MANAGEMENT MODEL FOR DEVERSE COMMUNITIES IN … · 2015-02-12 · ด้วยกันคือ ประชาชนในพื้นที่ขาด ... 3 ขั้นตอน

วารสารวทยาลยพาณชยศาสตรบรพาปรทศน : ปท 9 ฉบบท 1 มกราคม-มถนายน 2557 59

*Corresponding author: E-mail address: [email protected]

MANAGEMENTMODELFORDEVERSECOMMUNITIESINAYUTTAYAPROVINCETOWARDING

FLOODINGCRISISIN2011

PanpakornSomrotrat1*

1Graduate School of Public Administration, Burapha University, Chon Buri 20131, Thailand

ABSTRACT

The purpose of this research is to ascertain the following; To carry out a study of the management of a variety

of communities around the province that have been affected by the incident. To collect data regarding the Flood

incident of 2554/2012 by carrying out a survey collecting random data in the amount of 400 sets from 16 districts affected.

Also conducting in-depth interviews of executives of local government units including 3 agencies; the Ayothaya Town

Municipality, Phananchoeng Temple and Bang Pa-In Municipality; which are in the upstream, middle and downstream

of the river, respectively. To compare the handling characteristics of the community’s problems and the prevention

methods of the flooding. By Surveying in each area of the community to see the different barriers and obstacles each

area faced. There are 3 ways to deal with the flood prevention management which are; 1) To prepare a plan for separate

agencies to work alone 2)To involve the local community in the planning process 3)And finally community members

are involved in the process of commenting which should be assigned to the group leader, according to the decisions

based on the various roles assigned.

The research of this paper is to point out that the flood management system in 2554/2011. There are still many

issues that we need to fix together which are; People in the area affected have a lack of awareness and decent access

to information. State agencies are not suitably prepared when faced with the real situation. Agencies also have a

confusion and lack of coordination during the incident. Moreover, the preparation of spatial data as a guide lacks the

required technology. There should therefore be a focus for the increased understanding and the joint involvement of the

private sector, the public sector, and the community together. The recent events showed that both the public and private

sectors still lack how to learn and cope with crisis in a systematic way. And therefore should arrange for joint comments

and suggestions on how to fix flooding for every possible situation. This could come in the form of long-term or short-term

protection plan and preparation of a management plan which includes all three emergency procedures. The government

should be the title sponsor of the management plan and prepare the budget necessary to prevent flooding in the future.

Keywords:Pattern, handling, floods, year 2554, Ayutthaya


บทน�า มหาอทกภยเรมขนตงแตวนท 25 กรกฎาคม

พ.ศ. 2554 จากพนทภาคเหนอแผขยายวงกวางครอบคลม

พนทภาคกลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ การเกด

อทกภยครงนมบรเวณกวางและตอเนองในหลายพนท

ไดแก จงหวด สโขทย พษณโลก พจตร นครสวรรค อทยธาน

ชยนาท สงหบร อางทอง สพรรณบร พระนครศรอยธยา

ลพบร สระบร ปทมธาน นนทบร นครปฐม ฉะเชงเทรา

นครนายก ปราจนบร และกรงเทพมหานคร ดงภาพท 1

การจดการภยพบตในรปแบบทหลากหลายในจงหวดพระนครศรอยธยาจากเหตการณอทกภยป2554

ปณฑภากรสมโรจนรตน1

1วทยาลยการบรหารรฐกจ มหาวทยาลยบรพา ชลบร 20131, ประเทศไทย

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอ ศกษารปแบบการจดการทหลากหลายของชมชนในจงหวดพระนครศรอยธยา

ทไดรบผลกระทบจากเหตการณมหาอทกภยป 2554 โดยท�าการเกบขอมลจากแบบส�ารวจจ�านวน 400 ชด ใน 16 อ�าเภอ

ของจงหวดพระนครศรอยธยา ดวยการสมตามบรบทของกลมเปาหมาย อกทงยงท�าการสมภาษณเชงลกจากผบรหาร

ของหนวยงานทองถน จ�านวน 3 หนวยงาน ไดแก เทศบาลเมองอโยธยา วดพนญเชงวรวหาร และ เทศบาลต�าบลบางปะอน

ซงอยในพนทบรเวณตนน�า กลางน�า และปลายน�าตามล�าดบ เพอท�าการเปรยบเทยบลกษณะการจดการของชมชน

ตอปญหาและการปองกนน�าทวม จากการส�ารวจในแตละพนทของชมชนจะมปญหาและอปสรรคทแตกตางกน โดยจะ

มการจดการ 3 รปแบบดวยกน คอ การจดการแบบตางคนตางท�า สมาชกภายในชมชนตางมสวนรวม และสดทายสมาชก

ในชมชนมสวนรวมในขนตอนการแสดงความคดเหน แตมอบหมายใหกลมผน�าเปนผตดสนใจตามบทบาทหนาท

ทไดรบมอบหมาย

จากการวจยครงนสามารถชใหเหนไดวาการจดการอทกภยในป 2554 ยงมจดบกพรองทเราตองแกไขอยหลายจด

ดวยกนคอ ประชาชนในพนทขาดความตระหนกในการเขาถงขอมลขาวสาร หนวยงานของรฐไมมความพรอมเมอตอง

เผชญกบสถานการณจรง หนวยงานตางๆยงมความสบสนของการประสานงานอย อกทงในการเตรยมขอมลเชงพนท

ยงขาดการน�าเทคโนโลยมาเปนแนวทาง ทงนควรเรงสรางความเขาใจในการมสวนรวมของภาครฐ ภาคเอกชน และ

ประชาชนเพมขน เนองเหตการณทผานมาพบวาทงภาครฐและภาคเอกชนยงขาดการเรยนรและเตรยมพรอมรบมอ

กบวกฤตอยางเปนระบบ และควรจดใหมการรวมแสดงความคดเหนและเสนอแนะแนวทางในการแกไขปญหาอทกภย

ในทกขนตอนซงอาจออกมาในรปของแผนปองกนในระยะยาวหรอระยะสนและการเตรยมความพรอมในดานการจดการ

กบสภาวะฉกเฉนทง 3 ขนตอน โดยภาครฐฯควรเปนผสนบสนนในเรองของการจดการเรองการเตรยมความพรอมและ

งบประมาณทเกยวของ เพอเปนการปองกนการเกดเหตอทกภยในครงตอไป

ค�าส�าคญ: รปแบบ, การจดการ, อทกภย, ป 2554, พระนครศรอยธยา


สาเหตหลกในการเกดอทกภยในครงนมาจาก

ความแปรปรวนของสภาพภมอากาศทการผกผนอยางชดเจน

ตงแตชวงเดอนตลาคม พ.ศ. 2553 มรองมรสมพาดผาน

ภาคกลางเปนเวลาหลายวน ท�าใหมฝนตกมากผดปกต

เป นสาเหต ให เกดน� าท วมหนกในบร เวณเขาใหญ

อ�าเภอปากชอง และพนท ใกล เคยงอกหลายจงหวด

สวนชวงเดอนมนาคม พ.ศ. 2554 กเปนอกชวงหนงทม

รองมรสมพาดผานภาคใตเปนเวลานานท�าใหเกดฝนตกหนก

มน�าทวม ดนโคลนถลมอยางหนกอยางทไมเคยเหน

มากอนในประวตศาสตรไทย และตงแตปลายเดอนมถนายน

ภาพท1 พนทน�าทวมขงและประมาณการปรมาตรของน�าในพนทภาคเหนอตอนลางและ ภาคกลาง ในเขตพนท

ชลประทาน ตงแตวนท 11-17 ตลาคม 2554 วเคราะหโดย ส�านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ

(ส�านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน), 2554)

พนทน�าทวมขงและประมาณการปรมาตรน�าในพนท


ประเทศไทยไดรบอทธพลจากพายดเปรสชน “ไหหมา”

(HAIMA) ท เคลอนตวมาจากประเทศลาว สงผลให

หลายจงหวดโดยเฉพาะภาคเหนอมฝนตกหนกถงหนกมาก

อยางตอเนอง ท�าใหเกดน�าปาไหลหลาก และดนถลม

ในบรเวณจงหวดเชยงราย พะเยา นาน ตาก และจงหวด

สโขทย ตอมาในชวงปลายเดอนกรกฎาคม ประเทศไทย

ไดรบอทธพลจากพายโซนรอน “นกเตน” (NOCK-TEN)

ซงเคลอนตวขนฝ งบรเวณประเทศเวยดนามตอนบน

ผานประเทศลาวแลวออนก�าลงลงเปนพายดเปรสชน

กอนเคลอนเขาสประเทศไทย ซงสงผลใหบรเวณภาคเหนอ

และ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน มฝนตกหนก

ถงหนกมากในหลายพนท มรายงานน�าทวมบรเวณจงหวด

แมฮองสอน นาน แพร อตรดตถ พษณโลก พจตร หนองคาย

เลย อดรธาน สกลนคร และจงหวดนครพนม สวนในเดอน

สงหาคม ถงแมจะไมมพายเคลอนเขามาใกล แตประเทศไทย

ได รบอทธพลจากมรสมตะวนตกเฉยงใต และร อง

ความกดอากาศต�าก�าลงคอนขางแรงทพาดผานประเทศไทย

ตอนบนท�าใหมฝนตกชกหนาแนนเกอบตลอดเดอน

โดยเฉพาะบรเวณภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

มรายงานฝนหนกถงหนกมากเปนระยะๆ จนเกดน�าทวม

ตอเนองในหลายพนท ส�าหรบเดอนกนยายน นอกเหนอ

จากมรสมตะวนตกเฉยงใต และรองความกดอากาศต�าแลว

ประเทศไทยยงไดรบอทธพลจากพายหมนเขตรอนอก 3 ลก

คอ พายไตฝน “ เนสาด (NESAT)” ในชวงตนเดอนตลาคม

และพายโซนรอน “นาลแก (NALGAE)” ในชวงตน

เดอนตลาคม และพายโซนรอน “ไหถาง (HAITANG)”

ในชวงปลายเดอนตลาคม สงผลใหประเทศไทยตอนบน

มฝนตกชกหนาแนน โดยมรายงานฝนหนกถงหนกมาก

เปนระยะ ๆ อยางตอเนองดงภาพท 2

ภาพท2 เสนทางเดนพายทเคลอนเขาใกลและเขาสประเทศไทย ในชวงเดอน กรกฎาคม-ตลาคม

(สมาคมวศวกรทปรกษาแหงประเทศไทย, 2554)

ใ น ข ณ ะ ท ส ถ า น ก า ร ณ อ ท ก ภ ย ร น แ ร ง ข น

จนเขาส ภาวะวกฤตสงสดในเดอนตลาคมนนจงหวด

พระนครศรอยธยาเปนอกหนงจงหวดทประสบปญหา

อทกภยในครงนด วย ทงนจากสภาพภมศาสตรของ

จงหวด ซงตงอยบนทราบลมแมน�าเจาพระยา จงท�าให

จงหวดพระนครศรอยธยาประสบอทกภยเตมพนททงหมด

คอ 16 อ�าเภอ 194 ต�าบล และ 1,378 หมบาน พนท

ทางการเกษตรเสยหาย จ�านวน 353,455 ไร ประชากรไดรบ

ความเดอดรอน 271,718 ครวเรอน และมผเสยชวตจากเหต

อทกภยน�าทวมถง 110 ราย (กระทรวงมหาดไทย, 2554)


ประชาชนทอาศยอยในพนทจงหวดพระนครศร

อยธยานบล านคนเกดความตนตระหนกกบมวลน�า

กอนใหญทก�าลงเคลอนตวเขามาใกลเมองอตสาหกรรม

แหงน โดยมพฤตกรรมทแตกตางกนไป อาท ซอสนคาอปโภค

บรโภคทมความส�าคญตอการด�ารงชพตาง ๆ มากกตนไว

เชน ขาวสาร อาหารแหง อาหารประเภทกงส�าเรจรป บางก

น�ารถยนตขนไปจอดบนทางดวน สะพานกลบรถ หรอ

ถนนทสง ๆ เพอหนน�า มการเสพขาวสารทางโซเชยรเนตเวรก

ตลอดเวลา หรอแมแตกระทงพยายามท�าแนวปองกน

บานเรอนของตนเอง โดยการกออฐลอมบานของตน

เพอปองกนไมใหน�าเขาบานพฤตกรรมทหวาดกลวของ

ประชาชนท�าใหสนคาอปโภคบรโภคทมความส�าคญ

ตอการด�ารงชพจ�านวนมากขาดตลาด ผผลตไมสามารถผลต

สนคามาจ�าหนายไดทนกบความตองการของประชาชน

วสดกอสราง ทงอฐ หน ปนทราย ไมเพยงพอตอความ

ตองการ หรอแมกระทงบางชมชนทถกน�าทวมแลว

ในแตละพนทกเกดความขดแยงกนขน เพอทจะผลกดนน�า

โดยการน�าพวกไปกอกวนไมใหสรางพนงกนน�า บางพวก

กใชวธการพงคนกนน�าเพอระบายน�าใหออกจากพนท

บานเรอนของตนเอง

จากขอมลเชงประจกษทงหลายจะเหนวาอทกภย

เปนสาธารณภยทรฐจะตองด�าเนนการหาวธปองกนและ

ระงบเหตทเกดขนโดยเรว พรอมทงจะตองใหความชวยเหลอ

แกประชาชนอยางเรงดวน ตลอดจนการรกษาความสงบ

เรยบรอยเพอใหสถานการณเขาสภาวะปกตโดยเรว รวมถง

การฟนฟสภาพแวดลอม ชวตความเปนอยทงทางรางกาย

และจตใจของประชาชน ประสบการณตางๆ ทเกดขน

ในชวงป 2554 ทผานมา ถอวามความส�าคญทจะน�าไป

ใชประโยชนในการประมวล ผลเพอการปองกนและ

การเตรยมการในระยะยาว ซงปจจบนประเทศไทยยงไมม

หนวยงาน หรอการท�างานดงกลาวทชดเจนและเปน

รปธรรม ในขณะทการเกดอทกภยเปนปรากฏการณท

อาจเกดขนอยางหลกเลยงไมได ดงนน เพอลดระดบของ

ความสญเสยในดานตางๆ จงควรปรบปรงระบบการ

บรหารจดการเพอการปองกนและบรรเทาอทกภยใหม

ประสทธภาพเพมมากขน ซงการด�าเนนการทผานมาได

เนนการชวยเหลอผประสบภย (Relief Measures) และ

การฟนฟบรณะพนททไดรบผลกระทบ (Restoration)

มากกวาทจะใหความส�าคญกบการปองกน (Prevention)

และบรรเทาผลกระทบ (Mitigation) จากอทกภยใหม

ขดความสามารถเพมมากขน

ดวยเหตน ผ วจยจงเหนวา ควรมการศกษาวจย

เกยวกบการศกษาพฤตกรรมของประชาชนทประสบปญหา

อทกภยในชมชนทต างกนว ามรปแบบการจดการท

แตกตางกนอยางไรและมการชวยเหลอตนเองภายในชมชน

อยางไร เมอความชวยเหลอของภาครฐยงเขาไปไมถง เพอ

ใหสอดคลองกบความเปนจรงทเกดขนในพนท เนองจาก

จงหวดพระนครศรอยธยา เปนพนททเกดอทกภยซ�าซาก

เพอลดความเสยง ความรนแรง และความเสยหายทเกดขน

ใหนอยทสด รวมทงประชาชนจะไดรบประโยชนสงสด และ

เปนการแกไขปญหาอยางยงยน

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษารปแบบการจดการทหลากหลายของ

ชมชนในเขตพนทจงหวดพระนครศรอยธยาทไดรบผลก

ระทบจากเหตการณอทกภยป 2554

2. เพอเปรยบเทยบลกษณะการจดการของชมชน

ตอปญหาและการปองกนน�าทวมโดยจ�าแนกตามบรบทท

ตางกนของชมชน

ขอบเขตของการวจย ศกษาเฉพาะพนททไดรบผลกระทบจากอทกภย

ในเขตจงหวดพระนครศรอยธยา ในป พ.ศ.2554


ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย 1. ทราบรปแบบการจดการทหลากหลายจาก

เหตการณอทกภยป 2554

2. ทราบถงลกษณะหรอรปแบบการจดการชมชน

จ�าแนกตามบรบทของชมชน

3. ผลการวจยท ได รบสามารถน�ามาใช เป น

แนวทางในการปองกน บรรเทา และแกไขปญหาอทกภย

ในอนาคต

เอกสารและงานวจยทเกยวของ แนวคดเกยวกบการบรหารในภาวะวกฤต

กลธดา นาคพน (2550) กลาวไววาภาวะวกฤต คอ

เหตการณทเกดขนโดยไมปกตธรรมดาและเหตการณนน

กลายเปนขาวหรอเปนขาวใหญ โดยภาวะวกฤตนจะ

สรางความประหลาดใจ ความกดดน ความตนตระหนก

สรางความสบสน สรางความเขาใจในเชงลบและอย

ในความสนใจอยางสงตอชนทงภายในและภายนอกองคการ

สรปไดวา ภาวะวกฤต (Crisis) หมายถง สภาวะท

บคคลอยภายใตความกดดนอยางรนแรง อนเนองมาจาก

เหตการณในชวตทงทคาดหวงและไมคาดหวงว าจะ

เกดอะไรขน ประกอบกบการทบคคลไดรบรเหตการณ

ท เกดขนคลาดเคลอนไปจากความเปนจรงและกลไก

การปรบตวในภาวะปกตทน�ามาใชแกปญหาในสถานการณ

นนไมไดผล ตลอดจนขาดการชวยเหลอจากทรพยากร

ทางสงคม ท�าใหบคคลเขาสภาวะวกฤต โดยเรมปรากฏ

อาการตงแตเกดความตงเครยด วตกกงวล และสบสน

จนกระทงไมสามารถท�าหนาทตามบทบาทของตนเองได

ภาวะวกฤตมชวงระยะเวลาประมาณ 4-6 สปดาห ซงเปน

ระยะสดทายทบคคลตองการความชวยเหลออยางรบดวน

บคคลทประสบกบภาวะวกฤตมใชอาการเจบปวยทาง

โรคจตหรอโรคประสาท เนองจากบคคลทตกอยภายใต

เหตการณเดยวกนจะมปฏกรยาตอบโตต อเหตการณ

ไมเหมอนกนบคคลหนงอาจเกดภาวะวกฤตในขณะท

อกบคคลหนงไมเกดภาวะวกฤต เพราะสามารถแกไขปญหา

ในเหตการณนน

การน�าแนวคดเกยวกบกระบวนการบรหารการ

จดการสภาวะวกฤตมาใชเปนแนวทางในการวจย มเหตผล

เนองมาจากในการวจยครงนมจดมงหมายอยทการศกษา

ถงการบรหารจดการเพอการปองกนและบรรเทาอทกภย

ของจงหวดพระนครศรอยธยา ซงจะท�าใหสามารถอธบาย

ถงความส�าเรจหรอความลมเหลวในการเข าจดการ

กบสภาวะวกฤต การด�าเนนการแกไขเพอใหสถานการณ

กรอบแนวคดในการวจย

ภาพท3กรอบการวจย

ปจจยสวนบคคล- อาย

- รายได

- จ�านวนสมาชกในครอบครว

- ลกษณะทอยอาศย

- สถานภาพตอทอยอาศย

- ระยะเวลาทอาศยอยในชมชน

- ประสบการณดานการประสบ

อทกภย

การจดการชมชนจากเหตการณอทกภยในป2554

รปแบบการจดการของชมชน- ตางคนตางท�า

- มสวนรวม

- สมาชกในชมชนมสวนรวม

ทกขนตอนแตมอบหมายให

ผน�าชมชนเปนด�าเนนการ

ผลลพธ- ระดบความรนแรงของ

ความเสยหาย

- ระดบความรวมมอของ

คนในชมชนตอการแกปญหา


อทกภยกลบเขาสสภาวการณแบบปกต จ�าเปนตองอาศย

กระบวนการบรหารจดการสภาวะวกฤตเปนพนฐานส�าคญ

และเปนไปตามล�าดบขนตอนทถกตอง เพอใหบรรล

เปาหมายสงสด องคประกอบของภาวะวกฤตมลกษณะ

ของความฉกเฉนอยดวย ดงนนในการจดการตอสถานการณ

อทกภยซงเปนภาวะฉกเฉนจะตองด�าเนนไปตามแนวทาง

ของภาวะวกฤตดวย

แนวความคดเกยวกบการจดการปญหาอทกภย การบรหารจดการเพอปองกนและบรรเทาภยพบต

ของหนวยงานระดบทองถน

ในการบรหารจดการเพอการปองกนและบรรเทา

ภยพบตของหนวยงานระดบทองถนของ Wolensky (1983)

และการทบทวนงานวจยทเกยวกบการปฏบตงานเพอการ

ปองกนและบรรเทาผลกระทบทเกดจากอทกภย (Abney

& Hill, 1966; Kreps, 1984; Long, 1958; Mushkatek &

Weschler, 1985; Nilson, 1985; Quarantelli & Dye, 1977;

Tumer, 1976; Wolensky, 1983; Wolensky & Miller, 1981)

สามารถสรปแนวทางการด�าเนนงานของหนวยงานระดบ

ทองถน (Local Government) ในการเตรยมการปองกน

การแกไขปญหาและอปสรรค ตลอดถงหนวยงานตาง ๆ

ทเขามาเกยวของ จ�าแนกเปน 4 ขนตอน ดงน

1. ชวงกอนเกดภยพบต (Pre Disaster Period)

เปนการก�าหนดแผนเพอเตรยมการปองกนภยพบต ถอเปน

หวใจส�าคญทสดในขนตอนแรกและมความส�าคญโดย

หนวยงานระดบทองถนจะตองด�าเนนการ เนองจาก

เปนขอก�าหนดจากหนวยรฐบาลกลาง อยางไรกตาม

จากปรากฏการณทเกดขน การบรหารจดการเรองภยพบต

ในขนเตรยมการมกจะไมประสบผลส�าเรจเทาใด เนองจาก

ความเขาใจเกยวกบกระบวนการวางแผนยงไมเพยงพอ

(Inadequate Conceptualization of Planning Process)

ซงเปนประเดนปญหาทเกดจาก 3 องคประกอบ ไดแก

1.1 ขาราชการ บคลากรจะเนนการวางแผนแก

ปญหาในระยะสนและเฉพาะหนา ในขณะทการวางแผน

เพอแกปญหาระยะยาวมกจะไมคอยไดด�าเนนการ โดย

มองวาการวางแผนเตรยมการและแกไขปญหาภยพบต

เปน “ผลผลต (Product) มากกวาจะเปนกระบวนการ

(Process)” คอ การพยายามแบงแยกการวางแผนเรองน

ออกจากการวางแผนของหนวยงานในภาพรวมดานอน

1.2 ในขณะทประชาชนมอบความไววางใจ

ใหกบผแทนทไดรบเลอกตงระดบทองถน แตในทางกลบกน

บคคลดงกลาว ซงรวมถงประชาชนทวไปและกลมองคกร

ตาง ๆ กลบไมใหความส�าคญกบการจดท�าแผนแตอยางใด

1.3 การจดท�าแผนและการปฏบตตามแผน

ไมบรรลผล เนองจากการขาดการประสานงานระหวาง

หนวยงาน แมแตการวางแผนทได ด�าเนนการดแลว

แตเมอประสบกบปญหาการประสานงาน ท�าใหไมสามารถ

บรรลผลได

2. ชวงระยะเวลาทเกดภาวะฉกเฉนจากการเกดภย

พบต (Emergency Period) ผลการศกษาจ�านวนมากเกยวกบ

การด�าเนนงานในชวงเกดภยพบต พบวา หนวยการปกครอง

ในระดบทองถนมกจะมาสามารถแกไขสถานการณและ

ประเดนปญหาทเกนก�าลงหนาทได (Overload of Problems)

และจะถกด�าเนนการโดยหนวยงานอน เชน Citizens

Committee หรอโดยหนวยงานของรฐอน ทงในระดบมลรฐ

หรอแมแตหนวยงานจากรฐบาลกลาง นอกจากน ยงม

ผลการศกษาในเรองนจากนกวชาการบางทานถงกบกลาววา

ภายใตกระบวนการด�าเนนงานทออนแอไดน�าไปสภาวะ

ทเรยกวา “การสญสลายอ�านาจหนวยการปกครองสวน

ทองถน ในชวงเกดภาวะฉกเฉนระหวางเกดภยพบต”

จากปรากฏการณ ดงกล าว ผลการศกษา

หลายเรองไดสรปถงสาเหตของการปฏบตงานทไมม

ประสทธภาพไว 4 ประการ ไดแก

2.1 ภาวการณเปนผ น�าทไร ประสทธภาพ

(Ineffective Leadership) ในทนหมายถง ลกษณะ

ประสบการณ และคณภาพของขาราชการระดบทองถนดวย

2.2 ขาดการเตรยมการล วงหน า (Lack

of Preparedness) ซงรวมถงการวางแผนลวงหนาท

ไมประสทธภาพ ไมมความตงใจทจะด�าเนนการ และ

ไมมความสามารถในการวางแผน

2.3 โครงสรางการปกครองและการบรหาร

(Government Structure) การจดโครงสรางการปกครองและ

การบรหารทมการกระจายอ�านาจสระดบทองถนแทจรง

จะน�าไปสความเปนอสระของหนวยงานในการบรหาร


เพอกอใหเกดการประสานงานในภาวะฉกเฉนไดมากขน

2.4 การเรยกรองใหหนวยงานระดบทองถน

ด�าเนนการเกนโครงสรางหนาท (Excessive Demands)

นนคอ ภายใตโครงสรางการจดตงหนวยงานระดบทองถน

มไดมงแกไขปญหาภยพบต ดงนน จงมขอจ�ากดในการ

ด�าเนนงานไดเพยงระดบหนงเทานน

อยางไรกตาม ภายใตขอจ�ากดและการปฏบตงาน

ทไมมประสทธภาพของหนวยงานระดบทองถนขางตน

จะถกทดแทนจากการเขามสวนรวมในการแกไขปญหา

จากกลมตางๆ เชน กลมเฉพาะกจ (Emergent Groups)

องคกรอาสาสมคร (Voluntary Organizations) กลมนกธรกจ

เปนตน

3. การฟนฟในระยะเรงดวน (Early Recovery

Period) ผลการศกษาจากนกวชาการจ�านวนหนง ไดสรปวธ

หรอลกษณะการด�าเนนงานไว 4 ประเดนหลก คอ

3.1 กจกรรมการด�าเนนงานทใหความส�าคญ

ในอนดบแรก ไดแก กจกรรมทเกยวของกบถนน ตรอก

ซอย ขยะ และงานทเกยวกบวตถอน เปนตน ในขณะท

กจกรรมทเกยวของกบการฟนฟปรบปรงดานการบรหาร

และการประสานงานระหวางหนวยงาน ตลอดจนขอขดแยง

ตาง ๆ ทเกดจากภยพบต มกจะไดรบความสนใจนอย

ในขณะเดยวกนหนวยงานระดบทองถนมกจะม งขอ

ความชวยเหลอจากหนวยงานกลาง

3.2 หนวยงานระดบทองถน (ทงเมองเลก

และเมองใหญ) จะขาดแคลนบคลากรทมความร ความ

ช�านาญประเภทมออาชพ (Professional Staff) หรอหาก

มกไมเพยงพอ

3.3 ขอจ�ากดดานระเบยบ กฎหมาย และระบบ

ราชการจะมผลท�าใหการด�าเนนกจกรรมตาง ๆ เปนไป

อยางลาชา

3.4 บทบาทของชมชนขางเคยง นกธรกจ และ

ผน�าภาคเอกชนอน ๆ (Non-Government Leaders) จะม

บทบาทส�าคญในการด�าเนนกจกรรมฟนฟในระยะเรงดวน

ภายหลงเกดภยพบต ในขณะเดยวกนกลมบคคลเหลาน

จะมบทบาทส�าคญยงตอการผลกดนทองถนใหปรบปรงวธ

การบรหารงาน

4. ชวงการฟนฟในระยะยาว (Long-Term Recovery

Period) จะมลกษณะเดยวกบในขนตอนหรอชวงกอนหนาน

กลาวคอ หนวยงานระดบทองถนยงคงขาดแคลนบคลากร

ทมความช�านาญแบบมออาชพ และลาหลงกวาภาคเอกชน

ในขณะเดยวกน ขาราชการฝายการเมอง (Elected Officials)

มบทบาทแคตรายาง (Rubber Stamp) ทคอยรบฟงและ

รบฟงขอเสนอแนะจากผช�านาญเพอแกปญหาตาง ๆ

ตลอดจนสาเหตของการเกดภยพบต การก�าหนดนโยบาย

เพอปองกนบรรเทาและแกไขในระยะยาว คอนขางยงยาก

เนองจากยงคงยดตดอย กบแนวทางเดมทเคยปฏบตมา

คอ จะเนนในเรองการขดคคลอง การสรางเขอนมากกวา

จะค�านงถงนโยบายดานการก�าหนดเปนตวบทกฎหมาย

เชน กฎหมายการใชประโยชนจากทดน และทายทสด

ฝายบรหาร ฝายนกการเมองกคงยดแนวทางแรก (การพฒนา

โครงสรางพนฐาน) เพอแกไขปญหาการเกดอทกภย

เนองดวยอทกภยเกดขน โดยสาเหตหลายประการ

ในบางกรณกสามารถทราบเหตการณลวงหนาไดเปน

เวลานานพอทจะหลกเลยงหรอควบคมปองกนอนตรายได

เชน น�าทวมจากพายไตฝนและพายโซนรอน เปนตน ปจจบน

นกอตนยมวทยาสามารถแจงใหทราบลวงหนาไดไมนอยกวา

36 ชงโมงกอนทพายจะมาถง ดงนน สญญาณเตอนภยจง

มความจ�าเปนมากทตองแจงใหประชาชนทราบถงอนตราย

ทจะเกดขนเพอจะไดหาทางปองกนหรอลดภยพบตนน

ไดทนทวงท

ดงนน ในการเตรยมการเพอตอสกบอทกภยให

ไดผลและมประสทธภาพ จงตองวางแผนและวธการทได

เตรยมและซอมไวเปนอยางด สงส�าคญทสดกอนอนใด คอ

การประกาศค�าเตอนอทกภยใหประชาชนทราบลวงหนา

เพอใหมระยะเวลาเพยงพอทจะเตรยมรบสถานการณได

ทนประกาศนควรแจงใหประชาชนทราบโดยทวถง โดย

เฉพาะอยางยงประชาชนทอยในเขตอนตราย เชน รมฝง

ทะเล รมแมน�า และประชาชนทมบานเรอนอยในทหางไกล

จากชมชนและเสนทางคมนาคม การเตรยมรบสถานการณ

อทกภยควรประสานงานระหวางประชาชนและเจ า

หนาทบานเมอง เมอไดรบค�าเตอนวาจะมอทกภยเกดขน

ประชาชนทมบานเรอนหรอท�าการเพาะปลกอยในพนทราบ

ลม รมแมน�า รมคลอง หรอตามชายทะเล ควรปฏบต ดงน

1. รบอพยพจากบานทอยรมแมน�าและชายทะเล


ไปอยในทสงหรอทปลอดภย

2. ส�าหรบอาคารบานเรอนและโรงงาน หาก

สามารถขนยายสงของไปอยในทปลอดภยไดกสมควร

กระท�า หรออาจยกพนใหสงเพอหนน�า หรอท�าคนดนหรอ

ก�าแพงกนน�ารอบบรเวณ (Ring Dikes)

3. พาหนะรถยนต ลอเลอน หรอเครองใชหนก

และจมน�าได ตองยกใหสงพนน�าหรอใชถงน�ามน 200 ลตร

ผกตดกน ใชกระดาษปท�าเปนแพบรรทกรถยนตได

4. สตวเลยงและปศสตวควรน�าไปผกไวในทสง

5. เตรยมกระสอบใสดน หรอทรายเพอเสรม

คนดนกนน�าใหสงขนหรอไวอดรองน�า

6. เตรยมอาหาร แพ ไวใชเปนพาหนะเมอน�าทวม

เปนเวลานาน เพอชวยอพยพและชวยชวตไดเมอเกดอทกภย

รายแรง

7. เตรยมเครองมอชางไม ไมกระดาน และเชอก

ส�าหรบตอแพเพอชวยชวตในยามคบขน เมอน�าทวม

มากขนจะไดใชเครองมอชวยเปดหลงคา รอฝา หรอฝาไม

เพอใชไมพยงตวในน�า

8. เตรยมอาหารกระปองส�ารองใหเพยงพอหากเกด

อทกภยเปนเวลาหลายวน

9. เตรยมน�าสะอาดไว ดมและใชอปโภค เมอ

น�าทวมน�าสะอาด จะขาดแคลนระบบระบายประปาอาจ

ชะงก หากใชน�าบอยอมไมสะอาดพอ หากจ�าเปนควร

ตมใหเดอดเสยกอน

10. เตรยมเครองเวชภณฑไวบางพอสมควร เชน

ยาแกแพ ยาทาสตวกดตอย เนองจากสตวมพษจะหนน�าทวม

ขนมาอยบนบานและหลงคา

11. เ ต ร ย ม เ ช อ ก ไ น ล อ น ข น า ด ใ ห ญ แ ล ะ ย า ง

ไมนอยกวา 10 เมตร เพอใชยดเหนยวไมใหไหลลอยตามน�า

แตหากมแพหรอเรอกใชเชอกผกตดไวกบตนไมใหญ

เพออาศยเกาะแพได

12. เตรยมวทยทใช ถ านไฟฉาย เพอไว ตดตาม

ฟงรายงานขาวลกษณะอากาศจากกรมอตนยมวทยา

13. เตรยมไฟฉาย ถานไฟฉาย และเทยนไข เพอ

ไวใชเมอไฟฟาดบขณะเกดอทกภย

ทงนอทกภยสามารถควบคม ปองกน ปรบปรง

แกไขพนทรบน�าเพอลดอนตรายจากอทกภยได โดยใช

หลกการทางกายภาพพนฐานในการควบคมและลดอนตราย

จากอทกภย คอ

1. พยายามชะลอการไหลของน�าทกดเซาะผวหนาดน

โดยเฉพาะบรเวณตนน�า ล�าธารใหนอยทสด ซงขนอยกบ

การจดการผวดนของทลาดเทโดยการปลกป าใหม

(Reforestation) หมายถง การเปลยนสภาพพนทซงครงหนง

เคยเปนปาไมมากอน แตไดถกท�าลายไปใหกลบเปนปาไม

ขนอกครง การปลกปาใหมตองหมนปลกอยเสมอ เพอ

ใหผวหนาดนมพชปกคลมจะไดดดซบน�าและเพมอตราการ

ไหลของน�าผวดน รวมทงการสรางเขอนกกเกบน�าหลาย ๆ แหง

และในหบเขาตอนลางดวย เพอชวยลดการปะทะของ

คลนทเกดจากอทกภยไดอยางมาก และสามารถปลอยน�า

ใหไหลลงสแมน�าสายใหมไดตลอดเวลา

2. พยายามลดความรนแรงของน�าในแมน�าท

ไหลทวมทราบน�าทวมสองฝง มวธปองกนพนทราบน�าทวม

โดยตรง 2 ทฤษฎ แตกตางกนซงอาจน�ามาใชได ดงน

ทฤษฎท1 การสร างคนดนหรอท�านบดน

(Levee) หรอเรยกอกชอหนงวา Dikes หมายถง คนดน

หรอทรายท เสรมสงขนจากผวดนเตมเปนแนวขนาน

ไปตามสองฝงแมน�า เพอเพมความจของแมน�าใหมากขน

และปองกนการไหลบาของน�าจากแมน�าเขาสทราบสองฝง

แมน�า คนดนทมนษยสรางขนไดเลยนแบบคนดนธรรมชาต

(Natural Levee) เนองจากแมน�าไดพาโคลนตมมาทบถม

รมฝงในระหวางหนาน�าหลาก เมอน�าลดโคลนตมททบถม

กเปนคนดนยาวขนานไปตามรมฝงน�า ในขณะเดยวกน

พนน�ากตนเขนขน เมอเกดน�าทวมบาไหลเชยวกราก

จนน�าทะลคนดน ท�าใหเกดน�าไหลทวมบรเวณหลงคนดน

อยางรนแรง ดงนน คนดนทมนษยสรางขนจงควรพฒนา

ให มนคงแข งแรง ไม เพ ยงแต ป องกนแรงกดดน

ตามธรรมชาตเทานน แตควรใหแขงแรงและสงพอทจะ

รบภยพบตจากอทกภยรายแรงทสดไดดวย อกกรณหนง

ควรสรางชองระบายน�า (Crevasses) หลายแหงใหแขงแรง

พอเพอระบายน�าทเชยวกรากใหลดความรนแรงลง ไมท�าให

คนดนหรอท�านบแตก จะเกดความเสยหายขนได

ทฤษฎท2 โดยการตดรองน�าลดทางบรเวณ

สวนโคงใหญของแมน�า เพอใหน�าไหลในระยะทางสน

ลงและไหลเรวขน ผลทตามมา คอ แมน�ามความลาดชน


ของรองน�าเพมขน ไหลเรวแรง และมปรมาณน�าเพมขน

อยางรวดเรว ทงนการพฒนารองน�าตองมการค�านวณ

ผลกระทบลวงหนาไวแลวถงการปะทะของคลนแมน�าและ

ความแขงแรงของคนดนทสรางขน วาจะทนทานความแรง

และปรมาณน�าได รวมทงค�านงถงพนราบบางแหงอาจถก

น�าทวมกลายเปนทะเลสาบนอยๆ ชวคราวดวย

อทกภยจะเกดขนไดเนองจากความไมสมดลของ

ปรมาณน�าฝน น�าทา และน�าทะเลกบพนทรบน�า ส�าหรบ

ปรมาณน�าจะมากนอยเปนสงทเกดจากธรรมชาต มนษย

ไมสามารถควบคมไดแตสามารถแกไขภาวะการไหลของน�า

ใหชาเรว มากนอยขณะน�าไหลอยบนพนโลกได ส�าหรบ

ความจของล�าน�าสามารถเพมขนได และในดานความลก

กสามารถขดลอกรองน�า ในแนวนอนสามารถท�าทางลด

ใหน�าไหลไดเรวขนหรอมความจของปรมาณน�ามากขน

อทกภยจงเปนภยพบตทางธรรมชาตทมนษยสามารถเตรยม

ตวเพอรบสถานการณไดดทสด ยกเวนอทกภยจากพายหมน

เขตรอนเทานนทมนษยตงตวไมคอยตดกบภยชนดน

วธการด�าเนนการวจย 1.ขนการเกบรวบรวมขอมล

1. ส�ารวจแนวคด ทฤษฎท เกยวข อง เช น

ทฤษฎแนวความคดการจดการภยพบต การจดการ

อทกภย การมสวนรวมของประชาชน และงานวจย

ทเกยวกบรปแบบการจดการชมชนทหลากหลายในจงหวด

พระนครศรอยธยา จากเหตการณอทกภยป 2554

2. ก า ร ส� า ร ว จ ค ว า ม ค ด เ ห น โ ด ย ก า ร ใ ช

แบบสอบถามในพนทจงหวดพระนครศรอยธยา ใน

ภาพกวางวาประกอบดวยนโยบายใดบาง เพอส�ารวจ

ผ มบทบาทเกยวของในการก�าหนดนโยบายเพอการ

สมภาษณและขอขอมลในรายละเอยดจากกลมประชากร

ทใช ในการวจยโดยการส มตวอยางแบบสะดวกของ

ประชาชนในพนทกรณศกษา ไดแก เทศบาลเมอง อโยธยา

เทศบาลต�าบลบางปะอน และวดพนญเชงวรวหาร โดย

กล มตวอยางทใชคอประชากรทอาศยอย ในเขตจงหวด

พระนครศรอยธยาและมชออยในทะเบยนบานใน 16 อ�าเภอ

ไมนอยกวา 1 ป จ�านวน 787,653 คน รวมเปนกลมตวอยาง

ทงสน 400 คน ดวยการก�าหนดขนาดกลมตวอยาง ใชสตร

ทาโร ยามาเน (Taro Yamane, 1973)

เมอ n แทน ขนาดของกลมตวอยาง

N แทน ขนาดของประชากร

e แทน ความคลาดเคลอนของการสม

ตวอยาง

ทงนได มการตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

น�าแบบสอบถามทสรางขนไปใหผทรงคณวฒจ�านวน 3 คน

ตรวจสอบความเทยงตรงของเนอหา (Content Validity)

และพจารณาความยากงาย (Difficulty) ของแบบสอบถาม

วาเหมาะสมกบผ ตอบหรอไม ทงในดานความยากงาย

ในเนอหาและภาษาทใช หลงจากนน จะท�าการปรบปรง

แบบสอบถามตามค�าแนะน�าขางตน และจะน�าแบบสอบถาม

ทปรบปรงเสรจแลวไปทดสอบ (Pretest) กบประชาชนท

ไมใชกลมตวอยาง จ�านวน 30 ตวอยาง แลวน�าผลทไดมา

วเคราะหหาคาความเชอมน (Reliability) ของแบบสอบถาม

โดยท�าการค�านวณหาคา Alpha Coefficient แบบสอบถาม

ขอใดมคา IOC ใกล 1.00 แสดงวา ความเทยงตรงดานเนอหามาก

ถามคาใกล 0 แสดงวา ความเทยงตรงดานเนอหานอย และ

ถามคา IOC เปนจ�านวนลบแสดงวา แบบสอบถามขอนน

ไมมความเทยงตรงดานเนอหา ก�าหนดคา IOC ทใชได

0.50 ขนไป สวนการหาความเทยงตรง (Validity) ของ

แบบสอบถาม โดยใชเทคนค Factor Analysis โดยการ

พจารณาคา KMO (Kaiser-Meyer-Olkin Measure of

Sampling Adequacy) ใหมคามากกวา 0.5 ขนไป และใชคา Sig.

ของ Barlett’s Test of Sphericity ใหมคาต�ากวา 0.01 จง

ยอมรบได

3. การสมภาษณเชงลก เลอกกลมเปาหมาย

เปน 3 กรณศกษา ไดแก เทศบาลเมอง อโยธยา เทศบาล

ต�าบลบางปะอน และวดพนญเชงวรวหาร ซงเปนตวแทน

กลมชมชนทไดรบผลกระทบจากอทกภยในป 2554 และ

n =

n =

n =

n =

N1+Ne2

787,6531+787,653x(0.05)2

787,6531,969.13

400.00


เปนกลมทไดรบผลกระทบโดยตรง เพอศกษาระดบความ

เสยหาย ระดบความรวมมอของคนในชมชนตอการ

แกปญหา และระดบความสมพนธของคนในชมชน

หลงจากนน สรปเนอหาจากการสมภาษณ และขอมล

ทไดจากการสงเกตและจากการศกษาเอกสารตาง ๆ ท

เกยวกบรปแบบการจดการชมชนเพอปองกนและบรรเทา

อทกภย

2.ขนการวเคราะหขอมล

การวเคราะหรปแบบการจดการภยพบตของชมชน

ในพนทจงหวดพระนครศรอยธยา ทไดรบผลกระทบ

จากเหตการณอทกภย ป 2554 เพอศกษาระดบความเสย

หาย ระดบความรวมมอของคนในชมชนตอการแกปญหา

อทกภย และระดบความสมพนธของคนในชมชน และ

การว เคราะห รปแบบการแก ไขป ญหาอทกภยจาก

ภาคสวนตางๆ ไดแก ภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชน รวมทง

การน�าเทคโนโลยภมสารสนเทศมาเปนเครองมอ ดงน

1. การวเคราะหรปแบบการจดการภยพบตของ

ชมชน และการวเคราะหรปแบบการแกไขปญหาอทกภย

จากภาคสวนตางๆ โดยพจารณาขอมลทไดในการวเคราะห

เชงเนอหา (Content Analysis) จากเอกสารตางๆ ทเกยวของ

และขอมลจากการสนทนากลมเปาหมาย รวมทงวธการ

วเคราะหอนๆ

2. ขนน�าเสนอผลการศกษา จะเสนอในลกษณะ

เชงพรรณนา และพรรณนาวเคราะหตามวตถประสงคของ

การวจย ไดแก

2.1 สรปรปแบบการจดการชมชนเพอ

ศกษาระดบความเสยหาย ระดบความรวมมอของคนใน

ชมชนตอการแกปญหาอทกภย และระดบความสมพนธ

ของคนในชมชน รวมถงรปแบบการจดการชมชนท

หลากหลาย ไดแก แบบตางคนตางท�า แบบมสวนรวม และ

แบบสมาชกในชมชนมสวนรวมในขนตอน โดยมอบหมาย

ใหผน�าชมชนเปนผสนบสนน

2.2 สรปรปแบบการแกไขปญหาอทกภย

ในภาคสวนตางๆ และแนวทางในการน�าภมสารสนเทศ

มาใชเปนเครองมอในการก�าหนดรปแบบการแกไขปญหา

อทกภย

2.3 น�าเสนอแนวทางการพฒนารปแบบ

การจดการชมชน เพอปองกนและบรรเทาปญหาอทกภย

ทเหมาะสมกบ จงหวดพระนครศรอยธยา

ผลการวจย รปแบบการจดการภยพบตของชมชนในพนท

จงหวดพระนครศรอยธยา ทไดรบผลกระทบจากเหตการณ

อทกภย ป 2554 ของหนวยงานทง 3 กรณศกษา ไดแก

เทศบาลเมอง อโยธยา เทศบาลต�าบลบางปะอน และ

วดพนญเชงวรวหาร สามารถแบงแนวทางการบรหาร

จดการออกเปน 3 ขนตอน ไดแก

ขนตอนท 1 กระบวนการเตรยมความพรอมกอน

เกดอทกภย เทศบาลเมองอโยธยา และเทศบาลต�าบล

บางปะอน ซงเปนหนวยงานของรฐ มการเตรยมความพรอม

ส�าหรบรบมอกบภาวะวกฤต โดยมการประชมเจาหนาท

ทเกยวของเพอเตรยมการเผชญกบปญหาการเกดอทกภย

และมการก�าหนดผรบผดชอบในการปฏบตงาน (Incident

Commander) อยางคราวๆ แตไมไดการจดท�าแผนเผชญเหต

อยางละเอยด (Emergency Response Plan) รวมถง

ไมไดการจดระบบการประสานงานระหวางกน (Networking

System) เนองจากประเมนวาพนทในเขตรบผดชอบ

ประสบปญหาอทกภยเปนประจ�าทกปอยแลว เจาหนาทม

ประสบการณ และคาดวาสถานการณไมนาจะรนแรงกวา

ทกปทผานมา ดงนน จงไมไดเตรยมความจ�าเปนพนฐาน

ดานปจจยส (Basic Needs) แตมการตงงบกลางเพอใช

ส�าหรบแกไขปญหาฉกเฉนตางๆ ในพนทรวมถงกรณมภย

พบตเกดขนไดทนท ขณะทวดพนญเชงวรวหาร มรปแบบ

ของการจดการเพอปองกนอทกภยทแตกตางไป กลาวคอ

ได มการตดตามขอมลข าวสารจากหนวยงานตางๆ

อยางใกลชด และมการประชมเตรยมความพรอม การจดท�า

แผนเผชญเหตอยางละเอยด (Emergency Response Plan)

รวมถงแบงบทบาทหนาทใหกบบคลากรในหนวยงานอยาง

ชดเจน ส�าหรบการการจดเตรยมระบบการแพทยฉกเฉน

(Emergency Medical Service) พบวาทงสามหนวยงาน

ไดจดเตรยม ชดปฐมพยาบาลเบองตน ไวดแลผประสบภย

กรณทไมเกดเหตรายแรงมากนก ทงนในสวนของเทศบาล

เมองอโยธยาและเทศบาลต�าบลบางปะอน มกลไกใน

การลงไปชวยเหลอผประสบภยในแตละชมชน โดยผาน


อาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) ในขณะท

วดพนญเชงวรวหารใชการประสานงานกบสถานพยาบาล

ทอยใกลเคยงไดตลอดเวลา ดานการใหความรแกประชาชน

ในพนทเสยงและการแจงเตอนภย (Information Dissimilation

& Early Warning) พบวา ชวงกอนเกดอทกภยในป

พ.ศ. 2554 มเพยงวดพนญเชงวรวหารเทานน ทไดมการ

ใหความรกบบคลากรในวดและเตรยมพรอมบคคลากร

ในการปองกน สวนขององคกรปกครองสวนทองถน

ทงสอง แมมการแจงเตอนภย (Early Warning) แตกไมได

มการใหความรแกประชาชนในพนทเสยง (Information

Dissimilation) เพอรบมอกบผลกระทบทเกดขนอยางดพอ

นอกจากน วดพนญเชงวรวหาร ยงมกระบวนการก�าหนด

แผนการปองกนและบรรเทาปญหาอทกภยของชมชน

และการทบทวนความตองการของขอมลและเตรยมความ

พรอมในการจดการอทกภยในแตละขนตอน ขณะทองคกร

ปกครองสวนทองถนทง 2 แหง ไมไดมการด�าเนนการ

เชนเดยวกบการฝกอบรมบคลากรในชมชน หรอหนวยงาน

เพอบรหารจดการในภาวะวกฤตอยางถกตองตามหลกการ

และมาตรฐานสากล การปรบปรงฐานขอมลดานตางๆ

ของหนวยงานหรอชมชนเพอรบมอสถานการณอทกภย

การศกษาสภาพปญหาท เกดจากการบรหารจดการ

เพอการป องกนและบรรเทาอทกภยในอดตและม

การน�าผลการศกษามาใชเปนขอมลในการจดท�าแผน

ก า ร ป อ ง ก น แ ล ะ บ ร ร เ ท า อ ท ก ภ ย พ บ ว า ม เ พ ย ง ว ด

พนญเชงวรวหารเทานนทไดด�าเนนการ

ขนตอนท 2กระบวนการบรหารจดการระหวาง

เกดอทกภย ชวงระยะเวลาทเกดภาวะฉกเฉนจากการเกดภย

พบต (Emergency Period) พบวา ทงเทศบาลเมองอโยธยา

และเทศบาลต�าบลบางปะอน ไมสามารถแกไขสถานการณ

และประเดนปญหาทเกนก�าลงหนาทได (Overload of

Problems) และจะถกด�าเนนการโดยหนวยงานอนของรฐ

รวมถงทดแทนจากการเขามสวนรวมในการแกไขปญหา

จากกลมตางๆ เชน กลมเฉพาะกจ (Emergent Groups)

องคกรอาสาสมคร (Voluntary Organizations) กลมนกธรกจ

เปนตน ดานความรวมมอจากคนในชมชน พบวาวด

พนญเชงวรวหารใหความส�าคญกบการมสวนรวมของ

ชมชน และประชาชนทอย โดยรอบวดมากกวาเทศบาล

เมองอโยธยา และเทศบาลต�าบลบางปะอน

ขนตอนท 3กระบวนการบรหารจดการเพอฟนฟ

หลงเกดอทกภย พบวา กจกรรมการด�าเนนงานทใหความส�าคญ

ในอนดบแรก ได แก กจกรรมท เก ยวข องกบถนน

ตรอก ซอย ขยะ และงานทเกยวกบวตถอน เปนตน ในขณะ

ทกจกรรมทเกยวของกบการฟนฟปรบปรงดานการบรหาร

และการประสานงานระหวางหนวยงาน ตลอดจนขอขดแยง

ตางๆ ท เกดจากภยพบต มกจะไดรบความสนใจนอย

ในขณะเดยวกนหนวยงานระดบทองถนมกจะมงขอความ

ชวยเหลอจากหนวยงานกลางมากกวา สวนการฟ นฟ

ในระยะยาว (Long-Term Recovery Period) ยงคงยดตด

อยกบแนวทางเดมทเคยปฏบตมา คอ เนนในเรองการ

ขดคคลอง การสรางเขอนมากกวาจะค�านงถงนโยบาย

ดานการก�าหนดเปนตวบทกฎหมาย เชน กฎหมายการ

ใชประโยชนจากทดน เพอแกไขปญหาการเกดอทกภย

ดงตารางท 1

ตารางท1 การเปรยบเทยบการเตรยมความพรอมในการบรหารจดการเพอปองกนและบรรเทาอทกภย

0 1 2 3 4 5 6

การเตรยมความพรอม

การท�าแผนเผชญเหต

การก�าหนดผรบผดชอบ

การจดระบบประสานงานระหวางกน

วดพนญเชงฯทต. บางปะอนทม.อโยธยา


ตารางท2 การเปรยบเทยบการเตรยมความพรอมในการบรหารจดการการระหวางเกดอทกภย

ตารางท3การเปรยบเทยบการเตรยมความพรอมในการบรหารจดการการหลงเกดอทกภย

ตารางท4 การเปรยบเทยบการบรหารจดการการหลงเกดอทกภย

ขนตอน ทม.อโยธยา ทต.บางปะอน วดพนญเชงฯ

การจดการเพอการปองกนและบรรเทาอทกภยของหนวยงาน/ชมชน

1. หนวยงาน/ ชมชนของทานมปญหาใน การบรหารจดการเพอการปองกนและ บรรเทาอทกภยในป 2554

- ก า ร ม ส ว น ร ว ม ข อ ง ชาวบานอยในระดบต�า- ช า ว บ า น ม ท ศ น ค ต ว า เ ท ศ บ า ล ม ห น า ท ต อ ง ชวยเหลอ- ขาดแคลนบคลากรท ม ความช�านาญ

การมสวนรวมของ ชาวบานอยในระดบต�าชาวบานมทศนคตวาเทศบาลมหนาทตองชวยเหลอ

การชวยเหลอจากสวนกลางลาชา

0 1 2 3 4 5 6

จดตงศนยอ�านวยการเพอชวยเหลอผประสบภย

จดหนวยกภยหลกในการคนหาและชวยเหลอผประสบภย

มระบบรกษาความสงบเรยบรอยในพนทประสบภยขณะเกดอทกภย

หนวยงาน/ชมชนของทานใหการชวยเหลอความจ�าเปนพนฐานดานปจจยสขณะเกดอทกภย


0 1 2 3 4 5 6

มการประเมนสถานการณเบองตน ศกษาระดบความเสยหายหรอส�ารวจผลกระทบจากสถานการณอทกภยในทนท

มการฟนฟสภาพแวดลอมและชวตความเปนอย ทงดานรางกาย และจตใจของประชาชนในระยะหลงเกดอทกภย

มพจารณาความจ�าเปน หรอความตองการของผประสบภยในภาพรวม

หนวยงาน/ชมชนของทานมการน�าเทคโนโลยภมสารสนเทศมาใชในการจดการอทกภยในป 2554



ขอเสนอแนะส�าหรบการน�าผลการวจยไปใช ขอเสนอแนะ หรอแนวทางในการเพมประสทธภาพ

ของการจดการเพอปองกนและบรรเทาอทกภยใหกบ

หนวยงาน/ ชมชน จากการศกษามขอเสนอแนะดงน

1. ในดานการมสวนรวม ควรมการสรางการม

สวนรวมจากประชาชนเพมขน โดยควรใหครอบคลม

ในดานการใหข อมลขาวสาร การรวมคดรวมแสดง

ความคดเหน และเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการ

ปฏบตงาน หรอรวมเสนอแนะแนวทางทน�าไปสการตดสนใจ

เพอสรางความมนใจใหประชาชนวาขอมลความคดเหน

และความตองการของประชาชนจะถกน�าไปพจารณาเปน

ทางเลอกในการบรหารงานของภาครฐ รวมถงการตดตาม

ตรวจสอบและประเมนผล

2. ในดานกายภาพ เนองจากจงหวดพระนครศรอยธยา

มสภาพภมประเทศตงอยบรเวณทราบลมปากแมน�าซงอย

สงจากระดบน�าทะเลปานกลางเพยง 3.5 เมตร ผนวกกบ

เปนศนยรวมของแมน�าหลายสายมาบรรจบกน ดงนน

สภาพภมประเทศจงเปนอปสรรคทส�าคญในการท�าให

เมองพระนครศรอยธยามความเสยงตอการเกดน�าทวมสง

ดงนน แนวทางแกไขปญหาอทกภยประการหนง ควรจะ

ขนตอน ทม.อโยธยา ทต.บางปะอน วดพนญเชงฯ

2. ร ป แ บ บ ก า ร จ ด ก า ร เ พ อ ป อ ง ก น

และบรรเทาอทกภยของหนวยงาน/

ชมชนของทานในป 2554

ลกษณะตางคนตางอย ลกษณะต างคน

ตางอย

การสรางความ

รวมมอกบชาวบาน

และจตอาสา

3. หนวยงาน/ ชมชนของทานหนวยงาน/

ชมชนของทานมวธการแกไขปญหา

อปสรรค ระหวางการด�าเนนการปองกน

และบรรเทาอทกภยในป 2554

ลกษณะตางคนตางอย ลกษณะต างคน

ตางอย

4. หนวยงาน/ ชมชนของทานมการน�า

เทคโนโลยภมสารสนเทศมาใชในการ

จดการอทกภยในป 2554

✓ใช เลกน อย โดยตดตาม

ขาวสารจากสถานโทรทศน

และหนวยงานอนๆ

✓ใชเลกนอย โดย

ตดตามข าวสาร

จากสถานโทรทศน

แ ล ะ ห น ว ย ง า น

อนๆ

✓ใชเลกนอย โดย

ตดตามข าวสาร

จากสถานโทรทศน

แ ล ะ ห น ว ย ง า น

อนๆ

ชะลอการไหลของน�าใหมระยะเวลานานขน โดยการ

กกเกบน�าเพอใหการระบายน�าในทอระบายไหลในอตรา

ทมการออกแบบไว ซงการเกบกกน�ามหลายลกษณะเชน

บอน�า พนทว างราบต�า พนทสเขยว (สนามเดกเลน,

สวนสาธารณะ) ค คลอง โดยการชะลอการไหลของน�า

กระท�าในลกษณะของโครงการพระราชด�าร “แกมลง”

3. ในดานเทคนค ควรมการจดสรางระบบเตอน

อทกภยลวงหนา ซงควรมการสรางระบบฐานขอมลท

เกยวของในการวางแผนปองกนน�าทวม เชน อตราการไหล

ของน�า สถตเกยวกบความถของอทกภย สถตเกยวกบสภาพ

ภมอากาศ และขอมลอนๆ ทเกยวของกบการเกดอทกภย

โดยเฉพาะขอมลพนฐานทใชในการวางแผนปองกนน�า

ทวม ควรจดเกบอยางเปนระบบ และจดท�าในรปแบบของ

ฐานขอมล เพองายตอการน�ามาใชงาน และสามารถน�ามา

ใชในการวเคราะหไดทนท รวมทงจะท�าใหระบบเตอนภย

ดงกลาวมความถกตองมากทสด

4. ในดานการบรหารจดการ เนองจากปญหาการ

เกดอทกภยในจงหวดพระนครศรอยธยาเกดขนทกป และม

แนวโนมทจะทวความรนแรงมากขน ดงนน ทางกระทรวง

ทมส วนเกยวข องจงจ�า เป นต องมการจดตงองค กร


เฉพาะกจเพอระดมความคดในการวางแผนแกไขปญหาอทกภย

ทเกดขน โดยจะตองเปนองคกรทเกดจากความรวมมอของ

ฝายตางๆ ทงภาครฐ และองคกรเอกชน ทงน อาจจะให

ผวาราชการจงหวดท�าหนาทประธาน และมหนวยงานท

เกยวของ เชน ส�านกงานโยธาจงหวด ส�านกผงเมองจงหวด

กรมศลปากร องคกรปกครองสวนทองถน และตวแทน

จากภาคประชาชน มาระดมความคดในการแกไขปญหา

ดงกลาว ซงอาจออกมาในรปของแผนปองกนระยะยาว

และระยะสน โดยรฐอาจสนบสนนในเรองของงบประมาณ

บางสวนจากภาษบ�ารงทองท และประชาชนในพนทบรจาค

โดยมการวางแผนและด�าเนนการกอนฤดฝน ในระหวาง

ฤดฝนอาจจดตงคณะอนกรรมการเพอตดตามการด�าเนน

การ และสรปผลการด�าเนนงานเพอการวางแผนในปตอไป

ทงนจากผลการศกษาทางกระทรวงมหาดไทย

กรมปองกนและบรรเทาสาธารณะภย และผทมสวน

เกยวของโดยตรง สามารถน�าผลการศกษาไปประยกตเพอ

ใชบรหารจดการในพนทประสบอทกภยไดจรง


บรรณานกรม

กระทรวงมหาดไทย. (2554). ส�ามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ.2553 และศนยบรรเทาการรองรบเหตฉกเฉน กรมปองกน

และบรรเทาสาธารณภย. กรงเทพฯ: กระทรวงมหาดไทย.

_____. (2555). ขอมลจ�านวนประชากรป 2554. เขาถงไดจาก http://www.ayutthaya.go.th/Ayu/people.html

กลธดา นาคพน. (2550). การเมองเรองการจดการสภาวะฉกเฉน ขององคกรปกครองสวนทองถนจงหวดเชยงใหม:

กรณศกษาสถานการณอทกภยในป พ.ศ.2548. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม.

สมาคมวศวกรทปรกษาแหงประเทศไทย. (2554). การแกไขปญหาน�าทวม ลมเจาพระยา. กรงเทพฯ: สมาคมฯ.

ส�านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน). (2554). พนทน�าทวมขงและประมาณการปรมาตร

ของน�าในพนทภาคเหนอตอนลางและภาคกลางในเขตพนทชลประทาน. เขาถงไดจาก http://flood.gistda.or.th/

Abney, F. G., & Hill, L. B. (1966). Natural disasters as a political variable: The effect of a hurricane on an urban

election. The American Political Science Review, 974-981.

Nilson, L. B. (1985). Introduction: Breaking the Application Barrier: Policy Agenda From Hazards Research. Review

of Policy Research, 4(4), 641-644.

Quarantelli, E. L. & Dye, R. R. (1977). Response to social crisis and disaster. Annual Review of Sociology.

Tumer, B. A. (1976). The Development of disaster sequence models for the analysis as the origin of disaster. The

Sociological Review, 6, 445-486

Wolensky, R. P. (1983). Power Structure and Group Mobilization Following Disaster: A Case Study. Social Science

Quarterly, 64(1), 97-110.

Wolensky, R. P., & Miller, E. J. (1981). The Everyday Versus the Disaster Role of Local Officials Citizen and Official

Definitions. Urban Affairs Review, 16(4), 483-504.

Documents

MANAGEMENT MODEL FOR DEVERSE COMMUNITIES IN … · 2015-02-12 · ด้วยกันคือ ประชาชนในพื้นที่ขาด ... 3 ขั้นตอน