha thun ngang l tha thun hn ch cnh tranh c thc hin gia cc doanh nghip cng sn xut, kinh doanh cc loi sn phm hng ha, dch v trn th trng lin quan. Thng thng, tha thun ngang tn ti di cc dng sau y: Tha thun n nh gi. Cc doanh nghip cng nhau n nh gi mua hoc gi bn hng ha, dch v nhm trit tiu cnh tranh v gi. Tha thun kim sot sn lng. Cc doanh nghip cng nhau tha thun v s lng,95


khi lng hng ha, dch v s c cung cp trn th trng nhm hn ch v mt cung, qua tc ng y gi sn phm ln cao. Tha thun phn chia th trng. Ton b th trng c chia nh thnh nhiu phn v mi doanh nghip s c quyn kinh doanh trn phn th trng ca mnh. Tha thun thng ng trong u thu. Cc doanh nghip cng nhau thng ng mt hoc mt s ch th nht nh thng thu. Trong nhiu trng hp, thc hin c nhng tha thun ni trn, cc doanh nghip cng nhau lp ra mt t chc ch o v gim st thc hin cc tha thun . Nhng t chc ny c gi l cc-ten (cartel) hoc t-rt (trust). Tuy nhin, khng nht thit mi tha thun ngang u phi thnh lp cc-ten m ch cn c hp ng tha thun di dng vn bn hoc tha thun ngm gia cc bn l . Nhng tha thun khng thnh lp cc-ten tn ti trong mt s trng hp nh cc doanh nghip lin kt cng sn xut mt sn phm hoc cng pht trin th trng Tha thun hn ch cnh tranh cn tn ti di dng tha thun dc. y l trng hp cc doanh nghip trong cng mt chui sn xut v cung ng hng ha, dch v tha thun vi nhau thc hin hn ch cnh tranh trn th trng lin quan. Chng hn nh, cc hng bia tha thun vi ca hng bia khng c qung co sn phm ca hng khc. Trong thc t, tha thun ngang thng c mc gy hn ch cnh tranh ln hn nhiu so vi tha thun dc. Chnh v vy, php lut cnh tranh ca cc nc u ch nhiu hn n vic iu chnh cc tha thun ngang. Lut Cnh tranh ca Vit Nam quy nh 8 loi tha thun hn ch cnh tranh u thuc trng hp tha thun ngang, bao gm cc tha thun v: n nh gi Phn chia th trng Hn ch, kim sot s lng, khi lng Hn ch u t n nh cc iu kin thng mi khng lin quan Km hm doanh nghip khc gia nhp th trng; Loi b doanh nghip khng phi l cc bn ca tha thun Thng ng thng thu. Trong tm loi hnh vi tha thun hn ch cnh tranh trn, cc hnh vi tha thun km hm doanh nghip khc gia nhp th trng, loi b doanh nghip khc v thng ng thng thu c cu thnh hnh thc. Ni cch khc, quy tc cm on t thn c s dng xc nh cc hnh vi ny c vi phm php lut cnh tranh hay khng. Theo quy nh ca96


php lut, bn thn nhng hnh vi ny khi c thc hin s mang li nhng thit hi phn cnh tranh m khng th gii thch bng bt c l do no khc. Chnh v vy, nhng hnh vi ny b cm tuyt i. Ch th kinh doanh ch cn thc hin cc hnh vi ni trn l c xem nh l d yu t cu thnh vi phm php lut cnh tranh v phi chu trch nhim php l. i vi cc tha thun n nh gi, phn chia th trng, hn ch v kim sot s lng v khi lng, hn ch u t v n nh cc iu kin thng mi khng lin quan s s dng quy tc l do v th phn kt hp ca cc doanh nghip tham gia vo tha thun xc nh tnh hp php ca chng. Bn thn nhng hnh vi ny tim n nguy c gy hn ch cnh tranh nhng chng ch b coi l vi phm php lut nu th phn kt hp ca cc doanh nghip ln chi phi th trng v vic thc hin nhng hnh vi khng nhm mang li hiu qu kinh t x hi v hng n thu li cho cc doanh nghip tham gia tha thun. Th phn sn phm ca mt doanh nghip c xc nh bng t l phn trm gia doanh thu bn ra ca doanh nghip vi tng doanh thu ca tt c cc doanh nghip kinh doanh cng loi hng ha, dch v trn th trng lin quan hoc t l phn trm gia doanh s mua vo ca doanh nghip vi tng doanh s mua vo ca tt c cc doanh nghip kinh doanh cng loi hng ha, dch v trn th trng lin quan theo thng, qu hoc nm. Th phn kt hp ca cc doanh nghip l tng th phn trn th trng lin quan ca cc doanh nghip tham gia vo tha thun hn ch cnh tranh hoc tp trung kinh t. Theo quy nh ca Lut Cnh tranh, nu th phn kt hp ca cc doanh nghip tham gia tha thun nh hn 30% th tha thun vn c php thc hin. Nu th phn kt hp vt ngng 30% th quy tc l do tip tc c s dng xc nh tnh hp php ca hnh vi. Nu li ch m hnh vi tha thun mang li ln hn nhng thit hi do tc ng phn cnh tranh ca n gy ra th hnh vi c php thc hin do c hng cc yu t min tr.IU 10 LUT CNH TRANH iu 10 Lut Cnh tranh a ra iu kin chp nhn tha thun hn ch cnh tranh l cc doanh nghip thc hin tha thun nhm h gi thnh, khin cho ngi tiu dng c hng li thng qua cc bin php sau:

Hp l ha c cu t chc, m hnh kinh doanh, nng cao hiu qu kinh doanh; Thc y tin b k thut, cng ngh, nng cao cht lng hng ha, dch v; Thc y vic p dng thng nht cc tiu chun cht lng, nh mc k thut cachng loi sn phm;

Thng nht cc iu kin kinh doanh, giao hng, thanh ton nhng khng lin quan ngi v yu t ca gi;

Tng cng sc cnh tranh ca doanh nghip va v nh;Tng cng sc cnh tranh ca doanh nghip Vit Nam trn th trng quc t.97


Php lut mt s nc trn th gii cn xc nh mt l do khc trong vic loi tr tnh phn cnh tranh ca hnh vi tha thun l mt tha thun c thc hin nhm mc ch phc v cho tha thun chnh. Bn thn tha thun chnh c thc hin mang li hiu qu kinh t ln hn nhng hn ch cnh tranh th c tha thun chnh v tha thun b tr u khng b coi l bt hp php. L do ny c gi l quy tc hn ch cnh tranh b tr. Tuy nhin, hin nay Lut Cnh tranh ca Vit Nam cha quy nh l do ny l trng hp min tr tnh phn cnh tranh ca hnh vi tha thun hn ch cnh tranh. M hnh di y miu t qu trnh xc nh cc hnh vi tha thun vi phm php lut cnh tranh:Tha thun v: 1. n nh gi c 2. Phn chia th trng 3. Hn ch, kim sot s lng, khi lng 4. Hn ch u t Xc nh th phn ca th trng lin quan 30%

5.n nh cc iu kin thng mi khnglin quan 6. Km hm doanh nghip khc gia nhp th trng 7. Loi b doanh nghip khc 8. Thng ng thng thu Tho thun c chp nhn Khng Xc nh xem tho thun c c min tr khng C

Cm on t thn

Tho thun b cm

Tho thun c min tr trong mt thi gian nht nh

CNH TRANH THEO LUT Lut Cnh tranh c hiu lc t ngy 1-7-2005. n nay, hu nh cha c v vic no ng k c a ra nh sng cng lun. Suy cho cng, Lut Cnh tranh ra i l bo v ngi tiu dng, m bo cnh tranh lnh mnh, bnh ng. Vy m lut gn nh vng mt trc hng lot s kin ang gy bc bi d lun nh gi xng du, gi in, gi st thp, gi vn (li sut ngn hng). C th ni, c lut nhng cha cnh tranh. Lm sao c th gii thch hin tng th trng c ti 11 u mi kinh doanh xng du vi b my nhp khu, chi ph, quy m khc nhau nhng u ng tm gim gi ging ht nhau? S trng hp ngu nhin hay l tha thun ngm gia cc i gia? Nu ng th th hnh vi ny r rng l vi phm quy nh ca Lut Cnh tranh v tha thun hn ch cnh tranh b cm. Theo , nu chng minh c vic tha thun v cc bn tham gia tha thun n nh gi c hng ha chim th phn kt hp trn 30% l yu t x l vi phm. Trong khi nhng cu hi v gi xng du gim tng git cha c ai ng ra tr li, th li ra v vic dnh dng n gi thp. Trong mt cuc hp mi y ca Hip hi Thp Vit Nam, cc thnh vin thng nht gi gi thp mc 13,5-14 triu ng/tn vi ci l khng cho th trng tt dc nhm gii cu cc nh sn xut trong nc ang hot ng cm chng v ngun cung d tha, khng tiu th ni. Tha thun ny c th gip mt s doanh nghip, thm ch c ngnh thp vt qua cn hon nn, nhng bn cht hnh vi l trit tiu tnh cnh tranh ca th trng.98


Do vy quyn c mua hng ha gi r, cht lng cao ca i b phn ngi tiu dng b xm hi. Hin tng lin kt, tha thun cn tr cnh tranh nc ta ang mc bo ng v tr nn ph bin mc d c che y tinh vi di hnh thc ny hay chiu thc khc. Cch y cha lu, vic Hip hi ngn sch tha thun n nh li sut trn tin gi tit kim l mt trong nhng bng chng nng hi. Soi vo Lut Cnh tranh, ngi tiu dng khng th b qua hnh vi p t gi bn xng du, in, phn bn, st thp bt hp l ca mt s doanh nghip Nh nc c quyn hoc gi v tr thng tr th trng. Cc Qun l cnh tranh, c coi l tm l chn bo v ngi tiu dng, c v nh bt ng. Theo mt quan chc ca Cc l do nhn lc qu yu v qu thiu. C Cc c 50 cn b th Ban iu tra v vic ch c 4 ngi. Song, ci kh ln nht chnh l mt s chnh sch, php lut thiu s tng thch, khin cho lut cha th pht huy tnh cnh tranh nh tn gi ca n. (Ngun: Bo An ninh th in t http://www.antd.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=37263&ChannelID=3) 4.3.2.2. Lm dng v tr thng lnh, v tr c quyn (lm dng sc mnh th trng)

Lm dng v tr thng lnh, v tr c quyn l trng hp doanh nghip c sc mnh chi phi th trng s dng sc mnh ca mnh gy hn ch cnh tranh. Trong cu thnh vi phm php lut cnh tranh lin quan n hnh vi lm dng sc mnh th trng, yu t ch th l iu cn ch . Nhng hnh vi ny ch b coi l vi phm php lut nu c thc hin bi nhng ch th c v tr thng lnh hoc v tr c quyn. Theo quy nh ca Lut Cnh tranh, doanh nghip c v tr thng lnh th trng l doanh nghip c th phn t 30% tr ln trn th trng lin quan hoc c kh nng gy hn ch cnh tranh mt cch ng k. Hai doanh nghip kt hp c coi l c v tr thng lnh nu c tng th phn t 50% tr ln trn th trng lin quan. i vi nhm 3 v 4 doanh nghip th tiu ch tng th phn c xc nh c v tr thng lnh ln lt l 65% v 75%. Doanh nghip c v tr c quyn l doanh nghip duy nht kinh doanh mt hoc mt s loi hng ha, dch v trn th trng m khng c i th cnh tranh no. Cc hnh vi cu thnh vi phm php lut di hnh thc lm dng sc mnh th trng bao gm: Bn hng ha, cung ng dch v di gi thnh ton b nhm loi b i th cnh tranh. p t gi mua, gi bn hng ha, dch v bt hp l hoc n nh gi bn li ti thiu gy thit hi cho khch hng. Hn ch sn xut, phn phi hng ha, dch v, gii hn th trng, cn tr s pht trin k thut, cng ngh gy thit hi cho khch hng. p t iu kin thng mi khc nhau trong giao dch nh nhau nhm to bt bnh ng trong cnh tranh.99


p t iu kin cho doanh nghip khc k kt hp ng mua, bn hng ha, dch v hoc buc doanh nghip khc chp nhn cc ngha v khng lin quan trc tip n i tng ca hp ng. Ngn cn vic tham gia th trng ca nhng i th cnh tranh mi. p t cc iu kin bt li cho khch hng. n phng thay i hoc hy b hp ng giao kt m khng c l do chnh ng. iu cn lu l ch th thc hin hai loi hnh vi p t cc iu kin bt li cho khch hng v n phng thay i hoc hy b hp ng giao kt m khng c l do chnh ng phi l doanh nghip c v tr c quyn. Nu doanh nghip c v tr thng lnh th trng thc hin cc hnh vi ny th khng b coi l vi phm php lut. Cu thnh vi phm php lut trong trng hp lm dng sc mnh th trng tn ti di dng cu thnh hnh thc, ngha l bn thn hnh vi khi c thc hin cha ng yu t phn cnh tranh, do vy khng cn phi xc nh hu qu do hnh vi gy ra trn thc t trong cu thnh vi phm. Nh vy, quy tc cm on t thn c p dng xc nh hnh vi vi phm php lut trong trng hp lm dng sc mnh th trng. M hnh di y miu t qu trnh xc nh cc hnh vi lm dng sc mnh th trng:1. Bn di gi2. n nh gi mua, bn bt hp l hoc n nh gi bn li ti thiu 3. Hn ch sn xut, phn phi, cn tr s pht trin k thut, cng ngh 4. p t iu kin thng mi khc nhau trong giao dch nh nhau 5. p t iu kin thng mi khng lin quan khi k kt hp ng 6. Ngn cn vic gia nhp th trng ca i th cnh tranh mi 7. p t iu kin thng mi bt li 8. n phng thay i hoc hu b hp ng m khng c l do chnh ng Doanh nghip c v tr thng lnh hay c quyn khng?

C Khng C Doanh nghip c v tr c quyn khng? Hnh vi lm dng b cm Khng

Hnh vi c chp nhn

100


V d Cng ty Microsoft l doanh nghip c v tr thng lnh trn th trng phn mm my tnh. Lm dng v tr ny, Microsoft yu cu khch hng mua my tnh ca mnh phi mua km c h iu hnh Microsoft Windows v phn mm truy cp Internet Explorer. Trong thc t, ngi tiu dng c th s dng phn mm tt hn nh Netscape truy cp Internet. Tuy nhin, vi quy nh bn km nh trn nn khch hng buc phi mua phn mm ca Microsoft th mi c th mua c my tnh c nhn ca hng ny. B t php Hoa K cho rng cng ty Microsoft c hnh vi vi phm lut chng c quyn khi thc hin hnh vi bn km ni trn. 4.3.2.3. Tp trung kinh t

Tp trung kinh t l trng hp cc doanh nghip cng nhau tha thun tch t vn v ti sn hnh thnh nn doanh nghip c quy m ln hn. Tp trung kinh t c th tn ti di cc dng nh sau: Sp nhp doanh nghip l bin php c p dng vi tt c cc loi hnh cng ty, theo mt hoc mt s cng ty cng loi sp nhp vo mt cng ty khc bng cch chuyn ton b ti sn, quyn, ngha v v li ch hp php sang cng ty nhn sp nhp ng thi chm dt s tn ti ca cng ty b sp nhp. Hp nht doanh nghip l bin php c p dng i vi tt c cc loi hnh cng ty, theo hai hoc mt s cng ty cng loi hp nht thnh mt cng ty mi bng cch chuyn ton b ti sn, quyn, ngha v v li ch hp php sang cng ty hp nht ng thi chm dt s tn ti ca cc cng ty b hp nht. Mua li doanh nghip l vic mt doanh nghip mua ton b hoc mt phn ti sn ca doanh nghip khc kim sot, chi phi ton b hoc mt phn ngnh ngh ca doanh nghip b mua li. Lin doanh gia cc doanh nghip l vic hai hoc nhiu doanh nghip cng nhau gp mt phn ti sn, quyn, ngha v v li ch hp php ca mnh hnh thnh mt doanh nghip mi. Vic xc nh hnh vi tp trung kinh t c phi l vi phm php lut hay khng phi xc nh hu qu m hnh vi ny mang li. Ni cch khc, vi phm php lut cnh tranh lin quan n tp trung kinh t c cu thnh vt cht. Tuy nhin, cu thnh vt cht y mang tnh gi nh bi v hu qu ca hnh vi ny c th cha xy ra trn thc t m ch l s tnh ton mang tnh gi nh trong trng hp c tp trung kinh t xy ra. Hu qu gi nh ca hnh vi ny chnh l kh nng gy tn hi cnh tranh ca doanh nghip sau khi t c quy m ln hn nh tp trung kinh t. Chnh v vy, xc nh xem sau khi tp trung kinh t doanh nghip c kh nng gy hn ch cnh tranh hay khng th iu trc tin phi xc nh quy m doanh nghip sau tp trung kinh t: Nu sau khi thc hin tp trung kinh t m doanh nghip vn quy m va v nh th hnh vi tp trung c php thc hin bi vi quy m ny, doanh nghip kh c101


kh nng gy hn ch cnh tranh trn th trng. Do vy, php lut trao cho cc ch th kinh doanh quyn c t do hp tc kinh doanh trong trng hp ny. Ngc li, nu doanh nghip sau tp trung kinh t t c quy m ln th kh nng gy ra tc ng phn cnh tranh l ln hn doanh nghip quy m va v nh. Khi , tiu ch th phn s c s dng nh gi kh nng doanh nghip c th gy ra hu qu i vi cnh tranh, c th nh sau: Nu th phn kt hp ca cc doanh nghip tham gia tp trung nh hn 50% th hnh vi tp trung kinh t c php lut cho php v vi th phn kt hp nh vy, doanh nghip sau tp trung kinh t cha b coi l c v tr thng lnh th trng nn cha c kh nng gy hn ch cnh tranh. Tuy nhin, nu doanh nghip sau tp trung kinh t c th phn t 30% n 50% th vic tp trung kinh t phi c thng bo cho c quan qun l cnh tranh bit trc khi thc hin. Nu th phn kt hp ca cc doanh nghip tham gia tp trung kinh t ln hn 50% th hnh vi tp trung kinh t c th b cm v trong trng hp ny doanh nghip sau tp trung kinh t tr nn c v tr thng lnh th trng. n y, quy tc l do s c p dng xc nh hnh vi tp trung kinh t c b cm hay khng. Theo quy tc ny, tp trung kinh t s c php thc hin nu doanh nghip a ra c mt trong cc l do sau:o

Mt hoc nhiu bn tham gia tp trung kinh t ang trong nguy c b gii th hoc lm vo tnh trng ph sn. Vic tp trung kinh t c tc dng m rng xut khu hoc gp phn pht trin kinh t - x hi, tin b k thut, cng ngh.

o

Nu vic tp trung kinh t khng da trn hai l do ny th hnh vi s b cm. Nhng phn tch trn cho thy rng php lut khng cm mt doanh nghip n lc kinh doanh t c v tr c quyn hoc thng lnh th trng m ch cm vic doanh nghip t c cc v tr nh vo tp trung kinh t. Trong trng hp v tr thng lnh th trng c c nh kt qu kinh doanh th php lut ch ngn cm vic doanh nghip lm dng v tr thc hin cc hnh vi phn cnh tranh.MUA BN, SP NHP DOANH NGHIP TNG GP I Cng b kho st chi tit v hot ng sp nhp v hp nht doanh nghip ti VN ca Hng kim ton hng u th gii Pricewaterhouse Coopers (PWC) cho bit s v mua bn gia cc cng ty VN trong nm 2008 tng gp i so vi nm 2007. L do ca cc hp ng mua bn ny, theo PWC l do cc doanh nghip mun m rng quy m hoc i ph vi tnh hnh kh khn v suy gim kinh t. Theo PWC, tng s v mua bn, sp nhp nm 2008 ca VN tng ln 146 v vi tng gi tr trn 1 t USD, gp ba gi tr cc giao dch dng ny trong nm 2006. Trong , ng lu l nhng v sp nhp ln: Hng Societ Gnerale ca Php mua 15% c phn Ngn hng ng Nam (Seabank), Ngn hng HSBC tng s c phn nm gi ti Ngn hng Techcombank t 14,4% ln 20%, Ngn hng i Dng (Ocean Bank) bn 20% c phn cho Tp on Du kh VN, Viettel mua 15% c phn ca Ngn hng Qun i... (Ngun: Bo Tui tr in t http://www3.tuoitre.com.vn/Vieclam/Index.aspx?ArticleID=298516&ChannelID=11)

102


M hnh di y miu t qu trnh xc nh cc hnh vi tp trung kinh t vi phm php lut cnh tranh:- Sp nhp - Hp nht -Mua li doanh nghip - Lin doanh - Cc hnh thc khc

Doanh nghip sau khi tp trung c l doanh nghip va v nh hay khng?

Khng Xc nh th phn trong th trng lin quan

50%

Hnh vi tp trung c php thc hin

Hnh vi tp trung c php thc hin

Hnh vi tp trung c php nhng phi thng bo ti c quan qun l cnh tranh

Hnh vi tp trung c th b cm

Tp trung kinh t c tin hnh sau khi c quyt nh min tr

C

C c min tr hay khng Khng

Tp trung kinh t b cm

4.3.2.4. Cnh tranh khng lnh mnh

Theo quy nh ca Lut Cnh tranh, cnh tranh khng lnh mnh l hnh vi cnh tranh ca doanh nghip trong qu trnh kinh doanh tri vi cc chun mc thng thng v o c kinh doanh, gy thit hi hoc c th gy thit hi n li ch ca nh nc, quyn v li ch hp php ca doanh nghip khc hoc ngi tiu dng. Nh vy, bt c c nhn, t chc kinh doanh no cng c th tr thnh ch th ca vi phm php lut cnh tranh di hnh thc cnh tranh khng lnh mnh. Hnh vi cnh tranh ch b coi l khng lnh mnh nu hnh vi tha mn cc du hiu sau: Tri vi chun mc thng thng v o c kinh doanh Gy thit hi hoc c th gy thit hi n li ch ca nh nc, quyn v li ch hp php ca doanh nghip khc hoc ngi tiu dng. Nh vy, trong cu thnh vi phm php lut cnh tranh do hnh vi cnh tranh khng lnh mnh gy ra khng i hi phi xc nh thit hi thc t do hnh vi mang li.103


Ni cch khc, y l dng cu thnh hnh thc. Hnh vi cnh tranh khng lnh mnh c th gy ra hu qu hoc s gy ra hu qu trong tng lai u b coi l vi phm php lut. Thng thng, cnh tranh khng lnh mnh tn ti di cc dng sau y: Ch dn gy nhm ln l nhng ch dn cha ng thng tin gy nhm ln v tn thng mi, khu hiu kinh doanh, biu tng kinh doanh, bao b, ch dn a l v cc yu t khc nhm lm sai lch nhn thc ca khch hng v hng ha, dch v nhm mc ch cnh tranh.CU CHUYN PHP LUT Cng ty TNHH Young Titan bn hai loi sn phm ru Whisky Royal Reserve Old 21 Rare Premium sn xut ti Hoa K v ru Whisky pha ch Crowley sn xut ti Php vi nhn hiu trn bao b l Scotch Whisky bng ting Trung Quc v ting Anh. Theo lut v ru Whisky Scotch nm 1988 v lut v ru Scotch nm 1990 c quc t s dng rng ri, ru Whisky Scotch l sn phm Whisky c ngun gc t Sctlen. Nh vy, vic a thng tin v hai loi ru nhp khu t Php v Hoa K ca cng ty TNHH Young Titan lm cho ngi tiu dng nhm tng a im xut x ca hai loi sn phm ru ny l Sctlen. y ban thng mi lnh mnh ca i Loan x pht hnh vi cnh tranh khng lnh mnh nu trn ca cng ty TNHH Young Titan. (Ngun: TS L Hong Oanh, Bnh lun khoa hc Lut Cnh tranh, Nxb Chnh tr quc gia, H Ni, 2005 trch li t Ban son tho Lut Cnh tranh Vit Nam, V vic v ti liu v Lut Thng mi lnh mnh i Loan, H Ni, 2002, trang 153-156)

Xm phm b mt kinh doanh l hnh vi ca doanh nghip s dng cc th on khc nhau nhm t c mt cch bt hp php b mt kinh doanh ca doanh nghip khc. Hnh vi xm phm b mt kinh doanh c th c thc hin di cc hnh thc nh:o

S dng phng thc chng li cc bin php bo mt ca ngi s hu hp php b mt kinh doanh nhm tip cn, thu thp thng tin v b mt . Vi phm hp ng bo mt hoc la gt, li dng lng tin ca ngi c ngha v bo mt tip cn, thu thp hoc lm l thng tin v b mt kinh doanh. Tip cn, thu thp thng tin v b mt kinh doanh thng qua cc h s lin quan n kinh doanh, lin quan n ng k sn phm ca doanh nghip. S dng phng thc chng li cc bin php bo mt ca c quan nh nc v b mt kinh doanh tip cn, thu thp thng tin v b mt .

o

o

o

p buc trong kinh doanh l hnh vi ca doanh nghip cng p hoc e da khch hng hoc i tc kinh doanh ca doanh nghip khc buc h khng giao dch hoc ngng giao dch vi doanh nghip .

104


EVN VI PHM IU 42, LUT CNH TRANH Theo ti liu do Ban iu tra x l cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh, B Cng thng th Tng cng ty in lc Vit Nam (EVN) c hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Khi trin khai dch v vin thng (in thoi di ng), pht trin kinh doanh trong giai on u, Tng gim c EVN ra cng vn yu cu: tt c cc nhn vin cc cng ty thnh vin phi chuyn sang s dng dch v vin thng ca Tng cng ty; ng thi xem l c s xem xt bt, b nhim li, khen thng, k lut trong cng tc cn b; c nhn no s dng dch v ca n v khc s b xem xt nh gi thiu tinh thn trch nhim xy dng v pht trin Tng cng ty; cc nhn vin c trch nhim pht trin thu bao vi hn mc nht nh. EVN vi phm iu 42, Lut cnh tranh: Cm doanh nghip p buc khch hng, i tc kinh doanh ca doanh nghip khc bng hnh vi e do hoc cng p buc h khng giao dch hoc ngng giao dch vi doanh nghip . EVN sau cng phi hu b cng vn trn. (Ngun: Bo X lun in t http://www.xaluan.com/modules.php?name=News&file=print&sid=15593)

Gim pha doanh nghip khc l hnh vi ca doanh nghip trc tip hoc gin tip a ra nhng thng tin khng trung thc gy nh hng xu n uy tn, tnh trng ti chnh v hot ng kinh doanh ca doanh nghip khc. Trong thc t kinh doanh, gim pha doanh nghip khc thng tn ti di dng tung tin n nhm gy thit hi cho i th cnh tranh.TIN N TRONG KINH T : THIT HI NHIU T Hai g khng l Pepsi v Coca Cola l nn nhn thng xuyn ca nhng tin n tht thit nh c chn gin hay xc mui trong chai hay lon. Nm 2002, Coca Cola b vu oan trn Internet l bo mt cng thc pha ch ch v cha cht c, gy lot d dy. T hn, mt k no cho rng logo Coca Cola c ngc l dng ch Rp mang ngha o Mohamed v Mecca. V vy m mt do doanh s Coca Cola tt hn khu vc Trung ng. Nu lnh vc thc phm mt mi th lnh vc dc - m phm cng mt n mt ng khng t, chng hn Colgate - Palmolive tng b n l du gi u gy rng tc, cn kem nh rng gy l nu. Khi Pfizer tung ra Viagra th ch sau na nm cng ty ny lnh nhiu loi tin tri i t hi, v d Viagra khng nhng gy suy tim m cn gy c bnh alzheimer. Sau , khi Pfizer ci chnh lin tc trn mt bo th mt tin n khc li c tung ra ti San Francisco vo gia nm 2002: Pfizer v Bayer s tung ra mt loi viacrme cha chng v sinh cho ph n, ch cn bi kem ny ngy hai ln, ph n him mun s c con. Chng cn ni cng bit c Pfizer v Bayer b oanh tc bi mt ni e-mail, b in thoi quy ri 24/24. Nhng cng ty lin quan my tnh u b tin n kiu ny hnh h, m cng tn tui th cng kh. Ti Singapore, thng by nm ngoi, mt hacker b mt oanh tc Internet bng nhng thng co ht sc git gn, i th "Tng gim c Dell va t st bng sng lc ti nh ring v khng cu ni cng ty, cn ban qun tr th b ca chy ly ngi". Ch ba ngy sau, tng hnh dinh ca Dell b gii bom bi v s e-mail v in thoi. C nhng cng ty khng sn xut trc tip sn phm, nhng n nn lm ra th cng105


chu chung s phn. eBay l cng ty bn u gi ni ting trn Internet, chu hng trm li n i phi l v ngu xun nht, t tin v thng v pht n tin y c , c th gy tt doanh s nh chi. Nm 2002, eBay b vu oan l bn u gi xng Hitler v xng s ca ngi Do Thi t thi Th chin th hai. Khi eBay ci chnh th mun v nhiu khch hng trung thnh kt ti cng ty l tn pht xt, mun khi phc ch ngha phn bit chng tc. (Ngun: Bo Tui tr in t http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=8357&ChannelID=20)

Gy ri hot ng kinh doanh ca doanh nghip khc l hnh vi ca doanh nghip trc tip hoc gin tip cn tr, lm gin on hot ng kinh doanh ca doanh nghip khc.X PHT HNH CHNH V TAXI THU HNG PH SNG TAXI V20 Vn phng Chnh ph va c vn bn truyn t kin ca Th tng x l vic Cng ty TNHH Hon Thng (n v qun l taxi Thu Hng) ph sng thng tin ca i th cnh tranh Tn Hong Minh. Theo UBND thnh ph H Ni c php x pht hnh chnh mc cao nht vi Hon Thng. Vn bn yu cu, Hon Thng nu ti phm s b tc quyn s dng giy php, chng ch hnh ngh. S vic xy ra t hi thng 2 nm 2002, ti H Ni, khi h thng lin lc ca Taxi V20 ca Tn Hong Minh lin tc b chn ph, gy nhiu. Cc c quan chc nng pht hin th phm l taxi Thu Hng, Ty Sn, qun ng a. (Ngun: vnexpress http://www.vnexpress.net/GL/Phap-luat/2002/12/3B9C3E2D/)

Qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh l hot ng qung co ca doanh nghip hng n loi b i th cnh tranh mt cch bt hp php hoc gy nhm ln cho khch hng nhm tiu th sn phm ca doanh nghip mnh. Qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh thng tn ti di cc hnh thc nh:o

So snh trc tip hng ha, dch v ca mnh vi hng ha, dch v cng loi ca doanh nghip khc; Bt chc mt sn phm qung co khc gy nhm ln cho khch hng; a thng tin gian di hoc gy nhm ln cho khch hng lin quan n gi c, s lng, cht lng, cng dng, kiu dng, chng loi, bao b, ngy sn xut, thi hn s dng, xut x hng ha, ngi sn xut, ni sn xut, ngi gia cng, ni gia cng, cch thc s dng, phng thc phc v, thi hn bo hnhNM KIM AN PHI RA HU TA Cng ty sn xut nm cao su t nhin ln nht ti thnh ph H Ch Minh Kim an c hnh vi qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh, khi so snh trc tip sn phm ca mnh vi sn phm khc. Kim an so snh trc tip sn phm nm cao su thin nhin vi nm l xo v nm nha tng hp, d dn n vic ngi tiu dng c tm l ty chay nm nha tng hp v nm l xo. Ban iu tra x l cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh B Cng thng cho bit, sau khi ng ti qung co vi cch thc so snh trc tip nh trn, cng ty Kim an b 3 cng ty sn xut nm l xo v nm mt khi kin ra to do qung co ca Kim an

o o

106


khng c cn c, gy thit hi n uy tn sn phm ca h. To n phn quyt yu cu Kim an phi xin li v ci chnh cng khai. (Ngun: Bo X lun in t http://www.xaluan.com/modules.php?name=News&file=print&sid=15593)

Khuyn mi nhm cnh tranh khng lnh mnh l hot ng khuyn mi ca doanh nghip hng n loi b i th cnh tranh mt cch bt hp php hoc gy nhm ln cho khch hng. Khuyn mi nhm cnh tranh khng lnh mnh thng tn ti di cc hnh thc nh: o Gian di v gii thng;o

Khng trung thc hoc gy nhm ln v hng ha, dch v la di khch hng; Phn bit i x vi cc khch hng nh nhau ti cc a bn t chc khuyn mi khc nhau trong cng mt chng trnh khuyn mi; Tng hng cho khc hng dng th nhng li yu cu khch hng i hng ha cng loi do doanh nghip khc sn xut m khch hng ang s dng dng hng ha ca mnh.VIETTEL T MOBIFONE Cuc cnh tranh gia hai i gia Mobifone v Viettel trong nm 2009 c l bt u t thi im Viettel tin hnh i h gi (1/6/2009). Khng ai ni thng ra nhng vic Viettel tin hnh i h gi cc dch v ng lot ln ny, chc chn tc ng ti k hoch doanh thu ca cc hng vin thng khc. p l, c MobiFone v Vinaphone u tin hnh h gi. Tuy nhin, cch thng bo gim gi ca mt s i l ca Mobifone; ri vn bn hng dn i sim nhm thu ht khch hng ca Mobifone xut hin nhiu bt n, n mc Viettel phi gi cng vn thng bo ti cc c quan chc nng. Trong cng vn gi cho cc c quan chc nng, Viettel cho hay, thi gian qua ti mt s tnh nh: ng Thp, Sc Trng, Hu Giang, Cn Th, An Giang, C Mau, Kin Giang xut hin cc p phch in mu, qung co gi cc dch v mi ca Cng ty Thng tin di ng VMS (Mobifone). Ni dung p phch c so snh trc tip gi cc dch v ca Mobifone thp hn so vi gi cc dch v ca Viettel. C th, mc gi cc ca Mobifone thp hn 10 ng mt pht tt c cc gi cc. Ring cc thu bao thng, mc gi p dng cho Mobifone thp hn 1.000 ng Ngoi nhng chiu qung co thu ht khch hng nu trn, Viettel cn t Mobifone a ra chng trnh c t chc mt cch bi bn li ko khch hng chuyn t mng di ng khc sang s dng dch v ca mnh. Ti Hi Dng, Mobifone thc hin bn hng lu ng trn a bn x, thn vi chng trnh i sim mng khc ly sim Mobifone c 230.000 ng trong ti khon. Trc nhng chng c a ra, tr li phng vn ca phng vin Bo Ting ni Vit Nam, i din MobiFone tha nhn thc t l c mt s chi nhnh ca Mobifone c trin khai chng trnh i sim theo hnh thc khuyn mi t ngy 1/6/2009 n ngy 10/6/2009. Ngay khi nhn thy chng trnh ny khng hp l, Mobifone chnh thc dng trin khai t ngy 11/6/2009, c quy nh ti vn bn s 2360/VMS-KH-BH ngy 11/6/2009 ca Cng ty VMS Mobifone ly lm tic v chn thnh xin li v chng trnh khuyn mi trn gy nh hng ti cc mng khc.107

o

o


Khng nh vi phng vin, i din Mobifone cho hay: Mobifone khng c ch trng thc hin vic qung co so snh trc tip v gi cc gia Mobifone v Viettel trn bt k hnh thc qung co no. (Ngun: Bo in t i ting ni Vit Nam http://vovnews.vn/Home/Dai-gia-vienthong-quen-luat/20096/115171.vov

Phn bit i x ca hip hi l hnh vi ca hip hi ngnh ngh t chi doanh nghip c iu kin gia nhp hoc rt khi hip hi mang tnh phn bit i x v lm cho doanh nghip bt li trong cnh tranh hoc l hip hi ngnh ngh hn ch bt hp l hot ng kinh doanh cng nh cc hot ng khc c lin quan ti mc ch kinh doanh ca cc doanh nghip thnh vin. Bn hng a cp bt chnh l hnh thc bn hng trc tip khng thng qua a im bn l c nh m thng qua mng li ngi tham gia c lp gm nhiu cp khc nhau v doanh nghip t chc bn hng a cp thc hin mt trong cc hnh vi sau:o

Yu cu ngi mun tham gia phi t cc, phi mua mt s lng hng ha ban u hoc phi tr mt khon tin c quyn tham gia mng li bn hng a cp Khng cam kt mua li vi mc gi t nht l 90% gi hng ha bn cho ngi tham gia bn li. Cho ngi tham gia nhn tin hoa hng, tin thng, li ch kinh t khc ch yu t vic d d ngi khc tham gia mng li bn hng a cp. Cung cp thng tin gian di v li ch ca vic tham gia mng li bn hng a cp, thng tin sai lch v tnh cht, cng dng ca hng ha d d ngi khc tham gia.

o

o

o

Nh vy, php lut cho php thc hin m hnh bn hng a cp v ch cm nhng hot ng bn hng a cp bt chnh, tc l nhng hot ng bn hng c mt trong bn yu t ni trn.BN HNG A CP NGY CNG NHIU NN NHN Ngy 15-3-2004, Ta n nhn dn thnh ph H Ni m phin ta xt x ban lnh o Cng ty Th Gii Mi gm 3 b co: Hong nh Long (Gim c cng ty), ng Ngc Sn (Ch tch HQT), inh Hu Dng (Ph ch tch HQT) phm ti la o chim ot hn 6 t ng ca 190 i l tham gia mng li bn hng a cp. Theo co trng, cc b co trn gp mt s ngi Trung Quc thnh lp Cng ty Th Gii Mi Vit Nam (tr s 4-B2 ng Nguyn Ch Thanh, Q.ng a, H Ni), vi s vn php nh khai 600 triu ng, nhng l vn khng v cc b co trn lm gi chng t gp vn. Vi th on qung co l nh phn phi cc loi thc phm b dng c bit t cng ty m Trung Quc, Cng ty Th Gii Mi k hp ng lm i l vi hng trm ngi trn a bn c nc. Theo phng thc kinh doanh ca cng ty ny, cc i l ch cn np vo cng ty 120 USD (cc i l pha Nam phi np 240 USD) tin t cc th s c cp giy y quyn i l trong 1 nm cng 3 hp thc phm b dng mang i tip th, m rng i l bn hng trc tip. Nu bn c hng hay r thm ngi tham gia i l, mi i l c s c hng tin hoc c c hi i du lch nc ngoi min ph.

108


Ti liu iu tra xc nh t thng 4 - 8/2002, Cng ty Th Gii Mi thu trn 8 t ng ca 190 ngi, hn 3.800 hp ng, n nay cn n hn 6 t ng khng c kh nng thanh ton cho ngi b hi. chim ot s tin t cc ca cc i l, cng ty tuyn b mt s chuyn gia ngi Trung Quc "n trm" ht tin trong kt st v v nc. Cng an H Ni iu tra v n v xc nh nhng tnh tit kt st b ph trm l khng c c s xc nh. Trong ngy xt x u tin, phn ln nhn chng l nhn vin Cng ty Th Gii Mi vng mt. Trong s hng trm ngi b hi, c rt nhiu cn b hu tr mt s tnh, thnh ph quanh H Ni Ngy 19-3-2004 Ta n nhn dn thnh ph H Ni x pht ba lnh o ca Cng ty Th Gii Mi Vit Nam t 8-20 nm t v ti la o qua bn hng a cp. (Ngun: Vit bo http://vietbao.vn/An-ninh-Phap-luat/Lua-dao-ban-hang-da-cap-thucpham-bo-duong-Toan-bo-lanh-dao-Cong-ty-The-Gioi-Moi-hau-toa/45135081/218/ v Bo tui tr in t http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=29091&ChannelID=123).

M hnh di y miu t qu trnh xc nh cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh vi phm php lut cnh tranh:1. Ch dn gy nhm ln 2. Xm phm b mt kinh doanh 3. p buc trong kinh doanh 4. Gim pha doanh nghip khc 5. Gy ri hot ng kinh doanh ca doanh nghip khc 6. Qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh 7. Khuyn mi nhm cnh tranh khng lnh mnh 8. Phn bit i x ca hip hi 9. Bn hng a cp bt chnh

B cm

4.3.3.

Trch nhim php l do vi phm php lut cnh tranh

Trch nhim php l do vi phm php lut cnh tranh l nhng hu qu bt li do c quan nh nc c thm quyn p dng i vi nhng ch th thc hin hnh vi vi phm php lut cnh tranh. Php lut cnh tranh hng n bo v mi trng kinh t bnh ng v bo v quyn v li ch hp php ca cc ch th kinh doanh. Nh vy, hnh vi vi phm php lut cnh tranh c th ng thi xm phm cc quan h php lut cng v quan h php lut t. Trong trng hp hnh vi vi phm php lut cnh tranh xm hi n trt t qun l kinh t ca nh nc th ch th vi phm s phi chu trch nhim php l hnh chnh v hnh s. Nu hnh vi gy thit hi cho cc ch th kinh doanh khc th ch th vi phm php lut cn phi chu trch nhim dn s v bi thng thit hi. Trch nhim hnh chnh do vi phm php lut cnh tranh109


Ch th vi phm php lut cnh tranh phi gnh chu cc hnh thc x pht hnh chnh. C hai hnh thc x pht l hnh thc x pht chnh v hnh thc x pht b sung. o Hnh thc x pht chnh bao gm cnh co v pht tin. Mc pht tin i vi cc hnh vi gy hn ch cnh tranh ti a n 10% tng doanh thu ca doanh nghip trong nm ti chnh trc nm thc hin hnh vi vi phm. Mc pht i vi hnh vi cnh tranh khng lnh mnh l t 5 triu ng n 100 triu ng. o Hnh thc x pht b sung bao gm thu hi giy chng nhn ng k kinh doanh, tc quyn s dng giy php hoc chng ch hnh ngh, tch thu tang vt v phng tin c s dng vi phm php lut cnh tranh. Bn cnh trch nhim hnh chnh ni trn, doanh nghip vi phm php lut cnh tranh cn c th b p dng cc bin php cng ch hnh chnh nh: o Buc phi c cu li doanh nghip lm dng v tr thng lnh th trng; o Buc phi chia, tch doanh nghip sp nhp, hp nht; o Buc bn li phn doanh nghip mua; o Ci chnh cng khai; o Loi b nhng iu khon vi phm php lut ra khi hp ng hoc giao dch kinh doanh; o Buc p dng cc bin php cn thit khc phc tc ng hn ch cnh tranh ca hnh vi vi phm. Trch nhim hnh s do vi phm php lut cnh tranh Trong trng hp hnh vi vi phm php lut cnh tranh c du hiu ca ti phm th ch th vi phm phi chu trch nhim hnh s. Tuy nhin, ch th ca ti phm theo quy nh ca Lut Hnh s Vit Nam ch l c nhn, do vy trong trng hp ch th thc hin hnh vi vi phm php lut cnh tranh l t chc th khng th b truy cu trch nhim hnh s. Cc ti lin quan n cnh tranh khng lnh mnh c quy nh trong B lut hnh s nm 1999 bao gm: Ti sn xut, bun bn hng gi (iu156); Ti kinh doanh tri php (iu 159); Ti la di khch hng (iu 162); Ti qung co gian di (iu 168); Ti xm phm quyn s hu cng nghip (iu 171). Hnh pht chnh l trch nhim hnh s m ch th vi phm php lut phi gnh chu nu thc hin mt trong cc hnh vi phm ti nu trn. Trch nhim dn s do vi phm php lut cnh tranh Trong trng hp hnh vi vi phm php lut cnh tranh gy thit hi n li ch ca nh nc, quyn v li ch hp php ca t chc, c nhn khc th phi bi thng thit hi.4.3.4. Gii quyt v vic cnh tranh

Ch th c thm quyn gii quyt v vic cnh tranh bao gm: C quan qun l cnh tranh thuc B Cng thng, Hi ng cnh tranh l c quan thuc Chnh ph vi cc thnh vin Hi ng c Th tng Chnh ph b nhim v Ta n nhn dn. Ch th c quyn khi kin v vic cnh tranh bao gm ch th kinh doanh c quyn v li ch b xm hi v c quan110


qun l cnh tranh khi c quan ny pht hin doanh nghip hoc ang thc hin hnh vi c du hiu vi phm php lut cnh tranh. Tin trnh gii quyt v vic cnh tranh c th hin nh s di y:Khiu ni ca ch th kinh doanh

C quan qun l cnh tranh

Pht hin ca c quan qun l cnh tranh

Hnh vi hn ch cnh tranh

iu tra s b

Hnh vi cnh tranh khng lnh mnh

iu tra chnh thc Chuyn h s ti Hi ng cnh tranh Chuyn h s khi t v n hnh s Khiu ni quyt nh x l ti B trng B Cng thng C quan qun l cnh tranh truy cu trch nhim php l i vi ch th vi phm

Hi ng x l v vic cnh tranh c thnh lp tin hnh phin iu trn

Hi ng xt x truy cu trch nhim php l i vi ch th vi phm Khi kin ra Ta Hnh chnh thuc Ta n nhn dn tnh Khiu ni quyt nh x l ti Hi ng cnh tranh

Sau khi C quan qun l cnh tranh th l n khiu ni hoc pht hin c du hiu vi phm php lut cnh tranh th Th trng c quan qun l cnh tranh s ra quyt nh iu tra s b v vic. iu tra s b nhm xem xt c s v tin cy ca chng c qua bc u xc nh hnh vi vi phm php lut cnh tranh. Sau khi iu tra s b kt thc, v vic c chuyn sang iu tra chnh thc. Trong qu trnh iu tra chnh thc, nu v vic c du hiu ca ti phm th c quan qun l cnh tranh chuyn h s sang c quan nh nc c thm quyn khi t v n hnh s. Nu v vic lin quan n hnh vi gy hn ch cnh tranh th C quan qun l cnh tranh chuyn h s cho Hi ng cnh tranh gii quyt. Nu v vic lin quan n hnh vi cnh tranh khng lnh mnh th C quan qun l cnh tranh xem xt v p dng cc bin php trch nhim php l i vi ch th c hnh vi vi phm. Trong trng hp v vic c chuyn ti Hi ng cnh tranh th mt Hi ng x l v vic s c thnh lp tin hnh phin iu trn. Da trn nguyn tc a s v b phiu kn, Hi ng x l v vic cnh tranh ra Quyt nh lin quan n vic p dng cc bin php trch nhim php l i vi ch th vi phm. Nu cc bn c lin quan khng ng vi quyt nh x l th c th khiu ni. i vi111


Quyt nh ca th trng c quan qun l cnh tranh th ch th gi n khiu ni n B trng B Cng thng. i vi quyt nh ca Hi ng x l v vic cnh tranh th ch th gi n khiu ni n Hi ng cnh tranh. Nu sau khi c quyt nh gii quyt n khiu ni m cc bn vn khng ng th c th khi kin ra Ta n hnh chnh thuc Ta n nhn dn cp tnh theo quy nh ca php lut t tng hnh chnh. Nh vy, ta n khng tham gia gii quyt v vic cnh tranh ngay t u m chc nng ny thuc v cc c quan hnh chnh nh nc, l C quan qun l cnh tranh v Hi ng cnh tranh. y l im c th ca t tng cnh tranh bi v c quan hnh chnh thc hin chc nng xt x ca c quan t php. Ta n ch ng vai tr l c quan xt x cui cng nu c khiu kin v cc quyt nh hnh chnh do C quan qun l cnh tranh v Hi ng cnh tranh ban hnh.

112


TM LC CUI BI

Cnh tranh l mt trong nhng quy lut c bn ca nn kinh t th trng bi v theo l thuyt ca kinh t hc, cnh tranh mang li hiu qu kinh t xt trn cc phng din phn b ngun lc v i mi sn xut. Chnh v l do ny nn php lut cnh tranh cn phi c ban hnh duy tr s cnh tranh lnh mnh trong nn kinh t. Php lut khng nn cm cc doanh nghip n lc vn ln tr thnh ch th kinh doanh c v tr thng lnh hoc v tr c quyn trn th trng m ch cm cc doanh nghip lm dng v tr ca mnh gy ra hn ch cnh tranh. Tuy nhin, l thuyt kinh t cng ch ra trng hp hiu qu kinh t s cao hn khi s dng tnh kinh t ca quy m v tnh kinh t ca phm vi. V l do nn php lut cnh tranh cng nn tha nhn cho doanh nghip c thc hin cc hnh vi tp trung kinh t mt mc nht nh. Php lut cnh tranh iu chnh hai nhm hnh vi, bao gm cc hnh vi gy hn ch cnh tranh v hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. Theo Lut Cnh tranh 2004, cc hnh vi gy hn ch cnh tranh bao gm tha thun v hn ch cnh tranh, lm dng v tr thng lnh hoc v tr c quyn v tp trung kinh t. Cc hnh vi cnh tranh khng lnh mnh bao gm ch dn gy nhm ln, xm phm b mt kinh doanh, p buc trong kinh doanh, gim pha doanh nghip khc, gy ri hot ng kinh doanh ca doanh nghip khc, qung co nhm cnh tranh khng lnh mnh, khuyn mi nhm cnh tranh khng lnh mnh, phn bit i x ca hip hi v bn hng a cp bt chnh. Cc hnh vi vi phm php lut cnh tranh c th c xc nh theo cu thnh vt cht hoc cu thnh hnh thc. Theo thut ng c s dng trong lut cnh tranh, cc trng hp cu thnh ny c xc nh da vo quy tc cm on t thn v quy tc l do. Ch th thc hin hnh vi vi phm php lut cnh tranh c th phi chu trch nhim hnh chnh, trch nhim hnh s hoc phi bi thng thit hi theo quy nh ca php lut dn s. V vic cnh tranh c gii quyt thng qua phin iu trn ti Cc Qun l cnh tranh nu lin quan n hnh vi cnh tranh khng lnh mnh hoc ti Hi ng cnh tranh nu lin quan n hnh vi gy hn ch cnh tranh. Nu cc bn khng ng vi Quyt nh ca cc c quan ny th c th khi kin ra Ta Hnh chnh xt x theo t tng hnh chnh.

113


CU HI CUI BI

1. Trnh by khi nim th trng lin quan. 2. Phn tch quy tc SSNIP trong xc nh th trng sn phm lin quan. 3. Phn bit hnh vi hn ch cnh tranh vi hnh vi cnh tranh khng lnh mnh. 4. Hnh vi vi phm php lut cnh tranh phi chu cc hnh thc php l no?

114


CU HI THNG GP

1. Ti sao phi duy tr cnh tranh trong nn kinh t? 2. Php lut cnh tranh iu chnh nhng hnh vi no? 3. Quy tc no thng c s dng xc nh th trng sn phm lin quan? 4. Doanh nghip c quyn t do kinh doanh do vy doanh nghip c quyn t do m phn mua li, sp nhp hoc hp nht vi doanh nghip khc?

115

Documents

Luật kinh tế - 4