Lý thuyết về chọn lựa

của người tiêu dùng

Nội dung chính

• Mục tiêu của bài giảng: Sự lựa chọn của người tiêu dùng thế nào để tối đa hóa sự thỏa mãn của mình. Hình thành của hàm cầu tiêu dùng, đường cầu, đặc điểm của cầu tiêu dùng (con người kinh tế).

• Đặt vấn đề: người tiêu dùng lựa chọn hàng hóa muốn mua như thế nào, và làm cách nào để tối đa hóa sự thỏa mãn của mình.

• 2 Khảo hướng.

– Phái cổ điển: sử dụng thuyết hữu dụng, thuyết biên tế (phái biên tế Áo).

– Phái tân cổ điển: sử dụng phương pháp hình học.

Cả 2 bổ sung cho nhau và đều mang lại kết quả phân tích giống nhau.

Lý thuyết HỮU DỤNG Các khái niệm

1. Hữu dụng (Utility, viết tắt U): thỏa mãn nhu cầu

2. Giả thiết: mức hữu dụng đo lường được, sản phẩm có thể chia nhỏ ra và người tiêu dùng luôn hợp lý (con người kinh tế).

3. Tổng hữu dụng (total utility, TU): tổng cộng các chỉ số hữu dụng. Càng dùng 1 sản phẩm, TU tăng dần đến cực đại rồi sụt giảm.

4. Khái niệm về biên, biên tế (marginal, M): sự thay đổi của tổng hữu dụng khi tăng thêm 1 đơn vị sản phẩm. Công thức: MU = ΔTU / ΔQ.MU = hữu dụng biên, đạo hàm bậc 1 của hàm hữu dụng’ ΔTU= Δ(tổng hữu dụng), ΔQ=Δ(tổng lượng sản phẩm).

Quy luật hữu dụng biên

TU

Q

Q

MU

MU âm < 0 => hữu dụng biên

của 9 thỏi chocolat là độc hại.

=>Hữu dụng cãm nhận được

chung cho 9 thỏi chocolate

là cảm nhận của thỏi thứ 9

TU giảm dần sau khi đến cực đại.

SL TU MU

1 6 6

2 11 5

3 15 4

4 18 3

5 20 2

6 21 1

7 21 0

8 20 -1

9 18 -2

Hữu dụng của việc

ăn chocolate trong 1 giờ

Trái sầu riêng tại Long Khánh

Quy luật hữu dụng biên giảm dần

• Càng sử dụng thêm một sản phẩm thì giá trị sử dụng biên càng giảm.

• Trong ví dụ trước: – Khi TU tăng dần thì MU giảm dần

– Khi TU đạt cực đại thì MU = 0

– Khi TU chúc xuống thì MU < 0

• Hệ quả: (1 café + 1 bánh mì) > (2 café hoặc 2 bánh mì).

• Kết luận: MU giảm dần sự lựa chọn của người tiêu dùng.

Nguyên tắc tối đa hóa hữu dụng

• Người tiêu dùng bị giới hạn bởi:

– giới hạn ngân sách

– giá bán các sản phẩm

• Phải lựa chọn để thỏa mãn yêu cầu tối

đa.

Sự lựa chọn của người tiêu dùng,

Phương pháp đại số, phái cổ điển

Hữu dụng biên quần áo

và mỹ phẩm

Quần áo X Mỹ phẩm Y

SLx MUx SLy MUy

1 18 1 23

2 16 2 21

3 14 3 17

4 13 4 15

5 11 5 13

6 9 6 10

Trường hợp có 90đ, để mua X và Y với giá bằng nhau 10USD/cái.

X MUX Y MUY

1 1 23

2 1 21

3 1 18

4 1 17

5 1 16

6 1 15

7 1 14

8 1 13

9 1 13

TC 4 61 5 89

Sự lựa chọn khi 2 mặt hàng khác giáGiả định: 1 quần áo giá 10USD, 1 mỹ phẩm giá 12USD

X

10USD

MUX MUX/PX Y

12USD

MUY MUY/PY

1 18 1,8 1 23 1,9

2 16 1,6 2 21 1,8

3 14 1,4 3 17 1,4

4 13 1,3 4 15 1,3

5 11 1,1 5 13 1,1

6 9 0,9 6 10 0.8

Dùng bảng đen trình bày

Sự lựa chọnLựa chọn X MUx/Px Y MUy/Py

1 1 1,9

2 1 1,8

3 1 1,8

4 1 1,6 1 1,7

5 1 1,4

6 1 1,4

7 1 1,3

8 1 1,3

Cộng 4 6,1 4 6,4

Kết quả lựa chọn: 4 X và 4 Y có tổng hữu dụng trên 1USD

lớn nhất: 6,1 + 6,4 = 12,5. Khi đó: hữu dụng biên của X và Y

trên 1USD bằng nhau (MUx/Px = MUy/Py)

Kết luận

về sự lựa chọn của người tiêu dùng

1. Mục đích của người tiêu dùng:

2. Người tiêu dùng sẽ lựa chọn sao cho MU trên

giá giữa 2 loại hàng hóa bằng nhau.

3. Và tất nhiên phải thỏa mãn điều kiện ngân

sách có hạn.

MUx/Px = MUy/Py

TU(x,y) = max.

X.Px + Y.Py = I (income)

X Y

X Y

MU MU

P P

Phân tích lựa chọn của người tiêu

dùng bằng hình học(phái tân cổ điển)

• Đường ngân sách

• Đường bàng quan (đường đẳng ích)

• Kết hợp tối ưu tối đa hóa hữu dụng

Phái cổ điển và Phái tân cổ điển?

• Trường phái =? (trường phái Vienne, trường phái Chicago).

• Khảo hướng =? Khảo hướng lịch sử với Karl Max

• Phái cổ điển: (classical economics) từ Adam Smith, Ricardo... phái biên tế Ao kinh tế chính trị học, kinh tế học cổ điển.

• Phái tân cổ điển: (neo-classical economics), sử dụng toán vào phân tích, một bước tiến: hình học, đồ thị. Đóng góp hầu hết kiến thức trong Kinh tế vi mô và vẫn còn tiếp tục đến ngày nay.

• Phái cổ điển mới: (new clasical economics) sử dụng triệt để công cụ toán học vào phân tích (Paul Samuelson).

• Phái kinh tế học vĩ mô tổng hợp = Keynesian economics + new classical economics.

Đường ngân sách - Budget line

Kết hợp giữa ăn sáng

và xem ca nhạc

Ăn

sáng

Xem ca

nhạc Cộng

SL $ SL $ $

A 17 170 0 0 170

B 14 140 1 30 170

C 11 110 2 60 170

D 8 80 3 90 170

E 5 50 4 110 170

F 2 20 5 150 170

A

F

Số lần xem ca nhạc

Số

lầ

n ă

n s

án

g

Độ dốc đường ngân sách:

Sb = - Px/Py = -3 có nghĩa:

1. phải nhịn 3 bữa ăn sáng

để có 1 lần xem ca nhạc.

2. dấu (-) có nghĩa là sự

đánh đổi.

Đường ngân sách thể hiện các lựa chọn khác

nhau trong phạm vi ngân sách

Sự lựa chọn của người tiêu dùngĐường bàng quan (đường đẳng ich)

Indifference line

Giả thiết cơ bản về sở thích của

người tiêu dùng;

- Có khả năng phán đoán

hợp lý và lựa chọn tùy

thích các kết hợp A, B, C.

- Thích có nhiều hơn là ít.

- Có tính bắc cầu:

nếu kết hợp A>B,

mà B>C thì A>C

số lần ă

n s

áng

số lần xem ca nhạc

Vùng ưa

thích

(C)

Vùng

không

thích

(B)

(D)?

(E)?

Y

X

Mức độ hữu dụng

ngang nhau (indifference):

vùng D và E.

Đường bàng quan thể hiện

các lựa chọn khác nhau mà

tổng hữu dụng (TU) không đổi

Xác lập đường bàng quan

• Đồ thị thể hiện các kết hợp A, B, C,... về

sự lựa chọn giữa 2 loại hàng hóa.

Số

lầ

n ă

n s

án

g

Số lần xem ca nhạc

X Y

A 0 20

B 1 15

C 2 11

D 3 8

E 4 6

F 5 5

B

C

Câu hỏi, tại sao là đường cong?

Đường bàng quan (tiếp theo)

• Tỷ lệ thay thế biên - Marginal rate of

subtitution, MRS. Là số lượng hàng hóa mà

người tiêu dùng phải giảm nếu muốn tăng

hàng hóa khác lên 1 đơn vị

• MRS = ΔY/ΔX

MRS luôn là số âm vì để TU không đổi, muốn

tăng X phải giảm Y và ngược lại

Y YMRS

X X

Tỷ lệ thay thế biên giảm dần

khi TU không đổi

Vì tổng hữu dụng

không đổi (do ngân

sách hạn chế) nên

muốn tăng thêm 1

lượng Y phải giảm bớt

X một lượng nào đó.

MRS giảm dần khi

TU không đổi mức

độ đánh đổi giảm dần

đường bàng quan là

đường cong.

X Y ΔX ΔY MRS

A 0 20

B 1 15 1 -5 -5

C 2 11 1 -4 -4

D 3 8 1 -3 -3

E 4 6 1 -2 -2

F 5 5 1 -1 -1

Tập hợp các đường bàng quan

của một người tiêu dùng

Số

lầ

n ă

n s

án

g

Số lần xem ca nhạc

Chúng không cắt nhau vì giả thiết A>B, B>C thì A>C

Quyết định lựa chọn:

căn cứ vào MRS

Số

lầ

n ă

n s

án

g

Số lần xem ca nhạc

A

B

D

E

C

F

Kết hợp đường ngân sách AF và đường bàng quan TU, có:

C: tổng hữu dụng cao nhất

Để xác định điểm C: MRS = ΔY/ΔX = PX/PY

độ dốc đường ngân sách bằng độ dốc đường bàng quan

Mô hình tối đa hóa hữu

dụng của người tiêu

dùng:

(1) TU tối đa

(2) ΔY/ΔX = Px/Py

(3) XPx + YPy = I

X

Y

Y P

X P

Điều kiện tối đa hóa

của người tiêu dùng

Mục tiêu: TU tối đa

Điều kiện:

(1) ΔY/ΔX = Px/Py độ dốc đường ngân

sách bằng độ dốc đường bàng quan.

(2) XPx + YPy = I trong phạm vi giới hạn

ngân sách.

Ví dụ minh họa

Tối đa hóa hữu dụng của người tiêu dùng

Kết hợp tối ưu cho 1 gia đình có ngân sách 11USD

để mua bánh giá 1,5USD và sữa giá 1USD/hộp

KH X Y

A 1 21

B 2 12

C 3 7

D 4 5

E 5 4

F 6 3

G 7 2

ΔX ΔY ΔY/ΔX PX/PY $

22.5

1 9 9 1.5 15

1 5 5 1.5 11.5

1 2 2 1.5 11

1 1 1 1.5 11.5

1 1 1 1.5 12

1 1 1 1.5 12.5

Thể hiện ví dụ trước bằng đồ thị

1. Vẽ đường bàng quan bằng số liệu trên

bảng.

2. Vẽ đường ngân sách, có phương trình

X.PX + Y.PY = 11

3. Kiểm tra kết quả: đường ngân sách tiếp

tuyến với đường bàng quan.

Tóm tắt 1 sự lựa chọn của người tiêu dùng

MỤC ĐÍCH:

tối đa hóa hữu dụng

lựa chọn giữa X và Y

Phương pháp:

1. Hữu dụng biên/$ bằng nhau

2. Trong phạm vi ngân sách

CỤ THỂ, THEO 2 CÔNG THỨC

MUx/Px = MUy/Py XPx + YPy = I

Tóm tắt 2 sự lựa chọn của người tiêu dùng bằng đồ thị

Đường ngân sách Đường bàng quan TU max khi MRS = Sb+

Quyền lựa chọn tối đa Lựa chọn nào hiệu quả

cũng giống nhau

Lựa chọn tối đa TU

trong phạm vi ngân sách

Cầu cá nhân và cầu thị trường

P

1,5

1

1 2 3 4Q

Cầu thị trường là tổng số của cầu cá nhân

tại một mức giá cụ thể

Cầu cá nhân A Cầu cá nhân B Cầu thị trường

Tác động

của thay đổi giá sản phẩm thay thế(hiệu ứng thay thế - subtitution effect)

A

X

Y

X tăng giá, ngân sách không đổi

Y sẽ được dùng nhiều hơn

Điểm lựa chọn tối đa thay đổi

từ: A => B, làm tăng Y, giảm X

Tại điểm tiếp xúc A và B, độ dốc của đường

ngân sách và đường bàng quan bằng nhau

U1

B

A

X

Y

U1

Tác động của thay đổi thu nhập

(Income effect)

C

B

A

Y

X

Thu nhập thay đổi, sẽ làm đường ngân sách và đường bàng quan

dịch chuyển song song. Nếu giá Y và X không đổi, số tiêu thụ Y và X

sẽ thay đổi theo tương ứng với thu nhập, nhưng nếu gía

một mặt hàng thay đổi, người tiêu dùng sẽ lựa chọn lại sao cho TU tối đa.

Thu nhập tăng, đường

ngân sách lên caoNếu giá không đổi, lượng

tiêu thụ Y và X cùng tăng

Nếu giá X tăng mạnh,

lượng tiêu thụ X có thể

giảm

B

A

Thặng dư người tiêu dùng (CS)

• Ý nghĩa thặng dư.

• Thặng dư của 1 sf:

chênh lệch giữa giá

sf ban đầu với sf

cuối cùng.

• Thặng dư cho Q

sản phẩm: chênh

lệch của 1 sf nhân

với số lượng tiêu

thụ.

100

50

CS của 10sf

10

Thặng dư tiêu dùng của 1sf:

= 100 - 50 = 50$

Thặng dư tiêu dùng của 10sf

= diện tích hình tam giác.

A

SV cần ghi chép kỷ vì sách thầy Hổ không có

Thặng dư tiêu dùng

trên thị trường

• Thặng dư tiêu dùng trên thị trường phát sinh do

chênh lệch giữa giá tối đa với giá cân bằng của

thị trường.

E

Tóm tắt lý thuyết về hành vi người tiêu dùng

1. Quy luật hữu dụng biên giảm dần có nghĩa càng tiêu thụ một

món hàng, giá trị hữu dụng biên càng giảm.

2. Đường bàng quan là đường thể hiện mức độ tổng hữu dụng

biên bằng nhau giữa các lựa chọn.

3. Tâm lý người tiêu dùng là tối đa hóa tổng hữu dụng

4. Người tiêu dùng sẽ chọn sao tổng hữu dụng cao nhất và

đồng thời, hữu dụng biên cũng bằng nhau.

5. Kết hợp đường bàng quan với đường ngân sách sẽ xác định

đâu là điểm lựa chọn tối ưu.

6. Khi giá một sản phẩm thay đổi, người tiêu dùng sẽ thay đổi

lựa chọn của mình sao cho tổng hữu dụng tối đa.

7. Khi thu nhập thay đổi, sự lựa chọn tối ưu cũng sẽ thay đổi

theo tương ứng.

Bài tập 1, trang 146

Câu hỏi:

1. Đối với X và Y, hữu dụng biên giảm dần với số lượng nào?

2. Giá X và Y đều bằng 4USD, ngân sách mua hàng là 24USD, kết hợp tối ưu X,Y như thế nào?

3. Nếu giá X=4USD, Y=5USD, kết hợp tối ưu X,Y?

4. Giả định ngân sách tăng lên 35USD và giá cả thay đổi: Px=5USD, Py=10USD. Kết hợp mới?

Q X Y

TU TU

0 0 0

1 18 30

2 30 50

3 40 60

4 45 65

5 48 67

6 50 68Excell bài 3 , slide 1, số sách sai: 18 thay vì 10

Lỗi in ấn trong sách: 10 thay vì 18

Bài tập 2

• Câu hỏi:

– Vẽ đường bàng quan.

– Px=3, Py=1,5. Kết hợp tối ưu? (biết I=17)

– Đường ngân sách tại kết hợp tối ưu?

• Hướng dẫn.

– Kết hợp tối ưu dùng cách tính bảng

– Đường ngân sách: XPx+YPy=I

3Px+1,5Py=16,5

X=0 có Y=11

X=0, có X=5,5.

Kết

hợp

X Y

A 1 19

B 2 10

C 3 5

D 4 3

E 5 2

Ecell cho câu 3

Bài tập 3

• Vẽ các đường bàng quan của anh A chỉ thích bia và ghét

rượu và anh B thích cả 2, nhưng anh B cho rằng hữu

dụng của 3 ly bia bằng hữu dụng của 2 ly rượu.

rượ

u đ

ế

bia bia

rượ

u đ

ế

Độ dốc đường bàng quan =2/3

Bài tập 4

Đĩa DVD giá 80.000đ,

băng giá 100.000đ. A

đã mua 4 đĩa, còn

480.000đ để mua

thêm băng đĩa. Vẽ

đường ngân sách.

Với 480.000đ, A mua

thêm 1 đĩa và 4 băng.

Trình bày sự lựa chọn

của A trên đường

ngân sách.

• Với 480.000đ mua được

hoặc 6 đĩa, hoặc 4,8

băng đường ngân

sách.

đĩa

băng

6

4,84

1

Bài tập 5

Phương trình đường ngân sách:

I = T.Pt + C.Pc

1000 = 20T + 10C

T = 50 - 1/4C

• Bà C. có ngân

sách 1.000 để

mua cá và thịt

hàng tháng. Giá

cá là 10 và thịt là

20. Lập phương

trình đường

ngân sách và vẽ

đường ngân

sách. Cá

thịt

50

100SV giải và nộp bài giải đề này tại lớp

Bài tập 6

Theo ý anh B, bơ và magarine đều hoàn toàn thay thế nhau và hữu dụng như nhau. Câu hỏi:

1. Vẽ một tập hợp các đường bàng quan thể hiện sở thích của anh B.

2. Bơ giá 20, Magarine giá 10, ngân sách mua là 200, Bình sẽ chọn phối hợp thế nào? Trình bày bằng đồ thị.

Độ dốc bằng -1

10

10 20

Đường ngân sách

Đường bàng quan

Giới hạn ngân sách:

I = Pb.B + Pm.M

200 = 20.B + 10.M

B = 10 - 0,5M

Chỉ mua magarine

Điểm lựa chọn

SV nộp bài giải đề này TRÊN LỚP

Bài tập bổ sung chương 3

• Bài 6 và 7, sách ĐHKT, trang 28 và 29

• Bài 2 trang 40.

• Bài tập về nhà làm, nộp cho GV

– bài 5, trang 27,

– bài 6, trang 28.

– bài 8, trang 29,

– bài 1, trang 40,