Åhpadimvædtsak doajmmá sihke klássalanjá ja sijda åhpadimen. Hiebada dåjmajt navti váj doajmmi dijá åhpadusaktijvuodan.

Guoskavasj máhtudakmihto sebrudakfágan 7. dáse maŋŋela: • Oahppe åtsådi Vuona sámij ja nasjåvnålasj unneplågoj

histåvrå oajvvetjuokkajt ja åvddånbukti makkir riektá Vuona sámijn ja nasjåvnålasj unneplågoj li uddni

• åtsådit iesjguhtik bielijt moattebelakvuodas Vuonan ja reflektierit ulmutjij dárboj birra liehket sierralágátjin ja gullut aktijvuohtaj

10. jahkedáse maŋŋela:• Reflektierit gåktu ulmutja li rahtjam ja rahtji

rievddadittjat sebrudagáv ja sæmmi bále gåktu geografijjalasj biele ja histåvrålasj kontæksta li bájnnám ja bájnni sijáv

• reflektierip identitiehtaj, iellemvuogij ja kultuvrraåvddånbuktemij muodugasjvuodajt ja sieradusájt ja árvvaladdat moattebelakvuoda máhttelisvuodajt ja hásstalusájt

Manen sámij álmmukbiejvev ávvudallap?

1. Majt oahppe juo diehti sáme álmmukbiejve birra? Subtsasta oahppijda dij ájggobihtit filmav sáme álmmukbiejve birra gæhttjat, ja subtsasta sidjij tijma ulme birra. Bieja oahppijt guovtes ja guovtes aktan gudi aktan ságastibá dáj gatjálvisáj birra:

• Majt dån juo diehti sámij álmmukbiejve birra?

• Manen dån jáhká sámijn la sierra álmmukbiejvve?

2. Gehtja filmav Gåhtjo oahppijt notierit filmav gehtjadijn: Gålmmå ássje ma sijá mielas lidjin miellagiddisa, jali gålmmå ássje majt ettjin juo åvdutjis diede.

Manen sámij álmmukbiejvev ávvudallap? Filmma vihpá 5 minuhta.

Oahppe subtsas nubbáj dan gålmå ássje birra majt filmav gehtjadijn notierij. Vállji nágin oahppijt gudi galggi ålles klássaj subtsastit majt sij notierijin. Tjuovvola dav majt oahppe subtsasti ja rájda iehpetjielgasvuodajt jali gatjálvisájt ma oahppijn littji.

3. RefleksjåvnnåságastallamTjále mánájkonvensjåvnå 30. artihkkalav táblluj. Tjielggi moallánagájt vuollelin oahppijda. Gatjáda oahppijs:

• Majt merkaj 30. artihkal sáme mánájda Vuonan?

Iemeálmmuk- jali unneplåhkománán la riektá iehtjádij siegen ietjas juohkusin adnet kultuvrasa, åskosa ja gielasa.

AN mánájkonvensjåvnå 30. artihkal Riektá subtsas majt mánná dárbaj vaj sujna la buorre dille. AN mánájkonvensjåvnnå, jali mánáj riektá, la rijkajgasskasasj sjiehtadus mij guosská gájka mánájda vuollel 18 jage divnajn rijkajn. AN mánájkonvensjåvnnå la oassen Vuona lágajs.

Oahppe guovtes tjåhkkidibá ja vásstedi gatjálvisájda vuollelin ietjasa girjjáj jali dáhtámasjijnnaj/næhttafielluj. Maŋŋela gå lip gatjálvisáj birra ságastallam, de tjadádit gatjálvisájt aktan klássan.

• Gut la filman?

• Gåktu Dina ávvut sámij álmmukbiejvev?

• Majt Dina subtsastij iesjguhtik gáptij birra majda lij tjágŋam?

• Goassa sámij álmmukbiejvve ávvudaláduvvá?

• Gudi ávvudalli sámij álmmukbiejvev?

• Vatte buojkulvisájt dasi gåktu sámij álmmukbiejvve ávvudaláduvvá duoppen dáppen rijkan

Bargov birra

Dárbbaga: pc/næhttafiello/smartboardDásse: 5. – 10. dásseMan guhkev vihpá: su. 60 minuhta

Tijma ulmme: • Mån diedáv mij sámij álmmukbiejvve la• Mån diedáv manen mij ávvudallap sámij álmmukbiejvev• Mån máhtáv tjielggit manen la ájnas tjalmostahttet sámij álmmukbiejvev

LULESAMISK

1 MANEN SÁMIJ ÁLMMUKBIEJVEV ÁVVUDALLAP? ÅHPADIDDJIJBAGÁDUS

Manen sámij álmmukbiejvev ávvudallap?

• Mij dáhpáduváj guovvamáno 6.b 2017?

• Guhtimusj lij Elsa Laula Renberg?

• Man láhkáj lij dat mij dáhpáduváj jagen 1917 ájnas sámijda Vuonan ja ålles Sámen?

• Vuonan li miján guokta nasjonalbiejve: moarmesmáno 17.b ja guovvamáno 6.b Gåktu dån jáhká rijkan máhtti liehket guokta nasjonalbiejve?

Gáppte subtsas geografijjalasj gullevasjvuoda, berraha ja identitiehta birra. Lågå ienebut gáptij birra ja oahpásmuvá iesjguhtiklágásj gáptijda duot dát guovlos Sámen sáme oahpestiddjij næhttabielen.

4. Stáhtta ja nasjåvnnåGanugaste maŋemus gatjálvissaj nasjonalbiejvij birra gå gehtjadihpit gatjálvisájt. Gulldala majt oahppe ájádalli dán birra. Tjielgada buojkuldagájt stáhtta ja nasjåvnnå oahppijda, ja gatjáda vas oahppijs gåktu avtan rijkan máhtti liehket guokta nasjonalbiejve.

Stáhta: Alemus oajválattja mij geografijjalasj guovlon mierret: gåhtjoduvvá aj rijkkan.

Nasjåvnnå: Álmmukjuogos gænna la aktisasj sosiála ja kultuvralasj identitiehtta.

Dágástalá nuppijn oahppijn:

• Manen li nasjonalbiejve ájnnasa ulmutjijda?

5. Árvvala!Oahppe tjåhkkiji guovtes-guovtes ja vásstedi gatjálvisájda vuollelin. Vásstádusájt gehtjadihpit aktan klássan, ja dån åhpadiddjen váldá vuosstij árvvalusájt ja tjadáda dajt árvvalusájt majt oahppe sihti, ja majt máhttá tjadádit.

• Manen la ájnas tjalmostahttet sámij álmmukbiejvev dijá skåvlån?

• Árvvala gålmmå oajvvadusá gåktu dij máhttebihtit sámij álmmukbiejvev almodit buorep láhkáj ietjada skåvlån jali klássan.

Ráde: Lågå ienep avtaárvulasjvuoda, mánáj riektáj ja AN guoddelisvuodamihtoj birra Magihkalasj klássalanján bædjelgæhttjama vuosstij.

Gehtja filmav sáme nuoraj duoppet dáppet rijkas ja åhpa ienep sámegielaj birra. Filmma ållit moadda máhtudakmihtojt, duola degu vierrevuoda, dárojduhttempolitihka ja moattebelakvuoda birra.

Jus littji gatjálvisá jali ájádusá åhpadimvædtsaga gáktuj, de válde aktijvuodav mijájn skole@reddbarna.no

2 MANEN SÁMIJ ÁLMMUKBIEJVEV ÁVVUDALLAP? ÅHPADIDDJIJBAGÁDUS