Çölyak HastalığıSerolojik Tanısı

DR. BURÇİN ŞENER

HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİTIBBİ MİKROBİYOLOJİ AD

1

Çölyakhastalığı

Gluteneduyarlı

enteropati

Gluten-intoleransı

Çölyakhastalığı

Gluteneduyarlı

enteropati

2

Çölyak hastalığı nedir?

2. yy „Koilia“ = karın hastalığı (AretaeusvonKappadozien; koilia = belly, abdomen)

1888 İlk kez çocuklarda sindirim bozukluğu olarakbelirtilmiştir: „On the celiac affection“ (S. Gee)

1950 Buğday gluten = hastalığıntetikleyicisi (W. Dicke)Sprouw (= oral mukozadainflammasyon) Sprue

1957 Villüslerde atrofi (M. Shiner)

A. v. Kappadozien1888 İlk kez çocuklarda sindirim bozukluğu olarakbelirtilmiştir: „On the celiac affection“ (S. Gee)

1950 Buğday gluten = hastalığıntetikleyicisi (W. Dicke)Sprouw (= oral mukozadainflammasyon) Sprue

1957 Villüslerde atrofi (M. Shiner)Normal mukosa Villüslerde atrofi3

Proksimal incebarsak mukozasının morfolojik hasarı

- Villüslerde atrofi- Kript hiperplazisi

T lenfosit aracılı enteropati ile malabsorbsiyon

Otoimmün Hastalık (ekzojen tetikleyici + otoantijen)

HLA-ilişkili bozukluk (genetik yatkınlık)- HLA-DQ2- ya da -DQ8-haplotip

Ömür boyu gluten intoleransı:, glutensiz diyet ilehistolojik ve klinik bulgularda hafifleme

Çölyak Hastalığı- Tanımlanması -

Proksimal incebarsak mukozasının morfolojik hasarı

- Villüslerde atrofi- Kript hiperplazisi

T lenfosit aracılı enteropati ile malabsorbsiyon

Otoimmün Hastalık (ekzojen tetikleyici + otoantijen)

HLA-ilişkili bozukluk (genetik yatkınlık)- HLA-DQ2- ya da -DQ8-haplotip

Ömür boyu gluten intoleransı:, glutensiz diyet ilehistolojik ve klinik bulgularda hafifleme

4

Çölyak hastalığının çeşitliklinik belirtileri

Yaralar Diş minesinde hasar

Derm.herpetiformis Çomak parmaklar

KarındaşişkinlikBeslenmeeksikliği

Kısırlık, düşük

Osteoporoz5

Genetik yatkınlık

Çölyak Hastaları Sağlıklı Bireyler

HLA

-Alle

l

DQ2 85-95% 25-30%

DQ8 5% 5-15%

Çölyak Hastaları Sağlıklı Bireyler

HLA

-Alle

l

DQ2 85-95% 25-30%

DQ8 5% 5-15%

HLA DQ2/DQ8 çölyak hastalığı içinoldukça yüksek NPV’ ye sahiptir

HLA DQ2/DQ8 negatif ise Çölyak hastalığı için çok düşük risk

6

ESPGHAN-Kriterleri**European Society of Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition

Semptomlar:- İshal- Kilo kaybı- Cücelik- Sekonder Anemi

Histoloji:İnce barsak biyopsisi:- Lökosit infiltrasyonu- Kriptlerde hiperplazi- Villuslarda atrofi

Seroloji:- Anti-Gliadin- Anti-Endomisyum- Anti-tTG

Çölyak hastalığı

Semptomlar:- İshal- Kilo kaybı- Cücelik- Sekonder Anemi

Histoloji:İnce barsak biyopsisi:- Lökosit infiltrasyonu- Kriptlerde hiperplazi- Villuslarda atrofi

Seroloji:- Anti-Gliadin- Anti-Endomisyum- Anti-tTG

Glutensiz diyet ile normalleşir7

Çölyak hastalığı: Buzdağı modeli

Genetikyatkınlık

Mukozamorfolojisi

HLA DQ2HLA DQ8

Mukozadalezyonlar

Normal mukoza

Sessiz GSE

Latent GSE(Prevalans: 0,2 - 1,1%)

Sağlıklı Bireyler

Aktif GSE(Prevalans: 0,09%)

8

Çölyak Hastalığı TipleriRewers, Gastroenterol., 2005

Sessiz GSE

Semptom - / ?

Biyopsi +

Antikor +

Sessiz GSE

Semptom - / ?

Biyopsi +

Antikor +

Aktif GSE

Semptom +

Biyopsi +

Antikor +

Latent GSE

Semptom -

Biyopsi - (IEL kısmen )

Antikor + / -

Glutensizdiyet

Glutenlidiyet

Rewers, Gastroenterol., 20059

Antikor testi ne zamandüşünülmelidir?

- Tipik semptomlar (örn. ishal, cücelik)

- Non-gastrointestinal semptomlar (örn. Dermatitis herpetiformis)

- Atipik semptomlar (örn. kısırlık, osteoporoz)

- HLA-ilişkili hastalıklar (örn. DM 1, AIH, PBC, tiroid)

- Genetik hastalıklar (örn. IgA eksikliği, Down sendromu)

- Genetik markırlar (örn. HLA DQ2/DQ8, MICA, CTLA4 )

- Birinci derece akrabalarda çölyak hastalığı (risk 10x daha fazla!)

- Tipik semptomlar (örn. ishal, cücelik)

- Non-gastrointestinal semptomlar (örn. Dermatitis herpetiformis)

- Atipik semptomlar (örn. kısırlık, osteoporoz)

- HLA-ilişkili hastalıklar (örn. DM 1, AIH, PBC, tiroid)

- Genetik hastalıklar (örn. IgA eksikliği, Down sendromu)

- Genetik markırlar (örn. HLA DQ2/DQ8, MICA, CTLA4 )

- Birinci derece akrabalarda çölyak hastalığı (risk 10x daha fazla!)

nach Hill et al., J Pediatr Gastrenterol Nutr 2005: Guideline for the Diagnosis and Treatment of Celiac Diseasein Children: Recommendations of the North American Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology andNutrition

10

Başarılı terapi

Tarama?

Genel tarama ?

Risk gruplarında tarama ?

Problem: diyete bağlılık(semptom yoksa motivasyon düşük)

akutçölyak

GFD nin 3 aysonrası

Genel tarama ?

Risk gruplarında tarama ?

Problem: diyete bağlılık(semptom yoksa motivasyon düşük)

11

Çölyak hastalığındailk antikor (1958)

Anti-Gliadin(nGli)

Çölyak Hastalığı- (Oto)antikorlar -

Daha az spesifikDiyet kontrolü

Çocuklarda (2-4 yaş)

Oldukça spesifikTanısal

Çölyak hastalığındaspesifik antikorlar

(2004)

Anti-Gliadin(dGli)

Oldukça spesifikDeamide gliadine karşı antikor

Tanısal

IIFT(1983) ELISA

(1997)Anti-tTG

Anti-Endo-mysium

12

Endomisyuma (EMA) karşı antikorlar

Primat karaciğerPrimat özofagus Primat barsak

13

Endomisyum / Gliadin

GliadinPrimat özofagus

EUROIMMUNPrimat karaciğerPrimat incebarsak14

EmA IIFT ve Anti-tTG ELISAnınkarşılaştırması

EmA (IgA)IIFT titre

n Anti-tTG(IgA)

ELISA pos.negatif 218 0

1:10 78 69

1:32 42 42

1:100 60 60

1:320 17 17

EmA (IgA)IIFT titre

n Anti-tTG(IgA)

ELISA pos.negatif 218 0

1:10 78 69

1:32 42 42

1:100 60 60

1:320 17 17

IIFT ye göre ELISA nın duyarlılığı: 95%titre >1:10 : 100%

IIFT ye göre ELISA nın spesifikliği: 100%15

Çölyak hastalığının serolojisi:Tanı ile ilişkisi

Ig sınıfı Anti-endomisyum/tTGantikorları Anti-gliadin antikorları

Duyarlılık Özgüllük Duyarlılık Özgüllük

IgA 90-100% 95-100% 30-100% 80-95%

IgG* 10-100% 50-100% 70-100% 50-95%

Ig sınıfı Anti-endomisyum/tTGantikorları Anti-gliadin antikorları

Duyarlılık Özgüllük Duyarlılık Özgüllük

IgA 90-100% 95-100% 30-100% 80-95%

IgG* 10-100% 50-100% 70-100% 50-95%

*selektif IgA eksikliği ve çölyak hastalığı olan olgularda durum: IgA (-),IgG yüksek titre (+)

Oldukça özgül Tanıda

Daha az özgül Diyet kontrolü Çocuklarda (2-4 yaş)

16

Gliadinin antijenik epitopları

Hastalıkkontrolleri

CHhastaları

17

Anti-GAF(3X)-ELISA Anti-tTG-ELISA

CH Hastasayısı

IgA IgG IgA (toplam: 137)

+ + + 117

Anti-GAF-3X ve Anti-tTG karşılaştırma:CH hastalarında korelasyon

+ + + 117- + + 10- - + 3- + - 2- - - 5

18

Anti-GAF(3X)-ELISA Anti-tTG-ELISA

Kontrollerinsayısı

IgA IgG IgA (toplam: 115)

+ + + 2

Anti-GAF-3X ve Anti-tTG karşılaştırma:Kontrol hastalarında korelasyon

+ + + 2- + + 1+ + - 2+ - - 4- - - 106

19

20

IgA anti-tTG testi bir IgG-anti-dGli testi ile kombine uygulanırsa,>%99 özgüllükle tanı konan çölyak hastalarının oranı %84.5’i aşmaktadır.21

Anti-GAF-3X anti-nGliadin’ den daha yüksek duyarlılık veözgüllük gösterir

Sonuç (1)

Çocuk ve yetişkinlerde karşılaştırılabilir prevalans

IgA-anti-Gliadin ve IgA-anti-tTG tedavi takibinde aynı yetenektedir

IgA-anti-tTG ile karşılaştırılabilir doğruluk

IgG-anti-GAF-3X, IgA-anti-GAF-3X’ den daha kusursuzdur

IgA-eksikliği olan CH hastalarının, serolojik tespitinde en uygunparametredir

IgA-anti-Gliadin ve IgA-anti-tTG tedavi takibinde aynı yetenektedir

22

Sonuç (2)IgG-anti-GAF-3X Her iki antikorun paralel tespiti

+ serolojik doğru tanı oranını arttırırIgA-anti-tTG

IgG-anti-GAF-3X Paralel tespit, biyopsi alınmadan, daha+ fazla hastada güvenilir bir sonuç sağlar

IgA-anti-tTG (ÇH beklenilen ya da ÇH beklenmeyen)

IgG-anti-GAF-3X Paralel tespit, biyopsi alınmadan, daha+ fazla hastada güvenilir bir sonuç sağlar

IgA-anti-tTG (ÇH beklenilen ya da ÇH beklenmeyen)

IIFT-Endomisyum Gliadin GAF-3X ve endomisyumun IgA ve+ IgG her ikisinin paralel olarak

IIFT-anti-GAF-3X saptanmasını mümkün kılar

23

IIFT: Anti-endomysium + Anti-gliadin (GAF) (IgA + IgG)ELISA: Minimum: Anti-tTG (IgA) + Anti-Gliadin (GAF) (IgG)

Optimum: Anti-tTG (IgA+IgG) ve Anti-Gliadin (GAF)(IgA+IgG)

Serolojik tanı için stratejiŞüpheli çölyak hastalığı (semptomlar, risk altındaki

kişiler)

ÇH olası değil Barsak biyopsisi

IIFT: Anti-endomysium + Anti-gliadin (GAF) (IgA + IgG)ELISA: Minimum: Anti-tTG (IgA) + Anti-Gliadin (GAF) (IgG)

Optimum: Anti-tTG (IgA+IgG) ve Anti-Gliadin (GAF)(IgA+IgG)

24

ÖZET

• Tanı• Diyet kontrol• Riskdeğerlendirmesi

• Anti Endomisyum IIFT• Anti Endomisyum + Gliadin (GAF)IIFT

• Anti-Tissue Transglutaminase Elisa• Anti Gliadin (GAF) Elisa• HLA DQ2/DQ8 Microarray / PCR

• Tanı• Diyet kontrol• Riskdeğerlendirmesi

• Anti Endomisyum IIFT• Anti Endomisyum + Gliadin (GAF)IIFT

• Anti-Tissue Transglutaminase Elisa• Anti Gliadin (GAF) Elisa• HLA DQ2/DQ8 Microarray / PCR

25