Приказнизаловциириболовци

ROMA

MarijaJovchevska

Приказнизаловциириболовци

MarijaJovchevska

Приказнизаловциириболовци

1.

Пролог.

Послеоколучетириесетминутивозењеможедастигнетеодмојотграддоедноубавоезеро.Несакаммногудасекапамвоезерото,затоаштоприбреготводатабргусезаматува.Вомајипочетокотнајуниводатаеладназатоаштосеуштеснеговитесетопатодпланината.Војуниијуливодатаезелена,бојакојаштодоаѓаодцутотнаалгитекојјапокриваводенатаповршина.Авоавгуст,езерскитетревисевисокидоповршинатанаводата.Немиеубаводапливамнизнив.Делувааткаконекоирацекоитефаќаатисакаатдаповлечаткондното.Нозатоа,тревитесеидеалнахраназарибите.Имамногу инсекти, ноимногу птици, галеби, некој залутан лебед, корморани, ластовицииврапчиња,пеликани.Воранаесенповршинатанаезеротосецрнее.Тоадивитепајкипливаатпо него. Пајките го нервираат татко ми. Ќе нурнат во водата, ќе фатат рипче, а неговатајадицапразна.Прекрасницветовиираскошнидрвја.Кадеимавода,растенија,шума,треви,имаимногувидовинаживотни.Езеротоебогатосориба.Пасамоеденпеликанјадепетдодесеткилограмирибанаден.Езеротоечисто,немаиндустријадонего.Црнатабојанаводатазнаедазбуни.Таатемнабојадоаѓаодбогатствотонапланктон.Езеротоиспуштаприроденгас,Радон.Тоаедоброзалечењенапулмолошкиболестиинерви.ОнаштонезнамдаВикажамедалиезеротоенекаковлимбодрајот,илинекојтуказасадилволшепствоимагија.

2.

ПриказназаБумбарот.

Беше месец Мај. Околу пладне стана пожешко. Татко ми ја собра јадицата и рече декаснеговитесеуштесетопативодатаеладна,парибатанеедојденадобрегот.Седнавмевосенкатанаголематаврбаијадевмесендвичи.Цело време околу нас кружеше еден Бумбар. Од оние големи, Мајски бумбари, со црни итемножолтикружнилиниинателото.Личешенанекојмалхеликоптер.Леташе близу нас, застануваше на оние ниски цветови, чии гранчиња ја допираат и галатземјата,насамитеранчиња,налистовите.Решивме да го уловиме Бумбарот и да го однсеме дома. Со најлонска кеса го бркавмеБумбарот,ноникакодагофатиме.Замавнисокесаталево,тојбегадесно,нападниоднапред,тојсеповлекуваконназад.Послемногубркотницанаплажата,многупотинеуспешенлов,седнавмеитаткомирече:-Можеме ние до утре да го бркаме вака. Ама ништо. Ајде да бидеме мудри ловци ириболовци. Дали знаеш како Александар Големиот го припитомил Букефал? Букефал сеплашел од својата сенка. Затоа го завртел со главта кон сонцето. Кога го јавнал веќе билопрашањенајавачкатавештина.КогаБумбарот сеприближидонаси застананаеденцвет, таткомибрзо јафрликрпата, гопокриБумбарот,апотоасомалкуловечкаириболовечкавештинагособравмевокесата.Гооднесовмедомаигоставивмевостакленатеглачијштокапакимашеотвори,нонедоволноширокиБумбаротдаизбега.

Заробенвотеглата,Бумбаротудирашепостаклотоибрчеше.Тааборба,заслобода,беспредметнаинаивнанèрастажи.Јаотворивтеглата,јапревртивсоотворотнадолуиБумбаротизлезе.Вопрвитемиговиимашенесигуренлет,нопотоамалиотхеликоптерзабрмчисилноисевивнаконвисочините.Одбалконотгогледавменеговиотлет.Гопрашавтаткомидалиќестигнедома,кајезерото.–Несумсигурен–одговори–незнамдалиќегипрелетаридовитеипланината.Ноиовдеимашума,цветови,бистрипотоци.Стакленататеглајазаборавивменалимениотсимснабалконот.

3.

Приказназарибите.

Тој ден риболовот беше успешен. Вештите ловци и риболовци уловија риби. Прекрасни инежниБелвици,долгииелегантни.ВообичаениГрунчиња,неколкуубавипарчињаКостреши,чиилазурно-синибоисепрелеваат,семешаатсоцрнатаинијансинажолтаодсветладоокер.ТвродокорниКараси.Рибитегичувавмевовода,затворенивоонаарастегливамрежазачувањенариби.Носевмеголемавиолетовакофасокапак.Јанаполнивмекофатасоезерскавода,вонеагипрефрливмерибите, јазатворивмесокапакот.Додомачетирипатизастнавмезадагоотворимекапакот,давлезевоздух.Когадојдовмедома,рибитегипрефрливмевоголемаванглаидоплонивмевода.ПрвотоутрогипронајдовмеБелвицитекаколежатнаповршинатанаводатапревртенинагрб.Таткомигиисчистиигиставивокоморатазадлабокозамрзнување.СледнитедвеутраистатасудбинајаимааГрунцитеиКострешите.Но,Караситеживееја.Имдававхрана,црвчињаиронкилеб.Нејадеа.Имјаменувавводата.Знаејадајаизвалкаатсонечистотијатаодцревата.Нобеаживи!Татко ми, ми објасни дека Карасите се исклучително издржливи. Можат и неколку часа дабидат надвор од вода, дамислишдека семртви, а тие, ако ги ставиш повторно во вода даоживеативеселодапливаат.Повеќе од една недела, издржливите Караси не ја јадеа храната што им ја давав, малкупливаа, но беа живи и знаеја да се спротивстават и да избегаат ако се обидев да ги фатамсорака.Потоа, моравме да одиме на пат, немаше кој да ги чува рибите, па и Карасите завршија вофрижидероткајдругитериби.Наравоучениеодовааприказнаедекаколкусипоиздржлив,подолгојачекашсвојатаСмрт.ИдругоНаравоучение:СтудотвокоморатазадлабокомрзнењенеезависенодстудотштогоносиСмртта.МеѓунаскажаноовавторотоНаравоучениеинеенекакваутеха.

4.

Приказназажелката.

Завременацелотопатувањетаткоминегодуваше.Одевмекајпријателикоиимаавикендичкаблизудоезерото,гушнатасонекојрид.Невообичаено,немавмепуштенонимузика.–Сегаќеодименадружбасоцелгарнизонлуѓе.Ќесеправискара.Целоезерополносориби,аќесепечатќебапи,колбаси,плескавици.Пооваажештинанесејадемесо.Такаблизу,атакадалеку е езерото. И секој ќе се труди да се плетка околу скарата. Сите знаат, како сеподготвува.Инакрајпиво.Апотоакакоќевозатдодома?Такаибеше.Повеќесемејства,деца.Возраснитепиејапиво,децата газиранисокови. Гужва.Галама.Езерскиотмирезасамотници.Од викендичката се гледаше езерото во далечина. Брегот, не. Беше скриен со крошни ипокриви.Мепрашататкомидалисакамдаговидамезеротоодповисоко,одридот.Добаризговордасеизбегаодтолпата,ноименемибешездодевно.Сеискачивмепоридот,малависочинка,дрвја,цветови,појнаптици.-Внимавај – рече – татко ми, има животни и животинчиња. Змии, ежови, може да има икрлежи.Природатаеубава,номорадасевнимава.Излеговменаеднамалаливада.Реткататревабешеспрженаиливадатабешекаменита.И што здогледавме? Желки! Многу желки! Мали како мојата дланка. Поголеми од дветедланкинататкоми.Каковештловецириболовец,одбраведнажелка,ниголеманимала,пагозамоливтаткомидајаземемедома.Тојсесмееше,штозначешеодобрување.Желката ја сместивме во кутија, голема, онаква во каква се пакуваат банани. Ја обложивмекутијата на дното и по страните со стари весници.Донесовме храна, листови зелка, листовизеленасалата,паиводаволименачинија.Докутијатанабалконотнемостоешетеглатасоотворинакапакот.ЗадасераздвижиЖелката,попладнејавадевмеодкутијата.Тааспороседвижешеодедниотдодругиоткрајнабалконот,вртејќијаглаваталевоидесноивопотполностнèигнорираше.–Додекаеуштетопловремето,предесенттаќе јавратимеЖелката,акоодимеконезерототаму,аконеодиме,вошумичкатаблизуградот–речетаткоми.Јассесогласив.Меѓутоа, едно утро на балконот имаше неподнослива смрдеа. Кутијата и весниците беарасквасени.ПомисливмедекаЖелкатаеболнаиповикавмеветеринар.Ветеринарот,пријателнататкоми,ниобјаснидекаЖелкатанееболна,тукудеканејзинатауринаемошнесмрдливаиакоовасеслучешевособата,натепихот,слободноможевмедагофрлиме.Ништонебигоисчистило.РечедалиможедајаземеЖелката,штобешеведнашприфатено,апотоасоразнихемиски средства се чистеше балконот. И тоа траеше. Кутијата фрлена во контејнерот,мирисашенадалеку.Засреќалето,ѓубреџиитедвапатидневногособирааѓубрето.По неколку дена го прашавме ветеринарот каде ја пуштилЖелката, а тој збунето одговоридеканејапуштил.Декамесотооджелкаемногувкусно,вистинскиделикатес.Идекатојзнаедагоспремитоамесосовино,кромидидругимирудии.ОнаштоединственоможевмедасиговетимесотаткомибешедеканикомунемадакажемезаместотокадејазедовмеЖелката.

5.

ПриказназаЗајакотГандалф.

Овааприказнанемаништозаедничкосоезерото.На градскиот зелен пазар се продаваат разни видови на земјоделски производи, овошје,зеленчук.Прекрасноедасевидатситетиебои,апонекогашидасепочувствуваатмириситенаскорособранитеморкови,беллук,созреанитеовошки.Но, тука во одредени делови се продаваат грнчарски производи, лесни земјоделски алати,лековитимастиичаеви,старидреболии.На еден аголодпазарот, селанец соиспуканирацеи од сонцетоиспеченолицепродавашедрвенидршкизасекириивили,домашнијајцакоивеќенаутрогикупувааблискитекафеаниимализајачиња.Мали зајачиња во кафез не поголем од обична пластична корпа во продавница. Принципотбешеследен: купувашзајаче, гоодгледувашдомаиможешда говратишкај селанецоткогасакаш.Привраќањетоназајачетодобивашназадполовинаодсуматаштосијаплатил,илидагозаменишзадруго,помалозајаче.Како искусен ловец и риболовец, бев трпелива и долго гледав во зајачињата. Така, одбраведно мало бело зајаче. Малечките зајачиња беа легнати и формираа круг, се допираа соносињатаиглавчињатаималкутрепереа.Белотозајаченетреперешеизнаешедајаподигнеглавата,паитродасенаведне.Приоѓааидругидецаизнаевдекаморамдапобрзам.–ДалиќегокупимеГандалф–прашав?–Кого?Се вративме од пазарот со Гандалф, го сместивме во исто така голема кутија од банани. Јаобложивме со стари весници. Таткоми,ми објасни дека првите неколку денови треба да гохранам со млако млеко во кое се додава 1/3 вода, со лажичка, дека треба да ги менувамвесницитевокутијатасекојвторден.Малото бело крзнено топче беше почесто сомене од колкушто беше во кутијата. Растеше.Штомќепочувствувашедекасумвоблизинапочнувашедаскокавокутијата.Радост.Спиевмевоистасоба,јасвокреветот,тоавокутијата.Смешноедакажамдекапотајномудававкоцкачоколадоилиполовинаобланда.И тоа попладне седевме со татко на балкон. Гандалф веќе сам излегуваше од картонскатакутија.Малкуразмазенималкуздебелен.–ШтоправимесоГандалф–прашататкоми?–Какомислиш?–Големзајакнесечувадома.А,наскороќебидеголемзајак.Ќеизлегуваодкутијата,паидаепоголема,анеможемедасидозволименизцелстандагобарамеидасобирамеизмет.Домасечувасепакмалозајаче.–Можемеда гопуштиме.Да гооднесемевоподножјетонаридот,илинанекојаливадавопланината.–Добро,разделбатаеочекуванаодпрвиотден,нозоштосизамислен?– Децата секако, но и возрасните ги сакаат домашните миленичиња. Гандалф е роден вокафез,пораснатдома.Сосеченатрева,зелка,морков,понуденавода,наученначоколадосокое кришум го храниш. А светот и природата се сурови. Не знам како би се снашол сам вопитоматадивина.Освентоазајацитеживеатвосемејство,аГандалфнемазајачкосемејство,тукунас.–Акоговратимекајселанецот,штотогаш?–Неевореддателажам.Маласи,нотакавозрасна.Ќегодадатилипродадатнанекојкојштојадезајаци.–Ќегојадат,значиќегоубијат!–Аха.

–Ималуѓекоијадатзајаци?–Има.Затебеедомашномилениче,занивхрана.–Совино,кромидимирудии.–Таканекако.–Тибиможелдајадишзајак?–Онаштосумгодржелвосвоираце?Гонегуваводбебе.Неее.–Исега?–Незнам.Даразмислиме.Гопрегрнав таткоми. Гандалфбешесериозенвокутијата.Молчалив.Испуштинеколкуцрнитопчиња.Таквисекакушкитеназајаците.Какодасенасмевна.Скокнаодкутијата,штовеќенебеше невообичаено. Скокна на една од столиците на балконот, а потоа вешто се префрлипрекулимениотсимснадвородбалконот.Сестрчавмедолу.Говидовме.Гандалфбешемртов.Негопреживеападот.Гоставивмевокутијазачевликоја јанаполнивсоцветовиигозакопавменаедноместокајблискиотрид,поддрво,кадеземјатабешеровкаилесносекопаше.Нема топчести какушки, нема полнење на гладнижелудници и сурови челусти. Но нема нитоплокрзненотопчесоблагодарниочи.Наравоучение. И не е некое Наравоучение. Разлика меѓу желудниците на луѓето и наживотните нема. Има разлика во обликот на челуста, луѓето имаат помалку остри заби, нопостојат пломби и протези. Суровоста е иста. Желбата за свежо месо иста. Без оглед далисвежотомесоеживотинскоиличовечко.

6/1

ПриказназаАнгелот.

Веќенесуммалечкадаиграмсобумбари,желкиизајачиња.Иовааприказнанесеслучувапокрајезерото.Во оваа приказна го нема татко ми. Јас сум возрасна. Од претходната приказна поминааповеќеодпетнаесетгодини.Сегасумдевојканафакултет.Возраснаисамосвесна.Младостане знае дека недостасува детството. Недостасувањето и носталгијата за детството сепривилегијанастароста.На летување сум. На море. Со друштво. Одиме на ручек во ресторан. Сите бевме мудри.Трошевмемалкупари,асозаштедатадасипоминемелуксузнопоследнитедва-тридена.Вопаричникотиздвоенипаризанекоешишеводаибилетзаназад.Нашиот претпоследен ручек. Договорено, ќе го поврземе со вечерата. Доаѓа келнерот. Белафута, тенки мустачиња. Не очекува бакшиш од студенти. Убавото друштво порачува богатиоброцисомесоикомпир.Жешкое.Полноморериба,ајадатмесо.Доцниотручекпреминуваворанавечера.Веројатноутреќеимамепариедвајдоволнизанекаквигрицки.Нододекаеубавонекатрае.Се поставува музика. Пристигаат вечерните гости. Музиката свири нежни акорди за нежнидуши,луѓетојадат,пијат,играатнаподиумот.Летналежернашема.Вниманието на гостите го привлекува едно момче, или маж, што ли е веќе. Девојките сеобидуваатдамупријдат.Вештогиизбегнува.Најголемоточудоетоаштомашкиотсветнеељубомореннанего. Занив е сосеманормалноштонивнитедевојки, сопругии симпатии сепосветенидајадобијатнаклоностанамомчето.Веќевирековдекасумвозрасна.Гозагледувамкришум.Напрвопогледнемиседопѓа.Несакаммомчињакоисеоблеченитака.Белакошула,белипантолони.Згоранасетотоа,беличевлиибеличорапи.Несумдаркер,несумрокер,нотојстилепремногуопскурензамене.

Инеговатакожаебела.Илицетобледо,какопослетешкаболест.Икосатабледозлатна.Самоочитемусечудни,црнивоцелост.Немаирис,немабелоочнојаболко,сèецрно,какозеница.И облетуваат околу него жени и девојки, понекој геј. Чудно како успева да остане сам иелегантноирешителногиодбивасите.Јас,какоискусенловецириболовец,гиоставивситедапоминатодред,дагидоживеатсвоитенеуспесисами,данесумјасонаакојаевиновна.Атојимашенекојачуднапривлечност,некојспокој,миренитивок.Когазабележавдекаситекажалештоимаат,сеупативконнего,анекојамагичнапривлечнстбешесèпоголема.Несепретставив,самодојдовдонеговатамасаи гопрашавдалиможамнештодамупомогнам.Тој погледа наоколу. Платото на ресторанот беше оградено со ретки чемпреси. Зад нив беаобичнидрвениклупи.Вопродолжетокбешеплажатаиморето.–Можеш-одговоридојдиутрепредизгрејсонцето,овде,наклупите.

6/2Го знам тојделодденот. Сонцетонеедојдено, а ноќта ја нема. Утротое толкумладо,штонемасвојаиндивидуалност.Никојнедоцнеше.–Навистинасакашдамипомогнеш?–Да.–Поминисодланкитепрекумојотгрб.Поминав и освен мекотијата на платното од кошулата не почувствував ништо. Тоа и му гореков.Тојстанаодклупата,сеисправиипочнадајасоблекувакошулата.–Еј,почекајмалку,раноезаслекување,едвајсезнаеме.Нереченишто,јасоблечекошулатаисогрботзавртенседнадомоитестопала.–Штогледаш–праша?Рбетот годелешегрботнадвестрани.Насекојастранасоеднакворастојаниеодрбетотбеадвелузни.Еднакводолгиисиметрични,поаѓааодвисинанатретиотпршлен,падосрединатанагрбот.–Каквисеовиелузни?–ЈассумАнгел.Сеумориводлетањето.Заспав.Мефатијалуѓето.Мигиизвадијакрилата.Сеганеможамдасевратамкајтаткоми.–Акакобиможелдадојдешдотаткоти?–Акополетаммеѓудватасртаназаливотипотоаправоконсонцето.Тамуетаткоми.Почнавдаразмислувам.ДамупомогнамнападнатиотизаробенАнгел.–Икакоенанебото–прашав?Тој ми раскажуваше за Ангелите, Архангелите, Херувимите, нивните чинови, но јас не гослушавсонекоеособеновнимание,ковавпланкакодамупомогнам.НаеднашодменеизлезекрикнавоодушевувањеигордосткакокајРимскигенералштосевраќакакопобедоносецвоРим.–Утредојдиовдевоистотовреме.Акоденотнееврнежлив,ќеуспееме.–Знаев,знаев–повикаАнгелот.

6/3Секакодеканедоцнев.Нотојбешетаму,мечекаше,седнатнаклупата.Јасдојдовсодваорлисокачулкинаглавата.Каковештловецириболовец,знаевкакодагифатам, припитомам и прилагодам. На секоја нога орлите имаа железна алка којапродолжувашесожелезенсинџир.Дватасинџириоднозетенаорелотбеаспоенисопоголемаалка,доволноголемадајасоберешаката.Дватаорливрзанисодвекарики,каковогимнастичкасала.Лесноќесеуправуваат.Ангелотгифатиалките,гипоттргназадапроверидалисецврсти,малкуотскокнаиполетаконнеботоивисочините.Некојкриккако„благодарам’’,нештонеразбирливо.Всушност не можеш да ги разбереш мажите кога ти се заблагодаруваат. И сите привлечнимажиќеодлетаатодтвојотживот,особеноакоимгоовозможиштоа.Орлителетааконизлезотодзаливот,меѓусртовите.Очекувавнаскородастанатточкаштосегубинадхоризонтот.Нонебешетака.Едвајвидливи,орлитезавртеаконсртот,конридотнаизлезотодзаливот.Сеизгубијамеѓудрвјатавошумата.

6/4ПотриденапотрагагонајдовскелетотнаАнгелот.Воширокотоиудобногнездонаорлите.Тојизедендопоследнопарчемесо.Останасамоскелетичереп.Самонеговитеочисјаеја.НикојнесмеедаизедеочинаАнгел.Очитенесезатвораатникогаш,панитогашкогаАнгелотспие.Преку тие очи на Ангелот, Господ гледа што се случува на земјата. Во гнездото потсушенигранки од врба.Меѓу долгонавестите суви листови седеше бумбар. Голем, со црни ижолтитркалезникруговинателото.–ТисиБумбаротодбреготнаезерото?–Да.–Истиот?–Да.–Сакашдатеоднесамдома,покрајЕзерото?–Сакам.Можевдагипрелетамридовитеипланината,нобевдезориентиранодчувствотонаненадејана слобода. Го згрешив патот во својата возбуденост и залутав кон морето. Ако сивозбудениегзалтиран,можешдагозгрешишпатоткондома.Илидагоизгубишсвојотдом.–Одиме–реков.

7.

Епилог.

Дојдовдома,таткоми,нормално,небешетука,ловешерибипокрајезерото.Бумбарот,малкурамнодушен,какосекојпоранешенпленик,сакашедагипоминетиечетириесеттинаминутипатвоистататегла,наводно,данемипречелпривозењето.Когастигнавмедобреготнаеаерото,таткомизамавнувашесојадицатаимамецотконводата.Јаимашеистатарибарскакапа.Прво,гоослободивБумбарот.Тојбешерадосен,какопуштенодланец,леташеоколуцветовите,лисјата,гранките.Одеднаш,какокамиказавоостарлетсеупатиконезерото.Сенадевавдеканемадагонападнетаткоми.Не.Бумбаротпролетапокрајнеговатакапа,пикирашевонадоленлетконводата.Одезеротосепојавиглаванариба.

Карас,тоабешеКарас!Јаотвориустата,гопроголтаБумбарот,јанурнаглаватавоводатаисоопашкатарадосноплиснапоповршинатанаезеротопрошаранасоврвовиодезерскитетреви.Се доближив до татко ми. Тој ја собра јадицата и ја стави до стариот ранец со рибарскиприбор. Потоа зеде една школка,отворена и стара, спокојно легната на плажата. Мошневнимателнојаисчистивнатреинадвор.–Можешлидамипомогнеш–праша?–Можам.Очекувавпреграткаилинекојзбородтаткоми.Нотоабешесè.–Малкусумуморен.Сакамдасеодморам.Ќесепретворамвозрцепесокиќелегнамвооваашколка.Типритиснигидветекрилцанашколкатаиоставимевоезерото.Можебикакозрнцепесок,еденденќесепретворамвобисер.Веднашсепретворивопесокисамоеднозрнцепесокостанадалеживоседефестиотсјајнашколката.Јазатворившколкатаивлеговвоезерото.Когаводатамибешедовратот,јапуштившколкатавоезерото.Таабргусеизгубивоводата.Нејавидовповеќе.Седнавнабрегот.Некадепредзајдисонцеодмојатадеснастрана,тивкодојдежелка.– Ние желките ретко пиеме вода. Но, не ја пропуштам можноста да се напијам вода одволшебнотоезеро.Одмојаталевастранадоскоказајак.– Ќе го дочекам утрото за да се напијам вода од езерото – рече – тогаш водата е вкусна иречисимагична.Потоадојдесамрак.Потоа дојдемрак. Тежок и темен. Натежнат како олово, а некакомек. Црна ноќ, црна какоочитенаАнгелот.Ѕвездинемаше.Месечинатабешеголема,блискаиполна.Нанеанемашешарисобоинапрегоренисомнежи,боја на исплакната засирена крв, боја на мртва страст, копнеж, немаше боја на закланинадежи.Бешеголема,сјајна.Каконекојвостарковчег,случајнопронајден,заборавенбисер...

ROMA

MarijaJovchevska

ROMA

„Безмилоснаеборбатаиволчја,авелаткриелаепичности...“

Н.Ј.Вапцаровi

1.Научнаекскурзија.

Беше распишан Оглас за пријавувања за научна екскурзија во Италија. Некоја невладинаорганизацијанудешеодличниуслови.ЗамалкупариможевмедапатуваменизИталијаповеќеод половина месец. Од пријавените нè избраа нас, покротките деца кои нема да праватнередиипроблеми.Но,засекојслучај,потпишавмеИзјавазаверенакајНотар,деканемадаконзумирамеалкохол,дрога,цигари,задисциплината,заверскитеправаислободи,ноитоадекаакозгрешимеќенèврататнанаштрошок.Нибешеобјаснетодекадевојчињатаќепатуваатсоеденавтобус,момчињатасодруг,декавохотелитевоеднокрилоилиеденкат,ќебидемение,водругмомчињата.Когаќе завршишсредноучилиштекако ситениеученици ,применинаовааекскурзијаиќезапишеш факултет, многу размислуваш за семејниот буџет. Затоа оваа убаво и ефтинопатувањебешедобредојдено.

2.

BellaItalia!

Патувањетозапочнавоубави,мошнекомфорнииодличноопремениавтобуси.Каквамузикаќеслушаме,решававмение,агенерацијатаслушасличнамузика.Една средовечнаженабешенашводич. Таапредложидаизберемелидер, преку кого ќе гидаваме нашите забелешки и предлози. Едногласно беше избрана Мајдана. Не така високодевојче, но воинствено, подготвено да ги брани нашите интереси, без да се плаши одконфликти.Искренаиотворена.Можебизатоанеможешедасинајдедечко.Почнавме од Сицилија, Ајачио, па се качувавме по чизмата. Патувањата со невладинитеорганизациисесонекојацел.Акосоовааекскурзијаимаацелда јазасакамеИталија,многубргуилесноуспеаја.Дојдовме до Ломбардија. Милано. Поимотните купуваа некаква облека, а јас купив двемемориски картички. Толку многу фоторафии. Романтичната Венеција. А во Фиренца? Когазаминувавмемислевкогапакќесевратам.Ненадминливото италијанско espresso. Прекрасниот вкус на cappuccino. И италијанскиотсладолед. Gellato. Големи топчиња. Пробав cèшто можеше да се проба. Најповеќе ми седопаднасладоледотодкокос,ананас,чоколадо,страчатела...даненабројувам.Ситевкусови.Водичот кажа дека има одреден буџет на располагање за нас и сакала да го искористи занекојасвеченавечера,нодекаеимпресиониранаоднашатагладзапициишпагети,паќегоискористибуџетотзатоа.Влезницитесубвенционирани,гичувавмезаспомен.ВечертатребашедастигнемевоРим.ВотекотнавозењетоМајданапраша:–ЗоштоРимгонарекуваат„Вечниотград’’?–Затоаштоевечен–одговориводичот.

3.

Roma.

Со цел да не правиме турканици, затоа што има и други туристи, а ние сме речиси стопосетители, два дена момчињата сами ќе одат во разгледување, ние во друг правец.Наредните два дена ќе ги замениме насоките. Петтиот, претпоследен ден е заеднички воразгледувањето,ашесттиотезашопингипростувањесоеспресотоисладоледот.Како бесни кучиња пуштени од ланец, го напуштивме хостелот, полни со желба да говидимеРим.Имашеиштодасевиди.Римеисторискалабараторија.Попладнето после добрите „Болоњезе’’ се упативме на еден мал плоштад. Се очекувашеуличнапретстава.Плоштадотбешеинтересен.Близу,насамонеколкуметрирастешедрвонасмоква,дрвонамаслинкаичокотнавиновалоза.Очигледнобеастари.Претставата на отворено, беше интересна и шеговита. Од славната историја на Рим.Продефилираа двоколки, Сенатори во бели тоги, парадни коњи со парадни генерали,жонглери, танчерски групи, свирачи на харфа, Нерон со голем стомак и факел во ракатарецитирашепоезија,воланциокованиизаробениварварикоибожем јанапаѓаапубликата,Јупитер со молња во раката кој шеретски се загледуваше во девојчињата, но од некаде сепојависопругатаЈунонаитојпочнадабега.Смеењеиаплаузи,новистинскалавинаодсмеапредизвикаа несразмерно големите маски на главите на Астерикс и Обеликс кои креваакамењаодбојадисанстиропор.Веќебешемраккоганèопкружијалегионери.Имаауниформиодобработенаицврстакожа,кожни чизми, мечеви, ножеви и копја. Дел од претставата. Одеднаш се втурнаја во нас, нèкренаа преку рамо. Не знаевме ништо се случило кога нè внесоа низ една врата. Потоа понекоискалиикогапочнавмедаврескамеипискаме,бевмеоставениизаклученивонекаквисоби.Грабнати,киднапирани,ќебараатоткупзанас?

4.

Безнебо.

Собите беа удобни. Бевме три цимерки. Храна и вода добивавме редовно и во изобилство.Никој не влегуваше освен за носењена храна и потрепштини.Никој не разговараше со нас,никојненèвознемируваше.Собитенемаапрозорец.Нибеаодземенимобилнитетелефони.Немашетелевизор,радио.Послеверојатноседумдена,дојдоавооруженистражаризаданèспроведатдоеднаголемапросторија, полна со кревети. Ни ги врзаа рацете и нозете, а околу очите црна трака, да неможемедавидименишто.Бевмесилувани.Повеќепати.Различнимажисеменувааврзнас.Послетриденасилување,денодмор.Неколкупатисеповтори„процесот’’.Веќе го имав изгубено чувството за време, но веројатно еден месец после последнотосилување, ги отклучија вратите. Излеговме. На крајот на ходникот имаше трпезарија, полнимасиифрижидерисо храна.Врататаод ходникотбешеотворена,па слеговмедолу. Големопацио, опкружено и оградено со долги двоспратни и троспратни градби. По долго времевидовнебо.Ивојницитебеатука,нинудеаовошјеисокови.Беаљубезни,вниматлнонèиспраќааакосекачувавме и слегувавме по скалите. И ноќта сè беше отворено. Се дружевме во големиотходник.Наѕидовитенаходникотуметничкислики.Евенекои:

ii

iiiiv

v

Набргупосле„ослободувањето’’ранонаутро,сописок,одсобатаистрчаМајдана.–Девојки,девојки,јассумбремена!Набргусфативмедекаповеќетодевојкисмебремени.

5/1

Ромул.

Посленеколкуденовибевмеоднесенивонекојалуксузнасала,веројатнозасостаноци.Долгаодаја каде на едната, подолга страна, на мала платформа беше издигнат поголем стол, одмасивнодрвоицрвенообоенакожа.Насротипрестолот,амфитеатралнобеапоставнистолициодиститематеријали,нопомали.Набргувлезекрупенмажсоистауниформакакочетиритевојницизаднего.Но,понова.Значи,овојеглавниот.Седнанапрестолотипочнадазборува:– Јас сум Ромул. Оној, којшто со мојот брат Рем ги доеше волчицата. Овде, во непосреднаблизинасенаоѓаипештератавокојасекриевмеивокојасмедоени.Акомислитедекасумнекојизбеганодлудница,грешите.Јассум„оној’’Ромул.Несумдобарчовек.ВиновенсумзаубиствотонамојотбратРем.НапочетокотгоградевмеРим.Но, јасидружинатанемавмеженизадаимамедеца.Закогоградиме?Штосоздаваме?Државабездецаепотенцијаленмртовецилиеловина.Соседнитеплемиња се плашеа од нашата сила и суровост и не сакаа да се мешаат со нас. Ги чуваажените. Затоа организирав прослава. Спектакл. Музика, игри, храна, трки, забава. Гиповикавме соседите.Најглупи беа Сабињаните.Дојдоа со своитежении ќерки. Кога винотопочнадагоомекнувавниманието,мојатадружинагиграбнаСабињанките.

И несакајќи станаа мајки на првите деца родени во Рим. Сабињаните нападнаа кога сеистрезнија,нодобијапонос.Нанивнитеженииќеркиимрековмедеказа грабнувањетосевиновни Сабињаните кои ја одбија честа да бидеме сватови. Тие се виновни. Секогаш евиновендругиот,паиакобилтојжртва.Сабињанките ги добија сите слободи и граѓански права, беа рамноправни граѓани на Рим.КлараЦеткин,8-миМартифеминисткитедојдоамногувековиподоцна.Но,јаспогрешноговодевРим.Дозволивдабидепревземенодалчнитеипосуровитеоднас.Понатамуеисторија.После нашето повлекување се криевме овде. И за тоа ќе објаснам. Многу често низ овиевековисоразниитроштиниграбнувавмемладидевојки.Гиоплодувавме.Ивие гииматеиститеправакакоСабињанките.Но,кадеепроблемот?Сабињанкитеродија.Многуграбнувања,аисклучителномалкуновородениживидеца.Најчестомртвородени.–Оцару–речеМајдана–далиможедамиисполнитееднажелба?–Небидетеиронична.ЗаситесумсамоРомул.Повелете.–ДалиможеВашитевојницидамастурбираатидаејакулираатвостакленачаша?Потоадајапокажатспермата!

5/2Сперматавочашитебешецрна.–Виејазнаететајнатанавечнатамладост,нонеитајнатанавечноста–речеМајдана.ВечнатамладостчекадапогрешитеитааќеВенапуштикакопреплашенаптица.Виестемртвивнатре.ИВашетосемеемртвоисiлувањатасебессмислени.Затоареткокоедетесераѓаживо.Меинтересираштоправитесомртвитебебињаинивнтемајки?–Реткитеживигишколуваме.Речисиситеседоктори.Мртвитебебињагидавамекакохрананамалитеволчиња,децатанаволчицатташтонèдоеше.Мајкитепослепородувањето,самитедоброволно или недоброволно семолзат.Млекото го даваме на најмалите волчиња.Послееднагодинаодпородувањетосеслободни.Имаатизбор:даостанаттукаидагиуживаатситеправа,максималнозаштитени,никојнемадаимнаштетииприсилуванабилошто,второ,даизлезатодовденедоволнослободни,затоаштонашитеагентинизсветотќегиследатсоцелтајнатаданебидепредадена,панајчестозавршувааткакоотфрлениефтинипроституткиилиалкохоличари.Итрето,конслободатадапоминатнизЕшероватасоба.Тааеовде,задмене,врататасеотворасамоодоваастрана.

6/1

МауритцКорнелијусЕшер.

Пештерата ја бараа историчари, научници, легиите на Цезар, Дуче, шпионите на Хитлер,Сталин, војниците на Патон. Денес катастарот работи со воздушни и сателитски снимки. Неуспеајаданèпронајдатинемадауспеат.Нидосега,нидокрајотнавечноста.ЗатоаРим,ноовој Рим, а не оној надвор, окупиран од политичарите, туристите, лихварите, берзанскитешпекуланти,макроата,елегичарите,сиромаситеибогатите,пијаницитеиагентите,Фелиниидругитеуметници,овојРим,сенарекува„Вечниотград’’.Ова место е изградено како нов свет, стварност без привлечност, создадено од чуднигеометрискиоблици.Светвокојневладеатзаконитенаобичнатаперспектива.Проектирањена точен пат во светот на обратноста. Паралелни димензии каде законите на визуелнатаперспективасепроменети.Каденеманапрединазад.

Ешер е само последниот кој се претставил и оставил уметнички траг. Пред него на тоаработелеЕуклидиАрхимед.Ешер е Холанѓанец, живеел во Италија и побегнал од Дуче пред војната. Еве некои неговицртежи:

vivii

viiiix

Оваа,последнатагоозначуваизлезотоднеговатасоба.Најдетегоибидетеслободни.Ешер,којпрвсезанимавалсорефлексијаисиметријанапросторот,хиперболичнагеометрија,тесалации.ГипроучувалинацрталПлатоновитетела:тетрахедрон,октахедрон,додекахедрон,икозахедрон,двојнитеполихедрони.Но, Ешер е последниот кој е роден далеку после основањето на Рим. Прв од нив билградителотнаСоломоновиотхрам,архитектотХирамАбиф.Ѕверскиубиенодзавидливцитеинеработниците,ироничносоѕидарскаалатка.Тајните,гиоднелсонего.

6/2Сите се породивме во рок од еден месец. Недостатокот на плач значеше дека од утробитеизлеглемртвородени.Онаштонебешевообичаено,бешештоживодетеродисамоМајдана.Онаштобешенесамоневообичаено, туку вистинско чудо беше што бебето беше девојче. Прво после дваесет иосумвекови.

РомулјанаречеСилвија.Посленеколкумесецимолзењенасопственитегради,можевмедајабарамеслободатапрекусобатанаЕшер.ЗаминавмеситеосвенМајдана.-Неседеламодмоетодете,кадетоа,тамуијас–решителнорече.Нидадоахранаиводаијаотворијавратата.Влеговме.Сезатворизаднас,ниевеќенезнаевмекадее.Бевмепрепуштенисаминасебе.

7/1

Волчицата.

Римјанитемногучестобилеподли.Соизмамазачнати,соизмамаопстоиле.Ешеровата соба беше гробница, во која шетајќи треба да умреш, изгубен во светот нагеометрискитеформи.Скаликоиневодатникадеитевраќаатнапочеток.Шумаодстолбови.Визиготски капители со своите двојни лакови од бел и црн мермер. Строги геометрискиоблици,какокрајотнапросторотипочетокнапразнината.Честонаоѓавмеотпадоциодхрана,ноителавораспаѓање.Несмепрвинакоиимедаденаможностдаумратвогробницаодстрогигеометрискиоблици.Но, излеговме! Како? Забележавме чистач! Собираше ѓубре и трупови.Облечен во неонско-портокаловаоблека.Госледевме,атојизлезенизеденпремин.Когадојдовмедоместотоодкаде излезе, се договоривме да чекаме, а кога тој повторно ќе влезе, ќе избегаме.Формиравмечетиригрупи,еднадаготурне,другадајадрживрататадодекасебега,атретатада ја задржи вратата од другата страна за да избегаат сите. И четврта група, ако чистачотпокаже отпор, да го удираат, се додека и последната девојка не излезе. Никој не смее даостаневнатре.Долго чекавме во заседа. Тешко е да се определи време во собата на Ешер, но споредзалихитенахранаивода,чекавмеоколучетириседмици.Наѕидотпрвосепојавицртежотсозмијата.Сјаеше.Чистачотвлезе,готурнавме,тојнедаденикаковотпориниебевмеслободни.ЗадврататанèдочекаВолчицатаипештерата,исполнетасоволчиња.

7/2– Добредојдовте во слободата. Не се плашете. На чекор сте до излезот. Слушнав, новатаСилвијаРеаеродена.Браво.Сакатеслободнодаизлезете?–Дааа–повикавме.–Денесеноќнаполнамесечина.Тогашсеотвораовааврата.Носегаевеќедоцна.Вратетесевосвоитесоби,овделевоиведнашизлегуватенапациото.Чувајтегомлекото.Воопштонесеплашете.Војницитеќевибидатпокорнииќевеслужат.Зачетириседмициповторноеполнамесечина. Тогаш, почнувајќи од самракот, па до зората, ќе ги доите волчињата со мајчиномлеко.Веќеодтојденстеслободни.Слободноќеизлезетекогасакате.Ќедобиетехрана,водаисекакопари.Колкуидавитреба,одетекадесакате.–Значиуштесамодагиподоимеволчињата–прашав?–Неетакаедноставно.Вопрвитедвачасаќевигоисцицаатмлекото.Потоакрвќепротечеодвашитегради.Ромулеверензатоаштопиелмлекоодмајка.Безогледкаква.Нотоамлекотеправиверенипокорен,обврзанивечноблагодарен.Веизлагакогавиречедека совашетоизмолзеномлекоќегихранимоитедеца.Тиегопијатијаодржуваатвечнатамладост.Кога ќе се помеша мајчиното млеко и крв, исцицана со силна атавистичка страст, штоседобива?

Некогаш,несекогаш,требадасепоклопатповеќеоколности,когаќесепородитаканадоенаволчица,сераѓаврколак.Некогаш,когаќесепородитакважена,раѓаврколак.Разликатамеѓутаквитерожбиештопрвитеимаатшепи,авторитестопала.Жедтта и карактерот се исти. Полната месечина е терминот. Крвавата месечина е мотивипредизвик.Слободни сте затоа што нема да ја кажете оваа тајна. Што мислите, како би ве третиралелуѓето,какоможнимајкинаврколаци,зачиераѓањенебибилсоништовиновентаткото?Авие,какожени,немадаможедасеослободитеодмајчинскоточувство,анитиеодчувствотоконваскакомајки.Емоциитенастрана,но,запомнете:Онојкојвидалмлекоодсвоетотело,крводсвоетотело,којвезаштитил,венегувал,истотакаеден ден, ќе го бара тоа назад. И вие ќе го вратите, сакале или не сакале. Едноставно,нематеизбор.Етичарите и естетичарите во својата гносеолошка мудрост, тоа го нарекле патриотизам илиљубовконтатковината.

Продолжува...iНиколаЈонковВапцаров(1909–1942),македонскипоетii,,КиднапирањетонаСабињанките“(1799)-ЖакЛуисДавидiii,,СилувањетонаСабињанките“(1627–1629)-ПиетродаКортонаiv,,СилувањетонаСабињанките:Инвазија“(1871)–ЧарлсКристијанНахлv,,КиднапирањетонаСабињанките“(1633–1634),НиколасПусинvi,,Релативност“(1953)-МауритцКорнелиусЕшер,литографијаvii,,Скали“–МауритцКорнелиусЕшер,литографијаviii,,Водопад“(1961)-МауритцКорнелиусЕшер,литографијаix,,Змии“(1969)-МауритцКорнелиусЕшер,дрворез