MAKROEKONOMIJA1.Razlika izemu pojmova makroekonomija i
mikroekonomijaMakroekonomija je nauka o agregatnom ponaanju
privrede kao cjeline. Ona izuava ekonomiju drutva, sa svim
materijalnim, vrijednosnim i privrednim elementima, kao i ljudima
aktivno ukljuenim u ekonomsku aktivnost.
Mikroekonomija prouava ponaanje individualnih domainstava i
formi pravei jednostavne predpostavke da agregati ostaju
konstantni. Dakle makroekonomija prouava agregatnu ekonomiju, a
mikroekonomija dezagregirane sastavne djelove.2. Koje su osnovne
karakteristike velikog drutvenog sistema, a koje ekonomskog
sistema
Svim drutvenim i ekonomskim sistemima imanentno je stalno
kretanje i razvoj. Osnovne karakteristike su:
a) Kibernetski sistem aktivno ponaanje usmjereno ka stvaranju,
prenoenju informacija koje imaju karakter autoupravljanja
b) Sholastinost ili neizvjesnost - prisutne su stalne promjene i
tendencije svih sistema ka entopiji.
c) Veliki drutveni sisitem privreda je najsloeniji podsistem
velikog drutvenog sistema
d) Hijerarhiski karakter drutvenog i ekonomskog sistema
podrazumjeva stalan izbor prioriteta i primata.
3. Funkcionisanje sistema
Da bi razumjeli funkcionisanje sistema prvo treba da objasnimo
pojam entopije. Entopija je u termodinamici mjera za degradaciju
energije. Formula za entopiju je H=Q/T. Entopija je prisutna u
velikim ekonomskim sistemima i ti veliki ekonomski sistemi u svom
kretanju i razvoju tee da iz stanja organizovanosti preu u haotino
stanje. Ekonomski sistem je vrlo sloen sistem,a proces
funkcionisanja podrazumjeva razgranatost sistema veza izmeu
elemenata sistema. Svi veliki dinamiki sistemi tee ka stanju najvee
vjerovanoe. Kod vjetakih dinamikih sistema sistem
dezorganizovanosti moe se zaustaviti samo uz kvalitetne
informacije, odgovarajui sistem upravljanja, adekvatnu organizaciju
posla isl.4. Stabilsnost sistema
Bez ostvarivanja stabilnosti sistema ne moe ostvariti
optimalnost kao najvii nivo organizovanosti sistema. Za stabilnost
sistema karakteristian je stalni uspon sistema. Tokom vremena
stanje opte privredne ravnotee se mjenja i zavisi od toga da li se
radi o vrlo mladoma ili zrelom ili starom sistemu. Stepen
ergonominostio sistema najvei je u stadijumu pune zrelosti sistema.
Meutim, stepen organizovanosti sistema znaajno utie i na odnos
okruenja prema datom sistemu, tako e razliito reagovati mlad sistem
od zrelog ili starog. Poznata su u literaturi 3 mogua ponaanja
sistema
sistem moe biti stabilan
nestabilan
kvazi stabilan .
5. Osnovne karakteristike pribliavanja i udaljavanja stanja
optimalnosti velikog ekonomskog sistemaKada su u pitanju stabilnost
velikog ekonomskog sistema nepotrebno i nemogue je da svi njegovi
podsistemi budu stabilni.Osnovne karakteristike pribliavanja stanju
optimalnosti su : kontinuirani rast privrednih ulaganja, stalna
racionalna upotreba svih resursa, stalan rast drutvene efektivnosti
ljudskog rada, dugorona stabilnost stope rasta kljunih privrednih
grana, stalni rast efikasnosti upotrebljenog kapitala, izraena
tendencija efikasnosti sistema upravljanja, produbljivanje procesa
demokratske vladavine
Udaljavanje velikog ekonomskog sistema:
-karakterie ga minimiziranje utroaka, a maksimiziranje
rezultata,
-smanjuje se stepen racionalne upotrebe resursa,
-nedovoljna usklaenost,
poljuljana skala drutvenih prioriteta, problemi u mrei veza
izmeu elemenata i podsistema,
smanjuje se vitalnost sistema.
6. Analitika upotreba agregatnih izraza proizvodnje
Za analitikiu upotrebu koriste se tri agregatne makroekonomske
veliine : drutveni bruto proizvod (DBP), drutveni proizvod (DP) i
nacionalni dohodak (D). Drutveni bruto proizvod dobija se kao zbir
materijalnih trokova , amortizacije i novoostvarene vrijednosti
(DBP=Mt+Am+D); Drutveni proizvod se dobije kada se od drutvenog
bruto proizvoda oduzmu materijalni trokovi (DP=DBP-Mt) a sastoji se
iz DP=Am+D.Nacionalni dohodak se dobije kada se amortizacija odbije
od drutvenog proizvoda D=DP-Am. Sve tri veliine dakle imaju svoje
mjesto i smisao kako u teoriskoj tako i u kvantitativnoj analizi.
Druveni bruto proizvod izraava ne samo stvarne promjene u obimu
proizvodnje, nego i sve promjene u organizacionoj sturkturi
privrede i podjeli rada. Kategorija neto dohodka sadri samo neto
investicije. Drutveni proizvod kojim je pored nacionalnog dohodka
obuhvaena i amortizacija omoguuje vee povezivanje i utvrivanje
efekata ukupnih investicija na rast proizvodnje7. Uslovljenost
privrednog razvoja veliinom zemlje i stanovnitvaKrajem 50-tih
godina prolog vijeka nauna misao poinje da pridaje odgovarajuu
panju pitanju znaaja veliine zemlje i stanovnitva za privredni
razvoj. Fenomen veliine zemlje se ispoljava kao vaan faktor razvoje
politike, i to zbog raspoloivih prirodnih izvora i veliine zemlje.
Veliina i obim prirodnih izvora direktno utiu na obim proizvodnje.
Veliinom zemlje kondicira i ukupan obim radnog fonda, a veliina
stanovnitva na razmjere unutranjeg trita. Stanovnitvo takoe utie i
na granice razvoja pojedinih privrednih oblasti i grana, kao i na
izbor veliine proizvodnih kapaciteta. Masovna proizvodnja stoga
predstavlja veliko unutranje trite. Pored sveg ovog veliina zemlje
i stanovnitva znaajno utie i na izbor strukture privrednog
razvoja.8. Stanovnitvo i radna snaga kao faktor privrednog
razvojaKakvim radnim potencijalom raspolae odreena drava vidi se
kroz obim i strukturu stanovnitva. Stanovnitvo se meutim ne javlja
samo kao radna snaga ve i kao potroa. Stanovnitvo stoga sa svojim
obimom, socijalno-ekonomskom strukturom i nivoom obrazovanja ini
najvaniji faktor od koga potie svaki napredak. Kao zakljuak se moe
izvui da stanovnitvo jedne zemlje ima veliki znaaj i kao proizvoa i
kao potroa.
9. Sloenost i brojnost faktora privrednog rastaNa privredni
razvoj djeluje veliki broj faktora. Spektar ovih faktora ide od
istoriskog, preko kulturnog naslea pa sve do graanskih sloboda i
razvitka nauke. Svi ovi faktori se meusobno znatno razlikuju kako
stepenom mjerljivosti tako i prema stopi privrednog rasta. U ocjeni
djelovanja pojedinih faktora je i nejednak tempo njihove
primjenjivosti, kao i nejednak uticaj na stopu ekonomskog rasta.
Ekonomska teorija je bila dugo vremena zaokupljena onim faktorima
koji su najlake mjerljivi, a kvantitativna analiza je uglavnom
operisala sa nekoliko socijalni ambijent, Institucionalni okviri
isl. Politika privrednog razvoja usredsreuje se na faktore koji su
lake mjerljivi. Te tako proizvodni kao i lini i materijalni faktor
izbijajui na prvo mjesto. Meu proizvodnim najznaajnije mjesto ima
tehniki progres. U kvantitativnoj analizi se meutim moe polaziti od
linih faktora tj. radne snage i porasta njene produktivnosti, a
gdje je sadrano uee radne snage kao neizbjenog faktora procesa
proizvdonje.10. Privredni rast i meusobni odnosi investicija i
potronje Privredni rast posmatramo u sklopu meusobnih odnosa
investicije i potronje. Optimizacija ekonomskog razvoja
podrazumjeva nekoliko meusobno zavisnih momenata: zahtjev za
maksimizacijom osnovnog cilja socijalistike proizvodnje,
efektivnost privrednog rasta, dinamia proporcionalnost razvoja.
Privredni razvoj se u svakom momentu ostvaruje u uslovima
ogranienih materijalnih, prirodnih i radnih izvora, tehnikih znanja
i sl. Ova ogranienost je sveobuhvatna. Ograninost raspoloivih
faktora unosi u politiku razvoja stalnu tenju ka minimiziranju svih
utroaka radi maksimalnog ispunjenja osnovnog cilja. U posmatranju
odnosa investicija i potronje vano mjesto ima pitanje vremenskog
roka. Bez tog perioda ne moe se govoriti o optimalnoj stopi
privrednog rasta, niti o optimizaciji odnosa izmeu investicija i
potronje.11. Koji je problem optimalnih proporcija izmeu
investicije i potronje To je sloeno podruje istraivanja, gdje jo ne
moemo govoriti o potpuno zadovoljavajuim rjeenjima i gdje se ta
rjeenja nalaze u stalnom procesu ispitivanja i provjeravanja. Pojam
optimuma mora biti shvaen istoriski i dinamiki, kao i istoriski
promjenljiva kategorija. Svakoj istoriskoj etapi razvoja je
svojstven neki njen optimum i metode i mogunosti pribiavanja
razvitka privrede tom optimumu. Istoriski pogled na shvatanje
optimuma vano je imati u vidu , zato to se on stavlja na vrsto tlo
konkretno drutveno-istoriskih okolnosti koje konano opredjeluju ono
to moe biti realan sadraj optimuma.12. Pojam tehnikog
progresaTehniki progres ima znaajnu ulogu u ekonomskom razvoju. Pod
tehnikom podrazumjevamo materijalne elemente i metode obavljanja
neke svrsishodne ljudske djelatnosti. Pod tehnikim progresom
podrazumjevamo : a) stalan proces usavravanja sredstava i predmeta
rada i izvora energije, b) stvaranje novih proizvod, c) stalno
mjenjanje tehnike proizvodnje ostvaruje se zamjenom osnovnih
sredstava tehniki savremenijim. Tehniki progres je najdinaminiji
faktor privrednog razvoja tj. najdinaminiji faktor proirene
drutvene reprodukcije. On omoguava kvalitetan razvoj svih ostalih
faktora proizvodnje. Progresivne promjene u strukturi materijalne
proizvodnje svoju pokretaku snagu nalaze u napretku tehnike.
13. Akumulacija i privredni razvoj Tempo privrednog razvoja
neposredno odreuje stopa i veliina akumulacije. Ona je bitna
pretpostavka za dostizanje vieg nivoa ekonomske razvijenosti. Svako
drutvo je prinueno da akumulira da bi moglo da se razvije. O
akumulaciji govorimo kao o stratekom pitanju svake privrede, a
posebno privrede nerazvijenih zemalja. Kada govorimo o privrednom
razvoju i akumulaciji moemo govoriti o doprinosu akumulacije kao
dijela, a privrednom razvoju kao cjelini. Razvoj cjeline uslovljen
je njenom sposobnou da uskladi interese sa motivima djelova i da
ostvari meusobnu razmjenu energije. Usklaivanje protivrjenih
interesa i ciljeva na nivou privrede, predstavlja osnovni elemenat
izgraivanja privrednog i drutvenog razvoja u cjelini.14. Odnos
akumulacije i potronje u svijetu optimizacije velikog ekonomskog
sistemaOptimalni odnos akumulacije i potronje predstavlja traenje
onog ubrzanja akumulacije iji e pozitivni efekti imati prevagu nad
negativnim i tako dovesti da poslije nekog vremenskog perioda
potronja pone da raste bre.Osnovni kriterij optimalnosti
akumulacije su: 1) stopa rasta drutvenog bruto proizvoda, 2) stopa
rasta bruto produktivnosti rada, 3) rast drutvenog proizvoda po
jednom stanovniku , 4) stopa rasta nacionalnog dohotka, 5) rast
neto produktivnosti rada, 6) rast nacionalnih dohodaka po
stanovniku, 7) kratanje koeficienta efektivnosti.15. Teoriski
pristup izboru globalne strukture investicijaIzbora investicija ima
dvije strane i dva nivoa posmatranja. Prvi se tie izbora globalne
strukture investicija. Drugi izbor se tie investicije u okviru
jedne homogene vrste proizvodnje. Prilikom donoenja investicionih
odluka potrebno je imati u vidu kakva e dejstva izazvati na tritu
nove grane proizvodnje. Raspodjela investicija zavisi od izbora
grana koje nacionalnoj privredi pruaju najvee prednosti u spoljnoj
trgovini. Ovim se izborom rjeavaju pitanja ta uvoziti i
izvoziti.16. Koja su pravila za izraunavanje BDP-aUkupan bruto
proizvod ( BDP) je trina vrijednost svih konanih roba i usluga koje
se proizvode u jednoj ekonomiji u datom veremenskom preiodu. Da bi
utvrdili kako se BDP izraunava iznijeu nekoliko primjera: Sabiranje
jabuka i kruaka: pretpostavka je da ekonomija proizvodi 4 jabuke i
3 kruke. Cijena jabuke je 0,5 KM, a cijena kruke 1 kmBDP= (cijena
jabuke x koliina jabuke)+(cijena krukexkoliina kruke)
(0,5x4) +(1x3) =5 km
Za izraunavanje ukupne vrijednosti rasliitih roba i usluga raun
nacionalnog dohotka koristi trine cijene. Kod upotrebljene robe BDP
mjeri vrijednost proizvedenih roba i usluga. Kod poluproizvoda BDP
obuhvata samo vrijednost finalne robe, a nastaje sabiranjem dodatne
vrijednosti u svakoj fazi proizvodnje. Stanbene usluge i ostale
propisane vrijednosti se takoe raunaju u BDP, a takva procjena se
zove propisana vrijednost.
17. Lanano mjerenje vrijednosti realnog BDP-aCijene koje se
koriste u realnom BDP-u kao da se nikada ne mjenjaju u odnosu na
svoju vrijednost iz bazne godine. Meutim cijene bi tako tokom
godina postajale sve zastarjelije. Da bi se rijeio ovaj problem,
biro za ekonomske analize periodino aurira cijene koje koristi za
raunanje realnog BDP-a, otprilike svakih 5 godina.One se zatim
zadravaju na fkisnom nivou do novog auriranja. Ovo lanano mjerenje
BDP-a je bolje nego tradicionalno, jer obezbjeuje da cijene nikad
ne budu zastarjele.
18. Ostale mjere dohotkaPored BDP-a ( UKUPNOG BRUTO PROIZVODA)
raun nacionalnog dohotka obuhvata i : BNP- bruto nacionalni dohodak
koji se rauna :
BNP=BDP+faktor plaanja iz inostranstva faktori plaanja
inostranstvu NNP neto nacionalni dohodak : NNP= BNP- Amortizacija
Nacionalni dohodak iz NNP se oduzimaju indirektni poslovni porezi
:
Nacionalni dohodak = NNP- indirektni poslovni porezi
Raun nacionalnog dohotka dijeli nacionalni dohodak na 5
komponenti :
1) kompenzacija zaposlenima, 2) dohodak od vlasnitva,
2)Imovinska renta, 4) profil korporacije, 5) Neto kamata
Lini dohodak zir dodataka koje domainstva i nekorporaciski
sektor primaju
Lini dohodak = Nacionalni dohodak-korporativni profit-doprinosi
socijalnog osiguranja neto kamata+dividende+vladini transferi
pojedincima+lini kamatni dohodak
Ako oduzmemo plaanje individualnih poreza i izvjesna plaanja
dravi dobijemo raspoloivi individualni dohodak : Raposloivi
individualni dohodak= individualni dohodak- individualni porezi i
neporeska plaanja.
19. CPI u odnosu na deflator BDP-aCPI ili potroaki indeks cijena
i deflator BDP-a daju drugaije informacije o tome to se dogaa sa
optim nivoima cjena u ekonomiji. Prva razlika je u tome to deflator
BDP-a mjeri cijene svih proizvedenih roba i usluga, dok CPI mjeri
cijene samo onih roba i usluga koje kupuju potroai. Druga razlika
je u tome to deflator BDP-a obuhvata samo robe proizvedene u
zemlji. Trea razlika proizilazi iz naina na koji ove dvije mjere
odjedinjuju mnotvo cijena u ekonomiji. CPI cjenama razliitih roba
dodjeljuje fiksnu teinu, dok im deflator BDP-a dodjeljuje
promjenljivu teinu.
20. Potronja Kada jedemo hranu, nosimo odjeu ili idemo u
bioskop, mi troimo neko od ekonomskih outputova. Svi ovi oblici
potronje ine 2/3 BDP-a Dohodak koji domainstva primaju jednak je
ekonomskom outputu Y, Drava zatim oporezuje domainstva u iznosu T.
Dohodak poslije plaanja svih poreza Y-T definiemo kao raspoloivi
dohodak. Domainstva dijele dohodak na potronju i tednju.
Pretpostavka je da je nivo potronje zavisi neposredno od nivoa
raspoloivog dohotka. to je vei raspoloivi dohodak vea je i
potronja: C=C(Y-T). Odnos izmeu raspoloivog dohotka i potronje zove
se funkcija potronje. Marginalna sklonost ka potronji (MPC) je
iznos za koji se mjenja potronja kada se raspoloivi dohodak povea
za 1 dolar. MPC je izmeu 0 i 1.21. Mnotvo razliitih kamatnih
stopaKamatne stope se razlikuju na 3 naina:
Ronost neki zajmovi u ekonomiji su kratkoroni, dok su drugi
dugoroni pa ak i due od 30 godina. Kamatne stope stoga zavise od
njihove ronosti. Dugorone kamate su obino ali ne i uvjek vee od
kratkoronih kamatnih stopa.
Kreditni rizik prilikom odluivanja da li odabrati zajam,
zajmodavac mora uzeti u obzir vjerovantou da e zajmoprimac vratiti
dug. to je vea vjerovatnoa neizvrenja novanih obaveza, to je i
kamatna stopa vea.
Poreski tretman kamata na razliite vrste obveznica oporezuje se
razliito.
U ekonomiji ima mnogo razliitih kamatnih stopa. Kamatne stope
tee da se zajedno poveaju i opadaju.
22. Ponuda zajmovnih sredstava i tranja za njimaOutput koji
ostaje nakon to je tranja potroaa i vlade zadovoljena naziva se
nacionalna tednja. Kada raspoloivi dohodak umanjimo za potronju
dobijemo privatnu tednju, a dravni prihod umanjen za dravnu
potronju je dravna tednja. Prema tome tednja u investicije se mogu
tumaiti u smislu ponude i potranje. Pa je roba zajmovna sredstva, a
njihova cijena je kamatna stopa. Domainstva daju svoju tednju
investitorima ili bankama, a ona se dalje daje na zajam.
Investitori pozajmljuju od javnosti prodajom obveznica ili
uzimanjem pozajmica od banke.23. Pojam i pojava inflacijePostoji
mnogo definicija inflacije i sve se svode na jedno a to da je
inflacija opte poveanje cijena . Ili inflacija je poveanje
prosjenog nivoa cijena, a cijena je stopa po kojoj se novac
razmjenjue za robu ili uslugu. Stopa inflacije je procena pomjene
opteg nivoa cijena, a varira znaajno tokom vremena i meu dravama.
Vandredno visoka inflacija naziva se hiperinflacija. Inflacija ima
brojna dejstva na ekonomiju. Inflacije se pojavljuje kada drave iz
raznih razloga, tampaju i putaju u opticaj veu koliinu novca.
Odnosno nastaje kada se mjenja koliina novca,a na drugoj robnoj
strani nema istog rasta, pa dolazi do opteg poveanja cijena. Porast
cijena na bazi inflacije tranje generira porastom linih dohodaka,
normalnih kamatnih stopa i cijene stranih valuta izraenih u
novcu.24. Posljedica inflacijeInflacija dovodi do deformacije u
strukturi relativnih cijena i time alje nepravilne signale
ekonomskim akterima. Inflacija utie i na proizvodnju, trokove,
investicije, potronju, itd.
Dovodi do deformacije u strukturi realnih cjena. Inflacija
smanjuje motivaciju za rad i tednju. Utie na poveanje
institucionalne tranje, na poveanje plata radnika te poveanju
trokova. Zbog vrtoglavog rasta cijena izvoznici svoju robu prodaju
u zemlji jer je rentabilnije, a uvoznici sve vie uvoze jer im se
tako vie isplati. Na taj nain inflacija pogorava stanje u bilansu
tekuih cijena. Zemlje koje se suoavaju sa visokom stopom inflacije
pokuavaju suzbiti inflaciju primjenom odgovarajuih mjera.
25. Uloga inflacije u ekonomijiMnogi ekonomisti i privrednici
smatraju da umjereni nivo inflacije podmazuje tokove privrede.
Meutim inflacija predstavlja neizvjesnost u pogledu vrijednosti
novca u budunosti, te se inflacija smatra tetnom po ekonomiju. U
malim koliinama inflacija se moe smatrati izborom monetarne,
fiskalne ili razvojne politike, i to na nain da obeshrabruje uvanje
i gomilanje likvidnog kapitala i podstie investicije.
26. Koje su funkcije novca Novac ima 3 namjene:
1) Zaliha vrijednosti novac je nain na koji se kupovna mo
prenosi iz sadanjosti u budunost.2) Obraunska jedinica novac
oznaava odnose pod kojima su one navedene i dugovi zabiljeeni
3) Sredstvo razmjene novac je ono to koristimo da kupimo robe i
usluge. U ekonomiji tranpe razmjena zahtjeva dvostruko podudaranje
elja, ona dozvoljava samo jednostrane transakcije. Novac omoguava
mnogo posrednije transakcije. U sloenoj, savremenoj ekonomiji,
razmjena je esto posredna i zahtjeva upotrebu novca.
27. Kvantitativna teorija novcaKvantitativna teorija novca:
Ponuda novca i potranja za njim zajedno odreuju ravnoteni nivo
cijena. Ljudi dre novac da bi kupili robu i usluge. to je vie novca
potrebno za takve transakcije vie novca dre. Na ovaj nain je
koliina novca u ekonomiji povezana sa koliinom dolara koja se
razmjenjuje u transkcijama.Kvantitativna teorija je zasnovana na
jednostavnoj funkciji tranje za novcem: ona pretpostavlja da je
tranja za realnim novanim saldom srazmerna dohotkuVeza izmeu
transakcija i novca izraava se kvantitativnom jednainom: Novac (M)
x Brzima ( V) = Cijena ( P) x Transakcije (T)
T transakcija je broj koji oznaava koliko puta u godine se roba
ili usluga razmjenjue.
P je cijena tipine transakcije
M - je koliina novca
V se naziva transakciona brzina novca i mjeri brzinu kojom novac
krui u ekonomiji.
28. Koje su dvije realne kamatne stope
Moemo razlikovati dva koncepta realne kamatne stope: realne
kamatne stope koju zajmoprimac i zajmodavac oekuju kada se zajam
dogovara realna kamatna stopa ex ante
realna kamatna stopa koja se stvarno realizuje realna kamatna
stopa ex post.
Ove dvije kamatne stope se razlikuju kada se razlikuje stvarna
inflacija od oekivane inflacije. Relana kamatna stopa ex ante
odreena je ravnoteom na tritu roba i usluga.
29. Budui novac i tekue cijenePromjene u nivou cijena su po
definici, stopa inflacije, a inflacija opet djeluje na nominalnu
kamatnu stopu putem Fierovog efekta. Poto je nominalna kamatna
stopa troak dranja novca, ona povratno utie na tranju za novac.
Kada izjednaimo ponudu realnog novanog salada M/P sa tranjom L(iY)
i iskoristimo Fierovu jednainu dobijemo : M/P = L ( r+e, Y)Ovom
jednainom se tvrdi da nivo realnog novanog salda zavisi od oekivane
stope inflacije.
30. Definicija platnog bilansaPod platnim bilansom
podrazumjevamo skup svih ekonomskih transakcija jedne zemlje sa
inostranstvom. Pa tako platni bilans izraava ukupnu robnu razmjenu,
nerobni promet i druge nerobne prihode i rashode. Pa tako se on moe
izraziti jednainom
PB=Pr-D
PB platni bilans zemlje
Pr- ukupna primanja iz inostranstva
D ukupne obaveze prema inostranstvu.
Za razumjevanje platnog bilansa moramo ukazati na 2 osnovna
dijela:
- na bilans tekuih transakcija obuhvata trgovinski bilans kao i
bilans svih nerobnih transakcija
- na kapitalni bilans pokazuje kako je pokriven deficit platnog
bilansa, odnosno za ta je upotrebljen sufucit.
Platni bilans je dio drutvenog raunovodstva privrednih rauna i
privrednih bilansa
31. Pojam i istorija centralne bankeCentralna banka je monetarna
institucija i osnovni stoer bankovnog sistema svake zemlje: Pojava
centralnih banaka povezana je istoriski sa centralizacijom
banknota. Centralne banke u savremenom obliku pojavile su se u XIX
vijeku. Osnovne karaktreistike centralne banke su: Emisija novanica
i kovanog novca i kontrola formiranja depozitnog novca
Regulisanje potencijala poslovnih banaka i usmjeravanje njihove
kreditne politike
Nadzor nad ukupnim poslovanjem banaka i dr. finansiskih
organizacija
Garnt likvidnosti bankarskog sitema
Velika uloga dravnih organa u upravljanju
Neprofitna institucija
Nepostojanje direktnih kreditnih odnosa sa domaim nebankarskim
sektorom
Dualna institucija
Ne postoji konkurentski odnos centralne i poslovnih banaka
Centralna banka predstvalja banku koja kreditira sve ostale
banke i ujedno je banka drave.
32. Operacije i bilans centralne bankeCentralna banka ostvaruje
svoje funkcije kroz bankarske operacije koje mogu da budu pasivne i
aktivne. Osnovne pasivne operacije cnetralne banke su: emisija
gustog novca, prijem depozita poslovnih banaka, prijem depozita
neposrednih komitenata centralne banke
Osnovne aktivne operacije su: kreditni poslovi sa poslovnim
bankama i neposrednim komitentima, operacije na ostvarenom tritu
hartija od vrijednosti i devizne operacije. Osnovne operacije
centralne banke se odraavaju u njenom bilansu33. Stopa primarnog
novca prema depozitimaStopa gotovog novca prema depozitu odreena je
sklonou stanovnitva da u veoj ili manjoj mjeri zadrava gotov novac.
Ukoliko u blizini mjesta stanovanja postoji banka koja raspolae
mainom sa gotovim novcem pojedinci e drati manje gotovine. Meutim i
tokom godine stopa gotovog novca varira pod uticajem sezone.
34. Evropska centralna banka 1998 godine u junu poela je da radi
Evropska centralna banka (ECB), a ECB i nacionalne centralne banke
zemalja eura formiraju evropski sistem centralnih banaka (ESCB).
Primarni cilj ESCB je obezbjeivanje cjelovite stabilnosti, na
principima otvorene trine privrede sa slobodnom konkurencijom.
Osnovni zadatci ESCB ukljuuju: definisanje i sprovoenje monetarne
politike EU; rukovoenje deviznim poslovima; dranje i upravljanje
deviznim rezervama zemalja lanica; omoguavanje to efikasnijeg
platnog prometa; sprovoenje prudencijalnog nadzora nad kreditnim
institucijama.Euro je jedinstvena valuta i sastoji se od 100
centi.
35. Tranja za javnim dobrima
36. Lindahalove porezne cijene ( ravnotea)
37. Teorija politike ekonomije, regulacija i deregulacija
38. Model socijalne trine privrede39. KenzijanciPostoje dvije
glavne ekonomske kole Kenziska i ikaka ( Monetaristi). Kejnzijanci
su zastupali vienje koje se oslanjalo na tzv. Filipsovu krivu,
istorijski koncept u ekonomiji, gdje postoji tzv. Trade off
inflacije i nezaposlenosti, gdje poveanje inflacije dovodi do
smanjenja nezaposlenosti, i obrnuto. Ta teorija je doivjela krah
poetkom sedamdesetih u Americi. Kenzijanksa revolucija dokazuje da
privreda moe dugo da funkcionie sa nivoom proizvodnje i zaposlenou
ispod optimalne, ukoliko kreatori ekoonomske politike ne preduzmu
korektivnu akciju Kejnzijanci smatraju da su okovi u privredi
znaajni i da vlada treba da nastoji da se izbegne interna
neravnotea (visoka nezaposlenost i visoka inflacija) i eksterna
neravnotea (deficit platnog bilansa)40. MonetaristiMonetarizam ,
kao kola makroekonomske misli , javlja se Krajem 40-ih i polovinom
50-ih godina zahvaljujui radovima Miltona Friedmana koji je njen
najznaajniji predstavnik.U ekonomskoj politici monetaristi pre
svega polaze od ideje da je privreda uvek u ravnotei tj. da postoji
stabilnost privrede zahvaljujui fleksibilnim cenama, slobodnoj
trinoj igri i liberalistikoj politici. Cilj monetarista nije samo
smanjenje socijalnih izdataka ve i smanjenje trokova radne snage,
davanja za nezaposlene i uopteno poboljanje uslova na tritu rada.
Kako se monetaristi zalau za aktivnu ulogu monetarne politike, za
slobodnu trinu igru i slobodno formiranje cena, tako je po njima
prioritetniji fleksibilni devizni kurs u odnosu na fiksni.41.
Transakcioni trokoviTransakcija je aktivnost ili skup aktivnosti
koje je neophodno obaviti da bi odreeni
proizvod ili usluga preli granice organizacionog sistema ili
nekog njegovog dela.
Trokovi vezani za te aktivnosti nazivaju se transakcioni trokovi
(trokovi prelaza)42. Globalni kriterijumi klasifikacije trita43.
Monopolska konkurencijaMonopol ima preduzee koje je jedini prodavac
proizvoda bez bliskih supstituta. Druga preduzea ne mogu da uu na
trite i konkuriu monopolskom preduzeu.Monopolistika konkurencija je
trina stuktura u kojoj mnoga preduzea prodaju sline ali ne i
identine proizvode. Glavne karakteristike su: mnogo proizvoda
diferencijacija proizvoda slobodan ulazak na tritePrimer: trite
knjiga, nametaja, kompakt diskova.... 44. Trite kapiala i razvijene
zemlje
45. Poslovi proizvodne funkcije
46 . Organizacioni tipovi proizvodnje
47. Metode rada i mjerenje radnog uinka
48. Rad
49. Proizvodnja i njene karakteristike50. Definicija
globalizacijePostoje mnoge definicije globalizma i skoro sve se
slau oko istoga da je ona ustvari : objedinjavanje ljudskih napora
i aktivnosti u smjeru ubrzane integracije ovjeanstva, na
planetranom nivou, podstaknuta nezapamenim kretanjem ljudi,
tehnologija, kapitala, informacija, ideja i kulturnih vrijednosti
meu dravama i narodima, ali na nain da ni drave ni narodi ne
kontroliu ovaj proces u eljenoj mjeri Mileti D. S.
51. Najvaniji teoriski pristup ekonomskoj globalizacijiIako
postoje mnoge definicije globalizacije ipak mali broj teorija
ekonomske globalizacije zbog njene kompletnosti , lociranju njeno
porijeklo u jedinstvenom uzorku. Ipak savremena ekonomska
globalizacija se moe razumjeti kao posljedica mnotva tendencija
koje u interakciji sa istoriskom uslovima i politikama stvaraju
njenu odreenu formu. Strukturalne teorije objanjavaju ekonomsku
globalizaciju kao ishod sistemskih imperativa. Konstruktivisti tee
da istrae u kojoj koliini ideje i rasprave o globalizaciji daju
smisao taj proces, tj. nema ekonomske globalizacije bez ideje ili
rasprave o njoj.52. Karakteristike globalne ekonomije Za
razumjevanje karakteristika globalne ekonomije neophodno je
upoznati se sa osnovnim kategorijama globalne ekonomje :
globalizacije je proces promjene pogleda preduzea na uslove i
mogunosti svog opstanka, rasta i razvoja
Globalno trite je razultat procesa integracije trinih
segmenata.
Globalna industrija je industrija u kojoj preduzee puteve svog
opstanka sagledava iz perspektive globalnog trita
Globalno preduzee obavlja djelatnost u vie zemalja
Globalni proizvodi pripadaju tehnoloko-intenzivnoj grani.U
pogledu globalizacije postoje 3 razliita miljenja
Hiperglobalisti- smatarju da se kroz globalizaciju mora
oblikovati novi svjetski poredak koji bi se utemeljio na svjetskim
normama i vrijednostima
Skeptici prihvataju promjene u drutvu, meutim ipak smatraju da
proces globalizacije koristi samo razvijenim zemljama.
Transformacionalisti nastoje da pronau sredinu izmeu predhodna
dva stava.53. Podjela globalizacijeDijelimo je na :
1) vertikalnu ukazuje da unutranji razvoj jedne nacionalne
privrede prebacuje na nivo koji je iznad nacionalnog i naziva se
Nacionalni ili Globalni nivo
2) Horizonatalna pokazuje povezanost subjekata meunarodnog
poslovanja na transparentan nain i na regionalnom nivou.
Globalizacija spoljnotrgovinske razmjene kree se izmeu dva
oblika:
1) neoimperijalni oblik vlada dananjim svijetom i karakterie ga
unipolarnost
2) Multipolarna globalizacija odraz nauno tehnolokog progresa u
tokovima nauno-tehnike rezolucije i u funkciji je svjetskog
razvoja.
1
