Maden Tetkik ve Arama Dergisi...yaﬂl› neritik ve pelajik karbonatlar ile bunlar üzerinde uyumsuzlukla yer alan Geç Permiyen yaﬂl› k›r›nt›l› ve karbonatlar vard›r

133

MTA Dergisi (2015) 151: 133-151

Maden Tetkik ve Arama Dergisi

http://dergi.mta.gov.tr

‹Ç‹NDEK‹LER

MADEN TETK‹K VE ARAMA

D E R G ‹ S ‹Türkçe Bask› 2015 151 ISSN : 1304 - 334X

Van Gölü’nün Geç Kuvaterner Tektono-Stratigrafik Evrimi..................................................................... Naci GÖRÜR, M. Nam›k ÇA⁄ATAY, Cengiz ZABCI, Mehmet SAKINÇ,..................................................................................................................Remzi AKKÖK, Hande fi‹LE ve Sefer ÖRÇEN 1

Bat› Anadolu'da Geç Senozoyik Geniflleme Tektoni¤i: Menderes Çekirdek Kompleksinin Yüzeylemesive ‹liflkili Havza Oluflumu................................................................................................................................... Gürol SEYITO⁄LU ve Veysel IfiIK 49

Türkiye Geç Pleyistosen Buzullaflmasi ve Paleoiklimi................................................................................................................................... M. Akif SARIKAYA, Attila ÇINER 109

Ankara Dolay›nda Geç Permiyen Uyumsuzlu¤u ve Temel Kayaçlarda Yeni Yafl Bulgular›, Ankara, Türkiye.................................................. Mustafa SEV‹N, Mustafa DÖNMEZ, Gökhan ATICI, A. Hande ESATO⁄LU VEKL‹,............................................................................................ Ender SARIFAKIO⁄LU, Serap ARIKAN, Havva SOYCAN 131

Amasya Civar› Geç Kretase Yafll› Ultrapotasik Volkaniklerinde Farkl›laflma Süreçleri...................................................................................................................................... Fatma GÜLMEZ ve fi. Can GENÇ 151

Bor Yataklar›n› ‹çeren Neojen Havzalar›n›n Jeolojik Özellikleri: Yataklar›n Genel De¤erlendirmesi ve Gelecek Öngörüsü, Türkiye.................................................................................................................................................................. Cahit HELVACI 171

Do¤u Anadolu Bölgesi’ndeki Kabuk Yap›s›n›n Düfley ve Yatay Yönlü Analizi........................ Oya PAMUKÇU, Tolga GÖNENÇ, Ayça YURDAKUL ÇIRMIK, fievket DEM‹RBAfi, Seyit TOSUN 219

Antik Madencilik Hakk›nda Arkeolojik ve Jeolojik Görüfller......................................................................................................................... Prentiss DE JESUS ve Gonca DARDEN‹Z 233

Dumanl› Köyü ’nde (Çanakkale - Türkiye) Asbest Maruziyetinin T›bbi Jeoloji Aç›s›ndanDe¤erlendirilmesi; Disiplinler Aras› Bir Çal›flma................................................................................................... Erdinç Y‹⁄‹TBAfi, Arzu M‹R‹C‹, U¤ur GÖNLÜGÜR,.............................................................................. Coflkun BAKAR, Onur TUNÇ, F›rat fiENGÜN ve Özgür IfiIKO⁄LU 249

Jeolojik Miras ve Türkiye Jeositleri Çat› Liste’si........................................................................................... Nizamettin KAZANCI, Fuat fiARO⁄LU, Yaflar SULUDERE 261

Emet Bor Yata¤›nda (Türkiye) ‹ki Yeni Mineralin Bulunuflunun Öyküsü: Emetit Ca7Na3K(SO4)9 ve FontarnauitNa2Sr(SO5)[B5O8(OH)](H2O)2.................................................................................................................................................................. Cahit HELVACI 271

Katk› Belirtme....................................................................................................................................................................... 287

Maden Tetkik ve Arama Dergisi Yay›n Kurallar› ................................................................................................................ 289

ANKARA DOLAYINDA GEÇ PERM‹YEN UYUMSUZLU⁄U VE TEMEL KAYAÇLARDA YEN‹ YAfiBULGULARI, ANKARA, TÜRK‹YE

LATE PERMIAN UNCONFORMITY AROUND ANKARA AND NEW AGE DATA ON THE BASEMENTROCKS, ANKARA, TURKEY

Mustafa SEV‹Na*, Mustafa DÖNMEZa, Gökhan ATICIa, A. Hande ESATO⁄LU VEKL‹a, Ender SARIFAKIO⁄LUa, Serap ARIKANa ve Havva SOYCANa

a Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlü¤ü, Jeoloji Etütleri Dairesi, G Blok, 06520, Balgat, Ankara

ÖZ Gölbafl› (Ankara) güneybat›s›nda birbiri ile tektonik iliflkili iki farkl› istif yer al›r. Yap›salolarak altta yer alan düflük dereceli metamorfik istif fillat, metabazit, kristalize kireçtafl›,flist ve kuvars porfir damarlar› ile temsil edilir. Üstte ise Erken Karbonifer-Geç Permiyenyafll› neritik ve pelajik karbonatlar ile bunlar üzerinde uyumsuzlukla yer alan GeçPermiyen yafll› k›r›nt›l› ve karbonatlar vard›r. Yap›sal olarak üstte yer alan neritikkarbonatlardan al›nan örneklerde Erken Karbonifer (Vizeyen-Serpuhoviyen) ile OrtaKarbonifer (Baflkiriyen-Moskoviyen) yafl› saptanm›flt›r. S›¤ fasiyesteki bu karbonatlar OrtaKarbonifer-Permiyen yaflta radyolaryal› pelajik çökellerle üzerlenir. En üstteki neritikkarbonatlardan elde edilen fosiller ile de Kubergandiyen-Murgabiyen yafl› saptanm›flt›r. BuPermo-Karbonifer istifi üzerinde k›r›nt›l› ve karbonatlardan oluflan bir istif uyumsuzluklayer al›r. Tabanda yer alan çak›ltafllar› ve kumtafllar› bol kuvars, karbonat taneli ve daha azoranda metamorfik kayaç parçalar› içerir ve üstte do¤ru orta kal›n tabakal› dolomitikkireçtafl› ve kireçtafllar›na geçer. S›¤ denizel ortamda çökelen bu karbonatlardaMurgabiyen-Doraflamiyen yafl› saptanm›flt›r. Geç Paleozoyik yafll› karbonat temelin Erken-Orta Karbonifer’de neritik, Orta Karbonifer-Permiyen’de pelajik, Kubergandiyen-Murgabiyen’de yine neritik ortamda çökeldi¤i, bir deformasyon döneminden sonrakuzeydeki Variskan temele eklemlendi¤i ve Geç Permiyen transgresyonu ile de yeni birkarbonat çökeliminin bafllad›¤› ve sonuçta Üst Karakaya Kompleksi içinde yer alan egzotikbloklar›n bir bölümünün bu temelden türedi¤i önerilmifltir.

Anahtar Kelimeler: Sakarya Zonu, AltKarakaya Kompleksi,Erken Karbonifer-Permiyen, OtoktonKarbonat Temel, GeçPermiyenUyumsuzlu¤u.

* Baflvurulacak yazar: Mustafa Sevin, [email protected]

Keywords:Sakarya Zone, LowerKarakaya Complex, EarlyCarboniferous-Permian,Autochthonous CarbonateBasement, Late PermianUnconformity

ABSTRACTAt southwest of Gölbafl› (Ankara) there are two different sequences in tectonic contact. Theone at the bottom with low-degree metamorphism is represented by phyllite, metabasite,crystallized limestone, schist and quartz porphyry veins. Above them are earlyCarboniferous-late Permian neritic and pelagic carbonates which are unconformablyoverlain by late Permian clastics and carbonates. Samples collected from neriticcarbonates yielded early Carboniferous (Visian-Serpuhovian) to middle Carboniferous(Bashkirian- Moskovian) ages. These carbonates of shallow facies character are overlainby radiolarite-bearing pelagic deposits of middle Carboniferous-Permian age. Fossilsfrom the upper most neritic carbonates gave Kubergandian-Murgabian age. This Permo-Carboniferous sequence is unconformably overlain by a sequence consisting of clasticsand carbonates. Basal conglomerates and sandstones contain abundant quartz and feweramounts of carbonated-cemented metamorphic rock fragments and they change tomedium-thick bedded dolomitic limestone and limestones to the top. The age of these

Ankara Dolay›nda Geç Permiyen Uyumsuzlu¤u

134

1. Girifl

Türkiye’nin ana tektonik birliklerinden biri olanSakarya Zonu’nda (fiekil 1a) Liyas öncesi temele aitgnays, amfibolit, mermerlerden oluflan yüksek dere-celi metamorfitler Variskan orojenezinden etkilenmiflve Devoniyen ve/veya Erken Karbonifer yafll› grani-toyidler taraf›ndan kesilmifltir. Bu temel kayalar bat›-da Biga Yar›madas›’nda Kazda¤ masifi ve Çaml›kgranitoyidleri (Okay vd., 1991), Eskiflehir’de Sö¤ütmetamorfitleri ve Sar›cakaya granitoyidi (Göncüo¤luvd., 2000; Ustaömer vd., 2012), Orta Pontidlerde me-tamorfik Serveçay grubu (Ayd›n vd., 1995; Kozurvd., 2000) ile bunlar› kesen Deliktafl ve Sivrikaya gra-nitleri (Nzegge vd., 2006), Do¤u Pontidlerde Pulurmasifi ve Gümüflhane granitoyidleri (Keskin vd.,1989; Topuz vd., 2010) olarak bilinmektedir.

Sakarya Zonu’nda en çok tart›fl›lan konulardan bi-ri de Liyas öncesi temele ait olan Karakaya Komplek-sinin (Tekeli, 1981) jeolojik evrimidir. ‹lk kez Bingöl(1968) taraf›ndan kuzeybat› Türkiye’de düflük dere-celi metamorfik birimler için “Karakaya serileri”, da-ha sonra Tekeli (1981) ve fiengör (1984) taraf›ndanJura öncesi orojenik kayaçlar için “Karakaya Komp-leksi” adlamas› kullan›lm›flt›r. Tekeli (1981) Ankarave Tokat civar›ndaki çal›flmas›nda Geç Paleozoyik-Erken Mesozoyik yafltaki kayaçlar› y›¤›fl›m komplek-si olarak tan›mlam›fl ve bunlar› alt metamorfik seri veüst bloklu seri olarak ay›rtlam›flt›r. Benzer bir ay›r›mOkay ve Göncüo¤lu (2004) taraf›ndan da yap›lm›flt›r.Yazarlar yap›sal olarak altta yer alan oldukça defor-me metabazit, fillat ve mermerlerden oluflan düflükdereceli metamorfitleri Alt Karakaya Kompleksi de-forme, düflük-çok düflük metamorfizma gösteren için-de Geç Paleozoyik yafll› kireçtafl› bloklar› içeren k›-r›nt›l› ve volkano-sedimanter kayaçlar› da Üst Kara-kaya Kompleksi olarak ay›rtlam›fllard›r.

Alt Karakaya Kompleksi en bat›dan do¤uya do¤-ru Kozak yöresinde Çavdartepe formasyonu (Akyü-rek ve Soysal, 1983), Biga yöresinde Nilüfer birimi(Okay vd., 1991), Armutlu Yar›madas›’nda ‹znik me-tamorfitleri (Göncüo¤lu vd., 1987), Eskiflehir kuze-yinde Tepeköy metamorfitleri (Göncüo¤lu vd.,

2000), Yeniflehir-‹negöl alan›nda Yeniflehir metamor-fik grubu (Genç ve Y›lmaz, 1995), Ankara dolay›ndaEmir formasyonu (Akyürek vd., 1984), Orta Pontid-lerde Gümüflolu¤u ve Kunduz formasyonlar› (Y›l-maz ve Tüysüz, 1984), Tokat masifinde Alt Yeflil›r-mak grubu (Tüysüz, 1996; Y›lmaz vd., 1997) ve Tur-hal metamorfitleri (Y›lmaz ve Y›lmaz, 2004) en do-¤uda da A¤vanis Grubu (Okay, 1984), Hossa Grubu(Okay, 1996) olarak farkl› isimlerle çal›fl›lm›flt›r. Dü-flük dereceli bu metamorfitlerden k›s›tl› fosil ve rad-yometrik yafl verileri vard›r. Birim içinde Kozak Da-¤›’nda konodontlardan Orta Triyas (Kaya ve Mostler,1992), Bursa civar›nda konodontlardan Erken Triyas,Ankara dolay›nda foraminiferlerden Erken Triyas(Akyürek vd., 1979) yafl› saptanm›flt›r. Alt KarakayaKompleksi içinde Band›rma ve Eskiflehir dolay›ndaGeç Triyas (Okay ve Monie, 1997; Okay vd., 2002),do¤uda Pulur Masifinde Erken Permiyen (Topuz vd.,2004b) metamorfizma yafl› elde edilmifltir (Horn-blend mineralinde Rb-Sr ve albit-epidot-amfibolit ör-ne¤inde 40Ar/39Ar yöntemiyle 264±3.4 My).

Temelde yer alan bu farkl› metamorfik birimleriçinde tektonik dilimler halinde ofiyolitik kayaçlaryer al›r. Bunlar Biga Yar›madas›’nda Tozlu formas-yonu (Metaofiyolit) (Duru vd., 2012), Eskiflehir dola-y›nda Tozman metaofiyoliti (Göncüo¤lu vd., 2000),Ankara dolay›nda metaofiyolit (Akyürek vd., 1984),Bilecik dolay›nda Bo¤azköy metaofiyoliti (Genç veY›lmaz, 1995), Tokat civar›nda Turhal metaofiyoliti(Y›lmaz vd., 1997), Pulur Kompleksi içinde metaul-tramafitler (Dokuz vd., 2015) say›labilir.

Tart›flmalar sadece bu metamorfik temelin litolo-jisi ve stratigrafisi de¤il, ayn› zamanda paleoco¤rafikkonumu, yafl›, hangi ortam›n ürünü oldu¤u, üzerinde-ki Mesozoyik birimlerle olan iliflkileri ve Triyas yafl-l› kayaçlar içindeki egzotik kireçtafl› bloklar›n kökeniüzerinedir.

Sakarya Zonu üzerinde otokton Permo-Karboni-fer yafll› karbonatlar›n bulunmad›¤› bunlar›n Triyasyafll› Üst Karakaya Kompleksi içinde bloklar halindeoldu¤u genel olarak kabul edilmekte ise de kireçtaflla-r›n›n Gondwana veya Lavrasya kökenli olabilece¤i

carbonates of shallow marine character is found Murgabian-Dorashamian. It is suggestedthat late Paleozoic carbonate basement was deposited in a neritic environment duringearly-middle Carboniferous, in a pelagic environment during middle Carboniferous-Permian and again in a neritic environment during Kubergandian-Murgabian. Followinga deformation stage, it was accreted onto the Variscan basement at north and carbonatedeposition took place as a result of late Permian transgression and finally some of exoticblocks within the upper Karakaya Complex were derived from this basement.

135

MTA Dergisi (2015) 151: 133-151

fiekil 1- a) Türkiye’nin tektonik birliklerini gösterir harita (Okay ve Tüysüz, 1999), b) Çal›flma alan›n›n jeoloji haritas› ve eni-ne kesiti.


136

konusunda farkl› görüfller vard›r. Okay vd. (1996) veLeven ve Okay (1996)’a göre bu karbonatlar Lavras-ya, Göncüo¤lu vd. (2000) ile Alt›ner vd. (2000)’negöre de Gondwana kökenlidir. Temel ile üzerindekiörtü iliflkileri için ilk kez Göncüo¤lu vd. (1987) Ar-mutlu yöresinde Erken Permiyen yafll› kireçtafllar›n›ntemel üzerinde diskordan oldu¤undan bahsetmifller-dir. Yeniflehir-Geyve dolay›nda Saner (1977) tabandamikaflistlerin tedrici olarak metakumtafl› ve Permiyenyafll› rekristalize kireçtafllar›na geçti¤ini söyler. Ak-deniz (1988) Bayburt yöresinde k›r›nt›l› üstte do¤rukarbonatl› Permo-Karbonifer yafll› bir istifin kristalentemel üzerinde uyumsuzlukla yer ald›¤›n› belirtir.Geyve güneyinde de Okuyucu ve Göncüo¤lu (2010)Variskan metamorfik bir temel üzerinde uyumsuzluk-la yer alan Erken Permiyen yafll› lagün tipi karbonatkayaçlar›ndan bahsederler. Y›lmaz vd. (1997) Amas-ya dolay›nda metakuvarsit, fillat, flistlerden oluflanmetamorfik bir temel üzerinde Geç Permiyen uyum-suzlu¤undan sözederler. Triyas yafll› Üst KarakayaKompleksine ait k›r›nt›l›lar içinde Silüriyen (Alp,1972), Erken Devoniyen (Çapk›no¤lu ve Bektafl,1999), Permo-Karbonifer (Akyürek vd., 1982/1984)yafll› neritik kireçtafllar› d›fl›nda Geç Paleozoyik (De-voniyen-Karbonifer-Permiyen) yafll› radyolarit ve pe-lajik kireçtafl› bloklar› da mevcuttur (Okay ve Most-ler, 1994; Okay vd., 2011).

Bölgedeki di¤er bir tart›flma da Paleotetis’in(Stocklin, 1977; fiengör, 1979) konumu olup, Sakar-ya Zonu’na ait temelin Gondwana k›ta kenar›na m›,yoksa Lavrasya k›ta kenar›na m› ait oldu¤udur. Y›l-maz (1981), fiengör ve Y›lmaz (1981), fiengör vd.(1984), Koçyi¤it (1987), Genç ve Y›lmaz (1995) veGöncüo¤lu vd. (2000) Paleotetis’in güneye do¤ruGondwana kuzey kenar› alt›na dald›¤› ve yay ard›ndaPermo-Triyas yafll› bir havza aç›ld›¤› görüflünü sa-vunmufllard›r. Adamia vd. (1977), Tekeli (1981),fiengün (1990), Pickett vd. (1995), Pickett ve Robert-son (1996), Okay (2000) ise Paleotetis’in kuzeyinde-ki Lavrasya güney kenar› alt›nda dal›p tüketildi¤iniiddia etmifllerdir. Bir di¤er görüfl de Sakarya Zonukuzeyinde ve güneyinde Paleozoyik-Mesozoyik yafll›okyanuslar›n yer almas› (Stampfli ve Borel, 2002) veMesozoyik dönemde bu okyanuslar›n tüketilmesidir.Karakaya Kompleksi’nin oluflum ortam› için iki fark-l› model önerilmifltir. Bunlardan ilki Bingöl vd.(1975), Y›lmaz (1981), fiengör ve Y›lmaz (1981),fiengör vd. (1984), Koçyi¤it (1987), Genç ve Y›lmaz(1995) ve Göncüo¤lu vd. (2000)’nin önerdi¤i rift mo-deli, di¤eri ise Tekeli (1981), Pickett vd. (1995), Pic-kett ve Robertson (1996) ve Okay (2000)’›n savun-duklar› dalma batma/y›¤›fl›m modelidir.

2. Stratigrafi

Çal›fl›lan alan Sakarya Zonu içinde Ankara-Hay-mana yolu Gölbafl› güneybat›s› Gökçehöyük köyü do-lay›nda yer al›r (fiekil 1b). Bölgede Pliyosen çökelle-ri ile örtülen ve birbiriyle tektonik iliflkili iki farkl› bi-rim yer al›r. Yap›sal olarak altta yer alan Emir for-masyonu (fiekil 2, Akyürek vd., 1984) düflük yeflil flistfasiyesi koflullar›nda metamorfizmaya u¤ram›fl ol-dukça deforme kayaçlardan (Alt Karakaya Komplek-si) oluflur. Bu birimin üzerine Erken Karbonifer-Per-miyen yafll› neritik ve pelajik karbonat istifi (fiekil 2)ve bunu aç›sal bir uyumsuzlukla örten ve karasal k›-r›nt›l›larla bafllay›p s›¤ denizel dolomitik kireçtafllar›ve kireçtafllar› ile süren Murgabiyen-Doraflamiyenyafll› bir istif yer al›r (fiekil 1b, 2, 3). Temel ve üze-rindeki Geç Permiyen örtüsü Lütesiyen dönemindekuzeyden güneye ‹zmir-Ankara ofiyolitik kayaçlar›üzerinde flimdiki konumuna gelmifltir (fiekil 4a, b).Bölgedeki MTA kabuk projesi MT profilleri de budüflünceyi destekler (2015 y›l› proje sunumlar›-MTA).

Makalenin konusunu oluflturan Geç Paleozoyikistif ve Geç Permiyen örtüsü için bu çal›flmada for-masyon adlamas›na gidilmemifl ve birim Karbonifer-Permiyen istifi ve Geç Permiyen istifi olarak anlat›l-m›flt›r. Karbonifer-Permiyen yafll› karbonat istifi veüzerinde uyumsuzlukla yer alan Geç Permiyen k›r›n-t›l› ve karbonatlar Sakarya Zonu boyunca ilk kez buçal›flmada tan›mlanm›flt›r.

2.1. Karbonifer-Permiyen ‹stifi

Alt›ndaki Emir formasyonu ile tektonik dokanak-l› olan istifteki karbonatlar altta gri-beyaz renkli, ka-l›n tabakal›, çatlakl›, yer yer kristalize neritik kireç-tafllar› ile üzerinde gri renkli, ince tabakal› deformepelajik mikritik kireçtafl›-marn ardalanmas› ve en üst-te de gri renkli, orta-kal›n tabakal›, bol kalsit damarl›neritik kireçtafllar› ile temsil edilir (fiekil 2).

Tabandaki gri renkli, kal›n tabakal› kireçtafl›ndan(fiekil 5) al›nan örneklerde alttan üste do¤ru: Bradyi-na sp., Pachysphaerina sp., Eotuberitina sp., Tuberi-tina sp., Mediocris sp., Koktjubina? sp., Biseriella?sp. fosilleri ile Erken Karbonifer (Vizeyen-Serpuho-viyen); Ozawainella sp., Eostaffella sp., Tetrataxissp., Lasiodiscus sp., Globivalvulina sp., Eotuberitinasp. ile Orta Karbonifer (Baflkiriyen-Moskoviyen);Ozawainella sp., Lasiodiscus sp., Eotuberitina sp.,Globivalvulina sp., Beresella sp. (fiekil 2, Levha I).ilede Orta Karbonifer (Baflkiriyen-Moskoviyen) yafl›saptanm›flt›r (TMMOB JMO, 2004)

137

Erken-Orta Karbonifer yafll› karbonatlar›n üstün-deki Radyolarya’l›, pelajik mikritik kireçtafl›ndan(fiekil 6) al›nan iki örnekte; Follicullidae Ormiston veBabcock, Albaillellidae Deflandre familyalar›na aitRadyolarya topluluklar›na ba¤l› olarak Orta Karboni-fer-Permiyen zaman aral›¤› belirlenmifltir.

En üstte yer alan bentik fosiller içeren neritik ki-reçtafl›ndan (fiekil 2); Neofusulinella sp., Minojapa-nella sp., Rauserella sp., Parafusulina? sp., Kahleri-na sp., Frondina sp., Geinitzina sp., Globivalvulinasp., Hemigordius sp., Tetrataxis sp., Climacamminasp., Lasiodiscus sp., Eotuberitina sp., Girvanella sp.,Gymnocodium sp., Mizzia sp., Tubiphytes sp. fosille-ri ile Kubergandiyen-Murgabiyen yafl› saptanm›flt›r(fiekil 2, Levha I).

Çal›flma alan›na yak›n bölgelerde Karbonifer yafl-l› neritik karbonatlar Triyas yafll› Elmada¤ Formasyo-nu (Akyürek vd., 1980/1982) ve Devecida¤ Karmafl›-¤› (Özcan vd., 1980) içinde bloklar halinde yer al›r,ancak Orta Karbonifer-Permiyen yafll› pelajik çökel-lere hiçbir çal›flmada de¤inilmemifltir.

2.2. Geç Permiyen ‹stifi

Karbonifer-Permiyen istifi üzerinde uyumsuzluk-la yer alan k›r›nt›l› ve üzerindeki karbonatlar Saner(1977) ve Eroskay (1965) taraf›ndan Bilecik-Geyvedolay›nda s›ras›yla Cambazkaya formasyonu ve Der-bent kireçtafl› olarak adlanm›fl, ancak istifin taban› ge-çiflli olarak yorumlanm›flt›r. Çal›fl›lan alanda k›r›nt›l›-lar çak›ltafl›, çak›ll› kumtafl›, kumtafl› ve çamurtafl› li-tolojilerinde olup, grimsi, k›z›l›ms›, mavimsi renkte,

MTA Dergisi (2015) 151: 133-151

fiekil 2- Çal›flma alan›n›n genellefltirilmifl dikme kesiti ve Geç Paleozoyik istifi foraminifer da¤›l›m›.


138

fiekil 3- Geç Permiyen uyumsuzlu¤u, altta grimsi renkli pelajik mikritik kireçtafl›-marn ardalanmas›, üstte ise k›z›l renkli GeçPermiyen yafll› karasal k›r›nt›l›lar ve bej renkli dolomitik kireçtafl›-kireçtafl› görülmektedir (X: 36476488, Y:4390205).

fiekil 4- Bölgenin Lütesiyen öncesi ve Lütesiyen dönemi tektoni¤ini gösterir harita.

139

kal›n tabakal› bazen masif görünümlüdür (fiekil 7).Çak›ltafllar› kil ve karbonat bir matriks içinde ço¤un-lukla Geç Permiyen (Kubergandiyen-Murgabiyen)yafll› kireçtafl›, kuvars-porfir ve daha az oranda Emirformasyonuna ait metamorfik kayaç parçalar›ndanoluflur. Taneler 0.5-10 cm boyutunda, k›smen yuvar-lak ve s›k› tutturulmufltur. Üzerinde yer alan kumtafl-lar› k›z›l›ms› mavimsi renkte, kal›n tabakal› bol ku-vars tanelidir ve fosil içermez. ‹nce kesitte bafll›ca ku-vars, biyotit, muskovit, plajiyoklaz, eser miktarda iseklorit, çört, metamorfik ve sedimanter kaya parçalar›ve opak minerallerden oluflur. Kil ve karbonatlarla çi-mentolanan, taneleri yar› yuvarlak, iyi boylanm›fl vedemiroksitle boyanan bu kayaçlar litik arenit olarakisimlendirilmifltir. K›r›nt›l›lar üzerinde birkaç on met-re kal›nl›kta, siyah renkli, kal›n tabakal› algli, makrofosilli dolomitik kireçtafl› ve kireçtafllar› yer al›r (fie-kil 8a, b). Bu karbonat kayaçlardan al›nan birçok ör-nekte; Neoschwagerina sp., Langella sp., Pachy-phloia sp., Globivalvulina sp., Hemigordius sp., Dun-barula sp., Pseudovermiporella sp. fosillere göre GeçPermiyen (Murgabiyen-Midiyen); Rectostipulina qu-

adrata Jenny-Deshusses, Neoschwagerina sp., Char-liella sp., Paraglobivalvulina sp., Baisalina sp., Lan-gella sp., Climacammina sp., Pachyphloia sp., Agat-hammina sp., Pseudovermiporella sp. fosil toplulu-¤undan Geç Permiyen (Midiyen); Dagmarita cha-nakchiensis Reitlinger, Eotuberitina sp., Kamuranasp., Neoendothyra sp., Rectostipulina sp., Globival-vulia sp., Hemigordius sp., Reichelina? sp., Tubiph-ytes obscurus Maslov, Pseudovermiporella sp. (fiekil2, Levha I) fosillere göre Geç Permiyen (Midiyen-Doraflamiyen) yafl› saptanm›flt›r (TMMOB JMO,2004).

Yukar›da da anlat›ld›¤› gibi Karbonifer-Permiyenyafll› karbonat istifin üzerinde uyumsuzlukla Geç Per-miyen yafll› karasal-s›¤ denizel (flelf-lagün) bir istifinyer almas›, allokton kütlelerden ziyade Sakarya Zonuüzerinde yerli yerinde bir karbonat istifin varl›¤›n›gösterir.

Saptanan Erken-Orta Karbonifer, Orta Karboni-fer-Permiyen ve Geç Permiyen (Kubergandiyen-Mur-

MTA Dergisi (2015) 151: 133-151

fiekil 5- Gri renkli, kal›n tabakal› Erken-Orta Karbonifer yafll› neritik karbonatlar (X: 36476578, Y: 4390577).


140

fiekil 6- Orta Karbonifer-Permiyen yafll› Radyolarya’l› mikritik kireçtafl›-marn ardalanmas› (X: 36476400, Y: 4390180).

fiekil 7- Geç Permiyen taban›ndaki çak›ltafl›, kumtafl›, çamurtafl›ndan bir görünüm. Çak›llar ço¤unlukla Kubergandiyen-Mur-gabiyen yafll› kireçtafl› ve kuvars porfir dayklar›ndan türemifltir (X: 36476381, Y: 4390122).

141

MTA Dergisi (2015) 151: 133-151

fiekil 8- a-b) Murgabiyen-Doraflamiyen yafll› Brakiyopod’lu-Alg’li koyu renkli dolomitik kireçtafl›,kireçtafl› (X: 36476545, Y: 4390247).

gabiyen) yafl›, Sakarya Zonu boyunca Geç Permiyenuyumsuzlu¤u alt›nda Variskan orojenezinden etkilen-meyen otokton karbonatlardan al›nan ilk paleontolo-jik yafllard›r. Yine istiften al›nan Orta Karbonifer-Permiyen radyolarya yafl› Sakarya Zonu boyunca GeçPermiyen uyumsuzlu¤u alt›ndaki blok olmayan kar-bonatlara ait ilk pelajik yafllard›r.

2.3. Emir Formasyonu

Okay ve Göncüo¤lu (2004) taraf›ndan Alt Karaka-ya Kompleksi içinde de¤erlendirilen düflük derecelimetamorfitler Ankara dolay›nda Akyürek vd. (1982,1984) taraf›ndan yeflilflist fasiyesi metamorfizmas›gösteren killi, kumlu ve volkanik kayalar olarak ta-


142

n›mlanm›fl ve Emir formasyonu olarak adland›r›lm›fl-t›r. Genellikle gri, yeflilimsi kahve, boz renkli, s›k k›v-r›ml›, iyi foliasyonlu, hayli tektonize olmufltur, buyüzden düzenli bir istif görülemez. ‹nce taneli ve incetabakal› kesimlerde k›vr›mlar daha belirgindir. Düflükdereceli metamorfikler bölgede çal›flanlarca mika-klo-rit-kuvarsflist, serisit-kuvarsflist, muskovit-kuvarsflist,grafitflist, fillat, sleyt, mermer ve bunlar› kesen kuvarsporfirler olarak tan›mlanm›flt›r. Çal›flma alan›nda sa-dece fillat ve grafitflistlerle temsil edilen Emir formas-yonundan daha önce al›nan Erken Triyas yafl bulgula-r› (Akyürek vd., 1982, 1984), birimle onu üzerleyenTriyas yafll› Elmada¤ formasyonu dokana¤›n›n belir-gin olmamas›ndan dolay› sorunludur. Bursa güneyin-de Kozur vd. (2000) ve Kozak Da¤›’nda Kaya veMostler (1992) benzer kayalarda konodontlardan s›ra-s›yla Erken Triyas ve Orta Triyas yafl› saptam›fllard›r.Buna karfl›l›k Akyürek vd. (1984) ve Rojay ve Göncü-o¤lu (1997) bu tür kayaçlar› bloklu Triyas’›n temeli,Koçyi¤it vd. (1991) ile Alt›ner ve Koçyi¤it (1993) iseGeç Paleozoyik temel olarak yorumlarlar.

Bölgedeki düflük dereceli metamorfik Emir for-masyonu Biga Yar›madas›’ndan bafllayarak Epimeta-morfitler (Bingöl vd., 1975), Nilüfer birimi (Okayvd., 1991), Alt Karakaya Kompleksi (Okay ve Gön-cüo¤lu, 2004) Yeniflehir Metamorfitleri (Genç ve Y›l-maz, 1995), Tepeköy metamorfitleri (Göncüo¤lu vd.,2000), Tokat Metamorfitleri (Özcan vd., 1980), A¤-vanis Grubu (Okay, 1984) ile denefltirilebilir.

Taban› çal›flma alan› içinde görülmeyen, ancakbölgede ‹zmir-Ankara Okyanusu ofiyolitik kayaçlar›üzerinde tektonik dokanakla yer alan birim, üstte deGeç Paleozoyik yafll› karbonat istifi ile tektonik ilifl-kilidir (fiekil 2).

3. Tart›flma

Sakarya Zonu özellikle de Liyas öncesi temel ço-¤u yazarlar›n ilgi oda¤› olmufltur. Do¤udan bat›ya zonboyunca görülen Variskan temelin varl›¤› bilinmekte-dir. Bunun d›fl›nda Liyas öncesi temel olarak kabuledilen Karakaya Kompleksi’ni Okay ve Göncüo¤lu(2004); deforme, düflük dereceli metamorfitler vePermiyen yafll› kireçtafl› bloklu k›r›nt›l›, volkaniklikayaçlar› s›ras›yla Alt ve Üst Karakaya Kompleksiolarak s›n›flam›fllard›r. Sakarya Zonu güneyi bat›daBiga Yar›madas›’ndan Tokat do¤usuna kadar uzananAlt Karakaya Kompleksi’ne ait metamorfitlerin çökelve metamorfizma yafl›, metamorfizma fasiyesi üze-rinde tart›flmalar hala süregelmektedir. Yak›n zamanakadar temel üzerinde otokton Geç Paleozoyik yafll›karbonatlardan bahsedilmedi¤i için Triyas yafll› Üst

Karakaya Kompleksi içinde yer alan Permo-Karboni-fer yafll› karbonatlar egzotik bloklar olarak yorumlan-m›fl, içerdi¤i fosil faunas›na göre bunlar›n Gondwanaveya Lavrasya’ya ait olabilece¤i iddia edilmifltir. Budurumda Paleotetis’in konumu ve evrimi önem ka-zanmaktad›r.

Paleotetis’in Torid-Anatolid’lerin kuzeyinde yerald›¤› modelde (Göncüo¤lu vd., 2000) okyanusunGondwana alt›na güney yönlü yitimi, Karbonifer’deaktif k›ta kenar› ve üzerinde Permo-Karbonifer yafll›karbonat platformunun oluflumu ve Triyas’tan itiba-ren de yay-ard› aç›l›m› savunulmaktad›r. Turhan vd.(2004) Geyve güneyindeki otokton Permiyen yafll›karbonatlar›n, hem Triyas yafll› birimler içindeki blokkonumlu Permiyen yafll› kireçtafllar›na, hem de Alt›-ner vd. (2000)’nin Toroslarda tan›mlad›¤› Permiyenkarbonatlara benzedi¤ini söyler.

Ancak bu durumda;

a) Genelde Torid-Anatolidler de Variskan olayla-r›n görülmemesi,

b) Permo-Karbonifer yafll› kireçtafl› bloklu Triyasyafll› çökellerin bat›da Biga Yar›madas›, do¤u-da Tokat’a kadar olan bölgede sadece SakaryaZonu üzerinde ve ‹zmir-Ankara kenedine biti-flik oluflu,

c) Paleotetis olarak yorumlanan Küre ofiyolitle-rinde (Y›lmaz ve Tüysüz, 1984) Orta Jura yafl-l› ofiyolitlerle ilgili pelajik çökellerin varl›¤›(Önder vd., 1987; Bragin vd., 2002) buna kar-fl›l›k Liyas’ta aç›ld›¤› düflünülen ve Neotetis’inkuzey kolu olarak yorumlanan ‹zmir-Ankara-Erzincan Zonu’ndan al›nan fosillere göre GeçTriyas yafl› (U¤uz vd., 1999; Tekin vd., 2002)ve Orta-Geç Triyas yafll› OIB karakterli volka-nikli denizda¤lar›n›n (seamount) varl›¤›, Anka-ra melanj› içinde okyanus kabu¤una ait bazikkayaçlarda Geç Permiyen yafll› metamorfizmayafl› (Sar›fak›o¤lu vd., 2011, 2014), kenete bi-tiflik Triyas yafll› Orhanlar grovak› içinde De-voniyen yafll› radyolaryal› çört dilimlerin(Okay vd., 2011) varl›¤› bu iddialar› çeliflkilihale getirir. Okay (2004)’da Pontidlerin güneykenar›n› oluflturan Sakarya Zonu ile Torid-Anatolid Bloku’nun Tersiyer’e kadar bir arayagelmedi¤ini belirtir.

Paleotetis’in güneyde ve Sakarya K›tas› alt›na ku-zey yönlü yitimi savunanlardan Tekeli (1981), Pickettvd. (1995) ve Okay (2000) Alt Karakaya Kompleksi’niGeç Paleozoyik-Triyas yafll› dalma-batma y›¤›fl›m kar-

143

mafl›¤› olarak tan›mlarlar. Kozur (1999)’da benzer biryaklafl›mla Paleotetis’in kuzeye Sakarya K›tas› alt›ndakuzey yönlü yitimi ve onun üzerinde aç›lan Triyas yafl-l› yay-ard› havza oluflumunu savunur.

Biga Yar›madas›’ndan Do¤u Karadeniz’e kadarSakarya Zonu Liyas öncesi temelinin farkl› yaflta me-tamorfik, magmatik, ofiyolitik ve karbonat kayaçla-r›ndan olufltu¤u görülür. Bat›’dan Do¤u Karadeniz’ekadar Variskan orojenezinden etkilenen bu temel Bi-ga Yar›madas›’nda Kazda¤ Masifi, Orta Sakarya böl-gesinde Sö¤üt Metamorfitleri ve do¤uda Pulur Meta-morfitleri olarak bilinmektedir. Böyle bir temel üze-rinde otokton Geç Paleozoyik yafll› karbonat istifiolarak Pulur bölgesinde Demirözü Permo-Karbonife-ri (Akdeniz, 1988), Orta Sakarya’da Geç Permiyen(Saner, 1977), Geyve dolay›nda Erken, Geç Permiyen(Turhan vd., 2004; Okuyucu vd., 2010) yafll› s›¤ de-nizel k›r›nt›l› ve karbonatlardan bahsedilmifltir. ÜstKarakaya Kompleksi içinde egzotik bloklar halindeTokat dolay›nda Karbonifer (Özcan vd., 1980),Amasya civar›nda Silüriyen ve Erken Devoniyen(Alp, 1972; Çapk›no¤lu ve Bektafl, 1999), Ankara,Bursa ve Biga Yar›madas› dolay›nda da (Akyürekvd., 1984; Kanar vd., 2013; Duru vd., 2012) Erken-Orta Karbonifer yafll› neritik kireçtafllar› yer al›r. Sa-karya Zonu boyunca Triyas yafll› çökeller içinde yeralan bu bloklar›n neden Variskan Orojenezi’nden et-kilenmedi¤i az tart›fl›lm›flt›r. Biz bu makalede bu türkayaçlar›n Gondwana kökenli oldu¤unu ve Üst Per-miyen öncesi kuzeydeki Sakarya Zonu’na eklemlen-di¤ini düflünmekteyiz. Okuyucu ve Göncüo¤lu(2010) da Geyve güneyinde kristalen bir temel üze-rinde uyumsuzlukla yer alan Geç Karbonifer-OrtaPermiyen yafll› neritik karbonatlardan bahsederler vebu yafl kona¤›ndaki fusulin faunas›n›n Urallar güneyi,Orta Asya, Hazar Havzas›, Moskova Havzas› ve Kar-nik Alpleri ile çok benzeflti¤ini, Torid-Anatolid’lefaunal ba¤lant›n›n ancak Midiyen transgresyonu son-ras› kurulabilece¤ini belirtirler.

Sakarya Zonu boyunca Liyas öncesi temelde tek-tonikle biraraya gelmifl iki farkl› metamorfik birimyer al›r. Bu birimlerin hangi zaman diliminde yan ya-na geldi¤i bu çal›flma ile de yak›ndan ilgilidir. Bunlarkuzeyde gnays, amfibolit, mermerden oluflan ve De-voniyen-Karbonifer yafll› granitoyidlerle kesilen Va-riskan temel ile güneyde yap›sal olarak altta yer alandüflük dereceli metamorfizma gösteren metabazit, fil-lat, mermer ve çört, serpantinit dilimleri içeren meta-motfitlerdir. Orta Sakarya bölgesinde Göncüo¤lu vd.,(2000) Sö¤üt ve Tepeköy metamorfitleri ve bunlarüzerinde Triyas uyumsuzlu¤undan bahseder. Pulur

masifinde kuzeyde Variskan temeli yans›tan Cencibirimi güneyde yap›sal olarak altta düflük derecelimetamorfik Do¤ankavak birimi yer al›r (Topuz vd.,2004a, b). Do¤ankavak birimi içinde fengit mineraliüzerinde Ar/Ar ölçümleri 260 My radyometrik yaflvermekte di¤er taraftan birimler ve aralar›ndaki tekto-nik dokanak Liyas yafll› çökellerle uyumsuzluklaüzerlenmektedir (Topuz vd., 2004b). Keskin vd.(1989)’de Pulur masifinin düflük dereceli metamorfit-leri içinde Devoniyen-Erken Karbonifer yafll› karbo-natlardan ve ofiyolitik kayaç dilimlerinden bahseder.Özellikle Pulur Metamorfitleri’ndeki veriler çal›flmaalan›ndaki Geç Paleozoyik yafll› karbonat temelin he-men Geç Permiyen öncesi kuzeydeki metamorfitlereeklemlenmesi fikrini do¤rular.

Düflük dereceli metamorfitlerdeki Geç Permiyenmetamorfizmas› (Topuz vd., 2004b), üzerinde GeçPermiyen uyumsuzlu¤u (Y›lmaz vd., 1997), Geç Per-miyen taban›nda bu metamorfitlere ait çak›llar›n var-l›¤› (bu çal›flma); birim içinde Akyürek vd.(1984)’nin Ankara dolay›nda Erken Triyas foramini-fer yafl› ile Bursa ve Kozak Da¤›’nda Kozur vd.,(2000), Kaya ve Mostler (1992)’in Triyas konodontyafllar› ile çeliflmektedir. Di¤er taraftan bu metamor-fitlerin farkl› metamorfizma özellikleri göstermesi,Geç Permiyen (Topuz vd., 2004b) ve Geç Triyas me-tamorfizma yafl› vermesi (205-203 My, Eklojitte fen-git ve amfibol Ar/Ar yafl› Okay ve Monie, 1997; me-tabazitlerden, Okay vd., 2002), metabazitlerin jeo-kimyas› (okyanus adas›/platosu, Okay, 2000; Yal›n›zve Göncüo¤lu, 2002) ve Triyas yafll› birimler içinde-ki Devoniyen, Karbonifer, Permiyen yafll› pelajikbloklar›n varl›¤› ancak Sakarya Zonu güneyinin Per-mo-Triyas döneminde aktif k›ta kenar› özelli¤i gös-termesi ile mümkündür.

Hem bu çal›flma, hem de Sakarya Zonu güney ke-nar› boyunca bloklu Triyas içinde yer alan Silüriyen-Permiyen yafll› neritik karbonatlar›n Lavrasya’dan zi-yade Torid-Anatolid Blo¤u’nun kuzey kenar›n› temsiletti¤i Orta Karbonifer sonras› h›zla derinleflip, riftlefl-mesi Tetis Okyanusu içinde kuzeye sürüklenmesi veÜst Permiyen öncesi s›¤lafl›p sonras›nda Sakarya K›-tas› güneyindeki aktif kenara eklemlendi¤i söylenebi-lir (fiekil 9a, b, c). Bölge Murgabiyen’de bir karalafl-ma dönemi yaflad›ktan sonra Karbonifer yafll› Varis-kan temelle birlikte transgressif olarak Geç Permiyenyafll› neritik karbonatlarla üzerlenmifl (fiekil 9d) veTriyas döneminde de tektonikle yan yana gelen bu te-mel üzerinde aç›lan havzaya rift kenarlar›ndan egzo-tik kütleler olarak karbonat ve metamorfik bloklaryerleflmifl olmal›d›r (fiekil 9e).

MTA Dergisi (2015) 151: 133-151


144

Adamia vd. (1995) Do¤u Pontidler ve Transkaf-kaslar›n Paleozoyik-Erken Senozoyik dönemde Ku-zey Tetis’in aktif kuzey kenar›n› temsil etti¤ini belir-tir. Benzer bir yaklafl›mla Okay (2011) da üst tektonikdilim (Variskan temel) için Avrasya’n›n güney aktifkenar›, alt tektonik diliminde (Alt Karakaya komp-leksi) Paleotetis okyanusuna ait oldu¤unu ve Permo-Triyas’ta kuzeye eklemlendi¤inden bahseder.

Sakarya Zonu boyunca bulunacak benzer otoktonkarbonat istifler ve düflük dereceli metamorfitlerde

(Alt Karakaya Kompleksi) yeni fosil bulgular›, meta-morfizma yafl›, volkanitlerin jeokimyasal özellikleribölgenin jeodinamik evrimine katk› yapacakt›r.

Sonuçlar

1) ‹lk kez Sakarya Zonu içinde Geç Paleozoyikyafll› neritik ve pelajik karbonatlardan oluflan otoktonbir istif ortaya konmufltur. Geç Paleozoyik istifin altdüzeylerindeki neritik karbonatlardan Vizeyen-Ser-puhoviyen (Erken Karbonifer), Baflkiriyen-Moskovi-

fiekil 9- Bölgenin Erken Karbonifer-Triyas aral›¤›ndaki jeolojik evrimini gösterir flematik enine kesitler.

145

yen (Orta Karbonifer) foraminifer yafllar›, daha üstdüzeylerini oluflturan pelajik mikritik kireçtafllar›nda-ki radyolarya fosillerinden de genifl anlamda OrtaKarbonifer-Permiyen yafl› ve en üstte ise neritik kar-bonatlardan Kubergandiyen-Murgabiyen yafl› saptan-m›flt›r.

2) Geç Karbonifer-Erken Permiyen yafl aral›¤› ça-l›flma alan›nda pelajik çökellerle temsil edilirken, Sa-karya Zonu boyunca Variskan temel üzerindeki kar-bonatlar tümüyle neritik karbonatlarla temsil edilir.

3) Ankara bölgesinde ilk kez Geç Permiyenuyumsuzlu¤u saptanm›flt›r. Temel kayalar üzerindeuyumsuzlukla yer alan istif çak›ltafl›, kuvarsitik kum-tafl›, dolomitik kireçtafllar› ve kireçtafl› ile temsil edi-lir. Karbonatlarda tan›mlanan fosillerden Geç Permi-yen’in Murgabiyen, Midiyen, Midiyen-Doraflamiyenkatlar› saptanm›flt›r.

4) Temele ait fosilli Geç Paleozoyik yafll› karbo-natlar›n varl›¤› temelin Sakarya Zonu boyunca görü-len Variskan orojenezinden etkilenmedi¤ini ortayakoyar.

5) Temel kayaçlar içinde Orta Karbonifer-Permi-yen yafll› radyolaryal› pelajik karbonatlar›n varl›¤› ne-ritik ortam›n Üst Karbonifer öncesi h›zla derinleflipriftleflti¤ini gösterir.

6) Tektonikle yan yana gelen Geç Paleozoyik yafl-l› temel ve Emir formasyonuna ait parçalar›n GeçPermiyen yafll› çak›ltafllar› içinde yer almas› bunlar›nGeç Permiyen öncesi bir araya gelmesini gerektirir.Bu durum bölgede Alt Triyas olarak belirlenen Emirformasyonunun oluflum yafl›n›n Permiyen’e kadarinebilece¤ini gösterir.

7) Sakarya Zonu’nda Geç Permiyen yafll› kayaçla-r›n hem Variskan temelin, hem de makalede anlat›lanGeç Paleozoyik istifin üzerinde yer almas›, fosilli GeçPaleozoyik istifin Geç Permiyen öncesi kuzeye Lav-rasya k›ta kenar›na eklemlendi¤ini ve de literatürdeTriyas yafll› birimler içinde bloklar halinde görülen veGondwana kökenli olabilece¤i düflünülen Geç Pale-ozoyik yafll› egzotik bloklar›nda bu temelden türedi-¤ini gösterir.

8) Geç Paleozoyik yafll› karbonat temel, Geç Per-miyen örtü ve literatürde anlat›lan tektonik birlikleraras›nda yer alan Palezoyik ofiyolitler de Sakarya Zo-nu Liyas öncesi temele dahil edilmelidir.

9) Geç Permiyen örtü temeliyle birlikte Lütesiyendeformasyonu ile güneydeki ‹zmir-Ankara Okyanu-sal birimler üzerinde allokton konumundad›r.

Katk› Belirtme

Bu makale Maden Tetkik ve Arama Genel Mü-dürlü¤ü taraf›ndan uygulanan “1/1000.000 ölçekliTürkiye Jeoloji Haritalar›n›n haz›rlanmas› projesi”kapsam›nda Ankara dolay›nda yap›lan saha çal›flma-lar› kapsam›nda gerçeklefltirilmifltir. Petrografi tan›m-lamalar› MAT Dairesi petrograflar›ndan Dr. NihalGörmüfl taraf›ndan yap›lm›flt›r. Makalenin olgunlafl-mas›nda katk› ve elefltirilerinden dolay› Dr. Neflat Ko-nak, Dr. Fuat U¤uz, Dr. Erkan Ekmekçi, Doç.Dr. Hu-riye Demircan ve Jeoloji Yüksek Mühendisi fiükrüPehlivan’a teflekkür ederiz.

Gelifl Tarihi: 28.01.2015

Kabul Tarihi: 30.06.2015

Yay›nlanma Tarihi: Aral›k 2015

De¤inilen Belgeler

Adamia, S.A., Lordkipanidze, M.B., Zakariadze, G.S.1977. Evolution of an active continental margin asexeplified by the Alpine history of the Caucasus.Tectonophysics 40, 183-189.

Adamia, S.A., Bayraktutan, S., Lordkipanidze, M. 1995.Structural Correlation and Phanerozoik Evolutionof the Caucasus-Eastern Pontides. Erler, A., Ercan,T., Bingöl, E., Örçen, S. (Ed). Proceeding of aninternational semposium on the Geology of theBlack Sea Region, September 7-11, Ankara, Tur-key, General Directorate of Mineral Research andExploration and Chamber of Geological Engine-ers, Ankara, Turkey, 69-75.

Alp, D. 1972. Amasya yöresinin jeolojisi (Geology of theAmasya Region). ‹stanbul Üniversitesi Fen Fakül-tesi Monografileri 22.

Akdeniz, N. 1988. Permian and Carboniferous of Demirö-zü and their significance in the regional structure.Geological Bulletin of Turkey 3, 71-80.

Akyürek, B., Bilginer, E., Da¤er, Z., Sunu, O. 1979. Hac›-lar (K. Çubuk-Ankara) bölgesinde Alt Triyas’›nvarl›¤›. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni 22,2, An-kara.

Akyürek, B., Bilginer, E., Çatal, E., Da¤er, Z., Soysal, Y.,Sunu, O. 1980. Eldivan-fiabanözü (Çank›r›) ve Ha-sayaz-Çand›r (Kalecik-Ankara) dolaylar›n›n jeolo-jisi. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Rapor No:6741, Ankara (yay›nlanmam›fl).

Akyürek, B., Bilginer, E., Akbafl, E., Hepflen, N., Pehlivan,fi., Sunu, O., Soysal, Y., Da¤er, Z., Çatal, E., Söze-ri, B., Y›ld›r›m, H., Hakyemez, Y. 1982. Ankara-Elmada¤-Kalecik dolay›n›n jeolojisi. Maden Tet-kik ve Arama Enstitüsü Rapor No: 7298, Ankara(yay›nlanmam›fl).

Akyürek, B., Soysal, Y. 1983. Biga yar›madas› güneyinin(Savafltepe-K›rka¤aç-Bergama-Ayval›k) temel je-oloji özellikleri (Basic geological features of theregion south of the Biga Peninsula, Savafltepe-K›r-

MTA Dergisi (2015) 151: 133-151


146

ka¤aç-Bergama-Ayval›k). Maden Tetkik ve AramaDergisi 95/96, 1-13.

Akyürek, B., Bilginer, E., Akbafl, B., Hepflen, N., Pehlivan,fi., Sunu, O., Soysal, Y., Da¤er, Z., Çatal, E., Söze-ri, B., Y›ld›r›m, H., Hakyemez, Y. 1984. Ankara-Elmada¤-Kalecik dolay›n›n temel jeolojik özellik-leri (Basic geological features of the Ankara-Elma-da¤-Kalecik region). Türkiye Jeoloji Kurumu Bül-teni 20, 31-46.

Alt›ner. D., Koçyi¤it, A. 1993. Third remark on the geo-logy of the Karakaya basin. An Anisian megablockin northern central Anatolia; micropaleontologic,statigraphic and tectonic implications for the rif-ting stage of Karakaya basin, Turkey. Revue de Pa-leobiologie 12, 1-17.

Alt›ner, D., Özkan-Alt›ner, S., Koçyi¤it, A. 2000. Late Per-mian foraminiferal biofacies belts in Turkey: pale-ogeographic and tectonic implication. Bozkurt, E.,Winchester, J.A., Piper, J.A.D. (Ed). Tectonic andMagmatism in Turkey and Surrounding Area. Ge-ological Society, London, Special Publication 173,83-96.

Ayd›n, M., Demir, O., Özçelik, Y., Terzio¤lu, N., Sat›r, M.1995. A Geological Revision of ‹nebolu, Devreka-ni, A¤l› and Küre Areas: New Observations in Pa-leotethys-Neotethys Sedimentery Successions. Er-ler, A., Ercan, T., Bingöl, E., Örçen, S. (Ed). Pro-ceeding of an international semposium on the Geo-logy of the Black Sea Region, September 7-11,1992, Ankara, Turkey, General Directorate of Mi-neral Research and Exploration and Chamber ofGeological Engineers, Ankara, 33-38.

Bingöl, E. 1968. Contribution a’l’ etüde geolog›que de laparti centrale et sud-Est du massif de Kazda¤ (Tur-quie). These faculty of Science University of Nancy(France), 189 p (yay›mlanmam›fl).

Bingöl, E., Akyürek, B., Korkmazer, B. 1975. Biga Yar›-madas›’n›n jeolojisi ve Karakaya formasyonununbaz› özellikleri (The geology of the Biga Peninsu-la and some features of the Karakaya Formation).Cumhuriyetin 50. Y›l› Yerbilimleri Kongresi Teb-li¤leri, Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Dergisi,70-77 (in Turkish with English abstract).

Bragin, N. Y., Tekin, U. K., Özçelik, Y. 2002. Middle Ju-rassic radiolarians from the Akgöl Formation, cen-tral Pontides, northern Turkey. Neues Jahrbuch fürGeologie und Palaontologie, Monatshefte 2002/10, 609-628.

Çapk›no¤lu, fi., Bektafl, O. 1999. Karakaya Kompleksineait Karasenir formasyonu (Amasya) içindeki kireç-tafl› olistolitlerinden Erken Devoniyen konodontla-r›. Maden Tetkik ve Arama Dergisi 120, 159-170.

Dokuz, A., Uysal, ‹., Dilek, Y., Karsl›, O., Meisel, T., Kan-demir, R. 2015. Geochemisry, Re-Os isotopes andhighly sideropile element abundances in the Eas-tern Pontides (NE Turkey): Multiple episodes ofmelt extraction-depletion, melt-rock interaction

and fertilization of the Rheic Ocean mantle. Gond-wana Research 27, 2, 612-628.

Duru, M., Pehlivan, fi., Okay, A.‹., fientürk, Y., Kar, H.2012. Biga Yar›madas›’n›n Tersiyer öncesi jeoloji-si, Biga Yar›madas›’n›n genel ve ekonomik jeolo-jisi. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlü¤ü özelyay›n serisi, No: 28, 7-74 s.

Eroskay, O. 1965. Paflalar Bo¤az›-Gölp›nar sahas›n›n jeolo-jisi (Geology of Paflalar Bo¤az›-Gölp›nar area). ‹s-tanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuas› B,135-170.

Genç, fi.C., Y›lmaz, Y. 1995. Evolution of the Triassic con-tinental margin, northwest Anatolia. Tectonoph-ysics 243, 193-207.

Göncüo¤lu, M.C., Erendil, M., Tekeli, O., Aksay, A., Kufl-cu, ‹., Ürgün, B. 1987. Geology of the Armutlu Pe-ninsula. IGCP Project 5, Guide Book. Field Excur-sion Along W-Anatolia, 12-18.

Göncüo¤lu, M.C., Turhan, N., fientürk, K., Özcan, A., Uy-sal, fi. 2000. A geotraverse across NW Turkey: tec-tonic units of the central Sakarya region and theirtectonic evolution. Bozkurt, E., Winchester, J., Pi-per, J.A. (Ed). Tectonics and Magmatism in Tur-key and the Surrounding Area. Geological Societyof London, Special Puplication. 173, 139-161.

Kanar, F., Pehlivan, fi., Kandemir, Ö., Tok, T., Çak›r, K.2013. 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritalar›Serisi, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlü¤ü,Bursa-H22 Paftas›, No:192.

Kaya, O., Mostler, H. 1992. A Middle Triassic age for low-grade greenschist facies metamorphic sequence inBergama (‹zmir), western Turkey: The first pele-ontological age assignment and structural-stratig-raphic implications. Newsletter for Stratigraphy26, 1-17.

Keskin, ‹., Korkmaz, S., Gedik, ‹., Atefl, M., Gök, L. 1989.Bayburt dolay›n›n jeolojisi. Maden Tetkik ve Ara-ma Genel Müdürlü¤ü Rapor No: 8995 (yay›mlan-mam›fl), Ankara.

Koçyi¤it, A. 1987. Hasano¤lan (Ankara) yöresinin tektono-stratigrafisi: Karakaya orojenik kufla¤›n›n evrimi(Tectonostratigraphy of the Hasano¤lan (Ankara)region: evolution of the Karakaya orogenic belt).Yerbilimleri 14, 269-294.

Koçyi¤it, A., Kaymakç›, N., Rojay, B., Özcan, E., Dirik, K.,Özçelik, Y. 1991. ‹negöl-Bilecik- Bozüyük aras›n-da kalan alan›n jeolojik etüdü. Orta Do¤u TeknikÜniversitesi-Türkiye Petrolleri Anonim Ortakl›¤›proje rapor No: 90-03-09-01-05 (yay›mlanmam›fl).

Kozur, H. 1999. Permian development in the westernTethys. Rathanasthian, B., Rieb, S.L. (Ed). Pocee-dins of the International Sympozium on ShallowTethys 5, 101-103.

Kozur, H., Ayd›n, M., Demir, O., Yakar, H., Göncüo¤lu,M.C., Kuru, F. 2000. New stratigrafic and palaeog-raphic result from the Paleozoic and early Mesozo-ic of the Middle Pontides (northern Turkey) in theAzdavay, Devrekani, Küre and ‹nebolu areas. Imp-lications for the Carboniferous-Early Cretaceous

147

MTA Dergisi (2015) 151: 133-151

geodynamic evolution and some related remarks tothe Karakaya oceanic rift basin. Geologica Croatia53, 209-268.

Leven, E.J., Okay, A.‹. 1996. Foraminifera from the exoticPermo-Carboniferous limestone blocks in the Ka-rakaya Complex, northwest Turkey. Rivista Italia-na Paleontologiae Stratigrafia 102, 139-174.

Nzegge, O.M., Sat›r, M., Siebel, W., Taubald, H. 2006. Ge-ochemical and isotopic constrains on gnesis of theLate Paleozic Deliktafl and Sivrikaya granites fromthe Kastamonu granitoid belt (Central Pontides,Turkey). N. Jb. Miner Abh. 183, 27-40.

Okay, A.‹. 1984. The geology of the A¤vanis metamorphicrocks and neighbouring formations. Maden Tetkikve Arama Dergisi 99/100, 16-36.

Okay, A.‹. 1996. Granulite facies gneisses from the Pulurregion, Eastern Pontides. Turkish Journal of EarthSciences 5, 55-61.

Okay, A.‹. 2000. Was the late Triassic orogeny in Turkeycaused by the collision of an oceanic plateau. Boz-kurt, E., Winchester, J.A., Piper, J.A.D. (Ed). Tec-tonics and Magmatism in Turkey and SurroundingArea. Geological Society of London, Special Pup-lications 173, 25-41.

Okay, A. ‹. 2004. Türkiye’nin Jeolojisinde Paleo-NeotetisProblemi. TMMOB Jeoloji mühendisleri Odas› 57.Türkiye Jeoloji Kurultay› Bildiri Özleri Kitab› 8-9s., Ankara.

Okay, A. 2011. Sakarya Zonu Jura Öncesi Temelinin Meta-morfik Evrimi. TMMOB Jeoloji mühendisleriOdas› 64. Türkiye Jeoloji Kurultay› Bildiri Özleri215-216 s., Ankara.

Okay, A.‹., Siyako. M., Bürkan, K.A. 1991. Geology andtectonic evolution of the Biga Peninsula, northwestTurkey. Bulletin of the Technical University of ‹s-tanbul 44, 191-256.

Okay, A.‹., Mostler, H. 1994. Carboniferious and Permianradiolarite blocks in the Karakaya Complex innorthwest Turkey. Turkish Journal of Earth Scien-ces 3, 23-28.

Okay A.‹., Sat›r, M., Maluski, H., Siyako, M., Monie., P.,Mezger, R., Akyüz, S. 1996. Paleo-and Neo Teth-yan events in Northwest Turkey: geological geoc-hronological constraints. Yin, A., Harrison, M.(Ed). Tectonics of Asia, Cambridge UniversityPress, pp. 420-441.

Okay, A.‹., Monie, P. 1997. Early Mesozoic subduction inthe Eastern Mediterranean: evidence from Triassiceclogite in northwest Turkey. Geology 25, 595-598.

Okay, A.‹., Tüysüz, O. 1999. Tethyan stures of northernTurkey. Durand, B., Jolivet, L., Horvath, F., Seran-ne, M. (Ed). The Mediterranean Basins: TertiaryExtention Within the Alpine Orogen. GeologicalSociety of London, Special Publications 156, 475-515.

Okay, A. ‹., Monod, O., Monie, P. 2002. Triassic bluesc-hists and eclogites from northwest Turkey: vesti-

ges of the Paleo-Tethyan subduction. Lithos 64,155-178.

Okay, A.‹., Göncüo¤lu, M.C. 2004. The Karakaya Comp-lex: A review of Data and Concept. Turkish Jour-nal of Earth Sciences 13, 77-96.

Okay, A.‹., Noble, P.S.Ç., Tekin, U.K. 2011. Devonian ra-diolarian ribbon chert from the Karakaya Comp-lex, Northwest Turkey. Implications for the Paleo-Tetyhan evolution, Comptes Rendus Palevol 10, 1-10.

Okuyucu, C., Göncüo¤lu, M.C. 2010. Middle-Late Aselian(Early Permian) fusulinid fauna from the post-Va-riscan cover in NW Anatolia (Turkey): Biostratig-raphy and geological implication. Geobios 43,225-240.

Önder, F., Boztu¤, D., Y›lmaz, O. 1987. New paleontologi-cal data (Conodont) from the Lower Mesozoicrocks of the Göynükda¤›-Kastamonu region at theWestern Pontides, Turkey. Melih Tokay GeologySemposium, Ankara, Abstracts, 127-128 p (in Tur-kish).

Özcan, A., Erkan, A., Keskin, E., Oral, A., Özer, S., Sü-mengen, M., Tekeli, O. 1980. Kuzey Anadolu Fa-y›-K›rflehir Masifi aras›n›n temel jeolojisi. MadenTetkik ve Arama Enstitüsü Rapor No: 6722 (ya-y›mlanmam›fl), Ankara.

Pickett, E.A., Robertson, A.H.F., Dixon, J.E. 1995. The Ka-rakaya Complex, NW Turkey: a Palaeotethyan ac-cretionary complex. Erler, A., Ercan, T., Bingöl,E., Örçen, S. (Ed). Geology of the Black Sea Regi-on. Proceedings of an international semposium onthe Geology of the Black Sea region, September, 7-11, 1992, Ankara, Turkey. Mineral Research andExploation and Chamber of Gological Engineers,Ankara, 11-18.

Pickett, E., Robertson, A.H.F. 1996. Formation of the LatePaleozoic-Early Mesozoic Karakaya Complex andrelated ophiolites in NW Turkey by Paleotethyansubduction-accretion. Journal of the GeologicalSociety, London 153, 995-1009.

Rojay, B., Göncüo¤lu, M.C. 1997. Tectonic setting of somepre-Liassic low grade metamorphics in northernAnatolia. Yerbilimleri 19, 109-118.

Saner, S. 1977. Geyve-Osmaneli Gölpazar›-Tarakl› alan›-n›n jeolojisi: Eski çökelme ortamlar› çökelmeninevrimi. Yüksek lisans Tezi, ‹stanbul Üniversitesi,312 s.

Sar›fak›o¤lu, E., Sevin, M., Esirtgen, E., Duran, S., Parlak,O., Bilgiç, T., Dönmez, M., Dilek, Y. 2011. Çank›-r›-Çorum havzas›n› çevreleyen ofiyolitik kayaçla-r›n jeolojisi: Petrojenezi, tektoni¤i ve içerikleri.Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlü¤ü RaporNo: 11449, (yay›mlanmam›fl), Ankara.

Sar›fak›o¤lu, E., Dilek, Y., Sevin, M. 2014. Jurassic- Pale-ogene intraoceanic magmatic evolution of the An-kara Melange, north-central Anatolia, Turkey. So-lid Earth 5, 1-32.

Stampfli, G.M., Borel, G.D. 2002. A plate tectonic modelfor the Paleozoic and Mesozoic constrained by


148

dynamic plate baundaries and restored syntheticoceanic isochorones: Earth Planet. Sci. Lett., 169,17-33.

Stocklin, J. 1977. Structural correlation of the Alpine ran-ges between Iran and Central Asia. Mem. Ser. Soc.Geol. France, 8, 333-353.

fiengör, A.M.C. 1979. Mid-Mesozoic closure of Permo-Tri-assic Tethys and its implications. Nature 279, 590-593.

fiengör, A.M.C. 1984. The Cimmeride Orogenic Systemand the Tectonics of Eurasia. Geological Society ofAmerica, Special Paper 195, 82 p.

fiengör, A.M.C., Y›lmaz, Y. 1981. Tethyan evolution ofTurkey, a plate tectonic approach. Tectonophysics75, 181-241.

fiengör, A.M.C., Y›lmaz, Y., Sungurlu, O. 1984. Tectonicsof the Mediterranean Cimmerides: nature and eva-luation of the western termination of Paleo-Tethys.Dixon, J.E., Robertson, A.H.F. (Ed). The Geologi-cal Evolution of the Eastern Mediterranean. Geolo-gical Society of London, Special Publication 17,77-112.

fiengün, M. 1990. Plate mozaic of Turkey during the Meso-zoic. International symposium on the geology ofthe Aegean Regions, Abstract, 192-194 p.

Tekeli, O. 1981. Subduction complex of pre-Jurassic age,northern Anatolia. Geology 9, 68-72.

Tekin, U.K., Göncüo¤lu, M.C., Turhan, N. 2002. First evi-dence of Late Carnian radiolarian fauna from the‹zmir-Ankara-Sture Complex, Central Sakarya,Turkey: Implication for the opening age of the ‹z-mir-Ankara branch of Neotethys. Geobios 35, 127-135.

TMMOB JMO. 2004. Jeolojik Zaman Çizelgesi. TMMOBJeoloji Mühendisleri Odas›, Ankara.

Topuz, G., Altherr, R., Kalt, A., Sat›r, M., Werner, O.,Schwarz, W.H. 2004a. Aluminos granulites fromthe Pulur complex, NE Turkey: a case of partialmelting, efficient melt extraction and crystallisati-on. Lithos 72, 183-207.

Topuz, G., Altherr, R., Sat›r, M., Schwartz, W.H. 2004b.Low-grade metamorhic rocks from the PulurComplex NE Turkey: implications for the pre-Li-assic evolution of the eastern Pontides. Int. J.Earth Sci. 93,72-91.

Topuz, G., Altherr, R., Siebel, W., Schwartz, W.H., Zack,T., Hasözbek, A., Barth, B., Sat›r, M., fien, C.

2010. Carboniferous high-potassium I-type grani-toid magmatism in the Eastern Pontides: The Gü-müflhane pluton (NE Turkey). Lithos 116, 92-110.

Turhan, N., Okuyucu, C., Göncüo¤lu, M.C. 2004. Autoch-thonous Upper permian (Midian) carbonates in thewestern Sakarya composite Terrane, Geyve Area,Turkey: Prelimenary Data. Turkish Journal ofEarth Sciences 13, 215-229.

Tüysüz, O. 1996. Amasya ve çevresinin jeolojisi (Geologyof the Amasya region). Türkiye 11. Petrol Kongre-si Bildiriler Kitab›, 32-48.

Ustaömer, P.A., Ustaömer T., Robertson A.H.F., 2012. IonProbe U-Pb Dating of the Central Sakarya Base-ment: A Peri-Gondwana Terrane Intruded by LateLower Carboniferous subduction/Collision relatedGranitic Rocks. Turkish Journal of Earth Sciences,21, 905-932.

U¤uz, M.F., Turhan, N., Bilgin, A.Z., Umut, M., fien, A.M.,Acarlar, M. 1999. Kulu (Konya), Haymana (Anka-ra) ve K›r›kkale dolay›n›n jeolojisi. Maden Tetkikve Arama Genel Müdürlü¤ü Rapor No: 10399,(yay›mlanmam›fl), Ankara.

Yal›n›z, M.K., Göncüo¤lu, M.C. 2002. Geochemistry andpetrology of “Nilüfer type” metabasic rocks of eas-tern Kozak Massif, NW Turkey. 1st InternationalSymposium Faculty of Mines (‹TÜ) on Earth Sci-ences and Engineering 16-18 may 2002 ‹stanbul,Abstracts, 158.

Y›lmaz, Y. 1981. Sakarya k›tas› güney kenar›n›n tektonikevrimi (Tectonic evolution of the southern marginof the Sakarya Continent). ‹stanbul Yerbilimleri 1,33-52.

Y›lmaz, Y., Tüysüz, O. 1984. Kastamonu-Boyabat-Vezir-köprü-Tosya aras›ndaki bölgenin jeolojisi. MadenTetkik ve Arama Genel Müdürlü¤ü Rapor No:7838, Ankara (yay›mlanmam›fl).

Y›lmaz, Y., Serdar, H.S., Genç, C., Yi¤itbafl, E., Gürer,Ö.F., Elmas, A., Y›ld›r›m, M., Bozcu, M., Gürp›-nar, O. 1997 . The geology and evalution of the To-kat Massif, south-central Pontides, Turkey. Inter-national Geology Rewiev 39, 365-382.

Y›lmaz, A., Y›lmaz, H. 2004. Geology and Structural Evo-lution of the Tokat Massif (Eastern Pontides, Tur-key). Turkish Journal of Earth Sciences 13, 232-247.

149

MTA Dergisi (2015) 151: 133-151

LEVHA I


150

LEVHA I

1, 2. Pachysphaerina sp., Örnek No: 06MS-22

3. Mediocris sp., Örnek No: 06MS-22,

4. Ozawainella sp., Örnek No: 11MS-01,

5. Eostaffella sp., Örnek No: 11MS-01,

6. Lasiodiscus sp., Örnek No: 11MS-02,

7. Neofusulinella sp., Örnek No: 14MS-08,

8. Minojapanella sp., Örnek No: 14MS-08,

9. Neoschwagerina sp., Örnek No: 14MS-9B,

10. Agathammina sp., Örnek No: 14MS-9A,

11. Tetrataxis sp., Örnek No: 14MS-9A,

12. Globivalvulina sp., Örnek No: 14MS-10B,

13. Climacammina sp., Örnek No: 14MS-10A,

14, 15. Hemigordiopsis sp., Örnek No: 14MS-9A,

16. Dagmarita chanakchiensis Reitlinger, Örnek No: 06MS-18E,

17-18. Pachyphloia sp., Örnek No: 11MS-27, 14MS-10A,

19, 20. Rectostipulina quadrata Jenny-Deshusses, Örnek No: 06MS-18B, 06MS-18B,

21, 22. Frondina permica Sellier de Civrieux and Dessauvagie, Örnek No: 14MS-12, 06MS-19C,

23. Charliella sp., Örnek No: 11MS-27,

24. Multidiscus sp., Örnek No: 06MS-18E

151

MTA Dergisi (2015) 151: 133-151

Documents

Maden Tetkik ve Arama Dergisi...yaﬂl› neritik ve pelajik karbonatlar ile bunlar üzerinde uyumsuzlukla yer alan Geç Permiyen yaﬂl› k›r›nt›l› ve karbonatlar vard›r