Makro İktisadın İlgi Alanıkisi.deu.edu.tr/nevzat.simsek/Nevzat Simsek_Makro Iktisat I_Ders_2.pdf · Makro İktisat I Makro İktisadın İlgi Alanı ØGünümüzdemakroiktisadınilgilendiğitemelhedefler:

MakroİktisatI

MakroİktisadınİlgiAlanıØ Günümüzde makro iktisadın ilgilendiği temel hedefler:

1. TAM İSTİHDAM (FULL EMPLOYMENT)v İşsizlik Türleri:v Açık İşsizlik: İşsizlik oranının ölçtüğü işsizlik türüdür.v Gizli İşsizlik: Bir kişinin açık bir şekilde işsiz görünmemesine karşın, gerçekte üretime

hiç bir katkısının olmamasıdır. Marjinal verimliliği sıfır olan işgücüdür.v İradi (Gönüllü) İşsizlik: Cari olandan daha yüksek bir ücret istendiği ya da var olandan

daha iyi iş koşulları arandığı için iş bulunamamasıdır.v Gayriiradi (Gönülsüz) İşsizlik: Cari ücret düzeyinde çalışmaya razı olduğu halde iş

bulunamamasıdır.v Geçici (Friksiyonel-Arızi) İşsizlik: Daha iyi iş olanakları ve daha yüksek ücret koşulları

sağlamak üzere iş değiştirmek amacıyla bir süre işsiz kalınmasıdır.v Yapısal İşsizlik: Üretim faktörleri miktarı arasındaki oransızlık, uluslararası

rekabetteki ve talepteki değişmeler nedeniyle oluşur.v Konjonktürel (Devrevi) İşsizlik: Üretim hacminde ortaya çıkan dalgalanmaların

oluşturduğu işsizliktir.v Teknolojik İşsizlik: Yeni teknolojilerin, üretimde maliyetleri düşürürken daha az

emek kullanımı gerektirmesiyle ortaya çıkar.v Mevsimsel İşsizlik: Belirli mevsimlerde bazı üretim dallarında (inşaat, turizm) işgücü

talebinin azalması sonucu ortaya çıkar.

Prof.Dr.MertURAL 1

MakroİktisatI


1. TAM İSTİHDAM (FULL EMPLOYMENT)v Tam istihdam, ekonomide işsiz kimsenin bulunmadığı anlamına gelmez.

Ekonomi teorisinde, yapısal ve friksiyonel (geçici, arızi) işsizliğin varlığınıntam istihdamı engellemediği kabul edilir. Ekonomi tam istihdamdayken,yani potansiyel ve fiili GSYH birbirine eşit iken ölçülen işsizliğe doğal işsizlikoranı denir.

v Monetarist M.Friedman’ın ileri sürdüğü NRU (Natural Rate ofUnemployment-Doğal İşsizlik Oranı), mal ve emek piyasalarında tamrekabet koşullarının Yeni Keynesyenlerin ileri sürdüğü NAIRU (Non-Accelerated Inflation Rate of Unemployment-Enflasyonu Hızlandırmayanİşsizlik Oranı) ise, tekelci rekabet koşullarının olduğu bir ekonomidekidenge işsizlik oranıdır.

v Kısaca, bir ülkede çalışabilecek durumda olan ve çalışmak isteyen kişilerinbir bölümünün işinin olmaması işsizlik (unemployment), bu durumda olankişilere de işsiz (unemployed) denir. İşsizlik ile Reel GSYH arasında ters-karşıt yönlü devrevi (countercyclical) ilişki vardır.

Prof.Dr.MertURAL 2

( )Yapısal İşsizlik Friksiyonel İşsizlikDoğal İşsizlik Oranı

Toplam İşgücü+

=

MakroİktisatI


1. TAM İSTİHDAM (FULL EMPLOYMENT)v 1978 yılı Nobel Ekonomi Ödülü sahibi Milton Friedman ve 2006 Nobel

Ekonomi Ödülü sahibi Edmund Phelps'in geliştirdiği Doğal İşsizlik Oranı,sendikaların gücü ve asgari ücret uygulamaları nedeniyle işsizlik oranınınhiçbir zaman sıfırlanamayacağını ifade eder.

v Oliver Blanchard ve Lawrence Summers, uzun süren işsizlik oranlarınındoğal işsizlik oranını yukarılara çektiğini öne sürmekte ve bu olguya 'işsizlikhisteresisi' adını vermektedirler.

v Histeresis, Yunanca gecikme, kısa kalma anlamlarına geliyor. Asıl olarakfizikte kullanılıyor. Bir hamur topağını alıp da yumruğumuzla bastırıpbırakırsak yavaş yavaş eski biçimine dönmeye yöneldiğini görürüz. Topağabastırma süremiz ne kadar uzun olursa eski hale dönüş o kadar zaman alırve o kadar başarısız olur. Blanchard ve Summers'ın bu deyimi kullanmanedeni de budur. Uzun süren yüksek işsizlik, doğal işsizlik oranının eskihaline gelmesine engel olur.

Prof.Dr.MertURAL 3

MakroİktisatI


2. EKONOMİK BÜYÜME (ECONOMIC GROWTH)v Bir ülkede teknolojinin gelişmesi ve üretim faktörlerinin artması sonucu mal

ve hizmet üretim miktarının zaman içinde artmasıdır. Reel GSYH’nin zamaniçinde sürekli artması olarak nitelendirilir. Üretim olanakları eğrisinin dışadoğru kayması söz konusudur.

v Ekonomik büyüme, uzun dönem büyüme hızı (long run growth rate) veyaortalama büyüme hızı (average growth rate) ile ölçülür ve Reel GSYH’deuzun dönemde meydana gelen yıllık artışı yansıtır. Ekonomik büyüme, kısadönem (yıllık) olarak da ölçülebilir:

v Konjonktür: Üretim hacmindeki kısa dönemli dalgalanmadır.v Konjonktür devreleri: Zirve, Daralma (Resesyon, Depresyon), Dip,

Genişleme (Canlanma). İki zirvenin arası bir konjonktür dalgasıdır.

1DönemSonuReelGSYH 1 100DönemBaşıReelGSYH

n

UDgé ùæ öê ú= - ´ç ÷ê úè øë û

1

1

ReelGSYH ReelGSYH 100ReelGSYH

t tKD

t

g -

-

æ ö-= ´ç ÷è ø

Prof.Dr.MertURAL 4

( )

Net BüyümeOranı (Refah Artışı) = Ekonomik BüyümeOranı - Nüfus ArtışOranıEkonomik BüyümeOranı = Nüfus ArtıKalkınma = Ekonomik Büyüme + Yeniden Yapılan

şOrma

anı DoğalBüyüsosyal, kültü

meOranırel vb.

Þ

MakroİktisatI


2. EKONOMİK BÜYÜME (ECONOMIC GROWTH)

Prof.Dr.MertURAL 5

Daralma

Daralma

Gerileme

Gerileme

Genişleme

Genişleme

Toparlanma

Toparlanma

Dip

Zirve

Çöküş

Patlama

RealGSYHBüyümeTrendi

RealGSYH

RealGSYH

Zaman0 t1 t2 t3

Zirve

Dip

Zirve

KonjonktürelDalgalanmalar

MakroİktisatI


2. EKONOMİK BÜYÜME (ECONOMIC GROWTH)v Gelir Dağılımı: Bir ekonomide ortaya çıkan gelirin (hasılanın), nasıl

paylaştırıldığını gösterir:a. Fonksiyonel Gelir Dağılımı- ulusal gelirin üretim faktörleri arasındaki dağılımı.b. Bölgesel Gelir Dağılımı- ulusal gelirin bölgelere göre dağılımı.c. Sektörel Gelir Dağılımı- ulusal gelirin sektörlere (tarım, sanayi, hizmetler) göre

dağılımı.d. Kişisel Gelir Dağılımı- ulusal gelirin kişiler arasındaki dağılımı. Kişisel gelir

dağılımındaki eşitliği görmek üzere Lorenz Eğrisi ve Gini Katsayısı kullanılır.

Prof.Dr.MertURAL 6

MakroİktisatI


2. EKONOMİK BÜYÜME (ECONOMIC GROWTH)v Lorenz Eğrisi

ABD’li iktisatçı Max Otto Lorenz tarafından 1905 yılında gelir dağılımı eşitsizliğiniölçmek amacıyla geliştirilmiştir. Dikey eksende yüzde 20’lik birikimli gruplar olarakgelir, yatay eksende de yine yüzde 20’lik birikimli gruplar olarak nüfus yer almaktadır.Bu iki eksenin kesiştiği sıfır noktasından sağa yukarı doğru 45 derecelik eğimle çizilençizgi gelir dağılımının mutlak anlamda eşit olduğu doğruyu ifade etmektedir. Çünkü budoğru üzerindeki her nokta eşit sayıda nüfus grubunun gelirden eşit miktar pay aldığınoktaların bileşimidir. Bu çizgiden aşağıya doğru uzaklaşıldıkça gelir dağılımıbozulmaktadır. Gerçek hayatta görülen ve 45 derecelik doğrunun altında yer alan eğriyeLorenz Eğrisi adı verilmektedir.

Prof.Dr.MertURAL 7

Mill

i Gel

irin

Bir

ikim

li Yü

zdes

i

MakroİktisatI


2. EKONOMİK BÜYÜME (ECONOMIC GROWTH)v Gini Katsayısı

İtalyan istatistikçi Corrado Gini, Lorenz tarafından geliştirilen bu sistemi 1912 yılındayazdığı bir makalede bir katsayıyla ifade etmiştir. Katsayı, mutlak eşitlik çizgisini ifadeeden 45 derecelik doğrunun altındaki alan ile gerçek hayatta ortaya çıkan aşağıya doğrusarkmış eğrinin üzerindeki alan arasındaki orantıya dayanmaktadır. 0 ile 1 arasındadeğer alan bu orantıya Gini katsayısı adı veriliyor. Herkesin aynı gelire sahip olduğu birtoplumun Gini katsayısı 0 (eşit dağılım) iken tüm gelirin bir kişide toplandığı toplumunGini katsayısı 1’dir (eşit olmayan dağılım). Buna göre Gini katsayısı sıfıra yaklaştıkçagelir dağılımı eşitsizliği azalırken bire yaklaştıkça gelir dağılımı eşitsizliği artar.

Prof.Dr.MertURAL 8

0 1AGini Katsayısı

A B= £ £

+A

B

Mill

i Gel

irin

Bir

ikim

li Yü

zdes

i

MakroİktisatI


2. EKONOMİK BÜYÜME (ECONOMIC GROWTH)v Türkiye’nin Lorenz Eğrisi ve Gini Katsayısı

Prof.Dr.MertURAL 9

Yılar Gini Katsayısı

2002 0,440

2003 0,420

2004 0,400

2005 0,380

2006 0,430

2007 0,410

2008 0,405

2009 0,415

2010 0,402

2011 0,404

2012 0,402

2013 0,400

2014 0,391

Mutlak Eşitlik

Doğrusu

MakroİktisatI


2. EKONOMİK BÜYÜME (ECONOMIC GROWTH)v Kuznets Eğrisi

Simon Kuznets (1955), iktisadi büyüme ve kalkınma ile birlikte gelir dağılımının öncebozulacağını, ancak gelir artışının devam etmesi ile birlikte gelir dağılımındakiadaletsizliğin azalacağını ileri sürmüştür. Kuznets Eğrisi, kişi başına düşen gelir ilegelir dağılımı arasındaki ilişkiyi açıklamaya çalışır. Kişi başına düşen gelir arttıkçaönce gelir dağılımının bozulacağını ancak ilerleyen dönemlerde gelir dağılımındaadaletin artacağını belirtir. Dolayısıyla ters U şeklinde çizilir.

Prof.Dr.MertURAL 10

Kişi başına düşen gelir

Gelir dağılımı eşitsizliği

(Gini Katsayısı)

Kuznets Eğrisi

0

MakroİktisatI


2. EKONOMİK BÜYÜME (ECONOMIC GROWTH)v Ülkemizde, temel makroekonomik göstergelerden biri olan milli gelir

hesapları 1929 yılından beri yapılmaktadır. Halen üçer aylık dönemleritibariyle üretim ve harcama yöntemleriyle cari ve 1998 yılı sabit fiyatlarla(2009 yılı zincirleme hacim); gelir yöntemi ile ise sadece cari fiyatlarlaGayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) tahminleri yapılmaktadır.

v GSYH tahminleri tüm ülkelerde temel olarak iki nedenle belirli aralıklarlagüncellenmektedir:ü Birinci tür güncelleme, sonradan gelen veya sonradan kesinleşen verilerin

hesaplara yansıtılmasıdır.ü İkinci tür güncelleme ise, ekonomik ve sosyal alanlarda ortaya çıkan yeni

koşullar doğrultusunda, hesaplamalara ilişkin kapsam veya yöntem değişikliğinegidilmesidir.

Prof.Dr.MertURAL 11

MakroİktisatI


3. FİYAT İSTİKRARI (ENFLASYON)v Bir ekonomide genel fiyat düzeyinde (FGD) meydana gelen sürekli artışa

enflasyon (inflation) denir. Yani, parasal büyümenin üretimdeki büyümedendaha yüksek olması durumudur.

v Enflasyon ile Reel GSYH arasında doğru-aynı yönlü devrevi (procyclical)ilişki vardır.

v Fiyatların bir defalık yükselmesine (düşmesine) “fiyat artışı (azalışı)”denirken, fiyatlar genel düzeyinin (FGD) sürekli olarak yükselmesine(düşmesine) enflasyon (deflasyon) denir.

v Fiyatlardaki artış hızının düşmesine Dezenflasyon denir.v Hem işsizlik hem de enflasyonun bir arada yaşanmasına Stagflasyon denir.

Prof.Dr.MertURAL 12

MakroİktisatI


3. FİYAT İSTİKRARI (ENFLASYON)v Enflasyonun Türleri

ü Talep enflasyonu (Talep Çekişli); bir ekonomide mal ve hizmetlere ilişkin toplamarz sabitken toplam talebin artması nedeniyle oluşur.

ü Maliyet enflasyonu (Maliyet İtişli); bir ekonomide mal ve hizmetlere ilişkin toplamtalep sabitken toplam arzın azalması nedeniyle oluşur.Maliyet enflasyonunun oluşabilmesi için;

1. Maliyet artışlarının mal fiyatlarına yansıtılması gerekir,2. Emek verimliliğinin ücretlerden daha az artması gerekir,3. Fiyat artışlarına karşılık malın talep esnekliğinin düşük olması gerekir,4. Maliyetler nedeniyle yüksek fiyatlı ürünleri satabilmek için emisyon hacminin

artırılması gerekir.

v Enflasyonun Çeşitleriü Ilımlı Enflasyon: Yıllık fiyat artış hızı %5-6ü Atalet (İnertia) Kazanmış Enflasyon: Yıllık fiyat artış hızı %10-20 [Kronik veya

Sürünen Enflasyon da denir.]ü Hiperenflasyon: Aylık fiyat artış hızı %50 ve üzeri… [Philip Cagan ileri sürmüştür.]

Prof.Dr.MertURAL 13

MakroİktisatI


v FİYAT İSTİKRARI (ENFLASYON)v Enflasyonun Etkileri

1. Ayakkabı Deri (Kundura) Maliyeti,2. Ücretlilerin reel gelirinde düşme,3. Tüketim patlaması nedeniyle tasarrufların azalması sonucu yatırımlarda düşme,4. Faizlerin yükselmesi sonucu yatırımlarda düşme,5. İhracatta düşme, ithalatta artış ve dolayısıyla ödemeler dengesinde bozulma,6. Paranın değeri düştüğünden devletin vergi gelirlerinin düşmesi [Olivera-Tanzi

Etkisi],7. Vergi kaçakçılığında artış,8. Gelir dağılımında bozulma,9. Spekülasyon ve ahlaki çöküntü.

Prof.Dr.MertURAL 14

MakroİktisatI


v FİYAT İSTİKRARI (ENFLASYON)v Enflasyonu Önlemeye Yönelik Politikalar

1. Ortodoks İstikrar Programları, IMF’nin enflasyonla mücadelede önerdiği klasikprogramlardır. Sıkı para ve maliye politikası, baskı altındaki döviz kurları ve reelücretler, özelleştirme, sosyal güvenlik, tarım destekleme, vergi, finansalreformlar, kamu kesiminin yeniden yapılandırılması gibi yapısal reformlara yerverilir.

2. Heterodoks İstikrar Programları, daha kapsamlı ve radikal önlemleri içerenprogramlardır. Ortodoks politikalara ek olarak tüm fiyatların ve tüm üretimfaktörü gelirlerinin dondurulması veya endekslenmesini içerir. Bir anahtar fiyat(program çapası) temel alınır: döviz kuru, faiz oranı, para arzı, banka kredileri,ücretler vb. Türkiye’nin 2000 yılı Dezenflasyon programı Ortodoks-Heterodoksözellik taşırken, 2001-2004 dönemi Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı ileHeterodoks politikalar ağırlık kazanmıştır.

Prof.Dr.MertURAL 15

MakroİktisatI


3. FİYAT İSTİKRARI (ENFLASYON)v Enflasyonun Hesaplanmasıv Enflasyon, bir piyasada (ekonomide) seçilmiş mal ve hizmetlerin ortalama

fiyatlarının dönemsel değişimini gösteren fiyat endeksleri ilehesaplanmaktadır. Fiyat endeksleri, seçilen mal sepetinin temel-bazdönemdeki miktarını (Laspeyres) veya cari dönemdeki miktarını (Paasche)esas almaktadır. Irving Fisher tarafından da Laspeyres ve Paascheendekslerinin geometrik ortalaması olarak Fisher Endeksi geliştirilmiştir.ü Temel yıla ait miktarlar önce cari yıl fiyatlarıyla sonra temel yıl fiyatlarıyla

değerlendirilir. Bu iki değerin oranı Laspeyres Fiyat Endeksi'ni oluşturur.ü Cari yıla ait miktarlar önce cari fiyatlarıyla sonra temel yıl fiyatlarıyla

değerlendirilir. Bu iki değerin oranı Paasche Fiyat Endeksi'ni oluşturur.ü Laspeyres ve Paasche fiyat endekslerinin geometrik ortalaması Fisher'in İdeal

Fiyat Endeksi’ni oluşturur.

v Baz dönem, değişimi gözlemek için seçilen temel yıldır.v Türkiye’de dikkate alınmış baz yıllar: 1968, 1987, 1994, 2003.

Prof.Dr.MertURAL 16

MakroİktisatI 17

MakroİktisadınİlgiAlanı

MalFiyat

(2013)Miktar(2013)

Harcama(Fiyatxmiktar)

Harcamalarİçindeki Ağırlık

I 100 50 5000 0,60II 20 160 3200 0,39III 10 10 100 0,01

Toplam: 8300 1,00

Üç mallı bir ekonomide fiyat endeksi oluşturulması –1

3. FİYAT İSTİKRARI (ENFLASYON)

Mal NispiAğırlık Fiyat FiyatxNispi ağırlık

2013 2014 2015 2013 2014 2015I 0,60 100 114,5 120 60 68,7 84II 0,39 20 20 30 7,8 11,7 30III 0,01 10 100 85 0,1 1,0 0,85Toplam: 1,00 Her bir yılın fiyat düzeyi: 67,9 81,4 114,85

Üç mallı bir ekonomide fiyat endeksi oluşturulması-2

01

0 01

100t

n

i iin

i ii

p qLaspeyres

p q

=

=

´= ´

´

å

å

i mal ismip mal fiyatıq mal miktarıt cari dönem0 baz (temel) dönem

MakroİktisatI 18


Üç mallı bir ekonomide fiyat endeksi oluşturulması –3

3. FİYAT İSTİKRARI (ENFLASYON)

2013 =67,967,9×100 = 100

2014 =81,467,9×100 = 119,9

2015 = ../,0123,4

×100 = 169,1

Enflasyonun Hesaplanması

𝜋67./ =𝑃67./ − 𝑃67.:

𝑃67.:×100 =

119,9 − 100100 ×100 = 19,9%

𝜋67.1 =𝑃67.1 − 𝑃67./

𝑃67./×100 =

169,1 − 119,9119𝑖9 ×100 = 41%

MakroİktisatI


v FİYAT İSTİKRARI (ENFLASYON)v Enflasyonun Hesaplanmasıv TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi): Belirli bir referans döneminde hanehalkları tarafından satın

alınan mal ve hizmetlerle belirlenen bir sepetin fiyat değişimini zaman içinde karşılaştırarak ölçer.v ÜFE (Üretici Fiyatları Endeksi): Üretici fiyatı, yurtiçinde üretimi yapılan ürünlerin, KDV ve benzeri

vergiler hariç peşin satış fiyatıdır. ÜFE’de, tarım, avcılık, ormancılık ve balıkçılık sektörlerindefaaliyet gösteren üreticilerin piyasaya arz ettiği ürünlerin ilk el satış fiyatları takip edilmektedir.

v TÜFE ve ÜFE Laspeyres formülü kullanılarak hesaplanmaktadır.v GSYH (veya GSMH) Zımni Deflatörü-İthal malları kapsamaz. Mal sepeti her sene değişir. Bu endeks

bir Paasche endeksidir.v Laspeyres Endeksi (temel-baz yıl miktarı ağırlıklı) değişimleri dikkate alınır. İthal mallar yer alır.

Mal sepeti sıkça değişmez.v Paasche Endeksi (cari yıl miktarı ağırlıklı) değişimleri dikkate alınır. Hizmet ticareti yer almaz.

Prof.Dr.MertURAL 19

Nominal (Cari) GSYHGSYH Deflatörü= 100Reel (Sabit-Baz) GSYH

´

01

0 01

100t

n

i iin

i ii

p qLaspeyres

p q

=

=

´= ´

´

å

å1

01

100

n

it itin

i iti

p qPaasche

p q

=

=

´= ´

´

å

å

i mal ismip mal fiyatıq mal miktarıt cari dönem0 baz (temel) dönem

MakroİktisatI

Hipotetik Ülke – ELDO2013 yılı baz yıl kabul

edilmektedir. (2013 = 100)

Prof.Dr.MertURAL 20


Elma Elma Domates Domates Nominal Reel Büyüme

TL/Kg Kg TL/Kg Kg GSYH GSYH HızıYıllar Fiyat(Pe) Miktar(Qe) Fiyat(Pd) Miktar(Qd) (TL) (TL) (%)2013 4,0 50 1,0 220 420 420

2014 3,5 57 1,5 230 545 458 9,05

2015 4,2 60 2,0 235 722 475 3,71

Nominal GSYH (2013) = (4,0 x 50) + (1,0 x 220) = 420

Nominal GSYH (2014) = (3,5 x 57) + (1,5 x 230) = 545

Nominal GSYH (2015) = (4,2 x 60) + (2,0 x 235) = 722

Reel GSYH (2013) = (4,0 x 50) + (1,0 x 220) = 420

Reel GSYH (2014) = (4,0 x 57) + (1,0 x 230) = 458

Reel GSYH (2015) = (4,0 x 60) + (1,0 x 235) = 475

458 420Büyüme Hızı (2014) x100 %9,05420

475 458Büyüme Hızı (2015) x100 %3,71458

-= =

-= =

Enflasyonun HesaplanmasıNominal ve Reel GSYH Hesaplama Örneği

MakroİktisatI


v FİYAT İSTİKRARI (ENFLASYON)v Enflasyonun Hesaplanmasıv Türkiye’de enflasyon Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) tarafından aylık olarak

hazırlanan TÜFE, ÜFE ve üç aylık hazırlanan GSYH Deflatörü ile takip edilmektedir.TÜFE ve ÜFE’nin hesaplanmasında en önemli fark: TÜFE’nin dolaylı vergiler dahilhesaplanırken ÜFE’nin dolaylı vergiler dahil edilmeden hesaplanmasıdır.

v Çekirdek Enflasyon: enflasyonun geleceğine ilişkin tahmin edici gücü yüksek olan,enflasyon eğilimini belirleyen ve para politikasının oluşturulmasına yardımcı olan birgöstergedir. Fiyatlarda gözlenen tüm geçici etkilerin arındırılması ilehesaplanmaktadır. Uluslararası piyasalara bağlı enerji fiyatları, mevsimsel etkiyemaruz ürünler, fiyatı devlet kontrolünde belirlenen ürünler, dolaylı vergilerayrıştırılmaktadır. TÜİK 2005 yılı Ocak ayından itibaren “Özel Kapsamlı TÜFEGöstergeleri”ni çekirdek enflasyon olarak kullanmaktadır.

Prof.Dr.MertURAL 21

MakroİktisatI


3. FİYAT İSTİKRARI (ENFLASYON)v Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri

Prof.Dr.MertURAL 22

ÖzelKapsamlıTÜFEGöstergeleri(2003=100)(TÜİK)(Aylık)

TÜFE A B C D E F G H I TÜFE A B C D E F G H IAra.15 269,54 275,69 261,57 267,82 257,91 258,98 269,61 258,29 243,50 235,21Oca.16 274,44 280,59 264,27 273,11 260,68 262,89 273,58 259,24 244,53 235,99 1,82 1,78 1,03 1,98 1,07 1,51 1,47 0,37 0,42 0,33Şub.16 274,38 282,21 264,60 273,27 261,33 262,89 273,42 259,58 244,85 235,86 -0,02 0,58 0,12 0,06 0,25 0,00 -0,06 0,13 0,13 -0,06Mar.16 274,27 283,11 265,82 272,90 262,47 262,51 272,89 260,73 245,95 236,83 -0,04 0,32 0,46 -0,14 0,44 -0,14 -0,19 0,44 0,45 0,41Nis.16 276,42 284,54 269,42 275,22 266,48 264,88 275,44 265,22 250,09 241,42 0,78 0,51 1,35 0,85 1,53 0,90 0,93 1,72 1,68 1,94

May.16 278,02 285,96 272,49 276,60 269,54 266,30 276,95 268,62 253,09 244,71 0,58 0,50 1,14 0,50 1,15 0,54 0,55 1,28 1,20 1,36Haz.16 279,33 287,10 273,16 277,88 270,09 267,62 278,32 269,18 253,65 245,30 0,47 0,40 0,25 0,46 0,20 0,50 0,49 0,21 0,22 0,24

TÜFE(GENEL)A.MevsimlikürünlerhariçTÜFEB.İşlenmemişgıdaürünlerihariçTÜFEC.EnerjihariçTÜFED.İşlenmemişgıdaürünleriveenerjihariçTÜFEE.Enerji,alkollüiçkilervetütünürünlerihariçTÜFEF.Enerji,alkollüiçkiler,tütünürünleri,fiyatlarıyönetilen/yönlendirilendiğerürünlervedolaylıvergilerhariçTÜFEG.Enerji,alkollüiçkiler,tütünürünleri,fiyatlarıyönetilen/yönlendirilendiğerürünlervedolaylıvergilerveişlenmemişgıdaürünlerihariçTÜFEH.Enerji,alkollüiçkiler,tütünürünleri,işlenmemişgıdaürünlerivealtınhariçTÜFEI.Enerji,gıdavealkolsüziçecekler,alkollüiçkileriletütünürünlerivealtınhariçTÜFE

Endeksdeğerleri Biröncekiayagöre%değişim

MakroİktisatI

MakroİktisadınİlgiAlanıØ Günümüzde makro iktisadın ilgilendiği temel hedefler:Ø MAKRO EKONOMİK BÜYÜKLÜKLER (Milyon TL)

Prof.Dr.MertURAL 23

Lütfen inceleyiniz..! http://www.mahfiegilmez.com/2016/12/gsyh-hesaplamas-degisti-kisi-basna.html

1.Sütun 2.Sütun 3.Sütun 4.Sütun 5.Sütun 6.Sütun 7.Sütun 8.Sütun 9.Sütun 10.Sütun 11.SütunCariFiyatlarla SabitFiyatlarla Enflasyon Büyüme CariFiyatlarla ZincirlenmişHacim Enflasyon Büyüme

Yıllar GSYH GSYH(1998=100) Deflatör (%) (%) GSYH GSYH(2009=100) Deflatör (%) (%)1998 70.203 70.203 100,00 71.893 710.091 10,121999 104.596 67.841 154,18 54,18 -3,4 107.164 686.024 15,62 54,29 -3,42000 166.658 72.436 230,07 49,23 6,8 170.667 731.577 23,33 49,34 6,62001 240.224 68.309 351,67 52,85 -5,7 245.429 687.958 35,67 52,92 -6,02002 350.476 72.520 483,28 37,42 6,2 359.359 732.195 49,08 37,57 6,42003 454.781 76.338 595,74 23,27 5,3 468.015 773.259 60,53 23,32 5,62004 559.033 83.486 669,62 12,40 9,4 577.023 847.834 68,06 12,45 9,62005 648.932 90.500 717,05 7,08 8,4 673.703 924.223 72,89 7,10 9,02006 758.391 96.738 783,96 9,33 6,9 789.228 989.933 79,73 9,37 7,12007 843.178 101.255 832,73 6,22 4,7 880.461 1.039.731 84,68 6,22 5,02008 950.534 101.922 932,61 11,99 0,7 994.783 1.048.519 94,88 12,04 0,82009 952.559 97.003 981,99 5,29 -4,8 999.192 999.192 100,00 5,40 -4,72010 1.098.799 105.886 1037,72 5,68 9,2 1.160.014 1.083.997 107,01 7,01 8,52011 1.297.713 115.175 1126,73 8,58 8,8 1.394.477 1.204.467 115,78 8,19 11,12012 1.416.798 117.625 1204,50 6,90 2,1 1.569.672 1.262.160 124,36 7,42 4,82013 1.567.289 122.556 1278,83 6,17 4,2 1.809.713 1.369.334 132,16 6,27 8,52014 1.748.168 126.258 1384,60 8,27 3,0 2.044.466 1.440.083 141,97 7,42 5,22015 1.953.561 131.289 1487,99 16,36 7,1 2.337.530 1.527.318 153,05 7,80 6,12016 2.590.517 1.571.250 164,87 7,72 2,9

MakroİktisatI


4. BÜTÇE DENGESİv Özel kesimde hesaplar bilanço ve kar-zarar cetveli, kamu kesiminde

hesaplar bütçe üzerinden yapılır. Bütçe, kamu kesiminin gelir ve giderlerinigösteren bir yasal metindir.

v Bütçe Gelirleri = Vergi Gelirleri + Vergi Dışı Gelirler1. Vergi gelirleri

a.Dolaysız vergiler (gelir vergisi, kurumlar vergisi, veraset intikal vergisi),b.Dolaylı vergiler (KDV, ÖTV, damga vergisi, harçlar)

2. Vergi dışı gelirler (Devletin sahip olduğu mülklerin kira gelirleri, KİT’lerinkârlarından devralınan paylar, trafik cezaları, para cezaları gibi gelirlerdir.)

v Bütçe Giderleri = Faiz Dışı Giderler + Faiz Giderleri1. Faiz dışı giderler

a.Personel giderleri (devlet memurlarının maaşları, yollukları, sağlık giderleri vb).b.Diğer cari giderler (kamuya ait benzin, aydınlatma, ısıtma, bakım onarım giderleri vb).c. Yatırım giderleri (kamu binaları yapımı, okulların yapımı vb).d.Transfer giderleri (emekli maaşları, öğrenci kredileri vb).

2. Faiz giderleri (Devletin borçlanmaları karşılığında ödediği faizlerden oluşur.)

v Bütçe Dengesi = Bütçe Gelirleri – Bütçe Giderleri

Prof.Dr.MertURAL 24

MakroİktisatI


v BÜTÇE DENGESİØ Bütçe Gelirleri = Bütçe Giderleri Þ Denk BütçeØ Bütçe Gelirleri > Bütçe Giderleri Þ Bütçe FazlasıØ Bütçe Gelirleri < Bütçe Giderleri Þ Bütçe Açığı [Borçlanma gerekir.]

v Faiz Dışı Dengev Bir ekonomide bütçe gelirlerinin bütçe temel giderlerini yani faiz dışı

giderlerini karşılayamaması ciddi bir sorundur.v Faiz Dışı Denge = Bütçe Gelirleri – Faiz Dışı Giderler

Ø Bütçe Gelirleri = Faiz Dışı Giderler Þ Faiz Dışı DengeØ Bütçe Gelirleri > Faiz Dışı Giderler Þ Faiz Dışı FazlaØ Bütçe Gelirleri < Faiz Dışı Giderler Þ Faiz Dışı Açık

Türkiye Ekonomisi (2016): Bütçe Gelirleri 540,8 milyar TL veBütçe Giderleri 570,5 milyar TL (56 milyar TL’si Faiz Gideri)

q Bütçe dengesi = Bütçe gelirleri – Bütçe giderleri = 540,8 – 570,5 = -29,7 milyar TL bütçeaçığı söz konusudur. (2015 yılında; -23,5 milyar TL)

q Faiz dışı giderler = 570,5 – 56 = 514,5 milyar TL’dir.q Faiz dışı denge = Bütçe gelirleri – Faiz dışı giderler = 540,8 – 514,5 = +26,3 milyar TL faiz

dışı bütçe fazlası söz konusudur. (2015 yılında; +29,5 milyar TL)

Prof.Dr.MertURAL 25

MakroİktisatI


v ÖDEMELER DENGESİ (BALANCE OF PAYMENTS-BP)v Ödemeler dengesi, geniş anlamıyla, bir ekonomide yerleşik kişilerin

(Merkezi hükümet, bankalar, gerçek ve tüzel kişi ve kuruluşlar), diğerekonomilerde yerleşik kişiler (yurtdışında yerleşikler) ile belli bir dönemiçinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin sistematik kayıtlarını eldeetmek üzere hazırlanan istatistiki bir rapordur. Bilançonun ana bölümleri:

A. CARİ İŞLEMLER HESABI (CİH) [Current Account Balance]B. SERMAYE HESABI [Capital Account Balance]C. FİNANS HESABI (FİH) [Financial Account Balance]D. NET HATA VE NOKSAN [Net Errors and Omissions]E. REZERV VARLIKLAR [Reserve Assets]

v BP = CİH+ FİHCİH = FİH Þ BP = 0 Dış DengeCİH < FİH Þ BP > 0 Dış FazlaCİH > FİH Þ BP < 0 Dış Açık

Prof.Dr.MertURAL 26

GENEL DENGE

MakroİktisatI


5. ÖDEMELER DENGESİ (BALANCE OF PAYMENTS)

Prof.Dr.MertURAL 27

(MİLYON DOLAR) 2014 2015 2016A- CARİ İŞLEMLER HESABI -43.597 -32.118 -32.5901. İhracat 168.926 151.970 150.1642. İthalat 232.523 200.084 191.018

Mal Dengesi -63.597 -48.114 -40.8543. Hizmet Gelirleri 51.657 46.480 37.2454. Hizmet Giderleri 24.889 22.272 21.777

Mal ve Hizmet Dengesi -36.829 -23.906 -25.3865. Birincil Yatırım Kaynaklı Gelirler 4.874 4.471 5.3116. Birincil Yatırım Kaynaklı Giderler 13.049 14.113 14.308

Mal, Hizmet ve Birincil Gelir Dengesi -45.004 -33.548 -34.3837. İkincil Yatırım Kaynaklı Gelirler 1.407 1.430 1.793

MakroİktisatI


5. ÖDEMELER DENGESİ (BALANCE OF PAYMENTS)

Prof.Dr.MertURAL 28

B. SERMAYE HESABI -70 -21 23C. FINANS HESABI -41.159 -10.110 -22.5258. Doğrudan Yatırımlar: Net Varlık Edinimi 7.047 5.095 3.1449. Doğrudan Yatırımlar: Net Yükümlülük Oluşumu 12.828 17.550 12.29210. Portföy Yatırımları: Net Varlık Edinimi 746 6.129 1.51111. Portföy Yatırımları: Net Yükümlülük Oluşumu 20.860 -9.590 7.80311.1. Hisse Senetleri 2.559 -2.395 82311.2. Borç Senetleri 18.301 -7.195 6.98012. Diğer Yatırımlar: Net Varlık Edinimi 1.675 14.963 6.14412.1. Merkez Bankası 0 0 012.2. Genel Hükümet 213 -238 -23612.3. Bankalar 1.055 15.152 7.64612.4. Diğer Sektörler 407 49 -1.26613. Diğer Yatırımlar: Net Yükümlülük Oluşumu 16.939 28.337 13.22913.1. Merkez Bankası -1.905 -674 -41313.2. Genel Hükümet -886 -1.186 -91913.3. Bankalar 14.003 18.695 1.38313.4. Diğer Sektörler 5.727 11.502 13.178

Cari, Sermaye ve Finans Hesapları -2.508 -22.029 -10.042

D. NET HATA VE NOKSAN 2.040 10.198 10.855

GENEL DENGE 468 11.831 -813

E. REZERV VARLIKLAR -468 -11.831 81314. Resmi Rezervler -468 -11.831 81315. Uluslararası Para Fonu Kredileri 0 0 0

Documents

Makro İktisadın İlgi Alanıkisi.deu.edu.tr/nevzat.simsek/Nevzat Simsek_Makro Iktisat I_Ders_2.pdf · Makro İktisat I Makro İktisadın İlgi Alanı ØGünümüzdemakroiktisadınilgilendiğitemelhedefler: