õ

B A Á O C A Á O P H A Á T T R I Ï Í N V I Ï Å T N A M 2 0 1 2

KINH TÏË THI TRÛÚÂNGKHI VIÏåT NAM TRÚÃ THAÂNH QUÖËC GIA

COÁ THU NHÊÅP TRUNG BÒNH

Baáo caáo chung cuãa caác Nhaâ taâi trúå taåi

Höåi nghõ Nhoám tû vêën caác nhaâ Taâi trúå cho Viïåt Nam

Ngaây 06, thaáng 12, nùm 2011

Dûå thaão Tham vêën

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

KHI VIÏåT NAM TRÚÃ THAÂNH QUÖËC GIACOÁ THU NHÊÅP TRUNG BÒNH

Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2012

õKINH TÏË THI TRÛÚÂNG

Baáo caáo chung cuãa caác Nhaâ taâi trúå taåi

Höåi nghõ Nhoám tû vêën caác nhaâ Taâi trúå cho Viïåt Nam

Ngaây 06, thaáng 12, nùm 2011

Dûå thaão Tham vêën

4

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

ADB Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ

ASEAN Hiïåp höåi caác Quöëc gia Àöng Nam AÁ

BIDV Ngên haâng Àêìu tû vaâ Phaát triïín Viïåt Nam

CEOs Töíng giaám àöëc àiïìu haânh

CIEM Viïån Nghiïn cûáu Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúng

CPV Àaãng Cöång saãn Viïåt Nam

EVN Têåp àoaân Àiïån lûåc Viïåt Nam

EZ Khu kinh tïë

FDI Àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi

FTA Khu vûåc mêåu dõch tûå do

GCs Töíng cöng ty

GDP Töíng saãn phêím trong nûúác

GSO Töíng cuåc Thöëng kï

IMF Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë

IP Khu Cöng nghiïåp

IPO Phaát haânh Lêìn àêìu ra Cöng chuáng

JSB Ngên haâng Cöí phêìn

JSC Cöng ty Cöí phêìn

MOT Böå Giao thöng Vêån taãi

MPI Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû

ODA Viïån trúå Phaát triïín Chñnh thûác

PMB Ban Quaãn lyá Khu cöng nghiïåp cêëp tónh

PPC UÃy ban Nhên dên Tónh

SCIC Töíng Cöng ty Àêìu tû Vöën Nhaâ nûúác

SEDP Kïë hoaåch Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi

SEDS Chiïën lûúåc Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi

SEG Têåp àoaân Kinh tïë Nhaâ nûúác

SOCB Ngên haâng Thûúng maåi Quöëc doanh

SOE Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác

TEU Àún võ ào sûác chûáa cöng-te-nú, tûúng àûúng 20 phuát Anh

VCCI Phoâng Thûúng maåi vaâ Cöng nghiïåp Viïåt Nam

VDR Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam

VNPT Têåp àoaân Bûu chñnh Viïîn thöng Viïåt Nam

WTO Töí chûác Thûúng maåi Thïë giúái

NÙM TAÂI KHOÁA CUÃA CHÑNH PHUÃ1 thaáng 1 àïën 31 thaáng 12

ÀÖÌNG TIÏÌN TÛÚNG ÀÛÚNG(Tó giaá coá hiïåu lûåc ngaây 30/11/2011)

Àún võ tiïìn tïå 21,008VND = US$1.00

Hïå ào lûúângHïå meát

TÛÂ VIÏËT TÙÆT

5

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam (VDR) 2012 laâ baáo caáo phöëi húåp cuãa caác Àöëi taác Phaát triïín àûúåc xêy

dûång àïí phuåc vuå cho Höåi nghõ Nhoám tû vêën caác nhaâ taâi trúå cho Viïåt Nam nùm 2011. Baáo caáo do

nhoám chuyïn gia cuãa Ngên haâng Thïë giúái soaån thaão phöëi húåp vúái “Töí cöng taác caác nhaâ taâi trúå”, bao

göìm caác thaânh viïn sau àêy: Dominic Mellor, Àaâo Viïåt Duäng vaâ Tomoyuki Kimura (ADB), Andy Isbister

vaâ Nguyïîn Quang Anh (AusAID), Joanne Pindera vaâ Andrew Smith (CIDA), Nguyïîn Thõ Ngoåc Minh

vaâ Renwick Irvine (DFID), Bryan Fornari vaâ Sion Morton (EU), Sylvain Fourriere vaâ Nguyïîn Thõ Vônh

Haâ (ÀSQ Phaáp), Rainer Stachuletz, Vera Wohlgemuth-Lohse, Nguyïîn Thanh Haãi vaâ Carlos Jahnsen-

Gutierrez (GIZ), Mags Gayor (Cú quan Viïån trúå Ai Len), Toshio Ngase and Murooka Naomichi (JICA),

Steven Collet and Job Runhaar (ÀSQ Haâ Lan), vaâ Adam Ross (Àaåi sûá quaán Myä). Chuáng töi chên

thaânh caãm ún nhûäng yá kiïën nhêån xeát vaâ àoáng goáp cuãa caác thaânh viïn trïn trong quaá trònh xêy dûång

baáo caáo VDR 2012.

Nhoám soaån thaão Baáo caáo VDR 2012 coân phöëi húåp vúái nhiïìu viïån nghiïn cûáu trong viïåc thûåc hiïån

möåt söë nghiïn cûáu böëi caãnh. Chuáng töi xin caãm ún sûå àoáng goáp quyá baáu cuãa caác nhaâ nghiïn cûáu vaâ

hoåc giaã sau àêy: GS., TS. Lï Xuên Baá, Öng Trêìn Kim Chung, Öng Trêìn Tiïën Cûúâng, Öng Nguyïîn Caãnh

Nam (CIEM), Baâ Phaåm Chi Lan (Chuyïn gia Kinh tïë), Öng Trûúng Àònh Tuyïín (Cöë vêën Thuã tûúáng),

Öng Trêìn Hûäu Huyânh, Öng Àêåu Anh Tuêën vaâ Öng Trêìn Vùn Haãi (VCCI), Johnathan Pincus vaâ Nguyïîn

Xuên Thaânh (Chûúng trònh Giaãng daåy Kinh tïë Fulbright), Claudio Dordi (Dûå aán MUTRAP III), Öng

Nguyïîn Viïåt Huâng, Öng Nguyïîn Hûäu Hiïåu, Öng Nguyïîn Quang Thuêån (Cöng ty Tû vêën Nexus).

Ngoaâi ra, trong quaá trònh soaån thaão baáo caáo chuáng töi cuäng tiïën haânh tham vêën möåt söë nhaâ nghiïn

cûáu vaâ thûåc haânh nhû Öng Lï Àùng Doanh (Chuyïn gia Kinh tïë). Ngoaâi ra, nhoám soaån thaão baáo caáo

cuäng àûúåc thaão luêån vúái möåt söë quan chûác Chñnh phuã nhû Öng Nguyïîn Höìng Long (Kiïím toaán Nhaâ

nûúác), Öng Lï Maånh Huâng (Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû), Öng Hoaâng Haãi (Böå Taâi chñnh), Öng Lï Long

(Töíng cöng ty Àêìu tû vaâ Kinh doanh Vöën Nhaâ nûúác).

Nhoám chuyïn gia Ngên haâng Thïë giúái dûúái sûå chó àaåo cuãa Deepak Mishra (Trûúãng nhoám dûå aán), vaâ

caác thaânh viïn: Böì Thõ Höìng Mai, Chul Ju Kim, Àinh Tuêën Viïåt, Àoaân Höìng Quang, Habib Rab, Ivailo

V. Izvorski, James Anderson, Keiko Kubota, Nguyïîn Nguyïåt Nga, Nguyïîn Phûúng Anh, Nguyïîn Têm

Giang, Phaåm Minh Àûác, Sameer Goyal, Sunita Kikeri, Trêìn Thõ Lan Hûúng, Triïåu Quöëc Viïåt, Valerie J.

Kozel, Vuä Hoaâng Quyïn. Nguyïîn Lan Phûúng höî trúå nghiïn cûáu, àiïìu phöëi biïn dõch vaâ xuêët baãn.

Nguyïîn Höìng Ngên höî trúå vaâ tû vêën vïì chiïën lûúåc truyïìn thöng. Baáo caáo àûúåc Diane Stamm biïn

têåp vaâ Öng Nguyïîn Àònh Cung (CIEM), Vikram Nehru (Quyä Hoâa bònh Quöëc tïë Carnegie), vaâ Ahmad

Ahsan (Ngên haâng Thïë giúái) àoåc phaãn biïån. Baáo caáo cuäng nhêån àûúåc nhûäng yá kiïën nhêån xeát vaâ àoáng

goáp tñch cûåc cuãa möåt söë àöìng nghiïåp nhû Christian Bodewig, Phaåm Vùn Cung, Douglas Graham,

Nguyïîn Vùn Lên, Mel Blunt (tû vêën), Myla Taylor Williams vaâ Steven Jaffee. Baáo caáo VDR 2012 àûúåc

xêy dûång dûúái sûå chó àaåo chung cuãa baâ Victoria Kwakwa, Giaám àöëc Quöëc gia Ngên haâng Thïë giúái taåi

Viïåt Nam.

LÚÂI CAÃM ÚN

6

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

Chûúng 1 Chuyïín àöíi, Chuyïín mònh vaâ Truên chuyïn......................................................................9

I. Böëi caãnh vaâ phaát hiïån chñnh.......................................................................................................................10

II. Caác yïëu töë mang laåi thaânh cöng ban àêìu ...............................................................................................12

II.A Khaác biïåt vïì xuêët phaát àiïím............................................................................................................12

II.B Caách tiïëp cêån tuêìn tûå, tûâ dûúái lïn ..................................................................................................13

II.C Caãi caách chñnh saách vaâ cú cêëu khuyïën khñch ..............................................................................14

II.D Duâng nhûäng cam kïët bïn ngoaâi àïí àõnh hònh cho nhûäng caãi caách bïn trong.......................15

II.E Vai troâ cuãa nguöìn vöën con ngûúâi, tinh thêìn kinh doanh vaâ hïå thöëng Àaãng - Nhaâ nûúác ........15

III. Thay àöíi, Thaách thûác vaâ Trúã ngaåi ..............................................................................................................16

III.A Nùng suêët giaãm suát.............................................................................................................................16

III.B ÖÍn àõnh kinh tïë vô mö.......................................................................................................................18

III.C Phaát triïín manh muán vaâ sûác ò thïí chïë ...........................................................................................18

IV. Cêëu truác cuãa Baáo caáo VDR........................................................................................................................20

V. Nùæm bùæt thõ trûúâng .....................................................................................................................................20

Chûúng 2 Sên chúi bònh àùèng: Caãi caách Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác..................................................23

I. Böëi caãnh vaâ phaát hiïån chñnh.......................................................................................................................24

II. Khu vûåc Nhaâ nûúác: Quy mö, Têìm quan troång vaâ Hiïåu quaã ...............................................................26

II. A Khu vûåc Nhaâ nûúác coá quy mö lúán nhûng têìm quan troång giaãm dêìn.........................................26

II. B Súã hûäu cuãa Nhaâ nûúác coá lúán hún chuáng ta nghô:

Nghiïn cûáu trûúâng húåp Khu vûåc Ngên haâng ...............................................................................29

II. C Sûã duång nguöìn lûåc nhiïìu nhûng keám hiïåu quaã ...........................................................................32

III. Thaái àöå cuãa cöng chuáng àöëi vúái Súã hûäu cuãa Nhaâ nûúác trong Khu vûåc Doanh nghiïåp ..............34

IV. Caách tiïëp cêån caãi caách Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác cuãa Chñnh phuã ....................................................36

V. Mûúâi lyá do uãng höå caãi caách........................................................................................................................37

VI. Caác phûúng aán cêìn taái cú cêëu ...................................................................................................................42

VI.A Caãi thiïån minh baåch thöng tin .........................................................................................................44

VI.B Caãi thiïån quy àõnh phaáp lyá vaâ quaãn trõ doanh nghiïåp.................................................................45

MUÅC LUÅC

7

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

VI.C Àêíy nhanh tiïën àöå cöí phêìn hoáa ....................................................................................................46

VI.D Tùng cûúâng theo doäi, giaám saát .......................................................................................................47

VI.E Hoaân thiïån traách nhiïåm giaãi trònh cuãa DNNN..........................................................................49

VI.F Töëc àöå vaâ trònh tûå cuãa chûúng trònh caãi caách .............................................................................50

Chûúng 3 Laâm nhiïìu hún vúái ñt nguöìn lûåc hún: Caãi thiïån Hiïåu quaã Àêìu tû Cöng .......................53

I. Böëi caãnh vaâ phaát hiïån chñnh.......................................................................................................................54

II. Khu Cöng nghiïåp: Lúåi hay Haåi? .................................................................................................................59

II.A Cûá xêy ài, nhaâ àêìu tû seä àïën............................................................................................................60

II.B Nguyïn nhên naâo dêîn àïën sûå buâng nöí Khu Cöng nghiïåp? .......................................................62

III. Di dúâi Hïå thöëng Caãng Thaânh phöë Höì Chñ Minh: Vò sao Bïë tùæc?........................................................67

IV. Caãng khöng sûã duång hïët cöng suêët! Trûúâng húåp Cuåm Caãng Caái Meáp–Thõ Vaãi ............................70

IV.A Lyá do naâo giaãi thñch cho tònh traång sûã duång dûúái cöng suêët caãng? ..........................................72

V. Phûúng aán chñnh saách..................................................................................................................................74

Chûúng 4 Thuác àêíy nïìn kinh tïë thõ trûúâng: Vai troâ cuãa thöng tin vaâ minh baåch ..........................79

I. Böëi caãnh .........................................................................................................................................................80

II. Têìm quan troång cuãa tñnh minh baåch trong caác nïìn kinh tïë thõ trûúâng ...........................................83

III. Minh baåch taâi chñnh úã Viïåt Nam ...............................................................................................................84

III.A Tònh hònh hiïån nay ..............................................................................................................................85

III.B Caác lônh vûåc cêìn quan têm hún.......................................................................................................86

IV Tiïëp cêån nhanh hún vaâ bònh àùèng hún vúái thöng tin kinh tïë .............................................................87

V Kïët luêån..........................................................................................................................................................88

Taâi liïåu tham khaão .............................................................................................................91

CHUYÏÍN ÀÖÍI, CHUYÏÍN MÒNH VAÂ TRUÊN CHUYÏN

Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2012

KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNGKHI VIÏåT NAM TRÚÃ THAÂNH QUÖËC GIA

COÁ THU NHÊÅP TRUNG BÒNH

Chûúng 1

10

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

1. Quaá trònh chuyïín àöíi cuãa Viïåt Namsang nïìn kinh tïë thõ trûúâng àaä thay àöíidiïån maåo cuãa àêët nûúác vaâ àúâi söëng ngûúâidên. Nùm 1986, Viïåt Nam bùæt àêìu cöng cuöåc

Àöíi Múái – möåt cöng cuöåc àöíi múái kinh tïë chñnh

trõ tûå thên – àaánh dêëu quaá trònh chuyïín àöíi tûâ

nïìn kinh tïë kïë hoaåch hoáa têåp trung sang nïìn

kinh tïë thõ trûúâng àõnh hûúáng xaä höåi chuã nghôa.

Vaâo thúâi àiïím àoá, Viïåt Nam vêîn laâ möåt trong

nhûäng nûúác ngheâo nhêët trïn thïë giúái, vúái àêìy rêîy

khoá khùn: siïu laåm phaát, thiïëu àoái, viïån trúå cuãa

Liïn Xö bõ cùæt giaãm maånh vaâ cêëm vêån thûúng

maåi cuãa phûúng Têy.1 Àúâi söëng cuãa àaåi böå phêån

ngûúâi dên Viïåt Nam luác àoá rêët khoá khùn, vaâ

tûúng lai rêët aãm àaåm. So vúái bûác tranh naây thò

thaânh tñch cuãa nïìn kinh tïë trong hai mûúi nùm

vûâa qua thûåc sûå rêët êën tûúång. Tûâ nùm 1990 àïën

2010, nïìn kinh tïë Viïåt Nam àaä tùng trûúãng vúái

töëc àöå trung bònh haâng nùm laâ 7,3%, thu nhêåp

bònh quên àêìu ngûúâi tùng gêìn gêëp nùm lêìn. Kinh

tïë phaát triïín nhanh choáng ài àöi vúái thûúng maåi

quöëc tïë tùng trûúãng cao; luöìng vöën àêìu tû trûåc

tiïëp nûúác ngoaâi quy mö lúán; tó lïå ngheâo giaãm

maånh; vaâ gêìn àaåt mûác tiïëp cêån phöí cêåp àöëi vúái

giaáo duåc tiïíu hoåc, y tïë vaâ cú súã haå têìng thiïët yïëu

nhû àûúâng nhûåa, àiïån, nûúác maáy vaâ nhaâ úã. Sûå

chuyïín àöíi cuãa Viïåt Nam – tûâ möåt nïìn kinh tïë

kïë hoaåch hoáa têåp trung sang nïìn kinh tïë thõ

trûúâng vaâ tûâ möåt àêët nûúác rêët ngheâo trúã thaânh

möåt quöëc gia coá thu nhêåp trung bònh thêëp trong

voâng chûa àïën 20 nùm – àaä trúã thaânh möåt phêìn

trong caác saách giaáo khoa vïì phaát triïín.2

2. Nhûng möåt sûå chuyïín àöíi khaác cuãaViïåt Nam—àïí trúã thaânh möåt nïìn kinh tïëcöng nghiïåp, hiïån àaåi—hêìu nhû múái chóbùæt àêìu. Theo Chiïën lûúåc Phaát triïín Kinh tïë

Xaä höåi 2011-2020 múái àûúåc phï duyïåt gêìn àêy,

Viïåt Nam mong muöën àaåt àûúåc mûác thu nhêåp

bònh quên àêìu ngûúâi 3.000US$ (theo giaá US$

hiïån taåi) vaâo nùm 2020. Àiïìu naây coá nghôa laâ mûác

thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi (theo giaá US$ hiïån

taåi) phaãi tùng gêìn 10% möîi nùm—àoâi hoãi Viïåt

Nam phaãi nhên röång vaâ duy trò àûúåc thaânh tûåu

kinh tïë maâ mònh àaä àaåt àûúåc trong mûúâi nùm

qua trong voâng mûúâi nùm tiïëp theo. Chiïën lûúåc

Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi tiïëp tuåc xaác àõnh

nhûäng ûu tiïn haâng àêìu cuãa àêët nûúác àïí àaåt

àûúåc muåc tiïu naây: bònh öín kinh tïë vô mö, xêy

dûång cú súã haå têìng tiïu chuêín thïë giúái, xêy dûång

nguöìn nhên lûåc coá trònh àöå, kyä nùng vaâ tùng

cûúâng caác thïí chïë kinh tïë thõ trûúâng.

3. Àaåt àûúåc nhûäng nguyïån voång naâykhöng phaãi laâ àiïìu dïî daâng. Viïåt Nam àaä

phaãi traãi qua nhûäng cún soáng gioá chûa tûâng coá

trong nïìn kinh tïë vô mö trong nhûäng nùm gêìn

àêy—laåm phaát hai con söë, tiïìn àöìng mêët giaá,

nguöìn vöën thaáo chaåy vaâ suy giaãm dûå trûä ngoaåi

höëi—laâm xoái moân loâng tin cuãa nhaâ àêìu tû. Tùng

trûúãng nhanh cuäng laâm böåc löå nhûäng vêën àïì

mang tñnh cú cêëu. Chêët lûúång vaâ tñnh bïìn vûäng

cuãa tùng trûúãng vêîn laâ nguyïn nhên gêy quan

ngaåi nùång nïì do tùng trûúãng kinh tïë sûã duång quaá

nhiïìu taâi nguyïn, ö nhiïîm cao vaâ haâng xuêët khêíu

thiïëu àa daång vaâ ñt coá giaá trõ gia tùng, tó troång

àoáng goáp cuãa nùng suêët vaâo tùng trûúãng ngaây

caâng giaãm. Nùng lûåc caånh tranh cuãa Viïåt Nam

àang bõ àe doåa búãi saãn xuêët àiïån khöng theo kõp

nhu cêìu, chi phñ hêåu cêìn vaâ giaá caã bêët àöång saãn

leo thang, tònh traång thiïëu lao àöång coá kyä nùng

ngaây caâng phöí biïën (Baáo caáo Nùng lûåc Caånh

tranh Quöëc gia 2011; Chiïën lûúåc Phaát triïín Kinh

tïë Xaä höåi 2011, Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam

2010). Viïåt Nam cuäng àang phaãi àöëi mùåt vúái

nhiïìu thaách thûác múái trong lônh vûåc xaä höåi: tònh

traång dïî bõ töín thûúng gia tùng, ngheâo àoái ngaây

caâng têåp trung nhiïìu hún vaâo caác nhoám dên töåc

thiïíu söë, sûå chïnh lïåch giûäa nöng thön vaâ thaânh

thõ ngaây caâng tùng, vaâ töëc àöå taåo viïåc laâm giaãm

suát. Têët caã nhûäng vêën àïì naây cöång laåi àang laâ möåt

nguy cú nghiïm troång àöëi vúái caác muåc tiïu kinh

tïë xaä höåi trung haån cuãa Viïåt Nam.

4. Viïåt Nam coá nhûäng thaânh tñch to lúánàûúåc ghi nhêån trong viïåc hoaåch àõnh chñnhsaách thaânh cöng nhû möåt sûå ûáng phoá thûåctïë vúái hoaân caãnh àêët nûúác. Thaânh cöng cuãa

I BÖËI CAÃNH VAÂ

PHAÁT HIÏåN CHÑNH

1 Vúái GDP bònh quên àêìu ngûúâi laâ 98US$ (theo thúâi giaá), Viïåt

Nam àuáng laâ àêët nûúác ngheâo nhêët thïë giúái vaâo nùm 1990. Hai

nûúác ngheâo tiïëp theo vúái mûác thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi

thêëp thûá 2 vaâ thûá 3 thïë giúái laâ Somali (US$139) vaâ Sierra Leone

(US$163). Nïëu tñnh theo GDP bònh quên àêìu ngûúâi àiïìu chónh

theo ngang bùçng sûác mua, Viïåt Nam luác àoá nùçm trong nhoám

20 quöëc gia ngheâo nhêët thïë giúái.

2 Xem UÃy ban Tùng trûúãng (2009).

11

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

3 Sau cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh toaân cêìu 2008–09 quaã cên àaä

dõch chuyïín tûâ phña thõ trûúâng sang phña Nhaâ nûúác nhiïìu hún

úã hêìu hïët caác Quöëc gia phaát triïín, song úã Viïåt Nam Nhaâ nûúác

vêîn luön luön àoáng vai troâ chuã àaåo. Tuy nhiïn, kïët quaã àaáng

thêët voång cuãa nïìn kinh tïë trong nhûäng nùm gêìn àêy buöåc nhiïìu

nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách vaâ caác hoåc giaã úã Viïåt Nam phaãi àùåt

cêu hoãi liïåu rùçng úã Viïåt Nam quaã cên coá nïn dõch chuyïín xa

ra khoãi caán cên Nhaâ nûúác vaâ gêìn hún vïì phña thõ trûúâng hay

khöng. Àiïìu thuá võ laâ nhiïìu Àõnh chïë Taâi chñnh Quöëc tïë úã Viïåt

Nam toã ra thêån troång hún khi coá quan àiïím vïì vêën àïì naây

(hoå cho rùçng nïn coá sûå thay àöíi tuêìn tûå tûâng bûúác möåt) so

vúái caác hoåc giaã Viïåt Nam, nhûäng ngûúâi thûúâng kïu goåi cêìn coá

nhûäng thay àöíi quyïët liïåt hún, trong àoá coá caã kïu goåi viïåc cêìn

phaãi coá möåt cöng cuöåc Àöíi Múái thûá hai.

4 Lônh vûåc thûá ba, cuãng cöë khu vûåc taâi chñnh, khöng nùm trong

khuön khöí cuãa baáo caáo naây. Tuy nhiïn, vêën àïì naây seä àûúåc

thaão luêån trong caác nghiïn cûáu tiïëp theo khaác, bao göìm

Chûúng trònh Àaánh giaá Khu vûåc taâi chñnh phöëi húåp thûåc hiïån

giûäa Ngên haâng Thïë giúái vaâ Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë.

Viïåt Nam trong 25 nùm qua, nhû phên tñch dûúái

àêy, laâ nhúâ vaâo möåt loaåt yïëu töë: (a) bùæt àêìu

chuyïín àöíi tûâ xuêët phaát àiïím thêëp vaâ khöng coá

nhiïìu sûå meáo moá, (b) theo àuöíi quy trònh caãi

caách tuêìn tûå tûâng bûúác möåt vaâ tûâ dûúái lïn, (c)

thûåc hiïån caãi caách chñnh saách chung vaâ cú cêëu

khuyïën khñch àuáng àùæn, (d) coá caác chñnh saách

thûúng maåi vaâ àêìu tû cúãi múã, hûúáng ra bïn

ngoaâi, vaâ (e) vai troâ thuêån lúåi cuãa nguöìn vöën con

ngûúâi, tinh thêìn kinh doanh vaâ hïå thöëng Àaãng -

Nhaâ nûúác. Song sau khi àaä gùåt haái àûúåc nhûäng

thaânh quaã dïî daâng hún úã caânh thêëp, thò nhûäng

vêën àïì coân töìn taåi— hay “chûúng trònh nghõ sûå

vêîn coân dang dúã” cuãa quaá trònh chuyïín àöíi—laâ

nhûäng vêën àïì phûác taåp hún nhû xêy dûång thïí

chïë kinh tïë thõ trûúâng vaâ xaác àõnh laåi àiïím cên

àöëi giûäa Nhaâ nûúác vaâ thõ trûúâng.3 Liïåu Viïåt Nam

coá thïí àûúng àêìu vúái nhûäng thaách thûác múái naây?

5. Vaâo thúâi àiïím Lïî Kyã niïåm Baåc (25nùm) Àöíi Múái, Baáo caáo Phaát triïín ViïåtNam nùm nay (VDR 2012) seä xem xeátmöåt söë vêën àïì nöíi cöåm maâ Viïåt Nam phaãigiaãi quyïët àïí xêy dûång möåt nïìn taãngmaånh meä hún nhùçm trúã thaânh Quöëc giacöng nghiïåp hoáa vaâo nùm 2020. Theo Kïë

hoaåch 5 nùm múái àûúåc thöng qua gêìn àêy, ba

lônh vûåc cêìn àùåc biïåt chuá troång laâ taái cú cêëu

Doanh nghiïåp nhaâ Nûúác, nêng cao hiïåu quaã chi

tiïu cöng vaâ bònh öín khu vûåc taâi chñnh. Nhûäng

phên tñch àûa ra trong baáo caáo naây têåp trung

vaâo hai ûu tiïn àêìu. Thûá nhêët, phên tñch cho thêëy

caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác àûúåc súã hûäu nguöìn

vöën cöë àõnh (àêët àai vaâ tñn duång) khöng tûúng

xûáng vúái quy mö cuãa chuáng, sûã duång vöën keám

hiïåu quaã hún so vúái caác doanh nghiïåp ngoaâi

quöëc doanh vaâ doanh nghiïåp coá vöën àêìu tû nûúác

ngoaâi—àoâi hoãi phaãi taái cú cêëu khu vûåc Doanh

nghiïåp Nhaâ nûúác. Thûá hai, phên tñch cho thêëy

caách thûác Viïåt Nam phên böí nguöìn lûåc cöng

àang taåo ra möåt cú súã haå têìng keám töëi ûu vaâ

manh muán úã cêëp àõa phûúng, àiïìu naây khöng goáp

phêìn tñch cûåc cho viïåc xêy dûång möåt hïå thöëng

haå têìng hiïåu quaã cho toaân quöëc, do àoá cêìn phaãi

thay àöíi cú chïë phên böí nguöìn lûåc. Tiïëp àoá, baáo

caáo chó ra nhûäng lyá do giaãi thñch cho sûå keám hiïåu

quaã cuãa caác DNNN trong àêìu tû cöng vaâ àûa

ra möåt söë phûúng aán chñnh saách töíng quaát àïí

thaão luêån. 4

6. Chuyïín àöíi laâ möåt chùång àûúâng, khöngphaãi laâ àñch àïën. Mùåc duâ coá thïí dïî daâng xaác

àõnh xuêët phaát àiïím cuãa Viïåt Nam trïn chùång

àûúâng tiïën túái nïìn kinh tïë thõ trûúâng, nhûng

chùång àûúâng àoá laåi khöng coá vaåch àñch. Kïí caã

nhûäng nïìn kinh tïë thõ trûúâng lêu àúâi nhêët cuäng

phaãi thûúâng xuyïn thay àöíi, cêåp nhêåt vaâ tinh

chónh nhûäng chñnh saách vaâ thïí chïë cuãa mònh àïí

theo kõp àûúåc nhûäng thay àöíi cuãa thúâi àaåi. Chñnh

vò vêåy, VDR 2012 seä khöng coá cêu traã lúâi cho

nhûäng thaách thûác kinh tïë maâ Viïåt Nam àang phaãi

àöëi mùåt, cuäng khöng àûa ra möåt danh saách hoaân

chónh nhûäng gúåi yá chñnh saách àïí Viïåt Nam

chuyïín àöíi thaânh cöng. Thay vaâo àoá, baáo caáo naây

muöën àoáng goáp yá kiïën cho cuöåc tranh luêån àang

diïîn ra vïì möåt söë vêën àïì cêëp baách nhêët vaâ cuäng

nhaåy caãm nhêët vïì tûúng lai cuãa Viïåt Nam.

7. Phêìn coân laåi cuãa Baáo caáo àûúåc cêëu truácnhû sau. Phêìn coân laåi cuãa Chûúng 1 thaão luêån

vïì nhûäng yïëu töë chñnh dêîn àïën thaânh cöng cuãa

Viïåt Nam vaâ tòm hiïíu nhûäng thaách thûác múái nöíi

lïn. Chûúng 2 tòm hiïíu vêën àïì taái cú cêëu caác

Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác. Chûúng 3 tòm hiïíu

nhûäng thaách thûác cuãa chûúng trònh àêìu tû cöng

vaâ laâm caách naâo nêng cao àûúåc hiïåu quaã àêìu tû

cöng. Chûúng 4 thaão luêån vïì mûác àöå minh baåch

thêëp trong hïå thöëng taác döång àïën võ thïë quöëc

gia thu nhêåp trung bònh cuãa Viïåt Nam — möåt

vêën àïì then chöët cêìn àûúåc giaãi quyïët nïëu Viïåt

Nam muöën àaåt àûúåc nhûäng muåc tiïu kinh tïë xaä

höåi cuãa mònh.

II CAÁC YÏËU TÖË MANG LAÅI

THAÂNH CÖNG

BAN ÀÊÌU

12

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

8. Quaá trònh chuyïín àöíi sang nïìn kinh tïëthõ trûúâng cuãa Viïåt Nam àaä àûúåc nghiïncûáu khaá nhiïìu. Trong voâng hai thêåp kyã qua,

nhiïìu saách baáo àaä viïët vïì quaá trònh chuyïín àöíi

sang nïìn kinh tïë thõ trûúâng cuãa Viïåt Nam. Nhiïìu

töí chûác àa phûúng àaä xêy dûång caác baáo caáo vaâ

möåt söë hoåc giaã trong nûúác vaâ quöëc tïë cuäng viïët

vïì chuã àïì naây.5 Phêìn naây ruát ra nhûäng baâi hoåc

tûâ nhûäng thaânh cöng trong quaá khûá, àïí cung cêëp

thöng tin cho nhûäng baân luêån vïì tûúng lai, vaâ

chûa phaãi laâ möåt nghiïn cûáu troån veån caác yïëu töë

giaãi thñch cho thaânh cöng cuãa Viïåt Nam trong

quaá trònh chuyïín àöíi.6

9. Viïåt Nam nöíi bêåt nhû möåt cêu chuyïånthaânh cöng roä rïåt trong söë caác nïìn kinhtïë chuyïín àöíi. Sûå chuyïín àöíi úã Àöng Êu laâ

möåt quaá trònh phûác taåp, àêìy cam go, vúái caác cuöåc

khuãng hoaãng kinh tïë taái diïîn, ài cuâng möåt loaåt vêën

àïì nhû saãn lûúång suåt giaãm, thu nhêåp trung bònh

giaãm, tó lïå ngheâo tùng maånh, tó lïå tûã vong tùng vaâ

tó lïå sinh giaãm, laåm phaát tùng nhanh (Hònh 1.1)

(Ngên haâng Thïë giúái 2002). Tuy nhiïn, Viïåt Nam

laåi coá töëc àöå tùng trûúãng kinh tïë nhanh, àêìu tû

tùng, xuêët khêíu maånh, vaâ laåm phaát giaãm maånh, ài

àöi vúái möåt chûúng trònh caãi caách tûâ tûâ vaâ coá giúái

haån. Hún thïë nûäa, nhûäng thay àöíi úã Viïåt Nam diïîn

ra trong böëi caãnh àêët nûúác tiïëp tuåc àûúåc laänh àaåo

búãi möåt Àaãng duy nhêët, Nhaâ nûúác can thiïåp

nhiïìu, vaâ saãn xuêët bõ kiïím soaát trûåc tiïëp àaáng kïí

thöng qua caác DNNN. Vò sao Viïåt Nam laåi thaânh

cöng, trong khi nhiïìu nûúác khaác thêët baåi?

II.A KHAÁC BIÏÅT VÏÌ XUÊËT

PHAÁT ÀIÏÍM

10. Vaâo thúâi àiïím bùæt àêìu cöng cuöåcchuyïín àöíi kinh tïë, Viïåt Nam laâ nûúácngheâo nhêët vaâ cöng nghiïåp keám phaáttriïín nhêët trong söë têët caã caác nûúác coá nïìnkinh tïë chuyïín àöíi—àiïìu naây dûúâng nhûlaåi laâ möåt lúåi thïë cuãa Viïåt Nam.7 Nïìn kinh

tïë Viïåt Nam khöng coá mûác àöå kiïím soaát têåp

Nguöìn: WDI 2010; http://www.databasece.com/en/gdp-during-transition; ûúác tñnh cuãa NHTG.

187

63

440

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

1989 92 95 98 1 4 7 2010

Caác nïìn kinh tïëàang chuyïín àöíi úã Àöng Êu

Vietnam

Ba Lan

Ukraine

GDP thûåc, 1989=100

Hònh 1.1 Saãn lûúång cuãa Viïåt Nam so vúái caác nïìn kinh tïë chuyïín àöíi khaác

7 Vò chuáng töi têåp trung vaâo Viïåt Nam nïn coá nhiïìu vêën àïì vïìcaác nïìn kinh tïë chuyïín àöíi khaác coá thïí khöng àûúåc nhùæc àïënúã àêy. Vñ duå, Nam Tû trûúác àêy àaä tan raä vaâ chia thaânh nùm(hiïån nay laâ baãy) quöëc gia khaác nhau vaâ hiïån àaä coá chiïën tranh.Liïn bang Xö viïët tan raä thaânh 15 nûúác, möîi nûúác phaãi thaânhlêåp nhûäng thïí chïë chñnh trõ vaâ khuön khöí phaáp lyá múái. Möåt söëvêën àïì vïì biïn giúái hiïån nay vêîn gêy tranh caäi. Chiïën tranh àaäxaãy ra úã Caáp-ca-dú vaâ Ta-gi-kixtan. Tiïåp Khùæc cuäng chia thaânhhai nûúác. Viïåc phaãi thiïët lêåp caác thïí chïë chñnh trõ vaâ haânh langphaáp lyá múái, giaãi quyïët caác vêën àïì an ninh quöëc tïë vaâ trongnûúác, giaãi quyïët hêåu quaã tûâ sûå suåp àöí cuãa hïå thöëng thûúngmaåi xaä höåi chuã nghôa vaâ viïån trúå cuãa Liïn Xö chùæc chùæn àaä gêynhiïìu khoá khùn thaách thûác cho caác nûúác àang chuyïín àöíi úãÀöng Êu, vaâ Viïåt Nam may mùæn traánh àûúåc rêët nhiïìu.

5 Xem danh muåc taâi liïåu tham khaão úã cuöëi baáo caáo.

6 Àïí xem thaão luêån àêìy àuã hún vïì quaá trònh chuyïín àöíi, xem

Arkadie vaâ Mallon (2003), IMF (1996) vaâ ADB (2006).

13

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

trung thûåc sûå cao nhû úã Liïn Xö cuä vaâ caác nïìn

kinh tïë chuyïín àöíi thuöåc Àöng Êu (Arkadie vaâ

Mallon 2003). Vñ duå, danh muåc haâng hoáa àûúåc

phên böí theo kïë hoaåch luön ñt hún nhiïìu so vúái

hïå thöëng cên àöëi tû liïåu saãn xuêët cuãa Liïn Xö.

Tûúng tûå, khu vûåc Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác úã

Viïåt Nam chó chiïëm möåt phêìn nhoã trong saãn

xuêët phi nöng nghiïåp laâ 29%, vaâ chiïëm tó lïå viïåc

laâm coân thêëp hún vúái 16%, khaác vúái caác nïìn kinh

tïë chuyïín àöíi khaác vúái tó troång caác DNNN trïn

töíng saãn lûúång lïn àïën 75-95 % (IMF 1996). Mùåc

duâ caác nïìn kinh tïë chuyïín àöíi úã Àöng Êu àaä

àaåt àûúåc trònh àöå cöng nghiïåp hoáa cao trong hïå

thöëng kïë hoaåch hoáa têåp trung vúái sûå phaát triïín

cuãa cöng nghiïåp nùång, phêìn lúán nguöìn vöën hiïån

coá cuãa hoå àûúåc àaánh giaá laâ khöng caånh tranh.

Do vêåy, trong khi Viïåt Nam coá thïí tiïëp tuåc sûã

duång phêìn lúán nguöìn vöën mònh coá trûúác khi

chuyïín àöíi thò caác nïìn kinh tïë chuyïín àöíi khaác

phaãi xêy dûång laåi nguöìn vöën cuãa mònh, do vêåy saãn

lûúång cuãa hoå bõ giaãm suát àaáng kïí, trûúác hïët laâ saãn

lûúång cöng nghiïåp, trong nhûäng nùm àêìu tiïn.8,9

11. Möåt àùåc àiïím quan troång laâ têìm quantroång tûúng àöëi cuãa khu vûåc nöng nghiïåpvaâ vai troâ chuã àaåo cuãa kinh tïë höå gia àònhtrong saãn xuêët nöng nghiïåp úã Viïåt Nam.Arkadie vaâ Mallon (2003), Lin (2010), vaâ caác taác

giaã khaác lêåp luêån rùçng Viïåt Nam, cuäng giöëng nhû

Trung Quöëc, laâ möåt nïìn kinh tïë thuêìn nöng vaâo

thúâi àiïím chuyïín àöíi, do vêåy cú cêëu saãn xuêët

cuãa nïìn kinh tïë nhòn chung nhêët quaán vúái lúåi thïë

so saánh cuãa noá. Chñnh vò vêåy, khi múã cûãa nïìn kinh

tïë cho caånh tranh trong vaâ ngoaâi nûúác, khu vûåc

nöng nghiïåp cuãa Viïåt Nam àaáp ûáng rêët maånh meä

vúái nhûäng thay àöíi tñch cûåc cho ngaânh nöng

nghiïåp—buâ àùæp cho nhûäng suåt giaãm trong khu

vûåc cöng nghiïåp. Vñ duå, Nghõ quyïët Höåi nghõ

trung ûúng Àaãng 10 ban haânh nùm 1988 àaä trao

quyïìn súã hûäu taâi saãn (duâ coân haån chïë) cho nöng

dên, vaâ Töíng bñ thû Àaãng Àöî Mûúâi àaä goåi àêy laâ

möåt bûúác ngoùåt trong sûå phaát triïín cuãa ngaânh

nöng nghiïåp. Quyïìn súã hûäu taâi saãn haån chïë, cuâng

vúái caãi caách giaá caã vaâ thûúng maåi àaä goáp phêìn

duy trò tùng trûúãng nöng nghiïåp, taåo ra saãn lûúång

thùång dû cêìn thiïët àïí àa daång hoáa sang caác

ngaânh nghïì phi nöng nghiïåp vaâ tùng cûúâng sûác

maånh cuãa nïìn kinh tïë. 10

II.B CAÁCH TIÏËP CÊÅN TUÊÌN

TÛÅ, TÛÂ DÛÚÁI LÏN

12. Caãi caách úã Viïåt Nam, roä raâng laâ ngaytûâ giai àoaån àêìu àaä mang tñnh chêët tuêìntûå tûâng bûúác möåt vaâ laâm tûâ dûúái lïn, têåptrung chuã yïëu vaâo caác àún võ saãn xuêët. Quaá

trònh tuêìn tûå naây coá nghôa laâ trïn möîi möåt bûúác

ài, hiïåu quaã cuãa caác thïí chïë vaâ chñnh saách múái

àïìu àûúåc kiïím nghiïåm vaâ àiïìu chónh cho phuâ

húåp vúái hoaân caãnh Viïåt Nam. Quaá trònh naây àùåc

biïåt thêëy roä trong ngaânh nöng nghiïåp, vöën àaä bõ

khuãng hoaãng keáo daâi trong nhûäng nùm trûúác

Àöíi Múái.

13. Húåp taác hoáa nöng nghiïåp laâ möåt phêìnquan troång cuãa chiïën lûúåc xaä höåi chuãnghôa. Àiïìu naây àùåc biïåt àuáng vúái miïìn Bùæc, núi

coá caã caác húåp taác xaä saãn xuêët vaâ húåp taác xaä cung

cêëp dõch vuå xaä höåi. Kinh nghiïåm cuãa miïìn Nam,

àùåc biïåt úã àöìng bùçng Söng Cûãu Long laåi khaác.

Coá hai laân soáng húåp taác hoáa nöëi tiïëp nhau úã

àöìng bùçng söng Cûãu Long vaâo nùm 1979–80 vaâ

sau àoá laâ àêìu nhûäng nùm 1980, mùåc duâ húåp taác

xaä chûa bao giúâ àoáng vai troâ quyïët àõnh trong

nïìn kinh tïë nöng thön miïìn Nam giöëng nhû

miïìn Bùæc.11 Nhû nhiïìu taâi liïåu, saách baáo àaä ghi

nhêån, nhiïìu caãi caách nöng nghiïåp diïîn ra vúái bùæt

nguöìn chñnh laâ tûâ sûå phaãn ûáng cuãa ngûúâi dên úã

8 Tuy nhiïn, caác nhaâ phï bònh cuäng lêåp luêån rùçng caách diïîn giaãi

nhû vêåy àaä giaã àõnh rùçng vêën àïì úã àêy àún giaãn chó laâ khu vûåc

nhaâ nûúác quaá phaát triïín vaâ àêìu tû sai lêìm vaâo caác dûå aán lúán

ngöën nhiïìu vöën. Caách lyá giaãi naây phúát lúâ caác vêën àïì sêu sùæc

hún vïì cú chïë khuyïën khñch ài àöi vúái hïå thöëng kïë hoaåch hoáa

têåp trung vaâ sûå tham gia trûåc tiïëp cuãa Nhaâ nûúác vaâo hoaåt àöång

kinh doanh.

9 Möåt phiïn baãn khaác coá thïí àûa ra cuãa giaã thuyïët naây laâ chñnh

tònh thïë cêëp baách—thiïëu àoái, siïu laåm phaát, viïån trúå hêìu nhû

khöng coân—àaä buöåc Chñnh phuã Viïåt Nam phaãi caãi caách. Möåt

söë ngûúâi goåi tïn giai àoaån caãi caách naây möåt caách haâi hûúác laâ

PhD—viïët tùæt cuãa the Poor, the Hungry, the Driven (ngheâo,

àoái vaâ bõ chi phöëi.

10 Caác àiïìu kiïån ban àêìu khaác giuáp Viïåt Nam traánh àûúåc suåt giaãm

saãn lûúång bao göìm caã thúâi àiïím khai thaác taâi nguyïn (chuã yïëu

laâ dêìu thö), vaâ võ trñ àõa lyá cuãa Viïåt Nam trong möåt khu vûåc

nùng àöång vaâ tùng trûúãng nhanh nhêët thïë giúái.

11 Kïí caã úã miïìn Bùæc vaâ miïìn Trung Viïåt Nam, nöng höå vêîn laâ möåt

yïëu töë quan troång cuãa hïå thöëng saãn xuêët.

14

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

Àöìng bùçng Söng Cûãu Long àöëi vúái phong traâo

húåp taác hoáa sau khi àêët nûúác thöëng nhêët. Àùåc

biïåt, noá liïn quan àïën viïåc ngûúâi nöng dên tûâ

chöëi tröìng luáa nhiïìu hún nhu cêìu tiïu duâng cuãa

gia àònh mònh. Möåt söë nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách

cêëp cao àaä têån mùæt thêëy àûúåc lúåi ñch cuãa hoaåt

àöång canh taác höå gia àònh vaâ sau àoá àaä xêy dûång

caác chñnh saách khuyïën khñch nhûäng thay àöíi

tûúng tûå trïn caã nûúác (Dixon 2003, Rama

2009).12 Hoå àaä xoáa boã têåp thïí hoáa saãn xuêët

nöng nghiïåp, thiïët lêåp quyïìn sûã duång àêët, giaãm

vai troâ cuãa húåp taác xaä, tûå do hoáa giaá caã nöng

nghiïåp, vaâ khuyïën khñch nöng dên xuêët khêíu—

laâm thay àöíi diïån maåo cuãa àêët nûúác tûâ thiïëu àoái

lûúng thûåc kinh niïn thaânh nûúác xuêët khêíu gaåo

lúán thûá ba trïn thïë giúái chó trong voâng hai nùm.13

14. Möåt vñ duå khaác vïì caãi caách tuêìn tûå coáthïí thêëy trong quaá trònh phaát triïín thïíchïë thõ trûúâng. Khaác vúái nhiïìu nïìn kinh tïë

chuyïín àöíi khaác, Viïåt Nam khöng hoaân toaân

xoáa boã caác thïí chïë vaâ cú cêëu kinh tïë trûúác khi

caãi caách, maâ àiïìu chónh, thñch ûáng vaâ àõnh hûúáng

laåi cho caác thïí chïë naây cho phuâ húåp vúái nhûäng

thay àöíi cuãa thúâi àaåi. Thay vò phaá boã toaân böå caác

thïí chïë cuä àïí laâm khuác daåo àêìu cho viïåc thiïët

lêåp caác cú chïë múái, nhiïìu cuöåc caãi caách úã Viïåt

Nam nhùçm vaâo viïåc caãi thiïån caác thïí chïë hiïån

hûäu, àöìng thúâi dêìn dêìn àûa ra caác thïí chïë thõ

trûúâng múái. Chñnh vò vêåy, khöng phaãi tònh cúâ maâ

trong caác nïìn kinh tïë coá möëi quan hïå mêåt thiïët

vúái Liïn Xö cuä, Viïåt Nam laâ nûúác rêët àùåc thuâ

nhúâ vaâo sûå thñch ûáng nhanh choáng cuãa mònh vaâ

ñt xaáo tröån nhêët (Dollar 1999).14

II.C CAÃI CAÁCH CHÑNH SAÁCH

VAÂ CÚ CÊËU

KHUYÏËN KHÑCH

15. Coá leä thay àöíi cùn baãn nhêët trongnhûäng nùm àêìu tiïn cuãa caãi caách laâ nhûäng

thay àöíi chñnh saách nhùçm nêng cao hiïåuquaã cuãa khu vûåc doanh nghiïåp, thuác àêíysaãn lûúång nöng nghiïåp, múã cûãa nïìn kinhtïë cho ngoaåi thûúng vaâ àêìu tû nûúác ngoaâi,vaâ caãi caách chñnh phuã. Möåt söë thay àöíi chñnh

saách lúán trong nhûäng lônh vûåc naây bao göìm

(ADB 2006; IMF 1996):

l Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác. (a) Thay thïë quyïìn

lûåc kïë hoaåch hoáa têåp trung bùçng sûå tûå chuã

cuãa caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác; (b) cho

doanh nghiïåp àûúåc quyïìn tûå chuã giaá caã, lûåa

choån àêìu vaâo vaâ àêìu ra thñch húåp, vaâ tûå quyïët

àõnh hoaåt àöång àêìu tû cuãa mònh; (c) cho caác

caán böå quaãn lyá quyïìn cùæt giaãm lao àöång döi

dû theo quy àõnh hûúáng dêîn; (d) cho pheáp

doanh nghiïåp àûúåc baán saãn phêím dû thûâa

(ngoaâi chó tiïu kïë hoaåch àûúåc giao) theo giaá

thõ trûúâng; vaâ (e) aáp àùåt haån chïë ngên saách

cûáng cho caác DNNN.

l Doanh nghiïåp Tû nhên. (a) Giaãm búát haån chïë

àöëi vúái caác doanh nghiïåp tû nhên; (b) cho

pheáp doanh nghiïåp tû nhên àûúåc tiïëp cêån vúái

tñn duång vaâ taåo khuön khöí phaáp lyá thuêån lúåi

hún cho hoaåt àöång saãn xuêët kinh doanh cuãa

caác doanh nghiïåp naây; (c) aáp duång caác quy tùæc

àaánh thuïë thöëng nhêët cho têët caã caác doanh

nghiïåp; (d) cho pheáp caác doanh nghiïåp àûúåc

thiïët lêåp quan hïå thûúng maåi trûåc tiïëp hoùåc

sûã duång caác cöng ty thûúng maåi maâ hoå lûåa

choån thay vò thöng qua möåt kïnh thûúng maåi

nhêët àõnh; (e) buöåc caác doanh nghiïåp phaãi

àûáng trûúác caånh tranh vúái doanh nghiïåp

nûúác ngoaâi bùçng chïë àöå cho nhêåp khêíu tûå do;

vaâ (f) xoáa boã têåp thïí hoáa saãn xuêët nöng

nghiïåp vaâ thiïët lêåp quyïìn sûã duång àêët.

l Tûå do Giaá caã vaâ Thûúng maåi. (a) Tûå do hêìu

hïët giaá caã caác ngaânh vaâo cuöëi nùm 1988, chó

kiïím soaát giaá caã möåt söë mùåt haâng nhêët àõnh àöëi

vúái caác khaách haâng chñnh thûác cuãa Nhaâ nûúác,

bao göìm caác mùåt haâng xi-mùng, theáp vaâ àiïån,

nhòn chung àûúåc quy àõnh úã mûác gêìn vúái mûác

giaá thõ trûúâng tûå do; (b) haå thêëp tó giaá höëi àoaái

chñnh thûác cho saát vúái tó giaá thõ trûúâng tûå do;

(c) xoáa boã trúå cêëp xuêët khêíu; (d) cho pheáp

àûúåc giûä thu nhêåp bùçng ngoaåi tïå; (e) tûå do hoáa

thûúng maåi, àùåc biïåt laâ cho caác doanh nghiïåp

saãn xuêët àûúåc trûåc tiïëp mua baán vúái nûúác

ngoaâi, qua àoá gúä boã kiïím soaát chùåt cheä möåt

caách quan liïu àöëi vúái caác cöng ty thûúng maåi;

(g) hònh thaânh caác khu chïë xuêët vaâ khu cöng

nghiïåp; vaâ (h) baäi boã caác traåm haãi quan nöåi

àõa (ADB 2006; IMF 1996).

12 Theo baáo caáo, Töíng Bñ Thû Àöî Mûúâi, chõu traách nhiïåm vïì

tiïën trònh thöëng nhêët àaä ài tûâ Haâ Nöåi àïën thùm nöng dên vaâ

noái rùçng nhûäng gò ngûúâi dên laâm laâ àuáng àùæn (Howie 2011).

13 Tuy nhiïn, nhûäng ngûúâi khaác cuäng thêån troång caãnh baáo vïì quaá

trònh hoåc têåp tûâ dûúái lïn, vaâ cho rùçng “tham khaão cöång àöìng

úã cêëp cú súã töët hún hïët nïn àûúåc hiïíu nhû noái àïën chên àïë

cuãa böå maáy,” xem Fforde (2009).

14 Caác nhaâ phï bònh caách tiïëp cêån tiïåm tiïën trong caãi caách àaä

mö taã laâ àiïìu naây cho thêëy sûå hiïíu biïët vïì thõ trûúâng coân haån

heåp, thïm vaâo àoá laâ sûå thiïëu hiïåu quaã, tham nhuäng, mêu thuêîn

nöåi böå, thiïëu nhên lûåc, vaâ caách tiïëp cêån “thûã vaâ sûãa sai” hay

“doâ dêîm” cuãa Chñnh phuã.

15

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

l Tûå do hoáa thõ trûúâng lao àöång. (a) giaãm caác

haån chïë trong viïåc huy àöång lao àöång thêët

nghiïåp tûâ nöng thön sang laâm viïåc taåi thaânh

thõ vaâ khu vûåc gêìn thaânh thõ; vaâ (b) liïn tuåc thay

àöíi böå luêåt lao àöång quy àõnh thûåc tiïîn tuyïín

duång lao àöång vaâ loaåi boã caác raâo caãn àöëi vúái

viïåc huy àöång nguöìn lao àöång nhaân röîi.

16. Nhiïìu chñnh saách trong söë naây nhùçmvaâo viïåc kñch cung vaâ àaä taåo cú súã àïíchuyïín àöíi thaânh cöng. Nguöìn vöën vêåt chêët

vaâ con ngûúâi cuãa Viïåt Nam luác trûúác khöng àûúåc

sûã duång hïët do tònh traång kiïím soaát giaá caã vaâ hïå

thöëng khuyïën khñch khöng laâm cho doanh

nghiïåp coá àöång cú saãn xuêët. Bùçng caách nhanh

choáng tûå do giaá caã vaâ thiïët lêåp hïå thöëng àöång

lûåc khuyïën khñch töët, nïìn kinh tïë thõ trûúâng àaä

thaânh cöng úã chñnh núi maâ nïìn kinh tïë kïë hoaåch

hoáa têåp trung thêët baåi.

II.D DUÂNG NHÛÄNG CAM KÏËT

BÏN NGOAÂI ÀÏÍ ÀÕNH

HÒNH CHO NHÛÄNG CAÃI

CAÁCH BÏN TRONG15

17. Nhûäng cam kïët maâ Viïåt Nam àûa ratrong möåt loaåt hiïåp àõnh thûúng maåi khuvûåc vaâ àa phûúng—nhû Hiïåp àõnh Khu vûåc

Mêåu dõch Tûå do (FTA) Hiïåp höåi caác quöëc gia

Àöng Nam AÁ (ASEAN) nùm 1995 (bao göìm caác

FTA cuãa ASEAN vúái Australia, Trung Quöëc, ÊËn

Àöå, Nhêåt Baãn, Haân Quöëc vaâ New Zealand); Hiïåp

àõnh Thûúng maåi Song phûúng vúái Myä nùm 2000

vaâ vúái Nhêåt Baãn nùm 2008; vaâ trúã thaânh thaânh

viïn cuãa Töí chûác Thûúng maåi Thïë giúái (WTO)

vaâo nùm 2007—laâ möåt àöång lûåc àaáng kïí thuác

àêíy caác cuöåc caãi caách trong nûúác trong giai àoaån

chuyïín àöíi. Möåt söë lúåi ñch thiïët thûåc tûâ tûå do

hoáa thûúng maåi bao göìm (a) chïë àöå thûúng maåi

quöëc tïë minh baåch vaâ coá thïí tiïn liïåu, (b) thuïë

quan giaãm àaáng kïí cho caác nhaâ saãn xuêët vaâ xuêët

khêíu cuãa Viïåt Nam, (c) baäi boã moåi hònh thûác trúå

cêëp xuêët khêíu traái vúái quy tùæc cuãa WTO, vaâ (d)

tûå do hoáa caác dõch vuå ngên haâng, phên phöëi, xêy

dûång, chùm soác y tïë, du lõch, baão hiïím vaâ dõch vuå

kinh doanh (kiïím toaán, phaáp lyá, cöng nghïå thöng

tin, nghiïn cûáu vaâ phaát triïín) (CIEM 2010).

18. Tûå do hoáa thûúng maåi coá taác àöång tñchcûåc to lúán àöëi vúái nïìn kinh tïë Viïåt Nam.Möåt söë lúåi ñch roä rïåt cuãa tûå do hoáa thûúng maåi

bao göìm àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi àûúåc àêíy

maånh, khu vûåc xuêët khêíu hoaåt àöång maånh, giaá caã

thêëp hún, chêët lûúång haâng hoáa vaâ dõch vuå àûúåc caãi

thiïån. Caác hiïåp àõnh thûúng maåi song phûúng vaâ

caác cam kïët WTO buöåc Viïåt Nam àûa ra nhûäng

àiïìu chónh quan troång trong hïå thöëng thïí chïë vaâ

haânh chñnh cuãa mònh. Vñ duå, trong khuön khöí cam

kïët WTO, Viïåt Nam cöng böë chñnh thûác têët caã caác

luêåt, quy àõnh, thuã tuåc haânh chñnh àûúåc aáp duång

chung trûúác khi àûa vaâo thûåc thi. Ngoaâi ra, vùn baãn

dûå thaão caác dûå aán luêåt phaãi àûúåc àùng taãi trïn

trang maång cuãa cú quan Chñnh phuã ñt nhêët 60 ngaây

trûúác khi thöng qua, àïí cho caác cú quan, töí chûác

vaâ caá nhên coá thïí àoáng goáp yá kiïën. Möåt nghiïn cûáu

do Dûå aán Höî trúå Thûúng maåi Àa biïn thûåc hiïån

àûa ra kïët luêån rùçng taác àöång cuãa ASEAN, cöång

vúái thûúng maåi àöëi vúái hêìu hïët caác chó söë thûúng

maåi vaâ kinh tïë chuã yïëu, nhòn chung laâ tñch cûåc.

II.E VAI TROÂ CUÃA NGUÖÌN

VÖËN CON NGÛÚÂI, TINH

THÊÌN KINH DOANH VAÂ

HÏÅ THÖËNG ÀAÃNG - NHAÂ

NÛÚÁC

19. Sûå chuyïín àöíi sang kinh tïë thõ trûúângcuãa Viïåt Nam àaä thaáo gúä búát nhûäng raâocaãn àöëi vúái viïåc aáp duång tri thûác, möåt yïëutöë cûåc kyâ quan troång giaãi thñch cho nhûängthay àöíi nhanh choáng úã Viïåt Nam tronglônh vûåc kinh tïë trong voâng hai thêåp niïnvûâa qua, cuâng vúái nhûäng cú chïë khuyïënkhñch àûúåc caãi thiïån vaâ caånh tranh giatùng (Arkadie vaâ Mallon 2003). Khaã nùng khai

thaác nhanh choáng nhûäng tri thûác vöën coá cuãa Viïåt

Nam àûúåc höî trúå thïm búãi nhûäng kïët quaã thûåc

hiïån töët vaâ vûäng chùæc trong viïåc àêíy maånh tó lïå

biïët chûä cuäng nhû phaát triïín con ngûúâi trong

giai àoaån trûúác khi àöíi múái. Trïn thûåc tïë, ngay

tûâ àêìu thúâi kyâ àöíi múái Viïåt Nam àaä coá tó lïå biïët

àoåc biïët viïët, tuöíi thoå vaâ kïët quaã giaáo duåc cao

hún nhiïìu so vúái hêìu hïët caác quöëc gia khaác coá

cuâng mûác thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi. Nguöìn

vöën con ngûúâi vûäng chùæc coân ài àöi vúái nhiïåt

huyïët, sûác söëng vaâ kyä nùng kinh doanh cuãa ngûúâi

dên vaâ chêët lûúång cuãa lûåc lûúång lao àöång Viïåt Nam.15 Phêìn naây viïët dûåa trïn möåt baáo caáo vïì böëi caãnh cuãa dûå aán

MUTRAP, Phaái àoaân EU

16

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

20. Nhiïìu nhaâ nghiïn cûáu lõch sûã kinh tïëcho rùçng hïå thöëng Àaãng - Nhaâ nûúác cuãaViïåt Nam àoáng möåt vai troâ quan troångtrong quaá trònh chuyïín àöíi khöng soánggioá cuãa àêët nûúác (Dixon 2003). Böå maáy Àaãng

- Nhaâ nûúác trûúác giai àoaån caãi caách laâ möåt hïå

thöëng phûác taåp, gùæn kïët Nhaâ nûúác trung ûúng

vúái têët caã moåi thaânh phêìn cuãa xaä höåi, thöng qua

nhiïìu têìng lúáp àïën têån tûâng àún võ vaâ caác nhoám

cöång àöìng nhoã. Hïå thöëng naây giuáp cho caác nghõ

quyïët, chó tiïu vaâ chñnh saách àûúåc truyïìn àaåt

thöng suöët vaâ rêët hiïåu quaã trong viïåc huy àöång

ngûúâi dên vaâ caác töí chûác úã têët caã caác cêëp. Roä

raâng laâ úã moåi cêëp àaä coá nùng lûåc nhêët àõnh vïì

haânh chñnh vaâ töí chûác, àiïìu naây giaãi thñch cho

nhûäng thaânh cöng àaáng kïí cuãa Viïåt Nam àöëi vúái

nhûäng thûúác ào nhû tó lïå biïët chûä, tuöíi thoå, tó lïå

tûã vong treã sú sinh ngay tûâ trûúác giai àoaån àêìu

cuãa cöng cuöåc chuyïín àöíi. Chñnh vò thïë, Viïåt

Nam bûúác vaâo thúâi kyâ caãi caách vúái khaã nùng têåp

trung vaâo nhûäng muåc tiïu daâi haån cuãa quöëc gia,

vaâ vúái nùng lûåc haânh chñnh, quaãn lyá vaâ thûåc hiïån

àaáng kïí, goáp phêìn mang laåi nhûäng thaânh cöng

àaáng kïí ban àêìu.16 Nhûng chuáng töi seä thaão luêån

úã phêìn sau, vúái sûå phaát triïín cuãa khu vûåc tû

nhên, hïå thöëng Àaãng - Nhaâ nûúác caâng ngaây caâng

khoá thu huát vaâ giûä chên àûúåc nhên taâi – àiïìu naây

tûâ tûâ laâm xoái moân nùng lûåc quaãn lyá cuãa hïå thöëng.

21. Nïìn kinh tïë Viïåt Nam vaâ möi trûúângkinh tïë toaân cêìu thay àöíi quaá nhanhchoáng trong nhûäng nùm gêìn àêy àïën mûácdïî boã qua nhûäng dêëu hiïåu vïì caác thaáchthûác múái. Trong khoaãng thúâi gian nùm nùm, tûâ

2003 àïën 2008, nïìn kinh tïë Viïåt Nam àaä tùng

lïn hún hai lêìn, tûâ 40 tó USD lïn 90 tó USD, xuêët

khêíu tùng gêëp hún ba lêìn, tûâ 20 tó USD lïn 63 tó

USD. Trong khoaãng thúâi gian naây, Viïåt Nam trúã

thaânh thaânh viïn cuãa WTO—khúãi àöång cho

doâng vöën tû nhên tûâ bïn ngoaâi chûa tûâng coá àöí

vaâo Viïåt Nam, lïn àïën 18% GDP trong nùm

2007. Trong nûúác, giai àoaån naây cuäng laâ giai àoaån

thaânh lêåp caác Têåp àoaân Kinh tïë Nhaâ nûúác

(TÀKTNN)—möåt liïn minh loãng leão giûäa caác

DNNN coá lúåi ñch kinh doanh tûúng tûå nhû

nhau—vaâ sûå phên cêëp quyïët àõnh àêìu tû cho

chñnh quyïìn àõa phûúng. Giai àoaån naây cuäng

chûáng kiïën sûå buâng nöí àêìu tû, thõ trûúâng chûáng

khoaán hoaåt àöång maånh, giaá bêët àöång saãn leo

thang vaâ sûå thõnh vûúång gia tùng àïìu khùæp. Do

vêåy möåt àiïìu rêët dïî bõ boã qua laâ giai àoaån naây

cuäng laâ giai àoaån maâ sûå àoáng goáp cuãa nùng suêët

vaâo tùng trûúãng suåt giaãm, bêët öín kinh tïë vô mö

tùng, phaát triïín manh muán vaâ caác thïí chïë cöng

khöng theo kõp vúái nïìn kinh tïë àang höåi nhêåp

toaân cêìu möåt caách nhanh choáng.

III.A NÙNG SUÊËT GIAÃM SUÁT

22. Nïëu nhû nhûäng nùm àêìu chuyïín àöíicuãa Viïåt Nam àûúåc àaánh dêëu bùçng “tùngtrûúãng vúái nguöìn lûåc haån chïë”, thò nùmnùm trúã laåi àêy coá thïí goåi tïn laâ “dû thûâanguöìn lûåc vúái tùng trûúãng haån chïë”. Taâi liïåu

cho thêëy rêët roä sûå tùng trûúãng maånh meä cuãa Viïåt

Nam trong thêåp niïn 90 khöng àûúåc giaãi thñch

bùçng sûå gia tùng maånh meä vïì vöën. Nhû trong

hònh 1.2, gêìn 40-60% tùng trûúãng laâ nhúâ tùng

nùng suêët, vaâ phêìn coân laåi laâ nhúâ tñch luäy yïëu töë

tû liïåu saãn xuêët. Tònh hònh àaä thay àöíi trong

nhûäng nùm 2000, thúâi kyâ maâ Viïåt Nam nhêån

àûúåc doâng vöën cao kyã luåc. Trong giai àoaån naây,

nùng suêët chó àoáng goáp 15% tùng trûúãng, phêìn

coân laåi laâ do tñch luäy vöën vêåt chêët vaâ nguöìn vöën

con ngûúâi. Vaâ trong voâng 4 nùm vûâa qua (2007-

10) tùng trûúãng hêìu nhû hoaân toaân nhúâ vaâo tñch

luäy vöën.

23. Sûå lïå thuöåc thaái quaá vaâo tñch luäy vöënàïí tùng trûúãng nhanh seä chùæc chùæn khöngbïìn vûäng. Luön luön coá giúái haån vïì töëc àöå tùng

trûúãng cuãa caác yïëu töë tû liïåu saãn xuêët naây trong

viïåc höî trúå cho möåt nïìn kinh tïë àang tùng

trûúãng nhanh. Mùåc duâ Viïåt Nam coá dên söë àöng,

song söë ngûúâi lao àöång coá àuã trònh àöå hoåc vêën

vaâ kyä nùng cêìn thiïët àïí laâm viïåc trong caác ngaânh

cöng nghiïåp vaâ dõch vuå ngaây caâng khan hiïëm.

Thûåc traång naây dêîn àïën viïåc Chiïën lûúåc Phaát

triïín Kinh tïë Xaä höåi àaä xaác àõnh “kyä nùng vaâ

nguöìn vöën con ngûúâi” laâ möåt trong nhûäng àöåt

phaá chñnh trong nùm nùm túái. Àöìng thúâi, tùng

trûúãng tñn duång nhanh, laâ cú súã cuãa sûå tùng

trûúãng tñch luäy vöën, cuäng dêîn àïën bêët öín kinh tïë

vô mö, buöåc Chñnh phuã phaãi theo àuöíi chñnh saách

tiïìn tïå thùæt chùåt hún trong nhûäng thaáng gêìn àêy.

16 Tuy nhiïn, möåt söë nhaâ nghiïn cûáu khaác—Fforde vaâ de Vylder

(1996) vaâ Pike 2000—cho rùçng sûå tùng trûúãng hêåu nhûäng nùm

1990 úã Viïåt Nam khöng dûåa nhiïìu vaâo Nhaâ nûúác

III THAY ÀÖÍI,

THAÁCH THÛÁC VAÂ

TRÚÃ NGAÅI

17

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

24. Quyïët àõnh gêìn àêy cuãa Chñnh phuã vïìviïåc cùæt giaãm tó lïå àêìu tû muåc tiïu trongvoâng nùm nùm túái laâm cho viïåc tùng nùngsuêët trúã thaânh möåt mïånh lïånh. Khi möi

trûúâng toaân cêìu khöng coá sûå caãi thiïån roä rïåt vaâ

möi trûúâng kinh tïë vô mö trong nûúác tiïëp tuåc

biïën àöång, caác nhaâ laänh àaåo Viïåt Nam àaä ài àïën

quyïët àõnh laâ Viïåt Nam phaãi laâm àûúåc nhiïìu hún

khi coá trong tay ñt nguöìn lûåc hún, coá nghôa laâ phaãi

duy trò àûúåc töëc àöå tùng trûúãng cao vúái tó lïå àêìu

tû giaãm xuöëng. Chñnh vò vêåy, Chñnh phuã àaä cùæt

giaãm tó lïå àêìu tû muåc tiïu cho nùm nùm túái tûâ

40% GDP hiïån nay xuöëng 35% GDP, trong khi

vêîn duy trò muåc tiïu tùng trûúãng cuãa nïìn kinh

tïë tûâ 6-6,5% (Baãng A, Hònh 1.3). Àiïìu naây cuäng

nhêët quaán vúái xu hûúáng cam kïët àêìu tû trûåc tiïëp

nûúác ngoaâi (FDI) àang trïn xu hûúáng giaãm àûúåc

möåt thúâi gian (Baãng B, Hònh 1.3). Nêng cao nùng

suêët àoâi hoãi phaãi thay àöíi phûúng thûác hoaåt

àöång cuãa nïìn kinh tïë Viïåt Nam thúâi gian qua.

Nïìn taãng cuãa caách tiïëp cêån naây chñnh laâ taái cêëu

truác caác DNNN, tùng cûúâng hiïåu quaã àêìu tû

cöng, vaâ caãi caách khu vûåc taâi chñnh. (Hai nöåi dung

àêìu seä àûúåc lêìn lûúåt àïì cêåp trong Chûúng 2 vaâ

3 cuãa Baáo caáo naây).17

Nguöìn: CIEM (2010), Ûúác tñnh cho nùm 2009 vaâ 2010 do Ngên haâng Thïë giúái thûåc hiïån

1 1 13 3 3 4 4 4 3 4 4

5 5 5 6 6

8

5 45

44

6 44 5 4

3

00

02

1 1 12 2

0

00

05,1

5,8

8,78,1

8,89,5 9,3

8,2

5,84,8

6,8 6,9 7,1 7,37,8

8,4 8,2 8,5

6,25,3

6,8

0

2

4

6

8

10

12

1990 1994 1998 2002 2006 2010

Vöën

Lao àöång

TFP

Àoáng goáp cuãa

Xeát riïng tùng trûúãng GDP thûåc theo àoáng goáp cuãa vöën, lao àöång vaâ nùng suêët caác yïëu töë töíng húåp (TFP), 1986-2010 (theo %)

Tùng trûúãng GDP thûåc

Hònh 1.2 Tùng trûúãng ngaây caâng dûåa vaâo yïëu töë àêìu vaâo saãn xuêët nhiïìu hún

Nguöìn: Chiïën lûúåc phaát triïín kinh tïë xaä höåi 2011–15; ûúác tñnh cuãa Böå KH&ÀT, NHTG.

Tyã lïå Àêìu tû/GDP (%)

25

30

35

40

45

50

2000 2003 2006 2009/e 2012/f 1015/f

Tònh huöëngtöët nhêët

Tònh huöëng cú súã

Dûå kiïënThûåc tïë 3 3 3 3 57

12

21

72

2320

14

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2000 2002 2004 2006 2008 2010

Vöën FDI cam kïët (tyã USD)

Hònh 1.3 Viïåt Nam cùæt giaãm chó tiïu àêìu tû vaâ nhêån ñt àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi hún

17 Vêën àïì thûá ba liïn quan àïë caãi caách lônh vûåc taâi chñnh seä àûúåc àïì cêåp riïng qua Chûúng trònh Àaánh giaá Lônh vûåc Taâi chñnh, seä àûúåc

thûåc hiïån chung búãi WB vaâ IMF trong nùm 2012.

Baãng A Baãng B

18

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

III.B ÖÍN ÀÕNH KINH TÏË VÔ MÖ

25. Möåt dêëu hiïåu khaác vïì sûå yïëu keám cuãanïìn kinh tïë Viïåt Nam laâ tònh traång bêët öínkinh tïë vô mö keáo daâi. Trong böën nùm liïn

tiïëp, Viïåt Nam coá mûác laåm phaát cao nhêët chêu

AÁ, trung bònh lïn àïën 16 phêìn trùm möåt nùm

trong giai àoaån tûâ 2008 àïën 2011. Cuâng vúái laåm

phaát cao, Viïåt Nam cuäng phaãi àöëi mùåt aáp lûåc dai

dùèng àöëi vúái tiïìn àöìng, mûác dûå trûä ngoaåi höëi suåt

giaãm, thõ trûúâng chûáng khoaán hoaåt àöång yïëu úát,

chïnh lïåch laäi suêët traái phiïëu Chñnh phuã tùng cao

vaâ sûå thaáo chaåy trïn thõ trûúâng vöën trong nûúác.

Viïåt Nam vò vêåy àaä trúã thaânh ngoaåi lïå khi so

saánh vúái xu hûúáng chung cuãa caác nïìn kinh tïë

múái nöíi khaác úã chêu AÁ, khi hêìu hïët caác nûúác àïìu

coá àöìng tiïìn maånh lïn, dûå trûä ngoaåi höëi tùng vaâ

luöìng vöën àöí vaâo tùng. 18

26. Mùåc duâ àaä giaãi quyïët nhûäng triïåuchûáng cuãa caác vêën àïì kinh tïë vô mö, songViïåt Nam vêîn chûa xûã lyá àûúåc cùn nguyïncuãa vêën àïì. Trong caã hai nùm 2009 vaâ 2011,

Chñnh phuã àaä aáp duång nhûäng biïån phaáp taáo baåo

àïí laâm giaãm búát kyâ voång laåm phaát vaâ bònh öín

nïìn kinh tïë. Nhûng nhûäng biïån phaáp naây chuã yïëu

chó dûåa trïn chñnh saách tiïìn tïå thùæt chùåt vaâ kiïím

soaát giaá caã vaâ laäi suêët trïn diïån röång. Möåt söë

nguyïn nhên göëc rïî gêy ra caác vêën àïì trïn—nhû

khu vûåc DNNN keám hiïåu quaã, caác chûúng trònh

àêìu tû cöng laäng phñ, vaâ yïu cêìu phaãi caãi thiïån

sûå minh baåch vaâ cöng khai thöng tin—vêîn chûa

àûúåc giaãi quyïët. Hïå quaã laâ loâng tin cuãa caác nhaâ

àêìu tû vaâo khaã nùng àiïìu haânh cuãa Chñnh phuã

àaä bõ giaãm suát, gêy nïn tònh traång thaáo chaåy vöën

àaáng kïí—sai söë vaâ boã soát luäy kïë (möåt biïën giaã

àïí àaánh giaá tònh traång thaáo chaåy vöën) trong caán

cên thanh toaán trong ba nùm qua ûúác tñnh lïn

àïën gêìn 30% (Hònh 1.4) (IMF, 2011).

III.C PHAÁT TRIÏÍN MANH MUÁN

VAÂ SÛÁC Ò THÏÍ CHÏË

27. Tûâ trûúác àïën nay Viïåt Nam vöën laâ möåtnïìn kinh tïë phi têåp trung cao. Viïåt Nam coá

truyïìn thöëng lêu àúâi laâ caác laâng xaä vaâ cöång àöång

khaá tûå chuã trong viïåc quaãn lyá kinh tïë àõa phûúng.

Caách laâm naây cuäng phuâ húåp vúái yïu cêìu trûúác mùæt

cuãa nïìn kinh tïë thúâi chiïën. Viïåc phên cêëp cuäng coá

nhiïìu ûu àiïím nöíi tröåi. Chñnh sûå tûå chuã trïn thûåc

tïë úã mûác àöå cao àaä giuáp Viïåt Nam traánh àûúåc con

àûúâng cöng nghiïåp hoáa cöìng kïình, àöì söå theo kiïíu

Liïn Xö. Trong nhûäng nùm gêìn àêy, phên cêëp àaä

mang laåi sûå phaát triïín hoâa nhêåp hún vaâ sûå caånh tranh

laânh maånh giûäa caác àõa phûúng.

Nguöìn: WDI 2010; http://www.databasece.com/en/gdp-during-transition; ûúác tñnh cuãa Ngên haâng Thïë giúái.

-0.7 -0.8 -1.0

0.8

-0.9 -0.4

1.4

-0.3 -1.1

-13.3 -13.3

-7

-15

-10

-5

0

5

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Löîi vaâ sai söë theo tyã USD

Hònh 1.4 Mûác àöå thaáo chaåy vöën úã Viïåt Nam tùng maånh trong nhûäng nùm gêìn àêy

18 Xem caác baáo caáo Taking Stock (Àiïím laåi tònh hònh kinh tïë Viïåt

Nam), thaáng 12 nùm 2010 vaâ thaáng 6 nùm 2011.

19

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

28. Mùåc duâ phên cêëp cao, nhûng quaá trònhphaát triïín cuãa Viïåt Nam trûúác àêy chûabõ manh muán vaâ àõa phûúng hoáa nhû hiïånnay. Muåc tiïu chung vaâ àöåi nguä laänh àaåo maånh

meä àöìng nghôa vúái viïåc caác chñnh quyïìn àõa

phûúng vaâ trung ûúng àïìu coá àoáng goáp theo

caách riïng cuãa mònh vaâo caác muåc tiïu chung cuãa

quöëc gia. Song thúâi gian qua, nïìn kinh tïë múái cuãa

Viïåt Nam àaä phaát triïín vúái möåt caách khaá àöåc

lêåp vúái hïå thöëng trung ûúng (Probert vaâ Young

1995, 520), trong àoá khaã nùng cuãa trung ûúng

trong viïåc chó àaåo hoaåt àöång àïí àaåt àûúåc muåc

tiïu phaát triïín quöëc gia vaâ caác biïån phaáp thiïët

lêåp khuön khöí thïí chïë vaâ phaáp lyá cêìn thiïët àïí

tùng trûúãng bïìn vûäng àaä yïëu ài. Thïm vaâo àoá,

caác cuöåc caãi caách vaâ ài keâm theo noá laâ sûå giaãm

búát mûác àöå kiïím soaát têåp trung àaä thuác àêíy sûå

liïn quan mêåt thiïët vaâ phaát triïín trong caác

DNNN, chñnh quyïìn àõa phûúng, caác tiïíu ngaânh

cuãa hïå thöëng trung ûúng. Hïå quaã laâ caác maång

lûúái quan hïå vaâ “nghiïåp àoaân” vúái maâu sùæc àõa

phûúng àaä trúã thaânh nhûäng yïëu töë chñnh trong

sûå thay àöíi vïì kinh tïë (Grabher vaâ Stark 1998).

Do vêåy, nhûäng àöåi nguä cêëp dûúái trong böå maáy

nhaâ nûúác àaä nöíi lïn nhû möåt àöåi nguä kinh doanh

tinh hoa múái (Forsyth 1997, 245, 257). Mùåc duâ

phêìn lúán àöåi nguä tinh hoa vïì kinh tïë múái naây

khöng muöën vaâ cuäng khöng thïí àoâi hoãi phaãi coá

thay àöíi vïì chñnh trõ, song hoå àaä coá nhûäng taác

àöång àaáng kïí àöëi vúái viïåc ra quyïët àõnh vaâ hoaåch

àõnh chñnh saách (Dixon 2003). Tñnh chêët àõa

phûúng hoáa sûå phaát triïín vaâ kiïím soaát úã Viïåt

Nam tûúng phaãn sêu sùæc vúái caác hïå thöëng têåp

trung cao àùåc thuâ cuãa nhûäng nïìn kinh tïë nhû

Haân Quöëc hoùåc Àaâi Loan.19

29. Phaåm vi vaâ töëc àöå caãi caách chõu aãnhhûúãng búãi nhûäng quan àiïím khaác nhautrong nöåi böå Àaãng vaâ Nhaâ nûúác vaâ sûå giatùng caác lúåi ñch. Lúåi ñch naây xuêët phaát tûâ caác

cú quan nhû quên àöåi, cöng an, cöng àoaân, phuå

nûä, chñnh quyïìn àõa phûúng vaâ vuâng, DNNN, caác

böå ngaânh khaác nhau. Bïn caånh àoá coân coá nhûäng

thay àöíi àaáng kïí vïì têìm quan troång cuãa nhûäng

nhoám lúåi ñch naây, nöíi bêåt laâ sûå àaåi diïån vaâ aãnh

hûúãng tùng lïn cuãa caác chñnh quyïìn àõa phûúng

vaâ caác nhaâ kyä trõ (Fforde vaâ Goldstone 1995,

105). Sûå chia reä naây cuäng àûúåc cuãng cöë vaâ phên

chia theo mûác àöå khaác nhau búãi sûå gia tùng cuãa

nhûäng quyïìn lúåi kinh tïë múái. Hïå quaã laâ coá ñt caác

quan àiïím cöë àõnh hún, vaâ àöëi vúái nhiïìu caá nhên

vaâ nhoám, thaái àöå caãi caách phaãn aánh caác biïån phaáp

cuå thïí thay vò möåt quy trònh töíng thïí (Dixon

2003; Koh 2001, 537–38). Sûå gia tùng caác nhoám

lúåi ñch vaâ tñnh chêët cuãa hïå thöëng phaáp lyá vaâ quaãn

lyá cuãa Viïåt Nam—nhûäng hïå thöëng vêån haânh trïn

cú súã nhûäng gò àûúåc pheáp thay vò nhûäng gò khöng

àûúåc pheáp—dêîn àïën viïåc saãn sinh ra möåt khöëi

lûúång khöíng löì caác luêåt, nghõ àõnh vaâ quy àõnh. Sûå

vêån haânh cuãa hïå thöëng tiïëp tuåc bõ caãn trúã búãi sûå

thiïëu huåt caác nhaâ chuyïn mön vaâ kyä trõ, nhûäng

ngûúâi laâm noâng cöët cho böå maáy cöng chûác nhû

úã nhûäng Quöëc gia phaát triïín chêu AÁ nhû Haân

Quöëc; Singapore; Àaâi Loan vaâ Trung Quöëc.

30. Phaát triïín manh muán coân ài àöi vúáitònh traång sa suát vïì chêët lûúång cuãa caác thïíchïë kinh tïë. Di saãn cuãa thúâi kyâ kïë hoaåch hoáa

têåp trung vêîn coân aãnh hûúãng nùång nïì àïën caác

thïí chïë kinh tïë cuãa Viïåt Nam. Mùåc duâ hiïån nay

thõ trûúâng laâ cú chïë phên böí nguöìn lûåc chñnh,

song thõ trûúâng laåi thûúâng vêån haânh keám hiïåu

quaã do thiïëu nhûäng thiïët chïë nïìn taãng, hoùåc

àûúåc xêy dûång khöng töët, hoùåc chûa hoaân chónh.

Caác thiïët chïë kinh tïë khu vûåc nhaâ nûúác vaâ tû

nhên àïìu rêët manh muán, rúâi raåc. Sûå manh muán,

rúâi raåc naây laâ möåt vêën àïì vò noá laâm tùng chi phñ

phöëi húåp, vaâ àiïìu naây dêîn àïën giaãm hiïåu suêët. Hïå

thöëng àiïìu tiïët manh muán cuäng gêy ra caác quy àõnh

mêu thuêîn nhau. Coân manh muán trong àêìu tû cöng

thò dêîn àïën truâng lùåp vaâ laäng phñ (xem chûúng 3).

31. Hiïåu quaã àiïìu haânh cuãa Chñnh phuã úãViïåt Nam trong nhûäng nùm gêìn àêy àaägiaãm suát so vúái nhûäng Chñnh phuã khaáctrong khu vûåc. Hiïåu quaã àiïìu haânh cuãa Chñnh

phuã Viïåt Nam—ào bùçng nhêån thûác vïì chêët lûúång

dõch vuå cöng, chêët lûúång hoaåch àõnh vaâ thûåc thi

chñnh saách, vaâ tñnh tin cêåy cuãa caác cam kïët cuãa

Chñnh phuã àöëi vúái caác chñnh saách cuãa mònh—laâ

khaá thêëp so vúái nhûäng nûúác khaác úã chêu AÁ. Hiïåu

quaã àiïìu haânh cuãa Chñnh phuã trong nhûäng nùm

gêìn àêy àaä giaãm xuöëng, trong khi hiïåu quaã cuãa

caác nûúác khaác laåi tùng lïn. (Chó söë Quaãn trõ Toaân

cêìu, 2011).19 Dapice (2008)

20

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

IV. CÊËU TRUÁC BAÁO CAÁO VDR

32. Möåt caách àïí hiïíu roä hún vïì nhûäng vêënàïì mang tñnh cú cêëu cuãa Viïåt Nam laâ bùætàêìu vúái möåt phên tñch àún giaãn vïì tònhhònh súã hûäu, phên böí vaâ sûã duång nguöìnvöën. Nguöìn vöën úã Viïåt Nam coá thuöåc vïì nhûäng

ngûúâi coá thïí àaãm baão hiïåu quaã sûã duång vöën cao

nhêët hay khöng? Nhûäng ngûúâi chuã súã hûäu vöën

coá phên böí vöën cho nhûäng ngaânh coá lúåi ñch kinh

tïë vaâ xaä höåi cao nhêët hay khöng? Khi vöën àûúåc

phên böí cho möåt ngaânh hay möåt doanh nghiïåp

naâo àoá, noá coá àûúåc khai thaác möåt caách hiïåu quaã

hay khöng? Nhûäng cêu hoãi naây àûúåc tòm hiïíu

trong ba chûúng tiïëp theo cuãa Baáo caáo Phaát

triïín Viïåt Nam 2012 (VDR 2012). Ba trong söë

caác phaát hiïån chñnh liïn quan àïën nhûäng cêu hoãi

àoá laâ:

l Súã hûäu. Caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác Viïåt

Nam (DNNN) laâ möåt trong nhûäng chuã thïí

sûã duång vöën keám hiïåu quaã nhêët, nhûng laåi

chiïëm duång nhiïìu vöën nhêët (Chûúng 2).

l Phên böí. Chûúng trònh àêìu tû cöng caâng

ngaây caâng töën keám vaâ keám hiïåu quaã do viïåc

phên böí vöën dûåa vaâo nhûäng cên nhùæc haânh

chñnh chûá khöng dûåa trïn nhu cêìu chiïën lûúåc

vaâ cú chïë thõ trûúâng—taåo ra thûâa cung vöën

trïn nhiïìu lônh vûåc vaâ thiïëu vöën trêìm troång

trïn nhûäng lônh vûåc khaác (Chûúng 3).

l Hiïåu quaã. Do sûã duång quaá nhiïìu caác biïån

phaáp haânh chñnh àïí kiïím soaát giaá caã vaâ tiïëp

cêån vúái thöng tin cú baãn bõ haån chïë nïn nïìn

kinh tïë Viïåt Nam bõ thiïëu “sinh khñ”, luöìng ö-

xi cêìn thiïët giuáp cho möåt nïìn kinh tïë thõ

trûúâng vêån haânh hiïåu quaã (Chûúng 4).

33. Tiïëp àoá, baáo caáo tòm hiïíu nhûäng yïëutöë gêy ra tònh traång súã hûäu, phên böí vaâ sûãduång vöën keám hiïåu quaã. Möåt trong caác lyá do

giaãi thñch têåp trung vaâo möåt yïëu töë quen thuöåc,

àoá laâ thïí chïë (Institutions) yïëu, cú chïë khuyïën

khñch (Incentives) bõ boáp meáo vaâ thiïëu thöng tin

(Information)—àûúåc goåi laâ ba chûä “I” cuãanïìn kinh tïë thõ trûúâng. Nïìn kinh tïë Viïåt Nam

vêîn coân thiïëu möåt söë thiïët chïë then chöët, vñ duå

nhû möåt cú quan coá chûác nùng xaác àõnh roä

quyïìn súã hûäu taâi saãn vaâ möåt thõ trûúâng àïí giao

dõch caác quyïìn súã hûäu taâi saãn àoá, möåt cú quan

àöåc lêåp àïí thûåc hiïån vai troâ quaãn lyá nhaâ nûúác

àöëi vúái caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác, vaâ caác cú

quan àiïìu haânh vö tû, khöng thiïn võ trong caác

ngaânh cú súã haå têìng nhû caãng vaâ khu cöng

nghiïåp. Viïåc thiïët lêåp caác cú chïë khuyïën khñch

àuáng àùæn bao göìm àõnh giaá àêët àai theo giaá thõ

trûúâng cho têët caã caác giao dõch liïn quan àïën

Chñnh phuã vaâ doanh nghiïåp, chêëm dûát nhûäng ûu

àaäi àùåc biïåt daânh cho caác DNNN trong tiïëp cêån

tû liïåu saãn xuêët, laâm cho lúåi ñch cuãa chñnh quyïìn

àõa phûúng gùæn liïìn vúái ûu tiïn quöëc gia, ûu tiïn

taâi chñnh cöng cho hoaåt àöång phaát triïín phöëi

húåp vuâng, vaâ trúå cêëp trûåc tiïëp cho caác höå gia

àònh ngheâo thay vò thöng qua cú chïë trúå giaá.

Ngoaâi ra cêìn phaãi coá biïån phaáp giaãm búát chi phñ

vaâ caãi thiïån sûå sùén coá cuãa thöng tin, bao göìm caã

möåt chñnh saách múái vïì cöng böë thöng tin àöëi

vúái caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác; caãi thiïån tñnh

minh baåch cuãa ngên saách, àùåc biïåt laâ caác dûå aán

àêìu tû cöng quy mö lúán; vaâ nêng cao nhêån thûác

cho ngûúâi sûã duång thöng tin àïí yïu cêìu nhûäng

thöng tin àaáng tin cêåy tûâ chñnh phuã.

V. NÙÆM BÙÆT THÕ TRÛÚÂNG

34. Viïåt Nam àaä biïën cuöåc khuãng hoaãnghöìi cuöëi thêåp niïn 80 thaânh möåt trongnhûäng thaânh cöng phaát triïín lúán nhêët cuãathúâi àaåi chuáng ta. Viïåt Nam àaä chûáng toã mònh

coá khaã nùng thñch ûáng tuyïåt vúâi vaâ àaä coá nhûäng

tiïën böå rêët êën tûúång trong nhûäng nùm àêìu

chuyïín àöíi trong nhûäng àiïìu kiïån cûåc kyâ khoá

khùn. Chñnh quyïët àõnh caãi caách theo hûúáng thõ

trûúâng vaâ thay àöíi cú chïë khuyïën khñch àïí phuâ

húåp vúái caác nguyïn tùæc thõ trûúâng àaä àoáng vai

troâ quyïët àõnh thaânh cöng cuãa Viïåt Nam.

35. Viïåt Nam coá thïí sûã duång sûác maånhcuãa thõ trûúâng vaâ vai troâ kiïën taåo cuãa Nhaânûúác àïí kiïën thiïët möåt con àûúâng ài múái,taåo ra möåt nïìn kinh tïë hiïåu quaã hún vaâmöåt xaä höåi nùng suêët hún. Mùåc duâ Viïåt Nam

àaä nùæm bùæt nhiïìu chñnh saách cuãa nïìn kinh tïë thõ

trûúâng nhûng cho àïën nay vêîn boã qua möåt

21

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

nhiïåm vuå àêìy khoá khùn laâ thiïët lêåp vaâ tùng cûúâng

caác thïí chïë höî trúå thõ trûúâng. Song nhûäng hònh

thûác kiïím soaát cuä àang yïëu ài vaâ caác hoaåt àöång

múái àang nhanh choáng nöíi lïn, maâ hïå thöëng laåi

chûa quen hay chûa àuã hiïåu quaã àïí àiïìu tiïët.

Nhûäng thay àöíi naây phaãi àûúåc àoán nhêån bùçng

viïåc xêy dûång caác thiïët chïë múái, caác cú chïë

khuyïën khñch múái vaâ möåt xaä höåi cúãi múã, minh

baåch hún àïí hêåu thuêîn cho möåt nïìn kinh tïë thõ

trûúâng maånh meä vaâ laânh maånh àaä àõnh hònh vaâ

phaát triïín. Vúái möåt Àaåi höåi Àaãng múái, Quöëc höåi

múái vaâ Chñnh phuã múái, àêy laâ thúâi àiïím lyá tûúãng

cho Viïåt Nam bûúác vaâo con àûúâng phaát triïín

möåt nïìn kinh tïë thõ trûúâng trûúãng thaânh phuâ

húåp vúái võ thïë múái cuãa Viïåt Nam laâ möåt nûúác coá

thu nhêåp trung bònh múái nöíi, nùng àöång cuãa chêu

AÁ. Àoá laâ con àûúâng cêìn thiïët, àaáng mong muöën vaâ

coá leä laâ con àûúâng maâ Viïåt Nam àang bûúác tiïëp.

MÖÅT SÊN CHÚI CÖNG BÙÇNG: CAÃI CAÁCH KHU VÛÅC NHAÂ NÛÚÁC20

Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2012

KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNGKHI VIÏåT NAM TRÚÃ THAÂNH QUÖËC GIA

COÁ THU NHÊÅP TRUNG BÒNH

Chûúng 2

State

Nonstate

State

Nonstate

20 Ivailo V. Izvorski, Chul Ju Kim vaâ Sunita Kikeri àaä viïët nhiïìu

phêìn cuãa chûúng naây. Nöåi dung cuäng àûúåc dûåa trïn hai nghiïn

cûáu nïìn taãng cuãa CIEM vaâ möåt nghiïn cûáu thûá ba cuãa Cöng

ty Tû vêën Nexus. Àïí biïët chi tiïët, xin xem danh saách taâi liïåu

tham khaão úã cuöëi baáo caáo.

24

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

1. Súã hûäu Nhaâ nûúác laâ möåt trong söë ñtnhûäng vêën àïì àûúåc quan têm haâng àêìutrong caác cuöåc thaão luêån vïì chñnh saách úãViïåt Nam trong nhûäng nùm gêìn àêy. Sau

hai mûúi lùm nùm chuyïín àöíi sang nïìn kinh tïë

thõ trûúâng, ngûúâi ta thûúâng nghô rùçng Viïåt Nam

àaä giaãi quyïët xong vêën àïì naây. Thûåc tïë diïîn ra

trong möåt thúâi gian dûúâng nhû cuäng uãng höå caách

suy nghô vêåy. Trong thêåp niïn 90 vaâ nhûäng nùm

àêìu thïë kyã 21, Viïåt Nam àaä cöí phêìn hoáa haâng

nghòn Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác (DNNN) vûâa vaâ

nhoã, àöìng thúâi húåp nhêët nhiïìu doanh nghiïåp

khaác thaânh nhûäng àún võ lúán hún, caác Töíng cöng

ty nhaâ nûúác (TCT). Theo àuöíi mö hònh Keiretsu

cuãa Nhêåt vaâ Chaebols cuãa Haân Quöëc, tûâ nùm

2005, Viïåt Nam àaä tùng töëc quaá trònh thaânh lêåp

caác Têåp àoaân Kinh tïë Nhaâ nûúác (TÀKTNN)—

möåt liïn minh loãng leão cuãa nhiïìu DNNN coá lúåi

ñch kinh tïë giöëng nhau21—trûúác khi gia nhêåp Töí

chûác Thûúng maåi Thïë giúái. Ban àêìu caác

TÀKTNN hoaåt àöång töët, nhûng bùæt àêìu böåc löå

roä nhûäng nhûúåc àiïím cuãa mònh khi möåt trong

söë àoá laâ Têåp àoaân Àoáng taâu Nhaâ nûúác Vinashin

khöng traã àûúåc caác khoaãn núå quöëc tïë vaâ Thanh

tra Chñnh phuã àaä phaát hiïån rêët nhiïìu hoaåt àöång

vi phaåm caác nguyïn tùæc taâi chñnh vaâ quaãn lyá úã

cöng ty naây. Ngûúâi ta cuäng phaát hiïån haâng trùm

chi nhaánh vaâ cöng ty trûåc thuöåc cuãa Vinashin

hoaåt àöång trong röång khùæp caác lônh vûåc—thûúâng

rêët xa so vúái lônh vûåc hoaåt àöång kinh doanh

chñnh cuãa cöng ty meå - vúái quy mö vaâ aãnh hûúãng

lúán hún hònh dung rêët nhiïìu. Vuå viïåc naây àaä laâm

dêëy lïn möåt cuöåc tranh luêån trïn toaân quöëc vïì

vai troâ cuãa Nhaâ nûúác vaâ tûúng lai cuãa caác

DNNN trong nïìn kinh tïë Viïåt Nam.

2. Chûúng naây tòm hiïíu lyá do taåi sao 25nùm sau Àöíi Múái maâ vêën àïì súã hûäu Nhaâ

nûúác vêîn laâ àùåc àiïím nöíi bêåt cuãa nïìn kinhtïë Viïåt Nam. Viïåt Nam àùåt muåc tiïu chuyïín

sang nïìn kinh tïë thõ trûúâng theo àõnh hûúáng xaä

höåi chuã nghôa. Nöåi dung caác nghõ quyïët cuãa Àaåi

höåi Àaãng vaâ Ban chêëp haânh Trung ûúng Àaãng

cho thêëy caác nhaâ laänh àaåo Àaãng cho rùçng khöng

nhêët thiïët coá mêu thuêîn trong viïåc töìn taåi möåt

khu vûåc kinh tïë nhaâ nûúác lúán trong möåt nïìn

kinh tïë theo àõnh hûúáng thõ trûúâng. Nhûng trong

nhûäng nùm gêìn àêy, viïåc Viïåt Nam coá veã àang

chuyïín hûúáng sang thûåc hiïån phaát triïín mö hònh

kinh tïë tû baãn nhaâ nûúác trong àoá caác TÀKTNN

àûúåc hûúãng àùåc quyïìn àöëi vúái caác yïëu töë àêìu

vaâo vaâ àûúåc tûå chuã cao trong kinh doanh, àaä laâm

naãy sinh nhiïìu thùæc mùæc vïì vai troâ cuãa nhûäng têåp

àoaân naây. Tònh hònh trúã nïn nghiïm troång hún

khi möåt söë DNNN, lúåi duång sûå yïëu keám trong

hoaåt àöång giaám saát vaâ tñnh minh baåch trong hïå

thöëng, àaä múã röång hoaåt àöång kinh doanh saãn

xuêët sang caác lônh vûåc nùçm ngoaâi ngaânh nghïì

chñnh cuãa mònh, cuâng vúái quaãn lyá taâi chñnh loãng

leão, viïåc che giêëu thöng tin vaâ khöng baáo caáo àêìy

àuã cho Chñnh phuã àaä laâm xêëu ài danh tiïëng cuãa

caã khu vûåc naây. Do vêåy, möåt Nghõ quyïët gêìn àêy

cuãa Quöëc höåi àaä xaác àõnh vêën àïì taái cú cêëu caác

DNNN seä laâ möåt ûu tiïn haâng àêìu trong Kïë

hoaåch Phaát triïín Kinh tïë - Xaä höåi túái (KHPT KT-

XH) trong giai àoaån tûâ 2011 àïën 2015.

3. Kïët quaã cuå thïí cuãa cuöåc tranh luêånhiïån nay laâ chûa roä raâng, caãi caách coá thïídiïîn ra vúái nhiïìu khaã nùng tûâ taái cú cêëumang tñnh hònh thûác cho àïën cöí phêìn hoáatriïåt àïí (bao göìm caã tû nhên hoáa). Vúái sûå

sa suát roä rïåt vïì hiïåu quaã cuãa möåt söë DNNN,

viïåc giûä nguyïn hiïån traång laâ àiïìu khöng khaã thi.

Nhiïìu phûúng aán caãi caách àang àûúåc Nhaâ nûúác

baân thaão, nhûng cuäng cêìn noái thïm rùçng nhûäng

thaão luêån nhû thïë naây trûúác kia àaä khöng dêîn

àïën caác haânh àöång cuå thïí naâo. Caác cú quan chuã

chöët cuãa Chñnh phuã àûúåc yïu cêìu phaãi àûa ra

kïë hoaåch taái cú cêëu cho caác khu vûåc doanh

nghiïåp vaâ ngên haâng. Àêy laâ möåt saáng kiïën quan

troång, nhûng vò vêën àïì súã hûäu nhaâ nûúác khöng

phaãi chó laâ möåt vêën àïì kinh tïë maâ coân laâ möåt lûåa

choån chñnh trõ nïn taái cú cêëu maånh meä caác

DNNN thûúâng khöng àûúåc uãng höå maånh vïì

mùåt chñnh trõ. Bêët kyâ kïë hoaåch taái cú cêëu naâo

cuäng cêìn dûåa trïn sûå àöìng thuêån roä raâng vïì vai

troâ cuãa Nhaâ nûúác trong nïìn kinh tïë vaâ böë trñ töí

chûác húåp lyá àïí àaåt àûúåc muåc tiïu àoá. Àiïìu naây

I BÖËI CAÃNH VAÂ NHÛÄNG

PHAÁT HIÏåN CHÑNH

21 Möåt TÀKTNN àûúåc gùæn kïët thöng qua möåt cêëu truác súã hûäu

hònh kim tûå thaáp trong àoá cöng ty meå úã àónh cuãa kim tûå thaáp

coá vöën cöí phêìn kiïím soaát trong möåt söë chi nhaánh (têìng thûá

hai cuãa kim tûå thaáp). Cöng ty meå vaâ caác chi nhaánh kiïím soaát

caác doanh nghiïåp phuå thuöåc laâ têìng àaáy cuãa kim tûå thaáp. Trong

möåt söë trûúâng húåp nhêët àõnh, caác doanh ngiïåp trûåc thuöåc gia

nhêåp vaâo TÀKTNN àïí lúåi duång thûúng hiïåu, cöng nghïå, phaåm

vi thõ trûúâng vaâ nhiïìu taâi saãn vö hònh khaác cuãa têåp àoaân.

25

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

seä àoâi hoãi coá möåt söë biïån phaáp maâ baáo caáo naây

goåi laâ khuön khöí “DREAM” — tûâ viïët tùæt cuãa

Disclose, Regulate, Equitize, Accountable, and

Monitor — Cöng böë thöng tin, Àiïìu tiïët, Cöí

phêìn hoáa, Traách nhiïåm giaãi trònh, vaâ Giaám saát.

Khuön khöí DREAM àûúåc miïu taã cuå thïí nhû sau:

l Minh baåch thöng tin. Möåt chñnh saách minh

baåch thöng tin múái àoâi hoãi DNNN, bùæt àêìu

tûâ caác TÀKTNN, baáo caáo tònh hònh taâi chñnh

cuãa mònh úã têët caã caác chi nhaánh vaâ caác cöng

ty thaânh viïn trûåc thuöåc cuäng nhû cöng böë

kõp thúâi, chñnh xaác caác baáo caáo thûúâng niïn,

baáo caáo kiïím toaán, vaâ baáo caáo thu nhêåp

thöng qua thöng tin àaåi chuáng êën baãn vaâ àiïån

tûã hay internet.

l Àiïìu tiïët. Möåt hïå thöëng quaãn trõ doanh

nghiïåp hiïån àaåi taách baåch caác quyïìn súã hûäu

Nhaâ nûúác vúái caác chûác nùng quaãn lyá Nhaâ nûúác

vaâ thiïët lêåp möåt cú chïë khaách quan vaâ minh

baåch àïí lûåa choån caác Töíng giaám àöëc (TGÀ)

vaâ thaânh viïn höåi àöìng quaãn trõ. Cuäng cêìn phaãi

chêëm dûát àùåc quyïìn àùåc lúåi cuãa caác DNNN

àöëi vúái caác yïëu töë àêìu vaâo vaâ cêìn àõnh giaá àêët

àai theo giaá thõ trûúâng àöëi vúái têët caã caác giao

dõch cuãa Nhaâ nûúác vaâ doanh nghiïåp.

l Cöí phêìn hoáa. Àïí nêng cao hoaåt àöång nöåi

böå cuãa DNNN, khöng coá caách naâo cuå thïí vaâ

chùæc chùæn hún ngoaâi caách buöåc nhûäng DN

naây phaãi tuên theo quy luêåt cuãa thõ trûúâng

cuâng vúái sûå giaám saát cuãa Nhaâ nûúác. Àiïìu naây

àoâi hoãi tùng töëc àöå cöí phêìn hoáa caác DNNN,

bao göìm viïåc baán túái 49% vöën àiïìu lïå cuãa

cöng ty meå cuãa caác TÀKTNN.

l Traách nhiïåm giaãi trònh. Caác DNNN phaãi

coá traách nhiïåm giaãi trònh àöëi vúái caác hoaåt

àöång cuãa mònh, bao göìm caã hònh thûác trao

thûúãng cho viïåc minh baåch hoáa cao hún vaâ

baáo caáo thöng tin kõp thúâi hún, cuäng nhû coá

hònh thûác xûã phaåt trûúâng húåp khöng tuên thuã.

l Giaám saát. Töíng raâ soaát laåi hïå thöëng giaám

saát vúái yïu cêìu bùæt buöåc thûåc hiïån kiïím toaán

àöåc lêåp haâng nùm, cuäng nhû trònh nöåp söë liïåu

kõp thúâi cho caác Böå ngaânh liïn quan.

4. Phêìn coân laåi cuãa chûúng bao göìm caácphêìn chñnh sau. Phêìn II múã àêìu bùçng phêìn thaão

luêån vïì vai troâ cuãa caác DNNN vaâ caác Ngên haâng

Thûúng maåi Nhaâ nûúác (NHTMNN) àöëi vúái nïìn

kinh tïë quöëc dên vaâ vaâ so saánh hiïåu quaã cuãa chuáng

vúái caác ngên haâng nûúác ngoaâi vaâ ngên haâng tû

nhên trong nûúác. Phêìn III trònh baây kïët quaã khaão

saát “Thay àöíi thaái àöå vúái thõ trûúâng vaâ Nhaâ nûúác”

(CAMS, 2011). Phêìn IV thaão luêån caách tiïëp cêån

nûúác àöi cuãa Nhaâ nûúác àöëi vúái caãi caách DNNN.

Phêìn V phên tñch caác lyá do taåi sao cêìn àûa ra giaãi

phaáp chñnh saách múái àïí taái cú cêëu DNNN. Phêìn

VI thaão luêån caác phûúng aán chñnh saách khaác nhau

àöìng thúâi àûa ra caác khuyïën nghõ chñnh saách cho

giai àoaån túái. Höåp 2.1 àõnh nghôa ngùæn goån caác

thuêåt ngûä sûã duång trong baáo caáo naây.

Höåp 2.1 Caác thuêåt ngûä liïn quan túái “Chuyïín àöíi”

Sau àêy laâ àõnh nghôa caác thuêåt ngûä sûã duång trong baáo caáo naây, caác àõnh nghôa naây coá thïí àûúåc

thay àöíi tuây theo böëi caãnh caãi caách kinh tïë cuãa Viïåt Nam.

Cöí phêìn hoáa. Quaá trònh baán ài möåt phêìn vöën súã hûäu cuãa möåt DNNN hoùåc möåt NHTMNN

cho cöng chuáng hoùåc möåt nhaâ àêìu tû chiïën lûúåc. Trong nhûäng nùm gêìn àêy, cöí phêìn hoáa chuã yïëu

thûåc hiïån thöng qua Phaát haânh cöí phiïëu lêìn àêìu ra cöng chuáng (IPO), sau àoá laâ niïm yïët cöng

ty trïn thõ trûúâng chûáng khoaán.

Thoaái vöën àêìu tû. Quaá trònh Nhaâ nûúác baán möåt phêìn hoùåc toaân böå phêìn vöën Nhaâ nûúác cho dên

chuáng hoùåc khu vûåc kinh tïë tû nhên sau khi cöí phêìn hoáa lêìn àêìu. Taåi Viïåt Nam, hêìu hïët DNNN

àûúåc cöí phêìn hoáa trûúác, röìi sau àoá möåt söë seä àûúåc thoaái vöën búãi Töíng cöng ty Àêìu tû vaâ Kinh

doanh Vöën Nhaâ nûúác (SCIC).

Cöng ty cöí phêìn (CTCP). Cöng ty coá cú cêëu súã hûäu àa daång vaâ niïm yïët trïn thõ trûúâng chûáng

khoaán. Trïn lyá thuyïët, möåt cöng ty cöí phêìn coá thïí thuöåc 100% súã hûäu tû nhên hoùåc dûúái 99%

26

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

súã hûäu nhaâ nûúác, mùåc duâ trong thûåc tïë súã hûäu nhaâ nûúác úã möåt cöng ty cöí phêìn hiïëm khi vûúåt

quaá 80%.

Ngên haâng cöí phêìn (NHCP). Laâ doanh nghiïåp tûúng ûáng cöng ty cöí phêìn trong lônh vûåc ngên

haâng.

Khu vûåc quöëc doanh. Laâ lônh vûåc kinh tïë thuöåc súã hûäu cuãa Nhaâ nûúác (Chñnh phuã). Trong böëi

caãnh baáo caáo naây, khu vûåc quöëc doanh bao göìm caác thaânh phêìn sau: (a) DNNN 100 % súã hûäu

nhaâ nûúác, (b) caác cöng ty cöí phêìn coá hún 50 % vöën súã hûäu nhaâ nûúác, (c) caác NHTMNN coá

100% vöën súã hûäu nhaâ nûúác, vaâ (d) caác NHCP coá ñt nhêët 80 % súã hûäu. Trong baáo caáo naây, caác

thuêåt ngûä khu vûåc kinh tïë nhaâ nûúác, khu vûåc súã hûäu nhaâ nûúác, caác cú súã kinh tïë nhaâ nûúác vaâ khu

vûåc quöëc doanh àûúåc sûã duång vúái nghôa giöëng nhau.

Khu vûåc ngoaâi quöëc doanh. Lônh vûåc kinh tïë trong nûúác maâ Nhaâ nûúác khöng phaãi chuã súã hûäu

chñnh. Trong böëi caãnh baáo caáo naây, khu vûåc kinh tïë phi nhaâ nûúác bao göìm caác doanh nghiïåp trong

nûúác coá 100% vöën súã hûäu tû nhên vaâ caác CTCP coá dûúái 50% vöën thuöåc súã hûäu nhaâ nûúác.

5. Quy mö khu vûåc quöëc doanh cuãa ViïåtNam tuy àaä giaãm nhûng vêîn coân tûúngàöëi lúán vaâ khöng hiïåu quaã. Têìm quan troång

cuãa khu vûåc quöëc doanh trong nïìn kinh tïë àaä

giaãm dêìn khi caác khu vûåc kinh tïë tû nhên trong

nûúác vaâ nûúác ngoaâi tùng trûúãng nhanh choáng

trong hai mûúi nùm qua22. Tuy nhiïn, khu vûåc

quöëc doanh vêîn chiïëm möåt tyã troång khaá lúán

trong nïìn kinh tïë. Viïåc sûã duång caác nhên töë àêìu

vaâo nhû àêët àai vaâ vöën cuäng keám hiïåu quaã hún

so vúái caác cú súã tûúng tûå thuöåc khu vûåc ngoaâi

quöëc doanh.

II. A KHU VÛÅC NHAÂ NÛÚÁC

COÁ QUY MÖ LÚÁN

NHÛNG TÊÌM QUAN

TROÅNG GIAÃM DÊÌN

6. Mùåc duâ söë DNNN àang giaãm dêìn, söëlûúång tuyïåt àöëi caác doanh nghiïåp naây vêîn

rêët cao.23 Tûâ nùm 1989 àïën 1992, haâng nghòn

DNNN nhoã, thua löî vaâ keám hiïåu quaã àaä bõ àoáng

cûãa vaâ saát nhêåp, do vêåy söë lûúång DNNN àaä giaãm

tûâ 12.084 xuöëng khoaãng 6.000 (Griffen, 1998;

Ngên haâng Thïë giúái, 1999, Dixon, 2003). Söë

lûúång DNNN khöng thay àöíi nhiïìu trong giai

àoaån 1992 - 1999 — giai àoaån chuã yïëu àïí cuãng

cöë khu vûåc quöëc doanh thöng qua viïåc chêëm dûát

bao cêëp trûåc tiïëp, sûãa àöíi cú cêëu thûúãng cho

cöng nhên vaâ quaãn lyá cuäng nhû tùng mûác àöå tûå

chuã. Nùm 2000, Viïåt Nam coá 5.759 DNNN,

trong söë àoá 3.692 thuöåc súã hûäu cuãa caác chñnh

quyïìn àõa phûúng coân 2.067 thuöåc súã hûäu cuãa

chñnh quyïìn trung ûúng (xem Baãng A, Hònh 2.1).

Thöng qua cöí phêìn hoáa, thoaái vöën àêìu tû, saát

nhêåp, mua laåi doanh nghiïåp vaâ thanh lyá, söë lûúång

DNNN giaãm nhanh choáng trong giai àoaån 2002

- 2005 vaâ giaãm chêåm hún giai àoaån tûâ 2005 àïën

200824. Nùm 2009, xu hûúáng àaão ngûúåc khi 175

DNNN múái àûúåc thaânh lêåp úã cêëp trung ûúng

— möåt xu thïë dûúâng nhû vêîn tiïëp diïîn vaâo nùm

2010 vaâ 2011.

II KHU VÛÅC NHAÂ NÛÚÁC:

QUY MÖ, TÊÌM QUAN

TROÅNG, VAÂ HIÏåU QUAÃ

22 Tham khaão Fforde (2004) àïí coá möåt miïu taã thuá võ vïì tñnh

chêët quyïìn súã hûäu taâi saãn úã caác DNNN úã Viïåt Nam. Öng lêåp

luêån rùçng caác DNNN Viïåt Nam töët nhêët àûúåc coi laâ ‘caác cöng

ty cöí phêìn aão’, vò nhiïìu DNNN àûúåc tû nhên hoáa trïn thûåc

tïë. Nhûng nghiïn cûáu cuãa öng mang tñnh giai thoaåi vaâ vò thïë

khi xem xeát têìm quan troång cuãa caác DNNN trong nïìn kinh

tïë, khöng coá söë liïåu thay thïë cho söë liïåu thöëng kï chñnh thûác

ngay caã nïëu thöëng kï chñnh thûác chûa thïí hiïån àuáng thûåc tïë.

23 Chñnh phuã àõnh nghôa möåt DNNN laâ möåt doanh nghiïåp coá

100% vöën thuöåc súã hûäu nhaâ nûúác; Tuy nhiïn Töíng cuåc Thöëng

kï Viïåt Nam laåi sûã duång möåt àõnh nghôa röång hún (àûúåc Quöëc

tïë chêëp nhêån) àïí tñnh àïën caã caác doanh nghiïåp maâ Nhaâ nûúác

coá cöí phêìn chi phöëi, tûác 51% vöën àiïìu lïå trúã lïn. Cuöëi nùm

2010, theo söë liïåu cuãa Nhaâ nûúác, coá 1.200 DNNN úã Viïåt Nam.

Töíng cuåc Thöëng kï àûa ra con söë 3.364. Toaân böå caác phên tñch

liïn quan àïën DNNN trong chûúng naây sûã duång khaái niïåm

röång hún.

24 Kinh nghiïåm cuãa Viïåt Nam tûúng tûå nhû cuãa Trung Quöëc, núi

söë lûúång caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác cuäng giaãm nhiïìu vaâo

nhûäng nùm cuöëi cuãa thêåp kyã 90, nhûng nhiïìu DNNN àaä àûúåc

cêëu truác laåi thaânh cöng ty con cuãa nhûäng DNNN lúán hún chûá

khöng àûúåc "cöí phêìn hoáa” hay “thoaái vöën”

27

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

7. Têìm quan troång cuãa DNNN trong nïìnkinh tïë Viïåt Nam àaä giaãm dêìn do sûå phaáttriïín nhanh choáng cuãa caác doanh nghiïåpthuöåc súã hûäu tû nhên. Söë lûúång doanh nghiïåp

múái trong caác khu vûåc ngoaâi quöëc doanh vaâ khu

vûåc kinh tïë nûúác ngoaâi coá sûå tùng trûúãng àöåt

biïën trong nhûäng thêåp kyã vûâa qua. Tûâ nùm 2000

– 2009, söë lûúång doanh nghiïåp ngoaâi quöëc doanh

àaä tùng túái 7 lêìn vaâ hún 4 lêìn àöëi vúái doanh

nghiïåp nûúác ngoaâi, trong khi söë DNNN giaãm

40% trong cuâng giai àoaån (xem Baãng B, Hònh

2.1). Nhû coá thïí thêëy trong Baãng 2.1, nïëu loaåi

trûâ caác doanh nghiïåp trong lônh vûåc xêy dûång vaâ

baão hiïím, söë lûúång cuãa caác doanh nghiïåp thuöåc

súã hûäu nhaâ nûúác laâ khaá nhoã so vúái söë lûúång cuãa

caác cöng ty hoaåt àöång trong caác lônh vûåc ngoaâi

quöëc doanh vaâ nûúác ngoaâi. Tuy nhiïn, nhû seä chó

roä trong phêìn sau, vêën àïì khöng phaãi laâ söë lûúång

doanh nghiïåp maâ laâ quy mö khi àïì cêåp àïën yïëu

töë caånh tranh trïn thõ trûúâng.

Nguöìn: Khaão saát doanh nghiïåp cuãa TCTK (2009); ûúác tñnh cuãa NHTG.

2067

1825

1630

1805

3692

2261

1657

1559

5759

4086

3287

3364

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

2000 2002 2004 2006 2008

Àõa phûúng

Trung ûúng

Töíng söë

Söë lûúång DNNN

0,6

189

6,8293

1,0

4,3016

0

1

2

3

4

5

6

7

8

2000 2002 2004 2006 2008

Ngoaâi QD

Nûúác ngoaâi

SOEs

Söë DN thuöåc súã hûäu nhaâ nûúác, ngoaâi quöëc doanh vaâ nûúác ngoaâi (söë lûúång nùm 2000 coá chó söë laâ 1)

Hònh 2.1 Söë lûúång DNNN so vúái doanh nghiïåp phi nhaâ nûúác vaâ DN nûúác ngoaâi

Baãng 2.1 Söë lûúång doanh nghiïåp theo ngaânh (2009)

Söë doanh nghiïåp Tyã troång (%)

Da giêìy 32 2.697 547 1,0 82,3 16,7

Hoáa chêët 31 1.216 268 0,9 80,3 17,7

Cao su vaâ nhûåa 22 2.080 447 1,5 81,6 17,5

Àiïån 80 1.919 5 3,1 95,8 0,2

Xêy dûång 388 24.022 129 19,4 97,9 0,5

Giao thöng àûúâng söng 35 869 3 3,9 95,8 0,3

Viïîn thöng 30 776 10 3,7 95,1 1,2

Baão hiïím 16 43 20 20,3 54,4 25,3

634 33.622 1.429 6,7 85,4 9,9

DNNN DN NQD DN NNg DNNN DN NQD DN NNg

Nguöìn: Khaão saát doanh nghiïåp cuãa TCTK (2009); ûúác tñnh cuãa NHTG.

Baãng A Baãng B

8. Viïåc suy giaãm têìm quan troång cuãaDNNN coá thïí thêëy àûúåc thöng qua hiïåntûúång liïn tuåc giaãm dêìn tyã lïå sûã duång caácyïëu töë àêìu vaâo. Nùm 2000, caác DNNN chiïëm

gêìn 68% vöën, 55% taâi saãn cöë àõnh (nhû àêët àai),

45% tñn duång ngên haâng, vaâ taåo 59% viïåc laâm trong

khu vûåc doanh nghiïåp (Hònh 2.2). Kïí tûâ àoá, nhûäng

con söë naây liïn tuåc giaãm dêìn, mùåc duâ vúái töëc àöå

khaác nhau. Hiïån tûúång giaãm sêu nhêët laâ tyã troång

viïåc laâm trong DNNN – tûâ 59 xuöëng 19% -

nhûäng DNNN sûã duång nhiïìu nhên lûåc àaä àûúåc

cöí phêìn hoáa vaâ caác doanh nghiïåp tû nhên trong

28

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

nûúác vaâ doanh nghiïåp nûúác ngoaâi àaä gia tùng mûác

tuyïín duång lûåc lûúång lao àöång rêët nhanh choáng.

Nhû thïí hiïån trong hònh 2.2, nùm 2009, tyã troång

cuãa DNNN trong vöën, taâi saãn cöë àõnh, tñn duång

ngên haâng vaâ viïåc laâm trong khu vûåc doanh nghiïåp

àaä giaãm xuöëng lêìn lûúåt laâ 39%, 45%, 27% vaâ 19%.

9. Mùåc duâ súã hûäu nhaâ nûúác àang giaãm ài,Nhaâ nûúác vêîn khöng chó kiïím soaát têët caãcaác ngaânh chiïën lûúåc maâ coân chiïëm tyã lïåàaáng kïí úã nhiïìu hoaåt àöång thûúng maåikhaác nhau. Nhû thïí hiïån úã Hònh 2.3, khu vûåc

quöëc doanh coá tònh traång gêìn nhû àöåc quyïìn

trong saãn xuêët nhiïìu loaåi haâng hoáa vaâ dõch vuå

nhû phên boán (99%), than (97%), àiïån vaâ ga

(94%), viïîn thöng (91%), nûúác saåch (90%), vaâ

baão hiïím (88%). Mùåc duâ möåt söë ngaânh trong söë

àoá coá thïí àûúåc coi laâ quan troång vaâ àûúåc coi laâ

cú súã àïí biïån minh cho tyã troång quöëc doanh

lúán, àiïìu khaác laå laâ Viïåt Nam vêîn khöng cho

pheáp khu vûåc kinh tïë tû nhên cuãa mònh àêìu tû

vaâo nhûäng ngaânh naây. Hún nûäa, Nhaâ nûúác cuäng

duy trò sûå hiïån diïån cuãa mònh úã nhiïìu ngaânh saãn

xuêët haâng hoáa tiïu duâng nhû xi mùng (51%), bia

(41%), àûúâng tinh luyïån (37%), dïåt may (21%)

vaâ hoáa chêët (21%). Taåi sao Nhaâ nûúác tiïëp tuåc

àêìu tû vaâo caác ngaânh maâ thõ trûúâng àaãm àûúng

àûúåc vaâ khu vûåc kinh tïë tû nhên coá nguöìn lûåc

vaâ chuyïn mön àïí coá thïí thûåc hiïån töët ngang

vúái khu vûåc quöëc doanh? Cêu traã lúâi àûúåc àûa

ra úã phêìn IV.

Nguöìn: “Niïn giaám Töíng cuåc thöëng kï” 2010; Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam; ûúác tñnh cuãa NHTG.

Ghi chuá: LT = daâi haån

68

45

31

55

25

59

19

34

14

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Vöën Taâi saãn cöë àõnh vaâ àêìu tûTöíng tñn duång ngên haâng Töíng saãn lûúångDoanh thu roâng Nhên cöngSaãn lûúång Cöng nghiïåp Söë lûúång doanh nghiïåp

45

27

2739

1

17

Hònh 2.2 Tyã troång cuãa DNNN theo möåt söë chó söë cuãa khu vûåc doanh nghiïåp

Nguöìn: Khaão saát doanh nghiïåp cuãa TCTK 2009; ûúác tñnh cuãa NHTG.

12212121

2437

4151

9094

9799

92626

5788

91

0 20 40 60 80 100 120

Cao su vaâ nhûåaTheáp

Hoáa chêëtDïåt may

Khai thaác moãÀûúâng tinh luyïån

BiaXi mùng

NûúácÀiïån, ga v.v

ThanPhên boán

Cao su vaâ nhûåaHoáa chêëtXêy dûång

Giao thöng àûúâng thuãyBaão hiïím

Viïîn thöng

Tyã troång trong töíng doanh thucuãa ngaânh (2009)

Tyã troång trong töíng saãn lûúång cuãa ngaânh (2009 hoùåc 2010)

Hònh 2.3 Tyã troång DNNN trong àêìu ra/doanh thu trong khu vûåc doanh nghiïåp (2009 hoùåc 2010)

29

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

II. B SÚÃ HÛÄU NHAÂ NÛÚÁC

TRONG THÛÅC TÏË COÁ LÚÁN

HÚN CHUÁNG TA NGHÔ

HAY KHÖNG: NGHIÏN

CÛÁU TRÛÚÂNG HÚÅP ÀÖËI

VÚÁI NGAÂNH NGÊN HAÂNG

10. Trong ngaânh ngên haâng, vai troâ cuãaNhaâ nûúác cuäng àaä vaâ àang giaãm dêìntûúng tûå nhû trong khu vûåc doanhnghiïåp. Söë lûúång NHTMNN àaä giaãm dêìn vaâ

söë lûúång NHCP liïn tuåc tùng àïìu. Hiïån nay, chó

coá 2 ngên haâng 100% vöën súã hûäu thuöåc nhaâ

nûúác (Agribank vaâ Ngên haâng Àêìu tû vaâ Phaát

triïín Viïåt Nam) vaâ 3 ngên haâng coá vöën súã hûäu

nhaâ nûúác tûâ 80 – 100% (Ngên haâng nhaâ úã

Mekong, Vietcombank, vaâ Vietinbank). Caác ngên

haâng coân laåi àïìu laâ NHCP. 25 Tyã lïå cuãa

NHTMNN trong phên böí tñn duång vaâ huy àöång

tiïìn gûãi laâ tûâ 70 - 80 % vaâo àêìu thêåp kyã trûúác

(Hònh 2.4). Vúái sûå gia tùng cöí phêìn hoáa vaâ tùng

trûúãng caác ngên haâng tû nhên trong nûúác, ngên

haâng nûúác ngoaâi, con söë naây àaä giaãm xuöëng tûâ

45 – 50% vaâo nùm 2010. ÚÃ cêëp àöå tûâng ngên

haâng riïng leã, caác NHTMNN hoaåt àöång khaá töët

vaâ caác cú súã cuãa nhûäng ngên haâng naây àang

tùng trûúãng úã nhõp àöå laânh maånh. Tuy nhiïn,

vïì töíng thïí thò tyã troång cuãa nhûäng ngên haâng

naây laåi giaãm ài vò söë lûúång nhûäng ngên haâng naây

bõ giaãm ài khi coá thïm nhiïìu ngên haâng àûúåc

chuyïín thaânh NHCP.

11. Söë lûúång NHCP coá vöën súã hûäu nhaânûúác àang liïn tuåc tùng dêìn trong 5 nùmqua. Nhû thïí hiïån trong Baãng A cuãa Hònh 2.5,

nùm 2005, trong söë 14 ngên haâng coá söë liïåu vïì

vöën súã hûäu, 5 ngên haâng coá vöën àiïìu lïå tûâ nhaâ

nûúác. Söë lûúång NHCP coá vöën nhaâ nûúác àang tùng

liïn tuåc lïn 22 vaâo nùm 2010, cho thêëy 60% caác

NHCP coá khoaãn vöën àiïìu lïå nhêët àõnh do Nhaâ

nûúác cêëp. Trong Baãng B Hònh 2.5, söë vöën Nhaâ

nûúác trong caác NHCP àaä tùng àïìu tûâ gêìn 1 nghòn

tó VND vaâo nùm 2005 lïn 15 nghòn tó VND nùm

2010. Nhû vêåy caã vïì söë lûúång ngên haâng lêîn giaá

trõ tuyïåt àöëi cuãa vöën àiïìu lïå, tyã troång quöëc doanh

trong ngaânh ngên haâng àïìu àaä tùng lïn.

Nguöìn: “Niïm giaám Töíng cuåc Thöëng kï” 2010; Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam; ûúác tñnh cuãa NHTG.

73

49

76

43

72

38

54

30

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Tñn duång Tiïìn gûãi

Taâi saãn Cöí phêìn chuã súã hûäu

Hònh 2.4 Tyã troång NHTMNN theo möåt söë chó söë khaác nhau

25 Trong böëi caãnh nghiïn cûáu naây, chuáng töi coi caác ngên haâng

àûúåc cöí phêìn hoáa gêìn àêy, Ngên haâng Nhaâ úã Mekong,

Vietcombank, vaâ Vietinbank, cuâng vúái Agribank vaâ BIDV, nhû 5

NHTMNN. Nhûäng ngên haâng khaác àûúåc coi laâ thaânh phêìn cuãa

caác NHCP.

30

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

Nguöìn: Ngên haâng nhaâ nûúác Viïåt Nam; Cöng ty Tû vêën Nexus; ûúác tñnh cuãa NHTG.

5

1417

1921 22

0

5

10

15

20

25

2005 2006 2007 2008 2009 2010

Söë NHTM CP coá VÀL cuãa nhaâ nûúác, DNNN vaâ NHTM NN

12

57

9

15

02468

10121416

2005 2006 2007 2008 2009 2010

VÀL cuãa nhaâ nûúác, DNNN vaâ NHTM NN àêìu tû vaâo NHTM CP (tyã VNÀ)

Hònh 2.5 Söë lûúång NHCP coá vöën àiïìu lïå nhaâ nûúác vaâ söë tiïìn liïn quan (2005–2010)

Nguöìn: Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam; Cöng ty Tû vêën Nexus; ûúác tñnh cuãa NHTG.

100

100

92 91

80

52

44 40 40 37

32 28 26 23 21 20 17

10 8 8 7 6 5 5 4 3 2

0

20

40

60

80

100

120

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

DNNN súã hûäu

NHTMNN súã hûäu

Nhaâ nûúác súã hûäu

Tyã troång VÀL do nhaâ nûúác trûåc tiïëp súã hûäu hoùåc giaán tiïëp qua caác cú quan cuãa nhaâ nûúác (2010)(têët caã caác giaá trõ àïìu ào bùçng %)

Caác NH àûúåc sùæp xïëp theo quy mö VÀL giaãm dêìn (khöng nïu tïn NH)

Hònh 2.6 Quy mö súã hûäu nhaâ nûúác úã caác Ngên haâng cöí phêìn (2010)

Baãng A Baãng B

12. Nhaâ nûúác tiïëp tuåc nùæm giûä quyïìn súãhûäu àaáng kïí trong möåt söë lûúång lúán caácngên haâng thûúng maåi. Quy mö súã hûäu nhaâ

nûúác trong caác ngên haâng riïng leã àûúåc thïí hiïån

trong Hònh 2.6. Hònh naây cho thêëy Chñnh phuã coá

súã hûäu trûåc tiïëp chó úã 9 ngên haâng — 5

NHTMNN vaâ 4 NHCP. Tûúng tûå, caác

NHTMNN coá súã hûäu möåt phêìn úã 6 NHCP. Tuy

nhiïn, àaåi àa söë súã hûäu nhaâ nûúác trong ngaânh

ngên haâng laåi tûâ caác DNNN vúái vöën àiïìu lïå nùæm

giûä trong 19 NHCP. Àiïìu naây möåt phêìn laâ do

chñnh saách cuãa Nhaâ nûúác khuyïën khñch caác

DNNN vaâ NHTMNN àoáng goáp vaâo vöën àiïìu

lïå cuãa caác NHCP àïí quaá trònh cöí phêìn hoáa àûúåc

thaânh cöng. Tuy vêåy, Nhaâ nûúác chó giûä cöí phêìn

chi phöëi úã möåt NHCP (àoá laâ Ngên haâng Baão

Viïåt). Nhû vêåy, mùåc duâ tyã troång Nhaâ nûúác laâ lúán

vïì söë lûúång ngên haâng, nhûng laåi tûúng àöëi nhoã

khi xeát vïì tyã troång trong vöën àiïìu lïå cuãa caác

ngên haâng riïng leã.

13. Nhûng tyã troång vöën nhaâ nûúác tûúngàöëi nhoã vaâ àang giaãm ài. Súã hûäu nhaâ nûúác

trong ngaânh ngên haâng — ào bùçng tyã troång vöën

nhaâ nûúác trïn töíng söë vöën àiïìu lïå— àaä liïn tuåc

giaãm xuöëng. Nhû thïí hiïån úã Baãng A Hònh 2.7, tyã

troång vöën nhaâ nûúác trong toaân böå hïå thöëng

ngên haâng laâ 87% nùm 2005. Tûâ àoá con söë àaä

giaãm nhanh choáng vaâ xuöëng coân 34% vaâo cuöëi

nùm 2010. Àöëi vúái caác NHCP, tyã troång vöën nhaâ

nûúác coân coá khúãi àêìu nhoã hún nhiïìu—chó coá

19% nùm 2005. Con söë naây giaãm tiïëp xuöëng coân

10% nùm 2010, nhû thïí hiïån úã Baãng B Hònh 2.7.

31

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

14. Tuy nhiïn, viïåc giaãm búát súã hûäu nhaânûúác khöng phaãi laâ kïët quaã cuãa haânhàöång chñnh saách coá chuã àñch, maâ phêìn lúánlaâ do sûå yïëu keám vïì taâi chñnh cuãa caácDNNN. Theo quy àõnh cuãa Ngên haâng Nhaâ

nûúác Viïåt Nam, nhiïìu NHCP nhoã àaä bõ bùæt buöåc

tùng vöën cöí phêìn cuãa mònh lïn trong nhûäng nùm

gêìn àêy. Möåt söë DNNN nùæm giûä vöën cöí phêìn

cuãa nhûäng NHCP naây khöng coá khaã nùng àùng

kyá vöën böí sung do tònh traång taâi chñnh yïëu keám,

dêîn àïën giaãm dêìn tyã lïå cöí phêìn cuãa Nhaâ nûúác

trong töíng vöën àiïìu lïå. Hún nûäa, trûúác tònh hònh

thõ trûúâng chûáng khoaán liïn tuåc xuöëng döëc nhû

hiïån nay, cöí àöng chõu löî khi àêìu tû vaâo caác

NHCP, caác DNNN khöng coá àöång lûåc àïí àêìu

tû mua thïm cöí phêìn múái cuãa caác NHCP. Tuy

nhiïn, nïëu tònh hònh taâi chñnh cuãa DNNN àûúåc

caãi thiïån, súã hûäu nhaâ nûúác trong lônh vûåc ngên

haâng seä coá nhiïìu khaã nùng tùng trúã laåi. Àiïìu naây

nhêën maånh viïåc cêìn coá chñnh saách roä raâng vïì

súã hûäu nhaâ nûúác trong ngaânh ngên haâng hoaân

toaân àöåc lêåp vúái sûå lïn xuöëng thêët thûúâng cuãa

thõ trûúâng chûáng khoaán hay baãng cên àöëi kïë

toaán cuãa caác DNNN.

Nguöìn: Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam; Tû vêën Nexus; ûúác tñnh cuãa NHTG.

13

35

49

58 62 66

87

65

51

42 3834

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2005 2006 2007 2008 2009 2010

1916 13 11 10 10

8184 87 89 90 90

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2005 2006 2007 2008 2009 2010

(Àöëi vúái toaân böå ngaânh ngên haâng, %)

Súã hûäu tû nhên

Súã hûäu Nhaâ nûúác

(Àöëi vúái caác NHTM CP, % )

Súã hûäu tû nhên

Súã hûäu Nhaâ nûúác

Hònh 2.7 Tyã lïå vöën àiïìu lïå nhaâ nûúác nùæm giûä so vúái caác khu vûåc ngoaâi quöëc doanh (2010)

Baãng A Baãng B

15. Nïëu tyã lïå vöën nhaâ nûúác töíng thïí trongcaác NHCP nhoã vaâ àang giaãm dêìn, taåi saosöë lûúång NHCP coá vöën nhaâ nûúác laåi àaä vaâàang tùng lïn? Noái caách khaác, taåi sao caác

DNNN thñch daân moãng vöën súã hûäu cuãa mònh úã

nhiïìu NHCP? Búãi vò quyïìn súã hûäu dûúâng nhû

mang laåi lúåi ñch, ngay caã khi DNNN khöng coá tyã

lïå cöí phêìn chi phöëi. Nhû thïí hiïån úã Hònh 2.8, coá

möëi tûúng quan thuêån giûäa cêëu truác súã hûäu cuãa

caác ngên haâng vúái tyã lïå cho vay àöëi vúái khu vûåc

DNNN, cho thêëy DNNN khöng nhêët thiïët phaãi

coá tyã lïå vöën cöí phêìn chi phöëi (nghôa laâ vöën àiïìu

lïå 51% trúã lïn) trong NHCP àïí gêy aãnh hûúãng

àïën caác hoaåt àöång cho vay coá lúåi cho lônh vûåc

cuãa hoå. 26 Tuy nhiïn, àiïìu quan troång cêìn khùèng

àõnh laåi rùçng àêy laâ möëi tûúng quan thöng

thûúâng vaâ vêîn coá nhûäng trûúâng húåp ngoaåi lïå.

Trïn thûåc tïë, coá möåt söë lûúång lúán NHCP coá

30% - 40% vöën nhaâ nûúác nhûng coá tyã lïå cho vay

dûúái 2% cho khu vûåc DNNN.

26 Coá caác kïnh naâo DNNN súã hûäu NHCP coá thïí thöng qua àoá

aãnh hûúãng àïën quyïët àõnh cho vay cuãa NHCP laâ möåt cêu hoãi

quan troång, nhûng nùm ngoaâi phaåm vi cuãa baáo caáo naây.

32

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

Nguöìn: Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam; Tû vêën Nexus; ûúác tñnh cuãa NHTG.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

% D

û nú

å cho

vay

DN

NN

(cuö

ëi nùm

201

0)

% vöën thuöåc súã hûäu nhaâ nûúác trong VÀL cuãa caác NHTM CP (31/12/2010)

Möëi tûúng quan giûäa súã hûäu vaâ quan hïå vay vöën taåi caác NHTM CP vaâ NHTM NN

Möîi àiïím trong hònh phên böë thïí hiïån möåt ngên haâng Àûúâng

xu hûúáng

Hònh 2.8 Caác ngên haâng coá vöën nhaâ nûúác lúán hún cuäng coá tyã lïå cho vay àöëi vúái DNNN lúán hún (2010)

II. C SÛÃ DUÅNG NHIÏÌU

NGUÖÌN LÛÅC

NHÛNG KEÁM HIÏÅU QUAÃ

16. Caác DNNN sûã duång möåt söë nhên töësaãn xuêët – àùåc biïåt laâ vöën vaâ àêët àai –nhiïìu hún rêët nhiïìu so vúái caác doanhnghiïåp tû nhên. Möåt trong nhûäng àùåc àiïím

àaáng chuá yá nhêët trong vaâi nùm qua laâ sûå gia tùng

àöåt biïën vïì vöën vaâ taâi saãn cöë àõnh cuãa caác

DNNN. Nhû thïí hiïån trong hònh 2.9, vöën trung

bònh cuãa möîi DNNN tùng tûâ 130 tó VND lïn

768 tó VND nùm 2008 – vaâ chùæc chùæn àaä tiïëp tuåc

tùng lïn trong nùm 2009 vaâ 2010 do tùng trûúãng

tñn duång cao trong nhûäng nùm naây. Cuäng trong

giai àoaån naây, taâi saãn cöë àõnh (chùèng haån nhû bêët

àöång saãn vaâ maáy moác) vaâ lûúång àêìu tû vaâo möåt

DNNN trung bònh tùng 6 lêìn – tûâ 110 tó VND

lïn 677 tó VND. Trong khi àoá, caác chó söë tûúng

ûáng cuãa doanh nghiïåp nûúác ngoaâi vêîn duy trò

mûác öín àõnh trong giai àoaån naây. Khu vûåc ngoaâi

quöëc doanh cuäng coá mûác vöën vaâ taâi saãn cöë àõnh

trung bònh tùng nhanh mùåc duâ xuêët phaát àiïím

rêët thêëp. Vò DNNN coá xu hûúáng hoaåt àöång úã

caác lônh vûåc sûã duång nhiïìu vöën hún (chùèng haån

dêìu khñ, nùng lûúång vaâ viïîn thöng), nïn khöng coá

gò ngaåc nhiïn khi vöën vaâ taâi saãn cöë àõnh trung

bònh cao hún caác doanh nghiïåp ngoaâi quöëc

doanh vaâ nûúác ngoaâi. Nhû Baãng A, Hònh 2.10 cho

thêëy, tyã lïå vöën trïn lao àöång nùm 2000 cuãa caác

DNNN laâ 0,4, khöng cao hún laâ mêëy so vúái giaá

trõ trung bònh cuãa ngaânh laâ 0,3. Tuy nhiïn, vaâo

nùm 2008, mûác àöå sûã duång vöën cuãa caác DNNN

so vúái caác doanh nghiïåp coân laåi àaä gia tùng àaáng

kïí. Àiïìu àaáng ngaåc nhiïn laâ töëc àöå tùng trûúãng

nhanh trong tñch luäy caác yïëu töë naây laåi khöng

song haânh vúái gia tùng àêìu ra tûúng xûáng hay

nùng suêët lao àöång cao hún.

130

768

3 14

157 193

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2000 2002 2004 2006 2008

DNNNDNNN

DN nûúác ngoaâi

DN nûúác ngoaâi

Söë vöën trung bònh möîi doanh nghiïåp (tyã VND)

110,1

677,1

32,6

204,1

363

281,8

0

100

200

300

400

500

600

700

800

2000 2002 2004 2006 2008

Non-

Giaá trõ taâi saãn vaâ Àêìu tû trung bònh möîi doanh nghiïåp (tyã VND)

DN NQD Non-DN NQD

Hònh 2.9 So saánh hiïåu quaã kinh tïë cuãa DNNN vúái phêìn coân laåi cuãa khu vûåc doanh nghiïåp

Baãng A Baãng B

Nguöìn: Khaão saát TCTK (2009); ûúác tñnh cuãa NHTG.

33

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

1.6 1.1

8.8

21.0

0

5

10

15

20

25

2000 2002 2004 2006 2008

Tó lïå bònh quên doanh thu roâng trïn vöën(biïën giaã ào lûúâng hiïåu suêët sûã duång vöën)

0.4

1.5

0.3

0.8

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

1.2

1.4

1.6

1.8

2000 2002 2004 2006 2008

Tó lïå bònh quên vöën trïn nhên cöng(tyã VND)

DNNN

DNNNToaân böå khu vûåc DN

Toaân böå khu vûåc DN

1.9

1.2

2.02.1

1.0

1.2

1.4

1.6

1.8

2.0

2.2

2.4

2.6

2000 2002 2004 2006 2008

Tó lïå bònh quên doanh thu roâng trïn taâi saãn cöë àõnh (biïën giaã ào lûúâng hiïåu suêët sûã duång àêët àai)

0.61.7

2.7

16.3

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

2000 2002 2004 2006 2008

Tó lïå bònh quên doanh thu roâng trïn nhên cöng(biïën giaã ào lûúâng hiïåu suêët sûã duång lao àöång, tyã VND)

Toaân böå khu vûåc DN

Toaân böå khu vûåc DN

DNNN

DNNN

Hònh 2.10 Hiïåu quaã kinh tïë cuãa caác DNNN so vúái caác doanh nghiïåp coân laåi trong khu vûåc doanh nghiïåp

Baãng A Baãng B

Baãng C Baãng D

Nguöìn: Khaão saát doanh nghiïåp TCTK (2009); ûúác tñnh cuãa NHTG

17. DNNN sûã duång vöën nhiïìu hún gêëpnhiïìu lêìn àïí saãn xuêët ra möåt àún võ saãnphêím àêìu ra so vúái mûác trung bònh cuãangaânh. Nùm 2000, tyã lïå doanh thu - vöën trung

bònh (àaåi diïån cho hiïåu suêët cuãa vöën) úã caác

DNNN laâ 1,6 so vúái 8,8 àöëi vúái toaân böå khu vûåc

doanh nghiïåp (Baãng A, Hònh 2.10). Àiïìu naây cho

thêëy möåt DNNN trung bònh cêìn gêìn 9 àún võ

vöën àïí saãn xuêët möåt àún võ saãn phêím àêìu ra

(doanh thu) so vúái mûác trung bònh cuãa ngaânh.

Àiïìu naây khöng hoaân toaân nùçm ngoaâi dûå àoaán

vò caác DNNN chuyïn vïì nhûäng saãn phêím àoâi

hoãi nhiïìu vöën hún. Nhûng àiïìu àaáng baáo àöång

laâ nùm 2009, tyã lïå doanh thu - vöën trung bònh

cuãa caác DNNN rúát xuöëng 1,1 trong khi chó söë

cuãa toaân ngaânh laâ 21,0. Nhû vêåy mùåc duâ khu vûåc

doanh nghiïåp vïì töíng thïí àang caãi thiïån hiïåu

quaã kinh tïë trong sûã duång vöën, DNNN laåi sûã

duång vöën laäng phñ hún trûúác rêët nhiïìu.

18. Sûå gia tùng nùng suêët lao àöångtrong caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác àaäkhöng theo kõp vúái caác doanh nghiïåp cöngnghiïåp coân laåi. Caác DNNN coá tyã lïå sûã duång

vöën cao hún so vúái caác doanh nghiïåp cöng

nghiïåp coân laåi vaâ tyã lïå naây àaä tùng lïn nhanh

choáng trong nhûäng nùm gêìn àêy, do àoá ngûúâi ta

kyâ voång caác DNNN phaãi coá nùng suêët lao àöång

cao hún so vúái caác doanh nghiïåp coân laåi. Tuy

nhiïn, bùçng chûáng cho thêëy àiïìu ngûúåc laåi. Nhû

thïí hiïån trong Baãng C, Hònh 2.10, tûâ nùm 2000

àïën 2008, tyã lïå doanh thu trïn lao àöång trong

DNNN tùng tûâ 0,6 àïën 1,7. Trong cuâng kyâ, tyã lïå

doanh thu trïn nhên cöng cuãa toaân böå khu vûåc

doanh nghiïåp àaä tùng tûâ 2,7 àïën 16,3 – cho thêëy

nùng suêët lao àöång giûäa DNNN vaâ caác doanh

nghiïåp coân laåi àûúåc múã röång tûâ 1:4 nùm 2000

àïën 1:10 trong nùm 2008!

34

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

19. Hiïåu quaã sûã duång taâi saãn cöë àõnh nhûàêët àai, maáy moác cuãa Doanh nghiïåp Nhaânûúác coân thêëp. Nhû Baãng D, Hònh 2,10 cho

thêëy, tyã lïå doanh thu trïn taâi saãn cöë àõnh –

àûúåc sûã duång nhû möåt biïën giaã àïí ào àêët àai,

vaâ maáy moác - giaãm trong caác Doanh nghiïåp Nhaâ

nûúác tûâ nùm 2000 àïën nùm 2008, trong khi tyã

lïå naây vêîn khöng thay àöíi trong khu vûåc doanh

nghiïåp trong cuâng kyâ. Vò vêåy, caác Doanh nghiïåp

Nhaâ nûúác àaä khöng chó sûã duång caác yïëu töë möåt

caách khöng hiïåu quaã, maâ mûác àöå khöng hiïåu quaã

coân tùng töëc àaáng kïí trong nhûäng nùm gêìn àêy.

20. Cuâng vúái viïåc hoaåt àöång keám hiïåuquaã, àöå an toaân vïì taâi chñnh cuãa caácDoanh nghiïåp Nhaâ nûúác cuäng keám thêåntroång hún. Nhû thïí hiïån trong Hònh 2.11, tûâ

nùm 2007 àïën nùm 2009, tyã lïå núå trïn vöën cöí

phêìn cuãa DNNN trung bònh laâ 307% so vúái tyã lïå

183% taåi caác doanh nghiïåp ngoaâi quöëc doanh vaâ

145% àöëi vúái caác cöng ty nûúác ngoaâi. Caác Doanh

nghiïåp Nhaâ nûúác cuäng coá tyã lïå núå trïn taâi saãn cao

nhêët trong söë ba nhoám doanh nghiïåp. Mùåc duâ caác

Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác cöng böë tyã lïå sinh lúâi trïn

vöën chuã súã hûäu khaá cao (17%), tyã lïå naây vêîn thêëp

hún töëc àöå tùng trûúãng danh nghôa cuãa nïìn kinh tïë

(19%) vaâ thêëp hún lúåi nhuêån trïn vöën chuã súã hûäu

cuãa caác cöng ty nûúác ngoaâi (27%) àaåt àûúåc trong

giai àoaån 2007-09. Tiïëp àoá, khaã nùng sinh lúâi cuãa caác

Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác - nhûäng doanh nghiïåp sûã

duång núå cao hún caác doanh nghiïåp coân laåi - àaä

giaãm xuöëng àaáng kïí vïì vò laäi suêët cao27.

307

7555

17

183

64109

8

145

5997

27

0

50

100

150

200

250

300

350

Núå trïn vöën chuã súã hûäu

Núå trïn Töíng Taâi saãn

Doanh thu roâng trïn töíng taâi saãn

Doanh thu trïn vöën chuã súã hûäu

DNNN DN Ngoaâi Quöëc doanh DN nûúác ngoaâi

Hònh 2.11 Hiïåu quaã taâi chñnh cuãa caác DNNN so vúái caác doanh nghiïåp coân laåi (giai àoaån 2007-09, %)

Nguöìn: Khaão saát Doanh nghiïåp cuãa TCTK (2009) , ûúác tñnh cuãa NHTG

21. Tònh traång tyã troång vöën súã hûäu nhaânûúác lúán trong nïìn kinh tïë Viïåt Namdûúâng nhû mêu thuêîn vúái viïåc àaåi àa söëngûúâi dên mong muöën tyã lïå súã hûäu tû nhênlúán hún trong khu vûåc doanh nghiïåp. Trong

möåt cuöåc khaão saát Ngên haâng Thïë giúái vaâ Phoâng

Thûúng maåi vaâ Cöng nghiïåp Viïåt Nam thûåc hiïån

nùm 2011 vïì “Thay àöíi thaái àöå àöëi vúái Thõ trûúâng

vaâ Nhaâ nûúác” (CAMS 2011), 967 ngûúâi tûâ nhiïìu

thaânh phêìn trong xaä höåi àaä àûúåc khaão saát, möåt tyã

lïå àaåi àa söë, 7/10 ngûúâi, mong muöën súã hûäu tû

nhên laâ cú cêëu súã hûäu chuã yïëu trong khu vûåc

doanh nghiïåp (xem Hònh 2.12). Trong töíng söë 967

ngûúâi àûúåc khaão saát, möåt con söë rêët lúán laâ 666

ngûúâi (69%) traã lúâi: “Súã hûäu tû nhên cuãa doanh

nghiïåp hiïåu quaã hún bêët kyâ hònh thûác súã hûäu naâo

khaác,” 120 ngûúâi (13%) traã lúâi: “Súã hûäu nhaâ nûúác

trong doanh nghiïåp hiïåu quaã hún bêët kyâ hònh thûác

súã hûäu naâo khaác”, vaâ 181 ngûúâi (19%) noái rùçng hoå

khöng quan têm àïën cú cêëu súã hûäu28.

III QUAN ÀIÏÍM CUÃA

CÖNG CHUÁNG ÀÖËI VÚÁI

SÚÃ HÛÄU NHAÂ NÛÚÁC

TRONG KHU VÛÅC

DOANH NGHIÏåP

27 Ngaây caâng coá nhiïìu dêëu hiïåu vïì sûå suåt giaãm taâi chñnh laânhmaånh cuãa caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác. Vinashin àaä ài tûâ chöîkhöng traã àûúåc núå nûúác ngoaâi cuãa mònh àïën chöî phaãi cú cêëulaåi núå bùçng nöåi tïå. EVN àaä thua löî trong ba nùm liïn tiïëp vaâcoá núå tñch luäy àaáng kïí so vúái möåt söë Doanh nghiïåp Nhaâ nûúáckhaác. Gêìn àêy vaâi Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác trong lônh vûåc ximùng khöng thanh toaán àûúåc caác khoaãn vay ngên haâng, buöåcChñnh phuã giaãi cûáu. Möåt nghiïn cûáu gêìn àêy cuãa Àaãng Cöångsaãn cho thêëy rùçng töíng söë löî cuãa Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác àaätùng lïn nhanh choáng trong nhûäng nùm gêìn àêy, kïu goåi Chñnhphuã phaãi lûu yá khêín cêëp.

28 Àiïìu laå laâ tyã lïå phêìn trùm lúán nhêët trong söë ngûúâi àûúåc khaão

saát traã lúâi thñch súã hûäu nhaâ nûúác hún tû nhên trong kinh doanh

laåi àang laâm trong caác doanh nghiïåp trong nûúác tû nhên trong

nûúác. Xem chi tiïët kïët quaã vaâ giaãi thñch trong CAMS 2011.

35

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

Phaãn àöëi hoùåc cûåc lûåc phaãn àöëi

Àöìng yá hoùåc hoaân toaân àöìng yá

% nhûäng ngûúâi àûúåc hoãi tin rùçng súã hûäu tû nhên vêîn laâ chuã yïëu àöëi vúái cú cêëu vöën trong khu vûåc doanh nghiïåp Viïåt Nam

30 30 30

7

28 27

19 19 19 1613

20 2328

31

24

13 141313

60

13

Baáo chñ

Cú quan N

haâ nûúác àõa p

hûúng

Nhaâ taâi trú

å

Töí chûác xaä höåi dên sûå

Cú quan Nhaâ nûúác Trung ûúng

Töí chûác khaác

Doanh nghiïåp nûúác ngoaâi

Trung bònh

Doanh nghiïåp nhaâ nûúác

Quöëc höåi vaâ cú quan Àaãng

Doanh ngh

iïåp tû n

hên tro

ng nûúác

Hònh 2.13 Nhiïìu ngûúâi àûúåc khaão saát tin rùçng tû nhên vêîn laâ chuã súã hûäu chñnh trong caác doanh nghiïåp

Nguöìn: CAMS 2011.

80 78 78 77 75 72 71 69

60 60 59

0

8

0 0

7 9 13 13 1217

222014

23 2317 19 16 19

2923

18

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

% tyã troång nhûäng ngûúâi traã lúâi ûa thñch DN tû nhên so vúái tyã troång ngûúâi ûa thñch DNNN

Thñch súã hûäu tû nhên hún

Thñch súã hûäu nhaâ nûúác hún

Trung lêåp

Baáo chñ

Cú quan N

haâ nûúác àõa p

hûúng

Nhaâ taâi trú

å

Töí chûác xaä höåi dên sûå

Cú quan Nhaâ nûúác Trung ûúng

Töí chûác khaác

Doanh nghiïåp nûúác ngoaâi

Trung bònh

Doanh nghiïåp nhaâ nûúác

Quöëc höåi vaâ cú quan Àaãng

Doanh ngh

iïåp tû n

hên tro

ng nûúác

Hònh 2.1ââ2 Àaåi àa söë ngûúâi àûúåc khaão saát traã lúâi cho rùçng súã hûäu tû nhên hiïåu quaã hún súã hûäu nhaâ nûúác

trong doanh nghiïåp

22. Mùåc duâ quaá trònh cöí phêìn hoáa àaä diïînra trong hai mûúi nùm qua, nhêån thûácchung cuãa ngûúâi dên laâ súã hûäu nhaâ nûúácvêîn laâ loaåi hònh súã hûäu chi phöëi trong khuvûåc doanh nghiïåp. Phêìn II àaä thaão luêån vïì têìm

quan troång cuãa caác DNNN trong khu vûåc doanh

nghiïåp àang giaãm ài. Tuy nhiïn, theo khaão saát cuãa

baáo caáo naây, gêìn 24% phaãn àöëiá hoùåc hoaân toaân

phaãn àöëi rùçng súã hûäu tû nhên vêîn laâ loaåi hònh súã

hûäu chi phöëi trong khu vûåc doanh nghiïåp, trong

khi chó coá 19% àöìng yá hoùåc hoaân toaân àöìng yá

vúái nhêån xeát naây (Hònh 2.13). Tuy nhiïn, quan

àiïím cuãa nhûäng ngûúâi àûúåc khaão saát vïì vêën àïì

naây rêët àa daång; söë ngûúâi àûúåc khaão saát laâm viïåc

trong Quöëc Höåi, Àaãng cöång saãn Viïåt Nam

(ÀCSVN) vaâ cú quan Nhaâ nûúác àõa phûúng

àöìng yá rùçng súã hûäu nhaâ nûúác laâ loaåi hònh súã hûäu

chi phöëi laåi ñt hún so vúái söë ngûúâi traã lúâi nhû vêåy

úã caác cú quan taâi trúå, caác töí chûác xaä höåi dên sûå,

vaâ cú quan Nhaâ nûúác trung ûúng. Dûúâng nhû

nhûäng ngûúâi laâm viïåc cho Nhaâ nûúác caãm thêëy

rùçng Nhaâ nûúác àaä ruát búát àaáng kïí quyïìn súã hûäu

trong thúâi gian qua, trong khi nhûäng ngûúâi laâm

viïåc cho caác khu vûåc ngoaâi quöëc doanh caãm thêëy

laâ chûa àuã vaâ cêìn chuyïín quyïìn súã hûäu cho khu

vûåc tû nhên nhiïìu hún nûäa.

36

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

23. Caãi caách DNNN úã Viïåt Nam coá thïíàûúåc xem laâ sûå kïët húåp àöìng thúâi cuãa viïåcàûa vaâo nhûäng nhên töë àöíi múái àöìng thúâiduy trò möåt söë nhên töë cuä. Phûúng thûác àöíi

múái àaä àûúåc aáp duång cho caác DNNN vûâa vaâ

nhoã thöng qua viïåc giaãi thïí hay saát nhêåp vúái

nhûäng doanh nghiïåp khaác nïëu “caác doanh nghiïåp

àoá khöng hiïåu quaã hoùåc thiïëu vöën hay kyä thuêåt

hoùåc khöng coá àuã cêìu cho saãn phêím àêìu ra cuãa

doanh nghiïåp” (Vuä 2002, 7). Kïët quaã söë lûúång

DNNN coá 100% vöën nhaâ nûúác àaä giaãm tûâ

12.000 nùm 1991 xuöëng coân 1.200 nùm 2010

(vaâ 3.400 DNNN coá 51% vöën súã hûäu). Tuy

nhiïn, cuâng luác àoá, duy trò (vaâ múã röång) laâ

phûúng thûác àûúåc ûa chuöång hún àöëi vúái caác

DNNN lúán taåo thaânh cöët loäi cuãa khu vûåc kinh

tïë Nhaâ nûúác – lûåc lûúång chuã àaåo cuãa nïìn kinh

tïë. Thûåc tïë, baãn thên caác Nghõ quyïët cuãa Àaåi

höåi Àaãng vaâ Ban chêëp haânh Trung ûúng Àaãng

cuäng cho thêëy rùçng, Àaãng àaä coá lêåp trûúâng dûát

khoaát vïì viïåc thaânh lêåp caác têåp àoaân kinh tïë

lúán ngay tûâ nhûäng nùm 1990.

24. Nhiïìu ngûúâi cho rùçng coá sûå mêuthuêîn trong viïåc töìn taåi möåt khu vûåc kinhtïë nhaâ nûúác lúán úã trong möåt nïìn kinh tïëthõ trûúâng, nhûng úã Viïåt Nam hai muåc tiïunaây àaä àûúåc coi laâ tûúng húåp vúái nhau.29

Tûâ àêìu thêåp niïn 90, cuâng vúái viïåc phaát triïín nïìn

kinh tïë nhiïìu thaânh phêìn vaâ chuyïín dõch sang

nïìn kinh tïë thõ trûúâng, caác Nghõ quyïët cuãa Àaåi

höåi Àaãng luön nhêën maånh vai troâ chuã àaåo cuãa

khu vûåc kinh tïë nhaâ nûúác (xem Baãng 2.2). Nùm

1991, Àaåi höåi Àaãng lêìn thûá VII àaä yïu cêìu sùæp

xïëp laåi caác liïn hiïåp xñ nghiïåp vaâ töíng cöng ty

(TCT) phuâ húåp vúái nïìn kinh tïë àõnh hûúáng thõ

trûúâng vaâ xêy dûång möåt söë liïn hiïåp xñ nghiïåp

lúán àïí coá àuã uy tñn vaâ tñnh caånh tranh trïn thõ

trûúâng nûúác ngoaâi30. Nùm 1996, Àaåi höåi Àaãng

lêìn thûá VIII àûa ra chó thõ roä raâng phaãi têåp trung

caác nguöìn lûåc phaát triïín cuãa Nhaâ nûúác vaâo caác

ngaânh thiïët yïëu, chùèng haån nhû cú súã haå têìng vaâ

kinh tïë; hïå thöëng taâi chñnh, ngên haâng vaâ baão

hiïím; cú súã dõch vuå vaâ saãn xuêët kinh doanh quan

troång; vaâ caác doanh nghiïåp trong lônh vûåc quöëc

phoâng vaâ an ninh. Nùm 2001, caác nghõ quyïët cuãa

Àaåi höåi Àaãng lêìn thûá XI vaâ phiïn hoåp toaân thïí

thûá 3 cuãa Ban chêëp haânh Trung ûúng Àaãng àaä

àûa ra caác chó thõ thaânh lêåp caác TÀKTNN, thöng

qua lûåa choån möåt söë töíng cöng ty àuã maånh àïí

àoáng vai troâ mang tñnh xuác taác cao hún.

IV PHÛÚNG THÛÁC

CAÃI CAÁCH DNNN

CUÃA CHÑNH PHUÃ

Baãng 2.1 Khung thúâi gian cuãa caác tuyïn böë chñnh thûác vaâ quyïët àõnh mang tñnh then chöët vïì DNNN

l "... sùæp xïëp laåi caác nhoám doanh nghiïåp phuâ húåp vúái yïu cêìu saãn xuêët vaâ kinh

doanh cuãa cú chïë thõ trûúâng múái...àïí xêy dûång möåt söë cöng ty vaâ xñ nghiïåp

lúán coá àuã uy tñn vaâ tñnh caånh tranh trong kinh tïë àöëi ngoaåi."

l 18 Töíng Cöng ty, goåi laâ caác Töíng cöng ty 91 àaä àûúåc thaânh lêåp

l Hûúáng túái giaãm ài "quyïìn lûåc cuãa caác cú quan ngaânh doåc trong viïåc can thiïåp

vaâo quaãn lyá kinh doanh vaâ thu lúåi nhuêån vaâ lúåi tûác cho thuï cuãa caác DNNN."

l "Töíng kïët mö hònh Töíng cöng ty Nhaâ nûúác, qua àoá, xêy dûång phûúng phaáp

àïí phaát triïín caác Töíng cöng ty thaânh nhûäng têåp àoaân kinh tïë maånh coá hiïåu

quaã cao, tñnh caånh tranh cao, vaâ àoáng vai troâ xûúng söëng cuãa nïìn kinh tïë

quöëc dên..."

1991: Àaåi höåi

Àaãng lêìn thûá

VII

1994: Quyïët

àõnh 91 vaâ 94

cuãa Thuã tûúáng

1996: Àaåi höåi

Àaãng lêìn thûá

VIII

29 Quan àiïím naây coá leä àûúåc nïu ra búãi nhaâ hoaåch àõnh chñnh

saách cêëp cao tûâng coá nhêån xeát rùçng “Cöí phêìn hoáa DNNN

thuác àêíy khu vûåc Nhaâ nûúác phaát triïín maånh hún.”

30 Liïn hiïåp xñ nghiïåp laâ têåp húåp caác DNNN hoaåt àöång trong

cuâng lônh vûåc saãn xuêët kinh doanh thaânh möåt nhoám lúán hún

coá tû caách phaáp lyá (khöng giöëng nhû TÀKTNN) vaâ àûúåc àiïìu

haânh búãi caác DN thaânh viïn.

37

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

l "... thaânh lêåp möåt söë têåp àoaân kinh tïë maånh göìm caác Töíng cöng ty Nhaâ nûúác

vaâ caác thaânh phêìn kinh tïë khaác, àûa vaâo mö hònh àa ngaânh, trong àoá möåt

ngaânh kinh doanh chñnh àûúåc xaác àõnh àïí chuyïn mön hoáa, vaâ têåp àoaân

àoáng vai troâ chuã lûåc trong nïìn kinh tïë quöëc dên, nùæm giûä vöën quy mö

lúán...thaânh lêåp, trïn cú súã thñ àiïím möåt söë têåp àoaân kinh tïë trong möåt söë

ngaânh, seä coá lúåi thïë àaáng kïí, vaâ coá nùng lûåc phaát triïín àïí caånh tranh vaâ húåp

taác quöëc tïë…."

l 2005: Têåp àoaân Bûu chñnh Viïîn thöng Viïåt Nam, Than vaâ Khoaáng saãn Quöëc

gia Viïåt Nam, Dïåt may Quöëc Gia Viïåt Nam

l 2006: Têåp àoaân Dêìu khñ Viïåt Nam, Àiïån lûåc Viïåt Nam, Àoáng taâu Viïåt Nam,

Cao su Viïåt Nam

l 2007: Baão Viïåt

l 2009: Hoáa chêët Viïåt Nam, Xêy dûång Cöng nghiïåp

l 2010: Nhaâ úã vaâ Phaát triïín Àö thõ Viïåt Nam

Sources: CIEM (2011a)

2001: Phiïn

hoåp toaân thïí

lêìn thûá 3 cuãa

BCHTW Àaãng

(ÀH Àaãng lêìn

thûá IX)

2005-10: Thaânh

lêåp caác têåp

àoaân KTNN

thñ àiïím

31 Xem Nghõ Quyïët söë 11/NQ-CP ngaây 24/02/2011 vaâ Nghõ

quyïët söë 08/2008/NQ-CP ngaây 31/3/2008.

32 Thuêåt ngûä "taái cú cêëu" coá möåt yá nghôa rêët cuå thïí, khöng nhêët

thiïët phaãi bao göìm cöí phêìn hoáa, thoaái vöën vaâ tû nhên hoáa. Tuy

nhiïn, taåi Viïåt Nam, trong caác cuöåc tranh luêån àang diïîn ra

hiïn nay, thuêåt ngûä naây àaä àûúåc ngaây caâng àûúåc sûã duång röång

raäi hún àïí nguå yá “caãi caách DNNN”. Vò vêåy chuáng töi cuäng sûã

duång tûâ "taái cú cêëu” theo nghôa röång àïí haâm yá têët caã caác hònh

thûác caãi caách Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác.

33 Xem ghi chuá söë 8

25. Quyïët àõnh thaânh lêåp caác TÀKTNNcuãa Chñnh phuã dûúâng nhû àaä khaá vöåi vaäkhi mong muöën àaåt àûúåc nùng lûåc caånhtranh cao trong xu thïë toaân cêìu hoáa ngaâycaâng tùng. Khi Viïåt Nam chuêín bõ gia nhêåp Töí

chûác Thûúng maåi Thïë Giúái, caác quan chûác nhêån

thêëy hêìu hïët caác cöng ty trong nûúác, kïí caã caác

Töíng Cöng ty, quaá yïëu àïí chöëng choåi vúái sûå caånh

tranh tûâ caác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi. Vò thïë, Chñnh

phuã àaä dûát khoaát thaânh lêåp caác TÀKTNN vaâ

cung cêëp cho nhûäng têåp àoaân naây caác àùåc quyïìn

vaâ quyïìn tûå quaãn àïí caånh tranh vúái caác doanh

nghiïåp nûúác ngoaâi trïn cú súã bònh àùèng. Haânh

àöång naây àûúåc cuãng cöë thïm búãi yá tûúãng rùçng

vúái chñnh saách cöng nghiïåp àûúåc àiïìu chónh

trong àoá TÀKTNN àoáng vai troâ xuác taác, Viïåt

Nam coá thïí chuyïín mònh thaânh möåt àêët nûúác

hiïån àaåi vaâ thõnh vûúång. Giöëng nhû Haân Quöëc,

Singapore vaâ Àaâi Loan, àïí Viïåt Nam coá thïí bùæt

kõp vaâ coá sûác caånh tranh, Viïåt Nam cêìn phaát triïín

caác ngaânh chiïën lûúåc – xi mùng, dêìu, àiïån, theáp,

viïîn thöng v.v - vaâ àiïìu naây chó coá thïí thûåc hiïån

búãi caác têåp àoaân kinh doanh lúán coá àuã nguöìn

lûåc, vöën vaâ nùng lûåc kyä thuêåt dûúái sûå kiïím soaát

chùåt cheä cuãa Nhaâ nûúác, khi maâ khu vûåc kinh tïë

tû nhên chûa àuã maånh.

26. Sûå töìn taåi cuãa caác TÀKTNN cuäng àaäàûúåc biïån luêån nhû möåt cöng cuå àiïìuchónh kinh tïë vô mö vaâ thûåc hiïån caác chûácnùng xaä höåi. Trong caác giai àoaån laåm phaát cao,

Nhaâ nûúác àaä kiïím soaát giaá haâng hoáa vaâ dõch vuå

cuãa caác TÀKTNN – chùèng haån nhû Àiïån lûåc Viïåt

Nam (àiïån), Dêìu khñ Viïåt Nam (saãn phêím dêìu

moã), vaâ VINACOMIN (than) – vaâ chó àaåo caác

TÀKTNN giaãm àêìu tû àïí kiïìm chïë dû cêìu.31

Àiïìu lïå cuãa têët caã caác cöng ty meå trong caác

TÀKTNN àûa ra möåt söë caác nghôa vuå phuác lúåi

vaâ xaä höåi àûúåc Nhaâ nûúác phên cöng. Vñ duå, Têåp

àoaân Bûu chñnh vaâ Viïîn thöng Viïåt Nam coá traách

nhiïåm cung cêëp dõch vuå àiïån thoaåi vaâ Internet

àïën caác vuâng sêu, vuâng xa, qua àoá taåo àiïìu kiïån

phaát triïín kinh tïë - xaä höåi cuãa àõa phûúng vaâ cuãa

caã nûúác (VNPT 2010). Tûúng tûå, Nghõ àõnh söë

101/2009/NÀ-CP àaä àùåt ra nhiïìu muåc tiïu phaát

triïín cho caác TÀKTNN, bao göìm àûa caác cöng

nghïå múái vaâ tiïn tiïën vaâo Viïåt Nam vaâ taåo àiïìu

kiïån phaát triïín cho caác ngaânh vaâ lônh vûåc khaác.

27. Nhû àaä trònh baây úã trïn, thay vò laâ lûåclûúång chuã àaåo àöëi vúái nïìn kinh tïë, caácDNNN àaä vêåt löån àïí bùæt kõp vúái caác doanhnghiïåp tû nhên trong nûúác vaâ caác doanhnghiïåp nûúác ngoaâi. Trong möåt vaâi thaáng qua, söë

DNNN gùåp khoá khùn vïì taâi chñnh laåi tùng lïn33.

Viïåc taái cú cêëu hiïån nay laâ cêìn thiïët vaâ nhêån àûúåc

sûå àöìng thuêån ngaây caâng cao. Nhûng vêîn coá nhûäng

quan àiïím khaác biïåt vïì tñnh chêët cuäng nhû phaåm

V MÛÚÂI LYÁ DO CÊÌN

TAÁI CÚ CÊËU32

38

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

vi taái cú cêëu34. Nhiïìu ngûúâi tin rùçng chó cêìn taái cú

cêëu nhoã (chùèng haån nhû ruát búát chi tiïu vöën) laâ àuã

àïí khöi phuåc sûác khoãe cho caác DNNN vaâ nhûäng

DN naây coá thïí trúã laåi vai troâ dêîn dùæt nïìn kinh tïë.

Nhûäng ngûúâi khaác laåi cho rùçng taái cú cêëu triïåt àïí,

kïí caã viïåc cöí phêìn hoáa caác TÀKTNN, laâ möëi quan

têm daâi haån cuãa Quöëc gia. Nïëu nhûäng haån chïë coân

töìn taåi dêîn àïën sûå suåp àöí cuãa Vinashin phaãn aánh

möåt vaâi vêën àïì chung aãnh hûúãng àïën khu vûåc nhaâ

nûúác, thò caác DNNN àang phaãi àöëi mùåt vúái nhûäng

thaách thûác nghiïm troång maâ chó coá thïí àûúåc giaãi

quyïët bùçng möåt chûúng trònh caãi caách töíng thïí

(xem Höåp 2.2). 10 lyá do taåi sao taái cú cêëu DNNN

laâ cêëp thiïët àûúåc trònh baây dûúái àêy.

Höåp 2.2 Sûå phaát triïín vaâ suåp àöí cuãa Têåp àoaân cöng nghiïåp àoáng taâu Vinashin

Cho àïën gêìn àêy, Têåp àoaân Cöng nghiïåp taâu thuãy Viïåt Nam (Vinashin) laâ möåt trong nhûäng

TÀKTNN lúán nhêët taåi Viïåt Nam vúái hún 160 cöng ty con, trong àoá coá 39 nhaâ maáy àoáng taâu

thûåc hiïån àoáng taâu, sûãa chûäa taâu biïín, vêån chuyïín, ngaânh cöng nghiïåp nùång vaâ dõch vuå khaác. Têåp

àoaân naây chiïëm khoaãng 70% àïën 80% cöng suêët àoáng taâu thuãy trong nûúác vaâ àaä coá gêìn 70.000

nhên viïn. Theo möåt baáo caáo cuãa Vùn phoâng Chñnh phuã, cöng ty meå cuãa Vinhashin àaä tùng trûúãng

35-40%/nùm trong thúâi gian 1997-2007 vaâ liïn tuåc baáo caáo tònh hònh lúåi nhuêån cao. Baáo caáo chó

ra rùçng töíng doanh thu cuãa Vinashin laâ gêìn 1,5 tyã USD trong nùm 2008.

Theo caác baáo caáo tûâ nùm 2006 àïën nùm 2010, Vinashin àaä kyá 85 húåp àöìng trõ giaá 2,84 tyã USD,

nhûng chó hoaân thaânh 15 húåp àöìng trong söë àoá. Vinashin àaä rúi vaâo khoá khùn taâi chñnh trong nùm

2008 khi möåt söë khaách haâng huãy boã àún àùåt haâng cuãa hoå sau cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh vaâ kinh

tïë toaân cêìu. Caác húåp àöìng bõ dûâng chiïëm khoaãng möåt nûãa trong söë caác khoaãn núå, laäi vaâ tiïìn phaåt

caâng laâm gia tùng vêën àïì. Chó àïën giûäa nùm 2010, mûác àöå trêìm troång cuãa vêën àïì trúã nïn roä raâng

khi hún 5.000 cöng nhên cuãa Vinashin bõ mêët viïåc laâm vaâ cöng ty khöng thïí traã 12 triïåu USD tiïìn

lûúng, vaâ baão hiïím xaä höåi. Töíng söë núå Vinashin àaä àûúåc baáo caáo laâ 4,4 tyã USD trong thaáng 7 nùm

2010, gêëp 3 lêìn doanh thu haâng nùm vaâ gêëp 10 lêìn vöën chuã súã hûäu cuãa têåp àoaân.

Theo baáo caáo cuãa UÃy ban Thanh tra Chñnh phuã (UBTTCP) àûúåc trònh Quöëc höåi vaâo thaáng 7

nùm 2010, caác vêën àïì cuãa Vinashin coá thïí àûúåc bùæt nguöìn tûâ caác yïëu töë sau: (a) vi phaåm quy àõnh

vïì xêy dûång dûå aán, phï duyïåt vaâ àêëu thêìu, vaâ phaát sinh núå rêët lúán; (b) laâm sai lïåch baáo caáo taâi

chñnh, (c) thaânh lêåp àïën 200 cöng ty con, vaâ múã röång bïn ngoaâi phaåm vi hoaåt àöång kinh doanh

chuã yïëu cuãa doanh nghiïåp (nhû chûáng khoaán, bêët àöång saãn, vaâ du lõch), (d) Chuã tõch Têåp àoaân coá

haânh vi vi phaåm nghiïm troång vaâ vi phaåm quy àõnh vïì huy àöång, quaãn lyá vaâ sûã duång vöën Nhaâ

nûúác. Quaãn trõ doanh nghiïåp yïëu (bao göìm caã kiïím soaát nöåi böå khöng hiïåu quaã, thiïëu minh baåch

vaâ cöng khai, khöng coá kiïím toaán àöåc lêåp bïn ngoaâi), thiïëu giaám saát vaâ theo doäi hiïåu quaã, traách

nhiïåm giaãi trònh haån chïë vaâ ban laänh àaåo cêëp cao coá quyïìn quaá lúán trong viïåc vêån haânh vaâ múã

röång kinh doanh maâ khöng coá traách nhiïåm giaãi trònh roä raâng laâ nhûäng yïëu töë quan troång dêîn

àïën sûå suåp àöí cuãa Vinshin.

Ngaây höm sau khi baáo caáo UBTTCP àaä àûúåc trònh lïn Quöëc höåi, Chuã tõch Vinashin bõ àònh chó

vaâ bõ giam giûä do sai phaåm trong quaãn lyá. Sau àoá, vaâi quan chûác cêëp cao cuãa Vinashin cuäng bõ bùæt.

Möåt Ban Chó àaåo (BCÀ), dûúái sûå chuã trò cuãa Phoá Thuã tûúáng Chñnh phuã, àaä àûúåc thaânh lêåp àïí taái

cú cêëu Vinashin. Ban Chó àaåo àaä yïu cêìu Vinashin baán hoùåc chuyïín nhûúång cöí phêìn trong caác

doanh nghiïåp khöng chuã yïëu cho caác DNNN khaác nhû Petro Viïåt Nam. Chñnh phuã noái seä khöng

coá yá àõnh thûåc hiïån bêët kyâ nghôa vuå traã núå cho caác chuã núå thay cho Vinashin, mùåc duâ seä giuáp àúä

Vinashin phuåc höìi vaâ lêëy laåi khaã nùng taâi chñnh. Sau àoá, KPMG, cöng ty kiïím toaán cuãa Vinashin,

àûúåc böí nhiïåm laâm cöë vêën taái cú cêëu. Mùåc duâ hún 18 thaáng àaä tröi qua kïí tûâ khi vêën àïì àêìu tiïn

cuãa Vinashin àûúåc àûa ra cöng khai, kïë hoaåch taái cú cêëu cuãa Vinashin vêîn coân rêët sú böå vaâ khöng

chùæc chùæn trong tûúng lai.

Nguöìn: Caác baâi baáo, gùåp gúä vúái caán böå cuãa Vinashin

34 Möåt trong nhûäng ngûúâi nhêån xeát cuãa baáo caáo naây - möåt hoåc

giaã trong nûúác - cho biïët trong yá kiïën bùçng vùn baãn cuãa mònh

cho rùçng "hiïån nay, coá möåt sûå àöìng thuêån cho rùçng nhêët thiïët

phaãi cú cêëu laåi Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác bao göìm caã Têåp àoaân

Kinh tïë Nhaâ nûúác”.

39

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

(i) Caác DNNN keám hiïåu quaã hún caácdoanh nghiïåp ngoaâi quöëc doanh vaâ caácdoanh nghiïåp nûúác ngoaâi. Bùçng chûáng nïu úã

muåc II.B cho thêëy caác DNNN laâ àöëi tûúång sûã

duång àêìu vaâo keám hiïåu quaã, chùèng haån nhû àêët

àai, lao àöång, tñn duång ngên haâng vaâ caác taâi saãn

cöë àõnh khaác khi so vúái caác doanh nghiïåp ngoaâi

quöëc doanh vaâ nûúác ngoaâi. Àiïìu naây laâm phaát

sinh möåt chi phñ kinh tïë àaáng kïí. Vñ duå, trong

thêåp kyã vûâa qua, nïëu giaã sûã hiïåu quaã sûã duång vöën

cuãa caác DNNN tùng bùçng töëc àöå cuãa caác doanh

nghiïåp nûúác ngoaâi, caác doanh nghiïåp khaác thuöåc

loaåi hònh tûúng tûå, töíng dû núå tñn duång ngên haâng

cuãa Viïåt Nam vaâo cuöëi nùm 2010 seä laâ 102%

töíng saãn phêím quöëc nöåi (GDP) chûá khöng phaãi

125% - coá nghôa laâ tyã lïå tùng trûúãng tñn duång seä

tùng thêëp hún trong caác nùm vûâa qua. Tûúng tûå,

viïåc caác DNNN sûã duång àêët àai vò muåc àñch kinh

tïë nhiïìu hún leä ra àaä coá thïí tùng àaáng kïí lúåi ñch

cuãa àêët àai vaâ giûä giaá bêët àöång saãn úã mûác phaãi

chùng hún cho caác thaânh phêìn khaác cuãa nïìn kinh

tïë. Viïåt Nam, möåt nûúác ngheâo so vúái thïë giúái,

cêìn sûã duång coá hiïåu quaã caác nguöìn lûåc quyá giaá

cuãa mònh nhû àêët àai vaâ tñn duång.

(ii) Cöí phêìn hoáa laâ töët àöëi vúái caác DNNN.Caác nghiïn cûáu cho thêëy hiïåu quaã caác DNNN

thay àöíi tñch cûåc sau cöí phêìn hoáa. Tiïën àöå cöí

phêìn hoáa trûúác àêy rêët chêåm chaåp. Cho túái nùm

1997, múái chó coá 17 DNNN àûúåc cöí phêìn hoáa,

chuã yïëu thöng qua baán cöí phiïëu vúái giaá chiïët

khêëu rêët cao cho ngûúâi lao àöång vaâ laänh àaåo

trong caác DNNN nhoã. Tuy nhiïn, quaá trònh cöí

phêìn hoáa àaä tùng töëc tûâ sau nùm 2000, vúái möåt

loaåt caác biïån phaáp phaáp lyá vaâ haânh chñnh bao

göìm kïë hoaåch caãi caách DNNN 5 nùm àûúåc

thöng qua nùm 2001. Kïët quaã laâ, söë lûúång

doanh nghiïåp àûúåc cöí phêìn hoáa tùng lïn àaáng

kïí - 856 DN nùm 2003 vaâ 813 DN nùm 2004

(Baãng A, Hònh 2.14). Hai nghiïn cûáu cho thêëy

caác chó söë, nhû doanh thu, lúåi nhuêån, giaá trõ gia

tùng vaâ thu nhêåp cuãa ngûúâi lao àöång tùng

nhanh choáng sau cöí phêìn hoáa (CIEM 2002,

2005). Nghiïn cûáu nùm 2002 cuäng lêåp luêån

rùçng “nïëu toaân böå thaânh phêìn DNNN àûúåc

caãi caách vaâ tùng trûúãng nhû caác doanh nghiïåp

cöí phêìn hoáa, tyã lïå tùng trûúãng cuãa Viïåt Nam

coá thïí cao hún 0,6–0,7% àiïím so vúái nùm

ngoaái. Vaâ nïëu töëc àöå tùng trûúãng naây coá thïí

àûúåc duy trò trong 11 nùm, thu nhêåp bònh quên

àêìu ngûúâi cuãa Viïåt Nam seä tùng gêëp àöi.”

Tûúng tûå, quaá trònh thoaái vöën sau khi coá möåt

söë vêën àïì ban àêìu àaä cho thêëy nhûäng kïët quaã

àaáng khñch lïå (xem Höåp 2.3).

(iii) Xem xeát laåi chñnh saách cöng nghiïåp.Trong khi chñnh saách cöng nghiïåp coá thïí laâ cöng

cuå rêët tiïìm nùng àïí phaát triïín nïìn kinh tïë, thûåc

hiïån möåt chñnh saách cöng nghiïåp khöng nhêët

thiïët àöìng nghôa vúái viïåc phaãi sûã duång cöng cuå

TÀKTNN. Thûåc tïë, noá àoâi hoãi cêìn coá möåt têåp

húåp caác chñnh saách khaác hún laâ viïåc àún giaãn chó

gom caác cöng ty laåi dûúái hònh thûác möåt töí chûác.

Keiretsus cuãa Nhêåt Baãn vaâ caác Chaebol cuãa Haân

Quöëc maâ Viïåt Nam àang cöë gùæng hoåc têåp laâ nhûäng

töí chûác tû nhên vúái thaânh cöng phêìn lúán nhúâ vaâo

kïët quaã cuãa caác hoaåt àöång kinh doanh chûá khöng

phaãi laâ biïån phaáp haânh chñnh, coá tñnh àõnh hûúáng

theo thõ trûúâng quöëc tïë, vaâ quan troång nhêët laâ coá

chûác nùng hoaåt àöång trong caác thúâi àiïím khaác

nhau. Hún nûäa, chñnh saách cöng nghiïåp mêët ài tñnh

thñch àaáng khi caác TÀKTNN àûúåc yïu cêìu tñch

luäy ngaây caâng nhiïìu caác doanh nghiïåp trûåc thuöåc

vaâ töí chûác taâi chñnh khöng liïn quan.

0

200

400

600

800

1000

up to 2000 2003 2006 2009

Söë lûúång DN cöí phêìn hoáa

5000

4000

3000

2000

1000

0up to 2000

2002 2004 2006 2008 2010

Söë lûúång DN cöí phêìn hoáa (cöång àöìng)

Hònh 2.14 Cöí phêìn hoáa àang chêåm laåi trong nhûäng nùm qua

Baãng A Baãng B

Nguöìn: Vuå Caãi caách vaâ Phaát triïín Doanh nghiïåp, Vùn phoâng Chñnh phuã Viïåt Nam.

40

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

Höåp 2.3 Töíng cöng ty Àêìu tû vaâ kinh doanh vöën nhaâ nûúác (SCIC)

Chñnh thûác thaânh lêåp vaâo thaáng 8 nùm 2006 nhû laâ möåt cöng ty 100% vöën nhaâ nûúác, hoaåt àöång

vò lúåi nhuêån, SCIC coá nhiïåm vuå nùæm phêìn vöën nhaâ nûúác trong caác cöng ty àaä cöí phêìn hoáa tûâ caác

Böå, ngaânh vaâ chñnh quyïìn àõa phûúng, coá chûác nùng nhû möåt nhaâ àêìu tû cuãa Chñnh phuã phuå traách

vöën nhaâ nûúác, vaâ thoaái vöën hoaân toaân taåi caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác khöng coá tñnh chiïën lûúåc.

SCIC cuäng àêìu tû vaâo caác dûå aán ngoaâi danh muåc àêìu tû, mua cöí phêìn vaâ traái phiïëu doanh nghiïåp,

vaâ quaãn lyá quyä tiïìn thu tûâ caác doanh nghiïåp bõ thoaái vöën theo hûúáng dêîn cuãa Thuã tûúáng Chñnh

phuã.

Sau nùm nùm hoaåt àöång, SCIC àaä nùæm giûä cöí phêìn nhaâ nûúác taåi 933 doanh nghiïåp cöí phêìn hoaá

vúái giaá trõ söí saách laâ 7.400 tyã àöìng, chiïëm 30% Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác nhûng chó coá 1,2% giaá

trõ vöën nhaâ nûúác trong nïìn kinh tïë. Trong söë naây, 466 àaä àûúåc thoaái vöën, vaâ danh muåc àêìu tû

hiïån taåi SCIC bao göìm 461 cöng ty, hêìu hïët trong söë àoá laâ dûå kiïën seä àûúåc baán trong vaâi nùm

túái. SCIC dûå àõnh chó giûä möåt söë lûúång nhoã cuãa caác cöng ty thuöåc nhoám "àêìu tû chiïën lûúåc."

Hiïåu quaã hoaåt àöång cuãa SCIC rêët haån chïë búãi thiïëu caác tiïu chñ roä raâng àïí baân giao cöí phêìn nhaâ

nûúác trong caác doanh nghiïåp lúán (vñ duå, caác Töíng Cöng ty), maâ phaãi thûåc hiïån trïn cú súã tûâng

trûúâng húåp möåt theo quyïët àõnh cuãa Vùn phoâng cuãa Thuã tûúáng Chñnh phuã, vaâ möåt khuön khöí

quy àõnh quaãn lyá taâi chñnh khöng àêìy àuã cho SCIC. Àïí tùng cûúâng SCIC, Böå Chñnh trõ dûúâng nhû

àaä quyïët àõnh àïën nùm 2015, SCIC seä tiïëp quaãn cöí phêìn nhaâ nûúác cuãa caác Töíng Cöng ty àaä

àûúåc cöí phêìn hoaá, vaâ àïën nùm 2020 tiïëp quaãn taåi caác TÀKTNN àaä àûúåc cöí phêìn hoaá. Dûå kiïën

laâ àïën luác àoá, seä chó coá SCIC quaãn lyá vöën nhaâ nûúác taåi caác doanh nghiïåp cöí phêìn hoaá.

(iv) Quaá lúán nïn khöng thïí thêët baåi, quaálúán nïn khöng cûáu nöíi. Quy mö tùng chûa

tûâng coá cuãa caác TÀKTNN vaâ viïåc nùæm giûä vöën

àiïìu lïå chöìng cheáo phûác taåp giûäa vaâ trong caác

doanh nghiïåp khiïën Nhaâ nûúác khoá khùn trong

viïåc àaánh giaá caác ruãi ro cöë hûäu liïn quan àïën caác

hoaåt àöång vaâ caác khoaãn núå tuây thuöåc phaát sinh

tûâ àoá35. Ruãi ro taâi chñnh cuãa caác DNNN coá thïí

dïî daâng lan röång ra nïìn kinh tïë, cùn cûá vaâo caác

möëi liïn kïët maånh meä giûäa caác DN vúái möåt söë

NHCP (xem thaão luêån úã muåc III.A). Àöìng thúâi,

töíng núå phaãi traã cuãa caác DNNN vûúåt quaá caã núå

chñnh phuã, nhû vêåy àùåt ra möåt ruãi ro taâi chñnh

khöíng löì àöëi vúái Nhaâ nûúác. Vò vêåy, möåt mùåt caác

TÀKTNN àaä trúã nïn quaá lúán àïí thêët baåi, mùåt

khaác, hiïån giúâ caác têåp àoaân cuäng quaá lúán àïën mûác

khöng thïí cûáu nöíi. Àiïìu naây àùåt ra möåt ruãi ro

khaá lúán lïn nïìn kinh tïë vô mö lêîn tñnh öín àõnh taâi

chñnh cuãa quöëc gia vaâ àùåt ra möåt gaánh nùång bêët

ngúâ lïn nhûäng ngûúâi nöåp thuïë trong tûúng lai.

(v) Vai troâ cuãa Nhaâ nûúác àang thay àöíitrong nïìn kinh tïë. Sûå tham gia cuãa Nhaâ nûúác

vaâo saãn xuêët haâng hoáa vaâ dõch vuå thûúâng àûúåc

lêåp luêån trïn ba cú súã: (a) thêët baåi cuãa thõ trûúâng,

tûác laâ, thõ trûúâng khöng thïí cung cêëp haâng hoáa

hay dõch vuå hiïåu quaã nhêët cho xaä höåi vò tyã lïå

hoaân vöën tû nhên thêëp hún tyã lïå hoaân vöën xaä

höåi36; (b) thaânh phêìn tû nhên keám phaát triïín vaâ

thiïëu vöën hay kyä nùng àïí cung cêëp haâng hoáa hay

dõch vuå nhêët àõnh37; vaâ (c) trong caác giai àoaån

khuãng hoaãng kinh tïë hay taâi chñnh chûa tûâng coá

xaãy ra, Chñnh phuã àöi khi buöåc phaãi taåm thúâi cûáu

trúå caác doanh nghiïåp khöng coá khaã nùng thanh

toaán hay thanh lyá vò lúåi ñch quöëc gia. Trong trûúâng

húåp Viïåt Nam, nhû nöåi dung muåc II àaä nïu, caác

DNNN saãn xuêët caác haâng hoáa nhû bia, sûäa,

àûúâng, saãn phêím dïåt vaâ cung cêëp caác dõch vuå nhû

doanh nghiïåp möi giúái, khaách saån, cöng ty bêët

àöång saãn, hiïån àang caånh tranh trûåc tiïëp vúái caác

cöng ty súã hûäu tû nhên. Khöng coá nhiïìu lyá leä àïí

chûáng minh tñnh xaác àaáng cho viïåc Nhaâ nûúác

vêîn tham gia vaâo nhûäng lônh vûåc naây, àùåc biïåt khi

Nhaâ nûúác khöng coá khaã nùng giaám saát hoaåt àöång

cuãa DNNN vaâ caãi thiïån quaãn trõ doanh nghiïåp.

35 Hiïån nay töíng núå cuãa caác DNNN àaä vûúåt xa töíng núå cuãa

Chñnh phuã Viïåt Nam

36 Àêìu tû vaâo giaáo duåc phöí thöng, nghiïn cûáu vuä truå, phaát triïín

cöng nghïå xanh laâ möåt vaâi vñ duå trong söë caác hoaåt àöång coá tyã

lïå sinh lúâi tû nhên thêëp hún tyã lïå sinh lúâi xaä höåi, àoâi hoãi phaãi

coá sûå tham gia cuãa Chñnh phuã.

37 Khu vûåc tû nhên taåi Viïåt Nam coân khaá múái meã, vúái nùng lûåc

vaâ vöën haån chïë. Vò vêåy, coá thïí khöng coá khaã nùng thûåc hiïån caác

dûå aán cú súã haå têìng coá àoâi hoãi khùæt khe nhû caác àêåp thuãy àiïån

lúán, vêån haânh àûúâng sùæt. Àêy laâ cú súã cho sûå tham gia cuãa

Chñnh phuã trong giai àoaån àêìu

41

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

(vi) Möåt sên chúi khöng bònh àùèng. Caác

DNNN coá xu hûúáng àûúåc ûu àaäi hún trong tñn

duång ngên haâng, húåp àöìng mua sùæm, nghiïn cûáu

vaâ triïín khai so vúái caác doanh nghiïåp tû nhên. Vñ

duå, Chñnh phuã àaä cho vay laåi gêìn 2 tó USD lêëy tûâ

phaát haânh traái phiïëu quöëc tïë vaâ nguöìn höî trúå

phaát triïín nûúác ngoaâi (ODA) cho caác DNNN

trong nùm 2010. Nghiïn cûáu vaâ phên tñch thûåc

hiïån búãi hún 300 viïån nghiïn cûáu thuöåc caác Böå

chuã quaãn àûúåc caác DNNN àùåc quyïìn sûã duång.

Nhiïìu ngûúâi coân phï phaán caác TÀKTNN gêy aãnh

hûúãng vaâ can thiïåp àïën caác quyïët saách cuãa Chñnh

phuã. Khöng giöëng thaânh phêìn kinh tïë tû nhên,

DNNN coá giúái haån ngên saách mïìm, nghôa laâ Nhaâ

nûúác cûáu trúå caác DN naây khi DN gùåp cùng thùèng

vïì taâi chñnh. Trong nhûäng tònh huöëng nhû vêåy,

DNNN, mùåc duâ hoaåt àöång keám hiïåu quaã, coá thïí

àaánh baåi vaâ lêën aát thaânh phêìn tû nhên (USAID

2010). Vò chûa hïì coá nûúác naâo trúã thaânh quöëc

gia hiïån àaåi, cöng nghiïåp hoáa maâ thaânh phêìn kinh

tïë tû nhên khöng àoáng vai troâ chuã àaåo, nïn muåc

tiïu daâi haån cuãa Viïåt Nam àùåt ra töët nhêët laâ taåo

ra sên chúi bònh àùèng cho caã DNNN lêîn doanh

nghiïåp tû nhên.

(vii) Chêåm aáp duång quaãn trõ doanhnghiïåp hiïån àaåi vaâ thiïëu tñnh minh baåch.Caác DNNN Viïåt Nam khöng thïí laâ lûåc lûúång

dêîn dùæt nïìn cöng nghiïåp vò nhûäng DN naây khöng

aáp duång caác quy tùæc quaãn trõ doanh nghiïåp laânh

maånh. TÀKTNN vaâ DNNN àûúåc quaãn lyá theo

Luêåt Doanh nghiïåp 2005 nhûng àöëi vúái nhiïìu cú

súã, taái àùng kyá haânh chñnh loaåi hònh doanh nghiïåp

vêîn cêìn phaãi gùæn liïìn vúái viïåc tuên thuã nhûäng quy

àõnh cuãa phaáp luêåt, bao göìm quy àõnh vïì böå maáy

quaãn trõ doanh nghiïåp bùæt buöåc (vñ duå, Ban Kiïím

soaát vaâ Höåi àöìng Quaãn trõ), tùng cûúâng tñnh

minh baåch (vñ duå nhû kõp thúâi cöng böë thöng tin

saãn xuêët kinh doanh vaâ taâi chñnh, bao göìm cú

cêëu súã hûäu, baáo caáo taâi chñnh, baáo caáo kiïím

toaán) vaâ chñnh saách baão vïå cöí àöng thiïíu söë.

(viii) Khuön khöí phaáp lyá yïëu keám vaâkhöng àêìy àuã. Khuön khöí phaáp lyá ban àêìu àïí

thaânh lêåp vaâ xaác àõnh hoaåt àöång caác TÀKTNN

bùæt àêìu tûâ Àiïìu 149 Luêåt Doanh nghiïåp 2005.

Nhûäng hûúáng dêîn chi tiïët vïì thûåc hiïån luêåt naây

àûúåc àûa ra trong Nghõ àõnh söë 139/2007/NÀ-

CP àûúåc thöng qua gêìn 2 nùm sau khi thñ àiïím

thaânh lêåp TÀKTNN àêìu tiïn; vaâ Nghõ àõnh söë

102/2010/NÀ-CP, kyá gêìn 5 nùm sau khi thñ àiïím

thaânh lêåp TÀKTNN àêìu tiïn. Tuy nhiïn, khuön

khöí phaáp lyá do 3 vùn baãn naây àûa ra laåi khöng

àêìy àuã. Nghõ àõnh 139 àõnh nghôa caác TÀKTNN

coá "quy mö lúán” chûá khöng àõnh nghôa thïë naâo

laâ lúán. Tûúng tûå, Nghõ àõnh 102 noái rùçng caác

TÀKTNN seä coá möåt mö hònh “cöng ty meå -

cöng ty con” nhûng theo àõnh nghôa àoá, nhiïìu

DNNN khaác, chûá khöng phaãi chó 12 têåp àoaân àaä

thaânh lêåp cho àïën nay, cuäng coá thïí àûúåc xïëp loaåi

laâ TÀKTNN. Bùæt àêìu tûâ 1/7/2010, têët caã caác

TÀKTNN àaä àûúåc àùng kyá laâ cöng ty traách

nhiïåm hûäu haån möåt thaânh viïn (trûâ Baão Viïåt) vaâ

phaãi hoaåt àöång theo Luêåt Doanh nghiïåp 2005.

Duâ vêåy, coân nhiïìu nhêåp nhùçng trong viïåc giaãi

thñch nhiïìu àiïìu khoaãn trong Luêåt Doanh nghiïåp

cuäng nhû khaã nùng aáp duång àöëi vúái caác DNNN.

(ix) Thiïëu têìm nhòn vaâ tñnh roä raâng vïì vaitroâ cuãa caác DNNN. Caác Doanh nghiïåp Nhaâ

nûúác thûúâng àûúåc coi laâ coá nhiïìu muåc tiïu,

nhiïåm vuå vaâ àoáng vai troâ laâ: (a) möåt cöng cuå cuãa

chñnh saách cöng nghiïåp; (b) möåt cöng cuå àïí àiïìu

tiïët vaâ öín àõnh kinh tïë vô mö; (c) möåt cöng cuå

àïí àaáp ûáng caác muåc tiïu xaä höåi cuãa Chñnh phuã;

(d) möåt nguöìn àïí caånh tranh vúái doanh nghiïåp

nûúác ngoaâi, vaâ cuöëi cuâng (e) laâ nïìn taãng cuãa cú

chïë kinh tïë cuãa nïìn kinh tïë thõ trûúâng àõnh

hûúáng xaä höåi chuã nghôa. Tuy nhiïn, trong thûåc tïë,

TÀKTNN vaâ TCT khöng coá möåt têìm nhòn roä

raâng, vaâ khöng xaác àõnh nhiïåm vuå phuâ húåp vúái

caác muåc tiïu phaát triïín cuãa àêët nûúác. Caác töí

chûác naây àûúåc kyâ voång seä thûåc hiïån caác chûác

nùng xaä höåi, nhûng laåi khöng thïí hiïån traách

nhiïåm xaä höåi vaâ giaá trõ cuãa mònh trong chiïën lûúåc

kinh doanh vaâ hoaåt àöång. Hoå àûúåc yïu cêìu àoáng

vai troâ laâ möåt cöng cuå àïí öín àõnh kinh tïë vô mö,

nhûng laåi laâ möåt trong nhûäng yïëu töë àaä goáp phêìn

vaâo sûå bêët öín àõnh kinh tïë vô mö trong nhûäng

nùm gêìn àêy. Hoå àûúåc yïu cêìu phaãi têåp trung

vaâo giaãi quyïët caác vêën àïì chiïën lûúåc phaát triïín,

nhûng laåi coá xu hûúáng theo àuöíi nhûäng lúåi ñch

ngùæn haån, tòm kiïëm lúåi nhuêån taâi chñnh vaâ tiïìn

cho thuï nïëu coá thïí.

(x) Chñnh phuã coá thïí duâng caãi caáchDNNN laâm àoân bêíy àïí phaát triïín khu vûåctû nhên. Nïëu Chñnh phuã cam kïët tùng trûúãng

khu vûåc tû nhên, khi àoá danh muåc àêìu tû cuãa caác

Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác coá thïí àûúåc sûã duång

nhû möåt cöng cuå maånh meä àïí höî trúå chñnh saách

naây. Caãi caách Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác taåo ra caã

thõ trûúâng vaâ cú höåi àêìu tû cho khu vûåc tû nhên.

Khi caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác caånh tranh vúái

khu vûåc tû nhên bõ thoaái vöën, àiïìu naây thûúâng

dêîn àïën möåt sên chúi caånh tranh hún. Khi tû

nhên hoáa hoaân toaân khöng khaã thi hoùåc khöng

mong muöën, viïåc àûa caác húåp àöìng dõch vuå cuãa

DNNN cho khu vûåc tû nhên coá thïí cho pheáp

caác doanh nghiïåp trong nûúác nhoã hún hoùåc tûå

42

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

mònh hoùåc liïn doanh vúái àöëi taác nûúác ngoaâi,

tham gia dûå thêìu àïí thûåc hiïån viïåc caác dõch vuå

múái. Tûúng tûå nhû vêåy, cöí phêìn hoáa vaâ quan hïå

húåp taác cöng-tû coá thïí giuáp thuác àêíy thûúng maåi

hoáa vaâ tùng hiïåu quaã, miïîn laâ coá caách töí chûác

quaãn lyá maånh meä, hoaân toaân minh baåch, vaâ coá

möëi quan hïå nöëi daâi vúái caác cöí àöng Nhaâ nûúác.

28. Têët nhiïn coá möåt söë lyá do phaãnbiïån khöng àöìng tònh vúái viïåc taái cú cêëutriïåt àïí, möåt trong söë àoá laâ caác khña caånhviïåc laâm cuãa viïåc taái cú cêëu Doanh nghiïåpNhaâ nûúác. Trong thúâi gian àêìu nhûäng nùm 2000

khi Viïåt Nam cöí phêìn hoáa möåt söë Doanh nghiïåp

Nhaâ nûúác, nïìn kinh tïë àaä buâng nöí vaâ caác khu

vûåc tû nhên coá thïí hêëp thuå söë lao àöång bõ mêët

viïåc laâm tûâ khu vûåc Nhaâ nûúác. Vúái kinh tïë hiïån

nay khöng chùæc chùæn vaâ lûúái an toaân coân yïëu

keám taåi Viïåt Nam, coá nhiïìu lyá do àïí theo àuöíi

chñnh saách taái cú cêëu maâ khöng dêîn àïën sa thaãi

nhên cöng haâng loaåt. Àoá laâ taái cú cêëu coá tñnh

chêët chu kyâ, nghôa laâ thûåc hiïån taái cú cêëu vaâo thúâi

àiïím thuêån lúåi vaâ ngûúåc laåi.

29. Taái cú cêëu thaânh cöng DNNN cêìn dûåatrïn viïåc tòm kiïëm giaãi phaáp kyä thuêåt phuâhúåp coá thïí thuác àêíy àöìng thuêån vïì chñnhtrõ. Nhû àaä trònh baây trong chûúng 1, Viïåt Nam

àaä lûåa choån theo caách truyïìn thöëng laâ tiïëp cêån

caãi caách tûâng bûúác möåt vaâ tûâ tûâ chûá khöng lûåa

choån caác giaãi phaáp “buâng nöí lúán - big bang” àïí

giaãi quyïët nhûäng vêën àïì kinh tïë cuãa mònh. Caách

tiïëp cêån naây cuäng aáp duång tûúng tûå khi phaãi caãi

caách DNNN, àùåc biïåt khi xeát võ thïë ûu tiïn àaä

àûúåc giaânh cho thaânh phêìn kinh tïë nhaâ nûúác

trong hiïën phaáp. Vò thïë, seä khöng dïî àaåt àûúåc sûå

àöìng thuêån vïì caác àïì xuêët maånh nhû cöí phêìn

hoáa toaân böå DNNN. Àöìng thúâi, quan àiïím chó

cêìn ruát búát chi tiïu vöën cuãa DNNN laâ àuã cuäng

khöng phaãi laâ möåt giaãi phaáp. Dûúái àêy baáo caáo

trònh baây möåt vaâi yá tûúãng nhùçm cöë gùæng cên bùçng

giûäa nhu cêìu bûác thiïët taái cú cêëu vïì kinh tïë vúái

sûå cêìn thiïët duy trò vai troâ chuã àaåo cuãa Doanh

nghiïåp Nhaâ nûúác vïì mùåt chñnh trõ vaâ xaä höåi.

30. Chñnh phuã àaä bùæt àêìu thûåc hiïån saángkiïën bùçng caách cöng böë möåt söë saáng kiïëntrong nhûäng thaáng gêìn àêy. Chñnh phuã àaä

thaânh lêåp möåt Ban chó àaåo Taái cú cêëu Doanh

nghiïåp Nhaâ nûúác, àûáng àêìu laâ Böå trûúãng Böå Taâi

chñnh (21/11/2011), caãi thiïån khuön khöí phaáp lyá

cho cöí phêìn hoaá (Nghõ àõnh 59/2011/NÀ-CP,

ngaây 18 thaáng 7 nùm 2011) vaâ àang trong quaá

trònh xêy dûång möåt Nghõ àõnh taách riïng chûác

nùng quaãn lyá nhaâ nûúác vúái caác quyïìn súã hûäu nhaâ

nûúác38. Kïë hoaåch Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi múái

àûúåc phï duyïåt gêìn àêy vaâ kïë hoaåch haâng nùm

àaä xaác àõnh ba lônh vûåc chñnh trong caãi caách

Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác, bao göìm tùng cûúâng

quaãn trõ doanh nghiïåp, àêíy maånh cöí phêìn hoáa vaâ

phaát triïín khuön khöí phaáp lyá cho caác Doanh

nghiïåp Nhaâ nûúác.

31. Mùåc duâ nhûäng saáng kiïën ngêîu hûángnhû vêåy rêët àûúåc hoan nghïnh, vêîn cêìndûåa vaâo “caác nguyïn tùæc chung” àaä àûúåcnhêët trñ àïí tûâ àoá xêy dûång kïë hoaåch taái cúcêëu. Coá 3 vêën àïì chñnh cêìn coá nhêët trñ trûúác.

Thûá nhêët, TÀKTNN coá cêìn àûa vaâo kïë hoaåch

taái cú cêëu hay khöng? Theo quan àiïím cuãa chuáng

töi laâ cêìn nhû vêåy, khi xeát caác TÀKTNN laâ nguöìn

göëc cuãa nhiïìu vêën àïì nïu trong muåc V, vaâ viïåc

taái cú cêëu àang thûåc hiïån vúái Vinashin vêîn chûa

àûúåc thûåc hiïån töët. Thûá hai, Nhaâ nûúác coá nïn

tiïëp tuåc tham gia vaâo hoaåt àöång kinh doanh

trong caác ngaânh khöng mang tñnh chiïën lûúåc vaâ

khöng mang tñnh àõnh hûúáng thûúng maåi hay

khöng? Theo quan àiïím cuãa chuáng töi laâ khöng

nïn, khi xeát àïën viïåc àiïìu naây àang kiïìm chïë sûå

tröîi dêåy cuãa thaânh phêìn kinh tïë tû nhên maånh

cuãa Quöëc gia (xem Höåp 2.4 vïì kinh nghiïåm cuãa

Haân Quöëc). Thûá ba, ai nïn chõu traách nhiïåm lêåp

kïë hoaåch taái cú cêëu? Coá hai ûáng viïn cho cöng

viïåc naây: caác Böå chuã quaãn hoùåc möåt cú quan àöåc

lêåp. Chuáng töi tin rùçng möåt cú quan àöåc lêåp coá

chuyïn mön kyä thuêåt vaâ coá sûå uãng höå maånh meä

tûâ phña Chñnh phuã, Àaãng vaâ Quöëc höåi seä thûåc

hiïån nhiïåm vuå naây töët hún.

VI CAÁC PHÛÚNG AÁN

CAÃI CAÁCH

38 Nghõ àõnh 59 àaä khùæc phuåc möåt söë quy àõnh cûáng nhùæc cuãa

vùn baãn trûúác àoá, Nghõ àõnh 109/2007, vaâ cho pheáp linh hoaåt

hún trong lûåa choån nhaâ àêìu tû chiïën lûúåc, trong viïåc xaác àõnh

giaá cöí phiïëu, vaâ trêåt tûå trong cöí phêìn hoáa vaâ baán cöí phiïëu lêìn

àêìu cho cöng chuáng (IPO).

43

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

32. Thaânh lêåp möåt UÃy ban taái cú cêëu kinhtïë quöëc gia coá nhiïåm vuå lêåp möåt löå trònhtaái cú cêëu caác DNNN coá thïí laâ möåt àiïímkhúãi àêìu thuêån lúåi. Möåt söë gúåi yá thaânh lêåp

möåt cú quan tûå quaãn, goåi laâ UÃy ban Taái cú cêëu

Kinh tïë Quöëc gia (UBTCCKTQG) göìm caác

chuyïn gia kyä thuêåt vúái nhiïåm vuå xaác àõnh vaâ

phên loaåi DNNN thaânh 3 nhoám (khöng quan

têm àïën viïåc DNNN àoá laâ cöng ty meå hay chi

nhaánh)39: (a) nhûäng cöng ty cêìn cöí phêìn hoáa

ngay, cöí phêìn nhaâ nûúác giaãm xuöëng dûúái 51%;

(b) nhûäng cöng ty cêìn taái cú cêëu trûúác sau àoá

cöí phêìn hoáa sau, súã hûäu nhaâ nûúác giûä úã mûác

51%; vaâ (c) nhûäng DNNN luön luön coá 100%

vöën nhaâ nûúác nhûng cêìn taái cú cêëu vaâ cuãng cöë

böå maáy quaãn lyá. UÃy ban Taái cú cêëu Kinh tïë Quöëc

gia cuäng coá thïí àûúåc giao nhiïåm vuå kiïën nghõ kïë

hoaåch tiïën àöå cöí phêìn hoáa, thoaái vöën àêìu tû, tû

nhên hoáa, saáp nhêåp, mua laåi cöng ty, thanh lyá, taái

cú cêëu caác DNNN theo caác phên loaåi noái trïn40.

33. Taái cú cêëu caác DNNN khöng chó laâ viïåcàuáng àùæn cêìn laâm vïì mùåt kyä thuêåt, maâcoân nhêån àûúåc uãng höå maånh meä trongdên chuáng. Trong khaão saát cuãa Ngên Haâng thïë

giúái vaâ VCCI vïì “Thay àöíi nhêån thûác vïì thõ

trûúâng vaâ Nhaâ nûúác,” nhûäng ngûúâi àûúåc khaão

saát àaä xïëp haång caác biïån phaáp khaác nhau nhùçm

nêng cao hiïåu quaã cuãa DNNN theo thûá tûå tûâ

hiïåu quaã cao àïën rêët keám hiïåu quaã. Traã lúâi cuãa

967 ngûúâi àûúåc khaão saát àûúåc toám tùæt úã Hònh

2.15. Biïíu àöì cho thêëy 88% ngûúâi traã lúâi caãm

thêëy nêng cao tñnh minh baåch cuãa caác DNNN

coá thïí laâ möåt cöng cuå hiïåu quaã tûâ cao àïën vûâa,

coân 86% tin rùçng cuöåc kiïím toaán àöåc lêåp hún

àöëi vúái DNNN seä coá ñch. Dûúâng nhû giaãi phaáp

tùng töëc àöå chûúng trònh cöí phêìn hoáa vaâ hoaân

thiïån khung phaáp lyá àöëi vúái DNNN cuäng àûúåc

uãng höå maånh meä nhû vêåy. Ngay caã caác biïån phaáp

nhû giaãm höî trúå taâi chñnh cuãa Nhaâ nûúác vaâ chêëm

dûát àùåc quyïìn vïì tñn duång vaâ baão laänh ngên haâng

cho caác DNNN cuäng àûúåc uãng höå cuãa hún möåt

nûãa söë ngûúâi traã lúâi. Mùåc duâ caác chñnh saách kinh

tïë khöng phaãi luác naâo cuäng luön dûåa trïn caãm

tñnh cuãa dên chuáng, nhûng lyá luêån kinh tïë töët vaâ

nïìn chñnh trõ töët dûúâng nhû song haânh vúái nhau.

39 Möåt yá tûúãng nhû vêåy gêìn àêy àaä àûúåc thaão luêån taåi Höåi nghõ

do UÃy ban Giaám saát taâi chñnh Quöëc gia (NFSC) töí chûác vaâo

ngaây 17, thaáng 10 nùm 2011, taåi àoá möåt àaåi biïíu Quöëc höåi àaä

àïì xuêët yá tûúãng naây vaâ nhêån àûúåc uãng höå cuãa möåt söë hoåc giaã

trong nûúác vaâ caác chuyïn gia.

40 Ban chó àaåo Quöëc gia vïì Àöíi múái vaâ Phaát triïín Doanh nghiïåp

(NSCERD) laâ cú quan coá nhiïåm vuå, quyïìn haån tûúng tûå nhû

àûúåc dûå kiïën cho UÃy ban Taái cú cêëu Kinh tïë Quöëc gia (NERC),

nhûng khöng àûúåc hûúãng quyïìn tûå chuã nhû NERC cêìn coá àïí

thaânh cöng.

Höåp 2.3 Kinh nghiïåm cuãa Haân Quöëc vïì caãi caách DNNN

Nhû nhiïìu nûúác àang phaát triïín khaác, caác DNNN àaä àoáng vai troâ quan troång trong nïìn kinh tïë

Haân Quöëc, àùåc biïåt trong maång lûúái caác ngaânh saãn xuêët vaâ ngên haâng. Nhûng ngay caã möåt àêët

nûúác nhû Haân Quöëc, vúái chuã trûúng caãi caách DNNN coá thïí àûúåc miïu taã laâ “hiïåu quaã quaãn lyá

trûúác, tû nhên hoáa sau” cuäng aáp duång möåt caách tiïëp cêån caãi caách DNNN maånh meä hún Viïåt Nam.

Trong nhûäng nùm àêìu, Chñnh phuã cöë gùæng caãi thiïån hiïåu quaã cuãa caác doanh nghiïåp cöng maâ vêîn

duy trò mûác kiïím soaát chi phöëi. Caãi caách lúán bùæt àêìu nùm 1983 (khi Haân Quöëc vêîn laâ möåt nûúác

thu nhêåp thêëp) vúái viïåc thöng qua Luêåt Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác, giaãm maånh viïåc chó böí nhiïåm

chñnh trõ úã DNNN, giao cho laänh àaåo quyïìn tûå chuã cao hún, àûa ra caác saáng kiïën liïn hïå àïën

möåt hïå thöëng àaánh giaá hiïåu quaã khùæt khe. Vúái caác Böå chuã quaãn tham gia vaâo quaãn lyá úã phaåm vi

haån chïë, caác DNNN àaä thaânh cöng trong viïåc àaåt àûúåc hiïåu quaã hoaåt àöång cao nhêët trong caác

ngaânh saãn xuêët nhû viïîn thöng, àiïån, khñ tûå nhiïn, xêy dûång àûúâng cao töëc, theáp.

Vúái tûå do hoáa ngaây caâng cao cho nïìn kinh tïë kïí tûâ giûäa thêåp niïn 1980, Haân Quöëc bûúác sang

bûúác tiïëp theo vaâ bùæt àêìu dûå thaão möåt chûúng trònh tû nhên hoáa toaân diïån . Cuöåc khuãng hoaãng

taâi chñnh nùm 1997 caâng tùng töëc quaá trònh naây. Theo Luêåt nùm 1997 vïì Nêng cao cú cêëu quaãn

lyá vaâ tû nhên hoáa caác DNNN, chñnh phuã àaä tû nhên hoáa toaân böå caác DNNN thûúng maåi nhû

Korea Telecom, POSCO (cöng ty vïì sùæt theáp), Korea Tobacco & Ginseng, vaâ nhiïìu DNNN khaác.

Caác nghiïn cûáu cho thêëy hêìu hïët caác DNNN tû nhên hoáa àïìu coá hiïåu quaã quaãn lyá nêng cao roä

rïåt sau khi tû nhên hoáa.

44

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

Cûåc kyâ hiïåu quaã

Khaá coá hiïåu quaã

Khöng coá hiïåu quaã

Rêët khöng hiïåu quaã

Cûåc kyâ khöng coá hiïåu quaã

Khöng roä16

19

17

36

41

44

50

39

35

48

47

47

42

38

6

6

5

6

4

7

4

20

27

17

5

5

5

4

15

7

11

6

2

2

4

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Chêëm dûát baão laänh chñnh phuã

Chêëm dûát ûu àaäi trong caác khoaãn vay ngên haâng

Chêëm dûát ûu àaäi trong tiïëp cêån àêët àai

Cuãng cöë caác quy àõnh

Àêëy maånh cöí phêìn hoáa

Tiïën haânh nhiïìu hoaåt àöång kiïím toaán àöåc lêåp

Caãi thiïån tñnh minh baåch trong caác hoaåt àöång

Hònh 2.15 Sûå uãng höå maånh meä tûâ nhûäng ngûúâi àûúåc khaão saát àöëi vúái nhiïìu biïån phaáp taái cú cêëu DNNN

Nguöìn: Khaão saát cuãa Ngên haâng thïë giúái-VCCI cho Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam, 2011.

34. Caác nöî lûåc caãi caách DNNN, do àoá, cêìnphaãi àûúåc thûåc hiïån toaân diïån hún. Cho

àïën nay Chñnh phuã àaä têåp trung chuã yïëu vaâo cöí

phêìn hoaá. Cöí phêìn hoáa laâ möåt bûúác quan troång

trong quaá trònh chuyïín àöíi thaânh cöng DNNN

vaâ cêìn phaãi àûúåc böí sung bùçng möåt loaåt caác

bûúác khaác nhû xêy dûång chiïën lûúåc vaâ kïë hoaåch

kinh doanh, taái cú cêëu doanh nghiïåp vaâ taâi chñnh,

hònh thaânh quan hïå àöëi taác hoùåc liïn minh kinh

doanh coá thïm giaá trõ hún, vaâ thûåc hiïån quaãn lyá

nhaâ nûúác minh baåch hún. Tùng cûúâng àaâo taåo

kiïën thûác vïì thõ trûúâng àöëi vúái àöåi nguã caán böå

quaãn lyá vaâ nhên viïn, hiïån àaåi hoáa hïå thöëng

thöng tin quaãn lyá vaâ hïå thöëng phaát triïín nguöìn

nhên lûåc, vaâ niïm yïët trïn thõ trûúâng chûáng

khoaán laâ nhûäng bûúác böí sung vaâ thaách thûác cêìn

phaãi àûúåc giaãi quyïët àïí chuyïín àöíi hiïåu quaã vaâ

toaân diïån.

35. Chuáng töi àïì xuêët möåt khuön khöí, goåilaâ “DREAM”—viïët tùæt cuãa Disclose,Regulate, Equitize, Accountable, vaâMonitor—Cöng böë thöng tin, Àiïìu tiïët,Cöí phêìn hoáa, Traách nhiïåm giaãi trònh vaâGiaám saát, seä cung cêëp nhiïìu yá tûúãng àïígiaãi quyïët nhûäng nhûúåc àiïím trong cú chïëquaãn lyá hiïån nay àöëi vúái caác DNNN. Caác

DNNN khöng thïí trúã thaânh thaânh phêìn chuã

àaåo cuãa nïìn kinh tïë bùçng biïån phaáp haânh chñnh

maâ phaãi tûå thên giaânh àûúåc. Vaâ àïí coá àûúåc võ thïë

àoá caác DNNN cêìn hoaåt àöång trïn möåt sên chúi

bònh àùèng, bao göìm caác húåp phêìn cuãa khung

DREAM, àûúåc thaão luêån dûúái àêy.

VI.A CAÃI THIÏÅN MINH BAÅCH

THÖNG TIN

36. Nhiïìu vêën àïì cuãa Vinashin àaáng leä àaäcoá thïí traánh khoãi ngay tûâ trong trûángnûúác nïëu thöng tin vïì cöng ty naây àûúåccöng khai nhiïìu hún (Xem Höåp 2.2). Caác

chuã núå leä ra àaä khöng quaá phoáng khoaáng cho

Vinashin vay nhû vêåy, Chñnh phuã leä ra àaä coá

thïí aáp duång caác biïån phaáp ngùn chùån trûúác àïí

haån chïë tùng trûúãng àïën choáng mùåt cuãa

Vinashin trong caác lônh vûåc kinh doanh ngoaâi

ngaânh chñnh. Cêu chuyïån naây coá thïí aáp duång

cho caác DNNN khaác trong nhûäng tònh huöëng

khoá khùn tûúng tûå. Vò thïë, cêìn phaãi aáp duång

chñnh saách thöng tin múái bùæt buöåc caác DNNN

(bao göìm caã TÀKTNN) cung cêëp thöng tin

giöëng nhû caác cöng ty niïm yïët úã Viïåt Nam

cêìn cöng böë thöng tin cho cöng chuáng. Dûúái

àêy laâ liïåt kï möåt söë thöng tin cêìn cöng böë kõp

thúâi búãi caác têåp àoaân kinh tïë:

l Baáo caáo taâi chñnh húåp nhêët àaä kiïím toaán cho

nûãa nùm vaâ baáo caáo taâi chñnh nùm, vaâ baáo caáo

haâng nùm cuãa cöng ty meå vaâ cuãa toaân böå têåp

àoaân (nïëu DNNN laâ möåt TÀKTNN)

l Quyïët àõnh cuãa caác cú quan súã hûäu; nghõ

quyïët, quyïët àõnh cuãa HÀQT, biïn baãn cuãa

nhûäng cuöåc hoåp ra quyïët àõnh

l Danh muåc àêìu tû vaâ tiïën àöå cuãa nhûäng dûå aán

àêìu tû hiïån thúâi

45

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

l Caác giao dõch lúán, caác khoaãn núå/vay lúán, vaâ

caác giao dõch àöåt xuêët khaác

l Caác muåc tiïu daâi haån, muåc tiïu chi tiïët haâng

nùm, vaâ hûúáng dêîn thu nhêåp

l Thöng tin vïì thaânh viïn Höåi àöìng Quaãn trõ

vaâ caác nhên sûå chuã chöët khaác cuãa têåp àoaân

(thöng tin caá nhên, trònh àöå chuyïn mön, kinh

nghiïåm, võ trñ trûúác àêy, lônh vûåc quaãn lyá,

phûúng thûác traã lûúng, caác phuác lúåi khaác, xuêët

thên gia àònh, sú yïëu lyá lõch, àaánh giaá quaãn lyá

kinh doanh haâng nùm cuãa hoå, vaâ caác thöng

tin liïn quan khaác)

l Thöng tin thõ trûúâng, dûå baáo vïì thõ trûúâng

saãn phêím, vaâ ruãi ro thõ trûúâng liïn quan

l Thöng tin vïì caác cöí àöng liïn quan, giao dõch

coá caác cöí àöng liïn quan.

37. Möåt söë yá kiïën cho rùçng yïu cêìu caácDNNN cöng böë thïm thöng tin laâ viïåc noáidïî hún laâm, vò nhiïìu DNNN khöng coá hïåthöëng vaâ quy tùæc cêìn thiïët àïí tñnh toaáncaác söë liïåu àaáng tin cêåy maâ thõ trûúâng yïucêìu. Vò thïë, àiïìu quan troång laâ xaác àõnh caác yïu

cêìu vïì tñnh minh baåch cuãa TÀKTNN; thiïët lêåp

vaâ ban haânh hûúáng dêîn vïì tñnh minh baåch cuãa

TÀKTNN; xaác àõnh töí chûác vaâ caá nhên coá traách

nhiïåm vïì tñnh minh baåch cuãa TÀKTNN, vaâ thiïët

lêåp vaâ ban haânh caác khung hònh phaåt. Nhûäng hònh

phaåt naây khöng chó cêìn aáp duång cho TÀKTNN

vaâ caác võ trñ laänh àaåo maâ coân cho caác cú quan,

töí chûác, caá nhên phuå traách quaãn lyá vaâ giaám saát

TÀKTNN, böå maáy quaãn trõ cuãa TÀKTNN, tñnh

minh baåch cuãa TÀKTNN vaâ tñnh àöåc quyïìn cuãa

TÀKTNN.

VI.B CAÃI THIÏÅN QUY ÀÕNH

PHAÁP LYÁ VAÂ QUAÃN TRÕ

DOANH NGHIÏÅP

38. Cêìn coá caách tiïëp cêån toaân diïån húnàïí caãi caách DNNN, trong àoá nhêën maånhsûå cêìn thiïët phaãi àêíy nhanh quaá trònhthûúng maåi hoáa thöng qua viïåc phaát triïínvaâ thûåc hiïån khuön khöí phaáp lyá vaâ quyàõnh phuâ húåp. Khuön khöí naây cêìn phaãi cung

cêëp cho caác DNNN möåt möi trûúâng hoaåt àöång

vaâ cú chïë khuyïën khñch dûåa trïn kïët quaã hoaåt

àöång tûúng tûå nhû caác cöng ty thuöåc khu vûåc

tû nhên, baão vïå caác DNNN khoãi nhûäng can

thiïåp chñnh trõ khöng thñch húåp, vaâ àaãm baão rùçng

caác DN naây hoaân toaân chõu traách nhiïåm vïì kïët

quaã taâi chñnh cuãa mònh. Caác yïëu töë chñnh cuãa quaá

trònh àoá bao göìm: (a) tùng cûúâng quaãn trõ doanh

nghiïåp - DNNN phaãi àûúåc quaãn lyá búãi caác giaám

àöëc coá chuyïn mön cao vaâ giaâu kinh nghiïåm,

thûåc hiïån caác quyïët àõnh roä raâng vò lúåi ñch thûúng

maåi cuãa DNNN, nhûäng chuã súã hûäu, vaâ caác bïn

liïn quan chñnh. (b) thûåc hiïån khuön khöí maånh

meä cho “nhûäng nghôa vuå dõch vuå cöng” - nhûäng

dõch vuå naây phaãi àûúåc cung cêëp trïn cú súã tñnh

toaán àêìy àuã chi phñ, trong àoá yïu cêìu caác dõch

vuå phi thûúng maåi phaãi àûúåc xaác àõnh, dûå toaán,

húåp àöìng, theo doäi, vaâ taâi trúå möåt caách minh

baåch. Trong trûúâng húåp coá thïí giao thêìu möåt

húåp àöìng cho khu vûåc tû nhên, vaâ (c) aáp àùåt caác

haån chïë ngên saách cûáng, caác DNNN àaä àûúåc

thûúng maåi hoáa nïn hoaåt àöång theo caác raâng

buöåc ngên saách cûáng giöëng nhû caác cöng ty úã

khu vûåc tû nhên. Tùng cûúâng caác thöng lïå vïì

quaãn trõ vaâ haån chïë ngên saách cûáng seä tùng tñnh

minh baåch vaâ àöåc lêåp cuãa DNNN, cho pheáp Chñnh

phuã àïí àaánh giaá àoáng goáp cuãa hoå töët hún vaâ giûä

hoå chõu traách nhiïåm vïì hiïåu quaã hoaåt àöång. Möåt

söë nguyïn tùæc hûúáng dêîn quan troång cho möåt

khuön khöí quaãn trõ doanh nghiïåp cho caác doanh

nghiïåp nhaâ nûúác àûúåc nïu trong Höåp 2.5.

46

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

Höåp 2.5 Hûúáng dêîn cuãa OECD vïì quaãn trõ doanh nghiïåp cuãa Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác

Baão àaãm möåt khung phaáp lyá vaâ quy àõnh coá hiïåu lûåc cho caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác: Khuön khöí

phaáp lyá vaâ quaãn lyá cho DNNN phaãi àaãm baão möåt sên chúi trong caác thõ trûúâng maâ DNNN vaâ

khu vûåc tû nhên caånh tranh àïí traánh boáp meáo thõ trûúâng. Àiïìu naây nguå yá phên taách roä raâng giûäa

chûác nùng súã hûäu cuãa nhaâ nûúác, àún giaãn hoáa thöng lïå hoaåt àöång cho caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác,

thöëng nhêët aáp duång phaáp luêåt vaâ caác quy àõnh chung cho têët caã caác doanh nghiïåp bao göìm caã

DNNN vaâ DNNN khöng coá àùåc quyïìn tiïëp cêån àïën caác yïëu töë saãn xuêët bao göìm caã taâi chñnh.

Nhaâ nûúác àoáng vai troâ nhû möåt chuã súã hûäu: Nhaâ nûúác cêìn haânh àöång nhû möåt chuã súã hûäu nùng

àöång vaâ àêìy àuã thöng tin vaâ xêy dûång möåt chñnh saách súã hûäu roä raâng vaâ nhêët quaán, àaãm baão rùçng

quaãn trõ DNNN àûúåc thûåc hiïån möåt caách minh baåch vaâ coá traách nhiïåm, vúái mûác àöå cuãa chuyïn

nghiïåp vaâ hiïåu quaã cêìn thiïët. (Vñ duå, khöng coá sûå tham gia cuãa Chñnh phuã trong viïåc quaãn lyá haâng

ngaây cuãa DNNN, nhaâ nûúác nïn àïí cho Höåi àöìng DNNN thûåc hiïån traách nhiïåm cuãa mònh vaâ tön

troång tñnh àöåc lêåp cuãa hoå.)

Àöëi xûã cöng bùçng caác cöí àöng: Nhaâ nûúác vaâ DNNN phaãi cöng nhêån caác quyïìn cuãa têët caã caác cöí

àöng vaâ àaãm baão sûå àöëi xûã bònh àùèng vaâ tiïëp cêån thöng tin cuãa cöng ty möåt caách cöng bùçng. (Vñ

duå, caác DNNN cêìn phaãi tuên thuã möåt mûác àöå cao vïì tñnh minh baåch àöëi vúái têët caã caác cöí àöng,

phaát triïín möåt chñnh saách tñch cûåc vïì truyïìn thöng vaâ tham vêën vúái têët caã caác cöí àöng vaâ baão vïå

caác quyïìn cuãa cöí àöng thiïíu söë)

Quan hïå vúái caác bïn liïn quan: Chñnh saách súã hûäu nhaâ nûúác cêìn xaác àõnh àûúåc àêìy àuã traách nhiïåm

cuãa DNNN àöëi vúái caác bïn liïn quan vaâ yïu cêìu DNNN baáo caáo vïì quan hïå vúái caác bïn liïn

quan. (Vñ duå, caác DNNN lúán, cuäng nhû caác DNNN theo àuöíi muåc tiïu chñnh saách cöng cöång quan

troång, phaãi baáo caáo vïì möëi quan hïå vúái caác bïn liïn quan)

Minh baåch vaâ cöng böë thöng tin: DNNN cêìn phaãi tuên thuã caác tiïu chuêín cao vïì tñnh minh baåch

nhû phaát triïín cöng taác baáo caáo thöëng nhêët vaâ töíng húåp baáo caáo, kiïím toaán àöåc lêåp bïn ngoaâi

haâng nùm dûåa trïn caác tiïu chuêín quöëc tïë.

Traách nhiïåm cuãa Höåi àöìng Quaãn trõ doanh nghiïåp nhaâ nûúác: Höåi àöìng Quaãn trõ Doanh nghiïåp

Nhaâ nûúác coá thêím quyïìn cêìn thiïët, nùng lûåc vaâ muåc tiïu àïí thûåc hiïån chûác nùng hûúáng dêîn chiïën

lûúåc vaâ giaám saát hoaåt àöång quaãn lyá. Hoå cêìn phaãi haânh àöång möåt caách liïm chñnh vaâ chõu traách

nhiïåm vïì haânh àöång cuãa mònh. (Vñ duå, Höåi àöìng Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác àûúåc giao möåt nhiïåm

vuå, traách nhiïåm roä raâng àöëi vúái kïët quaã hoaåt àöång cuãa cöng ty vaâ chõu hoaân toaân traách nhiïåm

trûúác chuã súã hûäu, Höåi àöìng quaãn trõ Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác nïn àûúåc töí chûác theo caách maâ hoå

coá thïí thûåc hiïån nhûäng phaán quyïët khaách quan vaâ àöåc lêåp).

Nguöìn: Hûúáng dêîn cuãa OECD vïì quaãn trõ doanh nghiïåp àöëi vúái DNNN 2005

VI.C THUÁC ÀÊÍY QUAÁ TRÒNH

CÖÍ PHÊÌN HOÁA

39. Hêìu hïët caác DNNN cöí phêìn hoaá àïënnay coá quy mö nhoã, khoaãng 50% coá vöën ñthún 5 tyã àöìng. Thaách thûác trûúác mùæt laâ cöí

phêìn hoaá vaâ chuyïín àöíi caác Töíng Cöng ty vaâ

TÀKTNN thaânh caác thûåc thïí hoaåt àöång hiïåu

quaã vaâ coá lúåi nhuêån, giaãi phoáng hoaân toaân caác

giaá trõ tiïìm nùng tûâ taâi saãn cuãa hoå, bao göìm caã

caác cöng ty con.

40. Khöng coá caách naâo caãi thiïån hiïåu quaã cuãaDNNN töët hún laâ bùæt chuáng tuên thuã quyluêåt thõ trûúâng vaâ chõu sûå giaám saát cuãa Chñnhphuã. Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác noái chung coá thïí

àûúåc phên loaåi thaânh hai nhoám: (a) DNNN hoaân

47

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

toaân thûúng maåi, sûã duång keám hiïåu quaã ngên

saách nhaâ nûúác (coá tyã lïå doanh thu thêëp nhûng

laåi lêën aát khu vûåc tû nhên); (b) DNNN cung cêëp

dõch vuå vïì cú súã haå têìng dõch vuå, hoaåt àöång

khöng hiïåu quaã vaâ coá kïët quaã taâi chñnh keám, möåt

phêìn búãi vò "caác nghôa vuå dõch vuå cöng cöång”

khöng àûúåc quaãn lyá töët. Nhoám thûá nhêët nïn

àûúåc cöí phêìn hoaá, trong khi nhoám thûá hai cêìn

àûúåc taái cú cêëu möåt caách cêín thêån àïí luêåt lïå

thûúng maåi coá thïí àûúåc àûa vaâo cú cêëu quaãn trõ

vaâ caác hïå thöëng quaãn lyá, vaâ do àoá coá thïí thaânh

lêåp cú chïë ûu àaäi. Quaá trònh naây coá thïí yïu cêìu

phên tñch sêu hún cuãa caác DNNN lúán, phûác taåp

àïí chuêín bõ cho taái cú cêëu taâi chñnh vaâ nhûäng caãi

caách sau àoá vïì khung phaáp lyá quaãn lyá DNNN.

41. Nïëu coá yá tûúãng thuác àêíy caånh tranhvaâ taåo sên chúi hoaân toaân bònh àùèng,Chñnh phuã coá thïí xem xeát lûåa choån caãicaách maånh meä hún, àoá laâ cöí phêìn hoáa caácTCT vaâ TÀKTNN. Ngoaåi trûâ têåp àoaân Baão

Viïåt àaä hoaân têët cöí phêìn hoáa, 100% vöën àiïìu lïå

cuãa 11 TÀKTNN khaác vêîn do nhaâ nûúác nùæm giûä.

Thay vò chó cöí phêìn hoáa caác cöng ty thaânh viïn,

cêìn phaãi xem xeát cöí phêìn hoáa caã cöng ty meå.

Trong möåt söë têåp àoaân nhû Vinatex, Àêìu tû vaâ

Phaát triïín Nhaâ úã vaâ Àö thõ, Têåp àoaân xêy dûång

cöng nghiïåp, caác DNNN saãn xuêët bia, caác haâng

hoáa tûúng tûå vò muåc àñch thûúng maåi, nhaâ nûúác

coá thïí giaãm cöí phêìn cuãa Nhaâ nûúác úã caác ngaânh

naây xuöëng dûúái 50% trong giai àoaån trûúác mùæt

vaâ xuöëng 0 trong daâi haån. Vúái caác têåp àoaân khaác,

Nhaâ nûúác coá thïí giûä cöí phêìn chi phöëi (51%) thay

vò 100% vöën úã cöng ty meå. Cuöëi cuâng, chó úã caác

TÀKTNN tham gia vaâo quöëc phoâng vaâ an ninh

thò Nhaâ nûúác múái nùæm giûä 100% cöí phêìn.

VI.D HOAÂN THIÏÅN TRAÁCH

NHIÏÅM GIAÃI TRÒNH CUÃA

DNNN

42. Giao quyïìn tûå chuã trong hoaåt àöångnhiïìu hún cho DNNN khöng coá nghôa laâ

khöng cêìn theo doäi vaâ giaám saát àöëi vúáimöåt böå phêån cuãa Chñnh phuã, vò àiïìu naâydûúâng nhû àaä àûúåc hiïíu trong böëi caãnhcuãa Viïåt Nam. Àûa vaâo hoaåt àöång nhûäng hïå

thöëng theo doäi hiïåu quaã hoaåt àöång phuâ húåp thûåc

ra laâ troång têm cuãa viïåc tùng cûúâng tñnh minh

baåch vaâ traách nhiïåm cuãa caác doanh nghiïåp nhaâ

nûúác. Noái chung möåt hïå thöëng quaãn lyá hiïåu quaã

hoaåt àöång bao göìm (a) phaát triïín caác chiïën lûúåc

vaâ muåc tiïu cho möîi cöng ty, (b) viïåc taåo ra caác

chó söë hiïåu suêët chñnh (àïí ào lûúâng viïåc thûåc

hiïån caác chiïën lûúåc vaâ muåc tiïu cuãa doanh

nghiïåp), vaâ (c) chuêín bõ möåt "thoãa thuêån vïì hiïåu

quaã hoaåt àöång" trong àoá trònh baây caác muåc tiïu

cêëp cao vaâ thiïët lêåp caác muåc tiïu cho möîi chó söë

(xem Höåp 2.6).

43. Trong trûúâng húåp cuãa Viïåt Nam, nöîlûåc phaát triïín möåt hïå thöëng theo doäi hiïåuquaã hoaåt àöång buöåc caác Doanh nghiïåpNhaâ nûúác phaãi àöëi mùåt vúái hai thaách thûácngay trûúác mùæt. Thûá nhêët, vúái söë lûúång lúán caác

DNNN (gêìn 3.400 trong nùm 2010) phaát triïín

möåt hïå thöëng nhû vêåy cho möîi DNNN seä mêët

nhiïìu thúâi gian vaâ lao àöång. Caác chñnh quyïìn àõa

phûúng, chuã súã hûäu gêìn 60% doanh nghiïåp nhaâ

nûúác, coá thïí khöng coá nhên lûåc vaâ nùng lûåc àïí

thûåc hiïån möåt cöng viïåc nhû vêåy. Thûá hai, àiïìu

naây coá thïí yïu cêìu caác DNNN phaãi àêìu tû vaâo

thiïët lêåp hïå thöëng thöng tin quaãn lyá vaâ giaám saát

bao göìm caác thöng tin vïì taâi chñnh, hiïåu quaã kinh

doanh, vaâ caác ruãi ro vaâ thay àöíi liïn quan, coá thïí

vûâa töën keám, vûâa mêët thúâi gian. Do àoá, Viïåt Nam

coá thïí khöng thïí phaát triïín möåt hïå thöëng theo

doäi hiïåu quaã hoaåt àöång coá yá nghôa vaâ hiïåu quaã

cho caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác, trûâ khi söë lûúång

DNNN àûúåc giaãm àaáng kïí. Vò vêåy, theo quan

àiïím cuãa chuáng töi, xêy dûång hïå thöëng theo doäi

hiïåu hiïåu quaã hoaåt àöång nïn bùæt àêìu vúái tûâ möåt

giai àoaån thñ àiïím liïn quan àïën têët caã 12

TÀKTNN hiïån coá hïå thöëng thöng tin töët hún,

nhên lûåc vaâ taâi khoaãn cêìn thiïët hún so vúái hún

möåt nûãa khu vûåc DNNN (sau khi tñnh àïën caã

caác cöng ty con vaâ cöng ty liïn kïët) àïí thûåc hiïån

möåt cöng viïåc nhû vêåy.

48

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

Höåp 2.6 Phaát triïín hïå thöëng theo doäi hiïåu hiïåu quaã hoaåt àöång cho Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác

Phaát triïín hïå thöëng giaám saát bao göìm möåt vaâi bûúác. Bûúác àêìu tiïn laâ xaác àõnh roä raâng chiïënlûúåc vaâ muåc tiïu cuãa cöng ty. Thöng thûúâng caác DNNN coá nhiïìu muåc tiïu vaâ mêu thuêîn nhau,

gêy khoá khùn cho viïåc ào lûúâng vaâ giaám saát kïët quaã hoaåt àöång. Vñ duå, möåt DNNN phaãi hoaåt àöång

coá tñnh thûúng maåi vaâ coá lúåi nhuêån, nhûng àöìng thúâi DN naây thûúâng àûúåc yïu cêìu, chñnh thûác

hoùåc khöng chñnh thûác, cung cêëp caác dõch vuå xaä höåi vaâ duy trò viïåc laâm, thûúâng laâ khöng coá trúå

cêëp cuãa Chñnh phuã. Nhûäng muåc tiïu phi thûúng maåi coá thïí khöng dïî daâng loaåi boã, nhûng bûúác

àêìu tiïn laâ xaác àõnh vaâ thûâa nhêån caác muåc tiïu nhû vêåy möåt caách roä raâng àïí chuáng trúã nïn minh

baåch vaâ dïî daâng giaám saát hún.

Möåt khi muåc tiïu àaä àûúåc xaác àõnh roä raâng, bûúác tiïëp theo laâ phaát triïín caác chó söë hoaåt àöångquan troång àïí ào lûúâng kïët quaã hoaåt àöång so vúái kïët quaã mong àúåi. Kinh nghiïåm cho thêëy möåt

söë nguyïn tùæc quan troång trong viïåc lûåa choån vaâ thiïët kïë caác chó söë phuâ húåp: (a) caác chó söë cêìn

àûúåc cuå thïí hoáa, ào lûúâng àûúåc, vaâ coá thïí àaåt àûúåc; (b) caác chó söë naây khöng nïn laâm sai lïåch cêëu

truác chïë àöå khuyïën khñch, maâ cêìn taåo àiïìu kiïån so saánh chuêín vúái caác cöng ty khaác, bao göìm caã

cöng ty quöëc tïë, àöìng thúâi thûâa nhêån sûå khaác biïåt giûäa caác quöëc gia vïì caác quy tùæc kïë toaán, chñnh

saách thuïë, vaâ cêëu truác chi phñ; vaâ (d) caác chó söë ban àêìu nïn àûúåc àún giaãn hoáa vaâ caãi thiïån dêìn

theo thúâi gian khi kinh nghiïåm vaâ nùng lûåc ngaây caâng àûúåc nêng lïn. Chó söë töët bao göìm caã chó söë

vïì taâi chñnh vaâ phi taâi chñnh. Chó söë taâi chñnh bao göìm lúåi nhuêån, hiïåu quaã, khaã nùng thanh toaán, vaâ

höî trúå ngên saách. Nhiïìu quöëc gia àang bùæt àêìu sûã duång khaái niïåm “giaá trõ kinh tïë tùng thïm” àïí

ào giaá trõ lúåi nhuêån kinh tïë thûåc cuãa möåt cöng ty bùçng caách haåch toaán chi phñ vöën. Caác chó tiïu

phi taâi chñnh bao göìm chiïën lûúåc phaát triïín, quaãn trõ doanh nghiïåp, àöíi múái, hoåc têåp vaâ phaát triïín.

Möåt caách àïí àaánh giaá hiïåu quaã töíng thïí laâ sûã duång möåt phûúng phaáp tiïëp cêån "Baãng àiïím cên

bùçng" coá tñnh toaân diïån hún vaâ nhùçm muåc àñch àïí xûã lyá sûå cên bùçng töët hún giûäa caác chó söë taâi

chñnh vaâ phi taâi chñnh.

Möåt khi caác muåc tiïu, caác chó söë vaâ muåc tiïu àaä àûúåc thoãa thuêån giûäa chuã súã hûäu vaâ doanh nghiïåp

nhaâ nûúác, chuáng thûúâng àûúåc chñnh thûác hoáa trong möåt vùn baãn thoãa thuêån nhû möåt Tuyïn

böë vïì dûå àõnh cuãa cöng ty, Húåp àöìng thûåc hiïån, Biïn baãn ghi nhúá, vaâ Thoãa thuêån cuãa cöí àöng. Àïí

xêy dûång möåt taâi liïåu nhû vêåy thûúâng cêìn coá möåt quaá trònh húåp taác giûäa chuã súã hûäu vaâ Doanh

nghiïåp Nhaâ nûúác. Trong hêìu hïët trûúâng húåp, coá möåt quy àõnh hoùåc hiïåp àõnh thû xaác àõnh caác quaá

trònh, vai troâ vaâ traách nhiïåm cuãa caác bïn khaác nhau. Xêy dûång thoãa thuêån coá thïí laâ möåt nhiïåm vuå

phûác taåp àoâi hoãi coá àuáng kyä nùng vïì ngaânh vaâ taâi chñnh, caã úã cêëp àöå cuãa höåi àöìng vaâ chuã súã hûäu.

Àïí coá àuã thöng tin, töí chûác súã hûäu Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác àöi khi nhúâ caác chuyïn gia bïn ngoaâi

giuáp dûå thaão thoãa thuêån. Trong hêìu hïët caác trûúâng húåp, thoãa thuêån àûúåc phaát triïín haâng nùm mùåc

duâ cuäng coá thïí keáo daâi trong khoaãng thúâi gian lêu hún.

Cuöëi cuâng, chuã súã hûäu DNNN xem xeát vaâ àaánh giaá hiïåu quaã hoaåt àöång vaâ coá haânh àöång

dûåa trïn bêët kyâ vêën àïì naâo àûúåc phaát hiïån. Àiïìu naây coá thïí àûúåc thûåc hiïån thöng qua giaám saát

liïn tuåc thöng qua cöng böë thöng tin vaâ / hoùåc àaánh giaá haâng nùm vïì hiïåu quaã hoaåt àöång. Hoaåt

àöång àaánh giaá haâng nùm vïì hiïåu quaã hoaåt àöång bao göìm möåt àaánh giaá kïët quaã taâi chñnh vaâ phi taâi

chñnh àöëi vúái caác chó söë hoaåt àöång quan troång, vaâ cuäng coá thïí bao göìm möåt àaánh giaá töíng quaát

hún kïët quaã hoaåt àöång, cam kïët cuãa cöng ty vúái vêën àïì quaãn trõ doanh nghiïåp töët, vaâ hiïåu quaã cuãa

höåi àöìng quaãn trõ. Kiïím toaán vaâ cöng böë caác chó söë hoaåt àöång quan troång laâ caách àïí àaãm baão àöå

tin cêåy cuãa quaá trònh naây. Viïåc àaánh giaá cuäng seä xaác àõnh caác bûúác cêìn thûåc hiïån búãi DNNN vaâ

chuã súã hûäu vaâ cung cêëp cú súã cho thaão luêån vïì caác muåc tiïu cho nùm túái. Ngaây caâng coá nhiïìu

nûúác àang liïn kïët àaánh giaá haâng nùm vúái hïå thöëng traã cöng dûåa trïn kïët quaã thûåc hiïån cho hoaåt

àöång quaãn lyá doanh nghiïåp nhaâ nûúác.

Nguöìn: Böå cöng cuå Quaãn trõ doanh nghiïåp Doanh nghiïåp nhaâ nûúác, sùæp ban haânh, Phaát triïín Taâi chñnh vaâ khu vûåc tû nhên, Ngên haâng Thïë giúái

49

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

Höåp 2.7 Sûã duång hïå thöëng ào lûúâng kïët quaã hoaåt àöång àïí àaãm baão caác DNNN coátraách nhiïåm giaãi trònh - Trûúâng húåp cuãa ÊËn Àöå

Taåi ÊËn Àöå, Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc Cöng (CPSEs) àûúåc theo doäi vaâ àaánh giaá

thöng qua quaá trònh xêy dûång Biïn baãn ghi nhúá (MOU), möåt thoãa thuêån vïì kïët quaã hoaåt àöång

àûúåc thûåc hiïån àaâm phaán vaâ kyá kïët giûäa möåt doanh nghiïåp trung ûúng trong khu vûåc cöng vaâ böå

quaãn lyá haânh chñnh cuãa noá. Àûúåc thaânh lêåp vaâo nùm 1986, muåc tiïu chñnh laâ caãi thiïån kïët quaã hoaåt

àöång cuãa Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc Cöng bùçng caách trao quyïìn tûå chuã nhiïìu hún

cho caác doanh nghiïåp trong khi gùæn hoå vúái traách nhiïåm vïì kïët quaã thöng qua Biïn baãn ghi nhúá,

taâi liïåu àùåt ra muåc tiïu, vaâ khuyïën khñch dûåa trïn phêìn thûúãng. Hïå thöëng biïn baãn ghi nhúá àaä dêìn

phaát triïín vaâ caãi thiïån trong voâng hún 20 nùm qua, vaâ àaä trúã thaânh möåt cöng cuå quan troång àïí

àaãm baão traách nhiïåm cuãa caác doanh nghiïåp trung ûúng trong khu vûåc cöng vaâ giaám àöëc cuãa hoå.

Caác nöåi dung cuãa biïn baãn ghi nhúá àûúåc Chñnh phuã hûúáng dêîn vaâ bao göìm: (a) tuyïn böë nhiïåm

vuå, (b) muåc tiïu cuãa doanh nghiïåp trung ûúng trong khu vûåc cöng; (c) nhûäng lônh vûåc maâ àaä phên

quyïìn cho caác doanh nghiïåp trung ûúng trong khu vûåc cöng; (d) muåc tiïu kïët quaã hoaåt àöång; vaâ

(e) cam kïët cuãa Chñnh phuã àöëi vúái doanh nghiïåp trung ûúng trong khu vûåc cöng.

Trong thûåc tïë, troång têm chñnh cuãa Biïn baãn ghi nhúá laâ muåc tiïu thûåc hiïån. Vuå Doanh nghiïåp Cöng

(DPE) hûúáng dêîn xaác àõnh muåc tiïu taâi chñnh vaâ phi taâi chñnh hoùåc àöång vúái troång söë cho möîi chó

söë khaác nhau dûåa trïn ngaânh maâ Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc cöng hoaåt àöång (cöng

ty laâm ùn thua löî vaâ nhûäng ngûúâi cöng ty coá mêîu riïng). Sûã duång caách tiïëp cêån Baãng àiïím cên

bùçng, vúái 50% troång söë cho muåc tiïu taâi chñnh, 50% cho phi taâi chñnh.

Cuöåc àaâm phaán Biïn baãn ghi nhúá do Vuå Doanh nghiïåp Cöng phuå traách vaâ àûúåc 11 “Têåp húåp töí

cöng taác” do ngaânh töí chûác thuác àêíy. Möîi Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc cöng àûúåc

phên cho möåt “Töí cöng taác”, àún võ seä phï duyïåt caác biïn baãn ghi nhúá vaâ cuäng kïët quaã àaáp ûáng

caác muåc tiïu cuãa doanh nghiïåp. Möîi Töí cöng taác bao göìm ngûúâi triïåu têåp, saáu thaânh viïn, vaâ caác

thaânh viïn Töí cöng taác. Saáu thaânh viïn bao göìm cöng chûác àaä nghó hûu, giaám àöëc àiïìu haânh cuãa

khu vûåc cöng, caác chuyïn gia quaãn lyá, vaâ caác thaânh viïn àöåc lêåp coá kinh nghiïåm. Töí cöng taác àaä

àûúåc thaânh lêåp àïí cung cêëp chuyïn mön kyä thuêåt àûúåc coi laâ thiïëu trong Chñnh phuã vaâ caác Doanh

nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc cöng, vaâ cuäng àïí àaãm baão tñnh àöåc lêåp trong quaá trònh hoaåt

àöång (khöng coá thaânh viïn Chñnh phuã hiïån thúâi naâo coá thïí laâm trong Töí cöng taác). Biïn baãn ghi

nhúá cuöëi cuâng phaãi àûúåc sûå chêëp thuêån cuãa Höåi àöìng cêëp cao, cú quan cuäng àaánh giaá viïåc thûåc

hiïån cuãa caã hai Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc cöng vaâ caác Böå quaãn lyá trong viïåc àaáp

ûáng cam kïët cuãa mò

Kïët quaã hoaåt àöång àûúåc àaánh giaá dûåa trïn sûå so saánh giûäa caác thaânh tûåu thûåc tïë vaâ chó tiïu haâng

nùm àaä àûúåc thöëng nhêët. Noá àûúåc ào trïn thang nùm àiïím, tûâ xuêët sùæc (1) àïën keám (5) àöëi vúái

tûâng lônh vûåc muåc tiïu. Thöng thûúâng, phêìn lúán caác doanh nghiïåp trung ûúng trong khu vûåc cöng

VI.E TÙNG CÛÚÂNG TRAÁCH

NHIÏÅM GIAÃI TRÒNH CUÃA

CAÁC DNNN

44. Thiïët lêåp traách nhiïåm giaãi trònh roäraâng àoâi hoãi chuã súã hûäu vaâ Höåi àöìng quaãntrõ phaãi xaác àõnh tiïu chuêín cuãa kïët quaãhoaåt àöång theo nhûäng muåc tiïu roä raâng.Do àoá thiïët lêåp möåt hïå thöëng giaám saát laâ chòa

khoáa àïí khiïën Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác phaãi chõu

chõu traách nhiïåm. Nhû àaä thaão luêån trong Höåp

2.7, möåt söë nûúác àaä phaát triïín hïå thöëng quaãn lyá

kïët quaã hoaåt àöång vaâ sûã duång noá àïí thûúãng cho

caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác coá kïët quaã hoaåt

àöång töët vaâ phaåt caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác

hoaåt àöång keám. Àiïìu naây taåo ra sûå caånh tranh

giûäa caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác vaâ giuáp hoå àaåt

àûúåc kïët quaã töët hún.

45. Traách nhiïåm giaãi trònh cêìn phaãi àûúåcphaát triïín úã cêëp àöå töí chûác cuäng nhû úãcêëp àöå caá nhên. Vaâ quaá trònh àaánh giaá kïët quaã

hoaåt àöång cuäng nhû xaác àõnh traách nhiïåm giaãi

trònh phaãi minh baåch vaâ khaách quan. Vò vêåy cuâng

vúái sûå giaám saát thñch húåp, minh baåch laâ chòa khoáa

àïí khiïën cho caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác chõu

traách nhiïåm giaãi trònh.

50

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

nhêån àûúåc àiïím söë giûäa 1 vaâ 2, cho thêëy hoå laâ nhûäng doanh nghiïåp àûáng àêìu vïì hoaåt àöång. Chïë

àöå khuyïën khñch theo kïët quaã hoaåt àöång coá thïí bùçng tiïìn tïå vaâ phi tiïìn tïå. Thanh toaán tiïìn tïå

àûúåc dûåa trïn àiïím cuãa biïn baãn ghi nhúá. Chïë àöå khuyïën khñch phi tiïìn tïå bao göìm caác giaãi

thûúãng xuêët sùæc cho caác Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc cöng thûåc hiïån töët nhêët, vaâ

Bùçng khen Xuêët sùæc cho Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc cöng vúái möåt thûá haång thêëp

nhêët laâ 1,5 hoùåc töët hún. Àiïím söë cuäng àûúåc tñnh àïën khi àaánh giaá, thûúãng cho giaám àöëc àiïìu

haânh vaâ caác nhên viïn cao cêëp khaác. Nïëu cöng ty coá traång thaái cao (cöng ty àûúåc àaánh giaá búãi

àiïím söë maâ coá thûá haång cao seä àûúåc trao giaãi “Navratna” (hoaâng ngoåc) vaâ "Miniratna" (viïn ngoåc

nhoã), nhûng nïëu khöng duy trò àûúåc kïët quaã hoaåt àöång trong 3 nùm liïn tiïëp seä bõ mêët giaãi thûúãng.

Ngên haâng Thïë giúái (2009) àaä xaác àõnh nhûäng àiïím cêìn caãi tiïën hún nûäa, bao göìm nêng cao nùng

lûåc cuãa caác Töí cöng taác vïì quaãn trõ doanh nghiïåp, muåc tiïu xaä höåi vaâ muåc tiïu cung cêëp dõch vuå

trong Biïn baãn ghi nhúá, laâm roä nghôa vuå súã hûäu, vaâ cöng khai thöng tin nhiïìu hún.

Nguöìn: ÊËn àöå : “Quaãn trõ doanh nghiïåp cuãa Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc cöng”, Ngên haâng Thïë giúái, thaáng 6 nùm 2010".

VI.F TÖËC ÀÖÅ VAÂ TRÒNH TÛÅ

CUÃA CHÛÚNG TRÒNH

CAÃI CAÁCH

46. Àïí coá kïët quaã töët töëc àöå vaâ trònh tûåcuãa chûúng trònh caãi caách phaãi àûúåc hiïåuchónh tuây thuöåc vaâo tñnh cêëp baách cuãa tònhhònh vaâ khaã nùng cuãa caác cú quan thûåchiïån. Trong trûúâng húåp Viïåt Nam, nhiïìu yá tûúãng

àûúåc àïì cêåp úã trïn àaä tûâng àûúåc thaão luêån trong

möåt thúâi gian daâi vaâ nhûäng taác àöång cuãa chuáng

àaä àûúåc hiïíu roä. Tuy nhiïn, àiïìu quan troång laâ

phaãi suy nghô thêëu àaáo vïì caác töí chûác thûåc hiïån.

Coá möåt caách laâ thöng qua möåt caách tiïëp cêån hai

giai àoaån vúái bûúác khúãi àêìu laâ quaá trònh cöí phêìn

hoáa caác doanh nghiïåp hoaåt àöång trong lônh vûåc

khöng quan troång (bêët kïí quy mö) cuâng vúái cú

cêëu laåi caác doanh nghiïåp hoaåt àöång trong lônh

vûåc quan troång. Giai àoaån sau àoá, àiïím mêëu chöët

laâ thûåc hiïån thñ àiïím àïí phaát triïín möåt hïå thöëng

giaám saát hiïåu quaã hoaåt àöång cho möîi trong söë

12 TÀKTNN, taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi àïí cöng

böë thïm thöng tin vïì caác hoaåt àöång nghiïåp vuå

cuãa hoå, giûä hoå coá traách nhiïåm vúái caác muåc tiïu

hiïåu quaã hoaåt àöång hai bïn thoaã thuêån vaâ cuâng

laâm viïåc trïn möåt maä quaãn trõ doanh nghiïåp hiïån

àaåi. Nïëu theo àuöíi quaá trònh cöí phêìn hoáa vaâ

chñnh saách taái cú cêëu tñch cûåc, ban àêìu nïn àêìu

tû àêìy àuã vaâo caác chûúng trònh lûúái xaä höåi an

toaân àïí traánh viïåc thay àöíi quaá lúán cho ngûúâi

lao àöång. Khöng coá mêëy nghi ngúâ laâ möåt khi àaä

àaåt àûúåc sûå àöìng thuêån chñnh trõ vïì tñnh chêët,

mûác àöå taái cú cêëu doanh nghiïåp nhaâ nûúác, Chñnh

phuã seä haânh àöång nhanh choáng àïí àûa vaâo thûåc

hiïån nhûäng thoãa thuêån thûåc hiïån maâ seä duâng àïí

xaác àõnh töëc àöå vaâ trònh tûå thñch húåp cho

chûúng trònh caãi caách.

51

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

LAÂM NHIÏÌU HÚN TRONG BÖËI CAÃNH ÑTNGUÖÌN LÛÅC HÚN:

CAÃI THIÏåN HIÏåU QUAÃ ÀÊÌU TÛ CÖNG41

Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2012

KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNGKHI VIÏåT NAM TRÚÃ THAÂNH QUÖËC GIA

COÁ THU NHÊÅP TRUNG BÒNH

Chûúng 3

41 Chûúng naây dûåa trïn möåt söë nghiïn cûáu cú baãn àûúåc thûåc hiïån cho

Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2012, bao göìm nghiïn cûáu cuãa CIEM

(2011), Thanh vaâ Pincus (2011), vaâ Tuyïn (2011). Xem chi tiïët trong

danh muåc taâi liïåu tham khaão úã cuöëi baáo caáo.

54

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

1. Viïåt Nam àaä rêët thaânh cöng trong viïåchuy àöång möåt lûúång vöën àêìu tû lúán àïí höîtrúå quaá trònh tùng trûúãng nhanh choángcuãa àêët nûúác. Trong hai thêåp kyã vûâa qua, vúái

mûác tùng trûúãng bònh quên haâng nùm àaåt khoaãng

7,5%, Viïåt Nam àaä trúã thaânh möåt trong nhûäng

quöëc gia tùng trûúãng nhanh nhêët trïn thïë giúái.

Coá àûúåc thaânh cöng naây trûúác hïët laâ nhúâ sûå tñch

luäy nhanh choáng cuãa nhûäng yïëu töë nhû vöën vêåt

chêët vaâ vöën con ngûúâi, sau àoá laâ nhúâ sûå tùng

nùng suêët.42,43Viïåt Nam àaä àaåt àûúåc nhûäng thaânh

tñch rêët êën tûúång vïì huy àöång vöën àêìu tû – caã

trong nûúác cuäng nhû nûúác ngoaâi, vaâ caã caác

nguöìn vöën tû nhên cuäng nhû chñnh thûác. Nhû

minh hoåa úã Biïíu A cuãa Hònh 3.1, Viïåt Nam coá

suêët àêìu tû cao nhêët trong nhoám caác nïìn kinh

tïë lúán múái nöíi trïn thïë giúái, vaâ chó àûáng sau

Trung Quöëc. Viïåt Nam cuäng laâ möåt trong nhûäng

nûúác thu huát àûúåc nhiïìu vöën àêìu tû trûåc tiïëp

nûúác ngoaâi nhêët, bònh quên àaåt trïn 7% töíng saãn

phêím quöëc nöåi (GDP) trong giai àoaån 2005 –

2010 (Biïíu B cuãa Hònh 3.1). Àöìng thúâi, Viïåt Nam

vêîn laâ nûúác àûúåc nhêån nhiïìu vöën ODA nhêët

(Biïíu C cuãa Hònh 3.1) duâ àaä ra khoãi nhoám caác

quöëc gia coá thu nhêåp thêëp. Coá thïí chùæc chùæn

rùçng chñnh khaã nùng thu huát nhûäng lûúång vöën

lúán tûâ nhiïìu nguöìn khaác nhau laâ möåt yïëu töë goáp

phêìn quan troång trong thaânh cöng phaát triïín cuãa

Viïåt Nam.

2. Quan troång khöng keám laâ khaã nùngchuyïín àöíi caác khoaãn àêìu tû lúán thaânh caácdõch vuå haå têìng cú baãn, khiïën cho quaá trònhphaát triïín cuãa Viïåt Nam coá tñnh toaân diïånmöåt caách àaáng kinh ngaåc. Haäy xem xeát nhûäng

thûåc tïë sau. Tyã lïå höå dên nöng thön kïët nöëi vúái àiïån

lûúái àaä tùng tûâ 14% nùm 1993 lïn xêëp xó 100% nùm

2010. Saãn lûúång àiïån tùng voåt, tûâ chöî chó àaåt 8,8 tyã

Kwh trong nùm 1990 lïn 80 tyã Kwh trong nùm

2009 – nhû vêåy, töëc àöå tùng trûúãng bònh quên haâng

nùm lïn túái 13%. Tûâ nùm 2000 àïën nùm 2010,

töíng chiïìu daâi caác tuyïën àûúâng traãi nhûåa úã Viïåt Nam

àaä tùng 4 lêìn tûâ 30.000 km lïn xêëp xó 120.000 km,

giuáp nöëi liïìn caác trang traåi vaâ doanh nghiïåp vúái thõ

trûúâng, vaâ giaãm búát chi phñ giao dõch. Tyã lïå höå gia

àònh àûúåc kïët nöëi vúái hïå thöëng cêëp nûúác têåp trung

tùng tûâ 12% nùm 2002 lïn 76% nùm 2009. Tûúng

tûå, saãn lûúång cöng-ten-nú (möåt chó söë ào khöëi lûúång

giao dõch thûúng maåi quöëc tïë) tùng bònh quên trïn

20% möîi nùm trong giai àoaån tûâ nùm 2000 àïën

2009 – àêy laâ töëc àöå tùng trûúãng saãn lûúång cöng-

ten-nú nhanh nhêët taåi chêu AÁ trong thúâi kyâ naây.

Nhûäng thaânh cöng naây laâ möåt phêìn nguyïn do giuáp

Viïåt Nam cuâng möåt luác àaåt àûúåc caác kïët quaã tùng

trûúãng vûúåt bêåc vaâ caác kïët quaã giaãm ngheâo vö cuâng

êën tûúång.

IBÖËI CAÃNH VAÂ

PHAÁT HIÏÅN CHÑNH

42 Kinh nghiïåm tùng trûúãng cuãa Viïåt Nam phaãn aánh kinh nghiïåm cuãa

caác nûúác khaác trong khu vûåc àaä tûâng àaåt nhûäng thaânh tñch tùng trûúãng

tûúng tûå trong quaá khûá. Xem thïm nghiïn cûáu cuãa Young (1995),

trong àoá mö taã caác nguöìn göëc tùng trûúãng cuãa caác nûúác múái cöng

nghiïåp hoáa úã Àöng AÁ – göìm coá Àùåc khu haânh chñnh Höìng Köng

(Trung Quöëc); Haân Quöëc; Singapore; vaâ Àaâi Loan – vúái kïët luêån “99%

laâ nöî lûåc lao àöång (úã àêy laâ sûå tñch luäy caác yïëu töë) vaâ 1% laâ caãm hûáng

(nùng suêët caác yïëu töë töíng húåp, TFP).” Xem thïm nghiïn cûáu cuãa

Ngên haâng Thïë giúái (1995) vaâ Ngên haâng Thïë giúái (2006).

43 Xem nghiïn cûáu cuãa CIEM (2010) trong àoá trònh baây caác tñnh

toaán TFP cuãa Viïåt Nam.

4439

35

29 28 28 27 27 25 25 24 24 24 24 23 22 22 22 22 21 21 20 20 20 19 19 19 18 18

01020304050

Töíng vöën huy àöång bònh quên (% GDP)

Figure 3.1 Thaânh cöng cuãa Viïåt Nam trong viïåc huy àöång vöën àêìu tû tûâ nhiïìu nguöìn khaác nhau

(2005–10)

Baãng A

55

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

3. Nhûng chïë àöå àêìu tû cuãa Viïåt Nam,nhêët laâ trong böå phêån àêìu tû cöng, àangcaâng ngaây caâng toã ra thiïëu khaã nùng àaápûáng, thiïëu hiïåu quaã trong nhiïìu nùm vûâaqua vaâ do àoá, thiïëu bïìn vûäng. Ba vêën àïì

thûúâng àûúåc nïu ra àïí phaãn baác cú chïë àêìu tû

hiïån taåi göìm coá:44

l Khaã nùng àaáp ûáng. Do chiïën lûúåc àêìu tû

chuã yïëu quan têm àïën viïåc “tùng” mûác àêìu

tû, thay vò caãi thiïån “hiïåu quaã” àêìu tû, nïn

lûúång taâi chñnh cêìn thiïët àïí àaáp ûáng caác nhu

cêìu cú súã haå têìng trong tûúng lai cuãa Viïåt

Nam àaä tùng cao àïën mûác khoá coá thïí àaáp

ûáng àûúåc. Vñ duå nhû, theo Böå Kïë hoaåch vaâ

Àêìu tû, Viïåt Nam cêìn khoaãng 25 tyã USD möîi

nùm (hún 20% GDP) àïí àêìu tû cho cú súã haå

têìng, trong khi àoá vöën àêìu tû huy àöång àûúåc

haâng nùm tûâ caác nguöìn cuãa nhaâ nûúác cuäng

nhû tû nhên chûa àïën 16 tyã USD – nhû vêåy

möîi nùm Viïåt Nam coân thiïëu 9 tyã USD (theo

Thaânh vaâ Dapice 2008). Vúái mûác núå cuãa chñnh

phuã hiïån taåi àaä lïn àïën 57% GDP vaâ tñn duång

trong nûúác lïn àïën 120% GDP, àaä coá nhiïìu yá

kiïën baây toã sûå lo ngaåi rùçng nïëu nhû àêìu tû cöng

tiïëp tuåc xu hûúáng ài vay tûâ caác nguöìn vöën “àùæt

àoã” nhû cuãa Viïåt Nam hiïån nay thò seä trúã nïn

thiïëu bïìn vûäng vïì phûúng diïån ngên saách vaâ laâm

gia tùng khaã nùng dïî bõ töín thûúng vïì mùåt nïìn

kinh tïë vô mö.45

15,4

7,2 7,1 6,14,9 4,9 4,6 4,5 4,2 3,9 3,8 3,5 3,2 3,2 2,5 2,4 2,3 2,3 2,1 2,1 1,8 1,7 1,7 1,5 1,4 1,1 0,7 0,3 0,10

4

8

12

16Doâng tiïìn vaâo roâng cuãa Vöën àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi (% GDP)

8,0

4,63,5

2,6 2,11,7 1,5

1,00,4 0,4 0,3 0,3 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,00,00,00

2468

10Vöën viïån trúå phaát triïín chñnh thûác (ODA) nhêån àûúåc bònh quên (% GDP)

Baãng B

Baãng C

Nguöìn: Caác chó söë Phaát triïín Thïë giúái, Ngên haâng Thïë giúái (2011)

44 Vêën àïì lo ngaåi thûá tû laâ sûå bïìn vûäng vïì möi trûúâng, theo phên

tñch trong Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2011.

45 Caác vêën àïì vïì khaã nùng traã núå cuäng töìn taåi úã cêëp àöå kinh tïë

vi mö. Trûúác hïët, tyã lïå vay núå trïn vöën chuã súã hûäu cuãa hêìu hïët

caác doanh nghiïåp, àùåc biïåt laâ doanh nghiïåp nhaâ nûúác, àaä tùng

nhanh trong nhûäng nùm gêìn àêy, vaâ viïåc caác doanh nghiïåp tiïëp

tuåc tùng mûác vay núå laâ àiïìu khöng nïn laâm. Thûá hai, sau vuå

viïåc cuãa Vinashin, chi phñ vay aáp duång vúái caác doanh nghiïåp

Viïåt Nam àaä tùng möåt caách àaáng kïí, khiïën cho nguöìn vöën

trïn thõ trûúâng quöëc tïë trúã nïn quaá àùæt àoã àöëi vúái caác doanh

nghiïåp Viïåt Nam. Thûá ba, mûác phñ cuãa ngûúâi sûã duång trong

nhiïìu dûå aán cú súã haå têìng thêëp hún chi phñ àêìu tû, khiïën cho

caác dûå aán naây khöng thïí bïìn vûäng vïì mùåt taâi chñnh nïëu khöng

coá sûå höî trúå cuãa chñnh phuã.

Hònh 3.1 Thaânh cöng cuãa Viïåt Nam trong viïåc huy àöång vöën àêìu tû tûâ nhiïìu nguöìn khaác nhau

(2005–10)

56

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

l Taác àöång. Mùåc duâ thu huát àûúåc möåt lûúång

vöën àêìu tû rêët lúán nhûng cú súã haå têìng vêîn

laâ möåt trúã ngaåi àaáng kïí àöëi vúái sûå tùng

trûúãng cuãa Viïåt Nam trong tûúng lai. Ngoaâi

yïëu töë öín àõnh kinh tïë vô mö, caác nhaâ àêìu tû

coân nïu ra nhûäng yïëu töë khaác thûúâng gêy trúã

ngaåi cho hoaåt àöång cuãa hoå úã Viïåt Nam, cuå

thïí laâ tònh traång cêëp àiïån khöng àuã vaâ thiïëu

tin cêåy, tùæc ngheän giao thöng àûúâng böå, àûúâng

biïín vaâ haâng khöng, vaâ chêët lûúång yïëu keám

cuãa cú súã haå têìng taåi caác khu cöng nghiïåp.46

Möåt mùåt, nhûäng ngûúâi phï phaán cho rùçng vêën

àïì cú súã haå têìng coá thïí seä trêìm troång hún

nïëu khöng tùng cûúâng àêìu tû cho lônh vûåc

naây, nhûng mùåt khaác, hoå cuäng chó ra rùçng chi

phñ lúán vaâ sûå chêåm trïî trong caác dûå aán xêy

dûång cú súã haå têìng laâ nguyïn nhên lúán hún

so vúái nguyïn nhên thiïëu nguöìn taâi chñnh.

l Liïn kïët vúái tùng trûúãng. Möëi tûúng quan

thuêån chiïìu vaâ chùåt cheä giûäa tyã suêët àêìu tû

vúái tùng trûúãng trong möåt thúâi kyâ daâi laâ möåt

trong nhûäng thûåc tïë phöí biïën àûúåc nhùæc àïën

trong caác tû liïåu viïët vïì tùng trûúãng (Levine

vaâ Renelt, 1992). Taåi Viïåt Nam, möëi quan hïå

naây dûúâng nhû àaä suy yïëu trong nhûäng nùm

gêìn àêy. Hònh 3.2 cho thêëy giaá trõ thûåc vaâ giaá

trõ bònh quên 4 nùm: (a) tyã lïå àêìu tû trïn

GDP, (b) tyã lïå àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi

(FDI) trïn GDP, vaâ (c) töëc àöå tùng trûúãng

GDP thûåc.47 Tûâ àêy cho thêëy, trong nùm nùm

vûâa qua, tyã suêët àêìu tû liïn tuåc tùng, trûúác

hïët laâ nhúâ sûå tùng voåt cuãa vöën àêìu tû trûåc

tiïëp nûúác ngoaâi (möåt lúåi ñch thu àûúåc tûâ sau

khi Viïåt Nam gia nhêåp Töí chûác Thûúng maåi

Thïë giúái), sau àoá laâ nhúâ goái chi tiïu kñch cêìu

cuãa Chñnh phuã (trong böëi caãnh khuãng hoaãng

kinh tïë toaân cêìu). Nhûng àêy cuäng laâ thúâi kyâ

maâ töëc àöå tùng trûúãng cuãa Viïåt Nam bùæt àêìu

chêåm laåi. Nguyïn nhên ban àêìu cuãa tònh traång

giaãm töëc àöå tùng trûúãng phêìn naâo laâ do giaãm

maånh xuêët khêíu vaâ cêìu thïë giúái ài xuöëng. Àïën

nay, xuêët khêíu àaä phuåc höìi nhûng tùng trûúãng

vêîn chûa trúã laåi nhû cuä. Thûåc ra, theo caác giaã

àõnh laåc quan, tùng trûúãng cuãa Viïåt Nam vêîn

coá thïí àaåt khoaãng 6% trong tûúng lai gêìn. Do

vêåy, tònh traång tùng trûúãng ngaây caâng ñt gùæn

kïët vúái àêìu tû, nhêët laâ àêìu tû cöng – chiïëm

túái 30 – 40% töíng àêìu tû úã Viïåt Nam, àaä trúã

thaânh möåt vêën àïì lo ngaåi lúán àöëi vúái caác nhaâ

hoaåch àõnh chñnh saách.

46 Xem Khaão saát caác doanh nghiïåp liïn doanh vúái Nhêåt Baãn, Töí

chûác Thûúng maåi Nûúác ngoaâi Nhêåt Baãn

47 Do àöå trïî giûäa àêìu tû vaâ tùng trûúãng vaâ sûå dao àöång haâng

nùm cuãa söë liïåu nïn coá thïí phûúng phaáp so saánh bùçng söë bònh

quên dõch chuyïín seä coá yá nghôa hún.

0

3

6

9

12

15

0

10

20

30

40

50

1990 1995 2000 2005 2010

Tyã lïå Àêìu tû /GDP (truåc bïn traái)

Chuá yá: Àûúâng ngùæt quaäng - Söë thûåc tïëÀûúâng in àêåm - söë trung bònh 4 nùm

Töëc àöå tùng trûúâng GDP (truåc bïn phaãi)

Hònh 3.2 Sûå buâng nöí àêìu tû trong thúâi gian gêìn àêy khöng àem laåi sûå tùng trûúãng tûúng ûáng

(têët caã caác biïën àûúåc thïí hiïån bùçng %)

Nguöìn: Caác chó söë Phaát triïín Thïë giúái, Ngên haâng Thïë giúái (2011)

57

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

4. Mùåc duâ chïë àöå àêìu tû thiïëu bïìn vûängàaä àûúåc phaát hiïån tûâ lêu nhûng maäi àïëngêìn àêy, Chñnh phuã dûúâng nhû múái quyïëtàõnh coi viïåc tùng cûúâng hiïåu quaã àêìu tûlaâ nhiïåm vuå ûu tiïn haâng àêìu. Trong tònh

traång möi trûúâng bïn ngoaâi khöng coá nhûäng caãi

thiïån roä rïåt vaâ tònh traång kinh tïë vô mö bêët öín

trong nûúác vêîn tiïëp tuåc, thûåc tïë àaä cho thêëy Viïåt

Nam cêìn phaãi “laâm nhiïìu hún” trong àiïìu kiïån

“coá ñt hún”, nghôa laâ phaãi duy trò àûúåc töëc àöå

tùng trûúãng cao trong àiïìu kiïån tyã suêët àêìu tû

giaãm. Do àoá, Chñnh phuã àaä chuyïín àöíi mö hònh:

giaãm chó tiïu tyã suêët àêìu tû trong 5 nùm túái tûâ

40% GDP xuöëng 35% GDP, àöìng thúâi duy trò töëc

àöå tùng trûúãng kinh tïë úã mûác 6-6,5% - àêy laâ

dêëu hiïåu cho thêëy tùng trûúãng seä dûåa nhiïìu hún

vaâo yïëu töë hiïåu quaã. Àiïìu naây àaä àûúåc khùèng

àõnh trong möåt nghõ quyïët gêìn àêy cuãa Ban Chêëp

Haânh Trung ûúng Àaãng:

“Àöíi múái tû duy àêìu tû, tûâng bûúác àiïìu chónh

cú cêëu àêìu tû cöng theo hûúáng giaãm tyã lïå àêìu

tû cöng vaâ tùng cûúâng hiïåu quaã; kiïn quyïët khùæc

phuåc tònh traång àêìu tû traân lan vaâ thuác àêíy huy

àöång vöën cho phaát triïín. Nùm 2012, nghiïm tuác

thûåc hiïån kïët luêån cuãa Höåi nghõ Trung ûúng Àaãng

lêìn thûá 3 vaâ chó àaåo cuãa Thuã tûúáng Chñnh phuã

vïì tùng cûúâng quaãn lyá àêìu tû tûâ ngên saách nhaâ

nûúác, traái phiïëu chñnh phuã vaâ kiïím soaát chùåt cheä

àêìu tû cuãa caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác. Àöíi múái

cú chïë phên böí vöën àêìu tû; têåp trung vöën àïí

hoaân thaânh vaâ súám àûa vaâo vêån haânh caác dûå aán

khêín cêëp nhùçm thuác àêíy hiïåu quaã dûå aán. Ûu tiïn

cêëp vöën cho caác dûå aán àaä hoaân thaânh vaâ àûa vaâo

vêån haânh, caác dûå aán coá khaã nùng hoaân thaânh

trong nùm 2012 vaâ vöën àöëi ûáng cho caác dûå aán

ODA. Cêìn kiïím soaát chùåt cheä caác dûå aán múái vaâ

xêy dûång múái, xaác àõnh roä nguöìn vöën, àaãm baão

hiïåu quaã vaâ thuã tuåc àêìu tû.”

5. Hònh aãnh phuâ húåp nhêët àïí mö taã chïëàöå àêìu tû cöng hiïån taåi cuãa Viïåt Nam, àoálaâ kïët quaã khöng phaãi laâ töíng húåp cuãa caácnöî lûåc riïng leã. Theo cú cêëu haânh chñnh àûúåc

phên cêëp maånh meä hiïån nay úã Viïåt Nam, chñnh

quyïìn caác àõa phûúng coá traách nhiïåm phaát triïín

cú súã haå têìng. Do àoá, chñnh quyïìn 62 tónh vaâ vúái

2 thaânh phöë phaãi chõu traách nhiïåm saâng loåc,

thêím àõnh, lûåa choån vaâ thûåc hiïån caác dûå aán cú

súã haå têìng cuãa àõa phûúng hoå. Àiïìu naây giuáp Viïåt

Nam giaãi phoáng àûúåc möåt nùng lûåc tiïìm taâng to

lúán vaâ taåo ra sûå caånh tranh giûäa caác àõa phûúng

– àêy hiïín nhiïn laâ möåt bûúác biïën chuyïín tñch

cûåc. Tuy nhiïn, nhû seä phên tñch úã phêìn tiïëp theo

cuãa chûúng naây, quaá trònh chuyïín biïën laåi thiïëu

sûå kïët nöëi vúái caác ûu tiïn chiïën lûúåc quöëc gia (vñ

duå nhû tùng cûúâng khaã nùng caånh tranh cuãa

quöëc gia) hoùåc chûa sûã duång thõ trûúâng nhû möåt

phûúng tiïån àïí phên böí nguöìn lûåc. Do vêåy, möîi

tónh thûúâng haânh àöång möåt caách riïng reä àïí xêy

dûång caác dûå aán cú súã haå têìng manh muán, khöng

àem laåi hiïåu quaã töëi ûu vaâ nhiïìu dûå aán trong söë

àoá àaä trúã nïn vö ñch.

6. Nïëu têët caã caác dûå aán àaä àûúåc duyïåt àïìuàûúåc xêy dûång thò Viïåt Nam seä coá thïí laâquöëc gia coá nhiïìu caãng biïín nûúác sêu,nhiïìu sên bay quöëc tïë vaâ nhiïìu khu cöngnghiïåp trïn thïë giúái, so vúái quy mö nïìnkinh tïë. Xêy dûång thïm nhiïìu cú súã haå têìng noái

chung laâ möåt chiïën lûúåc töët, nhêët laâ trong möåt

thïë giúái àang toaân cêìu hoáa vaâ phuå thuöåc lêîn nhau

nhû hiïån nay, trong àoá möåt quöëc gia nhû Viïåt

Nam coá thïí sûã duång caác lúåi thïë chi phñ thêëp cuãa

mònh àïí trao àöíi caác haâng hoáa vaâ dõch vuå

(thûúng maåi) coá giaá trõ lúán gêëp nhiïìu lêìn so vúái

GDP – àêy cuäng laâ chiïën lûúåc maâ caác nïìn kinh

tïë nhoã trong khu vûåc nhû Àùåc khu haânh chñnh

Höìng Köng (thuöåc Trung Quöëc) vaâ Singapore àaä

aáp duång trûúác àêy. Nhûng vêën àïì cuãa Viïåt Nam

laâ úã chöî: tû duy “lúán” nhûng thûåc hiïån “nhoã”.

Haäy xem xeát caác thûåc tïë sau àêy.

l Viïåt Nam coá gêìn 260 khu cöng nghiïåp(KCN) àaä hoùåc àang trong quaá trònh xêydûång, vaâ 239 dûå aán khu cöng nghiïåp khaác àaäàûúåc phï duyïåt vaâ seä tiïëp tuåc xêy dûång trongvoâng 10 nùm túái (Baãng A, Hònh 3.3). Trong söë260 khu cöng nghiïåp noái trïn, gêìn 50 khu coátyã lïå bao phuã bùçng 0, chiïëm 20% töíng diïåntñch àêët daânh cho caác khu cöng nghiïåp. Tyã lïåbao phuã bònh quên taåi têët caã caác khu cöngnghiïåp trong caã nûúác chó àaåt 46%.

l Viïåt Nam coá 18 khu kinh tïë (KTT) vúái töíngdiïån tñch àêët khoaãng 765.000 ha. Traái laåi, têëtcaã 260 khu cöng nghiïåp coá töíng diïån tñch àêëtchûa àïën 72.000 ha (Baãng B, Hònh 3.3). Mùåcduâ tyã lïå bao phuã taåi caác khu kinh tïë cao húnmöåt chuát so vúái caác khu cöng nghiïåp nhûngnhiïìu khu kinh tïë cuäng àang gùåp khoá khùntrong viïåc thu huát àuã söë lûúång nhaâ àêìu tû àïíàaãm baão sûå bïìn vûäng vïì mùåt taâi chñnh.

l Viïåt Nam coá 24 caãng biïín nûúác sêu vaâ àang

quy hoaåch xêy dûång thïm nhiïìu caãng nûúác

sêu nûäa (Biïíu B, Hònh 3). Möåt söë caãng biïín

múái àang xêy dûång thûåc ra laâ caác cuåm caãng

nhû Töí húåp Caãng biïín Caái Meáp – Thõ Vaãi, göìm

9 caãng vúái töíng cöng suêët 8,1 triïåu TEU. Tuy

nhiïn tyã lïå sûã duång hiïån taåi cuãa caãng Caái Meáp

– Thõ Vaãi chûa àïën 30%.

58

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

Hònh 3.3 Võ trñ caác cú súã haå têìng hiïån coá vaâ àang xêy dûång úã Viïåt Nam

Nguöìn: Töíng húåp cuãa caác taác giaã tûâ caác quy hoaåch phaát triïín caãng biïín cuãa chñnh phuã Viïåt Nam, caác baãn tin cuãa túâ Thúâi baáo Kinh tïë Viïåt

Nam, vaâ baáo caáo nghiïn cûáu cuãa Thaânh vaâ Pincus (2011).

l Viïåt Nam coá 20 sên bay àang hoaåt àöång vaâ

àang quy hoaåch xêy dûång thïm möåt söë sên

bay nûäa. Cöng suêët trung bònh cuãa caác sên bay

hiïån nay vaâo khoaãng 1 àïën 1,5 triïåu haânh

khaách. Vïì lêu daâi, viïåc àaãm baão khöng lûu an

toaân vaâ duy trò hoaåt àöång cho caác sên bay

naây seä töën keám hún nhiïìu so vúái viïåc xêy

dûång vaâ duy trò möåt söë lûúång sên bay ñt hún

nhûng coá cöng suêët lúán hún taåi caác àõa àiïím

chiïën lûúåc.

Baãng AKhu cöng nghiïåp

Baãng BKhu kinh tïë

Baãng C

Caãng biïín nûúác sêu

Baãng DTöíng saãn lûúång

59

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

7. Mùåc duâ quyïët àõnh xêy dûång caác cú súãhaå têìng höî trúå cuöåc söëng cho ngûúâi dêntrong khùæp caã nûúác – vñ duå nhû hïå thöëngàiïån, àûúâng, cêëp nûúác sinh hoaåt – laâ möåtàöång thaái àuáng àùæn, nhûng lyá do àïí xêydûång caác cú súã haå têìng nhùçm duy trò tùngtrûúãng úã khùæp caác tónh – nhû sên bay, caãngbiïín, khu cöng nghiïåp, khu kinh tïë, v.v. –laåi toã ra keám thuyïët phuåc hún. Kinh nghiïåm

tûâ caác nûúác trïn thïë giúái cho thêëy “tùng trûúãng

kinh tïë tuy coá thïí khöng cên àöëi nhûng sûå phaát

triïín vêîn coá thïí toaân diïån” (Baáo caáo Phaát triïín

Thïë giúái 2009). Duâ coá chuã têm hay khöng thò Viïåt

Nam cuäng àaä theo àuöíi caách tiïëp cêån naây trong

suöët nhûäng nùm 1990 vaâ àêìu nhûäng nùm 2000,

bùçng caách têåp trung àêìu tû xêy dûång caác cú súã

haå têìng cú baãn cho ngûúâi dên, vaâ taåo ra möåt sûå

phaát triïín toaân diïån. Nhûng trong nhûäng nùm

gêìn àêy, àùåc biïåt laâ tûâ sau khi phï duyïåt Luêåt

Àêìu tû (2005), trong àoá phên cêëp têët caã caác

quyïët àõnh liïn quan àïën àêìu tû cho caác cêëp

chñnh quyïìn àõa phûúng, xêy dûång cú súã haå têìng

àïí höî trúå cuöåc söëng cuãa ngûúâi dên theo lö-gich

àaä phaát triïín thaânh xêy dûång cú súã haå têìng àïí

thuác àêíy tùng trûúãng. Sûå biïën chuyïín naây coá hai

haån chïë. Thûá nhêët, theo Biïíu D úã Hònh 3.3, gêìn

70% saãn lûúång saãn xuêët úã Viïåt Nam têåp trung taåi

hai cûåc tùng trûúãng laâ khu vûåc àöìng bùçng söng

Höìng vaâ khu vûåc quanh àöìng bùçng söng Cûãu

Long, bao göìm TP. Höì Chñ Minh. Thûá hai, vúái quy

mö trung bònh 200.000 höå dên vaâ GDP chûa àïën

1 tyã USD möîi tónh, hêìu hïët caác tónh cuãa Viïåt

Nam khöng coá àuã nùng lûåc taâi chñnh àïí xêy dûång

caác cú súã haå têìng caånh tranh àûúåc úã têìm quöëc

tïë, vaâ cêìu àõa phûúng cuäng khöng àuã lúán àïí sûã

duång hïët cöng suêët cuãa cú súã haå têìng. Chùæc chùæn

laâ khi phaát triïín thaânh möåt nïìn kinh tïë lúán hún

vaâ thõnh vûúång, têët caã caác cú súã haå têìng taåi Viïåt

Nam seä àûúåc sûã duång hïët cöng suêët,48 nhûng

trong trung haån, Viïåt Nam seä phaãi gaánh chõu chi

phñ cú höåi tûâ viïåc xêy dûång nhûäng cú súã haå têìng

maâ thõ trûúâng hiïån taåi chûa cêìn àïën.

8. Chuáng töi sûã duång ba nghiïn cûáu tònhhuöëng cuå thïí - möåt nghiïn cûáu tònh huöëngvïì caác khu cöng nghiïåp vaâ hai nghiïn cûáutònh huöëng vïì lônh vûåc caãng biïín – àïí xaácàõnh caác vêën àïì goáp phêìn taåo ra chïë àöåàêìu tû cöng thiïëu hiïåu quaã úã Viïåt Nam vaâtòm hiïíu caác giaãi phaáp coá thïí khùæc phuåcnhûäng vêën àïì àoá. Ba tònh huöëng nghiïn cûáu

naây àûúåc lûåa choån vò chuáng phaãn aánh nhûäng vêën

àïì chung töìn taåi trong nhiïìu dûå aán cú súã haå têìng

úã Viïåt Nam, cuå thïí laâ (a) sûã duång caác phûúng

tiïån phi thõ trûúâng àïí phên böí nguöìn lûåc, nhêët

laâ àêët àai; (b) caác quyïìn súã hûäu taâi saãn chûa àûúåc

quy àõnh roä vaâ thûåc thi töët; (c) thiïëu sûå phöëi húåp

chùåt cheä giûäa caác cêëp chñnh quyïìn, caác cú quan

chuã quaãn vaâ doanh nghiïåp nhaâ nûúác (SOE); (d)

thiïëu caác cú quan quaãn lyá khöng thiïn võ; vaâ (e)

chûa thûåc thi àêìy àuã caác luêåt àõnh àaä coá. Caác

nghiïn cûáu tònh huöëng cuå thïí naây cuäng phaãn aánh

nhûäng vêën àïì liïn quan àïën chu trònh àêìu tû

cöng úã caác giai àoaån khaác nhau – tûâ quy hoaåch

chiïën lûúåc àïën saâng loåc, thêím àõnh, lûåa choån,

thûåc hiïån vaâ àaánh giaá – vaâ giuáp tòm hiïíu caác caách

thûác coá thïí giaãi quyïët nhûäng vêën àïì naây.49

9. Caác khu cöng nghiïåp àoáng möåt vai troâhïët sûác quan troång trong quaá trònhchuyïín àöíi cuãa Viïåt Nam tûâ möåt nïìn kinhtïë nöng nghiïåp thaânh möåt nïìn kinh tïëxuêët khêíu haâng hoáa chi phñ thêëp. Tònh hònh

chñnh trõ öín àõnh, lûåc lûúång lao àöång treã vaâ coá

trònh àöå, chi phñ hoaåt àöång kinh doanh tûúng àöëi

thêëp, vaâ võ trñ chiïën lûúåc laâ möåt söë yïëu töë trong

nhûäng yïëu töë àaä giuáp Viïåt Nam trúã thaânh thoãi

nam chêm thu huát vöën àêìu tû trûåc tiïëp nûúác

ngoaâi.50 Nhiïìu nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi vaâ möåt söë

nhaâ àêìu tû lúán trong nûúác àaä àùåt cú súã taåi caác

khu cöng nghiïåp hiïån diïån úã khùæp núi trïn laänh

thöí Viïåt Nam, tûâ nam ra bùæc, tûâ àöng àïën têy.

Àïën cuöëi nùm 2010, 261 khu cöng nghiïåp cuãa

48 Àúåt luä luåt hiïån taåi úã Thaái Lan àaä bùæt buöåc möåt söë nhaâ àêìu tû

phaãi tòm kiïëm nhûäng àõa àiïím thay thïë, vaâ Viïåt Nam, vúái caác

khu cöng nghiïåp vaâ khu kinh tïë chûa àûúåc sûã duång hïët, coá thïí

laâ möåt phûúng aán thay thïë hêëp dêîn. Nhûng chñnh saách cú súã

haå têìng cuãa Viïåt Nam cêìn thay àöíi àïí chõu sûå dêîn dùæt cuãa caác

lûåc lûúång thõ trûúâng thay vò chõu aãnh hûúãng cuãa caác thïë lûåc

thiïn nhiïn.

49 Xem thïm baáo caáo cuãa Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû (2009).

50 Àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi roâng vaâo Viïåt Nam trong giai àoaån

2006–2010 àaä vûúåt quaá töíng mûác àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi

roâng tñch luäy cuãa In-àö-nï-xia, Ma-lai-xia, Phi-lñp-pin vaâ Thaái

Lan cöång laåi (Caác chó söë Phaát triïín Thïë giúái 2011).

IICAÁC KHU

CÖNG NGHIÏåP:

LÚÅI HAY HAÅI?

60

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

Baãng 3.1 Möåt vaâi söë liïåu thöëng kï vïì caác khu cöng nghiïåp úã Viïåt Nam (àïën cuöëi nùm 2010)

Àêìu tû nûúác ngoaâi

Àêìu tû trong nûúác Töíng söë Chó söë

Söë lûúång khu cöng nghiïåp 40 221 261

Söë khu cöng nghiïåp àang hoaåt àöång 23 150 173

Söë lûúång dûå aán (doanh nghiïåp) 3.962 4.377 8.339

Söë vöën àùng kyá 53,6 tyã USD 336.078 tyã àöìng 74 tyã USD

Söë vöën àaä giaãi ngên 17,1 tyã USD 135.950 tyã àöìng 24 tyã USD

Doanh thu saãn xuêët 30,5 tyã USD 57.251 tyã àöìng 34 tyã USD

Xuêët khêíu Khöng coá söë liïåu Khöng coá söë liïåu 19 tyã USD

Nhêåp khêíu Khöng coá söë liïåu Khöng coá söë liïåu 18,5 tyã USD

Söë lûúång lao àöång Khöng coá söë liïåu Khöng coá söë liïåu 1,6 triïåu

Nguöìn: Vuå Quaãn lyá caác Khu kinh tïë, Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû.

II.A CÛÁ XÊY DÛÅNG RÖÌI NHAÂ

ÀÊÌU TÛ SEÄ ÀÏËN

11. Àûúåc khuyïën khñch búãi nhûäng thaânhcöng ban àêìu, Viïåt Nam àaä tùng töëc xêydûång thïm nhiïìu khu cöng nghiïåp vaâokhoaãng giûäa nhûäng nùm 2000. Ngaây

25/1/1991, Thuã tûúáng Chñnh phuã ban haânh quyïët

àõnh cho pheáp thaânh lêåp Khu chïë xuêët Tên

Thuêån, àûúåc coi nhû khu cöng nghiïåp hiïån àaåi

àêìu tiïn cuãa Viïåt Nam; tiïëp àoá, nhiïìu khu cöng

nghiïåp khaác ra àúâi, mùåc duâ bõ giaán àoaån búãi cuöåc

Khuãng hoaãng Àöng AÁ vaâo cuöëi nhûäng nùm 1990.

Theo minh hoåa úã Hònh 3.4, töëc àöå phï duyïåt vaâ

xêy dûång khu cöng nghiïåp bùæt àêìu tùng trong

nùm 2002, sau àoá tùng voåt vaâo nùm 2005, sau

khi Luêåt Àêìu tû àûúåc ban haânh. Chó riïng trong

nùm 2008, diïån tñch àêët àûúåc phï duyïåt laâm khu

cöng nghiïåp àaä vûúåt quaá töíng diïån tñch àêët àûúåc

phên böí cho caác khu cöng nghiïåp tûâ nùm 1991

àïën 2003. Thêåm chñ khi khuãng hoaãng kinh tïë

toaân cêìu àaåt àónh vaâo nùm 2009, vêîn coá 30 khu

cöng nghiïåp múái àûúåc phï duyïåt thaânh lêåp. Caác

doâng vöën àêìu tû chaãy vaâo öì aåt, nhiïìu thoãa thuêån

thûúng maåi àûúåc kyá kïët, vaâ chñnh phuã àûa ra

nhiïìu chñnh saách ûu àaäi – têët caã nhûäng àiïìu àoá

taåo ra möåt caãm tûúãng rùçng chó cêìn xêy xong khu

cöng nghiïåp laâ caác nhaâ àêìu tû seä túái.

Viïåt Nam (xem Baãng 3.1) àaä chiïëm töíng cöång

71.394 ha àêët taåi 57 trong söë 62 tónh. Trong söë

naây, 173 khu cöng nghiïåp àaä hoaåt àöång àêìy àuã

vaâ 88 khu àang trong caác giai àoaån thi cöng khaác

nhau. Trong nhûäng nùm gêìn àêy, caác khu cöng

nghiïåp naây àaä thu huát gêìn 8.350 dûå aán vúái söë

vöën àùng kyá 74 tyã USD , trong àoá 24 tyã USD àaä

àûúåc giaãi ngên. Nùm 2010, caác doanh nghiïåp

hoaåt àöång taåi caác khu cöng nghiïåp àaä saãn xuêët

àûúåc gêìn 34 tyã USD giaá trõ haâng hoáa, trong àoá

19 tyã USD laâ haâng hoáa xuêët khêíu (chiïëm 40%

töíng saãn lûúång xuêët khêíu cuãa Viïåt Nam). Ngoaâi

ra, hún 1,6 triïåu lao àöång hiïån àang laâm viïåc taåi

caác khu cöng nghiïåp. Nhû vêåy, theo phêìn lúán caác

tiïu chñ thò caác khu cöng nghiïåp úã Viïåt Nam coá

thïí àûúåc coi laâ möåt thaânh cöng lúán.

10. Thïë nhûng, thay vò àûúåc xem nhû möåtniïìm tûå haâo thò caác khu cöng nghiïåp úã ViïåtNam àang caâng ngaây caâng bõ coi nhû triïåuchûáng cuãa vêën àïì àêìu tû quaá nhiïìu àïën mûácchûa àaåt àûúåc sûå tùng trûúãng tûúng xûáng.Nhû àaä trao àöíi úã phêìn I, caác dûå aán cú súã haå têìng

cuãa Viïåt Nam hiïån coân manh muán, khöng töëi ûu

vïì quy mö vaâ coá tyã lïå bao phuã thêëp. Vêën àïì naây

àùåc biïåt nghiïm troång vúái caác khu cöng nghiïåp, núi

tyã lïå sûã duång bònh quên chó àaåt 46%. Thïm vaâo àoá,

gêìn 239 khu cöng nghiïåp àaä àûúåc phï duyïåt thaânh

lêåp vaâ seä àûúåc xêy dûång trong voâng 10 nùm túái!

Taåi sao phaãi xêy nhiïìu khu cöng nghiïåp nhû vêåy

trong khi Viïåt Nam khöng àuã khaã nùng taâi chñnh

hoùåc chûa coá nhu cêìu sûã duång trong tûúng lai gêìn?

61

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

12. Töëc àöå xêy dûång caác khu cöng nghiïåpàang vûúåt quaá mûác cêìu húåp lyá, trong khicuöåc khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu nùm2009 laâm vêën àïì naây trêìm troång hún.Theo

Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû, àïën cuöëi nùm 2010, tyã

lïå coân tröëng taåi caác khu cöng nghiïåp trong caã

nûúác suyát soaát khoaãng 50%. Söë liïåu taåi Vuå Quaãn

lyá caác Khu kinh tïë thuöåc Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu

tû cho thêëy, caác khu cöng nghiïåp àaä ài vaâo hoaåt

àöång àêìy àuã coá tyã lïå bao phuã bùçng 63%, vaâ caác

khu cöng nghiïåp àang xêy dûång coá tyã lïå bao phuã

bùçng 15%. Tyã lïå bao phuã trong caã nûúác ûúác tñnh

bùçng 46% (xem Hònh 3.5). Theo kinh nghiïåm

quöëc tïë, tyã lïå bao phuã töëi thiïíu phaãi bùçng 75%

àïí àaãm baão tñnh bïìn vûäng kinh tïë lêu daâi cho

khu cöng nghiïåp.

13. Tyã lïå bao phuã khöng chó thêëp maâcoân liïn tuåc giaãm. Vñ duå nhû, tyã lïå sûã duång taåi

caác khu cöng nghiïåp trong caã nûúác àaåt mûác cao

nhêët 62% vaâo nùm 2007 nhûng nhanh choáng

giaãm xuöëng 46% vaâo nùm 2010. Viïåc nhiïìu khu

cöng nghiïåp khöng hoaåt àöång àaä aãnh hûúãng xêëu

àïën tyã lïå bao phuã. Trong söë 260 khu cöng nghiïåp,

khoaãng 50 khu cöng nghiïåp hoaân toaân chûa coá

nhaâ àêìu tû (tyã lïå bao phuã bùçng 0), chiïëm 20% töíng

diïån tñch àêët cuãa caác khu cöng nghiïåp trong caã

nûúác. Tyã lïå bao phuã giaãm laâ tònh traång chung úã hêìu

hïët caác tónh. Vñ duå nhû, tûâ nùm 2007 àïën 2010, tyã

lïå sûã duång úã Haãi Dûúng giaãm tûâ 66% xuöëng 35%,

Hûng Yïn giaãm tûâ 60% xuöëng 25%, Long An giaãm

tûâ 53% xuöëng 31%, vaâ Tiïìn Giang giaãm tûâ 34%

(nùm 2006) xuöëng 31%. Möåt nguyïn nhên lúán dêîn

àïën tònh traång naây laâ sûå buâng nöí caác quyïët àõnh

phï duyïåt thaânh lêåp khu cöng nghiïåp trong giai

àoaån tûâ nùm 2006 àïën nùm 2009, tuy sau àoá,

töëc àöå xêy dûång àaä chêåm laåi do nhu cêìu giaãm.

1; 3002; 360

1; 244; 678

5; 1201

15; 340

20; 3355

13; 2625

3; 226 1; 3353; 390

10; 2836

21; 3622

15; 4020 16; 3387

20; 4409

29; 12060

40; 15675,6

30; 1710

11; 3958

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011

Diïån tñch (ha)Söë lûúång khu CNBònh quên 2 nùm

Luêåt vïì Àêìu tû

Hònh 3.4 Phï duyïåt caác khu cöng nghiïåp múái úã Viïåt Nam (1991–2010)

4663

15

4046474747

63

0 10 20 30 40 50 60 70

Têët caã KCNÀang hoaåt àöångÀang xêy dûång

ÀB Söng Cûãu LongCao nguyïn

ÀB Söng HöìngTrung Böå

Àöng Nam BöåTrung nguyïn

Theovuâng

Àöëi vúái caã nûúác

Hònh 3.5 Tyã lïå sûã duång úã caác khu cöng nghiïåp hiïån taåi (àïën cuöëi nùm 2010)

Nguöìn: Ûúác tñnh cuãa caác taác giaã dûåa trïn söë liïåu do Vuå Quaãn lyá caác Khu kinh tïë, Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû cöng böë.

Nguöìn: Ûúác tñnh cuãa caác taác giaã dûåa trïn söë liïåu cöng böë cuãa Vuå Quaãn lyá caác Khu kinh tïë thuöåc Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû.

62

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

Baãng 3.2: Caác khu cöng nghiïåp thaânh cöng, xeát theo doanh thu xuêët khêíu (2010)

Doanh thu xuêët khêíu trïn

àêët cöng nghiïåp cho thuï Tyã lïå bao phuã Doanh thu xuêët khêíu

Tónh/

thaânh phöë

Söë lûúång

khu cöng

nghiïåp Doanh thu xuêët khêíu

(triïåu USD/ha)

Xïëp

haång Tyã lïå (%) Xïëp haång Xïëp

haång

Doanh thu xuêët khêíu

(triïåu USD)

Haâ Nöåi 11 1,83 1 64,6 16 2.118 3

Höì Chñ Minh 18 1,24 2 48,4 30 3.100 2

Haãi Phoâng 5 1,13 3 39,2 38 717 7

Àöìng Nai 30 0,86 4 58,6 22 5.476 1

Cêìn Thú 6 0,85 5 50,1 27 515 9

Haãi Dûúng 10 0,78 6 35,0 44 980 5

Phuá Thoå 2 0,69 7 73,7 11 211 11

Hûng Yïn 9 0,61 8 25,3 50 757 6

Àöìng Thaáp 3 0,60 9 73,0 12 119 19

Bònh Dûúng 25 0,38 10 58,7 21 2.020 4

Nguöìn: Vuå Quaãn lyá caác Khu kinh tïë, Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû

14. Tuy nhiïn, möåt söë khu cöng nghiïåp,nhêët laâ nhûäng khu nùçm gêìn caác cûåc tùngtrûúãng cuãa àêët nûúác, hoaåt àöång coá hiïåuquaã cao hún hùèn so vúái nhûäng khu cöngnghiïåp khaác. Võ trñ coá veã laâ möåt yïëu töë quan

troång quyïët àõnh hiïåu quaã hoaåt àöång cuãa caác khu

cöng nghiïåp. Caác khu cöng nghiïåp nùçm úã hai

trung têm kinh tïë chñnh cuãa àêët nûúác (Haâ Nöåi

vaâ TP. Höì Chñ Minh) vaâ möåt söë tónh quanh àoá

(nhû Haãi Phoâng, Haãi Dûúng vaâ Hûng Yïn úã miïìn

Bùæc vaâ Àöìng Nai, Bònh Dûúng hay Baâ Rõa Vuäng

Taâu úã miïìn Nam) thûúâng hoaåt àöång töët hún caác

khu cöng nghiïåp úã nhûäng núi khaác, nïëu xeát vïì

doanh thu vaâ nguöìn thu xuêët khêíu (xem Baãng

3.2). Mùåc duâ chiïëm chûa àïën möåt nûãa söë khu

cöng nghiïåp cuãa caã nûúác nhûng 8 tónh thaânh noái

trïn àoáng goáp túái 84% doanh thu xuêët khêíu

trong nùm 2010.

15. Vêën àïì khöng sûã duång hïët caác khucöng nghiïåp chùæc chùæn seä trúã nïn trêìmtroång hún nïëu têët caã caác khu cöng nghiïåptrong quy hoaåch töíng thïí àïìu àûúåc xêydûång. Mùåc duâ caác khu cöng nghiïåp hiïån taåi coá

tyã lïå sûã duång thêëp nhûng àaä coá gêìn 239 dûå aán

múái àûúåc phï duyïåt thaânh lêåp trong giai àoaån

2011 – 2010 vúái töíng diïån tñch àêët 54.882 ha.

Ngoaâi ra, caác quy hoaåch töíng thïí àaä àûúåc chñnh

phuã trung ûúng vaâ caác chñnh quyïìn àõa phûúng

phï duyïåt coân bao göìm viïåc xêy dûång 3 khu

kinh tïë quöëc gia vúái töíng diïån tñch 265.000 ha

vaâ 1.643 cuåm cöng nghiïåp cêëp tónh vúái töíng diïån

tñch àêët 73.000 ha. Theo ûúác tñnh cuãa Böå Kïë

hoaåch vaâ Àêìu tû, Viïåt Nam cêìn phaãi àêìu tû 40

tyã USD trong 10 nùm túái chó àïí xêy dûång cú súã

haå têìng cho caác khu cöng nghiïåp vaâ khu kinh tïë

àaä àûúåc phï duyïåt naây.51

II.B ÀIÏÌU GÒ DÊÎN ÀÏËN SÛÅBUÂNG NÖÍ CAÁC KHUCÖNG NGHIÏÅP?

16. Viïåc múã röång caác khu cöng nghiïåp gêyra nhiïìu aãnh hûúãng nhûng chñnh caác yïëutöë thïí chïë vaâ cú chïë ûu àaäi àaä goáp phêìntaåo ra àiïìu naây. Cuå thïí, hïå thöëng caác quan hïå

taâi chñnh trong Chñnh phuã àaä taåo ra caác cú chïë

ûu àaäi khiïën cho caác tónh trúã nïn ûa thñch hoaåt

àöång saãn xuêët cöng nghiïåp, vaâ hïå thöëng quaãn lyá

àêët àai taåo ra möåt trúå cêëp (vö hònh) nûäa cho caác

chi phñ daânh cho khu cöng nghiïåp (xem Höåp

3.1). Trong möi trûúâng phên cêëp hiïån taåi, Böå Kïë

hoaåch vaâ Àêìu tû, cú quan chõu traách nhiïåm phï

duyïåt thaânh lêåp caác khu cöng nghiïåp, khöng coá

àuã quyïìn haån chñnh trõ àïí tûâ chöëi àïì xuêët cuãa

caác tónh. Kïí caã khi Chñnh phuã Trung ûúng ban

haânh caác quy àõnh nhùçm giaãm töëc àöå phaát triïín

caác khu cöng nghiïåp múái, nhûäng quy àõnh àoá

cuäng bõ laách luêåt möåt caách khön kheáo.

51 Theo ûúác tñnh cuãa Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû, tyã suêët àêìu tû cú

súã haå têìng cho khu cöng nghiïåp laâ 300.000 USD/ha.

63

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

Höåp 3.1 Chia seã nguöìn thu ngên saách trong hïå thöëng chñnh phuã

Trong nhûäng nùm gêìn àêy, quaá trònh phên cêëp taâi chñnh úã Viïåt Nam vêîn tiïëp tuåc tùng duâ trûúác

àoá àaä àaåt mûác àöå phên cêëp cao. Nùm 2000, gêìn 40% vöën àêìu tû tûâ ngên saách nhaâ nûúác àûúåc

thûåc hiïån búãi caác chñnh quyïìn àõa phûúng; nùm 2010, tyã lïå naây àaä tùng lïn 51%.

Traách nhiïåm thu ngên saách giûäa chñnh phuã trung ûúng vaâ chñnh quyïìn àõa phûúng àûúåc quy

àõnh trong Luêåt Ngên saách nùm 2002. Theo àoá, têët caã caác khoaãn thu thuïë vaâ phñ liïn quan àïën

thûúng maåi quöëc tïë àïìu phaãi nöåp vïì ngên saách trung ûúng. Mùåt khaác, chñnh quyïìn àõa phûúng

àûúåc giûä laåi 100% tiïìn thu thuïë tûâ àêët (vñ duå nhû tiïìn thuï àêët, thuïë chuyïín nhûúång quyïìn sûã

duång àêët, thuïë sûã duång àêët), thuïë taâi nguyïn thiïn nhiïn, caác loaåi phñ àùng kyá vaâ xöí söë. Khung

giaá àêët cuå thïí do UBND tónh quyïët àõnh.

Möåt phêìn nguöìn thu cuãa caác tónh coá nguöìn göëc tûâ tiïìn thu thuïë VAT, thuïë thu nhêåp doanh

nghiïåp, thuïë thu nhêåp caá nhên vaâ phñ xùng dêìu. Giûäa Chñnh phuã Trung ûúng vaâ chñnh quyïìn àõa

phûúng coá möåt cú chïë chia seã caác nguöìn thu naây, nhûng àa söë caác tónh coá thïí giûä laåi 100% caác

khoaãn thu naây cho ngên saách àõa phûúng. Caác tónh giaâu hún (nhû thaânh phöë Höì chñ Minh, Haâ

Nöåi, Quaãng Ninh, v.v) phaãi nöåp laåi möåt phêìn caác khoaãn thu naây cho ngên saách trung ûúng. Cú

chïë chia seã nguöìn thu àûúåc giûä nguyïn trong khoaãng 3 – 5 nùm.

Nhòn chung, chñnh phuã trung ûúng giûä khoaãng 60% töíng nguöìn thu tûâ caác khoaãn thuïë vaâ phñ,

vaâ caác tónh àûúåc hûúãng 40% coân laåi. Tuy nhiïn, sau àoá, chñnh phuã trung ûúng laåi cêëp cho caác

tónh khoaãng möåt nûãa töíng söë thu ngên saách cuãa trung ûúng. Nhû vêåy tyã lïå phên chia nguöìn thu

giûäa trung ûúng vaâ àõa phûúng thûåc ra laâ 30:70.

Nguöìn: Luêåt Ngên saách vaâ Baãng Cên àöëi Ngên saách Nhaâ nûúác 2010 (Trang web cuãa Böå Taâi chñnh)

(A) Caác cú chïë ûu àaäi daânh cho caác tónh

17. Theo quy àõnh cuãa hïå thöëng thuïë taåiViïåt Nam, chñnh quyïìn àõa phûúng àûúåcgiûä laåi gêìn nhû têët caã caác khoaãn thu thuïëliïn quan àïën àêët àai, bao göìm 100% thuïënhaâ àêët, thuïë chuyïín nhûúång quyïìn sûãduång àêët, thuïë sûã duång àêët nöng nghiïåp,tiïìn thuï àêët vaâ caác loaåi phñ khaác liïnquan àïën sûã duång àêët (xem Höåp 3.1). Àêët

nöng nghiïåp àûúåc àõnh giaá, cho thuï vaâ àaánh

thuïë thêëp hún so vúái àêët cöng nghiïåp, do àoá, viïåc

chuyïín àöíi àêët nöng nghiïåp thaânh àêët cöng

nghiïåp coá thïí àem laåi thïm nguöìn thu cho caác

tónh. Ngoaâi ra, thuïë thu nhêåp doanh nghiïåp vaâ

thuïë giaá trõ gia tùng VAT (aáp duång vúái haâng hoáa

tiïu thuå trïn thõ trûúâng trong nûúác) laâ nhûäng

khoaãn thu ngên saách chung, nghôa laâ caác tónh

àûúåc giûä laåi möåt phêìn tiïìn àoáng thuïë cuãa caác

doanh nghiïåp. Trïn thûåc tïë, doanh nghiïåp coá truå

súã chñnh úã àõa phûúng naâo thò àõa phûúng àoá seä

thu vaâ giûä laåi thuïë VAT cuäng nhû têët caã caác nguöìn

thu chung khaác liïn quan, mùåc duâ haâng hoáa cuãa

doanh nghiïåp àûúåc tiïu thuå úã àõa phûúng khaác.

[PER 2005, trang 89] Vúái 24 khu cöng nghiïåp,

48% nguöìn thu cuãa tónh Long An coá nguöìn göëc

tûâ caác khoaãn thu chung vaâ caác khoaãn thu maâ

chñnh quyïìn àõa phûúng àûúåc giûä laåi toaân böå,

trong àoá coá caác khoaãn thu liïn quan túái àêët àai.

Traái laåi, nhûäng khoaãn thu tûúng tûå chó chiïëm 22%

töíng nguöìn thu cuãa tónh Baåc Liïu do tónh naây chó

coá möåt khu cöng nghiïåp duy nhêët.52 Mùåc duâ caác

tónh àûúåc hûúãng nhûäng lúåi ñch taâi chñnh lúán tûâ

cöng nghiïåp hoáa nhûng nhiïìu chi phñ xêy dûång

liïn quan dïën cú súã haå têìng laåi do chñnh phuã

trung ûúng bao cêëp. Àêy laâ nguyïn nhên khiïën

caác tónh thñch xêy dûång khu cöng nghiïåp.

52 Mùåc duâ chûa coá nhiïìu nghiïn cûáu vïì möëi quan hïå giûäa thuïë

suêët/taâi saãn vúái caác nguöìn taâi chñnh cuãa Chñnh phuã taåi Viïåt Nam

nhûng caác nghiïn cûáu àaä cho thêëy rùçng caác chñnh quyïìn àõa phûúng

àang haânh àöång möåt caách thiïëu bïìn vûäng khi chuyïín àöíi vaâ àem

baán àêët nöng nghiïåp coá giaá trõ nhùçm àaáp ûáng nhûäng nhu cêìu vïì

ngên saách hoaåt àöång (nghiïn cûáu cuãa Ngên hang Thïë giúái, 2008).

64

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

(B) Quy hoaåch sûã duång àêët vaâ Quyïìn súãhûäu taâi saãn

18. Hïå thöëng quaãn lyá àêët àai giaán tiïëp taåora nhûäng cú chïë ûu àaäi, khuyïën khñch caáctónh xêy dûång khu cöng nghiïåp. Xêy dûång

khu cöng nghiïåp laâ nhûäng dûå aán lúán, do àoá, àuã

àiïìu kiïån àïí bùæt buöåc thu höìi àêët, nghôa laâ Nhaâ

nûúác seä thu höìi àêët tûâ nhûäng ngûúâi àang sûã

duång, traã tiïìn àïìn buâ àêët, sau àoá chuyïín àöíi

thaânh àêët cöng nghiïåp daânh cho khu cöng

nghiïåp, vaâ cho caác nhaâ àêìu tû thuï. Mûác àïìn buâ

cho nhûäng ngûúâi bõ thu höìi àêët nhòn chung àûúåc

tñnh theo giaá thõ trûúâng daânh cho àêët theo muåc

àñch sûã duång trûúác àoá (thûúâng laâ àêët nöng

nghiïåp), chûá khöng tñnh theo giaá trõ àêët cöng

nghiïåp. Hún nûäa, mûác àïìn buâ khöng bao göìm

nhûäng töín thêët vïì sinh kïë cuãa nöng dên, nhûäng

ngûúâi chó coá kyä nùng lao àöång duy nhêët laâ laâm

nöng nghiïåp. Têët caã nhûäng àiïìu naây khiïën cho

caác dûå aán xêy dûång khu cöng nghiïåp trúã nïn

mang tñnh chêët tû nhên. Àêët bõ bùæt buöåc thu höìi,

do àoá giaá trõ àêët àöëi vúái nhûäng ngûúâi mêët àêët

cao hún giaá trõ àêët àöëi vúái caác nhaâ àêìu tû, sûå

chïnh lïåch naây taåo ra lúåi nhuêån kinh tïë. Àiïìu

naây cuäng coá nghôa laâ chñnh nhûäng ngûúâi bõ mêët

àêët, thûúâng laâ nöng dên, taåo ra nguöìn taâi chñnh

àïí xêy khu cöng nghiïåp vaâ phaát triïín àêët.

(C) Hûúáng dêîn àêìu tû chiïën lûúåc

19. Chñnh saách khu cöng nghiïåp hiïån taåicoân thiïëu nhûäng hûúáng dêîn àaáng tin cêåyvaâ mang tñnh chiïën lûúåc àïí laâm cú súã cho

caác quyïët àõnh cuãa chñnh phuã, caác böångaânh vaâ tónh thaânh. Mùåc duâ Viïåt Nam àaä coá

caác Kïë hoaåch 5 nùm vaâ möåt Quy hoaåch töíng

thïí riïng cho caác khu cöng nghiïåp vaâ khu kinh

tïë, trong àoá xaác lêåp caác ûu tiïn phaát triïín chung

cho toaân nïìn kinh tïë vaâ kïë hoaåch haânh àöång àïí

thûåc hiïån nhûäng ûu tiïn àoá, nhûng dûúâng nhû

giûäa chuáng chûa coá sûå liïn kïët chùåt cheä (xem

Höåp 3.2). Bùçng möåt pheáp tñnh nhanh, àún giaãn,

coá thïí thêëy rùçng quy trònh phï duyïåt thaânh lêåp

khu cöng nghiïåp coân thiïëu sûå liïn kïët vúái phêìn

coân laåi cuãa nïìn kinh tïë. Vñ duå nhû, vúái 140.000

ha àêët àûúåc quy hoaåch laâm khu cöng nghiïåp, nhaâ

nûúác cêìn phaãi àêìu tû khoaãng 40 tyã USD àïí xêy

dûång caác cú súã haå têìng höî trúå khu cöng nghiïåp

nhû traåm xûã lyá nûúác thaãi, hïå thöëng xûã lyá chêët

thaãi nguy haåi, cöng trònh xûã lyá khoái thaãi, vaâ hïå

thöëng àûúâng ài kïët nöëi khu cöng nghiïåp vúái caác

tuyïën àûúâng cao töëc hoùåc caãng gêìn nhêët. Ngoaâi

ra, caác khu cöng nghiïåp coân phaãi thu huát khoaãng

300 tyã USD thöng qua caác dûå aán àêìu tû vaâ tuyïín

duång 9 triïåu lao àöång cöng nghiïåp àïí àaãm baão

sûå bïìn vûäng taâi chñnh lêu daâi. Àoá laâ chûa noái àïën

caác vêën àïì nhû chöî ùn nghó cuãa ngûúâi lao àöång;

àaâo taåo cú baãn cho ngûúâi lao àöång; phaát triïín caác

cú súã haå têìng höî trúå khu cöng nghiïåp nhû traåm

xûã lyá nûúác thaãi, hïå thöëng xûã lyá khoái thaãi, hïå thöëng

xûã lyá chêët thaãi rùæn vaâ chêët thaãi nguy haåi, vaâ àaãm

baão khaã nùng kïët nöëi giûäa khu cöng nghiïåp vúái

trung têm àö thõ hoùåc caãng gêìn nhêët. Cêìn phaãi liïn

kïët quy trònh phï duyïåt khu cöng nghiïåp vúái quy

trònh chuêín bõ ngên saách haâng nùm àïí coá thïí quyïët

àõnh phêìn quy hoaåch vaâ phêìn cêëp vöën cho khu

cöng nghiïåp möåt caách àöìng böå.

Höåp 3.2 Kinh nghiïåm xêy dûång khu cöng nghiïåp cuãa Trung Quöëc

Trung Quöëc coá hún 1000 khu cöng nghiïåp, àûúåc xêy dûång theo chñnh saách khuyïën khñch cuãa chñnh

phuã trung ûúng. Hêìu hïët caác thaânh phöë vaâ àõa phûúng àïìu ài theo mö hònh cuãa caác khu cöng

nghiïåp lúán do trung ûúng vaâ tónh xêy dûång. Chñnh quyïìn àõa phûúng xêy dûång khu cöng nghiïåp

àïí coá nguöìn thu thuïë vaâ nguöìn thu tûâ viïåc baán àêët, àöìng thúâi coá thïí baáo caáo hay vïì kïët quaã

hoaåt àöång cuãa àõa phûúng. Nhûäng khu cöng nghiïåp naây àoáng vai troâ rêët quan troång trong viïåc

thuác àêíy sûå tùng trûúãng cuãa caác doanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã, coá nguöìn göëc tûâ caác hoaåt àöång kinh

doanh cuãa höå gia àònh vaâ cung ûáng cho thõ trûúâng trong nûúác cuäng nhû caác àöëi taác lúán trïn

toaân cêìu. Caác khu cöng nghiïåp khöng chó cung cêëp cho caác doanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã úã Trung

Quöëc nhûäng cú súã haå têìng cú baãn coá chêët lûúång töët (nhû àûúâng, àiïån, nûúác vaâ hïå thöëng nûúác

thaãi), àaãm baão an ninh, húåp lyá hoáa caác quy àõnh cuãa chñnh phuã (vñ duå nhû thöng qua caác trung

têm dõch vuå chñnh phuã) vaâ cung cêëp àêët cöng nghiïåp vúái mûác giaá vûâa phaãi, maâ coân cung cêëp àaâo

taåo kyä thuêåt vaâ thiïët kïë nhaâ xûúãng theo tiïu chuêín vúái chi phñ thêëp, taåo moåi àiïìu kiïån sùén saâng

cho caác doanh nghiïåp coá thïí hoaåt àöång ngay lêåp tûác ("cùæm àiïån laâ maáy chaåy ngay") vaâ ngûúâi

lao àöång coá àiïìu kiïån ùn úã àaâng hoaâng vaâ miïîn phñ.

65

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

(D) Luêåt àõnh thiïëu nhêët quaán, thûåc thiyïëu keám

20. Trong nhûäng nùm gêìn àêy àaä coá möåtsöë thay àöíi trong quy àõnh quyïìn haån phaáttriïín vaâ quaãn lyá caác khu cöng nghiïåp. Baãng

3.3. töíng húåp möåt söë quy àõnh chñnh liïn quan

àïën viïåc thaânh lêåp vaâ quaãn lyá caác khu cöng

nghiïåp àûúåc ban haânh trong giai àoaån tûâ 1997

àïën 2010. Nùm 1997, viïåc quaãn lyá caác khu cöng

nghiïåp àûúåc quy àõnh thuöåc traách nhiïåm cuãa

Ban Quaãn lyá caác khu Cöng nghiïåp, khu Chïë xuêët

vaâ khu Kinh tïë Viïåt Nam, vaâ Ban naây coá traách

nhiïåm baáo caáo trûåc tiïëp lïn Thuã tûúáng. Nùm

2000, Ban Quaãn lyá naây chuyïín vïì chõu sûå quaãn

lyá cuãa Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû. Nùm 2003, Böå

Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû àûúåc tùng thêím quyïìn àïí

giaám saát caác chûác nùng quaãn lyá nhaâ nûúác cuãa caác

khu cöng nghiïåp. Nhûng caách töí chûác theo kiïíu

têåp trung nhû vêåy toã ra khöng khaã thi, khiïën cho

Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû phaãi chuyïín giao dêìn

caác chûác nùng quaãn lyá nhaâ nûúác quan troång cho

caác Ban Quaãn lyá khu cöng nghiïåp cêëp tónh

(PMB). Sau khi Luêåt Àêìu tû (2005) àûúåc phï

duyïåt vaâ goáp phêìn àêíy nhanh quaá trònh phên cêëp

àêìu tû cho caác chñnh quyïìn àõa phûúng, caác Ban

Quaãn lyá cêëp tónh trúã thaânh àún võ chõu traách

nhiïåm chñnh vïì quaãn lyá caác khu cöng nghiïåp, khu

chïë xuêët vaâ khu cöng nghïå cao. Nghõ àõnh

29/2008/NÀ-CP tiïëp tuåc àêíy maånh phên cêëp vaâ

cú chïë möåt cûãa, àöìng thúâi quy àõnh caác thuã tuåc

xûã lyá nhûäng vêën àïì nhû tiïu chuêín möi trûúâng

vaâ lao àöång.

21. Mùåc duâ caác quy àõnh àûúåc sûãa àöíithûúâng xuyïn nhûng viïåc thûåc thi coânnhiïìu haån chïë vaâ thiïëu sûå àöìng àïìu. Vñ duå

nhû, Nghõ àõnh 29/2008/NÀ-CP àûúåc phï duyïåt

vaâo nùm 2008, nhûng maäi àïën giûäa nùm 2011,

möåt söë Böå chuã quaãn múái coá hûúáng dêîn thûåc hiïån

cuå thïí cho caác àõa phûúng. Do vêåy, möåt söë UÃy

ban Nhên dên tónh ngêìn ngaåi khöng giao nhiïåm

vuå cho caác Ban Quaãn lyá dûå aán cêëp tónh, dêîn àïën

tònh traång caác Ban Quaãn lyá úã caác tónh coá quyïìn

haån vaâ thêím quyïìn rêët khaác nhau.

Nhûng khöng phaãi têët caã caác khu cöng nghiïåp úã Trung Quöëc àïìu thaânh cöng. Coá nhûäng khu cöng

nghiïåp hoaåt àöång töët nhúâ vaâo caác thïë maånh cöng nghiïåp tiïìm taâng hoùåc àaä àûúåc khai thaác, noái

caách khaác laâ nhûäng lúåi thïë so saánh cuãa àõa phûúng. Hêìu hïët caác khu cöng nghiïåp naây chuyïn mön

hoáa trong möåt söë ngaânh, vaâ dûåa vaâo caác lûåc thõ trûúâng àïí phaát triïín thaânh caác cuåm cöng nghiïåp

chuyïn mön hoáa coá tñnh hïå thöëng. Thaânh cöng cuãa Trung Quöëc cuäng dûåa vaâo caác yïëu töë khaác nhû

sûå caånh tranh maånh meä (giûäa caác nhaâ saãn xuêët trong nûúác cuäng nhû caác thõ trûúâng xuêët khêíu),

phên cêëp thûåc hiïån vaâ thuác àêíy sûå caånh tranh giûäa caác àõa phûúng, vúái vai troâ chñnh thuöåc vïì caác

ngên haâng vaâ caác nhaâ àêìu tû tû nhên.

Traái laåi, hêìu hïët caác khu cöng nghiïåp cuãa Viïåt Nam khöng phaãi laâ caác cuåm cöng nghiïåp chuyïn mön

hoáa. Möëi liïn hïå giûäa caác khu cöng nghiïåp vaâ möåt söë lûúång lúán caác doanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã, doanh

nghiïåp phi chñnh thûác coân rêët haån chïë, chuã yïëu têåp trung vaâo thõ trûúâng trong nûúác vaâ úã quy mö

nhoã. Sûå tùng trûúãng xuêët khêíu cuãa Viïåt Nam khöng àem laåi nhiïìu giaá trõ gia tùng nhû úã Trung Quöëc

(20% úã Viïåt Nam so vúái 33% úã Trung Quöëc nhúâ caác giaá trõ gia tùng tûâ haâng hoáa saãn xuêët chïë taåo),

vò caác doanh nghiïåp lúán khöng àûúåc kïët nöëi vúái caác cuåm cöng nghiïåp vaâ chuöîi giaá trõ àõa phûúng,

maâ phaãi nhêåp khêíu phêìn lúán àêìu vaâo saãn xuêët tûâ nûúác ngoaâi.

Nguöìn: http://blogs.worldbank.org/developmenttalk/blogs/vandana-chandra

66

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

Baãng 3.3: Möåt söë quy àõnh chuã yïëu liïn quan àïën viïåc thaânh lêåp vaâ quaãn lyá caác khu cöng nghiïåp,

giai àoaån 1997–2010

Cú quan ban haânh vaâ

nùm ban haânhCaác quy àõnh chñnh

Tïn cöng cuå

àiïìu tiïët

Nghõ àõnh

36/NÀ-CP/1997

Quyïët àõnh 99/QÀ-TTg

Nghõ àõnh

61/NÀ-CP/2003

Luêåt Àêìu tû 2005

Quyïët àõnh

1107/ 2006/QÀ-TTg

Nghõ àõnh

29/2008/ NÀ-CP

Chñnh phuã trung ûúng,

1997

Chñnh phuã trung ûúng,

9/2000

Chñnh phuã, 6/6/2003

Quöëc höåi, 2005

Thuã tûúáng, 21/8/2006

Chñnh phuã, 14/3/2008

Ban Quaãn lyá Caác khu cöng nghiïåp, khu kinh tïë vaâ

khu chïë xuêët Viïåt Nam chõu traách nhiïåm phaát

triïín vaâ quaãn lyá caác khu cöng nghiïåp vaâ chïë xuêët,

vaâ baáo caáo trûåc tiïëp lïn Thuã tûúáng Chñnh phuã

Ban Quaãn lyá Caác khu cöng nghiïåp, khu kinh tïë vaâ

khu chïë xuêët Viïåt Nam chuyïín vïì chõu sûå quaãn lyá

cuãa Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû

Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû chõu traách nhiïåm quaãn lyá

chùåt cheä caác khu cöng nghiïåp, nhûng do aáp duång cú

chïë phên cêëp, Böå dêìn dêìn phaãi giao laåi hêìu hïët caác

chûác nùng cuãa mònh cho caác Ban Quaãn lyá cêëp tónh

Àêíy nhanh töëc àöå phên cêëp àêìu tû

Quy hoaåch phaát triïín khu cöng nghiïåp Viïåt Nam

àïën nùm 2015 vaâ têìm nhòn àïën nùm 2020

Thaânh lêåp, vêån haânh, àiïìu tiïët vaâ quaãn lyá nhaâ nûúác

àöëi vúái caác khu cöng nghiïåp vaâ khu chïë xuêët theo

caác quy àõnh cuãa Töí chûác Thûúng maåi Thïë giúái

22. Caác quy àõnh vïì thaânh lêåp khu cöngnghiïåp thûúâng thiïëu nhêët quaán. Lêëy vñ duå

Nghõ àõnh 29/2008/NÀ-CP; nghõ àõnh naây quy

àõnh möåt trong nhûäng àiïìu kiïån àïí möåt tónh

thaânh lêåp khu cöng nghiïåp múái hoùåc múã röång

khu cöng nghiïåp cuä laâ tyã lïå bao phuã bònh quên

cuãa têët caã caác khu cöng nghiïåp hiïån coá trong

tónh phaãi àaåt töëi thiïíu 60%. Àêy laâ möåt quy àõnh

húåp lyá nhùçm duy trò mûác cên bùçng thñch húåp giûäa

cung vaâ cêìu khu cöng nghiïåp trong möåt tónh.

Nhûng bïn caånh àoá, coá nhûäng quy àõnh khaác

giuáp caác tónh traánh àûúåc sûå haån chïë naây. Nïëu tyã

lïå bao phuã cuãa caác khu cöng nghiïåp hiïån taåi chûa

àaåt 60%,53 caác tónh phaãi “tòm caách laách” àïí vûúåt

qua quy àõnh naây. UÃy ban Nhên dên tónh coá thïí

xin “phï duyïåt àùåc biïåt”, àïí àûúåc pheáp thaânh

lêåp caác khu cöng nghiïåp múái kïí caã khi tyã lïå bao

phuã úã caác khu cöng nghiïåp hiïån taåi chûa àaåt

60%, hoùåc coá thïí phên chia quaá trònh giao àêët

cho caác khu cöng nghiïåp hiïån taåi thaânh nhiïìu

giai àoaån, vaâ tñnh tyã lïå bao phuã dûåa trïn diïån tñch

àêët àaä giao, thay vò tñnh trïn töíng diïån tñch cuãa

toaân böå khu cöng nghiïåp.

23. Vùn baãn phaáp lyá hûúáng dêîn quyhoaåch töíng thïí phaát triïín khöng gian

chûa coá àuã sûác maånh thûåc thi. Quy hoaåch

Töíng thïí Phaát triïín Khu cöng nghiïåp, àûúåc UÃy

ban Thêím àõnh cuãa Quöëc gia xem xeát vaâ Thuã

tûúáng Chñnh phuã phï duyïåt, laâ vùn kiïån chiïën

lûúåc chuã yïëu vïì viïåc phaát triïín caác khu cöng

nghiïåp trong toaân quöëc. Ngoaâi ra coân coá möåt

quy hoaåch töíng thïí khaác cho caác khu kinh tïë, vaâ

möåt söë quy hoaåch töíng thïí liïn quan nhû Quy

hoaåch Töíng thïí Sûã duång àêët, Quy hoaåch Phaát

triïín Àö thõ, Quy hoaåch Töíng thïí Giao thöng

vaâ Quy hoaåch Töíng thïí ngaânh àiïån. Möëi liïn kïët

giûäa caác quy hoaåch töíng thïí naây rêët múâ nhaåt, vaâ

quy trònh tham vêën hiïån taåi àïí taåo ra sûå gùæn kïët

giûäa caác taâi liïåu quy hoaåch naây dûúâng nhû mang

tñnh hònh thûác nhiïìu hún laâ möåt cöng cuå chiïën

lûúåc. Vùn baãn phaáp lyá duy nhêët hûúáng dêîn quy

trònh quy hoaåch töíng thïí phaát triïín khöng gian

laâ Nghõ àõnh 92/2006,54 nhûng roä raâng laâ nghõ

àõnh naây chûa àuã sûác maånh thûåc thi àïí xûã lyá

nhûäng quy àõnh trong caác luêåt àõnh coá liïn quan

mêåt thiïët nhû Luêåt Xêy dûång hay Luêåt Àêët àai.

Kïët quaã, quy hoaåch khöng gian hiïån nay chuã yïëu

àûúåc dêîn dùæt búãi caác quy hoaåch phaát triïín cú

súã haå têìng maâ thiïëu sûå chuá yá túái tñnh hiïåu quaã

töíng thïí.55

53 Quy àõnh naây aáp duång cho têët caã caác tónh vaâ thaânh phöë trûåc

thuöåc trung ûúng.

54 Möåt söë àiïìu khoaãn trong Nghõ àõnh 92 àaä àûúåc sûãa àöíi trong

Nghõ àõnh 04/2008.

55 Luêåt Quy hoaåch Khöng gian àang trong quaá trònh soaån thaão,

vaâ àûúåc hy voång seä laâm giaãm búát sûå thiïëu nhêët quaán giûäa caác

luêåt àõnh khaác nhau liïn quan àïën phaát triïín khöng gian, àöìng

thúâi laâm tùng sûå gùæn kïët vaâ tñnh hiïåu quaã.

Nguöìn: Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû; Böå Taâi chñnh; caác nguöìn khaác.

67

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

24.Hïå thöëng caãng taåi TP. Höì Chñ Minh coá chung

nhiïìu àùåc àiïím vúái möåt dûå aán cú súã haå têìng àiïín

hònh, duy nhêët chó coá taåi Viïåt Nam: àoá laâ coá nhiïìu

chuã àêìu tû, coá sûå tham gia cuãa nhiïìu doanh

nghiïåp nhaâ nûúác, vaâ quy mö thiïëu tñnh töëi ûu.

Caãng TP. Höì Chñ Minh khöng phaãi laâ möåt caãng

àún leã, maâ trïn thûåc tïë àêy laâ möåt cuåm göìm

nhiïìu caãng do caác cöng ty khaác nhau àiïìu haânh.

Theo Baãng 3.4, coá 9 àún võ quaãn lyá vêån haânh

caãng, möîi àún võ trûåc thuöåc möåt cú quan nhaâ

nûúác (göìm coá 4 doanh nghiïåp nhaâ nûúác, UÃy ban

Nhên dên TP. Höì Chñ Minh, Haãi quên Nhên dên,

vaâ Böå Quöëc phoâng), vaâ coá hai trûúâng húåp liïn

doanh vúái cöng ty nûúác ngoaâi. Mùåc duâ coá 37 cêìu

taâu traãi röång trïn 6.000m, nhûng caác cêìu taâu naây

nùçm raãi raác vaâ chia nhoã cho 9 àún võ quaãn lyá vêån

haânh; do àoá möîi àún võ quaãn lyá vêån haânh coá 4

cêìu taâu vúái chiïìu daâi cêìu taâu chûa àïën 500m –

àêy laâ thûåc tïë khaá khiïm töën so vúái caác chuêín

mûåc quöëc tïë.

IIIDI CHUYÏÍN VÕ TRÑ

CUÃA HÏå THÖËNG

CAÃNG TAÅI TP. HÖÌ CHÑ

MINH: TAÅI SAO XAÃY

RA TÙÆC NGHEÄN?

Baãng 3.4 Cuåm caãng TP. Höì Chñ Minh

Àún võ

quaãn lyá vêån haânh caãng

Söë cêìu

taâu

Töíng chiïìu daâicêìu taâu (m)

Diïån tñch

(ha)

Kñch thûúác

taâu (DWT)Caãng cuöëi

Caãng Saâi Goân (caãng

Nhaâ Röìng – Khaánh Höåi)

Caãng Saâi Goân

(caãng Tên Thuêån)

Caãng Bïën Ngheá

Caãng cöng-ten-nú

quöëc tïë Viïåt Nam

Tên Caãng Saâi Goân

Xûúãng àoáng taâu Ba Son

(cú súã àoáng taâu)

Caãng Tên Thuêån Àöng

Caãng Rau Quaã

Caãng Hoa Sen

Vinalines

(doanh nghiïåp nhaâ nûúác)

Vinalines (doanh nghiïåp nhaâ

nûúác)

UBND Thaânh phöë

Höì Chñ Minh

Töíng cöng ty Àûúâng söng

Miïìn Nam (doanh nghiïåp

nhaâ nûúác), Têåp àoaân NOL

(Singapore) vaâ Mitsui & Co

(Nhêåt Baãn)

Haãi quên Nhên dên

Töíng cuåc Cöng nghiïåp Quöëc

phoâng (Böå Quöëc phoâng)

Cöng ty Dõch vuå Vêån taãi Saâi

Goân (doanh nghiïåp nhaâ nûúác)

V

iettrans (doanh nghiïåp nhaâ

nûúác), Vosa, vaâ Blassco

(U-crai-na)

10

5

4

4

4

6

1

1

2

1.750

995

816

678

733

754

149

222

275

32,2

13,6

32,0

28,3

31,9

26,4

2,9

7,2

6,0

10.000–

30.000

10.000–

30.000

10.000–

30.000

15.000–

20.000

5.000

6.000–

10.000

15.000

20.000

30.000

Nguöìn: Thaânh vaâ Pincus 2011; chuá thñch: DWT = àún võ ào troång taãi taâu

25. Di chuyïín hïå thöëng caãng TP. HCM àïënmöåt võ trñ múái laâ möåt quyïët àõnh hoaântoaân khön ngoan. Têët caã caác caãng taåi TP. HCM

àïìu laâ caãng söng, vaâ chiïëm duång àêët búâ söng

ngay trong khu vûåc kinh doanh buön baán taåi

trung têm thaânh phöë vaâ caác khu vûåc quanh àoá.

Sûå tùng trûúãng nhanh choáng cuãa hoaåt àöång xuêët

nhêåp khêíu vaâ sûå chuyïín àöíi sang phûúng tiïån

vêån taãi cöng-ten-nú vaâo àêìu nhûäng nùm 2000 àaä

taåo ra nhûäng thaách thûác lúán àöëi vúái caác caãng úã

TP. HCM. Haån chïë múán nûúác vaâ chiïìu daâi khiïën

cho caác taâu lúán khöng gheá vaâo àûúåc caác caãng

naây. Do àoá, haâng hoáa xuêët nhêåp khêíu phaãi trung

chuyïín sang caác taâu cöng-ten-nú tiïëp vêån taåi caác

caãng úã Singapore vaâ caác nûúác chêu AÁ khaác. Àiïìu

naây laâm tùng chi phñ cuäng nhû thúâi gian chuyïn

chúã caác chuyïën haâng àïën hoùåc rúâi khoãi Viïåt

Nam. Hún nûäa, võ trñ cuãa caác caãng nùçm sêu trong

trung têm thaânh phöë cuäng gêy ra tùæc ngheän giao

thöng nghiïm troång do caác xe taãi phaãi chaåy qua

nhiïìu quêån nöåi thaânh àöng àuác àïí ra caãng. Thaânh

phöë cuäng àang thûåc hiïån nhiïìu dûå aán phaát triïín

àö thõ lúán úã búâ àöng söng Saâi Goân taåi Thuã

Thiïm. Khi caác cêìu qua söng àûúåc xêy xong,

chùæc chùæn caác taâu lúán seä khöng thïí ài qua. Coá

68

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

leä, àiïìu quan troång hún caã laâ giaá àêët úã khu vûåc

caác caãng hiïån taåi àaä tùng trong suöët thêåp kyã vûâa

qua, nhûng thaânh phöë àaä àïí lúä cú höåi taái phaát triïín

khu àêët naây thaânh khu thûúng maåi vaâ nhaâ úã àïí taåo

nguöìn thu vaâ caác taác àöång ngoaåi ûáng tñch cûåc dûúái

hònh thûác tùng cêìu àêìu tû vaâ dõch vuå.

26. Àïì xuêët di chuyïín võ trñ hïå thöëng caãngàûúåc àûa ra lêìn àêìu tiïn vaâo cuöëi nhûängnùm 1990, vaâ nhêån àûúåc sûå àöìng thuêåncuãa caác bïn liïn quan chñnh. Caác trang thiïët

bõ xûã lyá cöng-ten-nú khi àoá àang hoaåt àöång gêìn

hïët cöng suêët vaâ caác khu caãng khöng coân nhiïìu

àêët àïí múã röång, do àoá caác bïn àïìu thêëy roä rùçng

àïí duy trò töëc àöå tùng trûúãng thûúng maåi, cêìn

phaãi phaát triïín möåt töí húåp caãng múái vúái caác

trang thiïët bõ hiïån àaåi, vaâ caác caãng múái phaãi nùçm

ngoaâi khu vûåc trung têm thaânh phöë (APL 2007,

49).56 Nùm 2005, chñnh phuã trung ûúng ra quyïët

àõnh choån xûúãng àoáng taâu Ba Son vaâ 4 caãng –

Tên Caãng Saâi Goân, Caãng Saâi Goân (Nhaâ Röìng

Khaánh Höåi), caãng Tên Thuêån Àöng vaâ Caãng Rau

Quaã - laâ nhûäng cú súã cêìn di chuyïín khoãi thaânh

phöë muöån nhêët laâ vaâo nùm 2010. Àöìng thúâi, söng

Caái Meáp – Thõ Vaãi úã Baâ Rõa Vuäng Taâu àûúåc xaác àõnh

laâ àõa àiïím töët nhêët àïí xêy dûång caãng cûãa ngoä quöëc

tïë chñnh cho Viïåt Nam. Chñnh saách di chuyïín võ trñ

caãng TP. HCM àaä nhêån àûúåc sûå uãng höå maånh meä

cuãa cöång àöìng doanh nghiïåp cuäng nhû têët caã caác

cú quan nhaâ nûúác coá liïn quan.

27. Nhûng àaä quaá möåt nùm so vúái thúâihaån quy àõnh, têët caã caác caãng úã TP. HCM(trûâ möåt caãng duy nhêët) vêîn nùçm úã võ trñcuä. Taåi sao nhû vêåy? Tên Caãng Saâi Goân laâ caãng

duy nhêët di chuyïín khoãi khu vûåc trung têm

thaânh phöë khi àïën thúâi haån quy àõnh. Caác àún

võ quaãn lyá vêån haânh caác caãng coân laåi àûa ra nhiïìu

lyá do àïí giaãi thñch cho viïåc khöng di chuyïín võ

trñ caãng, vñ duå nhû hoå phaãi àûúåc àaãm baão rùçng

àõa àiïím múái coá tñnh khaã thi lêu daâi vïì mùåt kinh

tïë, hay àún võ àang khoá khùn vïì mùåt taâi chñnh

nïn khöng thïí thûåc hiïån caác àêìu tû múái. Nhû

nhûäng phên tñch úã dûúái àêy cho thêëy, sûå thiïëu

phöëi húåp giûäa caác cú quan, thiïëu phên àõnh roä

raâng vïì quyïìn haån vaâ traách nhiïåm giaãi trònh, vaâ

thiïëu quy àõnh chùåt cheä vïì caác quyïìn súã hûäu taâi

saãn laâ nhûäng nguyïn nhên dêîn àïën tònh traång caác

doanh nghiïåp vaâ cú quan nhaâ nûúác haânh àöång

vò lúåi ñch trûúác mùæt maâ boã qua lúåi ñch lêu daâi vaâ

gêy ra nhûäng taác àöång thiïëu tñnh töëi ûu àöëi vúái

xaä höåi.

(A) Quy hoaåch sûã duång àêët vaâ caác quyïìnsúã hûäu taâi saãn

28. Thiïëu quy àõnh roä raâng vïì caác quyïìnsúã hûäu taâi saãn vaâ khöng coá khaã nùngchuyïín nhûúång quyïìn sûã duång àêët laânhûäng nguyïn nhên chñnh gêy ra tònhtraång bïë tùæc hiïån nay. Caác àún võ quaãn lyá vêån

haâng caãng nùæm quyïìn sûã duång àêët, nghôa laâ coá

quyïìn sûã duång àêët cöng cho möåt muåc àñch cuå

thïí laâ vêån haânh caãng. Tuy nhiïn caác àún võ naây

khöng súã hûäu àêët theo nghôa coá quyïìn baán, cho

thuï, thïë chêëp àêët, hoùåc khai thaác phaát triïín khu

àêët cho nhûäng muåc àñch khaác nhû xêy dûång khu

thûúng maåi vaâ nhaâ úã. Do àoá, caác àún võ quaãn lyá

vêån haânh àïìu coá àöång cú duy trò möåt vaâi hoaåt

àöång haâng haãi thöng thûúâng taåi àõa àiïím hiïån taåi

àïí kiïím soaát khu àêët. Caãng Saâi Goân àaä xêy dûång

möåt kïë hoaåch “chuyïín àöíi sûã duång àêët” àïí taái

phaát triïín khu àêët caãng hiïån taåi, vaâ doanh thu seä

àûúåc duâng àïí àêìu tû xêy dûång caãng múái úã Hiïåp

Phûúác. Tûúng tûå nhû vêåy, nùm 2009, UBND TP.

Höì Chñ Minh àaä ra quyïët àõnh phaát triïín bïën

neo àêåu cho àöåi taâu tuêìn tra xuöëng meá dûúái khu

vûåc Dûå aán Cöng viïn Phuá Thuêån. Tuy nhiïn quaá

trònh phï duyïåt kïë hoaåch chuyïín àöíi sûã duång

àêët rêët phûác taåp.

29. UBND TP. Höì Chñ Minh vûâa laâ àúnvõ quaãn lyá vêån haânh caãng vûâa laâ cú quanphï duyïåt kïë hoaåch sûã duång àêët – úã àêycoá sûå lêîn löån quyïìn lúåi cuãa ngûúâi sûã duångvúái traách nhiïåm cuãa ngûúâi quaãn lyá. Àïí

Caãng Saâi Goân coá thïí xuác tiïën dûå aán cuãa mònh,

56 Trïn khùæp thïë giúái, nhiïìu caãng àaä vaâ àang di chuyïín khoãi caác

thaânh phöë vaâ khu vûåc àö thõ àïí àaáp ûáng yïu cêìu lûu thöng

cho caác taâu lúán, traánh nhûäng chi phñ cú höåi ngaây caâng gia tùng

liïn quan àïën sûã duång àêët trong nöåi thaânh, àöìng thúâi goáp phêìn

laâm giaãm tùæc ngheän giao thöng àûúâng böå do caác hoaåt àöång

vêån haânh caãng. Möåt söë vñ duå vïì caác caãng di chuyïín khoãi võ trñ

cuä vaâ caác caãng xêy múái taåi chêu AÁ göìm coá: caãng Busan chuyïín

thaânh caãng Busan múái úã Haân Quöëc; caãng Waigaoqiao chuyïín

thaânh caãng Yangshan taåi Thûúång Haãi, Trung Quöëc; caãng Bangkok

chuyïín thaânh caãng Laem Chabang úã Thaái Lan; vaâ caãng Mumbai

thaânh caãng Nhava Sheva úã ÊËn Àöå.

69

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

cêìn phaãi coá möåt quy hoaåch sûã duång àêët chi tiïët.57

Àïën giûäa nùm 2011, UBND TP. Höì Chñ Minh vêîn

chûa phï duyïåt quy hoaåch naây. Súã Quy hoaåch vaâ

Kiïën truác Thaânh phöë múái bùæt àêìu quy trònh quy

hoaåch sûã duång àêët trong nùm 2009, trong àoá bao

quaát caã khu vûåc caãng úã trung têm thaânh phöë.

Cuäng nhû nhiïìu nöî lûåc khaác cuãa Chñnh phuã

nhùçm thûåc thi chñnh saách, möåt ban chó àaåo göìm

têët caã caác cú quan ban ngaânh àaä àûúåc thaânh lêåp

vaâo thaáng 4/2008 vúái nhiïåm vuå “chó àaåo vaâ phöëi

húåp caác hoaåt àöång cuãa caác cú quan trung ûúng

vaâ àõa phûúng nhùçm thûåc hiïån kïë hoaåch di

chuyïín khu caãng.”58 Vêën àïì quy hoaåch sûã duång

àêët àûúåc nïu ra trong moåi cuöåc hoåp cuãa ban chó

àaåo trong suöët giai àoaån tûâ nùm 2008 àïën 2011.

Baãng 3.5 nïu tïn caác chó thõ cuãa Thuã tûúáng/Phoá

thuã tûúáng quy àõnh thúâi haån cho TP. Höì Chñ Minh

hoaân chónh quy hoaåch sûã duång àêët úã khu vûåc

trung têm thaânh phöë. Möîi lêìn thúâi haån qua ài laåi

coá möåt chó thõ múái quy àõnh möåt thúâi haån múái.

Baãng 3.5 Caác chó thõ cuãa chñnh phuã quy àõnh thúâi haån hoaân thaânh quy hoaåch sûã duång àêët

cuãa TP Höì Chñ Minh

Chó thõ Ngaây

28/4/2008

12/5/2008

1/4/2009

18/6/2009

13/1/2010

10/8/2010

29/3/2011

29/3/2011

Thaânh lêåp Ban chó àaåo dûå aán di chuyïín cuåm caãng TP Höì Chñ Minh

Cuöåc hoåp àêìu tiïn cuãa Ban chó àaåo vúái Böå trûúãng Böå Giao thöng, trong àoá nhêën

maånh têìm quan troång cuãa quy hoaåch sûã duång àêët vúái caác caãng trong thaânh phöë

trong tûúng lai

Böå trûúãng Böå Giao thöng chñnh thûác àïì nghõ Thuã tûúáng Chñnh phuã yïu cêìu UBND

TP Höì Chñ Minh khêín trûúng phï duyïåt quy hoaåch sûã duång àêët cho caác caãng trong

thaânh phöë

Chó thõ cuãa Phoá thuã tûúáng yïu cêìu TP Höì Chñ Minh hoaân thaânh quy hoaåch sûã duång

àêët muöån nhêët trong thaáng 9/2009

Chó thõ cuãa Phoá thuã tûúáng yïu cêìu TP Höì Chñ Minh hoaân thaânh quy hoaåch sûã duång

àêët muöån nhêët trong thaáng 2/2010

Chó thõ cuãa Phoá thuã tûúáng yïu cêìu TP Höì Chñ Minh hoaân thaânh quy hoaåch sûã duång

àêët muöån nhêët trong quyá 4/2010

Chó thõ cuãa Phoá thuã tûúáng yïu cêìu TP Höì Chñ Minh hoaân thaânh quy hoaåch sûã duång

àêët muöån nhêët trong thaáng 6/2011

Chó thõ cuãa Thuã tûúáng nhùæc laåi yïu cêìu TP Höì Chñ Minh hoaân thaânh quy hoaåch sûã

duång àêët muöån nhêët trong thaáng 6/2011

57 Theo luêåt, caác chñnh quyïìn àõa phûúng chõu traách nhiïåm chuêín

bõ, phï chuêín vaâ thûåc thi caác quy hoaåch sûã duång àêët chi tiïët

vúái tyã lïå 1:2.000. Chó sau khi coá quy hoaåch sûã duång àêët chi

tiïët, caác nhaâ àêìu tû múái àûúåc chuêín bõ quy hoaåch sûã duång àêët

cuå thïí vúái tyã lïå 1:500 vaâ lêåp àïì xuêët àêìu tû.

58 Quyïët àõnh 458/QÀ-Ttg cuãa Thuã tûúáng Chñnh phuã ngaây

28/4/2008 vïì viïåc thaânh lêåp ban chó àaåo dûå aán di chuyïín cuåm

caãng TP. Höì Chñ Minh.

Nguöìn: Caác cöng vùn söë 219/TB-BCÀ ngaây 27/5/2008, 1949/BGTVT-KHÀT ngaây 1/9/2009, 178/TB-VPCP ngaây 18/6/2009, 11/TB-VPCP

ngaây 13/1/2010, 217/TB-VPCP ngaây 10/8/2010, 70/TB-VPCP ngaây 29/3/2011, vaâ 132/TB-VPCP ngaây 2/6/2011.

70

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

(B) Caác cú chïë ûu àaäi daânh cho chñnhquyïìn àõa phûúng bõ boáp meáo

30. Viïåc di chuyïín hïå thöëng caãng TP HöìChñ Minh àùåt ra hai möëi lo ngaåi lúán chochñnh quyïìn thaânh phöë. Trûúác hïët, caác doanh

nghiïåp logistics vaâ caác doanh nghiïåp hoaåt àöång

trong nhûäng lônh vûåc höî trúå hoaåt àöång caãng seä

phaãi di chuyïín khoãi thaânh phöë Höì Chñ Minh vaâ

tòm kiïëm nhûäng àõa àiïím hoaåt àöång gêìn vúái caác

caãng múái. Trong khi àoá, vúái tuyïn böë rùçng tûúng

lai phaát triïín cuãa thaânh phöë seä chuã yïëu dûåa vaâo

ngaânh dõch vuå hún laâ saãn xuêët, thaânh phöë Höì Chñ

Minh hiïån àang quan têm àïën viïåc duy trò võ thïë

laâ trung têm cuãa caác dõch vuå logistics trong caã

nûúác.59 Thûá hai, caác nguöìn thu lúán tûâ thuïë nhêåp

khêíu haâng hoáa thöng qua caác caãng cuãa thaânh phöë

seä coá nguy cú giaãm suát. Nùm 2010, thaânh phöë

Höì Chñ Minh thu àûúåc 57 nghòn tyã àöìng (2,8 tyã

USD) tiïìn thuïë xuêët nhêåp khêíu, chiïëm 40% töíng

nguöìn thu ngên saách cuãa thaânh phöë. Vaâ kïí tûâ

nùm 2005 àïën nay, tyã lïå naây luön dao àöång úã

mûác 40% - 46%.60,61 Mùåc duâ phêìn lúán söë thu naây

àûúåc nöåp laåi cho ngên saách trung ûúng, nhûng

UBND Thaânh phöë vêîn coá thïí giûä laåi möåt khoaãn

àaáng kïí nhúâ cú söë nöåp thuïë thûúng maåi lúán cuãa

thaânh phöë.

31. Tònh huöëng nghiïn cûáu cuå thïí naây chothêëy hêìu hïët caác bïn coá lúåi ñch liïn quanàïìu haânh àöång vò lúåi ñch cuãa riïng mònh,vaâ gêy haåi cho lúåi ñch quöëc gia. Khi àöëi mùåt

vúái khaã nùng khöng coân kiïím soaát àûúåc khu àêët

caãng sau khi di chuyïín võ trñ, chiïën lûúåc töët nhêët

maâ Caãng Saâi Goân lûåa choån laâ aán binh bêët àöång.

Àöìng thúâi, thaânh phöë Höì Chñ Minh aáp duång moåi

caách àïí thûåc hiïån quy trònh quy hoaåch sûã duång

àêët chi tiïët möåt caách tûâ tûâ vaâ thêån troång. Thaânh

phöë khöng coá nguöìn thu naâo khaác àïí thay thïë

nhûäng khoaãn thu thuïë vaâ phñ thûúng maåi seä bõ

mêët khi di chuyïín võ trñ cuãa caác caãng. Tuy nhiïn,

quyïët àõnh noái trïn khöng chó gêy chêåm trïî cho

möåt nhu cêìu cêëp baách laâ di chuyïín hïå thöëng

caãng khoãi khu vûåc trung têm kinh doanh buön

baán cuãa thaânh phöë, maâ coân dêîn àïën tònh traång

sûã duång keám hiïåu quaã úã khu caãng múái àang àûúåc

xêy dûång úã vuâng lên cêån (xem phêìn tiïëp theo).

32. Nùçm úã vuâng lên cêån TP. Höì Chñ Minh,söng Caái Meáp – Thõ Vaãi thuöåc Baâ Rõa VuängTaâu (BRVT) àûúåc xaác àõnh laâ àõa àiïím phuâhúåp àïí xêy caãng cûãa ngoä quöëc tïë chñnhcuãa Viïåt Nam. Vúái chiïìu sêu 14m vaâ khöng coá

nhiïìu böìi lùæng, taåi khu vûåc naây coá thïí xêy caác

caãng cöng-ten-nú nûúác sêu, phuâ húåp cho caác taâu

cöng-ten-nú thïë hïå thûá tû (post Panamax)62 àïí

chuyïn chúã haâng hoáa trûåc tiïëp sang Bùæc Myä vaâ chêu

Êu.63 Tuy nhiïn, cêìn coá caác cú súã haå têìng höî trúå, vñ

duå nhû caác tuyïën àûúâng giao thöng kïët nöëi tûâ thaânh

phöë Höì Chñ Minh.

33. Söë lûúång caác caãng àûúåc quy hoaåch chocuåm caãng BRVT tùng dêìn. Vaâo cuöëi nhûäng

nùm 1980, Böå Giao thöng àaä bùæt àêìu tòm kiïëm

caác võ trñ xêy caãng múái úã vuâng TP Höì Chñ Minh

múã röång. Nùm 1991, Cöng ty Tû vêën Thiïët kïë

Giao thöng vêån taãi phña Nam (Tedi South)64 thûåc

hiïån nghiïn cûáu àêìu tiïn vïì Hïå thöëng caãng nûúác

sêu Thõ Vaãi – Vuäng Taâu, àêy laâ cú súã cho quy

hoaåch töíng thïí àêìu tiïn cho cuåm caãng naây vaâo

nùm 1992.65 Àêìu nùm 1998, quy hoaåch töíng thïí

caãng àûúåc àiïìu chónh, cuåm caãng àûúåc têåp húåp

thaânh 4 khu caãng, àöìng thúâi caác àõa àiïím xêy

dûång möåt söë caãng cöng-ten-nú vaâ bïën caãng töíng

húåp cuäng àûúåc xaác àõnh.66 Nùm 2001 vaâ 2002,

Cú quan Húåp taác Quöëc tïë Nhêåt Baãn (JICA) àaä

tiïën haânh Nghiïn cûáu Phaát triïín Caãng úã miïìn

Nam Viïåt Nam, kïët quaã àaä àïì xuêët möåt quy

59 UBND TP. Höì Chñ Minh, Kïë hoaåch Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi

5 nùm tûâ 2011 àïën 2015.

60 Cuåc Thöëng kï TP. Höì Chñ Minh, Niïn giaám Thöëng kï TP. Höì

Chñ Minh nùm 2010.

61 Töíng nguöìn thu úã àêy khöng tñnh caác nguöìn khöng phaãi tiïìn thu

thuïë, vñ duå nhû thu tûâ xuêët khêíu hoùåc chuyïín nhûúång dêìu thö.

62 Panamax laâ thuêåt ngûä duâng àïí mö taã giúái haån kñch thûúác caác

taâu chúã haâng ài qua kïnh àaâo Panama. Post-Panamax laâ thuêåt

ngûä duâng àïí mö taã caác taâu khöng thuöåc nhoám kñch thûúác

Panamax.

63 Trong khu vûåc naây, coá thïí xêy dûång caác caãng cöng-ten-nú àïí

tiïëp nhêån taâu meå coá troång taãi tûâ 8.000 àïën 10.000 TEU

(100.000 DWT àïën 120.000 DWT).

64 Phoâng tû vêën thiïët kïë caãng biïín thuöåc Cöng ty Tû vêën Thiïët

kïë Giao thöng vêån taãi phña Nam (Tedi South), àún võ tiïën haânh

nghiïn cûáu noái trïn, sau àoá trúã thaânh Cöng ty Tû vêën thiïët kïë

caãng – kyä thuêåt biïín (Portcoast).

65 Quyïët àõnh söë 55/Ttg ngaây 5/11/1992 cuãa Thuã tûúáng phï

duyïåt Quy hoaåch töíng thïí Hïå thöëng caãng nûúác sêu Thõ Vaãi –

Vuäng Taâu.

66 Quyïët àõnh söë 50/Ttg/1998/QÀ-Ttg ngaây 28/2/1998 cuãa Thuã

tûúáng phï duyïåt àiïìu chónh böí sung Quy hoaåch töíng thïí Hïå

thöëng caãng nûúác sêu Thõ Vaãi – Vuäng Taâu.

IVKHÖNG KHAI THAÁC

HÏËT CÖNG SUÊËT

CAÃNG! TRÛÚÂNG HÚÅP

CUÅM CAÃNG CAÁI MEÁP

– THÕ VAÃI

71

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

hoaåch caãng cöng-ten-nú vaâ bïën caãng töíng húåp

vúái cöng suêët trung bònh úã Caái Meáp – Thõ Vaãi.

Quy hoaåch naây dûå kiïën xêy 6 cêìu caãng úã àoaån

Thõ Vaãi cho caác taâu chúã haâng töíng húåp vúái lûúång

haâng hoáa chuyïn chúã tûâ 3,3 àïën 6 triïåu têën. Quy

hoaåch töíng thïí nùm 2005 vïì phaát triïín caãng

miïìn Àöng Nam Böå, göìm TP. Höì Chñ Minh, Àöìng

Nai vaâ BRVT, àaä tùng àaáng kïí söë lûúång caãng

thuöåc cuåm caãng Caái Meáp – Thõ Vaãi. Hiïån taåi, quy

hoaåch göìm 19 caãng, trong àoá coá 4 caãng chuyïn

duång cöng-ten-nú vaâ 18 cêìu caãng. Theo Baãng

3.6, caãng àaä thu huát àûúåc möåt söë àún võ quaãn lyá

vêån haânh coá tiïëng trïn thïë giúái, nhûng trong hêìu

hïët caác trûúâng húåp (chó trûâ möåt ngoaåi lïå), àöëi

taác phña Viïåt Nam luön luön laâ möåt doanh

nghiïåp nhaâ nûúác. Noái toám laåi, cú cêëu súã hûäu coá

tñnh manh muán úã cuåm caãng TP. Höì Chñ Minh

dûúâng nhû àaä àûúåc lùåp laåi úã cuåm caãng BRVT.

34. Mùåc duâ àûúåc àêìu tû nhiïìu nhûng khöëilûúång cöng-ten-nú qua caãng àaä suåt giaãm

àaáng kïí so vúái kyâ voång. Dûå aán ODA toã ra

coá vai troâ then chöët trong viïåc thu huát caác nhaâ

àêìu tû tû nhên àïën àõa àiïím naây. Trong möåt

khoaãng thúâi gian rêët ngùæn – tûâ thaáng 10/2006

àïën thaáng 2/2007 – àaä cêëp 5 giêëy pheáp àêìu tû

xêy dûång caác caãng cöng-ten-nú chuyïn duång.

Caác àún võ quaãn lyá vêån haânh caãng trong nûúác

úã TP. Höì Chñ Minh, dûúái sûác eáp cuãa dûå aán di

chuyïín caãng, cuäng phaãn ûáng nhanh nhaåy àïí

àaãm baão coá àêët trong khu vûåc caãng. Ngay sau

khi khai trûúng, vêån haânh caãng, 16 taâu post-

Panamax àaä chúã haâng thùèng túái caãng. Nhûng

khöëi lûúång cöng-ten-nú vêîn rêët thêëp. Theo baáo

caáo cuãa caác àún võ quaãn lyá vêån haânh caãng, nùm

2010, lûúång haâng thûåc chuyïn chúã bùçng cöng-

ten-nú chó bùçng 28% töíng cöng suêët vaâ trong

8 thaáng àêìu nùm nay, 2011, con söë naây chó laâ

12,9% (xem Baãng 3.6).67 Trong thaáng 5 vaâ thaáng

6/2011 àaä phaãi cùæt búát 4 tuyïën àûúâng chúã

haâng (trong söë 16 tuyïën ban àêìu) do nhu cêìu

quaá thêëp.68

67 Söë liïåu baáo caáo cuãa caác caãng lïn Hiïåp höåi Caãng biïín Viïåt Nam.

68 SCosco, Kline, Yangming, vaâ Hanjin thöng baáo ngûng gheá qua

caãng Caái Meáp trïn tuyïën tûâ chêu AÁ ài chêu Êu tûâ thaáng

5/2011, vaâ CSAV ngûng khai thaác tuyïën tûâ Caái Meáp ài búâ Têy

Myä tûâ thaáng 6/2011.

72

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

69 Trong baáo caáo quy hoaåch chi tiïët chñnh thûác do tû vêënPortcoast lêåp vaâo thaáng 4/2011, chó coân duy nhêët möåt khu àêëttrong toaân böå cuåm caãng àûúåc àïí laåi laâm khu dõch vuå haâng haãi.Thaáng 8/2011, khi quy hoaåch àûúåc phï duyïåt, thêåm chñ khuàêët cuöëi cuâng àoá cuäng àaä biïën thaânh möåt caãng haâng hoáa töínghúåp nûäa. Do vêåy, theo quy hoaåch chi tiïët nùm 2011, cuåm caãngCaái Meáp – Thõ Vaãi coá töíng cöång 34 caãng, trong àoá 14 caãng àanghoaåt àöång, göìm caác caãng cöng-ten-nú, caãng àa chûác nùng, caãnghaâng hoáa thöng thûúâng, vaâ caãng chuyïn duång.

70 Kïët quaã so saánh cöng suêët caãng BRVT vúái Thaái Lan vaâ ÊËn Àöåcho thêëy mûác dû thûâa cöng suêët trong quy hoaåch caãng BRVT. Khibùæt àêìu phaát triïín caãng biïín nûúác sêu múái úã Laem Chabang àïíthay thïë caãng Klong Toey taåi Bangkok vaâo cuöëi nhûäng nùm 1980,Thaái Lan chó xêy möåt caãng cöng-ten-nú vúái cöng suêët 0,6 triïåuTEU. Sau möåt thúâi gian, Thaái Lan bùæt àêìu böí sung thïm nhiïìucaãng vaâ hiïån taåi cuåm caãng Laem Chabang coá 7 caãng cöng-ten-núvaâ 1 caãng àa chûác nùng, àûáng thûá 22 trong danh saách caác caãngcöng-ten-nú haâng àêìu thïë giúái vaâ xûã lyá 5,2 triïåu TEU trong nùm2010. Caãng Nhava Sheva, àûúåc xêy dûång nùm 1989 àïí giaãm búátaáp lûåc cho caãng Mumbai, hiïån chó coá 3 caãng vúái 5 cêìu caãng, vaâ xûãlyá 4,3 triïåu TEU trong nùm 2010.

Baãng 3.6 Caác caãng cöng-ten-nú chuyïn duång taåi cuåm caãng BRVT

Nùm khai

trûúng Quy

hoaåch

2010 Thaáng

8/2011

Àöëi taác phña

Viïåt Nam Àöëi taác quöëc tïë

Cöng suêët (triïåu TEU) Caãng

Caãng quöëc tïë SP-PSA

(SP-PSA)

Caãng quöëc tïë SP-SSA

(SSIT)

Caãng quöëc tïë Caái

Meáp (CMIT)

Caãng cöng-ten-nú

Tên Caãng – Caái Meáp

(TCCT)

Caãng quöëc tïë Tên

Caãng – Caái Meáp

(TCIT)

Caãng Quöëc tïë Saâi

Goân Viïåt Nam (SITV)

Caãng cöng-ten-nú

quöëc tïë Caái Meáp

Caãng Caái Meáp

(Gemalink)

Caãng quöëc tïë PSA

(Singapore)

Cöng ty SSA Holdings

Int. (Hoa Kyâ)

Caãng APM (Àan

Maåch)

—

Wanhai Lines, MOL

vaâ Hanjin Shipping

Cöng ty Hutchison

Port Holdings

(Höìng Köng)

JBIC

(ODA Nhêåt Baãn)

CMA-CGM

Thaáng

5/2009

2012

Thaáng

3/2011

Thaáng

6/2009

Thaáng

1/2011

Thaáng

8/2010

2013

—

1,1

1,2

1,1

0,6

1,2

1,2

0,75

1,2

0,182

—

—

0,295

—

0,025

—

—

0,114

—

0,032

0,204

0,084

0,045

—

—

Caãng Saâi Goân

(Vinalines)

Tên Caãng Saâi

Goân (Haãi quên

nhên dên)

Cöng ty cöí phêìn

Àêìu tû Xêy dûång

Thûúng maåi

Saâi Goân

PMU 85

(Böå Giao thöng)

Gemadept

Nguöìn: Thaânh vaâ Pincus 2011.

Chuá thñch: Theo quy hoaåch múái nhêët, seä coân xêy thïm 6 caãng cöng-ten-nú chuyïn duång vaâ caãng àa nùng.

— = khöng coá söë liïåu

IV.A ÀIÏÌU GÒ LÑ GIAÃI TÒNHTRAÅNG SÛÃ DUÅNGKHÖNG HÏËT CÖNGSUÊËT CAÃNG?

(A) Thiïëu cú chïë thõ trûúâng àïí thuác àêíycaånh tranh

35.Caác quyïët àõnh quan troång nhû töíngcöng suêët caãng luön luön thay àöíi maâkhöng chuá yá túái cung – cêìu thõ trûúâng. Quy

hoaåch chi tiïët Caái Meáp – Thõ Vaãi liïn tuåc àûúåc

cêåp nhêåt, nhiïìu caãng múái àûúåc böí sung vaâ hêìu

hïët àêët trûúác mùåt caãng àïìu àaä àûúåc xaác àõnh

muåc àñch sûã duång. Nhû minh hoåa úã Hònh 3.6, quy

hoaåch ban àêìu yïu cêìu xêy dûång 4 caãng cöng-

ten-nú vúái töíng cöng suêët chó khoaãng 3,3 triïåu

TEU vaâo nùm 2015.69 Sau möåt thúâi gian, söë giêëy

pheáp àêìu tû àûúåc cêëp àaä vûúåt quaá quy hoaåch

ban àêìu. Àêìu nùm 2011, 4 caãng cöng-ten-nú

àang hoaåt àöång (CMIT, SITC, vaâ SP–PSA, TCCT–

TCIT) àaä coá töíng cöng suêët lïn àïën 5,2 triïåu TEU

(xem Baãng 3.5). SSIT seä àûúåc xêy dûång xong vaâo

àêìu nùm 2012, nêng töíng cöng suêët cuãa cuåm caãng

lïn 6,4 triïåu TEU. Hai dûå aán ODA xêy caãng dûå kiïën

seä hoaân thaânh trong nùm 2013. Möåt caãng cöng-ten-

nú khaác thuöåc liïn doanh Gemadept vaâ CMA–

CGM (Phaáp), hiïån àang nùæm giûä diïån tñch àêët lúán

nhêët vaâ cêìu caãng daâi nhêët, vêîn àang trong quaá trònh

xêy dûång. 70

73

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

cöng-ten-nú thêåm chñ coân sûã duång cöng suêët

caãng cöng-ten-nú dû thûâa àïí xûã lyá haâng hoáa

thöng thûúâng vaâ cung cêëp chöî neo àêåu cho àöåi

taâu tuêìn tra (Thaânh vaâ Pincus 2011).

(B) Cung cêëp caác cú súã haå têìng höî trúå

37. Vêën àïì khöng sûã duång hïët cöng suêëtcaâng trêìm troång hún búãi sûå thêët baåi cuãachñnh phuã trong viïåc hoaân thaânh caác cú súãhaå têìng höî trúå cêìn thiïët. Hïå thöëng caãng

BVRT caách Biïn Hoâa, Àöìng Nai 50 km vaâ caách

thaânh phöë Höì Chñ Minh 80 km. Caác caãng cöng-

ten-nú úã BRVT bùæt àêìu àûúåc xêy dûång vaâo àêìu

nùm 2007 nhûng àïën cuöëi nùm 2009, dûå aán caãi

taåo Àûúâng Quöëc löå 51 múái àûúåc triïín khai.

Thêåm chñ sau khi hoaân thaânh, quöëc löå 51 múã

röång vêîn seä khöng àuã. Theo kïë hoaåch, tuyïën

àûúâng cao töëc TP. Höì Chñ Minh – Long Thaânh –

Dêìu Giêy seä hoaân thaânh vaâo cuöëi nùm 2012, hûáa

heån seä ruát ngùæn khoaãng caách vaâ tùng töëc àöå cuãa

caác phûúng tiïån giao thöng trïn tuyïën. Tuy

nhiïn, coá khaã nùng dûå aán naây seä chêåm laåi àïën

cuöëi nùm 2013 hoùåc àêìu nùm 2014. Àûúâng cao

töëc Biïn Hoâa – Vuäng Taâu cuäng phaãi triïín khai

súám àïí hoaân thaânh maång lûúái giao thöng àûúâng

böå. Khöng chó coá caác dûå aán àûúâng cao töëc bõ

chêåm maâ caác dûå aán cú súã haå têìng kïët nöëi cuäng

khöng theo àuáng kïë hoaåch. Möåt yïu cêìu hiïín

nhiïn laâ phaãi hoaân thaânh kõp thúâi tuyïën àûúâng

nöëi giûäa hïå thöëng caãng Caái Meáp vúái quöëc löå 51

(thûúâng goåi laâ àûúâng 965) àïí taåo àiïìu kiïån hoaåt

àöång cho caác caãng cöng-ten-nú. Tuy nhiïn, àïën

36. Viïåc cêëp pheáp cho möåt söë lûúång lúáncaác caãng cöng-ten-nú nhû vêåy àûúåc thûåchiïån trïn cú súã haânh chñnh, hoaân toaântaách rúâi caác nguyïn tùæc thõ trûúâng. Quyïët

àõnh cuãa chñnh phuã vïì viïåc phên chia hïå thöëng

caãng thaânh möåt söë caãng vaâ trao quyïìn phaát triïín

vaâ vêån haânh quaãn lyá cho nhiïìu nhaâ àêìu tû, laâ möåt

quyïët àõnh coá cùn cûá caã vïì mùåt lyá thuyïët cuäng

nhû thûåc tiïîn. Sûå hiïån diïån cuãa nhiïìu nhaâ quaãn

lyá vêån haânh seä thuác àêíy caånh tranh àïí àaãm baão

caác dõch vuå coá chêët lûúång töët vaâ chi phñ thêëp

(Ngên haâng Thïë giúái 2007, trang 24). Vêën àïì úã

àêy khöng phaãi laâ viïåc khöng sûã duång thõ trûúâng

àïí thuác àêíy caånh tranh. Vêën àïì laâ úã chöî nhiïìu

cú quan nhaâ nûúác vaâ doanh nghiïåp nhaâ nûúác coá

thïí àûúåc hûúãng nhûäng àöëi xûã àùåc biïåt tûâ phña

chñnh phuã vaâ giûäa caác chuã thïí naây hoaân toaân

khöng coá sûå phöëi húåp. Khi khöng thïí àaåt hiïåu

quaã hoaåt àöång cao hún, caác caãng khöng coá sûå

lûåa choån naâo khaác laâ aáp duång mûác giaá caånh tranh

huãy diïåt àïí söëng coân, nhêët laâ trong böëi caãnh tùng

trûúãng thûúng maåi giaãm suát trong khu vûåc vaâ

trïn toaân thïë giúái. Theo baáo caáo cuãa Hiïåp höåi

Caãng biïín Viïåt Nam, caác àún võ quaãn lyá vêån haânh

àang aáp giaá dõch vuå thêëp àïën mûác khoá coá thïí buâ

ùæp chi phñ.71 Àïí taåo ra nguöìn thu, möåt söë caãng

4

9

8

7

6

5

3

2

1

02008

Cöng suêët sau khi caãng biïín àûúåc xêy dûång

Gemalink

ODA

SP-PSA

Caãng Caái Meáp

Cöng suêët theo kïë hoaåch ban àêìu

Triï

åu TE

U

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Hònh 3.6 Phaát triïín caác caãng cöng-ten-nú:

Cöng suêët theo quy hoaåch ban àêìu so vúái cöng suêët xêy dûång thûåc tïë

Nguöìn: Söë liïåu cöng suêët trong quy hoaåch ban àêìu do Cuåc Haâng haãi Viïåt Nam (Vinamarine) cung cêëp; söë liïåu cöng suêët xêy dûång thûåc tïë

lêëy tûâ baãng 3.6.

71 Trong àaåi höåi thûúâng niïn cuãa Hiïåp höåi Caãng biïín Viïåt Nam

vaâo thaáng 9/2011, baáo chñ àûúåc tiïët löå thöng tin laâ phñ dõch vuå

cuãa caác nhaâ quaãn lyá vêån haânh caãng cöng-ten-nú úã Caái Meáp –

Thõ Vaãi aáp duång cho caác tuyïën àûúâng chuyïn chúã chó coá 32

USD möîi TEU, trong khi àoá mûác thu cuãa caác caãng phaãi àaåt töëi

thiïíu 88 USD möîi TEU múái coá thïí hoâa vöën (baáo Tuöíi tre ã,

“Caãng biïín löî nùång”), 21/9/2011.

74

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

thaáng 10/2011, àoaån àûúâng daâi 8,5 km naây vêîn

coân vaâi thaáng nûäa múái hoaân thaânh. Ngoaâi ra cuäng

phaãi xêy dûång möåt hïå thöëng àûúâng nöåi böå coá

nùng lûåc lûu thöng cao àïí kïët nöëi caác caãng trong

hïå thöëng. Chñnh phuã àaä nhêån thêëy àiïìu àoá vaâ

cêëp vöën cho dûå aán naây tûâ nguöìn traái phiïëu chñnh

phuã, tuy nhiïn viïåc thi cöng àaä bõ trò hoaän. Möåt

dûå aán khaác àïì xuêët xêy dûång tuyïën àûúâng sùæt chúã

haâng tûâ Biïn Hoâa àïën Caái Meáp Thõ Vaãi, nhûng tñnh

khaã thi kinh tïë vaâ taâi chñnh cuãa àïì xuêët naây coân

àang àïí ngoã àïí thaão luêån thïm do khoaãng caách

quaäng àûúâng quaá ngùæn (chûa àïën 80 km).

38. Viïåc di chuyïín hïå thöëng caãng TP. HöìChñ Minh vaâ tònh traång khöng sûã duång hïëtcöng suêët cuãa hïå thöëng caãng BRVT laâ haimùåt cuãa cuâng möåt vêën àïì. Trong khi caác

caãng cöng-ten-nú múái àûúåc trang bõ tiïn tiïën taåi

hïå thöëng caãng BVRT múái chó khai thaác àûúåc möåt

phêìn cöng suêët, hêìu hïët haâng hoáa chuyïn chúã

bùçng cöng-ten-nú vêîn têåp trung vïì caác caãng cuä

úã TP. Höì Chñ Minh, vaâ caã hai núi àïìu do cuâng

möåt nhoám caác nhaâ àêìu tû trong nûúác àiïìu haânh.

Tiïëp tuåc vêån haânh khai thaác caác caãng úã TP. Höì

Chñ Minh laâ möåt quyïët àõnh húåp lyá, nïëu xeát tûâ

quan àiïím cuãa caác nhaâ àêìu tû, vò caác caãng naây

vêîn àem laåi lúåi nhuêån kïí caã trong giai àoaån tùng

trûúãng kinh tïë giaãm suát nhû hai nùm 2009 –

2010.72 Tuy nhiïn, àiïìu naây laåi gêy töën keám cho

xaä höåi, do nhûäng taác àöång ngoaåi ûáng bêët lúåi nhû

tùæc ngheän giao thöng vaâ ö nhiïîm, vaâ chi phñ cú

höåi cao khi sûã duång àêët àö thõ loaåi möåt àïí laâm

caãng, thay vò xêy dûång vaâ phaát triïín caác khu

thûúng maåi vaâ nhaâ úã. Nïëu chuyïín khoaãng 4 triïåu

TEU haâng hoáa hiïån àang lûu thöng qua caác caãng

TP. Höì Chñ Minh sang caãng Caái Meáp – Thõ Vaãi, seä

giaãm búát àûúåc vêën àïì thûâa cöng suêët úã caãng Caái

Meáp – Thõ Vaãi.73

39. Viïåt Nam àaä taåo ra quaá nhiïìu aáp lûåccho ngên saách àêìu tû cöng thöng qua viïåctriïín khai quaá nhiïìu dûå aán cú súã haå têìngcoá tñnh manh muán vaâ khöng àaåt àûúåc hiïåuquaã töëi ûu do thiïëu nhu cêìu thõ trûúâng.May mùæn laâ Chñnh phuã vaâ Quöëc höåi àaä quyïët

àõnh tiïën haânh nhiïìu haânh àöång àuáng àùæn trong

vaâi thaáng gêìn àêy: (i) khúãi àöång quaá trònh xêy

dûång luêåt múái nhùçm caãi thiïån khung phaáp lyá vïì

àêìu tû cöng vaâ mua sùæm cöng; (ii) thùæt chùåt quy

trònh theo doäi vaâ giaám saát àöëi vúái caác dûå aán àang

hoaåt àöång, trao quyïìn nhiïìu hún cho Böå

KH&ÀT trong viïåc raâ soaát caác dûå aán, àùåc biïåt laâ

vïì sûå sùén coá cuãa caác nguöìn lûåc (Chó thõ söë

1792/2011 ban haânh thaáng 10/2011); (iii) giaãm

vïì cú baãn mûác àêìu tû cöng trong Kïë hoaåch Phaát

triïín Kinh tïë Xaä höåi 2011-15; (iv) ban haânh Nghõ

quyïët vïì Kïë hoaåch töíng thïí vïì sûã duång àêët àai

túái 2020 vaâ Kïë hoaåch sûã duång àêët àïën 2015

nhùçm thùæt chùåt viïåc sûã duång àêët cho phaát triïín

bïìn vûäng, bao göìm quy àõnh vuâng cuå thïí àïí

tröìng luáa gaåo (hiïån nay laâ 3,8 triïåu heác ta), vaâ

liïåt kï taám nhiïåm vuå vaâ giaãi phaáp chñnh maâ cú

quan nhaâ nûúác trung ûúng vaâ àõa phûúng cêìn

thûåc hiïån, bao göìm: kïë hoaåch töíng thïí sûã duång

àêët cuãa caác cú quan naây phaãi theo saát kïë hoaåch

töíng thïí sûã duång àêët cuãa Quöëc höåi, xaác àõnh roä

raâng ranh giúái àêët khöng lûu cho caác muåc àñch

khaác nhau, vaâ cöng böë thöng tin ra cöng chuáng74;

vaâ (iv) gêìn àêy àaä ban haânh sùæc lïånh cêëm phï

duyïåt caác khu cöng nghiïåp múái.

40. Caác bûúác naây seä taåo khúãi àêìu khúãi sùæc,nhûng vêîn coân nhiïìu viïåc cêìn phaãi laâmtrûúác mùæt, àùåc biïåt laâ viïåc àûa vaâo caác thïíchïë, cú chïë khuyïën khñch vaâ thöng tin phuâhúåp nhùçm àaãm baão traánh mùæc phaãi caácvêën àïì trûúác àêy. Trong àoaån naây, chuáng töi

xin àïì xuêët ba chñnh saách àïí khùæc phuåc vêën àïì

naây: (a) quy àõnh roä vaâ cuãng cöë caác quyïìn súã hûäu

74 Bêët kyâ àiïìu chónh naâo vïì viïåc sûã duång àêët phaãi àûúåc baáo caáo

vaâ àûúåc Quöëc höåi phï duyïåt, vaâ Chñnh phuã phaãi baáo caáo lïn

Quöëc höåi haâng nùm vïì viïåc thûåc hiïån Kïë hoaåch sûã duång àêët

àai töíng thïí.

72 Lúåi nhuêån sau thuïë cuãa Caãng Saâi Goân trong nùm 2010 laâ 64

tyã àöìng, caãng Caát Laái laâ 73 tyã àöìng (Nguöìn: caác baáo caáo taâi

chñnh nùm 2010 cuãa caác cöng ty quaãn lyá caãng.)

73 Caãng Laem Chabang úã Thaái Lan chó phaát triïín àûúåc sau khi

chñnh phuã Thaái quy àõnh mûác trêìn haâng hoáa lûu thöng qua caãng

Klong Toey laâ 1 triïåu TEU vaâo nùm 1996, nghôa laâ caác tuyïën

àûúâng vêån taãi bùæt buöåc phaãi chuyïín hûúáng sang caác caãng cöng-

ten-nú múái (ADB 2009, trang 17).

VCAÁC LÛÅA CHOÅN

CHÑNH SAÁCH

75

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

taâi saãn àïí àem caác caånh tranh vïì àêët àai ra thõ

trûúâng, thoaát khoãi nhûäng liïn quan coá tñnh chñnh

trõ, (b) thaânh lêåp caác cú quan khöng thiïn võ

trong caác ngaânh chuã chöët àïí quaãn lyá vaâ àiïìu tiïët

sûå phaát triïín cú súã haå têìng, vaâ (c) taåo ra möåt cú

chïë chia seã nguöìn thu giûäa caác chñnh quyïìn àõa

phûúng nhùçm khuyïën khñch phaát triïín caác cú súã

haå têìng chung cho caác vuâng/miïìn vaâ caã quöëc gia

vaâ (d) tùng cûúâng quy trònh quaãn lyá àêìu tû cöng.

(A) Quy àõnh roä vaâ cuãng cöë caác quyïìn súãhûäu taâi saãn

41. Àêët àai laâ taâi saãn quan troång nhêët úãViïåt Nam. Caác nghiïn cûáu úã Viïåt Namcho thêëy, caác cú quan nhaâ nûúác vaâ doanhnghiïåp nhaâ nûúác àûúåc ûu àaäi hún so vúáicaác doanh nghiïåp tû nhên vaâ caá nhên vïìquyïìn kiïím soaát àêët àai. Tuy nhiïn, kïí caã

nhûäng chuã thïí nhaâ nûúác naây cuäng chûa àûúåc

hûúãng nhûäng quy àõnh roä raâng vïì quyïìn súã hûäu

àöëi vúái àêët. Quyïìn sûã duång àêët thûúâng cho pheáp

sûã duång àêët cho möåt muåc àñch cuå thïí, vñ duå nhû

laâm nhaâ úã, saãn xuêët, khai thaác moã, hoùåc saãn xuêët

nöng nghiïåp. Duy trò sûå kiïím soaát àêët àai trong

khi cho pheáp chuyïín àöíi sûã duång àêët tûâ ngaânh naây

sang ngaânh khaác laâ möåt phûúng phaáp quan troång

àïí taåo ra vaâ chuyïín giao cuãa caãi úã Viïåt Nam.

42. Vïì baãn chêët, caác quyïìn sûã duång àêët coátñnh chêët haânh chñnh, do àoá, giaãi phaáp àïíchñnh phuã giaãi quyïët vêën àïì naây phaãi àûúåcthûåc hiïån thöng qua caác phûúng tiïån haânhchñnh, khöng phaãi bùçng cú chïë thõ trûúâng.Coá thïí xem xeát giaãi phaáp thaânh lêåp möåt cú quan

chõu traách nhiïåm quy àõnh vaâ giao quyïìn súã hûäu

taâi saãn cho caác doanh nghiïåp vaâ xñ nghiïåp, bùæt

àêìu bùçng nhûäng trûúâng húåp coá mêu thuêîn giûäa

caác cú quan nhaâ nûúác. Song song vúái tiïën trònh

naây, cêìn phaãi (i) tùng cûúâng tñnh linh hoaåt cuãa

quy hoaåch sûã duång àêët vaâ cho pheáp ngûúâi mua

chuyïín àöíi muåc àñch sûã duång àêët sau khi nöåp

möåt khoaãn phñ phuâ húåp cho nhaâ nûúác; vaâ (ii) taåo

dûång möåt thõ trûúâng trao àöíi, chuyïín nhûúång

quyïìn sûã duång àêët giûäa caác bïn àang sûã duång

àêët.75 Nhû vêåy, cuöåc caånh tranh àêët àai, tûâ chöî

laâ möåt cuöåc àua thùæng thua coá tñnh chñnh trõ seä

àûúåc àêíy ra ngoaâi thõ trûúâng, núi maâ caác bïn tûâ

boã quyïìn kiïím soaát àêët seä àûúåc àïìn buâ thoãa

àaáng. Möåt chñnh saách nhû vêåy seä laâm tùng nguöìn

cung àêët trïn thõ trûúâng, àöìng thúâi laâm giaãm giaá

àêët vaâ giaãm chi phñ xêy dûång cú súã haå têìng múái

trong nûúác.

(B) Thaânh lêåp caác cú quan quaãn lyá àiïìutiïët khöng thiïn võ cho caác ngaânh cú súã haåtêìng chuã chöët

43. Nguyïn nhên thûá hai dêîn àïën sûå chùæpvaá vïì thïí chïë, àoá laâ sûå thiïëu vùæng nhûängranh giúái roä raâng giûäa caác cú quan quaãn lyávaâ caác bïn tham gia thõ trûúâng, giûäa caácböå ngaânh trung ûúng vaâ chñnh quyïìn àõaphûúng, vaâ thêåm chñ giûäa caác àún võ trongcuâng möåt cú quan. Trong nhûäng àiïìu kiïån nhû

vêåy, rêët khoá àïí laâm roä vaâ thûåc thi caác luêåt chúi.

Duâ aáp àùåt caác quy tùæc àún giaãn vaâ coá thïí thûåc

thi thò cuäng seä phaãi mêët möåt thúâi gian daâi múái

giaãi quyïët àûúåc tònh traång chùæp vaá naây. Coá thïí

xem xeát giaãi phaáp thaânh lêåp möåt Cú quan Quaãn

lyá Cú súã haå têìng cêëp quöëc gia hoùåc cêëp vuâng cho

caác ngaânh chuã chöët, vñ duå nhû Cú quan Quaãn lyá

Caãng miïìn Àöng Nam Böå, vúái traách nhiïåm quaãn

lyá, àiïìu tiïët hïå thöëng caãng trong toaân vuâng.

Nhiïìu nûúác trïn thïë giúái àaä thaânh lêåp caác cú

quan thuöåc chñnh phuã hoùåc gêìn giöëng cú quan

chñnh phuã àïí quaãn lyá caác sên bay, caãng biïín vaâ

Khu kinh tïë, nhùçm quaãn lyá vaâ àiïìu tiïët caác hïå

thöëng cú súã haå têìng phuåc vuå cho nhiïìu tónh hoùåc

nhiïìu vuâng (xem Höåp 3.3 – kinh nghiïåm chuyïín

àöíi cú cêëu quaãn lyá caãng tûâ cú cêëu nhaâ nûúác

thaânh cú cêëu doanh nghiïåp àöåc lêåp vaâ thaânh lêåp

Cú quan Quaãn lyá Caãng úã Singapore). Viïåt Nam

àaä coá möåt söë cú quan nhû vêåy, nhûng nhûäng cú

quan àoá thûúâng phaãi baáo caáo lïn böå chuã quaãn,

khiïën cho ranh giúái giûäa quyïìn súã hûäu vaâ quaãn

lyá àiïìu tiïët trúã nïn khöng roä raâng. Nhûäng cú

quan noái trïn cêìn àûúåc nêng cao quyïìn haån àïí

ngang bùçng vúái caác böå ngaânh trung ûúng vaâ cêìn

àûúåc cung cêëp àuã nguöìn taâi chñnh cuäng nhû

quyïìn tûå chuã trong hoaåt àöång. Traách nhiïåm

chñnh cuãa caác cú quan naây seä laâ phï duyïåt caác

dûå aán múái, thiïët lêåp caác tiïu chuêín cho ngaânh,

taåo ra möåt sên chúi bònh àùèng àïí àaãm baão sûå

caånh tranh cöng bùçng giûäa caác àún võ vêån haânh,

baão vïå lúåi ñch cuãa ngûúâi dên, vaâ quy àõnh mûác

phñ cho ngûúâi sûã duång dõch vuå.

75 Ngûúâi sûã duång àêët àûúåc pheáp baán giêëy chûáng nhêån sûã duång

àêët vúái àiïìu kiïån ngûúâi mua giûä nguyïn muåc àñch sûã duång àêët.

Tuy nhiïn nhûäng giao dõch naây ngaây caâng ñt vaâ thûúâng àûúåc

thûåc hiïån bñ mêåt. Nïëu xêy dûång möåt thõ trûúâng theo kiïíu

thûúng maåi caác-bon, seä coá thïí giaãm àaáng kïí chi phñ giao dõch

cho caác bïn mua baán giêëy chûáng nhêån sûã duång àêët.

76

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

Höåp 3.3. Cú quan Quaãn lyá Caãng vaâ Haâng haãi úã Singapore

Caãng Singapore laâ möåt caãng cöng-ten-nú rêët thaânh cöng, vaâ kïí tûâ nùm 1986, àêy laâ caãng bêån

röån nhêët trïn thïë giúái nïëu xeát vïì khöëi lûúång haâng hoáa chuyïn chúã qua àêy, chuã yïëu laâ haâng

àoáng cöng-ten-nú. Singapore laâ möåt caãng dõch vuå, trong àoá quyïìn súã hûäu àêët, viïåc thûåc thi caác

chûác nùng theo luêåt àõnh vaâ caác hoaåt àöång böëc dúä haâng hoáa àïìu do möåt töí chûác quaãn lyá, vaâ

àêy cuäng laâ möåt trong söë ñt caác caãng dõch vuå cuãa nhaâ nûúác trïn thïë giúái hoaåt àöång thaânh cöng.

Tuy vêåy, nùm 1996, Chñnh phuã Singapore vêîn quyïët àõnh thay àöíi cùn baãn cú cêëu quaãn lyá caãng.

Chñnh phuã thay àöíi cú cêëu quaãn lyá caãng bùçng caách thaânh lêåp möåt àún võ doanh nghiïåp (Cöng

ty PSA) vúái cú cêëu àuã linh hoaåt àïí àûúåc pheáp hoaåt àöång vaâ àêìu tû trong khu vûåc, nhêët laâ úã caác

caãng cuöëi cöng-ten-nú nùçm trïn caác tuyïën vêån taãi biïín quan troång. Doanh nghiïåp hoáa möåt

phêìn hoaåt àöång cuãa Cú quan Quaãn lyá Caãng coá nghôa laâ tùng cûúâng tñnh tûå chuã vïì mùåt taâi chñnh

vaâ gia tùng luöìng tiïìn mùåt. Àiïìu naây cuäng laâm tùng võ thïë cuãa Singapore vúái vai troâ möåt caãng

trung chuyïín vaâ àûúåc cho laâ möåt giaãi phaáp àoáng goáp cho sûå phaát triïín kinh tïë cuãa Singapore

cuäng nhû khu vûåc xung quanh.

Vò coá võ thïë àöåc quyïìn úã Singapore nïn cöng ty PSA phaãi chõu sûå àiïìu tiïët vaâ quaãn lyá cuãa nhaâ nûúác.

Cú quan Quaãn lyá Caãng vaâ Haâng haãi Singapore (MPA) àûúåc thaânh lêåp theo möåt Àaåo luêåt cuãa Quöëc

höåi (Àaåo luêåt Cú quan Quaãn lyá Caãng vaâ Haâng haãi Singapore nùm 1996) àïí giaám saát hoaåt àöång cuãa

cöng ty PSA. Nhûäng nhiïåm vuå chñnh cuãa Cú quan múái thaânh lêåp göìm coá thuác àêíy viïåc sûã duång, caãi

tiïën vaâ phaát triïín caãng, kiïím soaát sûå ài laåi cuãa taâu thuyïìn vaâ àaãm baão an ninh giao thöng haâng haãi,

cêëp pheáp vaâ quaãn lyá caác dõch vuå vaâ cú súã haâng haãi göìm coá caác caãng böëc dúä haâng hoáa thöng thûúâng,

vaâ quaãn lyá, àiïìu tiïët haânh vi kinh tïë cuãa ngaânh caãng biïín. Àaåo luêåt cuäng nghiïm cêëm xêy dûång, cung

cêëp caác cú súã vaâ trang thiïët bõ caãng hoùåc haâng haãi nïëu khöng coá giêëy pheáp hoùåc miïîn trûâ cuãa MPA.

Cú quan naây coá thïí kiïím soaát vaâ quy àõnh mûác phñ cêëp pheáp xûã lyá vaâ lûu giûä haâng hoáa úã caãng àñch

ban àêìu (nghôa laâ haâng hoáa khöng chuyïín taâu).

(C) Caác cú chïë ûu àaäi taâi chñnh cöng àïíthuác àêíy sûå phöëi húåp giûäa caác vuâng

44. Nhiïìu chñnh quyïìn àõa phûúng mongmuöën xêy dûång cú súã haå têìng vò àoá seä laânguöìn thu tûúng lai cho àõa phûúng. Sûå

thiïëu vùæng möåt cú chïë chia seã nguöìn thu úã cêëp

vuâng laâ nguyïn nhên taåo ra sûå caånh tranh giûäa

caác chñnh quyïìn àõa phûúng nhùçm thu huát caác

dûå aán cú súã haå têìng vïì àõa phûúng mònh maâ àöi

khi boã qua nhûäng thiïåt haåi àöëi vúái nïìn kinh tïë

cuãa toaân vuâng hoùåc thêåm chñ caã quöëc gia. Nïëu

thaânh lêåp möåt Cú quan Quaãn lyá Cú súã haå têìng

cêëp vuâng hoùåc cêëp quöëc gia, cú quan naây seä thu

thuïë tûâ caác dûå aán cú súã haå têìng vaâ taái àêìu tû tiïìn

thuïë àïí höî trúå caác cú súã haå têìng, nhû vêåy seä

khùæc phuåc àûúåc tònh traång thiïëu phöëi húåp trong

chñnh phuã. Toaân böå söë tiïìn thu thuïë khöng taái

àêìu tû àïí höî trúå cú súã haå têìng seä àûúåc phên

chia cho caác tónh trïn nguyïn tùæc cên àöëi giûäa

hai yïëu töë: möåt bïn laâ tiïëp tuåc duy trò àöång cú

xêy dûång thïm cú súã haå têìng múái cuãa caác tónh,

möåt bïn laâ giaãm sûå caånh tranh khöng laânh maånh

giûäa caác tónh. Tûúng tûå nhû vêåy, trong quaá trònh

phên böí ngên saách àêìu tû tûâ chñnh phuã trung

ûúng, cêìn ûu tiïn cho caác dûå aán quöëc gia, tiïëp

àoá laâ caác dûå aán liïn tónh/thaânh phöë, sau àoá múái

àïën caác dûå aán cuãa tûâng tónh. Àêy laâ möåt caách

khuyïën khñch caác chñnh quyïìn àõa phûúng húåp

taác cuâng nhau àïí xêy dûång cú súã haå têìng vaâ taåo

àiïìu kiïån thuêån lúåi cho Viïåt Nam tùng cûúâng khaã

nùng caånh tranh trïn toaân cêìu.

(D) Tùng cûúâng chu trònh quaãn lyá àêìutû cöng

45. Möåt chu trònh quaãn lyá àêìu tû cöng(PIM) chùåt cheä hún vaâ àöìng böå vúái quytrònh ngên saách seä giuáp Viïåt Nam traánhàûúåc tònh traång phï duyïåt caác dûå aán àêìutû cöng töën keám vaâ thiïëu hiïåu quaã. Möåt

chu trònh PIM thûúâng göìm 8 giai àoaån: chó àaåo

Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái (2009) “Böå cöng cuå àöíi múái hoaåt àöång caãng”

77

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

chiïën lûúåc vaâ saâng loåc, chñnh thûác thêím àõnh dûå

aán, kiïím tra kïët quaã thêím àõnh, lûåa choån dûå aán

vaâ cêëp vöën, thûåc hiïån, àiïìu chónh dûå aán, chuyïín

giao dõch vuå, vaâ àaánh giaá dûå aán (xem Hònh 3.7).

46. Trong trûúâng húåp cuãa Viïåt Nam, caácgiai àoaån cêìn tùng cûúâng coá leä laâ caác giaiàoaån àêìu tiïn cuãa chu trònh PIM, cuå thïí laâchó àaåo chiïën lûúåc vaâ saâng loåc, chñnh thûácthêím àõnh dûå aán, kiïím tra kïët quaã thêímàõnh, lûåa choån vaâ cêëp vöën cho dûå aán. Chñnh

quyïìn caác àõa phûúng vaâ böå ngaânh chuã quaãn àïì

xuêët dûå aán àêìu tû cöng phaãi lêåp möåt höì sú dûå

aán vúái caác thöng tin cú baãn vïì dûå aán, göìm coá mö

taã ûu tiïn chiïën lûúåc vaâ chûúng trònh liïn quan,

vêën àïì cuå thïí seä àûúåc giaãi quyïët trong dûå aán,

muåc tiïu dûå aán, caác hoaåt àöång chñnh, kïët quaã vaâ

ngên saách dûå kiïën. Ngoaâi ra, àiïìu quan troång

trong giai àoaån naây laâ phaãi cên nhùæc caác phûúng

aán lûåa choån àïí giaãi quyïët vêën àïì theo caác kõch

baãn coá vaâ khöng coá dûå aán, àöìng thúâi phên tñch

cêìu, cung vaâ khoaãng tröëng cung – cêìu. Caác àïì

xuêët dûå aán cêìn àûúåc saâng loåc lêìn àêìu nhùçm àaãm

baão rùçng caác dûå aán àaáp ûáng nhûäng tiïu chñ töëi

thiïíu vïì sûå phuâ húåp vúái caác muåc tiïu chiïën lûúåc

cuãa chñnh phuã, àöìng thúâi thoãa maän nhûäng àaánh

giaá phên loai ngên saách àïí àïì xuêët àûúåc àûa vaâo

kïë hoaåch ngên saách nhû möåt dûå aán thûåc sûå, vaâ

khöng phaãi laâ möåt muåc chi ngên saách thûúâng

xuyïn. Tiïëp àoá, cêìn coá cú cêëu thïí chïë phuâ húåp

àïí saâng loåc têët caã caác àïì xuêët dûå aán lúán (vñ duå

nhû caác dûå aán trïn 1000 tyã àöìng hoùåc 50 triïåu

USD) nhùçm traánh laäng phñ nïëu thêím àõnh chi tiïët

têët caã caác dûå aán; tuây trûúâng húåp, nhiïåm vuå naây

coá thïí giao cho caác böå ngaânh chuã quaãn vaâ chñnh

quyïìn àõa phûúng.

47. Caác dûå aán vaâ chûúng trònh vûúåt qualêìn saâng loåc àêìu tiïn seä àûúåc thêím àõnhàïí àaánh giaá tñnh khaã thi, thöng qua caácphên tñch khaã thi. Àïí thûåc hiïån quy trònh naây,

cêìn phaãi kïët húåp vaâ quaãn lyá caác bûúác chuêín bõ

dûå aán, nhû nghiïn cûáu tiïìn khaã thi, nghiïn cûáu

khaã thi bao göìm thiïët kïë sú böå, àaánh giaá taác

àöång möi trûúâng vaâ xaä höåi – caác bûúác naây cêìn

àûúåc hoaân thaânh trûúác khi dûå aán àûúåc phï

duyïåt cêëp vöën. Tiïëp àoá, cêìn aáp duång möåt thöng

lïå töët laâ kiïím tra kïët quaã thêím àõnh thöng qua

möåt bïn àöåc lêåp. Nhiïåm vuå naây coá thïí do cú

quan böå taâi chñnh, hoùåc böå kïë hoaåch, hoùåc möåt

cú quan chuyïn mön khaác thûåc hiïån. Cuöëi cuâng,

cêìn phaãi gùæn kïët quy trònh thêím àõnh, lûåa choån

dûå aán àêìu tû cöng vúái chu trònh ngên saách theo

caách thñch húåp, kïí caã khi chu trònh àaánh giaá dûå

aán khöng truâng thúâi gian vúái chu trònh ngên saách.

Nïëu caác cú quan chñnh phuã khöng coá àuã nhên

lûåc vaâ nùng lûåc thñch húåp, viïåc thûåc hiïån nhûäng

bûúác noái trïn coá thïí rêët khoá khùn vaâ phûác taåp,

do àoá coá thïí àiïìu chónh viïåc aáp duång caác bûúác

naây theo böëi caãnh úã Viïåt Nam vaâ bùæt àêìu bùçng

möåt thñ àiïím trong möåt ngaânh kinh tïë quan

troång, vñ duå nhû caãng biïín.

Hònh 3.7: Taám yïëu töë noâng cöët “bùæt buöåc phaãi coá” trong quaãn lyá àêìu tû

1

Hûúáng dêîn&

Raâ soaát

2

Thêím àõnhdûå aán

chñnh thûác

3

Raâ soaátthêím àõnh

6

Thay àöíidûå aán

7

Cung cêëpdõch vuå

8

Àaánh giaádûå aán

4

Lûåa choåndûå aán &

lïn ngên saách

5

Thûåc hiïån

THUÁC ÀÊÍY NÏÌN KINH TÏË THI TRÛÚÂNG:VAI TROÂ CUÃA THÖNG TIN VAÂ MINH BAÅCH77

Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2012

KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNGKHI VIÏåT NAM TRÚÃ THAÂNH QUÖËC GIA

COÁ THU NHÊÅP TRUNG BÒNH

Chûúng 4

77 Chûúng naây àûúåc viïët dûåa trïn caác baáo caáo chñnh saách do Bill

Allan, Habib Rab vaâ Nguyïîn Nguyïåt Nga thûåc hiïån.

l

80

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

1. Viïåt Nam àaä ài möåt chùång àûúâng daâitrong 15 nùm qua trong viïåc thuác àêíycöng khai dûä liïåu vaâ thöng tin kinh tïë. Viïåc

chuêín bõ vaâ cöng böë dûä liïåu kinh tïë vô mö taåi Viïåt

Nam àaä dêìn dêìn coá hïå thöëng hún. Thöng tin vïì

ngên saách nhaâ nûúác trïn caác trang web cuãa cú

quan nhaâ nûúác cuäng àaä àûúåc caãi thiïån. Ngaây caâng

coá nhiïìu cú quan chñnh phuã sûã duång trang web

cuãa hoå àïí trao àöíi thöng tin78. Nhû Hònh 4.1 cho

thêëy, hêìu hïët nhûäng ngûúâi traã lúâi cho cuöåc khaão

saát vïì "Sûå thay àöíi nhêån thûác cuãa ngûúâi Viïåt nam

àöëi vúái vai troâ cuãa thõ trûúâng vaâ nhaâ nûúác"

(CAMS 2011) do Ngên haâng Thïë giúái vaâ Phoâng

Thûúng maåi vaâ Cöng nghiïåp Viïåt nam (VCCI)

thûåc hiïån nùm 2011 àöìng yá vúái àaánh giaá nhû vêåy.

Trong söë 967 ngûúâi traã lúâi, 53% caãm thêëy rùçng mûác

àöå minh baåch àaä tùng lïn trong nùm nùm qua so

vúái 4% ngûúâi nghô rùçng noá àaä giaãm. Tuy nhûäng ngûúâi

thuöåc caác chñnh quyïìn cêëp tónh vaâ quöëc gia dûúâng

nhû coá caái nhòn tñch cûåc hún so vúái nhûäng ngûúâi laâm

viïåc trong lônh vûåc truyïìn thöng baáo chñ, cöång àöìng

caác nhaâ taâi trúå, vaâ caác töí chûác xaä höåi dên sûå. Hêìu

nhû khöng coá nghi ngúâ rùçng Viïåt Nam àang àaåt

àûúåc tiïën böå hûúáng túái viïåc trúã thaânh möåt quöëc

gia cúãi múã vaâ minh baåch hún.

2. Tuy nhiïn tiïën àöå àaä chêåm hún dûå kiïëndo thiïëu möåt luêåt töíng quaát vïì khaã nùngtiïëp cêån thöng tin. Baáo caáo Phaát triïín Viïåt

Nam 2010 - Caác Thïí chïë Hiïån àaåi - àaä xïëp

khoaãng 30 luêåt, nghõ àõnh vaâ caác vùn baãn quy

phaåm phaáp luêåt khaác quy àõnh ñt nhiïìu thöng

tin phaãi àûúåc cöng böë cho cöng chuáng. Tuy

nhiïn, nhiïìu quy àõnh khöng àûúåc thûåc hiïån.

Möåt nghiïn cûáu nùm 2010 vïì sûå minh baåch

trong vêën àïì àêët àai àaä phaát hiïån ra rùçng àöëi

vúái möåt söë thöng tin liïn quan àïën àêët àai, chó

9% caác tónh cöng böë thöng tin theo quy àõnh

cuãa phaáp luêåt (Nguyïîn vaâ caác taác giaã khaác

2010). Coá möåt vaâi lyá do cho nhûäng yïëu keám

trong viïåc thûåc hiïån quy àõnh vïì minh baåch

thöng tin, tûâ vùn hoáa töí chûác vaâ cöng taác lûu

giûä thöng tin yïëu, cho àïën möåt thûåc tïë àún giaãn

laâ nhiïìu ngûúâi khöng biïët phaáp luêåt yïu cêìu hoå

phaãi cöng böë thöng tin. Nïëu khöng coá möåt luêåt

vïì tiïëp cêån thöng tin, khiïën cho viïåc tiïëp cêån

thöng tin trúã thaânh mùåc àõnh chûá khöng phaãi

laâ möåt nguyïn tùæc, vaâ thiïët lêåp cú chïë giaám saát

vaâ thûåc thi, thò seä khöng coá àuã àöång lûåc cho

caác vùn phoâng vaâ caác quan chûác tûå do cung cêëp

thöng tin. Thêåt ra, àiïím söë thêëp cuãa Viïåt Nam

(0) vïì truy cêåp thöng tin theo àaánh giaá cuãa Chó

söë vïì Tñnh liïm chñnh Toaân cêìu coá lyá do trûåc

tiïëp tûâ thûåc tïë rùçng khöng coá luêåt töíng quaát

vïì tiïëp cêån thöng tin taåi Viïåt Nam.

I BÖËI CAÃNH

78 Xem Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2010 vïì thaão luêån chi tiïët

möåt söë thaânh tûåu trong viïåc thuác àêíy tñnh minh baåch trïn möåt

loaåt lônh vûåc chñnh saách cöng.

Nguöìn: CAMS 2011.

Hònh 4.1 Mûác àöå minh baåch àaä gia tùng trong nhûäng nùm gêìn àêy

81

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

3. Taác àöång cuãa sûå yïëu keám vïì minh baåchàaä laâm cho sûå phaát triïín cuãa Viïåt Nam trúãnïn töën keám. Möåt nghiïn cûáu nùm 2011 vïì

tham nhuäng trong quaãn lyá àêët àai (ÀSQ Àan

Maåch, Ngên haâng Thïë giúái, ÀSQ Thuåy Àiïín 2011)

àaä xaác àõnh sûå thiïëu minh baåch laâ möåt trong

nhûäng nguyïn nhên cú baãn gêy ra tham nhuäng

taåi Viïåt Nam, phaát hiïån àûúåc ruát ra tûâ nghiïn

cûáu dûä liïåu. Mùåc duâ tham nhuäng coá nhiïìu nguyïn

nhên, khi àïì cêåp àïën möåt loaåt caác taâi liïåu liïn

quan àïën àêët, xeát vïì trung bònh, roä raâng caác tónh

vúái mûác àöå minh baåch thêëp hún cuäng coá mûác

àöå tham nhuäng cao hún (Hònh 4.2) Cuäng coá thïí

thêëy giaá trõ cuãa thöng tin qua kïët quaã cuãa möåt

cuöåc khaão saát vïì caán böå àêët àai àûúåc tiïën haânh

búãi Thanh tra Chñnh phuã: 76% caán böå àêët àai cho

rùçng, lyá do chñnh khiïën hoå thñch cöng viïåc cuãa

mònh laâ do coá thïí tiïëp cêån súám vúái thöng tin vïì

àêët àai (GIRI vaâ Cöng ty Tû vêën T&C 2010). Caác

nghiïn cûáu tûúng tûå cuäng thêëy rùçng ngûúâi dên

thûúâng sûã duång trung gian khi xûã lyá caác vêën àïì

liïn quan àïën àêët àai, vaâ möåt nûãa trong söë caác

trûúâng húåp coá trung gian chñnh laâ caán böå àõa

chñnh. Mùåc duâ cöng chuáng seä àûúåc lúåi khi àûúåc

tûå do tiïëp cêån thöng tin, thöng tin laåi àûúåc giûä

kñn vò lúåi ñch caá nhên.

4. Lúåi ñch cêån biïn cho nïìn kinh tïë ViïåtNam tûâ viïåc gia tùng minh baåch coá thïírêët lúán. Söë lûúång thöng tin taâi khoáa, taâi chñnh

vaâ kinh tïë maâ Chñnh Phuã Viïåt Nam hiïån àang

thu thêåp vaâ cung cêëp cho cöng chuáng khöng

àêìy àuã cho sûå vêån haânh trún tru cuãa möåt quöëc

gia úã mûác thu nhêåp trung bònh. Ngay caã söë liïåu

thöëng kï cú baãn nhû cú cêëu chi tiïu ngên saách

theo ngaânh, chi tiïu ngoaâi ngên saách, dûå trûä

ngoaåi höëi, vaâ caác baãng cên àöëi cuãa doanh

nghiïåp nhaâ nûúác hoùåc khöng àûúåc thu thêåp,

khöng àûúåc cöng böë, hoùåc chó àûúåc cöng böë

vúái àöå trïî vïì thúâi gian àaáng kïí. Tuy nhiïn,

ngûúâi tham gia thõ trûúâng nhû caác nhaâ àêìu tû

vöën cöí phêìn, nhaâ xuêët nhêåp khêíu, ngûúâi kinh

doanh ngoaåi höëi, chuã súã hûäu traái phiïëu, caác

ngên haâng, doanh nghiïåp, vaâ thêåm chñ caã nöng

dên àïìu cêìn thöng tin cêåp nhêåt gêìn nhû haâng

ngaây àïí hoaåt àöång trong nïìn kinh tïë thõ

trûúâng. Vaâ nïëu thöng tin nhû vêåy khöng coá sùén,

ngûúâi tham gia thõ trûúâng seä phaãi duâng àïën

phûúng aán àêìu cú, tin àöìn, vaâ thêåm chñ laâ caác

phûúng thûác khöng trung thûåc àïí coá àûúåc

thöng tin. Àiïìu naây giaãi thñch do taåi sao ngûúâi

ta àaä lêåp luêån rùçng möåt trong nhûäng nguöìn göëc

cuãa sûå bêët öín kinh tïë hiïån nay taåi Viïåt Nam coá

thïí coá nguöìn göëc tûâ viïåc thiïëu dûä liïåu kinh tïë

kõp thúâi vaâ àaáng tin cêåy vaâ sûå yïëu keám trong

cöng taác truyïìn thöng vïì caác thay àöíi chñnh

saách túái thõ trûúâng (xem “Àiïím laåi tònh hònh

kinh tïë Viïåt Nam”, caác vêën àïì khaác nhau). Vò

vêåy, theo quan àiïím cuãa chuáng töi, caãi thiïån

tñnh minh baåch laâ möåt trong nhûäng "thaânh quaã

trong têìm tay cuãa quaá trònh chuyïín àöíi” maâ

vêîn chûa àûúåc gùåt haái àêìy àuã taåi Viïåt Nam.

Nguöìn: PCI 2010; Cú súã dûä liïåu cuãa NHTG vïì tñnh minh baåch trong àêët àai 2010.

Hònh 4.2 Caác tónh coá tñnh minh baåch cao hún seä coá mûác àöå tham nhuäng thêëp hún

82

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

5. Hiïån nay ngûúâi Viïåt Nam àang uãng höåmaånh meä viïåc gia tùng tñnh minh baåchtrong quaá trònh ra quyïët àõnh. Trong cuöåc

khaão saát nùm 2011 cuãa Ngên haâng Thïë giúái vaâ

VCCI vúái chuã àïì ""Sûå thay àöíi nhêån thûác cuãa

ngûúâi Viïåt nam àöëi vúái vai troâ cuãa thõ trûúâng vaâ

nhaâ nûúác" (CAMS 2011), 92% trong söë 967

ngûúâi traã lúâi àöìng yá vúái lúâi phaát biïíu "tñnh minh

baåch cao trong caác quyïët àõnh cuãa Nhaâ nûúác vaâ

trong quaá trònh ra quyïët àõnh laâ àiïìu cêìn thiïët

cho sûå phaát triïín.” Nhû thïí hiïån trong Hònh 4.3,

lúåi ñch cuãa tñnh minh baåch àöëi vúái sûå phaát triïín

àûúåc àöìng tònh möåt caách röång raäi trong têët caã

caác thaânh phêìn cuãa xaä höåi, trong àoá coá 84%

trong söë ngûúâi thuöåc Quöëc höåi vaâ Àaãng vaâ 97%

söë ngûúâi thuöåc lônh vûåc truyïìn thöng vaâ chñnh

quyïìn cêëp tónh. Kïët quaã khaão saát cho thêëy ngûúâi

Viïåt Nam thuöåc têët caã caác lônh vûåc xaä höåi dûúâng

nhû àaä sùén saâng àïí tiïën àïën àïën möåt xaä höåi cúãi

múã vaâ minh baåch hún.

6. Chûúng naây xem xeát têìm quan troångcuãa tñnh minh baåch, têåp trung àùåc biïåt vaâongên saách vaâ cöng böë thöng tin taâi chñnh.Nöåi dung cuãa chûúng naây àûa ra phên tñch töíng

quan vïì têìm quan troång cuãa tñnh minh baåch àöëi

vúái caác nïìn kinh tïë thõ trûúâng, àùåc biïåt laâ nhu

cêìu cêìn àaãm baão viïåc cöng böë möåt caách hïå

thöëng caác dûä liïåu kinh tïë àïí thiïët lêåp sûå tñn

nhiïåm vaâ tin tûúãng vaâo caác chñnh saách kinh tïë.

Sau àoá chûúng naây seä xem xeát thûåc traång vïì tñnh

minh baåch vïì ngên saách vaâ taâi chñnh cuãa Viïåt

Nam cuäng nhû caách thûác àöëi vúái caác nöî lûåc caãi

thiïån tònh hònh. Chûúng 4 cuäng xem xeát nhûäng

thöng tin àûúåc cung cêëp cho möåt söë bïn liïn

quan quan troång nhû Quöëc höåi vaâ caác cú quan

truyïìn thöng, vaâ tòm hiïíu nhûäng caách thûác àïí

tùng cûúâng nhu cêìu vïì thöng tin. Phêìn cuöëi cuâng

toám tùæt möåt vaâi caãi caách àang diïîn ra vaâ nhûäng

viïåc cêìn têåp trung àïí caãi thiïån hún nûäa tñnh toaân

diïån, àöå tin cêåy vaâ kõp thúâi cuãa thöng tin, cuäng

nhû khuyïën nghõ möåt söë bûúác tiïëp theo.

7. Coá möåt vaâi khña caånh quan troång cuãathöng tin vaâ tñnh minh baåch seä khöngàûúåc thaão luêån trong chûúng naây, maâ seäxêy dûång möåt chûúng trònh laâm viïåc trongtûúng lai. Àêìu tiïn laâ têìm quan troång cuãa viïåc

xûã lyá khi coá thöng tin. Nùng lûåc cuãa ngûúâi sûã

duång trong viïåc phên tñch thöng tin hiïån coân

thêëp trong böëi caãnh cuãa Viïåt Nam vaâ cêìn phaãi

àûúåc tùng cûúâng. Tûúng tûå, vai troâ vaâ nùng lûåc

cuãa cú quan truyïìn thöng àïí baáo caáo möåt caách

hiïåu quaã vaâ chñnh xaác thöng tin laâ möåt nöåi dung

chûa àûúåc phên tñch úã àêy. Möåt haån chïë quan

troång khaác laâ vai troâ cuãa kiïím toaán vaâ cöng böë

baáo caáo kiïím toaán àûúåc thaão luêån toám tùæt úã

Chûúng 2 trong phêìn liïn quan àïën caãi caách

doanh nghiïåp nhaâ nûúác. Tûúng tûå nhû vêåy möåt

söë vêën àïì vïì tñnh minh baåch liïn quan àïën thõ

trûúâng àêët àai àûúåc phên tñch trong Chûúng 3.

Cuöëi cuâng, chûúng naây khöng thaão luêån vêën àïì

quan troång laâ lyá do taåi sao khöng cöng böë thöng

tin - möåt lônh vûåc cêìn phên tñch sêu hún khaã nùng

coá àûúåc trong thúâi gian chuêín bõ baáo caáo naây.

Nguöìn: CAMS 2011.

Hònh 4.3 Höî trúå maånh meä cho tñnh minh baåch trong Quy trònh ra quyïët àõnh cuãa nhaâ nûúác

83

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

8. Thöng tin laâ huyïët maåch cuãa thõtrûúâng. Têìm quan troång cuãa caác luöìng thöng

tin àöëi vúái sûå vêån haânh cuãa caác thõ trûúâng àaä

àûúåc ghi nhêån rêët roä trong nhiïìu taâi liïåu nghiïn

cûáu (Stigler 1961; Stiglitz vaâ Weiss 1981, vaâ nhiïìu

taâi liïåu khaác). Nhûäng caãi thiïån vïì thöng tin coá

thïí giaãm mûác àöå vaâ hêåu quaã cuãa caác vêën àïì

ngûúâi uãy thaác - àaåi lyá giuáp tùng hiïåu quaã trong

viïåc phên böí nguöìn lûåc trong caác thõ trûúâng kinh

tïë vaâ taâi chñnh.

9. Cöng khai thöng tin coá thïí giaãm thiïíutñnh keám hiïåu quaã cuãa thõ trûúâng. Tñnh

minh baåch laâm giaãm thiïíu sûå bêët öín thõ trûúâng

do tñnh chuã quan cuãa caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh

saách gêy ra, khiïën cho chñnh saách tiïìn tïå dïî dûå

àoaán hún vaâ caác thõ trûúâng taâi chñnh hoaåt àöång

hiïåu quaã hún (Bellver vaâ Kaufmann 2005). Nïëu

khöng viïåc thiïëu minh baåch trong hoaåch àõnh

chñnh saách vaâ cöng böë thöng tin haån chïë seä taåo

ra nhûäng kyâ voång húåp lyá taác àöång tiïu cûåc àïën

giaá caã cuãa taâi saãn, tiïu duâng vaâ àêìu tû, vaâ laâm gia

tùng ruãi ro àêìu tû. Àiïìu naây laåi laâm tùng yïu cêìu

vïì phêìn buâ ruãi ro cao hún, vaâ do vêåy laâm tùng

chi phñ vöën àêìu tû. Do àoá, cöng khai thöng tin

coá thïí giaãm thiïíu sûå thiïëu hiïåu quaã cuãa thõ

trûúâng vaâ taåo khaã nùng tiïëp cêån dïî daâng hún vúái

thõ trûúâng vöën vaâ taåo àiïìu kiïån töët hún àöëi vúái

nguöìn taâi chñnh cuãa chñnh phuã. Àiïìu naây laâ rêët

phuâ húåp trong böëi caãnh Viïåt Nam: mùåc duâ coá

töëc àöå tùng trûúãng cao vaâ nïìn taãng kinh tïë maånh

meä, quöëc gia naây luön nhêån àûúåc xïëp haång vïì

tñnh minh baåch thêëp hún vaâ phaãi àöëi mùåt vúái phñ

baão hiïím ruãi ro cao hún trïn thõ trûúâng quöëc

tïë so vúái caác quöëc gia coá àùåc àiïím tûúng tûå

(xem Hònh 4.4). Möåt chïë àöå minh baåch hún seä

giuáp Viïåt Nam huy àöång nhiïìu nguöìn lûåc hún

àaáng kïí trïn thõ trûúâng quöëc tïë vaâ vúái chi phñ

thêëp hún nhiïìu so vúái hiïån nay.

10. Minh baåch vaâ traách nhiïåm giaãi trònhcuäng coá thïí àoáng möåt vai troâ lúán trongviïåc giaãm thiïíu bêët öín kinh tïë vô mö.Nhûäng cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë cuöëi nhûäng

thêåp niïn 1990 vaâ àêìu nhûäng thêåp niïn 2000 taåi

caác nïìn kinh tïë thõ trûúâng múái nöíi vaâ caác nïìn

kinh tïë chuyïín àöíi, möåt phêìn laâ do sûå thiïëu minh

baåch (Rahman 1998). Mehrez vaâ Kaufmann

(1999) cho thêëy sûå gia tùng tñnh minh baåch cuãa

chñnh saách taâi khoáa vaâ tiïìn tïå hoùåc caác dûä liïåu

kinh tïë vô mö laâm giaãm khaã nùng xaãy ra khuãng

hoaãng sau khi tûå do hoáa taâi chñnh. Nhûäng phaát

hiïån naây àaä cung cêëp àöång lûåc maånh meä cho viïåc

thiïët lêåp caác tiïu chuêín quöëc tïë vïì minh baåch

taâi khoáa, taâi chñnh vaâ tiïìn tïå nhû möåt phûúng

tiïån nhùçm tùng cûúâng kiïën truác taâi chñnh quöëc

tïë vaâ nêng cao kïët quaã hoaåt àöång cuãa tûâng

nûúác79. Minh baåch àûúåc caãi thiïån úã möåt söë nûúác

Àöng AÁ vaâ Myä Latinh àaä cho pheáp hoå thoaát khoãi

caác cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu hiïån nay

vúái nöåi lûåc tûúng àöëi maånh meä. Caác nhaâ hoaåch

àõnh chñnh saách Viïåt Nam àaä chûáng kiïën lúåi ñch

àêìu tiïn cuãa viïåc minh baåch khi Ngên haâng Nhaâ

nûúác Viïåt Nam trong nùm 2008 cöng böë cho thõ

trûúâng vïì tònh traång dûå trûä ngoaåi höëi, nhúâ àoá

giaãm àaáng kïí aáp lûåc àêìu cú so vúái àöìng nöåi tïå.

11. Ngaây caâng coá nhiïìu caác bùçng chûángxuyïn quöëc gia vïì lúåi ñch cuãa viïåc minhbaåch taâi khoáa. Nhûäng thöng lïå töët vïì tñnh minh

baåch, nhû àûúåc àõnh nghôa trong Quy àõnh vïì

Minh baåch Taâi khoáa cuãa IMF80, thûúâng àem laåi lúåi

ñch trûåc tiïëp cho quöëc gia bùçng caách gia tùng khaã

nùng tiïëp cêån cuãa Caác quöëc gia naây àïën thõ

trûúâng vöën vaâ haå thêëp chi phñ traã núå. Dûä liïåu

trïn caác Baáo Caáo taâi chñnh vïì sûå Tuên thuã caác

Tiïu chuêín vaâ Maä hoáa cung cêëp möåt söë bùçng

chûáng uãng höå quan àiïím naây. Hameed (2005) chó

ra rùçng caác quöëc gia coá tñnh minh baåch cao theo

nhûäng chó söë naây seä coá mûác xïëp haång tñn duång

töët hún, kyã luêåt taâi chñnh töët hún, vaâ ñt tham

nhuäng hún kïí caã khi coá taác àöång cuãa möåt söë

biïën söë kinh tïë xaä höåi khaác. Trong möåt nghiïn

cûáu têåp trung àùåc biïåt vïì cöng böë ruãi ro taâi

chñnh, Cebotari vaâ caác taác giaã (2009) nhêån thêëy

79 Saáng kiïën Tiïu chuêín vaâ Maä hoáa do IMF, Ngên haâng Thïë giúái

vaâ Töí chûác Húåp taác vaâ phaát triïín Kinh tïë, vaâ caác töí chûác taâi

chñnh quöëc tïë khaác phaát àöång vaâo nùm 1999. Trong saáng kiïën

vïì Tiïu chuêín vaâ Maä hoáa, IMF hûúáng àïën thuác àêíy caác tiïu

chuêín vïì taâi khoáa, tiïìn tïå vaâ thöëng kï úã caác quöëc gia thaânh

viïn phuâ húåp vúái sûá mïånh giaám saát cuãa mònh.

80 Quy àõnh vïì Minh baåch Taâi khoáa àûúåc àûa ra nùm 1998, vaâ

Quy àõnh vaâ Söí tay vïì Minh baåch Taâi khoáa àûúåc ban haânh nùm

2001 vaâ àûúåc cêåp nhêåt nùm 2007. Sûå tuên thuã quöëc gia àaä

àûúåc àaánh giaá thöng qua hïå söë minh baåch taâi khoáa trong Baáo

caáo vïì Tuên thuã caác Tiïu chuêín vaâ Maä hoáa dûä liïåu. Xem taåi:

http://www.imf.org/external/np/sec/pn/2011/pn1138.htm vïì

àaánh giaá cêåp nhêåt cuãa Ban Giaám àöëc Quyä IMF.

II TÊÌM QUAN TROÅNG

CUÃA TÑNH MINH BAÅCH

TRONG CAÁC NÏÌN

KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNG

84

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

rùçng caác nûúác tùng cûúâng cöng böë thöng tin ruãi

ro taâi chñnh trïn têët caã böën thuöåc tñnh vïì cöng

böë thöng tin coá thïí caãi thiïån àaáng kïí mûác xïëp

haång tñn duång.

12. Caác quöëc gia coá tñnh minh baåch caohún dûúâng nhû cuäng coá tñnh caånh tranhcao hún trong thõ trûúâng quöëc tïë. Möåt möi

trûúâng thïí chïë minh baåch hún coá thïí goáp phêìn

tùng tyã lïå sinh lúâi àêìu tû bùçng nhiïìu caách. Khi caác

chñnh saách vaâ thuã tuåc haânh chñnh hûúáng dêîn quyïët

àõnh àêìu tû roä raâng vaâ minh baåch, thò sûå bêët öín vaâ

chi phñ kinh doanh seä thêëp hún, dêîn àïën caác quyïët

àõnh àêìu tû hiïåu quaã hún. Hònh 4.4 cho thêëy rùçng

chó söë caånh tranh toaân cêìu àûúåc cöng böë búãi Diïîn

àaân Kinh tïë Thïë giúái cho 104 quöëc gia liïn quan

chùåt cheä vúái chó söë minh baåch töíng thïí àûúåc xêy

dûång búãi Bellver vaâ Kaufmann (2005).

Nguöìn: Bellver vaâ Kaufmann 2005; Diïîn àaân Kinh tïë Thïë giúái nùm 2004.

Hònh 4.4 Tñnh minh baåch vaâ Caånh tranh coá möëi tûúng quan thuêån vúái nhau

13. Minh baåch taâi chñnh àoáng möåt vai troâàùåc biïåt quan troång trong quaá trònhchuyïín àöíi kinh tïë cuãa Viïåt Nam, trongböëi caãnh vai troâ tûúng àöëi lúán cuãa khu vûåccöng trong nïìn kinh tïë. Caãi caách quaãn lyá taâi

chñnh bùæt àêìu vaâo cuöëi nhûäng nùm 1990 àaä cho

pheáp chñnh phuã thûåc hiïån caác bûúác tiïën quan

troång hûúáng túái tiïu chuêín quöëc tïë vïì minh baåch

taâi chñnh. Caác caãi caách ban àêìu àûúåc dûåa trïn tû

vêën kyä thuêåt, khúãi àêìu tûâ möåt Àaánh giaá chung

cuãa Ngên Haâng Thïë Giúái – IMF nùm 1999 (IMF-

Ngên Haâng Thïë Giúái 1999), Àaánh Giaá Chi Tiïu

Cöng nùm 2004 (Chñnh Phuã Viïåt Nam vaâ Ngên

Haâng Thïë Giúái 2004), vaâ sau àoá laâ Àaánh giaá Taâi

chñnh Quöëc gia nùm 2007 (Chñnh Phuã Viïåt Nam

vaâ Ngên Haâng Thïë Giúái 2008). Nhêån thûác àûúåc

rùçng do coá xuêët phaát àiïím rêët thêëp so vúái caác

tiïu chuêín quöëc tïë vïì Quaãn Lyá Taâi Chñnh Cöng

(PFM), Chñnh Phuã àaä tiïëp cêån aáp duång caác tiïu

chuêín naây möåt caách thêån troång vaâ trong böëi

caãnh thïí chïë cuãa riïng mònh.

14. Quaãn lyá taâi chñnh taåi Viïåt Nam àaä trúãnïn phûác taåp hún. Sûå phaát triïín cuãa hïå thöëng

Quaãn Lyá Taâi Chñnh Cöng àaä mang laåi kïët quaã lúán

hún viïåc thiïët lêåp möåt hïå thöëng quaãn lyá taâi chñnh

cöng quöëc gia öín àõnh, minh baåch, vaâ coá traách nhiïåm

giaãi trònh. Nhû àûúåc mö taã trong Baáo caáo Phaát triïín

Viïåt Nam 2010, phaát triïín thïí chïë àaä nhêën maånh

vaâo sûå phuå thuöåc ngaây caâng tùng vaâo cú chïë thõ

trûúâng, vaâ gêìn àêy laâ viïåc phên quyïìn khöng chó cho

caác taác nhên kinh tïë maâ coân cho caác chñnh quyïìn

àõa phûúng, caác àún võ cung cêëp dõch vuå, toâa aán, cú

quan truyïìn thöng vaâ töí chûác xaä höåi dên sûå. Do vêåy,

töëc àöå caãi caách quaãn lyá taâi chñnh cöng cêìn phaãi àûúåc

àaánh giaá trong böëi caãnh cuãa nhûäng muåc tiïu naây, möåt

söë muåc tiïu böí sung cho nhau, nhûng nhiïìu muåc

tiïu khaác coá thïí coá caånh tranh vúái nhau. Chiïën lûúåc

caãi caách quaãn lyá taâi chñnh cöng thûåc tïë phaãi cên nhùæc

àïën caác möëi liïn kïët giûäa caãi caách quaãn lyá taâi chñnh

cöng vaâ caác muåc tiïu quöëc gia coá liïn quan khaác

möåt caách roä raâng nhêët coá thïí àûúåc.

III MINH BAÅCH TAÂI CHÑNH

ÚÃ VIÏåT NAM

85

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

III.A TÒNH HÒNH HIÏÅN NAY

15. Chñnh phuã àaä coá möåt khúãi àêìu töët àeåptrong viïåc thiïët lêåp khuön khöí phaáp lyá vaâthïí chïë vïì minh baåch taâi chñnh. Luêåt Ngên

saách Nhaâ nûúác (2002), coá hiïåu lûåc vaâo nùm

2004, quy àõnh rùçng “caác kïë hoaåch ngên saách, taâi

khoaãn ngên saách cuöëi cuâng, vaâ kïët quaã kiïím toaán

cuãa ngên saách trung ûúng, ngên saách àõa phûúng,

caác nhaâ hoaåch àõnh ngên saách, vaâ caác töí chûác

àûúåc taâi trúå búãi ngên saách nhaâ nûúác, phaãi àûúåc

cöng khai". Trong khi chñnh phuã àang coá kïë

hoaåch sûãa àöíi Luêåt Ngên saách Nhaâ nûúác (2002)

trong thúâi gian túái àïí giaãi quyïët möåt söë vêën àïì

töìn àoång, Luêåt hiïån nay cuäng cung cêëp caác quy

àõnh roä raâng vïì caác vêën àïì minh baåch. Chñnh phuã

tiïëp tuåc múã röång vaâ àaâo sêu phaåm vi caác yïu

cêìu cöng khai taâi chñnh thöng qua möåt quyïët

àõnh cuãa Thuã tûúáng (192) vaâ caác thöng tû hûúáng

dêîn àûúåc ban haânh tûâ nùm 2004 vaâ 200681.

Khuön khöí thïí chïë roä raâng vïì viïåc ai chõu traách

nhiïåm baáo caáo nhûäng thöng tin gò, bao göìm caã mêîu

vaâ têìn suêët baáo caáo. Mùåc duâ chêët lûúång cuãa baáo caáo

vêîn coân khaác nhau, nhûng Àaánh giaá Taâi chñnh Quöëc

gia nùm 2007 àaä ghi nhêån sûå tuên thuã töët vúái caác

yïu cêìu baáo caáo úã têët caã caác cú quan, àún võ.

16. Thöng tin vïì Ngên saách Nhaâ nûúácàûúåc àùng taãi lïn caác trang web cuãa cúquan nhaâ nûúác àaä àûúåc caãi thiïån. Ngên saách

Nhaâ nûúác àûúåc cöng böë trïn trang web cuãa Böå

Taâi chñnh ngay trûúác khi bùæt àêìu nùm taâi chñnh;

bao göìm trònh baây vïì böëi caãnh nïìn kinh tïë vaâ

chó ra caác chó tiïu töíng húåp ngên saách quan

troång nhûng khöng coá söë chi tiïët. Trang web naây

cuäng cöng böë baáo caáo toám tùæt thûåc hiïån ngên

saách haâng quyá, trong àoá bao göìm thöng tin vïì

chi tiïu úã cêëp trung ûúng, tónh, huyïån, vaâ thu

ngên saách ûúác tñnh82. Caác baáo caáo taâi chñnh àaä

qua kiïím toaán àûúåc cöng böë trong voâng 18

thaáng tñnh tûâ thúâi àiïím kïët thuác nùm taâi chñnh.

17. Ngên saách Nhaâ nûúác cuãa Viïåt Nam coámöåt cú cêëu phên loaåi chi tiïët, nhûng vêînchûa cöng böë thöng tin möåt caách coá hïåthöëng, sûã duång tiïu chuêín Thöëng kï Taâichñnh Chñnh phuã83. Ngên saách cöng böë ra

cöng chuáng àûúåc trònh baây úã möåt mûác àöå tûúng

àöëi töíng húåp theo phên loaåi chûác nùng vaâ haânh

chñnh, chûá khöng phaãi vïì kinh tïë, mùåc duâ àaä àûúåc

chia ra theo cêëp tónh thaânh phöë trûåc thuöåc trung

ûúng vaâ cêëp trung ûúng. Baáo caáo thûåc hiïån ngên

saách cung cêëp nhûäng baáo caáo chi tiïët vïì chi tiïu

theo caác phên loaåi kinh tïë, chûác nùng, vaâ chûúng

trònh. Viïåc thiïëu möëi liïn kïët roä raâng giûäa lêåp

ngên saách vaâ söë liïåu kïë toaán laâm cho viïåc àaánh

giaá tònh hònh thûåc hiïån caác chñnh saách ngên saách

chi tiïët khoá thûåc hiïån. Tuy nhiïn, Chñnh Phuã àaä

tñch húåp Hïå thöëng Taâi khoaãn Kïë toaán àöëi vúái

ngên saách vaâ kho baåc, vaâ àang nêng cêëp Hïå thöëng

Thöng tin Quaãn lyá cuãa mònh, vaâ àiïìu naây seä giuáp

tùng cûúâng cöng taác kïë toaán vaâ baáo caáo.

18. Vúái viïåc phên cêëp ngaây caâng tùngtrong nhûäng nùm gêìn àêy, tñnh minh baåchcuãa caác quan hïå taâi chñnh giûäa caác cêëpchñnh quyïìn àaä tûâng bûúác àûúåc tùngcûúâng. Nhiïåm vuå thu vaâ chi ngên saách cuãa têët

caã caác cêëp chñnh quyïìn (trung ûúng, tónh, huyïån

vaâ xaä) àûúåc quy àõnh trong Luêåt Ngên saách Nhaâ

nûúác (2002). Höåi àöìng Nhên dên tónh cuäng coá

thêím quyïìn quyïët àõnh nhiïåm vuå thu thuïë cuå

thïí úã chñnh quyïìn cêëp dûúái. Àïí thuác àêíy phên

phöëi cöng bùçng caác nguöìn lûåc, Thuã tûúáng Chñnh

phuã àaä ban haânh Quyïët àõnh 59 vaâ 60 trong nùm

2010 vïì caác àõnh mûác phên böí dûåa trïn caác tiïu

chñ kinh tïë xaä höåi cho viïåc phên böí ngên saách tûâ

trung ûúng àïën caác cêëp chñnh quyïìn cêëp dûúái.

Coá nhûäng quy àõnh chi tiïët vïì yïu cêìu baáo caáo

chi tiïu vaâ huy àöång nguöìn lûåc taåi têët caã caác cêëp

chñnh quyïìn. Kho baåc Nhaâ nûúác chõu traách

nhiïåm töíng húåp vaâ xuêët baãn têët caã caác baáo caáo

thûåc hiïån ngên saách. Mùåc duâ Luêåt Ngên saách Nhaâ

nûúác coá xaác àõnh vai troâ cuãa Quöëc höåi, vúái vai

troâ giaám saát haån chïë cuãa mònh, Quöëc höåi khöng

coá quyïìn phï duyïåt ngên saách böí sung (vñ duå

81 QÀ cuãa thuã tûúáng söë 192/2004/QÀ-TTg, ngaây 16/11/ 2004,

vaâ thöng tû hûúáng dêîn söë 03, 10, 19, 21, 29 (2005) vaâ 54

(2006), Böå Taâi chñnh.

82 Xem trang web

http://www.mof.gov.vn/portal/page/portal/mof_en/sbd?p_pers_id=

2421305&p_recurrent_news_id =24736364.

83 “Söí Tay Thöëng Kï Taâi Chñnh Chñnh Phuã” cuãa IMF nùm 2001,

laâ möåt phûúng phaáp àûúåc quöëc tïë chêëp nhêån röång raäi vïì thu

thêåp dûä liïåu taâi khoáa. Noá cung cêëp “nguyïn tùæc kinh tïë vaâ kïë

toaán àûúåc sûã duång trong têåp húåp dûä liïåu thöëng kï vaâ hûúáng

dêîn trònh baây söë liïåu thöëng kï taâi khoáa trong khuön khöí phên

tñch bao göìm caác haång muåc cên àöëi phuâ húåp”.

86

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

nhû goái kñch thñch kinh tïë gêìn àêy). Nhû thaão

luêån úã phêìn sau, tùng cûúâng nùng lûåc cuãa Quöëc

höåi àïí thûåc hiïån àêìy àuã vai troâ giaám saát cuãa

Quöëc höåi àöëi vúái taâi chñnh trong nûúác laâ möåt

vêën àïì quan troång àöëi vúái Viïåt Nam.

III.B CAÁC LÔNH VÛÅC CÊÌNQUAN TÊM HÚN

19. Viïåc tuên thuã töët hún caác nguyïn tùæcminh baåch taâi chñnh coá thïí caãi thiïån húnnûäa cöng taác quaãn lyá vaâ phên tñch taâichñnh. Ngên saách àaä thïí hiïån möåt söë caãi tiïën vïì

tñnh minh baåch, vñ duå, khoaãn kinh phñ chûa chi tiïu

hïët àûúåc chuyïín tûâ nùm taâi chñnh trûúác àoá àûúåc

baáo caáo trong baáo caáo kïët quaã ngên saách vaâ àûúåc

tñnh vaâo ngên saách cuãa nùm tiïëp theo. Möåt söë vêën

àïì quaãn lyá quan troång coá thïí àûúåc giaãi quyïët töët

hún bùçng caách aáp duång caác nguyïn tùæc trong Quy

àõnh vïì minh baåch taâi chñnh nhû sau:

l Sûå taách biïåt giûäa ngên saách àêìu tû xêy dûång

cú baãn vaâ ngên saách chi thûúâng xuyïn gêy

khoá khùn trong viïåc ûúác tñnh taác àöång àïën

chi tiïu thûúâng xuyïn trung haån cuãa vöën àêìu

tû phaát triïín vaâ thiïët lêåp möåt sûå cên bùçng daâi

haån giûäa viïåc taåo ra caác taâi saãn cöng cöång vaâ

caác hoaåt àöång vaâ baão trò chuáng.

l Möåt söë khoaãn chi ngoaâi ngên saách khöng

àûúåc tñnh trong ngên saách töíng húåp hoùåc caác

tñnh toaán thêm huåt ngên saách. Vñ duå, coá hún

20 quyä ngoaâi ngên saách thûåc hiïån chûác nùng

cuãa chñnh phuã vaâo cú súã haå têìng, lônh vûåc xaä

höåi, taái cú cêëu doanh nghiïåp nhaâ nûúác vaâ caác

khu vûåc khaác. Nhûng viïåc khöng àûa caác

khoaãn chi naây vaâo ngên saách àaä dêîn àïën

nhûäng khoá khùn trong viïåc xêy dûång möåt bûác

tranh húåp nhêët caác ruãi ro taâi chñnh.

l Àöëi vúái àaánh giaá bao quaát hún vïì ruãi ro taâi

chñnh, mùåc duâ coá nhûäng quy àõnh chi tiïët vïì

baáo caáo taâi chñnh cuãa caác doanh nghiïåp nhaâ

nûúác84, nùng lûåc phên tñch thöng tin naây vaâ

cung cêëp thöng tin cho nhûäng phaãn ûáng cuãa

chñnh phuã vêîn coân haån chïë.

l Vúái mûác phên cêëp cao nhû vêåy, ngûúâi ta coá

thïí dûå tñnh trûúác àûúåc chêët lûúång cöng taác

baáo caáo seä khöng àöìng àïìu. Cú quan ban

ngaânh taåi möîi cêëp chñnh quyïìn cung cêëp baáo

caáo taâi chñnh haâng kyâ cú quan Kho baåc úã cêëp

chñnh quyïìn àoá, sau àoá caác baáo caáo naây laåi

àûúåc töíng húåp qua hïå thöëng Kho baåc. Nïëu

coá yïu cêìu chñnh thûác baáo caáo taâi chñnh gûãi

lïn cêëp trïn trong tûâng ngaânh seä giuáp cho

viïåc thiïët lêåp ûu tiïn trong viïåc phên böí

nguöìn lûåc cuãa ngaânh.

20. Chêët lûúång dûä liïåu àûúåc tùng cûúângthöng qua caãi caách kyä thuêåt cho pheápcöng böë vúái àöå múã nhiïìu hún vïì dûä liïåungên saách chi tiïët. Vñ duå, mùåc duâ àiïím söë vïì

Chó söë Ngên saách Múã cuãa Viïåt Nam àaä tùng lïn

trong nhûäng nùm gêìn àêy, nhûng àiïím söë naây vêîn

coân rêët thêëp úã mûác 14 trïn töíng söë 100 theo

nhû Khaão saát Ngên saách Múã gêìn àêy nhêët85 Caác

lônh vûåc maâ Viïåt Nam àùåc biïåt coân thêëp liïn quan

àïën caác Chó söë Ngên saách Múã bao göìm viïåc phaát

haânh Baáo caáo Thuyïët trònh Ngên saách vaâ Àïì

xuêët Ngên saách chñnh phuã, vaâ viïåc chuêín bõ Àaánh

giaá Ngên saách Giûäa kyâ cuãa Ngûúâi dên. Tuy nhiïn,

nhû àaä noái úã trïn, nïëu dûä liïåu àûúåc caãi thiïån àïí

cung cêëp cho möåt bûác tranh taâi chñnh vaâ taâi khoáa

àaáng tin cêåy, thò viïåc cöng böë dûä liïåu seä giuáp giaãm

ruãi ro taâi khoáa. Àöëi vúái caác tiïu chñ Chó söë Ngên

saách Múã, Viïåt Nam coá thïí thu àûúåc caác kïët quaã

quan troång vúái chi phñ khöng àaáng kïí thöng qua

viïåc cöng böë Baáo caáo Thuyïët trònh Ngên saách vaâ

Àïì xuêët Ngên saách Chñnh phuã.

21. Chñnh phuã àang thûåc hiïån caãi caáchquaãn lyá taâi chñnh cöng àïí giaãi quyïët nhûängthaách thûác vaâ nêng cao hún nûäa tñnh toaândiïån, àöå tin cêåy vaâ kõp thúâi cuãa thöng tintaâi khoáa. Nhûäng biïån phaáp caãi caách naây àûúåc

àïì ra trong Taâi liïåu Chiïën lûúåc Duy nhêët cuãa

Chñnh phuã vïì quaãn lyá taâi chñnh cöng àûúåc phï

duyïåt vaâo àêìu nùm 2008 cho giai àoaån àïën cuöëi

nùm 2010. Chiïën lûúåc Phaát triïín Taâi chñnh cêåp

nhêåt àang àûúåc hoaân têët cho giai àoaån 2011-

2020. Vñ duå vïì caác caãi caách quan troång àïí caãi

thiïån tñnh minh baåch taâi chñnh bao göìm:

l Hïå thöëng Thöng tin Quaãn lyá Kho baåc vaâ

Ngên saách: Àêy laâ möåt hïå thöëng thöng

84 Quyïët àõnh söë 224/2006/QD-TTG (6/10/2006) cuãa Thuã tûúáng

Chñnh phuã vaâ Thöng tû söë 115/2007/TT-BTC (25/9/2007) vïì

viïåc giaám saát vaâ àaánh giaá hoaåt àöång cuãa doanh nghiïåp nhaâ nûúác.

85 Chó Söë Ngên Saách Múã 2010: Viïåt Nam.

87

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

tin quaãn lyá taâi chñnh àûúåc tñch húåp trïn

maáy tñnh. Noá seä àûúåc kïët nöëi têët caã caác

àún võ ngên saách cuãa chñnh phuã àïí coá

möåt hïå thöëng chung nhùçm àùng taãi caác

phên böí ngên saách, thuã tuåc thûåc hiïån

ngên saách chuêín hoáa, vaâ quy trònh kïë

toaán vaâ baáo caáo àûúåc chuêín hoáa. Àêy seä

laâ möåt bûúác tiïën quan troång trong viïåc

àaãm baão coá àûúåc möåt bûác tranh kõp thúâi

vaâ àaáng tin cêåy vïì ngên saách cuãa chñnh

phuã vaâ cöng taác thûåc hiïån ngên saách.

l Tiïu chuêín Kïë toaán Quöëc tïë cuãa Khu

vûåc Cöng: Mùåc duâ Luêåt kïë toaán àûúåc

thöng qua vaâo nùm 2004, hïå thöëng kïë

toaán trong chñnh phuã vêîn khaá manh

muán. Möåt hïå thöëng kïë toaán nhaâ nûúác

chung àang àûúåc phaát triïín, vaâ löå trònh

aáp duång caác Tiïu chuêín Kïë toaán Quöëc

tïë cuãa Khu vûåc Cöng àang àûúåc xêy

dûång. Àiïìu naây seä caãi thiïån tñnh chñnh

xaác vaâ thöëng nhêët cuãa cöng taác kïë toaán

vaâ baáo caáo.

l Cöng böë Thöng tin vïì Núå cöng: Ngaây 27

thaáng 4 nùm 2011, Chñnh Phuã àaä ban haânh

Nghõ àõnh 53 múã röång phaåm vi cuãa Baãn

tin vïì Núå, maâ hiïån nay chó bao göìm núå

nûúác ngoaâi. Hiïån taåi baãn tin naây seä bao

göìm caác khoaãn vay thûåc tïë vaâ caác khoaãn

thanh toaán núå, caác dûå truâ haâng nùm vïì

doâng tiïìn vay vaâ traã núå àöëi vúái chñnh

quyïìn trung ûúng bao göìm caác khoaãn

baão laänh, caác khoaãn núå cêëp tónh vaâ thaânh

phöë, caác khoaãn cho vay laåi, töíng söë núå

nûúác ngoaâi cuãa nhaâ nûúác vaâ tû nhên.

l Giaám saát Doanh Nghiïåp Nhaâ Nûúác:

Chñnh Phuã àaä gia tùng nöî lûåc giaám saát

hoaåt àöång cuãa caác doanh nghiïåp nhaâ

nûúác thöng qua kiïím toaán àöåc lêåp vaâ

thûåc thi chùåt cheä cöng taác baáo caáo taâi

chñnh cho Böå Taâi Chñnh. Böå Taâi Chñnh

hiïån àang xem xeát àïí àûa ra möåt àaánh

giaá töíng thïí tònh hònh taâi chñnh cuãa caác

doanh nghiïåp nhaâ nûúác, thiïët lêåp möåt

cú súã dûä liïåu àïí baáo caáo thöng tin taâi

chñnh, xêy dûång caác chó söë vïì khaã nùng

dïî bõ töín thûúng vïì taâi chñnh vaâ ruãi ro

taâi chñnh, àaâo taåo nhên viïn àïí têåp húåp

vaâ phên tñch caác chó söë naây vaâ àùng taãi

caác baáo caáo trïn trang web cuãa Böå Taâi

Chñnh. Caác chó söë naây seä àûúåc thiïët lêåp

trong möåt vùn baãn quy phaåm phaáp luêåt

do Thuã Tûúáng Chñnh Phuã ban haânh.

22. Möåt lônh vûåc khaác cêìn caãi thiïån laâ tùngcûúâng nùng lûåc cuãa caác cú quan giaám saát.Minh baåch laâ chòa khoáa àïí phaát triïín hïå thöëng

giaám saát. Ngay caã nhûäng cú quan chñnh thûác

àûúåc giao phoá nhiïåm vuå giaám saát, chùèng haån nhû

Quöëc höåi, thûúâng than phiïìn laâ khöng coá thöng

tin cêìn thiïët àïí laâm viïåc. Trúá trïu thay, hoå cuäng

caãm thêëy coá quaá nhiïìu thöng tin. Sûå cêìn thiïët

phaãi tùng cûúâng hïå thöëng nhên viïn höî trúå vaâ

caác töí chûác nghiïn cûáu thuöåc Quöëc höåi, àaä àûúåc

ghi nhêån trong Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam

2010 – Thïí chïë Hiïån àaåi - àïën bêy giúâ vêîn coân,

duâ möåt Quöëc höåi múái àûúåc bêìu. Àöìng thúâi, caác

cú quan giaám saát seä coá khaã nùng coá haâng triïåu

àöìng minh khi phên loaåi qua thöng tin nïëu thöng

tin àûúåc cöng khai. Caác töí chûác xaä höåi dên sûå,

cú quan truyïìn thöng, vaâ ngûúâi dên coá thïí rêët

thaânh thaåo trong viïåc quaãn lyá nhûäng nhiïåm vuå -

nhû giaám saát àêìu tû cöng, phaát triïín theã àiïím

cho cú quan cung cêëp caác dõch vuå cú baãn - nïëu

hoå àûúåc cung cêëp thöng tin.

86 Phêìn naây àûúåc chuêín bõ vúái sûå höî trúå tûâ cú quan thöng tin

Reuters.

IV TIÏËP CÊÅN NHANH

HÚN VAÂ BÒNH ÀÙÈNG

HÚN VÚÁI THÖNG TIN

KINH TÏË86

23. Möåt hïå thöëng cung cêëp dûä liïåu kinh tïëvô mö úã caác cêëp chñnh phuã minh baåch vaâdûåa trïn luêåt lïå coá thïí giuáp giaãm thiïíubiïën àöång thõ trûúâng vaâ caác cuá söëc kinh tïë.Baão àaãm khaã nùng dûå àoaán bùçng caách kiïím soaát

thúâi gian vaâ caách thûác cung cêëp dûä liïåu giuáp thiïët

lêåp vaâ quaãn lyá cöng taác dûå baáo. Nïëu coá möåt cú

quan nhaâ nûúác cung cêëp dûä liïåu kinh tïë taåi nhûäng

thúâi àiïím cöë àõnh vaâ trong caác àõnh daång cöë àõnh

seä taåo hònh aãnh vïì uy tñn vaâ tñnh àaáng tin cêåy.

Caác con söë àûúåc cung cêëp khöng thûúâng kyâ

hoùåc roâ ró tûâ caác nguöìn khöng roä raâng seä thuác

àêíy àêìu cú vaâ taåo ra sûå bêët öín. Àaãm baão tñnh coá

hïå thöëng vïì cung cêëp dûä liïåu cuäng laâ möåt caách

hiïåu quaã giuáp àaãm baão thöng tin àûúåc giûä an

toaân cho àïën khi chñnh phuã muöën cöng khai

thöng tin àoá, vaâ laâm giaãm khaã nùng xaãy ra sai soát

vaâ nhêìm lêîn.

88

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

24. Viïåc cöng böë dûä liïåu kinh tïë vô mö taåiViïåt Nam àaä dêìn coá hïå thöëng hún. Hêìu hïët

caác cú quan sûã duång trang web cuãa mònh àïí trao

àöíi thöng tin. Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam

cung cêëp thöng tin thûúâng xuyïn vaâ kõp thúâi vïì

àiïìu chónh tyã giaá höëi àoaái trïn cú súã cêåp nhêåt

haâng ngaây. Tuy nhiïn, viïåc cöng böë quyïët àõnh laäi

suêët hiïån nay khoá dûå àoaán hún so vúái möåt nùm

trûúác àêy. Böå Taâi chñnh thöng baáo möåt caách coá

hïå thöëng vïì kïët quaã àêëu thêìu traái phiïëu haâng

tuêìn. Möåt vñ duå tñch cûåc khaác laâ viïåc cöng böë Chó

söë Giaá Tiïu duâng (CPI) cuãa Töíng cuåc Thöëng kï.

Caác dûä liïåu àûúåc gûãi qua thû àiïån tûã àïën caác töí

chûác truyïìn thöng nûúác ngoaâi vúái thúâi gian chúâ

bùæt buöåc laâ 30 phuát. Àiïìu naây cho pheáp caác

phoáng viïn coá àuã thúâi gian àïí chuêín bõ baãn tin

àûúåc phaát taåi cuâng thúâi àiïím cho thõ trûúâng. Vïì

mùåt lyá thuyïët, nïëu vi phaåm thúâi gian chúâ bùæt

buöåc seä bõ phaåt. Gêìn àêy, Töíng cuåc Thöëng kï àaä

bùæt àêìu gûãi thû àiïån tûã vïì caác dûä liïåu chó söë giaá

tiïu duâng vúái thúâi gian chúâ bùæt buöåc laâ 10 phuát

trûúác khi cöng böë trïn trang web cuãa mònh,

nhûng àiïìu naây khiïën caác phoáng viïn coá ñt thúâi

gian chuêín bõ phên tñch cuãa mònh hún.

25. Coá thïí dïî daâng àaåt àûúåc bûúác tiïënhún nûäa vïì khaã nùng dûå baáo dûä liïåu kinhtïë vô mö do caác cú quan quan troång cöngböë taåi Viïåt Nam, vúái taác àöång tñch cûåc. Viïåc

cöng böë nhiïìu thöng tin kinh tïë khaác àûúåc thûåc

hiïån khöng thûúâng kyâ hún vaâ khöng theo möåt

lõch trònh àûúåc thiïët lêåp trûúác. Vùn phoâng Chñnh

phuã sûã duång trang web cuãa mònh àïí trao àöíi

thöng tin kinh tïë. Vùn phoâng töí chûác hoåp baáo

haâng thaáng vúái sûå tham dûå cuãa àaåi diïån giúái

truyïìn thöng àõa phûúng. Töíng cuåc Thöëng kï

cuäng àaä coá nhûäng bûúác ài nhùçm cuãng cöë töët hún

caách thûác cung cêëp dûä liïåu vïì chó söë giaá tiïu duâng

bùçng caách (a) cöë àõnh thúâi gian vaâ ngaây trong

thaáng cöng böë thöng tin (hiïån nay, viïåc cöng böë

thöng tin naây diïîn ra vaâo 1 tuêìn nhêët àõnh cuãa

möîi thaáng), vaâ (b) ngùn chùån sûå roâ ró àïën caác cú

quan truyïìn thöng àõa phûúng trûúác khi cung

cêëp chñnh thûác.

26. Caác lûåa choån hiïån coá sùén àïí cuãng cöëcaác phûúng thûác chia seã dûä liïåu kinh tïë vômö. ÚÃ möåt thaái cûåc, caác cú quan coá thïí aáp duång

phûúng thûác "khoáa dûä liïåu", trong àoá dûä liïåu

àûúåc chia seã àiïån tûã vúái caác nhaâ baáo sau nhûäng

caánh cûãa kheáp kñn vaâ khöng àûúåc truyïìn thöng

ra bïn ngoaâi cho àïën möåt thúâi àiïím quy àõnh.

Möåt biïën thïí cuãa lûåa choån naây laâ phaãi coá möåt

thúâi gian chúâ bùæt buöåc taåi chöî do caác caán böå

kiïím soaát bùçng viïåc phên phaát caác baáo caáo dûä

liïåu dûúái daång vùn baãn giêëy cho têët caã caác nhaâ

baáo coá mùåt – sau àoá caác nhaâ baáo seä gûãi thöng

tin vïì vùn phoâng cuãa hoå qua àiïån thoaåi àïí àùng

tin. Caác cú quan khaác trao àöíi thöng tin bùçng

àûúâng àiïån tûã taåi möåt thúâi àiïím cöë àõnh qua thû

àiïån tûã, fax, hoùåc trang web cuãa hoå, vaâ àêy laâ möåt

caách thûác chia seã thöng tin coá thïí dûå baáo àûúåc

vaâ chi phñ thêëp. Têët nhiïn, phûúng phaáp àûúåc ûa

thñch seä thay àöíi tuây theo loaåi hònh thöng tin vaâ

sûå nhaåy caãm thõ trûúâng. Tuy nhiïn, àiïìu quan

troång laâ cêìn àaãm baão rùçng luöìng thöng tin coá hïå

thöëng, cöng bùçng vaâ minh baåch (xem Höåp 4.1).

27. Viïåt Nam àaä àaåt àûúåc nhûäng tiïën böåöín àõnh vïì tñnh minh baåch trong voâng 10nùm qua, nhûng nhûäng tiïën böå hún nûäa vïìtñnh minh baåch seä mang laåi lúåi ñch àaáng kïícho cöng taác quaãn lyá kinh tïë. Möåt cam kïët

roä raâng cuãa Chñnh phuã Viïåt Nam vïì viïåc cung cêëp

thïm thöng tin kinh tïë coá hïå thöëng hún, sêu hún,

nhanh choáng vaâ cöng bùçng hún seä giuáp giaãi quyïët

möåt söë thaách thûác kinh tïë vô mö quan troång maâ

quöëc gia naây àang phaãi àöëi mùåt vaâ gûãi caác tñn hiïåu

maånh meä cho caác thõ trûúâng taâi chñnh. Viïåc giaãi

thñch lyá do thay àöíi chñnh saách quan troång thöng

qua hoåp baáo thûúâng kyâ cuãa ngûúâi phaát ngön

chuyïn nghiïåp cuäng seä rêët hûäu ñch. Cung cêëp

thïm nhiïìu thöng tin cho cöng chuáng theo caách

dïî hiïíu seä thu àûúåc sûå uãng höå àöëi vúái caác chûúng

trònh caãi caách cuãa Chñnh phuã vaâ nêng cao nhêån

thûác vïì thõ trûúâng. Vñ duå, giaãi quyïët caác ruãi ro taâi

chñnh tiïìm êín coá liïn quan túái caác doanh nghiïåp

nhaâ nûúác seä mang laåi lúåi ñch trûåc tiïëp cho cöng

taác hoaåch àõnh chñnh saách. Àiïìu naây cuäng seä dêîn

àïën möåt chñnh saách taâi khoáa bïìn vûäng hún vúái

sûå uãng höå maånh meä hún cuãa cöng chuáng cho caác

chûúng trònh caãi caách naây.

V KÏËT LUÊÅN

89

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

Höåp 4.1 Caác phûúng thûác cöng böë dûä liïåu khaác nhau àöëi vúái cú quan truyïìn thöngàaåi chuáng

Hïå thöëng “thúâi gian chúâ bùæt buöåc” cuãa Böå Lao Àöång Myä

Hïå thöëng naây laâ phûúng phaáp kñn keä nhêët àïí cöng böë dûä liïåu. Theo hïå thöëng naây, caác nhaâ baáo àûúåc

múâi àïën möåt cú quan chñnh phuã, àûúåc àûa vaâo möåt cùn phoâng vúái caác dûä liïåu, vaâ chó àûúåc pheáp

giao tiïëp vúái thïë giúái bïn ngoaâi vaâo möåt thúâi àiïím àõnh trûúác, sau thúâi gian chúâ bùæt buöåc. Dûúái àêy

laâ caách thûác laâm viïåc cuãa hïå thöëng naây taåi Böå Lao Àöång Myä.

Trong cùn phoâng kñn naây, möîi ngûúâi àûa tin coá möåt baân àûúåc chó àõnh sùén vúái möåt maáy tñnh cöë àõnh.

Caác nhaâ baáo àûúåc pheáp àïën möåt vaâi phuát trûúác khi caác dûä liïåu cöng böë àïí thiïët lêåp hïå thöëng cuãa

hoå. Sau àoá, caánh cûãa àûúåc àoáng laåi, khöng ai àûúåc pheáp ra vaâo, vaâ caác phoáng viïn àûúåc yïu cêìu tùæt

vaâ nöåp laåi àiïån thoaåi di àöång cuãa hoå. Kïët nöëi Internet vúái caác maáy tñnh trong phoâng àûúåc cùæt búãi

möåt böå chuyïín àöíi töíng àûúåc àiïìu khiïín búãi möåt nhên viïn cuãa Böå Lao àöång vaâ sau àoá möåt thöng

caáo baáo chñ vaâ àôa CD coá chûáa caác dûä liïåu àûúåc cöng böë.

Caác nhaâ baáo coá nûãa giúâ àïí chuêín bõ baãn tin cuãa mònh vaâ Böå coá ñt nhêët möåt nhaâ kinh tïë sùén saâng traã

lúâi caác cêu hoãi taåi chöî. Khi thúâi gian chúâ bùæt buöåc hïët haån, nhên viïn cuãa Böå Lao Àöång bêåt laåi böå

chuyïín àöíi àïí kïët nöëi Internet trúã laåi vaâ têët caã moåi ngûúâi àûúåc pheáp gûãi baãn tin cuãa mònh ài.

Trong möåt söë trûúâng húåp, caác cú quan khöng kiïím soaát kïët nöëi Internet hoùåc sûã duång àiïån thoaåi

caá nhên trong phoâng kñn, nhûng hoå thûåc thi lïånh vïì thúâi gian chúâ bùæt buöåc vúái sûå àe doåa hònh phaåt

nghiïm troång nïëu vi phaåm lïånh. (Vaâi nùm trûúác àêy, möåt cú quan tin tûác àaä khöng tuên thuã thúâi

gian chúâ bùæt buöåc taåi Cuåc Dûå trûä Liïn bang taåi Washington vaâ cú quan àoá àaä bõ cêëm nhêån àûúåc tin

tûác trong voâng 6 thaáng). Möåt hònh thûác àiïìu chónh vïì phoâng kñn cho thúâi gian chúâ laâ möåt thúâi gian

chúâ bùæt buöåc taåi chöî àún giaãn àûúåc kiïím soaát búãi möåt caán böå chuyïn traách.

Àöìng thúâi giao dûä liïåu têån tay (Australia vaâ Philippines)

Vñ duå, taåi Vùn Phoâng Thöëng Kï Australia vaâo giûäa nhûäng thêåp niïn 1990, caác nhaâ baáo trong möåt

phoâng àûúåc chó àõnh cho hoåp baáo àûúåc pheáp goåi möåt biïn têåp viïn vaâ giûä àûúâng dêy àiïån thoaåi

thöng trûúác khi thúâi gian chúâ bùæt buöåc kïët thuác, vaâ khi thúâi gian chúâ bùæt buöåc àaä hïët, möåt caán böå

àûáng phña sau hoå baân giao baáo caáo dûä liïåu. Hiïån taåi, Philippines àang sûã duång phûúng phaáp naây, giao

cho caác phoáng viïn vùn baãn thöng tin bùçng giêëy cuâng möåt luác vaâ coi àoá laâ thöng tin trûåc tiïëp.

Phûúng phaáp naây laâ an toaân vò noá àaãm baão rùçng caác dûä liïåu khöng bao giúâ nùçm trong tay cuãa bêët

cûá ai khaác ngoaâi möåt quan chûác cho àïën khi noá àûúåc cho pheáp cöng böë, vaâ do àoá laâm giaãm nguy

cú roâ ró thöng tin. Tuy nhiïn, mùåt tiïu cûåc laâ caách cöng böë thöng tin nhû vêåy khaá cùng thùèng àöëi vúái

caác phoáng viïn tham gia. Caác phoáng viïn phaãi chõu aáp lûåc xaác àõnh caác thöng tin quan troång trong

baáo caáo möåt caách nhanh choáng nhêët coá thïí àûúåc vaâ sau àoá àoåc thöng tin àoá qua àiïån thoaåi cho

möåt àöìng nghiïåp - ngûúâi seä phaát thöng tin àoá ngay lêåp tûác.

Thöng qua thû àiïån tûã, fax vaâ website

Nhiïìu cú quan chñnh phuã trïn khùæp thïë giúái gûãi thû àiïån tûã hoùåc fax dûä liïåu taåi möåt thúâi àiïím cöë

àõnh vaâ khöng coá quy àõnh thúâi gian chúâ bùæt buöåc. Àiïìu naây laâm tùng khaã nùng dûå baáo vò thöng tin

àïën thõ trûúâng taåi cuâng möåt thúâi àiïím möîi thaáng. Tuy nhiïn, noá cuäng khiïën caác phoáng viïn phaãi àua

nhau àïí nhùåt ra nhûäng con söë quan troång. Hún nûäa, email khöng phaãi luác naâo cuäng ài àöìng thúâi

vaâo caác höåp thû àïën cuãa nhiïìu ngûúâi nhêån cuâng möåt thúâi àiïím, vaâ àiïìu naây coá thïí taåo ra bêët lúåi

cho möåt hoùåc nhiïìu phoáng viïn khi àûa tin.

Möåt söë vùn phoâng chñnh phuã gûãi thöng tin trïn trang web cuãa hoå vaâo nhûäng thúâi àiïím thûúâng kyâ

hoùåc töí chûác hoåp baáo taåi thúâi àiïím nhêët àõnh möîi thaáng vaâ khöng coá thúâi gian chúâ bùæt buöåc. Àiïìu naây

cho pheáp coá thïí dûå baáo àûúåc (vaâ töët hún so vúái caách laâm ngêîu nhiïn), nhûng, möåt lêìn nûäa, vêîn buöåc

phoáng viïn vêîn cêìn phaãi tranh giaânh àïí nhùåt thöng tin chñnh, maâ àiïìu naây coá thïí dêîn àïën sai soát.

90

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

28. Caác cuöåc caãi caách àang diïîn ra hiïånnay cêìn tùng cûúâng hún nûäa tñnh minhbaåch taâi chñnh. Ngaây nay, ngûúâi ta cêìn nhiïìu

thöng tin phûác taåp hún àïí àaánh giaá chñnh xaác tònh

hònh taâi chñnh cuãa chñnh phuã so vúái 10 nùm trûúác

àêy. Möåt söë vñ duå nhêën maånh caác lônh vûåc cêìn ûu

tiïn cao cho tñnh minh baåch taåi Viïåt Nam bao

göìm núå cöng vaâ doanh nghiïåp nhaâ nûúác. Möåt

cam kïët thûåc sûå àïí caãi caách (vaâ tñnh súã hûäu thûåc

sûå) cêìn bao haâm caã viïåc xêy dûång möåt chiïën lûúåc

roä raâng nhùçm caãi thiïån caác tiïu chuêín thöng lïå

töët àaä àûúåc àaánh giaá möåt caách khaách quan, trong

khi ûu tiïn giaãi quyïët caác àiïím yïëu vaâ yïëu töë möi

trûúâng cú baãn liïn quan cuå thïí àïën hïå thöëng

quöëc gia.

29. Chiïën lûúåc Phaát triïín Taâi chñnh (2011-20) taåo ra möåt cú höåi thûåc sûå àïí lêëy laåi àaâcho chûúng trònh nghõ sûå caãi caách quaãn lyátaâi chñnh cöng noái chung, vaâ minh baåch taâi

chñnh noái riïng. Khi chûúng trònh quaãn lyá taâi

chñnh cöng ngaây caâng trúã nïn phûác taåp hún, viïåc

thiïët lêåp trêåt tûå ûu tiïn roä raâng àöëi vúái tñnh minh

baåch, bao göìm caã viïåc quaãn lyá nhûäng muåc tiïu coá

tñnh caånh tranh nhau xung quanh viïåc: (i) phên

quyïìn, (ii) aáp duång nhûäng kiïím soaát kyä thuêåt vaâ

àaãm baão chêët lûúång dûä liïåu cuãa têët caã caác cêëp

chñnh quyïìn; (iii) nêng cao tñnh cúãi múã vaâ cung

cêëp dûä liïåu taâi chñnh cho cöång àöìng cöng cöång

vaâ quöëc tïë, (iv) tùng cûúâng sûå tham gia cuãa cöng

chuáng vaâo quaá trònh ngên saách, vaâ (v) thiïët lêåp sûå

giaám saát maånh meä, àöåc lêåp vaâ cúãi múã àöëi vúái quaá

trònh quaãn lyá taâi chñnh cöng. Nhû àaä àûúåc minh

chûáng taåi caác nïìn kinh tïë chuyïín àöíi khaác, viïåc

xêy dûång quy trònh cêín thêån cho caác biïån phaáp

naây coá thïí coá taác duång lúán vïì chi phñ vay vaâ khaã

nùng tiïëp cêån vúái thõ trûúâng taâi chñnh, kyã luêåt taâi

chñnh vaâ sûå öín àõnh kinh tïë vô mö; cuäng nhû hiïåu

quaã cuãa cöng taác chi tiïu vaâ chêët lûúång cung cêëp

dõch vuå cöng cöång.

91

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO

ADB (Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ). 2006. Nïìn kinh tïë chuyïín àöíi taåi Viïåt Nam. Nghiïn

cûáu PPTO 1/2006, Manila.

ADB (Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ). 2006. Caãi caách chñnh saách taåi Viïåt Nam vaâ Chûúng

trònh höî trúå caác khoaãn vay cho Caãi caách khu vûåc Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác vaâ Quaãn trõ Doanh

nghiïåp cuãa Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ. Baâi viïët nghiïn cûáu cuãa ERD söë 70.

ADB (Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ). 2009. Töíng quan vïì khaã nùng kïët nöëi haâng haãi giûäa caác

quêìn àaão vuâng Àöng Nam AÁ. Loaåt baáo caáo nghiïn cûáu vïì Àöng Nam AÁ, Thaáng 8.

APL/APL Logistics. 2007. Vêån taãi vaâ vêån chuyïín haâng hoáa taåi Viïåt Nam – Thaách thûác vaâ Cú

höåi. Baáo caáo cuãa Frost vaâ Sullivan, Thaáng 2.

Arkadie, Brain Van and Raymon Mallon. 2003. Viet Nam: Con höí àang chuyïín mònh Baáo

Chêu AÁ Thaái Bònh Dûúng, Trûúâng Àaåi hoåc Quöëc gia UÁc, Canberra.

Dûå thaão sú böå, Thaáng 8, 2005 – duâng cho thaão luêån xin yá kiïën.

Bellver Ana and Daniel Kaufmann. 2005. Minh baåch hoáa: Caác kinh nghiïåm ban àêìu vaâ Chñnh

saách aáp. Ngên haâng Thïë giúái. Washington DC.

CIEM (Viïån nghiïn cûáu Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúng). 2005. Baáo caáo nghiïn cûáu vïì hêåu cöí

phêìn hoáa taåi caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác. Haâ Nöåi.

CIEM (Viïån nghiïn cûáu Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúng). 2010. Taái cú cêëu nïìn kinh tïë Viïåt Nam

thöng qua cú chïë khuyïën khñch àêìu tû phuâ húåp vaâ tùng cûúâng quaãn lyá vô mö. Haâ Nöåi.

CIEM (Viïån nghiïn cûáu Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúng). 2011. Baáo caáo nghiïn cûáu “Phên quyïìn

quaãn lyá vaâ hiïåu quaã àêìu tû – tònh huöëng nghiïn cûáu vïì caác Khu cöng nghiïåp taåi möåt söë tónh

cuãa Viïåt Nam. Nghiïn cûáu chuêín bõ cho VDR 2012. Haâ Nöåi.

CIEM (Viïån nghiïn cûáu Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúng). 2011. Baáo caáo thûåc hiïån thñ àiïím

thaânh lêåp Têåp àoaân Kinh tïë Nhaâ nûúác. Nghiïn cûáu chuêín bõ cho VDR 2012. Haâ Nöåi.

CAMS. 2011. Thay àöíi Thaái àöå vïì thõ trûúâng vaâ Nhaâ nûúác. Ngên haâng Thïë giúái-Phoâng

Thûúng maåi vaâ Cöng nghiïåp Viïåt Nam. Haâ Nöåi (sùæp xuêët baãn).

Cebotari, A. vaâ caác taác giaã. 2009. Ruã ro taâi khoáa: Cöng böë thöng tin vïì caác nguöìn lûåc vaâ

Quaãn lyá nguöìn lûåc. Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë. Washington, DC.

Chu, Thõ Trung Hêåu vaâ Dickie, Paul. 2006. Nïìn kinh tïë chuyïín àöíi taåi Viïåt Nam: Àöíi múái

trûúác thïìm WTO. Loaåt nghiïn cûáu PPTP. ADB (Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ). Haâ Nöåi.

Dapice David. 2008. Lûåa choån thaânh cöng: Baâi hoåc cho caác nûúác Àöng AÁ vaâ Àöng Nam AÁ,

Tûúng lai cuãa Viïåt Nam, Chûúng trònh giaãng daåy Harvard taåi Viïåt Nam. TP Höì Chñ Minh.

Dixon, Chris. 2003. Baâi hoåc vïì phaát triïín àöëi vúái nïìn kinh tïë chuyïín àöíi cuãa Viïåt Nam.

Phaát triïín caác nghiïn cûáu vïì lônh vûåc phaát triïín söë 3, 4 (2003) trang. 287 – 306.

Dollar, D. 1999. Sûå chuyïín àöíi cuãa nïìn Kinh tïë Viïåt Nam. Trong cuöën Caãi caách thõ trûúâng

úã Viïåt Nam: Xêy dûång thïí chïë àïí phaát triïín do Litvack, J.I vaâ Rondinelli, D.A. biïn têåp viïn.

Westport CT: Quorum Books, tr. 31-46.

Fforde, A. vaâ de Vylder, S. 1996: Tûâ Kïë hoaåch àïën Thõ trûúâng: quaá trònh chuyïín àöíi kinh tïë úã

Viïåt Nam. Boulder CO: Baáo Westeview.

92

BA

ÁO C

AÁO

PH

AÁT

TR

IÏÍN

VIÏ

ÅT N

AM

201

2

Fforde, Adam. 2004. Caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác Viïåt Nam: Ngheâo àoái thûåc sûå, hoaåt àöång

thûúng maåi vaâ kinh tïë chñnh trõ. Loaåt baâi viïët nghiïn cûáu söë 64. Àaåi hoåc Höìng Köng.

Forsyth, T. 1997: Cöng nghiïåp hoáa taåi Viïåt Namn: thay àöíi xaä höåi vaâ möi trûúâng cuãa caác quöëc

gia àang phaát triïín trong quaá trònh chuyïín àöíi. In Auty, R. and Brown, K., biïn têåp viïn, Caác

caách tiïëp cêån vúái phaát triïín bïìn vûäng.

Töíng cuåc Thöëng kï. 2010. Niïn giaám Thöëng kï. Haâ Nöåi.

Töíng cuåc Thöëng kï. 2010. Tònh traång doanh nghiïåp thöng qua kïët quaã khaão saát thûåc hiïån

nùm 2007-2009. Nhaâ xuêët baãn Thöëng kï. Haâ Nöåi.

Chñnh phuã Viïåt Nam vaâ Ngên haâng Thïë giúái. 2004. Viïåt Nam: Àaánh giaá chi tiïu cöng vaâ àaánh

giaá uãy thaác húåp nhêët. Baáo caáo chung cuãa Chñnh phuã Viïåt Nam vaâ Ngên haâng Thïë giúái. Haâ Nöåi.

Chñnh phuã Viïåt Nam vaâ Ngên haâng Thïë giúái. 2008. Àaánh giaá traách nhiïåm giaãi trònh taâi chñnh

Quöëc gia. 2008. Chñnh phuã Viïåt Nam vaâ Ngên haâng Thïë giúái. Haâ Nöåi, Thaáng 10.

Griffen, K. 1998. Vai troâ cuãa Nhaâ nûúác trong nïìn kinh tïë múái. Griffin, K., biïn têåp, Caãi caách

kinh tïë taåi Viïåt Nam. Basingstoke: Macmillan, 37–56.

Hameed, F. 2005. Minh baåch taâi khoáa vaâ caác àêìu ra kinh tïë. Baâi viïët nghiïn cûáu cuãa Quyä Tiïìn

tïå Quöëc tïë, WP05/225, Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë. Washington, DC.

Howie, Charles. 2011. Àùæp àï vaâ chuyïín àöíi nöng nghiïåp úã Àöìng bùçng Söng Cûãu Long,

Viïåt Nam: Tònh thïë tiïën thoaái lûúäng nan trong quaãn lyá àêët àai. Trûúâng Àaåi hoåc London, Anh.

IMF (Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë). 1996. Viïåt Nam trong quaá trònh chuyïín àöíi sang nïìn kinh tïë

thõ trûúâng. IMF, Washington, DC.

IMF (Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë). 2000 Hûúáng dêîn minh baåch taâi khoáa. Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë.

Washington, DC.

IMF vaâ WB (Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë vaâ Ngên haâng Thïë giúái). 1999. Viïåt Nam – Hûúáng túái

Minh baåch Taâi khoáa. Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë vaâ Ngên haâng Thïë giúái, Thaáng 6.

Levine, Ross vaâ Renelt, David. 1992. Phên tñch vêën àïì nhaåy caãm cuãa sûå thoaái lui cuãa tùng

trûúãng vûúåt ngoaâi Quöëc gia. Thúâi baáo Kinh tïë Myä. Thaáng 9, 1992. Têåp 82, 942-63.

Ketels Christian, Nguyïîn Àònh Cung, Nguyïîn Thõ Tuïå Anh vaâ Àöî Höìng Haånh. 2010. Baáo

caáo nùng lûåc caånh tranh Quöëc gia Viïån nghiïn cûáu Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúng, Viïån àaánh

giaá Nùng lûåc caånh tranh Chêu AÁ vaâ trûúâng Àaåi hoåc Quöëc gia Singapore.

Koh, D. 2001b: Quan àiïím chñnh trõ vïì möåt àaãng bõ chia reä vaâ tònh traång Parkinson taåi Viïåt

Nam. ÊÍn phêím Àöng Nam AÁ àöìng xuêët baãn söë 23, 533–51.

Lan, Phaåm Chi. 2011. Hiïåu quaã cuãa chûúng trònh bònh öín giaá taåi Viïåt Nam. Nghiïn cûáu

chuêín bõ cho baáo caáo VDR 2012.

Lin, Justin. 2009. Phaát triïín kinh tïë vaâ Chuyïín àöíi: Cên nhùæc, Chiïën lûúåc vaâ Khaã nùng Phaát

triïín. Cambridge: Baáo Àaåi hoåc Cambridge.

London: Pinter,Grabher, G. vaâ Stark, D. 1998: Àa daång töí chûác: lyá thuyïët tiïën hoáa, phên tñch

maång lûúái vaâ hêåu chuã nghôa xaä höåi. Pickles, J. and Smith, A., biïn têåp viïn, Lyá thuyïët vïì chuyïín

àöíi: kinh tïë chñnh trõ cuãa hêåu chuyïín àöíi cöång saãn. London.

Cöng ty tû vêën Nexus. 2011. Cú cêëu nùæm giûä vöën chuã súä hûäu cheáo giûäa Doanh nghiïåp Nhaâ

nûúác vaâ Ngên haâng Cöí phêìn. Nghiïn cûáu chuêín bõ cho baáo caáo VDR 2012. Haâ Nöåi.

Nguyïîn, Xuên Thaânh vaâ David Dapice. 2009. Haån chïë vïì cú súã haå têìng cuãa Viïåt Nam. Chûúng

trònh giaãng daåy Kinh tïë Fulbright, Chûúng trònh TP Höì Chñ Minh vaâ Harvard Viïåt Nam.

Nguyïîn, Xuên Thaânh vaâ Pincus, Jonathan. 2011. Di dúâi caãng biïín Höì Chñ Minh: Nghiïn cûáu

trûúâng húåp vïì tñnh manh muán trong thïí chïë. Chûúng trònh giaãng daåy Kinh tïë Fulbright,

93

KIN

H T

ÏË T

HÕ T

RÛÚ

ÂNG

K

HI V

IÏåT

NA

M T

RÚ

à TH

AÂN

H Q

UÖ

ËC G

IA C

OÁ T

HU

NH

ÊÅP T

RU

NG

BÒN

H

Chûúng trònh TP Höì Chñ Minh vaâ Harvard Viïåt Nam. Nghiïn cûáu chuêín bõ cho baáo caáo VDR

2012.

Ohno Kenichi. 2009. Traánh bêîy thu nhêåp trung bònh: Caãi töí viïåc xêy dûång chñnh saách cöng

nghiïåp taåi Viïåt Nam. Têåp san kinh tïë ASEAN têåp 26, söë 1, trang 25–43.

Painter, Martin. 2005. Quan àiïím chñnh trõ vïì Caãi caách khu vûåc Nhaâ nûúác: Chûúng trònh

nghõ sûå àang tranh luêån vaâ Haânh trònh chûa chùæc chùæn. Têåp san Nghiïn cûáu Phaát triïín, cuöën

41, sö 2, Thaáng 2, trang 261 – 283.

Pike, D. 2000: Quan àiïím chñnh trõ khöng chñnh thûác taåi Viïåt Nam. Ditter, L., Fukui, H. vaâ Less,

P.N.S., biïn têåp viïn, Quan àiïím chñnh trõ khöng chñnh thûác taåi Àöng AÁ. Cambridge: Taåp chñ

Àaåi hoåc Cambridge, 269–89.

Probert, J. vaâ Young, S.D. 1995: Con àûúâng túái tû baãn chuã nghôa cuãa Viïåt Nam: phên cêëp, tû

nhên hoáa vaâ haån chïë cuãa caãi caách tûâng phêìn trïn thûåc tïë. Kinh tïë Cöång saãn vaâ Kinh tïë chuyïín

àöíi 7, 499–526. Chñnh phuã Viïåt Nam. 2011. Chiïën lûúåc Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi 2011-

2020, Haâ Nöåi.

Rajaram Anand, Lï Minh Tuêën, Nataliya Biletska and Jim Brumby. 2010. Khung àaánh giaá Quaãn

lyá àêìu tû cöng. Baâi nghiïn cûáu cuãa NHTG, 5397. Washington DC.

Rama, Martin vaâ Voä Vùn Kiïåt. 2009. Quyïët àõnh khoá khùn: Viïåt Nam trong quaá trònh chuyïín

àöíi. Baâi viïët nghiïn cûáu söë 40, UÃy ban Phaát triïín vaâ Tùng trûúãng.

Trûúng, Àònh Tuyïín. 2011. Quaá trònh ra quyïët àõnh vaâ thûåc hiïån quyïët àõnh taåi Viïåt Nam vaâ

caác yïëu töë aãnh hûúãng.

VNPT (Têåp àoaân Bûu chñnh vaâ Viïîn thöng Viïåt Nam). 2010. Baáo caáo töíng húåp tònh hònh

hoaåt àöång cuãa mö hònh Têåp àoaân Kinh tïë, Haâ Nöåi”. Haâ Nöåi.

Vuä, Quöëc Ngûä. 2002. Caãi caách Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác Viïåt Nam: Quaá trònh vaâ caác thaânh

tûåu. ISEAS Loaåt baâi cuãa nghiïn cûáu sinh söë 4, Thaáng 10.

Ngên haâng Thïë giúái. 1993. Àöng AÁ Thêìn kyâ. Phaát triïín kinh tïë vaâ chñnh saách cöng. Oxford:

Têåp san Àaåi hoåc Oxford.

Ngên haâng Thïë giúái. 1997. Chiïën lûúåc Cú súã haå têìng taåi Àöng AÁ: Cêu chuyïån chûa kïí. Ngên

haâng Thïë giúái. Washington, DC.

Ngên haâng Thïë giúái. 2002. Mûúâi nùm àêìu cuãa chuyïín àöíi. Ngên haâng Thïë giúái, Haâ Nöåi.

Ngên haâng Thïë giúái. 2006. Thaách thûác àöëi vúái cú súã haå têìng Viïåt Nam. Ngên haâng Thïë giúái.

Washington, DC.

Ngên haâng Thïë giúái. 2007. Böå hûúáng dêîn caãi caách caãng biïín, “Mö àun 2: Tiïën trònh phaát triïín

caác caãng biïín trong thïë giúái caånh tranh. Taái baãn lêìn hai. Ngên haâng Thïë giúái, Washington, DC.

Ngên haâng Thïë giúái. 2009. Baáo caáo Phaát triïín Thïë giúái 2009. Washington, DC.

Ngên haâng Thïë giúái. 2010. Baáo caáo Phaát triïín Thïë giúái 2010. Washington, DC.

Ngên haâng Thïë giúái. 2010. Chó söë Phaát triïín Thïë giúái (WDI). Washington, DC.

Ngên haâng Thïë giúái. 2010. Caác thïí chïë hiïån àaåi, Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2010. Haâ Nöåi.

Ngên haâng Thïë giúái. 2011. Chó söë Phaát triïín Thïë giúái 2011. Ngên haâng Thïë giúái. Washington,

DC.

Ngên haâng Thïë giúái. 2011. Cú chïë Nhaâ nûúác thu höìi àêët vaâ chuyïín dõch àêët àai tûå nguyïån.

Haâ Nöåi.

Diïîn àaân Kinh tïë Thïë giúái. 2004. Chó söë Nùng lûåc caånh tranh toaân cêìu.

Young, A., 1995. AÁp söë: Àöëi àêìu vúái thûåc tïë thöëng kï cuãa kinh nghiïåm phaát triïín cuãa Àöng

AÁ. Têåp san Kinh tïë haâng quyá Thaáng 8: 641-80.

Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ (ADB)

Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë UÁc (AusAID)

Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë Canada (CIDA)

Phaái àoaân Liïn minh Chêu Êu (EU)

Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë Anh (DFID)

Àaåi sûá quaán Phaáp

Húåp taác Phaát triïín Àûác

Cú quan Viïån trúå Ai Len

Cú quan Húåp taác Quöëc tïë Nhêåt Baãn (JICA)

Àaåi sûá quaán Haâ Lan

Àaåi sûá quaán Myä

Ngên haâng Thïë giúái

Phaát haânh taåi:

TRUNG TÊM THÖNG TIN PHAÁT TRIÏÍN VIÏåT NAM

63 Lyá Thaái Töí, Haâ Nöåi

Tel: (84 4) 9346845, Fax: (84 4) 9346847

www.vdic.org.vn