Market Ban tin Pho bien kien thuc 128 TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN 3 Sau dõch cuám gia cêìm H5N1 xaãy ra taåi 3 xaä Hoâa Bònh, huyïån Traâ Ön (Vônh Long) vaâ xaä Phong Phuá,

SOÁ 1285/3/2015

Baão hiïím chöëng biïën àöíi khñ hêåu

2

BAÃN TIN PHÖÍ BIÏËN KIÏËN THÛÁC

Trong soá naøy

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

KHOA HOÅC THÛÚÂNG THÛÁC

Nguã ñt laâm tùng nguy cú ung thû vuá .5NÖNG - LÊM - NGÛ NGHIÏÅP

SÛÁC KHOEÃ

Thûåc phêím cêìn kiïng khi bõàau mùæt àoã .20GOÄ CÛÃA NHAÂ TÛ VÊËN

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïìvêën àïì xaä höåi .29+30

Laâm giaâutûâ laá tre .12

Chuã àöångphoâng dõch cuámgia cêìm .3

Chõu traách nhiïåm xuêët baãn- TS Phan Tuâng Mêåu

Phoá Chuã tõch Liïn hiïåp caácHöåi Khoa hoåc & Kyä thuêåt

Viïåt Nam

Ban Biïn têåp- Àùång Vuä Caãnh Linh:

Trûúãng ban

- Nguyïîn Sinh Thaânh:Phoá Trûúãng ban

kiïm Thû kyá biïn têåp

- Nguyïîn Höìng Thanh- Buâi Höìng Ninh

- Trêìn Maånh Huâng

Trònh baây- Quyá Linh- Duy Anh

Baãn tin xuêët baãn àõnh kyâ 1söë/thaáng. Moåi thöng tinphaãn höìi vïì nöåi dung xin liïn hïåBan Thöng tin vaâPhöí biïën kiïën thûác: Àõa chó: 53 Nguyïîn Du, Haâ Nöåi Àiïån thoaåi: (04) 3.9432206 Fax: (04) 3.8227593 Email: [email protected]

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

3

Sau dõch cuám gia cêìm H5N1 xaãy rataåi 3 xaä Hoâa Bònh, huyïån Traâ Ön (VônhLong) vaâ xaä Phong Phuá, huyïån Cêìu Keâ;xaä Thaånh Hoâa Sún, huyïån Cêìu Ngang(Traâ Vinh); múái àêy, 4.000 con võt taåi xaäTên Phuá, huyïån Thúái Bònh (Caâ Mau)dûúng tñnh vúái cuám A/H5N1. Chûa baogiúâ nöîi lo cuám gia cêìm buâng phaát trúã laåiúã ÀBSCL vaâo cuöëi nùm noáng lïn nhûhiïån nay.

Taåi xaä Phong Phuá, huyïån Cêìu Keâ (TraâVinh), àiïím xuêët hiïån dõch àêìu tiïn taåi höåöng Nguyïîn Duy Khanh, êëp Kinh Xaángtrïn àaân gaâ gêìn 140 con dûúng tñnh vúáiH5N1, Ban chó àaåo phoâng chöëng dõchcuám gia cêìm tónh, huyïån àaä tiïu huãy,phun xõt thuöëc khûã truâng chuöìng traåi khuvûåc xung quanh núi xuêët hiïån öí dõch theoàuáng quy trònh vïå sinh thuá y vaâ nhanhchoáng tiïën haânh caác biïån phaáp khoanhvuâng, dêåp dõch.

Öng Khûu Trñ Cûúâng, Phoá Chuã tõchUBND xaä Phong Phuá cho biïët: “Àïí ngùnngûâa dõch cuám gia cêìm buâng phaát trïn àõabaân xaä, àõa phûúng chó àaåo caán böå thuá y töíchûác tiïm phoâng kïët húåp vúái cöng taác phunxõt tiïu àöåc khûã truâng, àïën thúâi àiïím naây cúbaãn àaä phun xõt hïët caác êëp. Bïn caånh àoá,chuáng töi thaânh lêåp hai chöët kiïím dõch taåicaác êëp giaáp ranh nhû êëp Kinh Xaáng, êëp 1àïí kiïím soaát khöng cho vêån chuyïín giacêìm tûâ bïn trong ra vaâ bïn ngoaâi vaâo”.

Taåi huyïån Cêìu Ngang, sau khi phaáthiïån 2 àaân võt cuãa höå öng Kim Chaánh Traâvaâ Thaåch Sanh, êëp Laåc Thaånh B, xaä ThaånhHoâa Sún bõ chïët, cú quan thuá y huyïån, tónhlêëy mêîu xeát nghiïåm tòm nguyïn nhên gêybïånh. Kïët quaã cho thêëy, àaân võt cuãa 2 chuã

höå noái trïn àïìu bõ nhiïîm virus cuám giacêìm. Ban chó àaåo phoâng, chöëng dõch bïånhgia suác, gia cêìm huyïån àaä tiïën haânh tiïuhuãy ngay àaân võt vúái töíng söë 362 con.

Theo Phoâng NN&PTNT huyïån CêìuNgang, hiïån trïn àõa baân huyïån coá gêìn4.000 con gaâ, 84.000 con võt. Thúâi gianqua, cöng taác tiïm phoâng trïn àaân gia suác,gia cêìm àaåt thêëp. Öng Nguyïîn Àûác Mêåu,Phoá Chuã tõch UBND huyïån Cêìu Ngang chorùçng, cöng taác phoâng chöëng dõch bïånh choàaân gia cêìm hiïån nay laâ nhiïåm vuå cêëpbaách ài àöi vúái phun xõt tiïu àöåc khûã truângchuöìng traåi cuãa caác höå dên àang thaã nuöigia cêìm, phaãi chuã àöång àöëi phoá vúái dõchbïånh, khöng àïí phaát sinh lêy nhiïîm trïndiïån röång.

Taåi Caâ Mau, sau khi Cú quan thuá yvuâng 7 coá kïët quaã xeát nghiïåm mêîu bïånhphêím tûâ àaân võt cho kïët quaã dûúng tñnh vúáicuám A/H5N1 cuãa höå öng Lûä Vùn Voä, toaânböå àaân võt 4.000 con àaä bõ tiïu huãy.

NT

ÀÖÌNG BÙÇNG SÖNG CÛÃU LONG:

Chuã àöång phoâng dõch cuám gia cêìm

Tiïm phoâng cho àaân gia cêìm àïí phoângdõch


4

Khoa hoåc lyá thuá

Thiïët bõ "haå nhiïåt"

Nhûäng vêåt duång nhonhoã mang tñnh cöng nghïåcao àûúåc Daily Mail giúáithiïåu dûúái àêy seä giuápbaån haå nhiïåt, têån hûúãngcaãm giaác maát laånh giûäamuâa heâ noáng nûåc.

Tuã laånh tñ honChó nhoã nhû möåt chiïëc

höåp, thiïët bõ laâm laånh mininaây àûúåc kïët nöëi vúái cöíngUSB àïí lêëy àiïån qua maáytñnh. Chiïëc tuã laånh tñ hon vúáisûác chûáa laâ möåt lon nûúácngoåt, coá giaá 13,99 baãng

Anh, seä phuåc vuå baån àöìuöëng maát laånh ngay taåi baân.

Quaåt USB Baån coá muöën têån hûúãng

laân gioá maát tûå nhiïn ngaytaåi baân laâm viïåc? Khöngcêìn pin, chiïëc quaåt caá nhênnaây àûúåc cêëp àiïån nguöìnqua cöíng USB kïët nöëi vúáimaáy tñnh. Thêåm chñ úã àïëquaåt coân chia 4 cöíng USBnïn baån vêîn coá thïí sûãduång chung vúái caác thiïët bõkïët nöëi maáy tñnh khaác. Dêyquaåt daâi 1,7m cho pheáp

baån àùåt chiïëc quaåt àùåc biïåtnaây úã bêët cûá àêu trïn baânlaâm viïåc cuãa mònh.

Quaã boáng laâm kemKhöng cêìn àiïån hay

pin, quaã boáng maâu xanhnaây seä giuáp baån coá àûúåcmoán kem maát laånh vúáihûúng võ ûa thñch, vaâ àùåcbiïåt laâ do tûå tay mònh chïëbiïën. Baån àún giaãn chó boãàaá, muöëi moã vaâo khoangngoaâi, vaâ höîn húåp kem tröånvaâo khoang trong cuãa quaãboáng. Àoáng nùæp laåi vaâ lùæcàïìu trong 20 phuát. Baån àaäcoá moán kem tûúi nhû yá.

Höì búi nhûåaÀûúåc laâm tûâ nhûåa cûáng

PVC, chiïëc höì búi àùåc biïåtnaây coá thïí àûúåc thaáo lùæp dïîdaâng chó trong vaâi phuát.Lûúång nûúác baån búm vaâohöì cuäng chñnh laâ àïí lùæpdûång thaânh hònh höì búi.Baån chó cêìn thöíi cùng voângàai trïn cuâng, vaâ búm nûúácvaâo höì, nûúác seä tûå laâm nöëtphêìn viïåc coân laåi laâ taåohònh cho chiïëc höì troâncùng, vaâ sùén saâng cho baåntêån hûúãng caãm giaác maátlaånh dûúái nûúác.

KHUÏ AN(Theo Daily)


5

ÀIÏÅN THOAÅI SIÏU BÏÌNChiïëc àiïån thoaåi

Land Rover S1 coá giaá299 baãng Anh khönghïì bõ aãnh hûúãng chuátnaâo búãi buåi bêín, buânàêët, nhûäng cuá va chaåmmaånh hay kïí caã khi rúixuöëng nïìn bï-töng tûâàöå cao 2m. Noá hoaântoaân coá khaã nùng chõunûúác úã àöå sêu túái 1m,trong thúâi gian khoaãng30 phuát, vaâ chõu àûúåcaáp lûåc túái 45kg. Doângàiïån thoaåi siïu bïìn naâycoân coá thïí hoaåt àöång

bònh thûúâng trong nhûäng àiïìu kiïån nhiïåt àöåkhùæc nghiïåt, tûâ -200C cho túái 600C. Con"dïë" naây thêåm chñ coân coá thïí chõu àûúåc àöånoáng túái 1000C trong thúâi gian ngùæn...

AN KHUÏ (Theo Daily Mail)

CHUÖÅT ROBOT CÛÁU NAÅN Caác nhaâ

khoa hoåcthuöåc PhoângThñ nghiïåmRobot Bristolvaâ Àaåi hoåcSheffield (Anh)àang nghiïncûáu möåt loaåi chuöåt robot coá thïí chaåy bùngbùng trong boáng töëi nhúâ nhûäng ria bùçngchêët deão hoaåt àöång nhû caác böå phêån caãmûáng, àïí höî trúå cûáu naån trong caác toâa nhaâdaây àùåc khoái. SCRATCHbot coá thïí doâ tòmcaác vêåt thïí nhúâ caác ria caãm ûáng, àûúåc coilaâ möëc quan troång àaánh dêëu sûå phaát triïíntiïën böå cuãa trñ thöng minh nhên taåo lêëy caãmhûáng tûâ àöång vêåt. Cöng nghïå múái naâyhoaân toaân dûåa vaâo caãm ûáng xuác giaác, chopheáp robot hoaåt àöång dïî daâng trong caácvuâng xaãy ra thaãm hoåa, hiïåu quaã hún trong

boáng töëi hoùåc núi coá khoái dêìy àùåc. Chuöåtrobot bùæt chûúác "chuyïín àöång queát" nhûria cuãa àöång vêåt gùåm nhêëm àïí xaác àõnhkñch thûúác vaâ hònh daáng vêåt thïí àûáng trûúácnoá. Caác nhaâ khoa hoåc hy voång sûã duångrobot cûáu naån trong caác möi trûúâng dûúáiloâng àêët, àaáy biïín, hay thêåm chñ ngay bïntrong maáy huát buåi àïí kiïím tra khaã nùnglaâm saåch töëi ûu cuãa maáy.

A.KHUÏ (Theo Daily Mail)

NGUÃ ÑT LAÂM TÙNG NGUY CÚ UNG THÛ VUÁ

Caác nhaâ khoa hoåc trûúâng Àaåi hoåc Ykhoa Tohoku úã Sendai (Nhêåt Baãn) chobiïët, nhûäng phuå nûä nguã ñt hún 6 tiïëng möîingaây seä coá nguy cú mùæc ung thûá vuá caohún 60% so vúái nhûäng ngûúâi nguã 7 tiïëngtrúã lïn. Theo nghiïn cûáu naây, sûå giaán àoaåntrong giêëc nguã àïm seä gêy trúã ngaåi choquaá trònh saãn sinh melatonin, möåt loaåihormon àoáng vai troâ quan troång trong viïåcbaão vïå cú thïí khoãi bïånh ung thû. Melatoninàûúåc saãn sinh búãi naäo böå trong khi chuángta nguã nhùçm àiïìu chónh nhõp sinh hoåc cuängnhû giuáp kiïím soaát viïåc sinh ra oestrogen- möåt trong nhûäng yïëu töë cho thêëy sûå bùætàêìu phaát triïín cuãa caác tïë baâo aác tñnh úãngûåc. Nhûäng nghiïn cûáu bûúác àêìu cuängcho thêëy, nïëu nam giúái nguã 9 tiïëng möîiàïm cuäng seä giaãm 50% nguy cú phaát triïínung thû tuyïën tiïìn liïåt so vúái nhûäng namgiúái nguã ñt hún.

AN KHUÏ (Theo Telegraph)


6

Vúái mûác phñ chó vaâi àöla möåt nùm, ngûúâi dên úãngöi laâng nhoã Adi Ha(Ethiopia) coá thïí yïn têmrùçng nïëu trúâi khöng mûavaâo thúâi àiïím cêìn thiïëtcho viïåc gieo tröìng thò hoåseä àûúåc haäng baão hiïímtraã tiïìn böìi thûúâng.

Traã tiïìn nïëu trúâi khöng mûa

Cuäng nhû nhiïìu àõaphûúng khaác úã Ethiopia,lûúng thûåc chuã àaåo cuãangûúâi dên laâng Adi Ha laâteff, möåt loaåi haåt coá võ chuamaâ hoå duâng àïí laâm ra baánhmò deåt. Viïåc gieo tröìng teffphuå thuöåc rêët nhiïìu vaâothúâi tiïët. Nïëu nùm naâo trúâikhöng mûa thò muâa maângchùæc chùæn seä thêët baát.

Nïëu nöng dên úã caácnûúác phaát triïín gùåp chuyïåntûúng tûå, hoå seä chùèng phaãilo lùæng nhiïìu, vò thiïåt haåi àaä

coá baão hiïím gaánh àúä.Nhûng vúái ngûúâi dênEthiopia vaâ phêìn lúán caácnûúác àang phaát triïín, núinöng dên chûa mùån maâ vúáibaão hiïím vò lo phaãi àoángphñ cao, coân caác haäng baãohiïím cuäng khöng tha thiïëtgò lônh vûåc nöng nghiïåp vòkhêu àaánh giaá thiïåt haåithûúâng phûác taåp vaâ töënkeám, thò trùm sûå àïìu dongûúâi dên tûå chõu. Trúâikhöng mûa àöìng nghôa vúáiàoái keám.

Nhûng nay thò moåichuyïån àaä khaác, nhúâ viïåctriïín khai möåt hònh thûácbaão hiïím múái. Thay vò chitraã baão hiïím nïëu xaãy ramêët muâa, caác haäng seä böìithûúâng cho khaách haângnïëu hoå gùåp phaãi caác hiïåntûúång thúâi tiïët bêët thûúâng.Vñ duå, nïëu ngûúâi dên laângAdi Ha mua baão hiïím vaâtrúâi khöng mûa trûúác ngaâybùæt àêìu vuå gieo tröìng nhû

hoå àaä thoãa thuêån vúái haängbaão hiïím trïn húåp àöìng,àûúng nhiïn hoå seä àûúåcnhêån böìi thûúâng maâ khöngcêìn biïët mûác àöå thiïåt haåiàïën àêu. Cuäng vúái hònhthûác baão hiïím naây, caácchuã khaách saån tû nhên úãvuâng röën baäo Carribï coáthïí nhêån tiïìn böìi thûúângnïëu töëc àöå gioá vûúåt quaámûác quy àõnh trïn húåpàöìng baão hiïím maâ khöngcêìn qua khêu àaánh giaáthiïåt haåi. Coân úã caác vuângkhö haån, haäng baão hiïím seätraã tiïìn nïëu lûúång mûa àoàûúåc úã traåm khñ tûúång àõaphûúng thêëp dûúái möåtngûúäng naâo àoá.

Khuyïën khñch khaách haângchöëng biïën àöíi khñ hêåu

Hònh thûác baão hiïímàang àûúåc triïín khai taåiEthiopia vaâ nhiïìu núi khaácúã chêu Phi, Myä Latinh vaâchêu AÁ laâ möåt nöî lûåc nhùçm

Baão hiïím chöëng biïën àöíi khñ hêåu

baão vïå ngûúâi dên caác nûúácngheâo trûúác caác taác àöångngaây caâng trêìm troång cuãatònh traång biïën àöíi khñ hêåu.Theo dûå baáo cuãa caác nhaâkhoa hoåc Myä, cho àïën cuöëithïë kyã naây, hiïån tûúångnoáng lïn toaân cêìu seä keáotheo viïåc saãn lûúång caácloaåi cêy nöng nghiïåp chuãyïëu laâ luáa gaåo vaâ luáa maåchgiaãm tûâ 20 - 40%. Caác àúåtthiïn tai thûúâng xuyïn vúáicûúâng àöå ngaây caâng khöëcliïåt seä àêíy haâng trùm triïåungûúâi úã caác nûúác ngheâo rúivaâo tònh traång thiïëu àoái möîinùm. Baão hiïím chöëng laåisûå thêët thûúâng cuãa thúâi tiïëtgiuáp ngûúâi dên coá thïí duytrò cuöåc söëng vaâ chúâ àïënthúâi àiïím thuêån lúåi àïí phuåchöìi saãn xuêët.

Tuy nhiïn, nïëu chó àúnthuêìn laâ traã tiïìn trongtrûúâng húåp thúâi tiïët diïînbiïën bêët thûúâng thò vïì lêudaâi, hònh thûác baão hiïímnaây seä thêët baåi khi khñ hêåutiïëp tuåc biïën àöíi vaâ möåt söëvuâng bõ sa maåc hoáa hoùåcngêåp chòm trong nûúácbiïín. Do àoá, möåt söë haängbaão hiïím àaä kïët húåp vúáicaác töí chûác phi chñnh phuãvaâ caác cú súã nghiïn cûáuàûa ra caác chûúng trònhkhuyïën khñch ngûúâi muabaão hiïím tham gia vaâo caáchoaåt àöång ngùn chùån biïënàöíi khñ hêåu. Vñ duå, mûác phñbaão hiïím cho ngûúâi muaxe hybrid seä thêëp hún caác

loaåi xe húi sûã duång nhiïnliïåu truyïìn thöëng. Caác toâanhaâ aáp duång cöng nghïåtiïët kiïåm nùng lûúång, thênthiïån vúái möi trûúâng cuängseä àûúåc hûúãng ûu àaäi naây.ÚÃ ÊËn Àöå, nöng dên muabaão hiïím muâa maângkhöng nhûäng seä àûúåcgiaãm phñ nïëu tröìng caácgiöëng cêy chêët lûúång cao,coá khaã nùng chöëng chõuhaån haán hoùåc ngêåp uáng töët

maâ coân àûúåc vay tiïìn àïíàêìu tû cho viïåc chuyïín àöíigiöëng. Nhiïìu ngûúâi khitham gia chûúng trònh naâyàaä thu hoaåch saãn lûúångcao gêëp 4 lêìn chó sau möåtvuå muâa. Thñch thuá vúáinhûäng lúåi ñch tûâ baão hiïím,möåt söë ngûúâi àaä trñch ngaytiïìn baán hoa maâu àïí muabaão hiïím y tïë.

HÛÚNG TIÏN (Töíng húåp)


7

Ngûúâi dên Adi Ha seä khöng coân phaãi lo ngaåi vïì sûå àoãngàaãnh cuãa thúâi tiïët


8

Thûúång taá Nguyïîn Àaåi Thùæng,nguyïn Giaám àöëc Cöng ty Thùng Long(Böå Tû lïånh Thuã àö) sau khi anh vïì hûuàaä xêy dûång hïå thöëng trang traåi saåch“Nguyïîn Àaåi Thùæng”.

Cöng thûác cuãa trang traåi saåch àûúåc laâmtûâ àêët, caát, möåt söë phuå gia tûâ thiïn nhiïncöång vúái chïë phêím vi sinh vêåt coá nguöìngöëc tûâ Nhêåt Baãn. Nïìn trang traåi laâ núi visinh vêåt phaát triïín vaâ laâ núi thêëm, phên huãyhïët caác chêët thaãi cuãa lúån gaâ. Vi sinh vêåt seä“tiïu diïåt” hïët nhûäng vi sinh gêy höi thöëi coátrong chêët thaãi.

YÁ tûúãng múã trang traåi bùæt àêìu tûâ nùm1992 khi anh Thùæng coá chuyïën cöng taácsang Àaâi Loan (Trung Quöëc). Taåi àêy, anhrêët ngaåc nhiïn khi thêëy úã möåt trang traåi chócoá möåt cùåp vúå chöìng maâ hoå nuöi túái 1 vaåncon lúån, gêëp àöi caã möåt nhaâ maáy chùn nuöiúã Viïåt Nam. Sau nhûäng chuyïën tham quancaác trang traåi trïn caã nûúác, coá ngûúâi baånthêëy anh àam mï, beân giuái vaâo tay anhbaãn dõch cuöën saách “Haäy cûáu vúát traái àêët”,taác giaã laâ GS Higateruo cuãa Nhêåt Baãn(cuöën saách naây chûa àûúåc dõch vaâ in chñnhthûác úã Viïåt Nam).

Anh tûâng lùån löåi túái Àaåi hoåc Nöngnghiïåp, gùåp caác tiïën sô nhúâ giuáp àúä. Loå moåvúái nhûäng loå chïë phêím, pha pha, chïë chïëtheo kiïíu “kyä sû chên àêët”, anh Thùængngaây caâng phaát hiïån ra caác tñnh nùng thuá võcuãa EM nhû phun chuöìng traåi, uã thûác ùn,tûúái xuöëng ao, nïìn ao phên huãy, ao saåch,caá khöng bõ bïånh, bïn caånh àoá laâ xûã lyá möitrûúâng chuöìng traåi, ao höì.

Chuöìng lúån cûá 2m2 möåt con, nïìnchuöìng traãi möåt lúáp àêët pha phuå gia coá tûúáichïë phêím vi sinh vêåt EM daây 1m. Lúáp nïìnnaây coá thïí hoaåt àöång 4 - 5 nùm, hùçng ngaâyàuã sûác thêëm vaâ phên huãy haâng chuåc lñtnûúác thaãi, phên cuãa lúån, gaâ maâ vêîn “chaåy

töët”, giaá reã chó vaâi trùm nghòn àöìng cho möîichuöìng. Khöng nhûäng thïë, sau vaâi nùm,lúáp phên àaä àûúåc vi sinh vêåt xûã lyá laåi àûúåctaåo thaânh phên vi sinh chêët lûúång cao, coáthïí baán ra thõ trûúâng vúái giaá tûâ 3.000 -5.000à/kg.

ÚÃ trang traåi cuãa anh Thùæng, nhûäng conlúån “saåch” khöng chó vò chuáng àûúåc nuöitrong chuöìng traåi rêët saåch maâ vïì giöëng,chuáng àûúåc choån lûåa lai giûäa lúån “Têy” vaâgiöëng lúån Moáng Caái thuêìn Viïåt, thûác ùncho chuáng laâ rau quaã thiïn nhiïn lïn menuã chïë phêím EM chûá khöng phaãi laâ thûác ùncöng nghiïåp.

Lúån trong chuöìng nïìn àêët caát coá vi sinhvêåt, chuáng vêån àöång duäi uãi nïìn nhû úã thiïnnhiïn nïn rêët khoeã, chùèng phaãi thûá lúån “nùçmò” trïn nïìn xi mùng àïí buång àêìy múä. Ngoaâira, coân hún 1 vaån gaâ Ai Cêåp, trong àoá 1/10laâ gaâ tröëng, cho ùn thûác ùn tûå nhiïn, coátröëng coá maái àaä cho ra loâ nhûäng meã trûángchêët lûúång, thúm ngon khaác hùèn. Baâ conquan têm àïën cöng nghïå naây coá thïí liïn hïåvúái anh Thùæng theo söë 0916511886, email:[email protected]...

TOAÃN NGUYÏÎN

Anh Thùæng bïn trang traåi saåch

Cöng nghïå trang traåi saåch


9

Nhêån thêëy, ûu àiïím cuãa öíi khöng haåt dïîtröìng, cho nùng suêët cao, giaá öín àõnh vaâchêët lûúång traái ngon nïn anh Khûúng (34tuöíi) úã êëp Àöng Bònh, xaä Àöng Phûúác,huyïån Chêu Thaânh (Hêåu Giang) àaä lûåa choånàïí phaát triïín kinh tïë vûúân.Vûúân cuãa anhKhûúng möîi nùm cung cêëp cho thõ trûúâng50 têën öíi traái, 30.000 - 50.000 cêy giöëng caácloaåi, thu nhêåp khoaãng 1,2 tyã àöìng.

Àûúåc ThS Trêìn Thõ Ba, Khoa Nöngnghiïåp & Sinh hoåc ûáng duång (Àaåi hoåc CêìnThú) giúái thiïåu öíi khöng haåt, anh lïn BònhDûúng àïí tòm hiïíu röìi quyïët àõnh mua 300nhaánh vïì tröìng thûã. Tûâ chuyïån daám nghô,daám laâm àaä giuáp anh trúã thaânh ngûúâi tiïnphong tröìng öíi khöng haåt úã Hêåu Giang.

Coá àûúåc cêy giöëng, chaâng trai treã naâybùæt tay vaâo tröìng, chùm soác àïí phaát triïínvûúân öíi cuãa gia àònh. Tûâ 300 nhaánh öíikhöng haåt ban àêìu, qua 4 thaáng tröìng vaâchùm soác àaä tùng lïn vúái söë lûúång 3.000cêy trïn diïån tñch 1,4ha. Theo anh Khûúng,öíi khöng haåt laâ loaåi cêy dïî tröìng, chùmsoác. Àïí cêy phaát triïín töët nïn tröìng trïnmö àêët, cao khoaãng 0,5m, khoaãng caáchtröìng 2m/nhaánh.

ÖÍi tûâ khi tröìng àïën thu hoaåch khoaãng 8thaáng, tûâ khi tröí böng àïën thu hoaåchkhoaãng 4 thaáng, trung bònh 1 cêy cho tûâ 20- 30kg traái. Nùæm àûúåc kyä thuêåt saãn xuêëtnhûng àïí tòm àêìu ra cho loaåi traái cêy múáinaây khöng phaãi laâ chuyïån àún giaãn. Chñnhtûâ sûå nùng àöång vaâ caách laâm saáng taåo àaägiuáp anh Khûúng thùæng lúåi.

Möîi nùm, cú súã cuãa anh cung cêëp chothõ trûúâng tûâ 30.000 - 50.000 cêy giöëng, vúáimûác giaá tûâ 20.000 - 30.000 à/cêy (tuây loaåi).Doanh thu khoaãng 1,2 tyã àöìng, trûâ chi phñlaäi trïn 900 triïåu àöìng. Taåo cöng ùn, viïåc

laâm thûúâng xuyïn cho 30 lao àöång taåi àõaphûúng. Hùçng nùm, anh Khûúng tham giatrïn 15 àúåt höåi chúå, vúái söë lûúång cung cêëpcêy giöëng tûâ 3.000 - 5.000 cêy/àúåt. Anh vaâvúå laâ chõ Nguyïîn Thõ Thuáy An àïën caác siïuthõ àïí tiïëp thõ möîi núi tûâ 5 - 10kg öíi. Thïëröìi, trong möåt thúâi gian ngùæn caác siïu thõàaä goåi àiïån àùåt haâng.

Theo anh Khûúng, àïí öíi àaåt nùng suêëtcao, chêët lûúång töët, trûúác khi àïí traái thò sûãduång phên NPK raãi cho cêy, tiïëp àïën bêëmàoåt vaâ àïí möåt chuâm khoaãng 2 traái. Trongthúâi kyâ nuöi traái boán tiïëp phên NPK… cûáthïë cêy seä cho traái quanh nùm. Trung bònhöíi khöng haåt cho tûâ 3 - 4 traái/kg. Chêët lûúångngon, gioân, àïí lêu vaâ àûúåc thõ trûúâng ûachuöång, biïët àïën. Chñnh tûâ mö hònh naây,nhiïìu nöng dên trong vaâ ngoaâi tónh àïëntham quan vaâ hoåc hoãi, àùåt mua giöëng vïìtröìng. Cho nïn, anh Khûúng chuyïín sangkinh doanh cêy giöëng.

Nùm 2014, ngoaâi viïåc baán öíi giöëng,anh Khûúng coân lai taåo cam saânh, chanhkhöng haåt, xoaâi Àaâi Loan, xoaâi Thaái, chanhàaâo, dûâa dûáa, mñt siïu súám… Àïën nay,anh Khûúng àaä phaát triïín 3 cú súã saãn xuêëtcêy giöëng Saáu Quang nhû úã thõ xaä Ngaä Baãy(Hêåu Giang), Ö Mön (Cêìn Thú), GiöìngRiïìng (Kiïn Giang)... MINH VIÏÅT

Tyã phuá vûúân öíi

Anh Khûúng bïn vûúân cêy giöëng


10

Vuå xuên 2015, Traåm Khuyïën nönghuyïån Yïn Phong (Bùæc Ninh) kïët húåpvúái Trung têm Khuyïën nöng khuyïënngû tónh xêy dûång mö hònh thñ àiïím laâmmaå khay neám (coân goåi laâ “cêëy àûáng”).

Caác höå nöng dên tham gia àûúåc höî trúå80% giaá thoác giöëng vaâ 30% giaá khay tûâkinh phñ cuãa Nhaâ nûúác. Giöëng luáa àûúåcchoån àïí laâm mö hònh laâ Thiïn ûu 8 doCöng ty Giöëng cêy tröìng Trung ûúng(NSC) choån taåo vaâ àûa vaâo khaão nghiïåmtûâ nùm 2011. Àêy laâ giöëng coá tiïìm nùngnùng suêët cao, khaã nùng thay thïë giöëngKhang dên 18.

Khay nhûåa coá nguöìn göëc tûâ TrungQuöëc vúái chiïìu röång 33cm, chiïìu daâi 60cmvaâ 561 löî/khay. Töíng kinh phñ höî trúå cho 1ha mö hònh maå khay neám laâ: Thoác giöëng:60kg x 32.000à/kg x 80% = 1.536.000àKhay: 960 khay x 3.000à/khay x 30% =864.000à, Töíng höî trúå: 2.400.000à, ngûúâitham gia mö hònh cuäng phaãi nöåp söë tiïìntûúng àûúng.

Trung têm khuyïën nöng àaä triïín khaitêåp huêën taåi caác HTX vúái kinh phñ höî trúå laâ3 triïåu àöìng/lúáp. Qua àoá, ngûúâi dên àûúåcgiúái thiïåu nhûäng kiïën thûác cú baãn nhêët vïìkyä thuêåt laâm maå khay neám, möåt tiïën böå kyäthuêåt múái. Àïí goáp phêìn cho sûå thaânhcöng cuãa mö hònh maå khay neám, baâ concêìn lûu yá:

Khoám luáa àûúåc hònh thaânh ngay tûâ khigieo maå. Do vêåy, phaãi gieo thêåt àïìu, möîi löîkhöng quaá 3 haåt. Nïëu gieo nhiïìu, sau naâyrêët khoá tóa boã. Viïåc ngêm uã haåt giöëng chócêìn “nûát gai dûáa” laâ àaåt yïu cêìu. Tuyïåt àöëikhöng àûúåc ngêm uã haåt giöëng coá mêìm daâinhû gieo thùèng seä khoá khùn khi gaåt vaâ dïî

gaäy mêìm. Khöng àïí buân traâo lïn trïn mùåtlöî àïí traánh caác bêìu maå dñnh vaâo nhau, khoátaách bêìu khi neám. Trûúác khi nhêëc khay cêìnthaáo kiïåt nûúác 1 - 2 ngaây àïí mùåt luöëng khöraáo múái àaãm baão dïî nhêëc khay lêëy maå vaâdïî taách bêìu maå khi neám.

Do maå neám cùæm khöng sêu, möåt söë rïîlöå ra ngoaâi cho nïn khi neám xong khöngduâng thuöëc trûâ coã ngay àïí böå rïî khoãi bõ töínthûúng. Do vêåy, khi duâng thuöëc trûâ coã nïnchoån loaåi thuöëc xûã lyá trûúác khi laâm àêët hoùåcxûã lyá sau khi neám 3 - 5 ngaây àïí khoãi aãnhhûúãng àïën böå rïî luáa. Sau neám 2 - 3 ngaâykhöng nïn quay laåi ruöång thùm vò maå neámnghiïng ngaã, khöng thùèng haâng ngay ngùænàeåp nhû maå cêëy, nhòn ruöång xêëu dïî hoaåi àicêëy laåi. Khi luáa àeã kñn haâng àaãm baão söëdaãnh/khoám tiïën haânh ruát nûúác phúi ruöångàïën nûát chên chim giuáp böå rïî ùn sêu, chïëtbúát nhaánh vö hiïåu àïí ruöång thöng thoaáng,haån chïë sêu bïånh vaâ àöí ngaä. Nhûäng biïånphaáp kyä thuêåt khaác laâm tûúng tûå nhû maågieo vaâ “cêëy khom lûng”.

QUANG ÀAÁN

Mö hònh laâm maå khay neám

Cêëy theo phûúng phaáp cêëy àûáng


11

Khi nûúác àun noáng trong thúâi gian daâi,hoùåc àun ài àun laåi nhiïìu lêìn, do quaá trònhthuyã phên khöng ngûâng böëc húi, nöìng àöånitrat vaâ caác kim loaåi nùång trong nûúác seätùng lïn. Nûúác àun söi coá chûáa nhiïìu nitratkhi uöëng vaâo trong cú thïí seä bõ khûã trúã laåi laâmuöëi nitric rêët àöåc haåi. Àöìng thúâi, haâm lûúångcaác kim loaåi coá trong nûúác cao cuäng gêy aãnhhûúãng bêët lúåi àöëi vúái sûác khoeã con ngûúâi.

Trong quaá trònh àun nûúác, khi nûúác trongêëm àun bùæt àêìu söi, tûác laâ nhiïåt àöå nûúác trong êëm àaä àaåt túái 1000C - nhiïåt àöå vûâaàuã àïí tiïu diïåt caác loaåi vi khuêín trong nûúác. Nïëu nhû trong nûúác maáy coá muâi clonùång, chuáng ta coá thïí àun thïm 1 - 2 phuát nûäa. Nûúác àûúåc àun theo caách nhû vêåyduâng àïí uöëng trûåc tiïëp, pha traâ hay nêëu cúm coá thïí coi laâ thñch húåp.

KHUÏ ÀÛÁC

Nïëu thûúâng xuyïn quansaát bêìu trúâi vaâo ban àïm,baån seä bùn khoùn taåi saolaåi coá hiïån tûúång vaâonhûäng àïm heâ maát meã, söëlûúång caác vò sao trïn trúâidûúâng nhû nhiïìu hún trongcaác àïm muâa àöng. Nhûängngöi sao chuáng ta thûúângthêëy phêìn lúán àïìu nùçmtrong hïå ngên haâ, núi coátrïn 200 tyã hùçng tinh. Võ trñhiïån taåi cuãa hïå mùåt trúâicaách trung têm hïå ngên haâkhoaãng 30.000 nùm aánh saáng. Nïëu nhòntheo hûúáng trung têm cuãa hïå ngên haâ thòcoá thïí tröng thêëy caác hùçng tinh daây àùåcnhêët vaâ thêëy phêìn lúán caã hïå ngên haâ.Nïëu nhòn tûâ phûúng hûúáng tûúng phaãn,thò chó coá thïí quan saát thêëy phêìn venbïn caånh cuãa hïå ngên haâ, vaâ nhû vêåy

nhûäng vò sao maâchuáng ta nhòn thêëycuäng ñt.

Traái Àêët khöngngûâng chuyïínàöång quanh MùåtTrúâi suöët ngaâyàïm. Vaâo muâa heâ,Traái Àêët úã vaâo võ trñgiûäa Mùåt Trúâi vaâtrung têm hïå ngênhaâ, chuáng ta coáthïí tröng thêëyphêìn trung têm hïå

ngên haâ núi caác hùçng tinh phên böë daâyàùåc nhêët, àoá laâ lyá do taåi sao chuáng tathêëy coá rêët nhiïìu sao. Coân vaâo muâaàöng nhûäng gò chuáng ta tröng thêëy chó laâphêìn ven ngoaâi cuãa hïå ngên haâ vaâàûúng nhiïn söë lûúång caác hùçng tinh seä ñthún. KHUÏ ÀÛÁC

Taåi sao muâa heâ nhiïìu sao hún muâa àöng?

Khöng nïn uöëng nûúác àun laåi nhiïìu lêìn?

Coá àuáng thïë khöng?

NÖNG - LÊM - NGÛ NGHIÏÅP

12

Nhúâ laá tre maâ chõ Àùång Thõ Triïåu úãxaä An Phuá (Myä Àûác, Haâ Nöåi) àaä trúãthaânh tyã phuá. Mö hònh laá tre xuêët khêíucuãa chõ àaä vaâ àang àûúåc triïín khai àïíxoáa ngheâo cho baâ con vuâng dên töåc,miïìn nuái.

Mö hònh laá tre xuêët khêíu cuãa chõ Triïåumúái àûúåc triïín khai röång raäi caách àêy 2 nùm,nhûng àïën nay àaä coá nhiïìu thaânh cöng giuápcho khöng ñt baâ con vuâng nuái Myä Àûác (HaâNöåi) vaâ Kim Böi (Hoâa Bònh) thoaát ngheâo.

Tûâ yá tûúãng “biïën laâ tre thaânh tiïìn”, saurêët nhiïìu trùn trúã tòm toâi. Cuöëi nùm 1992, chõTriïåu bùæt möëi àûúåc vúái möåt ngûúâi úã Phuá Thoåcoá nhu cêìu thu mua laá tre. Thúâi giaá bêëy giúâlaâ 14 nghòn àöìng/kg laá tre khö. Tuy nhiïn,luác naây chõ Triïåu chûa hiïíu ngûúâi ta mua laátre àïí laâm gò nïn khöng chùæc thùæng.

“Sau naây töi coá liïn hïå àûúåc vúái möåtcöng ty chuyïn xuêët khêíu laá tre sang ÀaâiLoan àïí hoå goái baánh cöí truyïìn. Thûá laá trehoå thu mua phaãi laâ laá tre to, úã quï töi goåi laâlaá bûúng. Thûåc chêët àoá laâ laá tre baát àöå, goáibaánh vúái loaåi laá naây rêët thúm maâ laåi àaãmbaão an toaân, thêím myä”, chõ Triïåu bêåt mñ.

Sùén coá möëi haâng, chõ Triïåu thuï 20ngûúâi àõa phûúng laâm viïåc trong xûúãng cuãamònh. Cöng viïåc cuãa hoå chó àún giaãn laâàïëm laá tre keåp vaâo thanh nûáa àem vaâo loâsêëy khö röìi phên loaåi àoáng bao vúái mûáclûúng 3 - 4 triïåu àöìng/thaáng/ngûúâi.

Chõ Triïåu cho biïët, möîi thaáng chõ xuêëtkhêíu sang Àaâi Loan 30 têën laá tre khö.Thaáng cao àiïím lïn túái haâng chuåc têën. Bïnêëy hoå khöng haån chïë söë lûúång laá tre, miïînsao laá tre phaãi àeåp, khöng bõ raách vaâ phaãicoá muâi thúm àùåc trûng. Hoå àïìu nhêån xeát laátre Viïåt rêët töët, àoá laâ cú höåi àïí quaãng baásaãn phêím Viïåt.

Hiïån nay, giaá thu mua laá tre khö laâ30.000à/kg; laá tre tûúi laâ 7.000à/kg. Laá treàûúåc chia laâm hai loaåi. Loaåi möåt daâi 45cm,ngang 10cm; loaåi hai daâi 40cm, ngang8cm. Laá tre thaânh phêím yïu cêìu phaãi laânhlùån, chó raách möåt tñ laâ coi nhû vûát. Nùm2010, chõ Triïåu boã ra möåt söë tiïìn lúán thuïchuyïn gia vïì têåp huêën cho baâ con caáchhaái laá tre àaãm baão, kïí caã caách phúi sêëy vaâàoáng haâng. Nhúâ vêåy, ngûúâi dên àõaphûúng cuäng dïî daâng hún trong viïåc tòmkiïëm laá tre tiïu chuêín.

Chõ Triïåu cho xêy möåt loâ sêëy cöng suêëtlúán, trong voâng 6 tiïëng coá thïí sêëy àûúåc 2taå laá tre. Cöng nhên trong xûúãng cuãa chõTriïåu phaãi hoåc khaá thaânh thuåc caách saosêëy laá tre. Khi laá tre tûúi àûúåc thu mua vïì,hoå phên loaåi roä raâng tûâng laá. Sau àoá, cûá 5laá möåt àûúåc keåp vúái nhau giûäa hai thanhnûáa àïí treo vaâo loâ.

Trûâ chi phñ nhên cöng vaâ tiïìn thu muanguyïn liïåu, möîi nùm chõ thu laäi tûâ 2 - 3 tyãàöìng. Hiïån chõ àang nhên röång mö hònhnaây sang caác huyïån miïìn nuái cuãa HoâaBònh àïí giuáp baâ con thoaát ngheâo.

TRÊÌN HOÂA

Laâm giaâu nhúâ laá tre

Laá tre àûúåc keåp vaâo thanh nûáa àem sêëy


13

Mêy nïëp laâ loaâi cêy àaä àûúåc gêy tröìng tûâlêu àúâi vaâ quen thuöåc vúái ngûúâi dên ViïåtNam. Cuâng vúái sûå phaát triïín nhanh cuãa caácmùåt haâng thuã cöng myä nghïå, saãn phêím tûâmêy àaä vaâ àang àûúåc thõ trûúâng trong vaângoaâi nûúác ûa chuöång. Nhiïìu àõa phûúngàaä têån duång àêët àai àïí àûa cêy mêy nïëp vaâotröìng, goáp phêìn xoáa àoái, giaãm ngheâo vaâtùng thu nhêåp cho ngûúâi lao àöång.

Àöëi vúái rûâng Yïn Baái, ngoaâi thaânh phêìncaác loaâi cêy göî coân coá rêët nhiïìu loaâi lêm saãnngoaâi göî. Khai thaác vaâ sûã duång lêm saãn ngoaâigöî àaä gùæn liïìn vúái cuöåc söëng hùçng ngaây cuãadên cû söëng gêìn rûâng. Tuy nhiïn, nguy cú caånkiïåt lêm saãn ngoaâi göî àang úã mûác baáo àöång.Viïåc khai thaác tûå phaát, viïåc töí chûác quaãn lyá tûâkhêu quy hoaåch àïën töí chûác baão vïå vaâ phaáttriïín tröìng múái chûa àöìng böå àaä khiïën chonguöìn haâng hoáa naây nhanh choáng suy giaãmkïí caã vïì diïån tñch vaâ chêët lûúång.

Nhêån thûác àûúåc têìm quan troång cuãa lêmsaãn ngoaâi göî trong phuåc vuå caác nhu cêìu cuãangûúâi dên cuäng nhû trong xaä höåi, UBND tónhYïn Baái giao cho ngaânh nöng nghiïåp vaâ phaáttriïín nöng thön tûâng bûúác khaão saát, xêy dûångchûúng trònh hoaåt àöång àïí baão vïå vaâ phaáttriïín rûâng, trong àoá àùåc biïåt quan têm baão vïåvaâ phaát triïín lêm saãn ngoaâi göî. Qua àoá phaáthuy tiïìm nùng sùén coá cuãa rûâng vaâ àêët rûâng,tûâng bûúác taåo vuâng nguyïn liïåu cung cêëp chochïë biïën xuêët khêíu vaâ khöi phuåc laâng nghïì,taåo viïåc laâm, tùng thu nhêåp cho ngûúâi dên.

Nùm 2011, àûúåc sûå höî trúå cuãa Trungtêm Khuyïën nöng Quöëc gia, Trung têmKhuyïën nöng Yïn Baái àaä phöëi húåp vúáiUBND xaä Höìng Ca (Trêën Yïn) triïín khai möhònh “Tröìng cêy lêm saãn ngoaâi göî laâmnguyïn liïåu (mêy nïëp)”. Trong quaá trònh

triïín khai, Trung têm Khuyïën nöng Yïn Baáiàaä cûã caán böå kyä thuêåt baám saát cú súã, lûåachoån höå coá àuã àiïìu kiïån tham gia, xêy dûångkïë hoaåch töí chûác múã lúáp têåp huêën kyä thuêåt,höî trúå cêy giöëng, phên boán.

Sau 3 nùm thûåc hiïån, cêy mêy nïëp sinhtrûúãng vaâ phaát triïín töët trïn àêët rûâng taåi xaäHöìng Ca, tyã lïå söëng àaåt trïn 80%, àeã nhaánhkhoeã, bònh quên àaåt 6 - 8 cêy/buåi, chiïìu daâidêy mêy trung bònh 2 - 3m vaâ àiïín hònh nhûhöå öng Kim, öng Hoâa - thön Nam Höìng; öngVang, öng Ca - thön Khuön Böí. Vaâo thúâiàiïím hiïån taåi, nhiïìu cêy àaä ra hoa vaâ choquaã, àêy thûåc sûå laâ niïìm vui cuãa möîi höåtham gia mö hònh búãi àoá seä laâ nguöìn haåtgiöëng töët àïí baâ con nhên giöëng taåi chöî,phuåc vuå cho viïåc múã röång diïån tñch tröìngmêy taåi àõa phûúng.

Vúái nhûäng kïët quaã bûúác àêìu àaåt àûúåc coáthïí khùèng àõnh, viïåc triïín khai mö hònh thûåcsûå phuâ húåp vúái àõnh hûúáng phaát triïín kinh tïëcuãa tónh vaâ àõa phûúng, tûâng bûúác giuáp ngûúâidên vuâng sêu, vuâng xa tiïëp cêån khoa hoåc kyäthuêåt trong saãn xuêët lêm nghiïåp vaâ biïët têånduång àêët àai, lûåa choån cêy tröìng phuâ húåp vúáiàiïìu kiïån thöí nhûúäng, khñ hêåu cuãa àõaphûúng. VUÄ ÀAÁN

Cêy mêy nïëp àeã nhaánh khoeã

YÏN BAÁI:

Tröìng mêy nïëp xoáa àoái giaãm ngheâo


14

Möåt cöng (1.000m2)àêët laâm rêîy (tröìng hoamaâu) cho thu nhêåp tûâ 15 -20 triïåu àöìng/nùm, bùçng7 cöng ruöång laâm luáa. Àoálaâ khùèng àõnh cuãa caác höålaâm rêîy úã vuâng ngoåt hoáaCaâ Mau.

Nhiïìu höå àang thûåc hiïånchuyïín àöíi àêët luáa sangtröìng maâu. Möåt söë núi luêncanh 2 luáa - 1 maâu àïí tùngthïm thu nhêåp. Àïën caác xaäTrêìn Húåi, Khaánh Löåc cuãahuyïån Trêìn Vùn Thúâi; xaä LyáVùn Lêm cuãa TP Caâ Mau,nhiïìu ngûúâi khöng khoãi bêëtngúâ. Bïn caånh nhûäng caánhàöìng luáa HT àang thuhoaåch laâ vûúân dûa leo, khöíhoa, bêìu, mûúáp.

Gia àònh anh Phan VùnNghôa úã êëp Kinh Ngang, xaäKhaánh Löåc coá 1,6ha àêët SX,trong àoá 6 cöng àûúåcchuyïín àöíi sang tröìng hoamaâu, coân 1ha vêîn laâm luáa.1ha luáa cho thu nhêåpkhoaãng 30 triïåu àöìng/nùmlaâ cao. Coân 6 cöng rêîy laâmàûúåc 4 - 5 vuå/nùm, möîi vuåtrung bònh thu 50 - 60 triïåuàöìng. Sau khi trûâ caác khoaãnchi phñ gia àònh coân laäikhoaãng 100 triïåu àöìng/nùm.

Mö hònh chuyïín luáasang tröìng maâu úã Caâ Mauàang phaát triïín maånh.Nhiïìu höå laâm chuyïn canh

maâu, möåt söë höå thò choånluên canh luáa - maâu. Noái vïìmö hònh tröìng maâu, anhTrõnh Àûác Túái úã xaä Lyá VùnLêm (TP Caâ Mau) cho biïët:“Töi coá vaâi cöng àêët, tröìngluáa chó àuã ùn nïn chuyïínsang luên canh hoa maâu.Nùm nay giaá hoa maâu khaáöín àõnh nïn lúåi nhuêån khaácao. Àúåt thu hoaåch dûa leovûâa qua, möîi ngaây töi haáiàûúåc tûâ 10 - 12 boåc(15kg/boåc), baán tûâ 5.000 -6.000 à/kg. Sau khi trûâ chiphñ, 1 cöng dûa leo cho laäi6 - 7 triïåu àöìng/vuå”.

Anh Túái chia seã thïm:“Tröìng hoa maâu cêìn chuá yácaác loaåi sêu bïånh nhû rêìy,sêu xanh, vaâng laá, àöëm traái.Phaãi thûúâng xuyïn thùmrêîy àïí kõp thúâi phoâng traánhsêu bïånh. Do thúâi tiïët Caâ

Mau hai muâa mûa nùæng roärïåt nïn caách chùm soáccuäng khaác nhau. Muâa mûalûúång nûúác döìi daâo, hoamaâu nhiïìu laá, traánh boáncaác loaåi phên urï, DAP laâmlaá non, dïî hû uãng. Muâanùæng nûúác tûúái bõ nhiïîmpheân nùång phaãi xûã lyá bùçngvöi vaâ sûã duång nhiïìu urï,DAP”. Öng Duy Quöëc Tuêën,Trûúãng phoâng Nöng nghiïåpvaâ Phaát triïín nöng thönhuyïån Trêìn Vùn Thúâi chobiïët, huyïån khuyïën khñch baâcon tröìng hoa maâu trïn àêëtluáa àïí tùng thïm thu nhêåptrïn cuâng àún võ diïån tñch.Àïën nay toaân huyïån àaä coákhoaãng 3.000ha àêët chuyïíntûâ luáa sang chuyïn tröìngmaâu cho thu nhêåp tûâ 15 - 20triïåu àöìng/cöng.

P.NAM

Caâ Mau chuyïín tröìng luáa sang laâm maâu

Thu hoaåch tûâ tröìng maâu cho thu nhêåp cao hún tröìng luáa

Cêy keo ûúm theo phûúng phaápnuöi cêëy mö coá ûu àiïím thên lïn thùèng,ñt phên caânh, khöng cheã thên, coá rïî coåcchùæc chùæn, chõu àûúåc gioá maånh, ñt àöíngaä, nùng suêët cao...

Vúái phûúng chêm lêëychêët lûúång phuåc vuå, nhûängnùm qua thûúng hiïåucêy keo giöëng nhênbùçng phûúng phaápcêëy mö cuãa Cöng tyTNHH Giöëng cêytröìng vêåt nuöi NöngTñn (Quaãng Ngaäi) àûúåcngûúâi nöng dên tin tûúãngsûã duång.

Nhu cêìu sûã duång göî keorêët lúán, ngoaâi phuåc vuå ngaânh cöngnghiïåp bùm dùm xuêët khêíu, göî keo coânàûúåc duâng vaâo nhiïìu viïåc khaác. Chñnh vòvêåy, diïån tñch tröìng múái haâng nùm ngûúâidên Quaãng Ngaäi rêët lúán, tûâ 5.000 -7.000ha. Viïåc tröìng rûâng saãn xuêët bùçngcêy keo khöng chó phuã xanh àêët tröëng àöìinuái troåc maâ coân goáp phêìn tùng thu nhêåpcho ngûúâi nöng dên àùåc biïåt laâ ngûúâi dênmiïìn nuái.

Trûúác àêy, ngûúâi dên Quaãng Ngaäi phaáttriïín rûâng kinh tïë chuã yïëu bùçng cêy keo lai,sûã duång cêy giöëng giêm hom coá nhiïìu haånchïë nhû nùng suêët thêëp, thúâi gian sinhtrûúãng keáo daâi vaâ cêy rêët gioân khi gùåp gioálúán thûúâng àöí gaäy. Vò vêåy, xu hûúáng tröìngrûâng saãn xuêët bùçng giöëng cêëy mö laâ têët yïëuàïí khùæc phuåc caác nhûúåc àiïím trïn.

Thaânh cöng ban àêìu tûâ saãn xuêët nhêngiöëng keo lai cêëy mö, Cöng ty Nöng Tñntiïëp tuåc saãn xuêët nhiïìu loaåi giöëng cêy khaácnhû toãi Lyá Sún, quïë Traâ Böìng… bùçng

phûúng phaáp nuöi cêëy mö. Àêy laâ nhûängloaåi cêy àùåc saãn cuãa Quaãng Ngaäi cêìn phaãibaão töìn nguöìn giöëng göëc vaâ bûúác àêìu àaäthaânh cöng. Cöng ty dûå kiïën múã röång quymö traåi giöëng cêy lêm nghiïåp lïn 10ha

nhùçm àaáp ûáng nhu cêìu cêy giöëngchêët lûúång cao...

Cêy keo ûúm theophûúng phaáp nuöi cêëy möcoá ûu àiïím thên lïnthùèng, ñt phên caânh,khöng cheã thên, coá rïîcoåc chùæc chùæn, chõuàûúåc gioá maånh, ñt àöí

ngaä, nùng suêët cao, thúâigian sinh trûúãng ngùæn, ñt

sêu bïånh... Do caác àùåc tñnhûu viïåt naây maâ giöëng keo lai cêëy

mö coá thïí tröìng thaânh cêy lêu nùm lêëygöî, nêng cao giaá trõ kinh tïë.

Khi àaä trang bõ maáy moác vaâ coá vûúângiöëng göëc, cöng ty bùæt àêìu nhên cêy giöëngtheo phûúng phaáp nuöi cêëy mö tïë baâo. Tuycöng viïåc khöng àoâi hoãi nhiïìu kinh nghiïåmnhûng phaãi tó mó, tuên thuã àuáng quy trònh, kyäthuêåt. Búãi chó cêìn laâm sai möåt bûúác hoùåc àïímöi trûúâng laâm viïåc bõ nhiïîm khuêín thò quaátrònh nuöi cêëy mö seä bõ aãnh hûúãng, àaä coákhöng ñt lêìn cêy giöëng trong phoâng bõ hoãngdo bõ cuáp àiïån hay hïå thöëng laâm laånh bõ truåctrùåc, phoâng bõ nhiïîm khuêín...

Sau nhiïìu lêìn thêët baåi, tûå ruát kinhnghiïåm vaâ khöng ngûâng hoåc hoãi, tûâ nùm2012 àïën nay, cöng ty àaä saãn xuêët vaâ tiïuthuå möîi nùm trïn 2 triïåu cêy keo lai cêëymö. Tuy baán vúái giaá 1.500à/cêy (cao húngêëp àöi so vúái giaá cêy keo giêm hom cuângthúâi àiïím), nhûng ngûúâi tiïu thuå vêîn chêëpnhêån vò coá nhiïìu ûu àiïím vûúåt tröåi hún caácloaåi giöëng keo khaác. SYÄ THÙÆNG


15

Ûúm keo giöëng chêët lûúång cao

Öng Nguyïîn Àùng Nhô (êëp Bêìu Sen,xaä Xuên Trûúâng, huyïån Xuên Löåc, ÀöìngNai) thu haâng trùm triïåu möîi nùm nhúâkiïn trò phaát triïín mö hònh àiïìu - heo -caá tûâ nhiïìu nùm qua…

Öng Nhô sinh ra vaâ lúán lïn úã Thaái Bònh,öng vaâo Nam tûâ nùm 1987. Ngûúåc xuöikhùæp núi, öng an cû úã êëp Bêìu Sen nùm1991 vúái 5 saâo àêët àûúåc cêëp. Sau khi lêëyvúå, 2 ngûúâi daânh toaân böå àêët àïí tröìng bùæp.Nùm àoá, saãn lûúång thu vïì cuäng hún 1 têën,baán ài àuã tiïìn trang traãi sinh hoaåt, tñch goáp,múã mang thïm miïëng àêët ruöång.

Hïët tröìng bùæp, öng chuyïín qua tröìngcêy ùn traái nhû chöm chöm, sêìu riïng, àuàuã vaâ caâ phï. Thúâi àiïím àoá, ai ai cuäng biïëtàïën öng laâ ngûúâi tröìng àu àuã gioãi. Vúái kinhnghiïåm ruöång vûúân nhiïìu nùm, cöång vúáisûå lanh leå, nhûäng nùm àoá, thu nhêåp tûâ traáicêy àaä giuáp öng tiïët kiïåm àûúåc kha khaá àïídaânh duåm mua thïm àêët. Cho túái àêìu nùm1996, öng bùæt àêìu chuyïín qua tröìng àiïìu.

Vúái töíng diïån tñch hún 2ha, öng tröìngxen thïm nhiïìu cêy ngùæn ngaây àïí nuöiàiïìu nhû chöm chöm, àu àuã… vaâ nhûängmuâa thu hoaåch caác loaåi cêy naây, öng àïìuàaåt nùng suêët cao. Tuy nhiïn, thaânh cöngúã nhûäng cêy ngùæn ngaây khöng àöìng nghôavúái viïåc cêy àiïìu thùæng lúåi. Nùm 1999, àaåidõch sêu roám àaä cuöën phùng bao nhiïutiïìn baåc, möì höi cöng sûác öng boã ra, vûúânàïìu bõ chïët saåch. Luác naây, toaân böå thunhêåp cuãa gia àònh chó dûåa vaâo 4 saâo ruöångvaâ möåt ao caá nhoã chûa àïën 2 saâo.

Sau khi coá thu nhêåp tûâ ao caá, öng laåitiïëp tuåc tröìng àiïìu. Luác naây, öng tiïëp tuåcxen caác cêy ùn traái ngùæn ngaây vöën laâthïë maånh cuãa mònh nhû àu àuã, chöm

chöm… àïí trang traãi tiïìn phên boán, tûúáitiïu cho àiïìu.

Àïí tröìng àiïìu, öng àêìu tû kyä lûúäng,chùm chuát hún, aáp duång kyä thuêåt dûúái sûåhûúáng dêîn cuãa caán böå khuyïën nöng; thûåchiïån tûúái tiïu, chùm soác àêìy àuã, phên boánraãi möåt nùm 2 lêìn (thaáng 6 vaâ 12), xõt thuöëcvaâo caác thúâi kyâ ruång laá, ra àoåt, chùm soác,tóa taán, quan saát böng traái, vò thúâi àiïím naâylaâ nhiïìu sêu bïånh haåi nhêët. Nhúâ thïë, vûúânàiïìu thaânh cöng ngoaâi dûå kiïën, ngay vuåàêìu, öng thu vïì gêìn 7 têën, nùng suêët bònhquên trïn 3 têën/ha.

Thaânh cöng vúái àiïìu, öng tiïëp tuåc phaáttriïín mö hònh VAC (àiïìu - heo - caá). Hiïåntaåi, öng coá 2 ao caá vúái àuã loaåi caá rö, caá liathia, caá diïu höìng, möîi vuå thu vïì trïn 1 têën,thu nhêåp gêìn 30 triïåu àöìng. Gêìn àoá, öngàêìu tû 3 chuöìng heo lúán vúái haâng chuåcgian lúán nhoã, nuöi hún 150 heo thõt vaâ gêìn20 heo naái. Möîi nùm, gia àònh öng xuêëtchuöìng 250 con, thu nhêåp thïm caã trùmtriïåu àöìng. Àöìng thúâi, nguöìn thûác ùn chocaá tûâ phên heo àûúåc xûã lyá qua hïå thöëngbiogas giuáp giaãi quyïët ö nhiïîm vaâ taåonguöìn àiïån àun nêëu vaâ thùæp saáng.

MINH NGOÅC


16

Thoaát ngheâo nhúâ vûúân àiïìu VAC


17

Caách àêy ñt nùm, thön Liïn Minh, xaäTrên Chêu (huyïån àaão Caát Haãi, TP HaãiPhoâng) àûúåc coi laâ “àaão cuãa àaão” khibiïåt lêåp vúái bïn ngoaâi búãi caác rùång nuáiàaá cao vuát. Chñnh võ trñ àõa lyá àùåc biïåt êëyàaä taåo nïn möåt vuâng tiïíu khñ hêåu, thöínhûúäng riïng coá vaâ taåo nïn möåt giöënggaâ baãn àõa thuêìn chuãng, maâ tïn cuãathön àaä àûúåc àùåt cho giöëng gaânaây: Gaâ Liïn Minh.

Ngûúâi dên úã LiïnMinh söëng bùçng nghïìnuöi gaâ, nuöi ong vaâtröìng hoa maâu. Riïngvïì gaâ, theo öng VuäVùn Liïåu, Chuã tõchUBND xaä Trên Chêu,thön Liïn Minh coá 18 höåthò caã 18 höå naây àïìu chùnnuöi giöëng gaâ riïng coá cuãathön. Möîi höå nuöi tûâ vaâi chuåccon àïën vaâi trùm con. Gaâ Liïn Minhlaâ möåt “thûúng hiïåu” àaáng tûå haâo cuãa xaäTrên Chêu vaâ huyïån àaão.

Gaâ àûúåc nuöi theo hònh thûác thaã vûúân,thûác ùn chuã yïëu laâ ngö. Ban àïm, gaâ tûå donguã trïn cêy, hêìu nhû khöng cêìn chuöìngtraåi. Chuöìng chó cêìn khi gaâ êëp núã. Gaâ LiïnMinh àûúåc êëp àeã tûå nhiïn, nhûng khöng àeãàûúåc nhiïìu, möîi lûáa chó 10 - 12 quaã. Nuöichûâng 7 - 8 thaáng thò xuêët baán.

Giaá gaâ khaá cao so vúái caác giöëng gaâthûúâng, khoaãng 200.000à/kg. Giöëng gaâ naâyto cao, chên vaâ cöí daâi, löng mûúåt vaâ davaâng oáng. Gaâ àûåc coá thïí nùång túái 5 kg, gaâmaái túái 3kg. Àaân gaâ thûúâng khoãe maånh, rêëtñt khi bõ dõch bïånh.

Khöng chó coá hònh thûác àeåp, gaâ LiïnMinh nöíi tiïëng búãi chêët lûúång tuyïåt haão. Thõt

thúm vaâ mïìm, ngoåt, da gioân, vaâng tûúi rêëtbùæt mùæt. Nhûäng ûu àiïím vûúåt tröåi cuãa gaâLiïn Minh àaä hêëp dêîn nhiïìu ngûúâi chùnnuöi úã caác àõa phûúng khaác.

Trung têm ÛÁng duång tiïën böå KH&CNHaãi Phoâng àang triïín khai dûå aán baão töìngiöëng gaâ Liïn Minh (dûå aán cêëp Böå KH&CN)vúái töíng mûác àêìu tû hún 2 tyã àöìng. Àöìng

thúâi, Súã KH&CN, cuäng àang höî trúåxaä Trên Chêu tiïën haânh caác

thuã tuåc àùng kyá nhaän hiïåutêåp thïí cho saãn phêím “gaâ

Liïn Minh” maâ Höåi Nöngdên xaä seä laâm chuã súãhûäu nhaän hiïåu naây.

Vúái giaá trõ quyá baáuvïì nguöìn gen baãn àõa,gaâ Liïn Minh àang

àûúåc quan têm baão töìn.Àiïìu rêët àaáng quyá laâ cho

àïën nay, giöëng gaâ trongthön vêîn khöng hïì bõ lai taåp vaâ

thoaái hoáa. Coá àûúåc àiïìu hiïëm coánaây laâ do ngûúâi dên trong thön yá thûác àûúåcviïåc baão vïå giöëng gaâ quyá. Tûâ nhiïìu nùmnay, baâ con trong thön cuâng nhau àïì ra möåtquy ûúác vaâ thûåc hiïån rêët nghiïm tuác laâ tuyïåtàöëi khöng àûa giöëng gaâ tûâ núi khaác vaâo àõaphûúng nuöi vaâ lai taåo nhùçm baão töìn nguöìngen thuêìn chuãng cuãa gaâ Liïn Minh.

Bïn caånh àoá, hùçng nùm, Viïån Chùnnuöi Viïåt Nam àïìu cêëp kinh phñ cho àõaphûúng phun thuöëc khûã truâng, phoâng bïånhcho àaân gaâ Liïn Minh. Chung sûác vúái ViïånChùn nuöi, ngaânh Khoa hoåc cöng nghïå HaãiPhoâng cuäng àang coá nhiïìu hoaåt àöångnhùçm goáp phêìn baão töìn giöëng gaâ LiïnMinh, àaãm baão nguöìn gaâ thûúng phêímcung cêëp cho thõ trûúâng du lõch taåi huyïånàaão. NGOÅC MINH

Haãi Phoâng: Baão töìn giöëng gaâ baãn àõa


18

Bñ àoã coá böå rïî rêët phaát triïín nïn coákhaã nùng chöëng haån rêët cao. Do àùåcàiïím naây, muöën tröìng bñ àoã àaåt nùngsuêët cao cêìn phaãi laâm àêët sêu vaâ kyä, àöåpH 5,5 - 7,5.

Thúâi vuå: Gieo haåt tûâ thaáng 10, thaáng11 àïën thaáng 1 nùm sau. Vuå gieo thaáng 10,thaáng 11 seä ra quaã vaâo thaáng 12, thaáng 1.Vuå gieo thaáng 12, thaáng 1 seä ra quaã vaâothaáng 2, thaáng 3. ÚÃ miïìn Bùæc trong vuåàöng, àiïìu chónh vuå gieo sao cho khi cêy rahoa traánh àûúåc reát àïí tùng khaã nùng thuåphêën vaâ àêåu quaã. Gieo súám quaá hoùåc gieomuöån hún, luác ra hoa, quaã gùåp reát hoùåcmûa súám seä thêët thu, cêy mau raåc.

Laâm àêët vaâ tröìng: Tröìng bñ àoã theonhûäng höëc thùèng haâng, höëc sêu 30 - 40cm,röång 40 - 50cm, caách nhau tûâ 2 - 3m tuâytheo àêët xêëu hay töët; giûä mêåt àöå 2.000 -2.500 cêy/ha (70 - 90 cêy/saâo Bùæc böå), möîihöëc gieo 5 - 6 haåt caách àïìu nhau, gieo haåtxong lêëp lïn möåt lúáp àêët moãng 2 - 3cm röìitûúái nûúác giûä êím. Boán loát cho bñ àoã chuã yïëulaâ boán theo höëc, sau khi böí höëc röìi àïí 2 -3 ngaây cho haã àêët röìi múái boán phên, boánxong tröån vúái àêët àaão àïìu, laåi àïí 2 - 3 hömnûäa múái gieo haåt.

Boán phên NPK-S Lêm Thao cho cêy bñàoã (tñnh theo 1 saâo Bùæc böå 360m2):

Boán loát: Phên chuöìng 600 - 700 kg(nïëu àêët chua boán thïm 25 - 30kg vöi böåt).NPK-S 5.10.3-8 boán 12 - 15kg.

Boán thuác 1: NPK-S 12.5.10-8: boán 10-12kg.

Boán thuác 2: NPK-S 12.5.10-8: boán 10 -12kg.

Chùm soác: Tûúái nûúác, bêëm ngoån,nhaánh, tóa hoa àûåc vaâ laá vaâng. ÚÃ giai àoaån

cêy con cêìn tûúái nûúác giûä êím àêët 50 - 60%àöå êím àöìng ruöång. Khi bñ àoã boâ daâi trïndûúái 1m thò lêëy àêët chùån lïn caác àöët dêy àïítùng thïm rïî phuå laâm tùng khaã nùng huátdinh dûúäng vaâ giûä cho cêy khoãi bõ gioá laylaâm dêåp thên cêy, haåi hoa quaã. Cêìn bêëmngoån laâm rau ùn chó àïí laåi möîi cêy 2 - 4nhaánh. Hoa àûåc thûúâng ra trûúác hoa caái.Söë hoa àûåc rêët nhiïìu so vúái hoa caái nïn khihoa caái àaä thuå tinh xong cêìn cùæt boã búát hoaàûåc, tóa boã búát caác nhaánh con keám phaáttriïín, vùåt boã caác laá giaâ moåc chen chuác àïíthïm thoaáng cho cêy, ong bûúám dïî tòmhoa, tùng thïm khaã nùng thuå phêëm thuå tinhvaâ àêåu quaã cho cêy bñ àoã.

Thuå phêën böí khuyïët cho hoa caái:Tiïën haânh vaâo luác hoa caái núã nhiïìu;khoaãng 7 - 9 giúâ saáng ngùæt hoa àûåc, boã hïëtàaâi vaâ caánh hoa röìi nhêën nhõ àûåc lïn àêìuvoâi nhuåy cuãa hoa caái. Choån ngaây nùæng raáoàïí thuå phêën seä cho tyã lïå àêåu quaã cao.

Sau khi thuå phêën thuå tinh xong, quaãnon phaát triïín. Tuây theo yïu cêìu maâ coá thïíhaái quaã úã caác àöå tuöíi khaác nhau. Nïëu trïncêy àêåu nhiïìu quaã thò phaãi tóa búát khi coânnon àïí têåp trung dinh dûúäng nuöi söë quaãcoân laåi. VUÄ ÀAÁN

Tröìng bñ àoã nùng suêët cao

Chùm soác ruöång bñ àoã

SÛÁC KHOEÃ

19

Cuâng ruát kinh nghiïåm

Bïånh nhi Àaâo Thïë A. (12 tuöíi úãNinh Bònh) nhêåp viïån trong tònhtraång khoá thúã, nhiïìu àúâm raäi,ngûúâi mïìm nhuän, liïåt caã chênlêîn tay, àöìng tûã giaän 2,5mm.Caác baác sô àaä phaãi cêëp cûáu gêëpcho chaáu beá bùçng caách àùåt öëngnöåi soi höî trúå thúã. Tiïëp tuåc khaámkyä hún, caác baác sô phaát hiïån úã mùætcaá chên bïånh nhên coá vïët bêìm tñm vaânghi ngúâ chaáu beá bõ rùæn cùæn. Tiïën haânh höåichêín, laâm caác xeát nghiïåm, caác baác sô khùèngàõnh chaáu beá àaä bõ mùæc Höåi chûáng liïåt cêëptñnh do nhiïîm siïu vi truâng, àöìng thúâi lïnphûúng aán àiïìu trõ cho bïånh nhên theo àuángphaác àöì. Sau 25 ngaây cêëp cûáu vaâ àiïìu trõ,nhõp thúã cuãa chaáu A àaä trúã laåi bònh thûúâng, tûáchi àaä bùæt àêìu cûã àöång, caác böå phêån cú thïícuäng àaä höìi phuåc.

Lúâi baân: Treã nhoã úã nöng thön khichúi àuâa thûúâng coá nguy cú bõ

nhûäng con vêåt nguy hiïím nhûrùæn rïët... cùæn hoùåc khi chúi vavaâo nhûäng vêåt sùæc nhoån gêytöín thûúng ngoaâi da, àêy coáthïí laâ núi lêy nhiïîm nhûäng

nguöìn dõch bïånh nhû uöën vaán,hay noåc àöåc cuãa cön truâng gêy aãnh

hûúãng túái sûác khoeã treã. Cêìn lûu yá nhùæcnhúã treã khi chúi àuâa, àöìng thúâi lûu yá kiïím tratreã khi treã tùæm hay coá nhûäng biïíu hiïån bêëtthûúâng àïí phaát hiïån kõp thúâi nhûäng nguy cúaãnh hûúãng àïën sûác khoeã cuãa treã. Khi phaáthiïån treã coá nhûäng biïíu hiïån bêët thûúâng nhûcoá nhûäng àaám àöíi maâu bêët thûúâng trïn da,söët cao, li bò, mïåt moãi... thò nhanh choáng àûatreã àïën cú súã y tïë gêìn nhêët àïí àûúåc trúå giuápvïì y tïë. BS NGUYÏÎN VUÄ

Liïåt tay chên do bõ rùæn cùæn

Trong luác chùn trêu, chaáu Trõnh Vùn À.(11 tuöíi úã Thanh Hoáa) mang theo möåt thanhtheáp 6 daâi khoaãng 40cm (möåt àêìu uöën cong)ra àöìng cùæm xuöëng baäi àêët àïí buöåc thûângtrêu. Sau khi cùæm, cêåu beá bêët cêín ngöìilïn àêìu thanh theáp, bõ mêët thùngbùçng nïn ngaä ngûãa vïì phña sauvaâ bõ thanh theáp xuyïn vaâohêåu mön laâm thuãng trûåctraâng röìi mùæc laåi trong öíbuång.Gia àònh phaát hiïån àûachaáu ài cêëp cûáu trong tònhtraång thanh theáp vêîn nùçmsêu trong hêåu mön. Caác baácsô àaä möí öí buång vaâ gùæp thanhtheáp ra ngoaâi. Hiïån sûác khoeã cuãabïånh nhi àaä öín àõnh.

Lúâi baân: Cêìn lûu yá khöng cho treã sûãduång caác vêåt kim loaåi sùæc nhoån gêy saátthûúng, àùåc biïåt laâ àïí trïn àûúâng ài vò chómöåt chuát bêët cêín seä gêy nguy haåi trûåc tiïëp

àïën tñnh maång treã. Khi khöng mayxaãy ra tai naån, thò tuyïåt àöëi

khöng àûúåc ruát vêåt sùæc nhoånra khoãi cú thïí maâ cêìn cöëàõnh noá vaâo cú thïí röìiàûa àïën cú súã y tïë gêìnnhêët àïí àûúåc chùm soácy tïë baão toaân tñnh maångbúãi nïëu ruát dõ vêåt ra coá

thïí gêy mêët maáu cêëp coáthïí aãnh hûúãng àïën tñnh

maång naån nhên.BS NGUYÏÎN VUÄ

Bêët cêín theáp àêm thuãng trûåc traâng

SÛÁC KHOEÃ

20

Theo lúâi khuyïn cuãa caác baác sôchuyïn khoa, ngoaâi viïåc nghó ngúi vaâàiïìu trõ àuáng caách, ngûúâi bõ àau mùætàoã cêìn quan têm àïën chïë àöå ùn uöëngphuâ húåp trong nhûäng ngaây bõ bïånh.Àöëi vúái ngûúâi bõ àau mùæt àoã nïn kiïngcaác thûåc phêím dûúái àêy.

Khöng nïn ùn àöì tanh: Theo caácbaác sô chuyïn khoa mùæt, khi bõ bïånh àaumùæt àoã baån khöng nïn ùn caác chêët tanhcuãa haãi saãn nhû caá, mûåc, töm, cua... vònhûäng thûåc phêím naây seä laâm cho tònhtraång àau mùæt àoã cuãa baån ngaây caângnghiïm troång, nùång nïì hún.

Khöng nïn ùn gia võ cay noáng: TheoÀöng y, àau mùæt àoã do can phong nhiïåt. Vòvêåy, ngûúâi bïånh nïn kiïng caác gia võ cay,noáng nhû tiïu, úát, toãi, haânh têy... Nhûäng giavõ naây seä gêy caãm giaác noáng cho mùæt hoùåckhiïën cho mùæt àoã hún.

Khöng nïn huát thuöëc laá, uöëng rûúåu,bia: Thuöëc laá, rûúåu, bia laâ caác chêët kñchthñch àöåc haåi nhêët vúái cú thïí con ngûúâi,àùåc biïåt laâ àöëi vúái ngûúâi bõ àau mùæt àoã noáseä laâm cho bïånh nguy hiïím hún.

Haån chïë ùn múä àöång vêåt: Múä àöångvêåt chûáa nhiïìu chêët beáo no, khöngnhûäng khöng töët cho mùæt khi sûã duångnhiïìu maâ coân khöng töët cho tim, naäo,maáu hay quaá trònh chuyïín hoáa, cho nïnbaâ con nïn sûã duång dêìu múä thûåc vêåtnhiïìu hún.

Khöng tuây yá sûã duång khaáng sinh:Viïåc sûã duång khaáng sinh tuây tiïån seä gêyra rêët nhiïìu töín haåi cho cú thïí, nïëu khigêy dõ ûáng ban àêìu khöng kiïím tra coá thïí

dêîn àïën viïm loeát miïång, da, giaác maåc…Ngoaâi ra, khi bõ àau mùæt àoã, ngûúâi bïånhcêìn chuá yá àïën chïë àöå dinh dûúäng hùçngngaây nhùçm tùng sûác àïì khaáng cho cúthïí. Bïn caånh àoá, caác vitamin töíng húåpcêìn böí sung nhû A, B12, C, D… Caác thûåcphêím khaác nhû rau caãi, caâ röët, khoai têy,khoai lang… cuäng rêët töët cho nhûängngûúâi àang bõ àau mùæt àoã, búãi chuáng rêëtgiaâu caác tiïìn töë benta-carotene seächuyïín hoáa thaânh vitamin A giuáp mùætsaáng, khoeã maånh.

Àùåc biïåt, àöëi vúái nhûäng ngûúâi bõ àaumùæt àoã, viïåc böí sung vitamin C kõp thúâi laâvö cuâng quan troång. Vitamin C coá taácduång tùng sûác àïì khaáng cho cú thïí,chöëng laåi bïånh têåt. Nguöìn thûåc phêímchûáa nhiïìu vitamin C göìm dêu têy, cam,quyát, bûúãi... Khi bõ àau mùæt àoã, baâ conkhöng nïn duâng caác phûúng phaáp xönglaá trêìu khöng theo kinh nghiïåm dên gianvò dïî dêîn àïën boãng giaác maåc, aãnh hûúãngnghiïm troång àïën mùæt. THUÂY LINH

Thûåc phêím cêìn kiïng khi bõ àau mùæt àoã

Baâ con nïn kiïng àöì tanh khi àau mùæt àoã

SÛÁC KHOEÃ

21

Sim laâ möåt cêy thuöëc maâ trong caácsaách Àöng y coá tïn goåi laâ sún nêîm,cûúng nêîm, nêîm tûã, dûúng lï, àaâo kimnûúng, höìng sim... Quaã sim àûúåc duângàïí chûäa caác chûáng huyïët hû, thöíhuyïët, muäi chaãy maáu, tiïíu tiïån ra maáu,lõ, uâ tai...

Sim coá nguöìn göëc baãn àõa úãkhu vûåc Nam vaâ Àöng Nam AÁ,tûâ ÊËn Àöå vïì phña àöng túáimiïìn Nam Trung Quöëc,Àaâi Loan vaâ Philippines,vaâ vïì phña Nam túáiMalaysia vaâ Sulawesi...

Àöng y cho rùçng,quaã sim coá võ ngoåt chaát;tñnh bònh. Coá taác duångdûúäng huyïët, chó huyïët(cêìm maáu), saáp trûúâng, cöëtinh. Duâng chûäa caác chûánghuyïët hû, thöí huyïët, muäi chaãy maáu,tiïíu tiïån ra maáu, lõ, thoaát giang, tai uâ, ditinh, bùng huyïët, àúái haå ...

Khi quaã sim chñn, coá thïí duâng tûúi hoùåcphúi khö àïí duâng dêìn; liïìu duâng tûâ 12 -15g khö (30 - 60g tûúi) sùæc vúái nûúác hoùåcngêm rûúåu uöëng; duâng ngoaâi àöët töìn tñnh,nghiïìn mõn, böi vaâo chöî bõ bïånh.

Trõ xuêët tinh súám, uâ tai, choaáng vaáng vaâmêët nguã: Duâng 60g quaã khö, 1 quaã trûáng,30g àûúâng caát vaâng (rûúåu vaâng laâ loaåi rûúåuàûúåc chïë biïën tûâ caác nguyïn liïåu göìm gaåonïëp, gaåo teã, kï haåt vaâng). Têët caã àûúåc nêëuchñn röìi taäi ra cho bay húi, giaãm noáng, khicoân êëm tröån lêîn caã 3 thûá vaâo cuâng nhaurùæc men rûúåu vûâa àuã vaâ uã thaânh caái rûúåuröìi cêët thaânh rûúåu coá maâu vaâng nïn àûúåcgoåi laâ rûúåu vaâng. Uöëng hïët möåt phêìn trûúáckhi ài nguã.

Trõ àaåi tiïån xuêët huyïët: Duâng quaã simkhö 20g, nûúác 2 baát (khoaãng 400ml), sùæccoân 8 phêìn (khoaãng 320ml), chia 2 lêìnuöëng trong ngaây; liïn tuåc trong 1 tuêìn.

Trõ thoaát giang (loâi dom, trûåc traâng loâi rangoaâi hêåu mön): Duâng quaã sim tûúi 30 -60g (khö tûâ 15 - 30g) nêëu vúái daå daây lúån,laâm thûác ùn trong bûäa cúm.

Chûäa bùng huyïët, thöí huyïët:Duâng quaã sim khö sao chaáy

àen nhû than, nghiïìnthaânh böåt mõn, cêët vaâo loånuát kñn àïí duâng dêìn;möîi lêìn uöëng 12 - 15g,chiïu thuöëc bùçng nûúácsöi; àöëi vúái vïët thûúngbïn ngoaâi coá thïí duâng

böåt thuöëc böi vaâo.Trõ àau àêìu kinh niïn:

Duâng laá vaâ caânh sim tûúi30g, cho vaâo nöìi àöí ngêåp

nûúác, àun coân nûãa baát (khoaãng100ml); uöëng liïn tuåc 2 - 3 ngaây.

Trõ viïm daå daây, viïm ruöåt cêëp: Duâng laásim tûúi 50 - 100g (laá khö 15 - 20g) sùæcnûúác uöëng.

Trõ hen suyïîn (daång hû haân): Duâng rïîsim khö 60g, sùæc nûúác uöëng.

Chûäa trô, giang mön lúã loeát: Duâng rïîsim khö 40 - 50g, hoa hoeâ 15 - 20g; cuângnêëu kô vúái loâng lúån; khi chñn boã baä thuöëc, ùnloâng lúån vaâ uöëng nûúác canh; liïn tuåc trongnhiïìu ngaây.

Höî trúå chûäa viïm gan truyïìn nhiïîmcêëp: Duâng rïî sim khö 30g, sùæc kyä vúái nûúác,chia 2 lêìn uöëng sau bûäa ùn. Möîi liïåu trònh20 ngaây. Trûúâng húåp vaâng da nùång thòthïm cuã cöët khñ, nhên trêìn, baåch hoa xaâthiïåt thaão möîi thûá 15g, kï cöët thaão 30gcuâng sùæc uöëng. LINH ÀAN

Cöng duång cuãa quaã sim

SÛÁC KHOEÃ

22

Xñch àöìng nam laâ loaâicêy buåi, moåc hoang úãnhiïìu núi taåi Viïåt Nam, coánúi coân goåi laâ moâ hoa àoã,leåo caái… Cêy coá taác duångnhû cêy baåch àöìng nûä,chûäa baåch àúái khñ hû,vaâng da, tï thêëp, kinhnguyïåt khöng àïìu, coânduâng chûäa saâi maåch lûúnúã treã em...

Cêy xñch àöìng nam coáthïí sûã duång àûúåc toaânthên, thu haái quanh nùm,töët nhêët vaâo luác cêy sùæp coáhoa. Phúi hoùåc sêëy khö. Coákhi duâng tûúi. Rïî rûãa saåch,phúi khö, xùæt laát, sùæc uöëng.

Theo Àöng y, xñch àöìngnam coá taác duång nhû duângcêy baåch àöìng nûä, chûäabaåch àúái khñ hû, vaâng da, tïthêëp, kinh nguyïåt khöngàïìu, coân duâng chûäa saâimaåch lûún úã treã em. Ngaâyduâng 10 - 20g daång thuöëcsùæc. Ngoaâi ra, xñch àöìngnam coân coá taác duångchöëng viïm, vaâng da, muånlúã, huyïët aáp cao, khúápxûúng àau nhûác, àaulûng… Laá tûúi giaä àùæp hoùåceáp lêëy nûúác rûãa vïët thûúng,boãng, muån lúã. Sau àêy laâmöåt söë baâi thuöëc tûâ cêyxñch àöìng nam.

Chûäa kinh nguyïåtkhöng àïìu, viïm loeát tûãcung, bïånh phuå nûä, muånnhoåt, viïm mêåt vaâng da,

huyïët aáp cao: Ngaây 15 -20g toaân cêy dûúái daångthuöëc sùæc, cao, viïn.

Chûäa vaâng da vaâ niïmmaåc, nhêët laâ niïm maåc mùætbõ vaâng thêîm, kiïím nghiïåmnûúác tiïíu coá sùæc töë mêåt: Rïîbaåch àöìng nûä hoùåc xñchàöìng nam, sùæc uöëng.

Chûäa saãn phuå sau khira nhiïìu khñ hû: Duâng laácêy mña tñm 30g, laá huyïëtduå 20g, baåch àöìng nûä 12g,xñch àöìng nam 12g, têët caãàem thaái nhoã, sao vaâng,sùæc nûúác uöëng thay traâhùçng ngaây.

Chûäa xñch baåch àúái rachêët trùæng nhû muäi hay àoãnhaåt nhû maáu caá, êm àaåongûáa ngaáy, àaái ra nûúácvaâng àuåc hay àoã nhaåt: Xñchàöìng nam, baåch àöìng nûä

lêëy caã hoa, laá möîi thûá möåtnùæm 15g phúi heáo, böì cönganh 12g, rau dûâa nûúác 15g,sùæc uöëng.

Chûäa caác chûáng lêåu àaáibuöët, àaái dùæt, àaái ra maáu, rasoãi, àaái chêët nhêìy: Xñchàöìng nam, baåch àöìng nûä,coã chó thiïn, rïî coã tranh, coãbêëc, thõt öëc nhöìi, möîi thûámöåt nùæm, sùæc uöëng.

Àiïìu can, giaãi uêët,thanh nhiïåt: Xñch àöìngnam (sao vaâng) 40g,thanh bò 20g, baåch àöìngnûä (sao vaâng) 40g, àaâinghïå vaâng 20g, quaã daânhdaânh (sao chaáy) 20g, camthaão dêy 16g. Caác võ saochïë xong, cho vaâo êëm, àöí800ml nûúác, sùæc lêëy250ml uöëng.

LINH ÀAN

Baâi thuöëc tûâ cêy xñch àöìng nam

Cêy höìng bò coân goåi laâ quêët höìng bò,hoaâng bò, kim àaån tûã, do bò, do mai thuöåchoå cam quyát. Têët caã caác böå phêån cuãa cêy,àïìu sûã duång laâm thuöëc chûäa bïånh.

Àöng y cho rùçng, laá (hoaâng bò diïåp) coávõ àùæng vaâ cay, tñnh bònh húi êëm; coá taácduång giaãi caãm, haå söët, long àúâm vaâ giaãmho. Duâng chûäa caãm maåo, söët, söët reát, ho.Dên gian thûúâng duâng àïí nêëu nûúác göåiàêìu, cho saåch gêìu vaâ mûúåt toác. Liïìu duânghaâng ngaây 20 - 40g.

Quaã höìng bò coá võ ngoåt vaâ chua, tñnhbònh húi êëm. Coá taác duång chöëng ho, longàúâm, kñch thñch tiïu hoáa, cêìm nön. Duângchûäa tiïu hoáa keám, buöìn nön, ho, ho gaâ.Liïìu duâng haâng ngaây 6 - 10g quaã khö.

Haåt vaâ rïî coá võ àùæng, cay, the, tñnh êëm.Coá taác duång giaãm àau, xuác tiïën tiïu hoáa,duâng chûäa àau daå daây, àau vuâng thûúångvõ, àau buång co thùæt. Haåt coân chûäa rùæn cùæn.Rïî coân duâng chûäa caãm maåo, thêëp khúáp,duâng cho phuå nûä sau khi àeã. Liïìu duânghaâng ngaây: Haåt 6 - 10g; rïî 10 - 20g.

Chûäa ho do ngoaåi caãm (ho gioá): Duângvaâi quaã höìng bò khoaãng 20 - 30g, böí àöi,hêëp vúái àûúâng, chia ra ùn trong ngaây.

Chûäa ho cho treã em: Quaã höìng bò tûúi, hêëpvúái àûúâng, cho treã ùn ngaây 3 lêìn saáng, trûa, töëi.Sau vaâi ngaây bïånh seä giaãm nhanh choáng.

Chûäa töët bïånh ho gaâ: Quaã phúi khö, boãhaåt 50g, voã rïî dêu (tang baåch bò) 50g, cuã saã50g, cuã baách böå 50g, ö mai 50g, caát caánh50g, haånh nhên 50g, kinh giúái 50g, camthaão 50g, baåc haâ 50g. Têët caã sùæc vúái nhiïìulêìn nûúác. Lêëy nûúác àùåc, thïm àûúâng nêëuthaânh si rö. Möîi lêìn uöëng 1 - 5 thòa tuây theolûáa tuöíi vaâ tònh traång bïånh nùång hay nheå.

Giaãi caãm, haå söët: Laá quêët höìng bò tûúi30g, rûãa saåch, phúi khö, sùæc lêëy nûúác uöëngcho ra möì höi.

Àau daå daây, àau buång co thùæt: Duânghaåt höìng bò, phúi hay sêëy khö, sao thúm,taán mõn ngaây uöëng 2 - 3 lêìn, möîi lêìn 6 -10g; chiïu bùçng nûúác hoùåc rûúåu nhaåt.

Chûäa bõ nêëc: Duâng 15 - 20 quaã quêëthöìng bò chñn, dêìm naát kïët húåp vúái 1 thòa caâphï àûúâng hoùåc mêåt ong, hêëp caách thuãy,khi quaã quaã chñn, dêìm naát pha nûúác uöëng.

Bñ tiïíu tiïån: Duâng laá höìng bò 4 - 5 laá,rûúåu 30 - 40ml, thïm nûúác sùæc uöëng.

Chûäa rùæn cùæn: Duâng haåt höìng bò nhainaát, nuöët nûúác, baä àùæp lïn núi rùæn cùæn.

Caách ngêm quêët höìng bò laâm nûúácchûäa ho: Duâng 1kg quêët höìng bò; 1kgàûúâng pheân. Rûãa quêët höìng bò vúái nûúácàun söi àïí nguöåi, röìi àúåi raáo nûúác duângkeáo cùæt cuöëng höìng bò. Chuá yá khöng nïnduâng tay bûát vò seä laâm naát quaã. Cho quêëthöìng bò vaâo loå, phuã àûúâng pheân lïn. Buöåcnuát chùåt loå. Àïí ngêm trong voâng 3 thaáng,lúáp àûúâng pheân tan ài ta seä coá möåt huä quêëthöìng bò ngoåt thanh thúm maát.

Lûu yá: Nhúá rûãa höìng bò bùçng nûúác àunsöi àïí nguöåi vaâ khi ngêm, cho lúáp àûúângpheân lïn trïn. Lúáp àûúâng úã trïn seä giûä chùåthöìng bò, khöng cho höîn húåp nöíi vaáng saungêm. ÀAN LINH

SÛÁC KHOEÃ

23

Caách duâng cêy höìng bò chûäa bïånh

24

GOÄ CÛÃA NHAÂ TÛ VÊËN

Hoãi: Khöng hiïíu vò lyá dogò, duâ rêët giûä gòn nhûng caã 3lêìn töi coá thai töi àïìu bõ sêíykhi thai àûúåc 16 - 18 tuêìn.Xin hoãi, àoá coá phaãi laâ bïånhkhöng? Caách àiïìu trõ?

NGÖ MINH THU(Cêìu Giêëy, Haâ Nöåi)

BS Hoaâng Anh Traãlúâi: Sêíy thai liïn tiïëp laâsêíy thai nhiïìu lêìn liïìnnhau do thai bõ töëng rakhoãi tûã cung trûúác 20 tuêìnvò thai khöng thïí söëng vaâphaát triïín thaânh thai nhi.Coá rêët nhiïìu nguyïn nhênnhû: Trûáng bõ thoaái hoáa,do ngûúâi meå bõ nhiïîmvirus cuám typ A(H5N1),söët cao do nhiïîm truângthûúng haân, söët reát aác tñnhhoùåc viïm phöíi; Ngûúâi meåmùæc caác bïånh maån tñnhsuy tim, tiïíu àûúâng, viïmthêån maån tñnh, bïånh giangmai, tùng huyïët aáp, nhiïîmàöåc thai ngheán thïí nùång,nhiïîm àöåc hoáa chêët àöåchaåi laâ chò, thuãy ngên, phöëtpho, phoáng xaå haåt nhênvaâ tia X, chêët àöåc hoáa hoåcmaâu da cam dioxin;...Ngûúâi meå bõ röëi loaån nöåitiïët buöìng trûáng, tuyïënyïn vaâ giaáp traång; Ngûúâimeå bõ tûã cung nhoã, tûã cung

dõ daång, tûã cung gùåp sai võtrñ, tûã cung bõ u xú, buöìngtrûáng bõ u nang cheân eáp tûãcung, húã eo cöí tûã cung...

Biïíu hiïån laâ sêíy khitrûáng thuå tinh di chuyïín vïìbuöìng tûã cung baám rïî laâmtöí quaá 20 tuêìn thò thai àaäbõ töëng ra ngoaâi tûã cung vaâcûá lùåp ài lùåp laåi nhiïìu lêìn.Khi bõ nhû vêåy, phuå nûäthûúâng thêëy àau buångdûúái, àau möîi luác caângmaånh vaâ keáo daâi do coboáp cú tûã cung àïí xoáa vaâmúã cöí tûã cung, töëng baâothai ra khoãi cöí tûã cung.

Sêíy thai liïn tiïëp laâ bêëtthûúâng do möåt trong caác

nguyïn nhên trïn, àùåcbiïåt rêët thûúâng gùåp do húãeo cöí tûã cung. Vò vêåy, baånnïn ài khaám taåi chuyïnkhoa phuå saãn vaâ theo heånbaác sô khi bùæt àêìu coá thailêìn sau. Nïëu do húã eo tûãcung, caác baác sô seä khêuvoâng chung quanh cöí tûãcung, buöåc chùåt laâm chocöí tûã cung heåp laåi, taåoàiïìu kiïån cho thai phaáttriïín. Khi thai àaä àûúåc 37tuêìn, baån laåi phaãi àïën baácsô àïí cùæt chó, àïì phoângchuyïín daå àöåt ngöåt, cöí tûãcung àaä xoáa múã traánh gêytai biïën cho thai nhi.

PV (ghi)

Sêíy thai liïn tiïëp coá phaãi laâ bïånh?

AÃnh minh hoåa

25


Hoãi: Töi nghe noái coá thïí laâm mùåt naåvúái taáo àïí giûä êím cho da, mang laåi veãhöìng haâo, khoeã maånh cho laân da. Vêåyàïì nghõ Baãn tin Phöí biïën kiïën thûáchûúáng dêîn caách thûåc hiïån.

NGUYÏÎN HOA LAN(Haâ Àöng, Haâ Nöåi)

Chõ Thu Hûúng, Trung têm chùmsoác sùæc àeåp Truác Lêm, Têy Höì, Haâ Nöåitraã lúâi: Baån coá thïí duâng 1/4 quaã taáo xanhnghiïìn nhuyïîn tröån àïìu vúái dêìu oliu vaâàùæp lïn mùåt, thúâi gian tûâ 15 - 20 phuát,sau àoá rûãa mùåt saåch bùçng nûúác êëm, möîituêìn àùæp mùåt naå tûâ 1 - 2 lêìn, taác duångcho laân da saáng mõn, àùåc biïåt hiïåu quaãvúái nhûäng ngûúâi coá da dêìu.

Duâng 1/2 quaã taáo vaâ 2 thòa caâ phïmêåt ong, xay nhuyïîn taáo tröån àïìu cuângmêåt ong, cho vaâo tuã laånh khoaãng 10phuát. Sau àoá, quïët höîn húåp lïn mùåt,duâng tay massage nheå nhaâng, vöî nheålïn mùåt vaâ giûä trong khoaãng tûâ 15 - 30phuát àïí dûúäng chêët vaâ vitamin tûâ tûâthêëm vaâo trong. Möîi tuêìn coá thïí àùæp mùåtnaå 1 lêìn, taác duång mang laåi sûå tûúi tùænvaâ raång ngúâi cho laân da.

Duâng taáo xanh nguyïn voã taánnhuyïîn, tröån àïìu cuâng sûäa chua, àùæplïn mùåt khoaãng 15 - 20 phuát, sau àoá rûãalaåi bùçng nûúác êëm. Caác vitamin tûâ quaãtaáo vaâ sûäa chua coá taác duång laâm tùng àöåàaân höìi vaâ laáng mõn cho laân da.

Duâng taáo xanh vaâ khoai têy söëngnghiïìn nhuyïîn tröån àïìu, àùæp lïn mùåt,àùåc biïåt laâ phêìn xung quanh mùæt, àïítrong thúâi gian tûâ 10 - 20 phuát röìi rûãa laåibùçng nûúác êëm, taác duång giaãm sûng vaâquêìng thêm mùæt.

Duâng taáo vaâ caâ chua (àaä boã ruöåt,haåt) nghiïìn nhuyïîn, tröån àïìu, àùæp mùåttûâ 10 - 15 phuát röìi rûãa saåch mùåt bùçngnûúác êëm, taác duång laâm saåch buåi bêín, têíyda chïët trïn mùåt, cho laân da tûúi saáng.

AÁNH HÖÌNG (ghi)

AÃnh minh hoåa

Mùåt naå dûúäng da tûâ quaã taáo

26


Hoãi: Chöìng töi bõ viïmgan B vaâ àaä theo àuöíiàiïìu trõ nhiïìu thaáng quarêët töën keám, trong khi vêînsinh hoaåt vaâ laâm viïåc bònhthûúâng nhû moåi ngûúâixung quanh. Theo töi biïëtthò àêy laâ loaåi bïånh khöngchûäa khoãi àûúåc. Vêåy xinhoãi, chuáng töi coá thïí taåmngûng àiïìu trõ khöng?

TRÊÌN THANH HÙÇNG (Phuá Xuyïn, Haâ Nöåi)

BS Lï Quang Höìngtraã lúâi: Ngûúâi bõ nhiïîmvirus viïm gan B coá thïíàûúåc phaát hiïån úã traångthaái vaâ giai àoaån khaácnhau: Àang bõ viïm ganvirus VGB cêëp tñnh (coátriïåu chûáng lêm saânghoùåc khöng, coá xeátnghiïm HBsAg hoùåcHBVDNA dûúng tñnh, coátyã lïå men gan (SGOT-SGPT) trong maáu tùng;Laâ ngûúâi laânh mang virusVGB (khöng coá biïíu hiïånlêm saâng, coá xeát nghiïåmHBsAg dûúng tñnh, coá tyãlïå men gan (SGOT-SGPT) bònh thûúâng; Àangbõ viïm gan virus VGBmaån tñnh (coá triïåu chûánglêm saâng hoùåc khöng, coáxeát nghiïåm HBsAg hoùåcHBVDNA dûúng tñnh, coátyã lïå men gan (SGOT-SGPT ) trong maáu tùng).Àùåc biïåt, viïm gan maån

tñnh àûúåc phên ra viïmgan maån tñnh töìn taåi hoùåcviïm gan maån tñnh tiïëntriïín coá nguy cú dêîn túáibiïën chûáng xú van vaâ ungthû gan.

Tuây theo möîi thïí loaåicoá hûúáng àiïìu trõ khaácnhau. Àöëi vúái viïm gan Bcêëp tñnh, hiïån khöng coáphûúng phaáp àiïìu trõ àùåchiïåu, chuã yïëu laâ àiïìu trõtriïåu chûáng bùçng chïë àöåvïå sinh dinh dûúäng, nghóngúi, traánh sûã duång caácloaåi thuöëc coá khaã nùnggêy àöåc haåi cho nhu mögan. Àöëi vúái ngûúâi laânhmang virus, khöng coá chóàõnh àiïìu trõ, nhûng cêìnàõnh kyâ laâm xeát nghiïåmkiïím tra sûå diïîn biïën cuãabïånh. Coân ngûúâi viïm ganB maån tñnh bùæt buöåc phaãiàiïìu trõ àïí ngùn chùån sûåtùng sinh cuãa virus theocêëp söë nhên vaâ coá cú mayloaåi boã vônh viïîn virusVGB. Tuy nhiïn, rêët khoá

àaåt àûúåc muåc tiïu trïn dosöë lûúång virus trong tïëbaâo gan rêët lúán, thuác àêíysûå sao cheáp maä di truyïìnnhanh choáng, nhên lïn vïìsöë lûúång dêîn túái sûå nhiïîmvirus úã tònh traång vônhviïîn. Biïån phaáp àiïìu trõàûúåc aáp duång laâ kñch thñchsûå miïîn dõch, ngùn chùånsûå tùng sinh cuãa virusbùçng can thiïåp ûác chïë cúchïë töíng húåp sao cheápgen cuãa virus trong tïë baâogan, nhúâ vêåy giaãm thiïíusöë tïë baâo gan bõ töínthûúng vaâ giaãi thñch lyá doviïåc duâng thuöëc daâi ngaâynhùçm giaãm thiïíu caáctrûúâng húåp taái phaát vaâ tònhtraång khaáng thuöëc.

Khöng roä bïånh cuãachöìng baån àang úã giaiàoaån naâo vaâ chó àõnh àiïìutrõ ra sao. Vò vêåy, cêìn traoàöíi vúái baác sô àang àiïìu trõàïí coá nhûäng giaãi thñch cuåthïí trûúác khi dûå àõnhngûâng thuöëc. PV (ghi)

Ngûâng àiïìu trõ viïm gan B coá aãnh hûúãng gò?

AÃnh minh hoåa

27


Hoãi: Nhaâ töi vûâa múáilùæp cûãa nhöm kñnh. Cûãakñnh trong suöët nïn aãnhhûúãng àïën sinh hoaåt haângngaây do nhaâ saát mùåtàûúâng. Töi mua àïì can vïìdaán, nhûng àïìu bõ sêìn suâivaâ hoãng. Xin tû vêën caáchdaán àïì can lïn kñnh thïënaâo cho àeåp?

THU HIÏÌN (Hoaâng Mai, Haâ Nöåi)

Traã lúâi: Theo anh VuäHoaâng Phuác, cûãa haângbaán àïì can phöë NguyïînThaái Hoåc, Haâ Nöåi, hiïånnay trïn thõ trûúâng coá rêëtnhiïìu loaåi àïì can àïí daánvaâo kñnh nhû àïì can giêëy,bòa àïën àïì can nilon(boáng) vúái nhiïìu maâu sùæc,hoa vùn, trong suöët,gûúng... Vúái àïì can giêëy,ngûúâi duâng dïî daâng daánhún búãi àöå cûáng cuãa noá.Coân àïì can nilöng, nïëukhöng biïët caách khi daán dïîbõ dñnh bïët, phöìng boåt khñvaâ boåt nûúác, khiïën cûãakñnh àûúåc daán trúã nïn xêëu,xuâ xò tröng "thaãm haåi" húnkhi chûa daán.

Àïí daán àïì can nilonàûúåc àeåp, trûúác hïët cêìn vïåsinh mùåt kñnh thêåt saåch. Xõt

nûúác laä hoùåc nûúác xaâphoâng pha loaäng lïn mùåtkñnh, àaãm baão luác naâo mùåtkñnh cuäng ûúát (caâng ûúátcaâng dïî daán). Boác möåt ñtlúáp boáng cuãa àïì can ra vaâcên chónh cho àïìu so vúáimùåt kñnh. Khöng nïn boáchïët maâ nïn boác dêìn tûânglúáp àïí traánh bïët dñnh caácgoác cuãa àïì can laåi vúáinhau. EÁp dêìn àïì can vaâokñnh vaâ vuöët. Àêìu tiïn coáthïí duâng tay vuöët àïí laâmchuêín. Sau àoá duâng thûúáchoùåc vêåt phùèng (àaãm baãokhöng coá àöå nhaám gêy

xûúác bïì mùåt àïì can), vuöëttûâ trïn xuöëng dûúái àïí àêíyhïët boåt khöng khñ vaâ boåtnûúác nùçm giûäa àïì can vaâkñnh ra ngoaâi. Duâng caáccaånh cuãa cûãa daán àïì canlaâm chuêín, duâng dao roåcgiêëy cùæt xeán caác caånh cuãaàïì can sao cho thùèng saátmeáp cûãa àoá. Tuyïåt àöëikhöng àûúåc àïí thûâa meápàïì can dïî gêy nïn bongtroác vaâ baám buåi bêín. Nïëumuöën khö nhanh coá thïíduâng maáy sêëy khö vuângdaán hoùåc àïí khö tûå nhiïn.

VÊN ÀA ÂI (ghi)

Caách daán àïì can kñnh phùèng àeåp

Trûúác khi daán àïì can, cêìn vïå sinh mùæt kñnh

28


Hoãi: Töi nghe noái àaäcoá tñnh nùng giuáp viïåc tratûâ àiïín Anh – Viïåt bùçngcaách nhêëp àuáp chuöåt lïntûâ cêìn tra. Vêåy nhúâ Baãntin Phöí biïën kiïën thûác giúáithiïåu cuå thïí tiïån ñch cuãatñnh nùng naây.

TRÊÌN MAI HOAÂNG(TPHCM)

Anh Lï Vùn Thanh,àöìng saáng lêåp Trònh duyïåtCöëc Cöëc traã lúâi: Àêy laâtñnh nùng vûâa àûúåc ra mùættrïn Trònh duyïåt Cöëc Cöëc.Vúái tñnh nùng naây, viïåcàoåc tiïëng Anh seä thuêåntiïån hún nhiïìu khi ngûúâiduâng khöng cêìn caâi thïmphêìn mïìm tûâ àiïín.

Cuå thïí, àïí sûã duångtñnh nùng naây, ngûúâi duângchó cêìn nhêëp àuáp vaâo tûâtiïëng Anh taåi bêët kyâ võ trñnaâo trïn Trònh duyïåt CöëcCöëc, möåt khung maâu xaámseä múã ra bao göìm caáchphaát êm, tûâ loaåi vaâ caácnghôa cuãa tûâ. Ngûúâi duângàûúåc höî trúå ngay taåi chöîkhi àoåc baáo nûúác ngoaâi,nghiïn cûáu taâi liïåu hoùåcngay khi chat Facebookvúái baån beâ.

Àùåc biïåt, cöng cuå phöíbiïën hiïån nay laâ Google

Translate coá thïí dõch toaânböå trang web, nhûng àöëi vúáinhoám ngön ngûä chêu AÁ(bao göìm caã tiïëng Viïåt) thòcöng cuå naây bõ xïëp haångkhaá thêëp, do àoá khöng baãoàaãm chñnh xaác. Trongtrûúâng húåp caác tûâ tiïëng Anhcoá nhiïìu nghôa, GoogleTranslate choån ra möåtnghôa dûåa trïn xaác suêëthoaân toaân maáy moác, trongkhi tñnh nùng cuãa Trònhduyïåt Cöëc Cöëc cho pheáp

ngûúâi àoåc tòm hiïíu nghôatrïn vùn caãnh. Thïm vaâoàoá, dõch caã trang web chógiuáp thu nhêån thöng tin,chûá khöng höî trúå quaá trònhhoåc tiïëng Anh.

Bïn caånh àoá, theonghiïn cûáu cuãa Àaåi hoåcMichigan (Myä), khi tra tûâàiïín taåi chöî, Trònh duyïåtCöëc Cöëc seä giuáp tùng sûáctêåp trung vaâ caãi thiïån hiïåusuêët laâm viïåc túái 40%.

M.TÊM (ghi)

Tñnh nùng múái höî trúå

àoåc tiïëng Anh

29

GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

Hoãi: Töi ài chúi khöngmay bõ mêët boáp, mêët hïëtgiêëy túâ tuây thên trong àoácoá caã höå chiïëu vaâ CMTND,vêåy töi phaãi laâm sao? Töicoá àûúåc cêëp laåi khöng, thuãtuåc nhû thïë naâo?

TÖËNG KHANH CH.(quêån 1, TPHCM)

Thûúång taá NguyïînVùn Anh, Trûúãng phoângQuaãn lyá xuêët nhêåp caãnhCöng an TPHCM traã lúâi:Khi chõ bõ mêët giêëy túâ tuâythên trong àoá coá höå chiïëuthò trong voâng 2 ngaây (48giúâ) kïí tûâ khi phaát hiïånmêët, chõ phaãi laâm àún baáomêët àïí trònh baáo vaâ coá xaácnhêån cuãa cöng an phûúâng,xaä, thõ trêën núi gêìn nhêëtxaãy ra sûå viïåc, sau àoá trûåctiïëp nöåp hoùåc gûãi quaàûúâng bûu àiïån túái CuåcQuaãn lyá xuêët nhêåp caãnhhoùåc Cöng an tónh/thaânhphöë núi thûúâng truá hoùåctaåm truá. Nïëu höå chiïëu bõmêët úã nûúác ngoaâi thò phaãicoá àún trònh baáo ngay vúáicú quan àaåi diïån Viïåt Nam

úã nûúác ngoaâi núi gêìn nhêëtvaâ cú quan coá thêím quyïìncuãa nûúác súã taåi. Nöåi dungàún trònh baáo cêìn ghi roä:Hoå vaâ tïn, ngaây thaángnùm sinh, àõa chó thûúângtruá hoùåc taåm truá, söë höåchiïëu, ngaây cêëp, cú quancêëp, thúâi gian, àõa àiïímxaãy ra vaâ lyá do mêët höåchiïëu. Nïëu chõ khöng laâmnhûäng thuã tuåc vûâa kïí trïn

thò coá thïí bõ xûã phaåt haânhchñnh. Sau khi àaä gûãi àúncho cú quan chûác nùng,chõ nïn ài laâm laåi CMTNDtrûúác, sau àoá coá CMTNDthò chõ àïën laâm laåi höå chiïëunhû bònh thûúâng keâm theoàún baáo mêët höå chiïëu coáxaác nhêån cuãa cöng anphûúâng, xaä, thõ trêën núixaãy ra sûå viïåc xaác nhêån.

BUÂI HÛÚNG (ghi)

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

Bõ mêët höå chiïëu phaãi laâm sao?

GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

30

Hoãi: Töi lêëy vúå àûúåc 3nùm, vúå chöìng töi àïìu laâgiaáo viïn cuãa möåt trûúângtrung hoåc. Do mêu thuêînkhöng thïí dung hoâa nïnàaânh phaãi ly hön. Vò khöngmuöën gùåp mùåt cö êëy töi coáthïí uyã quyïìn cho ngûúâikhaác àaåi diïån cho töi taåiToaâ àûúåc khöng? Con gaáitöi nùm nay múái àûúåc 2tuöíi, töi muöën nuöi chaáucoá àûúåc khöng?

NGUYÏÎN NGHÔA(Khaánh Hoâa)

LS Dû Thõ Thanh Haãitraã lúâi: Quan hïå vúå chöìnglaâ möëi quan hïå àùåc biïåt,gùæn liïìn vúái nhên thên cuãatûâng ngûúâi, vò vêåy khoaãn3, àiïìu 73, Böå luêåt Töë tuångDên sûå coá quy àõnh: "Àöëivúái viïåc ly hön, àûúng sûåkhöng àûúåc uyã quyïìn chongûúâi khaác thay mùåt mònhtham gia töë tuång". Cùn cûávaâo àiïìu luêåt nïu trïn baånkhöng thïí uyã quyïìn chongûúâi khaác thay mùåt baånra trûúác toâa giaãi quyïët viïåcbaån xin ly hön vúå.

Khoaãn 2, àiïìu 92 Luêåt

Hön nhên vaâ Gia àònh quyàõnh: "Vúå chöìng thoaã thuêånvïì ngûúâi trûåc tiïëp nuöi con,quyïìn vaâ nghôa vuå cuãa möîibïn sau khi ly hön àöëi vúáicon; Nïëu khöng thoaã thuêånàûúåc thò Toaâ aán quyïët àõnhgiao con cho möåt bïn trûåctiïëp nuöi cùn cûá vaâo quyïìnlúåi vïì moåi mùåt cuãa con;Nïëu con àuã 9 tuöíi trúã lïn thòphaãi xem xeát nguyïån voångcuãa con. Vïì nguyïn tùæc,con dûúái 3 tuöíi àûúåc giao

cho meå trûåc tiïëp nuöi, nïëucaác bïn khöng coá thoaãthuêån khaác".

Theo quy àõnh àoá, nïëubaån muöën trûåc tiïëp nuöicon, baån coá thïí baân baåcthoãa thuêån vúái meå chaáu.Nïëu caã hai ngûúâi cuângmuöën trûåc tiïëp nuöi con, thòtoâa aán seä "cùn cûá vaâoquyïìn lúåi vïì moåi mùåt cuãaàûáa treã" àïí quyïët àõnh giaocho ai trûåc tiïëp nuöi con.

H.ANH (ghi)

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

Khöng àûúåc uãy quyïìn àaåi diïån trong phiïn xûã ly hön

Documents

Market Ban tin Pho bien kien thuc 128 TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN 3 Sau dõch cuám gia cêìm H5N1 xaãy ra taåi 3 xaä Hoâa Bònh, huyïån Traâ Ön (Vônh Long) vaâ xaä Phong Phuá,