Marks Engels Komunist Manifesto

8/7/2019 Marks Engels Komunist Manifesto

1/62

1Karl Marks-.riedrich EngelsKomnist Parti Manifestosu

KARL MARKS-.REDRCH ENGELS

KOMNSTPART

MAN.ESTOSU

ER YAYINLARI


2/62

BRNC BASKI


3/62

KOMNST PART MAN.ESTOSU

KARL MARKS VE .REDRCH ENGELS


4/62

Komnist Parti Manifestosu, Aralk 1847-Ocak 1848de Marx ve Engels tarafndanyazlmtr

zgn basm, Almanca olarak, ubat 1848de Londrada yaplmtr[Trkeye evirisi, Marx-Engels,Seme Yaptlar, Cilt: I, s: 118-168, Birinci Bask, Sol

Yaynlar, Aralk 1976]Eri Yaynlar tarafndan dzenlenmitir 2003erisyay@kurtuluscephesicomhttp://wwwkurtuluscephesicomhttp://wwwkurtuluscephesiorghttp://wwwkurtuluscephesinet


5/62

NDEKLER

9 1872 Almanca Baskya nsz11 1882 Rusa Baskya nsz

12 1883 Almanca Baskya nsz13 1890 Almanca Baskya nsz17 1892 Lehe Baskya nsz19 1893 talyanca Baskya nsz

21 K o m n i s t P a r t i M a n i f e s t o s u22 I Burjuvalar ve Proleterler34 II Proleterler ve Komnistler44 III Sosyalist ve Komnist Yazn44 1 Gerici Sosyalizm

44 A .eodal Sosyalizm46 B Kk-Burjuva Sosyalizmi47 C Alman Sosyalizmi ya da Hakiki Sosyalizm50 2 Tutucu Sosyalizm ya da Burjuva Sosyalizmi52 3 Eletirel-topik Sosyalizm ve Komnizm55 IV Komnistlerin Mevcut eitli Muhalefet Partileri

Karsndaki Konumlar

58 Aklayc Notlar


6/62


7/62

KOMNST PART MAN.ESTOSU[49]

KARL MARKS VE .REDRCH ENGELS


8/62


9/62


1872 ALMANCA BASKIYA NSZ

Komnist Birlik,[50] o zamann koullar altnda elbette ancakgizli olabilen uluslararas bir ii dernei, Kasm 1847de Londrada

yaplan kongrede, aada imzalar bulunanlar, yaynlanmak zere,ayrntl bir teorik ve pratik parti program hazrlamakla grevlen-dirdi ubat Devriminden[51] birka hafta nce msveddesi baslmakzere Londraya gelen aadakiManifesto, ite byle ortaya ktlk kez Almanca yaynlanm olarak Almanyada, ngilterede ve

Amerikada gene bu dilden en az oniki yeni farkl basks yapldngilizce olarak, ilk kez, Miss Helen Maefarlanein evirisiyle,1850de,Red Republicanda,[52] ve 1871de, en az farkl evirisiyle,

Amerikada yaynland .ranszcas, [sayfa 118] ilk kez, 1848 Haziranayaklanmasndan[53] nce Pariste, ve yaknlarda da New-Yorkun

Le Socialisteinde[54] kt Yeni bir evirisi halen hazrlanmaktadrLehesi, Almanca olarak ilk yaynlanndan ksa bir sre sonraLondrada kt Bir Rusa evirisi, altmlarda, Cenevrede yaynlan-


10/62

10 Karl Marks-.riedrich EngelsKomnist Parti Manifestosu

d[55] lk kndan hemen sonra, Danimarka diline de evrildiSon yirmibe yl ierisinde durum ne denli deimi olursa

olsun, buManifestoda gelitirilmi bulunan genel ilkeler, ana iz-gileriyle, bugn de her zamanki kadar dorudur urada ya da bu-rada baz ayrntlar daha iyi hale getirilebilir lkelerin pratiktekiuygulan,Manifestonun kendisinin de belirttii gibi, her yerde veher zaman o gnn koullarna bal olacaktr ve, bu nedenle,kinci Blmn sonunda nerilen devrimci nlemlere hi bir zelarlk verilmemitir Bu pasaj, bugn, birok bakmdan, ok farklbir biimde ifade edilebilirdi Modern sanayiin son yirmibe ylierisinde gsterdii byk gelime ve ii snfnn bununla beraberilerleyen parti rgtlenmesi karsnda, ilk kez ubat Devriminde

ve, daha nemlisi, proletaryann ilk kez iktidar iki ay boyunca elin-de tuttuu Paris Komnnde edinilen pratik deney karsnda, buprogram, baz ayrntlar bakmndan, bugn eskimi bulunuyorKomn zellikle bir eyi, ii snfnn mevcut devlet mekanizma-sn salt elinde tutmakla onu kendi amalar iin kullanamayacantantlamtr (Bkz: bu noktann daha da gelitirildii .ransada

Sava;UluslararasiBirliiGenelKonseyininars, London,Truelove 1871, s 15) Ayrca, apak ortadadr ki, sosyalist yaznneletirisi, bugn iin yetersiz kalyor, nk bu ancak 1847ye kadaruzanyor; ayn zamanda, komnistlerin eitli muhalefet partileriyleolan ilikileri konusundaki szler (Blm IV), ilke olarak hl doruolmakla birlikte, pratik olarak eskimilerdir, nk siyasal durumtamamyla deimitir ve tarihsel geliim orada saylan siyasalpartilerin byk bir ksmn yeryznden silip gtrmtr

Bununla birlikte,Manifesto, zerinde artk hi bir deiiklikyapma hakkmz olmayan tarihsel bir belge haline gelmitir Belkide ileride, 1847den gnmze dek olan boluu dolduran bir giriile birlikte, bir baka bask kabilir; [sayfa 119] bu yeniden basm, bi-ze bunu yapma zaman brakmayacak kadar ani oldu

Londra, 24 Haziran 1872 KARL MARKS .REDRCH ENGELS

1872de Leipzigde kanAlmanca bask iin

Marx ve Engels tarafndanyazlmtr


11/62


1882 RUSA BASKIYA NSZ

Komnist PartiManifestosunun Bakuninin evirisiyle yaplan ilk Rusa basks, Kolokol[56] basmevi tarafndan altm-larn[55] balarnda yaynland O sralar Bat, buna (ManifestonunRusa basksna), yalnzca yaznsal bir ilgi gsterdi Byle bir grbugn olanakszdr

Proleter hareketin o sralar (Aralk 1847) hl ne denli snrlbir alan kapsadn, Manifestonun son kesimi komnistlerineitli lkelerdeki eitli muhalefet partileri karsndaki konumuen ak bir biimde gsteriyor Burada zellikle yer almayanlarRusya ve Birleik Devletlerdir Bu, Rusyann tm Avrupa gericilii-nin son byk yedeini oluturduu, Birleik Devletlerin g yoluyla

Avrupann proleter g fazlasn emdii sralard Her iki lke de,Avrupaya hammaddeler salyor ve, ayn zamanda da, onun snairnleri iin bir pazar oluturuyorlard O sralar, her ikisi de, bunedenle, u ya da bu ekilde, mevcut Avrupa dzeninin temeldayanaklarydlar

Ama durum bugn ne kadar da farkl! Rekabeti ile Avrupadaki bykl kkl toprak mlkiyetinin temellerini sarsandevasa bir tarmsal retim iin Avrupa g, Kuzey Amerika iinpek uygundu Buna ek olarak, bu, Birleik Devletlere, muazzamsnai kaynaklarn, Bat Avrupann ve zellikle ngilterenin bugnedek varolan snai tekelini ksa zamanda kracak bir enerjiyle ve l-ekte kullanma olanan da verdi Her iki durum da, bizzat Amerikazerinde, devrimci bir tepki yaratyor Tm siyasal yapnn [sayfa 120]temelini oluturan iftilerin kk ve orta boy toprak mlkiyetleri,dev iftliklerin rekabeti karsnda adm adm kyor; ayn anda,sanayi kesimlerinde ilk kez bir proletarya kitlesi ve mthi bir ser-maye younlamas geliiyor

Ya Rusya! 1848-49 Devrimi srasnda, yalnzca Avrupal h-kmdarlar (prensler) deil, Avrupa burjuvazisi de, henz uyanmayabalayan proletarya karsnda tek kurtulularn Rus mdahalesindebuldular ar, Avrupa gericiliinin ba iln edildi Bugn ise, Gai-nada,[57] devrimin sava tutsadr, ve Rusya ise, Avrupadaki dev-rimci eylemin ncs durumundadr

Komnist Manifestonun amac, modern burjuva mlkiyeti-


12/62


nin yaklamakta olan kanlmaz zln iln etmekti AmaRusyada, hzla gelien kapitalist vurguna ve henz gelimekte olan

burjuva toprak mlkiyetine karlk, topran yarsndan fazlasnakyllerin ortaklaa sahip olduklarn gryoruz imdi sorun udur:Byk apta zayflam olsa bile, gene de, ilkel bir ortak topraksahiplii biimi olan Rus obinas,* dorudan doruya komnistortak mlkiyetin st biimine geebilir mi? Ya da, tersine, ilknce,Batnn tarihsel evrimini oluturan ayn zlme srecinden migemelidir?

Buna bugn verilebilecek tek yant udur: Eer Rus Devrimi,Batdaki bir proleter devriminin habercisi olur, ve bunlar, bylelikle,birbirlerini tamamlarlarsa, Rusyadaki mevcut ortak toprak sahiplii,komnist bir gelimenin balang noktas olabilir

Londra, 21 Ocak 1882 KARL MARKS .REDRCH ENGELS

1882de Cenevrede kanManifestonun kinci Rusa basksnda

yaynlanmtr


Bu basknn nszn, ne yazk ki, tek bama imzalamakzorundaym Marx, Avrupann ve Amerikann tm ii [sayfa 121]snfnn herhangi bir baka kiiye olduundan ok daha fazla eyborlu olduu bu adam, Highgate Mezarlnda yatyor ve mezarnnstnde ilk imler bymeye balad bile Manifestoyu gzdengeirmek ya da eksikliklerini gidermek, onun lmnden sonra,hele hi dnlemez Bu yzden, burada, u, noktalar

vurgulayarak belirtmeyi daha da gerekli buluyorum:Manifestoya egemen olan temel dnce iktisadi retimin

ve her tarihsel dnemin buradan kan toplumsal yapsnn, odnemin siyasal ve fikir tarihinin temellerini oluturduu; bununsonucu olarak, (ilkel komnal toprak mlkiyetinin zlndenbu yana) tm tarihin bir snf savamlar tarihi, smrlen ile s-

* Ky topluluu -


13/62


mren arasndaki, toplumsal gelimenin eitli aamalarnda ege-men olunan ile egemen olan snflar arasndaki savamlarn tarihi

olduu; ne var ki, bu savamn, imdi, smrlen ve ezilen snfn(proletaryann), ayn zamanda toplumun tmn smrden,ezilmekten ve snf savamlarndan sonsuza dek kurtarmakszn,onu smren ve ezen snftan (burjuvaziden) kendisini artk kurta-ramayaca bir aamaya ulat dncesi bu temel dnce,

yalnzca ve tamamyla Marxa aittir*Bunu, daha nce de, birok kez belirttim; ne var ki, bunun

bizzatManifestonun nnde de yer almas imdi zellikle zorun-ludur

Londra, 28 Haziran 1883 .REDRCH ENGELS

Manifestonun 1883teHottingen-Zurichte kan

Almanca basksnda yaynlanmtr


Yukardakilerin** yazlndan bu yanaManifestonun [sayfa122] yeni bir Almanca basks zorunlu hale geldi ve Manifestoyailikin olarak burada sz edilmesi gereken pek ok ey de oldu

kinci bir Vera Zasuliin yapt Rusa eviri, 1882deCenevre de kt; bu basknn nsz Marx ve benim tarafmdan

yazlmt Ne yazk ki, zgn Almanca elyazmas kaybolmutur,bu yzden Rusasndan tekrar evirmem gerekiyor, ki bununlametin bir ey kazanacak deildir Orada yle deniliyor: [ ]***

* Kanmca, diye yazmtm ngilizce evirinin nsznde, Darwinin teorisininbiyoloji iin yaptnn aynsn tarih iin yapacak olan bu dncelere, her ikimiz de,1845 ncesinde, yava yava yaklamaktaydk Buna doru, bamsz olarak, ne denliilerlemi olduumu en iyingilterede i Snfnn Durumu balkl yaptm gsterir Ama,1845 baharnda, Brkselde Marx ile yeniden karlatmda, kendisi bunlar zatenoluturmutu ve, neredeyse burada belirttiim kadar ak bir biimde, bu dncelerinme seriverdi [Engelsin 1890 Almanca baskya notu]

** 1883 Almanca Baskya nsz kastediliyor -Ed*** Engelsin kaybolduunu syledii ve 1882 Rusa bask iin Marxla beraber

yazdklar nszn zgn Almancas sonradan bulunmu ve Marksizm-LeninizmEnstitsnn arivine konulmutur 1882 Rusa Baskya nsz olarak yaynlanmtr -Ed


14/62


Hemen hemen ayn srada, Cenevrede, bir yeni Leheevirisi kt:ManifestKomunistyczny

Ayrca, Danimarka dilinde bir yeni evirisi de, 1885teKopenhag da, Sozial-Demokratisk Bibliotekte kt Ne yazk ki,eviri tam deildir; evirene glk kard anlalan baz nemlipasajlar atlanmtr ve ayrca, urada burada, dikkatsizlik belirtilerigrlmektedir ki, bunlar ok daha rahatsz edicidir, nk eerevirmen biraz daha aba gsterseydi kusursuz bir i kartabilirdi

Bir yeni .ranszca evirisi 1886da Pariste LeSocialistedekt; bu, o gne kadar km olanlarn en iyisidir

Bu eviriye dayanlarak, ayn yl spanyolca bir evirisi ilkinMadridde,ElSocialistada kt, sonra da bror olarak yaymland:

ManifestodelPartidoComunista por Carlos Marx y . Engels,Madrid, Administracinn deElSocialista, Hernn Cortas 8

lgi ekici bir olay olarak da, 1887de, bir Ermeni evirmeninelyazmalarnn stanbullu bir yayncya sunulmu olduunu belir-teyim; ama adamcazn zerinde Marxn ad bulunan bir eyi ba-sacak yrei yoktu ve yazar olarak evirmenin kendi adn koy-masn nerdi, ama evirmen bunu reddetti

Aslndan azok farkl Amerikan evirilerinden birinin, vederken bir bakasnn ngilterede birok kez baslmasndan [sayfa123] sonra, nihayet aslna uygun bir eviri 1888 ylnda kt Bu e-

viri dostum Samuel Moore tarafndan yaplmt ve baskya gn-derilmeden nce zerinden birlikte bir kez daha getik Balyledir:ManifestooftheCommunistParty, by Karl Marx and .re-derick Engels Authorized English Translation, edited and annotatedby .rederick Engels, 1888 London, William Reeves, 185 .leet St EC Oradak baz notlar bu baskya da aldm

Manifestonun kendisine ait bir yaam yks vardr k-tnda bilimsel sosyalizmin (ilk nszde* sz edilen evirilerinde tantlad gibi) o sralar hl sayca hi de fazla olmayan ncstarafndan cokuyla karlananManifesto, Haziran 1848de[53] Parisiilerinin yenilgileriyle birlikte balayan gericilik tarafndan, okgemeden, arka plana itildi ve nihayet Kasm 1852de,[58] Kln Ko-mnistlerinin mahkm edilmeleriyle, yasa uyarnca, aforoz edildiubat Devrimi ile balam olan ii hareketinin sahneden

* Bkz: 1872 Almanca Baskya nsz -Ed


15/62


ekilmesiyle,Manifesto da arka plana geti Avrupa ii snf, egemen snflarn gcne kar yeni bir

saldr iin yeniden yeterli g topladnda, ortaya Uluslararas iBirlii kt Amac, Avrupann ve Amerikann tm militan iisnfn tekbir byk ordu iinde kaynatrmakt Bu yzden,

Manifestoda ortaya konmu bulunan ilkelerden hareket edemezdingiliz sendikalarna, .ransz, Belika, talyan ve spanyolprudoncularna ve Alman lasalclarna* kaplar kapamayacak birprograma sahip olmak zorundayd Bu program EnternasyonalinTznn girii Bakuninin ve anaristlerin bile teslim ettikleribir ustalkla Marx tarafndan hazrlanmt Manifestoda ortayakonmu bulunan dncelerin nihai zaferi iin Marx, yalnzca vetamamyla ii snfnn eylem birlii ve tartma sonucu zorunluolarak gsterecei fikri gelimeye gveniyordu Sermayeye karsavamdaki olaylar ve ini-klar, baarlardan ok yenilgiler,savalara, o gne kadarki [sayfa 124] her derde deva dncelerinin

yetersizliini gstermemezlik ve zihinlerini de, iilerin kurtuluuiin gerekli gerek koullarn adamakll kavranmasna daha akhale getirmemezlik edemezdi Ve Marx haklyd Enternasyonalindatld 1847deki ii snf, kurulduu 1864tekinden tamamylafarklyd Latin lkelerindeki prudonculuk ile Almanyadaki zgllasalclk lmekteydi, ve zamann katmerli tutucu ngiliz sendikalar,1887de, yaptklar Swansea Kongresinin bakannn,** onlar adna,Kta sosyalizmi bizim iin korkunluunu yitirmitir diyebileceinoktaya giderek yaklayorlard Oysa 1887de, Kta sosyalizmi,hemen tamamyla, Manifestoda sunulan teoriden ibaretti Byle-ce, Manifestonun tarihi, bir lde, 1848den bu yanaki modernii snf hareketinin tarihini yanstmaktadr u anda Manifesto,kukusuz ki, tm sosyalist yaznn en yaygn, en uluslararasrndr, Sibiryadan Kaliforniyaya dek tm lkelerin milyonlarcaiisinin ortak programdr

Ama, ktnda, gene de, onasosyalist Manifesto diyemez-

* Lassalle, kii olarak, kendisini bize hep Marxn bir retilisi olarak tantmt ve,bu sfatla, elbette Manifestonun zemini zerinde kalmt Lassallen devlet kredileri iledesteklenen, retici kooperatifleri isteminin tesine gemeyen ve tm ii snfn devletdesteinden yana olanlar ile, z-destekten yana olanlar diye blen izleyicileri iin durumok farklyd [Engelsin notu]

** W Bevan -Ed


16/62


dik 1847de, sosyalist denilince, iki tr insan anlalyordu Bir yandaeitli topik sistemlerin yandalar vard, zellikle, o tarihte her

ikisi de salt mezhep durumuna dp giderek lmekte olan ngil-teredeki ovnclar ile .ransadaki furiyeciler te yanda ise, toplum-sal bozukluklar eitli her derde deva yollarla, her trden blk-prk almalaryla, sermayeye ve kra hi bir zarar vermeksizingidermek isteyen ok eitli trden toplumsal arlatanlar Her ikidurumda da, ii hareketinin dnda duran ve daha ok eitimgrm snflardan destek arayanlar Ama, ii snfnn salt siyasaldevrimlerin yeterli olmadna inanan, toplumun kkl bir biimde

yeniden inaasn isteyen kesimi, kendisine o srakomnist diyorduBu henz yontulmam, yalnzca igdsel ve ou kez de birazkaba bir komnizmdi Ama, gene de, ortaya iki topyac komnizmsistemini, .ransada Cabetnin karyan komnizmini, ve Alman-

yada da Weitlinginkini kartacak kadar glyd 1847de, sosya-lizm bir burjuva hareketi, komnizm ise bir ii snf hareketi anla-mna geliyordu Sosyalizm, hi deilse Ktada, ok [sayfa 125] sayg-deerdi, komnizm iin ise, durum bunun tam tersiydi Ve iilerinkurtuluu ii snfnn kendi eseri olmaldr[59] kansn daha osralar kesinlikle tayor olduumuzdan, bu iki addan hangisini se-memiz gerektii konusunda hi bir duraksama gsteremezdik Ognden beri bunu yadsmak da aklmzdan gemi deildir

Btn lkelerin iileri, birleiniz! Ama, krkiki yl nceproletaryann kendi istemleriyle ortaya kt ilk Paris Devrimininarifesinde bu szleri dnyaya duyurduumuzda, buna ok az seskarlk verdi Bununla birlikte, 28 Eyll 1864te Bat Avrupa lkeleri-nin ounun proleterleri, anl anlara sahip Uluslararas i Birliinikurmak zere birletiler Entemasyonalin kendisinin ancak dokuz

yl yaad dorudur Ama onun yaratt btn lkelerin proleter-lerinin lmsz birliinin hl yaamakta olduunun ve her zaman-kinden daha gl yaamakta olduunun en iyi tant gnmzdrnk u satrlar yazmakta olduum bugn,[60] Avrupa ve Amerikaproletaryas, ilk kez seferber edilmi olan,tek birordu olarak,tek

birbayrak altnda,tekbirivedi ama iin 1866da EnternasyonalinCenevre Kongresi, ve gene 1889da Paris i Kongresi tarafndaniln edildii gibi, sekiz saatlik normal ignnn yasalamas iinseferber edilmi olan sava kuvvetlerini gzden geiriyor Ve bugn-k grkemli gsteri, btn lkelerin kapitalistlerine ve toprakbey-


17/62


lerine, btn lkelerin iilerinin bugn gerekten de birlemiolduklar gereini gsterecektir

Bir de Marx bunu kendi gzleriyle grebilmek iin hlyanmda olsayd!

Londra, 1 Mays 1890 .REDRCH ENGELS

Manifestonun1890da Londrada kan

Almanca basksnda yaynlanmtr

1892 LEHE BASKIYA NSZ

Komnist Manifestonun yeni bir Lehe basksnn zorunluhale gelmi olmas, eitli dncelere yolamaktadr [sayfa 126]

Birincisi,Manifestonun, son zamanlarda, Avrupa ktasndabyk sanayiin gelimesinin bir gstergesi haline gelmi olmasdikkate deerdir Belirli bir lkede byk sanayiin genilemesi ora-nnda o lkenin iileri arasnda, ii snf olarak, mlk sahibi s-nflar karsndaki konumlar konusunda aydnlanma zlemi de

bymekte, sosyalist hareket bunlar arasnda yaygnlamakta veManifestoya olan talep artmaktadr Bylece, yalnzca ii hareketi-nin durumu deil, byk sanayiin gelime derecesi de, her lkede,

Manifestonun o lke dilinde datlan nsha saysyla olduka dorubir biimde llebilir

Buna gre, bu yeni Lehe bask, Polonya sanayiinde kesinbir ilerlemeyi gstermektedir Ve on yl nce yaynlanm basksn-dan bu yana bu ilerleme gerekten de olmutur, bu konuda hibir kukuya yer olamaz Rus Polonyas, Kongre Polonyas,[61] Rus

imparatorluunun byk sanayi blgesi haline gelmitir Rusyannbyk sanayiinin geliigzel dalm olmasna karlk bir ksm.inlandiya Krfezi civarna, dieri merkeze (Moskova ve Vladimir),bir ncs Karadeniz ve Hazer denizi kylarna, ve dierleri debaka yerlere dalmtr, Polonya sanayii, nispeten kk bir alanierisine skmtr ve bylesine bir younlamadan ileri gelenstnlklere ve sakncalara sahiptir Rakip Rus fabrikatrleri,Polonyallar ruslatrma arzusuyla yanp tutuuyor olmalarna karn,Polonyaya kar koruyucu gmrkler isteminde bulunmakla, bu


18/62


stnlkleri kabullenmi oldular Sakncalar Polonyal fabrikatrlerve Rus hkmeti asndan kendilerini, sosyalist dncelerin Po-

lonyal iiler arasnda hzla yaylnda ve Manifestoya olan tale-bin bymesinde de gstermektedirAma Polonya sanayiinin Rusyannkini geride brakan hzl

geliimi, kendi payna, Polonya halknn tkenmez yaam gcnn yeni bir kant ve yaklamakta olan ulusal kurtuluunun yeni birgvencesidir Ve bamsz gl bir Polonyann yeniden kurulmas

yalnzca Polonyallar deil, hepimizi ilgilendiren bir sorundur Avrupa uluslar arasnda itenlikli bir uluslararas ibirlii, ancakeer bu uluslarn herbiri kendi lkelerinde tamamyla zerkselerolanakldr

Sonu olarak, burjuvazinin iinin proletarya bayra [sayfa 127]altnda proleter savalara yaptrmakla kalm olan 1848 Devrimi,

vasiyetnamesinin icraclar Louis Bonaparte ve Bismarcknaraclyla, talyann, Almanyann ve Macaristann da bamszlnsalamtr; ama 1792den bu yana devrim iin bu nn birarada

yaptklarndan daha ounu yapm olan Polonya, 1863te on katdaha byk Rus kuvveti karsnda boyun ediinde, tek banabraklmt Soyluluk, Polonyann bamszln ne koruyabilir nede tekrar elde edebilirdi; bugn ise bu bamszlk, burjuvazi iinen azndan nemsizdir Ama bu Avrupa uluslarnn uyumlu ibirliiiin gene de bir zorunluluktur* Bu, ancak gen Polonya proletaryastarafndan elde edilebilir, ve ancak bu ellerde gvenlik iindebulunur nk Polonyann bamszlna Avrupann geriye kalaniileri de, bizzat Polonyal iiler kadar gerek duyuyorlar

Londra, 10 ubat 1892 .REDRCH ENGELS

Przedswit, 27 ubat 1892,

n 35, ve K Marx i . Engels,Manifest Komunistyczny,Londyn, 1892de yaynlanmtr

* Lehe basksnda bu tmce atlanmtr -Ed


19/62


1893 TALYANCA BASKIYA NSZ

t a l y a n O k u r aKomnist Parti Manifestosunun yaynlannn, 18 Mart 1848

ile, o gne dek blnmelerle ve i elimelerle zayflam ve bylece yabanc egemenlik altna dm, biri Avrupa ktasnn, tekisi Akdenizin merkezinde yer alan iki ulusun silahl ayaklanmalarolan Milano ve Berlin devrimleri ile akt sylenebilir talyann

Avusturya mparatoruna baml olmasna karlk, Almanya Rusarnn, daha dolayl olsa bile daha az etkin olmayan boyunduruualtna girdi 18 Mart 1848in sonular, hem talyay ve hem de

Almanyay bu yzkarasndan kurtard; bu iki byk [sayfa 128] ulus,1848den 1871e kadar geen zaman ierisinde yeniden kurulabil-miler ve her naslsa kendi balarna kalabilmilerse, bu, KarlMarxin dedii gibi, 1848 Devrimini bastranlarn, kendilerine karngene de bu devrimin vasiyetnamesinin icraclar olmalar sayesinde-dir

Bu devrim her yerde ii snfnn eseri olmutur; barikatlarkuran ve bunu hayatyla deyen ii snfyd Hkmeti devirmek-teki niyeti, aka, burjuva rejimini devirmek olanlar yalnzca Parisiileriydi Ama, kendi snflar ile burjuvazi arasndaki onmaz uzla-maz kartln bilincinde olsalar bile, gene de, ne lkenin ekonomikgelimesi, ne de .ransz ii kitlesinin zihinsel gelimesi, henztoplumsal bir yeniden kuruluu olanakl klacak aamaya ulamdeildi Bu nedenle, devrimin meyvelerini toplayan, son tahlilde,kapitalist snf oldu teki lkelerde, talyada, Almanyada, Avustur-

yada, iiler, daha batan, burjuvaziyi iktidara getirmekten bakabir ey yapmadlar Ama herhangi bir lkede ulusal bamszlkolmadka, burjuvazinin egemenlii olanakszdr Bu yzden, 1848Devrimi, o zamana dek birlik ve zerklikten yoksun bulunan ulus-lara, kendisiyle birlikte, birlik ve zerklik getirmek zorunda kald:talyaya, Almanyaya, Macaristana Sra Polonyaya da gelecektir

Bylece, 1848 Devrimi bir sosyalist devrim olmamsa da,bunun iin yol am, ortam hazrlamtr Byk sanayiin btnlkelerde gelimesiyle birlikte, burjuva rejimi, son kirkbe yl ieri-sinde, ortaya, her yerde, kalabalk, youn ve gl bir proletaryakard Bylece, Manifestonun dilini kullanacak olursak, kendi


20/62


mezar kazclarn yaratt Her lkenin zerklii ve birlii salanma-dka, proletaryann uluslararas birliini ya da bu uluslarn ortak

amalara doru bar ve aklc bir ibirliini gerekletirmek ola-naksz olacaktr talyan, Macar, Alman, Polonyal ve Rus iilerin1848 ncesi siyasal koullar altnda uluslararas eylem ortakl yap-tklarn dnn bir!

Bylece, 1848de verilen savalar bouna verilmemilerdirBizi o devrimci dnemden ayran krkbe yl da boa gitmemitirMeyveler olgunlayor, ve benim btn dileim, Manifestonun ilk

yaynlan nasl uluslararas devrimin [sayfa 129] habercisi olduysa, butalyanca evirinin yaynlannn da talyan proletaryasnn zaferininhabercisi olabilmesidir

Manifesto, kapitalizmin gemite oynad devrimci rolntam hakkn vermektedir lk kapitalist ulus talya idi .eodal ortaa-n sonuna ve modern kapitalist an balangcna, dev bir kiidamgasn vurdu: hem ortaan son airi ve hem de modern za-manlarn ilk airi bir talyan, Dante 1300de olduu gibi, bugn de,

yeni bir tarihsel a yaklayor talya, bize, bu yeni, proleter andou anna damgasn vuracak yeni Danteyi verecek mi? [sayfa 130]

Londra, 1 ubat 1893 .REDRCH ENGELS

Karlo Marx e .ederico Engels,Il Manifesto del Partito Comunista,Milano 1893te yaynlamtr


21/62


KOMNST PART MAN.ESTOSU[49]

Avrupada bir hayalet dolayor Komnizm hayaleti EskiAvrupann btn gleri bu hayaleti defetmek zere kutsal bir itti-fak iine girdiler: Papa ile ar, Metternich ile Guizot, .ransz ra-dikalleri ile Alman polis ajanlar

Muhalifleri tarafndan komnist olmakla sulanmam muha-lefet partisi nerede vardr? Bu lekeleyici komnizm sulamasn,daha ilerici muhalefet partilerine olduu kadar, gerici hasmlarnakar da gerisin geriye frlatmam muhalefet nerede vardr?

Bu olgudan iki ey kyor:I Komnizmin kendisi, daha imdiden, btn Avrupa gleri

tarafndan bir g olarak tannmtrII Komnistlerin aka, tm dnyann karsnda, gr-

lerini, amalarn, eilimlerini yaynlamalarnn ve bu KomnizmHayaleti masalna partinin kendi Manifestosu [sayfa 131] ile karlk


22/62


* Burjuvazi ile, modern kapitalistler snfn, toplumsal retim aralarnn sahipleri vecretli emek kullananlar kastediliyor Proletarya ile ise, kendilerine ait hi bir retimaracna sahip olmadklarndan, yaamak iin iglerini satmak durumunda kalan moderncretli emekiler snf [Engelsin 1888 ngilizce baskya notu]

** Yani yazl tarih 1847de, toplumun tarih-ncesi, kaydedilmi tarih-ncesinde varolmu toplumsal rgtlenme henz tamamyla bilinmiyordu O tarihten bu yana,

Haxthausen, Rusyada, ortak toprak mlkiyetini kefetti Maurer bunun, tarihte btnCermen rklarnn geldikleri toplumsal temel olduunu tantlad, ve giderek kytopluluklarnn [Almanca basklarda ortak toprak mlkiyetine dayanan ky topluluklarnn

deniliyor -] Hindistandan rlandaya kadar her yerde toplumun ilkel biimi olduklargrld Bu ilkel komnist toplumun i rgtlenmesi tipik biimiyle Morganin gensingerek niteliini ve airet ile olan ilikisini ortaya koyan stn kefiyle aa kt Bu ilkeltopluluklarn dalmalaryla, toplumun ayr ayr ve nihayet uzlamaz kartlktaki snflarolarak farkllamas balar Bu dalma srecini Der Ursprung der .amilie, desPrivateigenthums und des Staats, 2 bask, Stuttgart 1886da izlemeye altm [Engelsin1888 ngilizce baskya, ve -son tmce hari- 1890 Almanca baskya notu]

*** Lonca ustas yani bir loncann asal yesi, bir loncann ba deil, lonca iinde birusta [Engelsin 1888 ngilizce baskya notu]

**** 1848, 1872, 1883 ve 1890 Almanca basklarda, kalfalar, raklar yerinekalfalar (Geseller) deniliyor -Ed

vermelerinin zaman oktan gelmitirBu amala, eitli milliyetlerden komnistler, Londrada top-

lanmlar ve ngiliz, .ransz, Alman, talyan, .lemenk ve Danimarkadillerinde yaynlanmak zere, aadaki Manifestoyu kalemealmlardr

I BURJUVALAR VE PROLETERLER*

imdiye kadarki btn toplumlarn tarihi,** snf savamlartarihidir

zgr insan ile kle, patrisyen ile pleb, bey ile serf, loncaustas*** ile kalfa, tek szckle, ezen ile ezilen birbirleriyle sreklikar-karya gelmiler, kesintisiz, kimi zaman st rtl, kimizaman ak bir sava, her keresinde ya toplumun tmyle devrimcibir yeniden kuruluuyla, ya da atan snflarn birlikte mahvolma-laryla sonulanan bir sava srdrmlerdir

Tarihin daha nceki alarnda, hemen her yerde, eitlizmreler halinde karmak bir toplum dzeni, ok eitli bir top-lumsal mevki derecelenmesi buluyoruz Eski Romada patrisyenleri,valyeleri, plebleri, kleleri; ortaada feodal beyleri, vasallar,lonca ustalarn, kalfalar, raklar,**** serfleri; bu snflarn hemenhepsinde, gene, alt derecelenmeleri [sayfa 132] gryoruz


23/62


* Almanca basklarda tmceciin balangc yle: Sanayiin daha nceki feodal, yada lonca rgt -Ed

** Almanca basklarda, burada ve daha ileride, orta snf yerine, orta tabaka(Mittelstand) deniliyor -Ed

*** Almanca basklarda, burada ve daha ileride modern yerine, byk deniliyor-Ed

.eodal toplumun ykntlar arasndan u vermi olan modernburjuva toplumu, snf kartlklarn ortadan kaldrmad Yeni snflar,

yeni bask koullar, eskilerin yerine yeni savam biimleri getir-mekle kaldNe var ki, bizim amzn, burjuvazinin ann ayrc zel-

lii, snf kartlklarn basitletirmi olmasdr Tm toplum, giderekdaha ok iki byk dman kampa, dorudan birbirlerinin karsnadikilen iki byk snfa blnyor: Burjuvazi ve Proletarya

Ortaan serflerinden, ortaya, ilk kentlerin ayrcalkl kent-lileri kt Bu kentlilerden de burjuvazinin ilk eleri geliti

Amerikann kefi, mit Burnunun dolalmas, ortayakmakta olan burjuvazi iin yeni alanlar at Dou Hindistan vein pazarlar, Amerikann smrgeletirilmesi, smrgelerle ticaret,deiim aralarndaki ve genel olarak metalardaki art, ticarete,gemicilie, sanayie o gne dek grlmemi bir atlm, ve bylelikle,k halindeki feodal toplumunun devrimci esine de hzl birgeliim getirdi

Snai retimin kapal loncalar tarafndan tekelletirildii feo-dal sanayi sistemi,* yeni pazarlarn byyen gereksinmelerine artk

yetmiyordu Onun yerini manfaktr sistemi ald Lonca ustalarimalt orta snf** tarafndan bir kenara itildiler; farkl loncabirlikleri arasndaki iblm, tek tek her atlye iindeki iblmkarsnda yok oldu

Bu arada, pazarlar durmakszn bymeye, talep durmak-szn ykselmeye devam etti Manfaktr bile artk yeterli deildiBunun zerine, buhar ve makine, snai retimi devrimciletirdiManfaktrn yerini dev modern sanayi, sanayici orta snfn yerini,sanayici milyonerler, tm sanayi ordularnn nderleri, modern bur-

juvazi aldModern sanayi,*** Amerikann kefinin temellerini att

dnya pazarn kurdu Bu pazar, ticarete, gemicilie, [sayfa 133] karaulatrmaclna byk bir gelime kazandrd Bu gelime de,


24/62


sanayiin yaylmasn etkiledi; ve sanayiin, ticaretin, gemiciliin, de-miryollarnn genilemesine orantl olarak, burjuvazi de ayn oranda

geliti, sermayesini artrd ve ortaadan kalma btn snflar geriplana ittiBylece, modern burjuvazinin kendisinin, nasl uzun bir

geliim yolunun, retim ve deiim biimlerindeki bir dizi devrimle-rin rn olduunu gryoruz

Burjuvazinin gsterdii her gelimeye, bu snfn* buna denkden bir siyasal ilerlemesi elik etti .eodal soyluluun egemenliialtnda ezilen bir snf,** ortaa komnnde*** silahl ve kendikendini yneten bir topluluk olan; urada bamsz kentsel cum-huriyet (talya ve Almanyada olduu gibi), burada monarinin vergimkellefi nc katman olan (.ransada olduu gibi),**** dahasonralar, asl manfaktr dneminde, soylulua kar bir dengeunsuru olarak ya yar-feodallere***** ya da mutlak monariyehizmet eden ve, aslnda, genel olarak byk monarilerin temelta olan burjuvazi, en sonunda, modern sanayiin ve dnya pazar-nn kurulmasndan bu yana, modern temsili devlette siyasal ege-menlii tamamyla ele geirdi

Modern devletin ynetimi, tm burjuvazinin ortak ileriniyneten bir komiteden baka bir ey deildir

Burjuvazi tarihte son derece devrimci bir rol oynadBurjuvazi, stnl ele geirdii****** her yerde, btn

feodal, ataerkil, romantik ilikilere son verdi nsan doalefendilerine balayan ok eitli feodal balar acmaszca kopard,

ve insan ile insan arasnda, plak zkardan, [sayfa 134] kat nakit

* Bu snfn szckleri, 1888 ngilizce baskya eklenmitir -Ed** Almanca basklarda snf yerine tabaka deniliyor -Ed*** Komn, domakta olan, kentlilerin kendi feodal beylerinden ve efendilerinden

nc Katman olarak yerel z-ynetim ve siyasal haklarn elde etmezden nce bile

.ransada aldklar add Genel olarak sylemek gerekirse, burada, burjuvazinin iktisadigeliimi iin ngiltere, siyasal geliimi iin de .ransa tipik lke olarak alnmtr [Engelsin1888 ngilizce baskya notu]

Bu talya ve .ransa kentlilerinin kendi kentsel topluluklarna, feodal beylerinden ilkz-ynetim haklarn satn almalarndan ya da koparmalarndan sonra verdikleri add[Engelsin 1890 Almanca baskya notu]

**** Ortaa (talya ve Almanyada olduu gibi), (.ransada olduu gibi)szckleri, 1888 ngilizce baskya eklenmitir -Ed

***** Almanca basklarda yar-feodallere yerine tabakalara deniliyor -Ed****** Almanca basklarda, stnl ele geirdii yerine, iktidara geldii

deniliyor -


25/62


demeden baka hi bir ba brakmad Dinsel tutkularn, val-yece cokunun, darkafal duygusalln en ilhi vecde gelmelerini,

bencil hesaplarn buzlu sularnda bodu Kiisel deeri, deiim-deerine indirgedi, ve saysz yokedilemez ayrcalkl zgrlklerin yerine, o tek insafsz zgrl, ticaret zgrln koydu Tekszckle, dinsel ve siyasal yanlsamalarla perdelenmi smrnn

yerine, ak, utanmaz, dolaysz, kaba smry koyduBurjuvazi, imdiye dek sayg duyulan ve saygl bir korkuyla

baklan btn mesleklerin halelerini skp att Doktoru, avukat,rahibi, airi, bilim adamn kendi cretli emekisi durumuna getirdi

Burjuvazi, aile ilikisindeki duygusal peeyi yrtp att ve bunusalt bir para ilikisine indirgedi

Burjuvazi, gericilerin o ok hayran olduklar ortaan kabakuvvet gsterisinin nasl en hareketsiz tembelliin bir tamamlaycsolduunu aa kard nsan faaliyetinin neler yaratabileceini ilkgsteren o oldu Msr piramitlerini, Romann su kemerlerini veGotik katedralleri kat be kat aan aheserler yaratt; daha ncekibtn tarihsel gleri ve hal seferlerini glgede brakan seferlerdzenledi

Burjuvazi, retim aralarn, ve bylelikle retim ilikilerinive, onlarla birlikte, toplumsal ilikilerin tmn srekli devrimcile-tirmeksizin varolamaz Daha nceki btn sanayici snflarn ilk

varlk koulu, bunun tersine, eski retim biimlerinin deimeksizinkorunmasyd retimin srekli altst oluu, btn toplumsalkoullardaki dzenin kesintisiz bozuluu, sonu gelmez belirsizlik

ve hareketlilik, burjuva an btn daha ncekilerden ayrdederBtn sabit, donmu ilikiler, beraberlerinde getirdikleri eski vesaygdeer nyarglar ve grler ile birlikte tasfiye oluyorlar, btn

yeni olumu olanlar kemikleemeden eskiyorlar Yerlemi olanne varsa eriyip gidiyor, kutsal olan ne varsa lnetleniyor, ve insan,kendi gerek yaam koullarna ve hemcinsiyle olan ilikilerinenihayet ayk kafa ile bakmak zorunda kalyor

rnleri iin srekli genileyen bir pazar gereksinmesi, burju-vaziyi, yeryznn drtbir yanna kovalyor Her yerde barnmak,her yere yerlemek, her yerde balantlar kurmak [sayfa 135] zorun-dadr

Burjuvazi, dnya pazarn smrmekle, her lkenin retimineve tketimine kozmopolit bir nitelik verdi Gericileri derin kedere


26/62


boarak, sanayiin ayaklan altndan zerinde durmakta olduu ulusaltemeli ekip ald Eskiden kurulmu btn ulusal sanayiler ykldlar

ve hl da her gn yklyorlar Bunlar, kurulmalar btn uygaruluslar iin bir lm-kalm sorunu haline gelen yeni sanayiler tarafn-dan, artk yerli hammaddeleri deil, en cra blgelerden getirilenhammaddeleri ileyen sanayiler, rnleri yalnzca lke iinde deil,

yeryznn her kesiminde tketilen sanayiler tarafndan yerlerindenediliyorlar O lkenin retimiyle karlanan eski gereksinmelerin

yerini, karlanmalar uzak lkelerin ve iklimlerin rnlerinigerektiren yeni gereksinmeler alyor Eski yerel ve ulusal kapalln

ve kendi kendine yeterliliin yerini, uluslarn ok ynl ilikilerinin,ok ynl karlkl bamllnn aldn gryoruz Ve maddiretimde olan, zihinsel retimde de oluyor Tek tek uluslarn zihinsel

yaratmlar, ortak mlk haline geliyor Ulusal tek yanllk ve darkafa-llk giderek olanakszlayor ve saysz ulusal ve yerel yaznlardanortaya bir dnya yazn kyor

Burjuvazi, btn retim aralarndaki hzl iyileme ile, sonderece kolaylam haberleme aralar ile, btn uluslar, hattaen barbar olanlar bile, uygarln iine ekiyor Ucuz meta fiyatlar,btn in setlerini yerlebir ettii, barbarlarn inat yabanc dman-ln teslim olmaya zorlad ar toplar oluyor Btn uluslar,

yoketme tehdidiyle, burjuva retim biimini benimsemeye zorluyor;onlar uygarlk dedii eyi benimsemeye, yani bizzat burjuva olmayazorluyor Tek szckle, kendi hayalindekine benzer bir dnya

yaratyorBurjuvazi, kr kentlerin egemenliine soktu ok byk kent-

ler yaratt, kentsel nfusu, kra kyasla, byk lde artrd, vebylece, nfusun olduka byk bir ksmn krsal yaamn bnl-nden kurtard Kr nasl kentlere baml kldysa, barbar ve yar-barbar lkeleri de uygar olanlara, kyl uluslar burjuva uluslara,Douyu Batya baml kld [sayfa 136]

Burjuvazi, nfusun, retim aralarnn ve mlkiyetin dankdurumuna giderek daha ok son veriyor Nfusu biraraya toplam,retim aralarn merkeziletirmi, ve mlkiyeti birka elde yo-unlatrmtr Bunun zorunlu sonucu, siyasal merkezileme oldu

Ayr karlara, yasalara, hkmetlere ve vergi sistemlerine sahipbamsz ya da birbirleriyle gevek balara sahip eyaletler, tek birhkmete, tek bir hukuk dzenine, tek bir ulusal snf karna, tek


27/62


bir snra ve tek bir gmrk tarifesine sahip tek bir ulus iinde bir-araya geldiler

Burjuvazi, ancak yzyl bulan egemenlii srasnda, dahanceki kuaklarn tmnn yaratm olduklarndan daha youn ve ok daha byk retici g yaratt Doa glerine egemenolunmas, makine, kimyann sanayie ve tarma uygulanmas, buharlgemiler, demiryollar, elektrik telgraf, koskoca ktalarn tarmaalmas, nehirlerin suyollar haline getirilmesi, yerden bitercesinenfus oalmas toplumsal emein barnda bylesine reticiglerin yatmakta olduunu daha nceki hangi yzyl sezebilmitir?

u halde gryoruz ki: burjuvazinin kendisini onlara daya-narak glendirdii retim ve deiim aralar, feodal toplum ieri-sinde yaratlmlardr Bu retim ve deiim aralarnn geliimininbelirli bir aamasnda, feodal toplumun retimde ve deiimdebulunduu koullar, tarmn ve imalt sanayiinin feodal rgtlen-mesi, tek szckle, feodal mlkiyet ilikileri, gelimi bulunan reticiglere artk ayak uyduramaz hale geldiler;* bir o kadar ayakbaoldular Bunlar krlmalydlar; krldlar

Bunlarn yerini, kendisine uygun den bir toplumsal vesiyasal yap ile, ve burjuva snfnn iktisadi ve siyasal egemenlii ilebirlikte, serbest rekabet ald

Gzlerimizin nnde buna benzer bir hareket yer alyorKendi retim, deiim ve mlkiyet ilikileri ile modern burjuvatoplumu, bylesine devasa retim ve deiim aralar yaratmbulunan bu toplum, ller diyarnn byleriyle harekete geirdiigleri artk kontrol edemeyen bycye benziyor Sanayiin veticaretin tarihi, on yllardan beri, [sayfa 137] modern retici glerin,modern retim koullarna kar, burjuvazinin ve onun egemenlii-nin varlk koulu mlkiyet ilikilerine kar isyannn tarihinden bakabir ey deildir Bu konuda, tm burjuva toplumunun varln d-nemsel yinelenmeleriyle her keresinde daha tehdit edici bir biimdesorguya eken ticari bunalmlarn szn etmek yeterlidir Bubunalmlar srasnda yalnzca mevcut rnlerin deil, daha nceleri

yaratlm retici glerin de byk bir ksm dnemsel olaraktahrip ediliyor Bu bunalmlar srasnda, daha nceki btn alar-

* Almanca basklar unu da ekliyorlar: retimi gelitirecek yerde onu engellediler-Ed


28/62


da anlamsz grlecek bir salgn* bagsteriyor ar retim salg-n Toplum kendisini birdenbire, gerisin geriye, geici bir barbarlk

durumuna sokulmu buluyor; sanki bir ktlk, genel bir ykm sava,btn geim aralar ikmalini kesmitir; sanki sanayi ve ticaret yokedilmitir; peki ama, neden? nk ok fazla uygarlk, ok fazlageim arac, ok fazla sanayi, ok fazla ticaret vardr da ondanToplumun elindeki retici gler, burjuva mlkiyet ilikilerinin**ilerlemesine artk hizmet etmiyor; tersine, bunlar, kendilerine ayak-ba olan bu ilikiler iin ok gl hale gelmilerdir, ve bu ayakba-larndan kurtulduklar anda, burjuva toplumunun tamamna dzen-sizlik getiriyor, burjuva mlkiyetinin varln tehlikeye sokuyorlarBurjuva toplum koullar, bunlarn yaratt zenginlii kucaklayama-

yacak denli dardr Peki, burjuvazi bu bunalmlar nasl atlatyor?Bir yandan retici glerin byk bir ksmn zorla yokederek; te

yandan yeni pazarlar ele geirerek, ve eskilerini de daha kapsamlbir biimde smrerek Yani, daha yaygn ve daha ykc bunalmlarhazrlayarak, ve bunalmlar nleyen aralar azaltarak

Burjuvazinin feodalizmi yerlebir ettii silahlar, imdi, burju-vazinin kendisine kar evrilmitir

Ama burjuvazi kendisine lm getiren silahlar yaratmaklakalmam; bu silahlar kullanacak insanlar da varetmitir, modernii snfn proleterleri***

Burjuvazi, yani sermaye, hangi oranda geliiyorsa, proletaryada, modern ii snf da ayn oranda geliiyor i [sayfa 138] bulduklarsrece yaayan ve emekleri sermayeyi artrd srece i bulan biremekiler snf Kendilerini para para satmak zorunda olan buemekiler, btn teki ticaret nesneleri gibi, bir metadrlar, vebunun sonucu olarak, rekabetin btn ini klarna, pazarn btndalgalanmalarna aktrlar

Yaygn makine kullanm ve iblm yznden, proleterinii, tm bireysel niteliini, ve bunun sonucu olarak da, alan in-san iin tm ekiciliini yitirmitir Kendisi makinenin bir eklentisihaline geliyor, ve ondan beklenen yalnzca en basit, en tekdze veen kolay edinilen hner oluyor Dolaysyla, bir iinin retim mali-

** Almanca basklarda bir toplumsal salgn deniliyor -Ed*** 1848 Almanca basklarda, burjuva uygarlnn ve burjuva mlkiyet ilikilerinin

deniliyor -Ed*** Almanca basklarda, modern iileri, proleterleri deniliyor -Ed


29/62


yeti, hemen tamamyla, kendi bakm ve neslinin oalmas iingerek duyduu geim aralarndan ibaret oluyor Ama bir metan,

ve dolaysyla emein de fiyat,[62]

kendi retim maliyetine eittirDolaysyla, iin irenlii artt oranda cret azalyor Dahas,makine kullanm ve iblm hangi oranda artyorsa, ister almasaatlerinin uzatlmas ile, ister belli bir zamanda karlmas gerekeniin artrlmas ile, ya da ister makinelerin hznn artrlmas, vb ileolsun, iin arl* da ayn oranda artyor

Modern sanayi, ataerkil ustann kk atlyesini sanayi ka-pitalistinin byk fabrikas haline getirmitir .abrikaya dolumuemeki ynlar, askerler gibi rgtlenmilerdir Sanayi ordusununerleri olarak mkemmel bir subaylar ve avular hiyerarisininkomutas altna sokulmulardr Yalnzca burjuva snfnn ve burjuvadevletin klesi olmakla kalmyorlar, makine tarafndan, denetleyicitarafndan ve, hepsinden ok, tek tek burjuva imaltlarnnkendileri tarafndan gn be gn, saat be saat kleletiriliyorlar Budespotluk, ama ve hedefinin kazan olduunu ne denli akailn ederse, o denli baya, o denli nefret uyandrc, o denli fke

yaratc oluyorEl emeinin ierdii hner ve g harcamas ne denli az

olursa, bir baka deyile, modern sanayi ne denli geliirse, erkeinemeinin yerini o denli kadnnki** alr Ya ve cinsiyet farkllklarnnii snf iin artk herhangi bir [sayfa 139] ayrc toplumsal geerlilii

yoktur Bunlarn hepsi de, kullanlmalar, yalarna ve cinsiyetlerinebal olarak, az ya da ok pahal i aralardrlar

.abrikatr tarafndan smrlmesi son bulup cretini nakitolarak alr almaz, emekinin zerine burjuvazinin teki kesimleri,ev sahibi, dkknc, tefeci, vb ullanr

Orta snfn alt tabakalar*** kk apta ticaretle uraan-lar, dkknclar, ve genellikle emekli olmu esnaflar,**** zanaatlar

ve kyller btn bunlar, ksmen kendi kk sermayelerininmodern sanayiin iletildii lek bakmndan yetersiz kalmas vebyk kapitalistlerle rekabette yenik dmeleri yznden, ve

* Almanca basklarda, emek miktar deniliyor -Ed** 23 sayfalk 1848 Almanca baskda, kadnnki ve ocuunki deniliyor -Ed*** Almanca basklarda eski orta tabakann alt kesimleri deniliyor -Ed**** Almanca basklarda, ve genellikle emekli olmu esnaflar yerine ve rantiyeler

deniliyor -Ed


30/62


ksmen de bunlarn zel hnerlerinin yeni retim yntemleri kar-snda deerini yitirmesi yznden, giderek proletaryaya karyorlar

Proletarya eitli gelime aamalarndan geer Domasylabirlikte, burjuvaziye kar mcadelesi de balar* Savam balan-gta tek tek iiler tarafndan, sonra bir fabrikadaki iiler tarafn-dan, sonra da bir ikolunun bir yredeki iileri tarafndan, onlardorudan smren tek tek burjuvalara kar yrtlr Saldrlarnburjuva retim koullarna kar deil, bizzat retim aralarna kar

yneltirler;** kendi emekleriyle rekabet eden yabanc mallar imhaederler, makineleri paralarlar, fabrikalar atee verirler, ortaaiilerinin ortadan kalkm statsn zor yoluyla geri getirmeyealrlar

Bu aamada emekiler hl tm lkeye dalm ve karlklrekabet yznden paralanm dzensiz*** bir yn olutururlarHerhangi bir yerde daha toplu organlar oluturmak zere birarayagelseler de, bu henz kendi etkin birliklerinin sonucu deil, kendisiyasal amalarna varmak iin tm proletaryay harekete geir-mek zorunda kalan ve, dahas, bir sre iin bunu baaran burjuva-zinin kendi birliinin sonucudur [sayfa 140] Bu aamada, demek ki,proleterler kendi dmanlar ile deil, dmanlarnn dmanlarile, mutlak monari kalntlar, toprak sahipleri, sanayici olmayanburjuvazi, kk-burjuvazi ile savarlar Bylece, tm tarihsel hare-ket burjuvazinin ellerinde younlar; bu biimde elde edilen herzafer, burjuvazinin zaferidir

Ama, sanayiin gelimesiyle, proletarya, yalnz sayca artmaklakalmaz, daha byk ynlar halinde younlar, gc byr ve bugc daha ok hisseder Proletarya saflarndaki farkl karlar ve

yaam koullar, makinenin tm emek ayrlklarn silmesi ve hemenher yerde cretleri ayn dk dzeye indirmesi orannda giderekdaha ok eitlenirler Burjuvazi arasndaki byyen rekabet vebunun sonucu ortaya kan ticari bunalmlar, ii cretlerini dur-madan dalgalandrr Makinelerdeki sonu gelmez iyileme, durma-dan daha hzl gelierek, bunlarn geimlerini giderek daha ok

* Almanca basklarda paragraf burada bitiyor ve bunu izleyen tmce ile yeni birparagraf balyor

** Almanca basklarda, Saldrlarn yalnzca burjuva retim koullarna karyneltmekle kalmazlar, bizzat retim aralarna kar da yneltirler deniliyor -Ed

**** Bu szck 1888 ngilizce baskya eklenmitir -Ed


31/62


gvensiz yapar; tek tek iiler ile tek tek burjuvalar arasndaki a-tmalar, giderek daha ok iki snf arasndaki atma niteliini

alr Bunun zerine, iiler, burjuvalara kar birlikler (sendikalar)*oluturmaya balarlar; cret hadlerini yksek tutmak iin birarayagelirler; zaman zaman kan isyanlar iin nceden hazrlk yapmakzere kalc dernekler kurarlar urada burada, savam, ayaklan-ma halini alr

Zaman zaman iiler galip gelirler, ama ancak bir sre iinSavalarnn gerek meyveleri o andaki sonularda deil, iilerindurmadan genileyen birliinde yatar Modern, sanayi tarafndan

yaratlan gelikin haberleme aralar bu birlie yardmc olur vebu, ayr ayr yerlerdeki iileri birbirleriyle iliki iine sokar Hepside ayn nitelikteki saysz yerel savamlar, snflar arasndaki tekbir ulusal savam halinde merkeziletirmek iin gerekli olan daite bu ilikidir Ama her snf savam bir siyasal savamdr Veortaa kentlilerinin, perian karayollar ile ulamak iin yzyllaragerek duyduklar bu birlii, modern proleterler, demiryollarsayesinde, birka yl iinde gerekletirirler

Proleterlerin bir snf olarak ve, bunun sonucu, bir siyasal[sayfa 141] parti olarak bu rgtlenmeleri, gene iilerin kendi aralarn-daki rekabet yznden srekli bozulur Ama daha gl, dahasalam, daha kuvvetli olarak durmadan yeniden doar Burjuvazininkendi arasndaki blnmelerden yararlanarak, iilerin zel kar-larnn yasal olarak tannmasn zorlar ngilteredeki onsaat tasarsbyle yasalamtr[63]

Eski toplumun snflar arasndaki atmalarn tm, prole-taryann geliim izgisine birok bakmdan yardmc olur Burjuvazikendisini srekli bir sava ierisinde bulur Balangta aristokrasiile; daha sonralar bizzat burjuvazinin, karlar sanayiin ilerlemesineters den kesimleri ile; her zaman da, yabanc lkelerin burjuva-zisi ile Btn bu savalarda, proletaryaya bavurmak, onun yar-dmn istemek, ve bylece, onu siyaset arenasna srklemek zo-runda kaldn grr Demek ki, proletaryaya kendi siyasal ve ge-nel** eitim elerini salayan bizzat burjuvazidir, bir baka deyile,burjuvaziye kar savaaca silahlar proletaryaya salayan ken-

* Parantez iindeki szck, 1888 ngilizce baskya eklenmitir -Ed** Siyasal ve genel, szckleri 1888 ngilizce baskya eklenmitir -Ed


32/62


disidirAyrca, daha nce de grm olduumuz gibi, egemen snf-

larn btn kesimleri, sanayiin ilerlemesiyle birlikte, proletaryayadoru itilirler, ya da, bunlarn varlk koullar, en azndan, tehlikeyegirer Bunlar ayn zamanda proletaryaya yeni aydnlanma ve iler-leme eleri* salarlar

Nihayet, snf savamnn karar saatine yaklat anlarda,egemen snf ierisinde, aslnda boydanboya tm eski toplum ie-risinde, srp giden zme sreci ylesine sert, apak bir nitelikalr ki, egemen snfn kk bir kesimi kendisini koparr ve devrimcisnfa, gelecei ellerinde tutan snfa katlr Demek ki, tpk dahanceleri soyluluun bir kesiminin burjuvaziden yana gemi olmasgibi, imdi de burjuvazinin bir kesimi proletaryadan yana gemek-tedir, ve zellikle de burjuva ideologlarnn kendilerini tm tarihselhareketi teorik olarak kavrama dzeyine ulatrm olan kesimi

Bugn burjuvazi ile kar karya gelen btn snflar ierisin-de yalnzca proletarya gerekten devrimci bir snftr [sayfa 142] tekisnflar modern sanayi karsnda erirler ve nihayet yok olurlar;proletarya ise onun zel ve temel rndr

Alt orta snf,** kk imalt, dkknc, zanaat, kyl,btn bunlar, orta snfn paralar olarak varlklarn yokolmaktankurtarmak iin, burjuvaziye kar savarlar Bunlar, u halde, dev-rimci deil, tutucudurlar Hatta gericidirler, nk tarihin tekerleinigerisin geriye dndrmeye alrlar Kazara devrimci olsalar bile,proletaryaya katlmak zere olduklarndan tr byledirler; uhalde, o andaki karlarn deil, gelecekteki karlarn korumakta,proletaryann bak asn edinmek iin kendilerininkini terketmek-tedirler

Tehlikeli snf, toplumsal tortu,*** eski toplumun en alt ta-bakalar tarafndan frlatlp atlm olduu yerde ryen bu yn,urada burada, bir proleter devrimi ile, hareketin iine srkle-nebilir; ne var ki, kendi yaam koullar onu daha ok gerici entri-

* Almanca basklarda, aydnlanma ve ilerleme eleri yerine eitim elerideniliyor -Ed

** Almanca basklarda, burada ve daha ileride alt orta snf ve orta snf yerineorta tabakalar deniliyor -Ed

**** Almanca basklarda tehlikeli snf, toplumsal tortu yerine, lmpen proletaryadeniliyor -Ed


33/62


kalarn paral aleti olmaya hazrlarEski toplumun koullar zaten, byk lde, proletaryann

koullan iinde fiilen eriyip gitmitir Proleter mlkszdr; karsylave ocuklaryla olan ilikisinin burjuva aile ilikileriyle artk ortakbir yan kalmamtr; ngilteredeki ile .ransadakinin, Amerikadakiile Almanyadakinin ayn olan modern sanayi emei, modern ser-maye boyunduruu, kendisini btn ulusal karakter izlerinden arn-drmtr Onun gznde hukuk, ahlk, din, ardnda bir o kadarburjuva karn pusuda bekleten bir yn burjuva nyarglardr

stnl ele geirmi bundan nceki btn snflar, top-lumu byk lde kendi mlk edinme koullarna boyun edi-rerek, zaten edinmi olduklar konumlarn pekitirmeye bakm-lardr Proleterler ise, daha nceki kendi mlk edinme biimlerini

ve, bylelikle, daha nceki btn teki mlk edinme biimlerinide ortadan kaldrmadka, toplumsal retici gleri ele geiremez-ler Kendilerine ait korunacak ya da pekitirilecek hi bir eyleri

yoktur; [sayfa 143] grevleri, zel mlkiyetin o gne kadarki btngvencelerini ve korunaklarn yoketmektir

Daha nceki btn tarihsel* hareketler, aznlk hareketleri,ya da aznlklarn karna olan hareketlerdi Proleter hareket, bykounluun, byk ounluun karna olan bilinli,* bamszhareketidir Proletarya, bugnk toplumumuzun en alt tabakas,resmi toplumun tm styap tabakalar havaya uurulmadka,davranamaz, dorulamaz

z olarak olmasa bile, biim olarak, proletaryann burju-vaziyle savam ilkin ulusal bir savamdr Her lkenin proletaryas,elbette, her eyden nce kendi burjuvazisiyle hesaplamaldr

Proletaryann geliiminin en genel evrelerini betimlerken,mevcut toplum ierisinde azok st rtl bir biimde srpgiden i sava, savan ak bir ihtill olarak patlak verdii ve bur-

juvazinin zor yoluyla devrilmesinin proletaryann egemenliinintemellerini att noktaya dek izledik

Bugne kadarki btn toplum biimleri, grm olduumuzgibi, ezen ve ezilen snflarn kartl zerine dayandrlmtr Amabir snf ezebilmek iin, ona hi deilse kendi klece varln sr-drebilecei birtakm koullarn salanmas gerekir Serflik dne-

* Bu szck 1888 ngilizce baskya eklenmitir -Ed


34/62


minde serf, kendisini komn yeliine ykseltmitir, tpk kk-burjuvann, feodal mutlakyetiliin boyunduruu altnda bir burjuva

haline gelmeyi becerdii gibi Modern emeki ise, tersine, sanayiingelimesiyle ykselecei yerde, gittike daha ok kendi snfnnvarlk koullarnn altna dyor Sadakaya muhta bir kimse olu-yor, ve sadakaya muhtalk, nfustan ve servetten daha hzl geli-iyor Ve burjuvazinin artk toplumda egemen snf olarak kalacak

ve kendi varlk koullarn topluma belirleyici yasa olarak dayatacakdurumda olmad burada aka ortaya kyor Egemen olacakdurumda deildir, nk klesine klelii erevesinde bir varlksalayacak durumda deildir, nk klesini, onun tarafndanbeslenecei yerde, onu beslemek zorunda kald bir duruma d-rmeden edemiyor Toplum bu burjuvazinin egemenlii altndaartk yaayamaz, bir baka deyile, onun varl toplumla [sayfa 144]artk badamyor

Burjuva snfn varlnn ve egemenliinin esas koulu,* ser-mayenin olumas ve oalmasdr; sermayenin koulu, cretliemektir cretli emek, btnyle, emekiler arasndaki rekabetedayanr Sanayiin, burjuvazinin elde olmayarak tevik ettii ilerleyii,emekilerin rekabetten ileri gelen yaltlmlklarnn yerine, birlik-teliklerinden ileri gelen devrimci dayanmalarn kor Demek ki,modern sanayiin gelimesi, burjuvazinin ayaklarnn altndan bizzatrnleri ona dayanarak rettii ve mlk edindii temeli eker alru halde, burjuvazinin rettii, her eyden nce, kendi mezar kazc-lardr Kendisinin devrilmesi ve proletaryann zaferi ayn ldekanlmazdr

II PROLETERLER VE KOMNSTLER

Komnistlerin bir tm olarak proleterler karsndaki tavrnedir?

Komnistler, teki ii snf partilerine kar ayr bir partioluturmazlar

Tm proletaryann karlarnn dnda ayr karlara sahipdeillerdir

** Almanca basklarda, burada servetin bireyler elinde birikmesi, szckleri de yeralyor -Ed


35/62


Proleter hareketi biimlendirmek ve kalba sokmak zerekendilerine zg hi bir sekter* ilke getirmezler

Komnistler, teki ii snf partilerinden yalnzca unlarlaayrlrlar: 1 .arkl lke proleterlerinin ulusal savamlarnda, hertrl milliyetten bamsz olarak, tm proletaryann ortak karlarnaiaret eder ve bunlar ne srerler 2 i snfnn burjuvaziye karsavamnn gemek zorunda olduu eitli gelime aamalarnda,her zaman ve her yerde tm hareketin karlarn temsil ederler

Komnistler, demek ki, bir yandan, pratik olarak, btn l-kelerin ii snf partilerinin en ileri ve** en kararl kesimi, btntekileri ileri iten kesimidirler; te yandan ise, teorik olarak,proletaryann byk yn zerinde, hareket hattn, koullar, veproleter hareketin nihai genel sonularn [sayfa 145] aka anlamastnlne sahiptirler

Komnistlerin acil hedefleri, btn teki proleter partileri-ninkiyle ayndr: proletaryann bir snf olarak olumas, burjuvaegemenliinin yklmas, siyasal gcn proletarya tarafndan elegeirilmesi

Komnistlerin vardklar teorik sonular, hi bir biimde, uya da bu szde dnya reformcusu tarafndan icat olunmu ya dakefedilmi dncelere ya da ilkelere dayandrlmamtr

Bunlar, yalnzca, varolan bir snf savandan, gzlerimizinnnde cereyan eden tarihsel bir hareketten doan ilikilerin genelifadeleridir Mevcut mlkiyet ilikilerine son verilmesi, hi dekomnizmin ayrc bir zellii deildir

Gemiteki btn mlkiyet ilikileri, tarihsel koullardaki de-imeler sonucu, durmadan tarihsel deimelere ugramlardr***

rnein .ransz Devrimi, burjuva mlkiyetinin lehine, feodalmlkiyeti kaldrmtr

Komnizmin ayrc zellii, genel olarak mlkiyetin kaldrl-mas deil, burjuva mlkiyetinin kaldrlmasdr Ama modern bur-

juva zel mlkiyet, rnlerin retilmesinin ve mlk edinilmesininsnf kartlna, ounluun aznlk tarafndan smrlmesine****

* Almanca basklarda sekter yerine ayr deniliyor Ed** En ileri ve szckleri 1888 ngilizce baskya eklenmitir -Ed*** Almanca basklarda bu tmce yledir: Btn mlkiyet ilikileri srekli tarihsel

ikmelere, srekli tarihsel deimelere uramlardr -Ed**** Almanca basklarda, birinin bir bakas tarafndan smrlmesine deniliyor -

Ed


36/62


dayanan sisteminin nihai ve en tam ifadesidirBu anlamda, komnistlerin teorisi tek bir tmcede zetle-

nebilir: zel mlkiyetin kaldrlmasBiz komnistler, insann kendi emeinin meyvesi olarak, ki-isel mlk edinme hakkn kaldrmay istemekle sulandk; o ml-kiyet ki, her trl kiisel zgrln, eylemin ve bamszln temeliolduu iddia edilir

Glkle elde edilmi, bizzat edinilmi, bizzat kazanlmmlkiyet! Burjuva biimden nceki bir mlkiyet biimi olan kkzanaat ve kk kyl mlkiyetinden mi* szediyorsunuz? Bunukaldrmaya gerek yok; sanayideki [sayfa 146] gelime bunu zaten bykl de yoketmitir ve hl da gn be gn yokediyor

Yoksa modern burjuva zel mlkiyetten mi szediyorsunuz?yi ama, cretli emek, emeki iin herhangi bir mlkiyet ya-

ratr m? Asla Bu, sermaye, yani cretli emei smren ve yeni s-mr iin yeni bir cretli emek arz douran koullar dnda oala-mayan trden mlkiyet yaratr Mlkiyet, mevcut biimi ierisinde,sermaye ile cretli emek kartlna dayanr Bu kartln iki yanninceleyelim

Kapitalist olmak, retimde yalnzca salt kiisel deil, toplum-sal birkonuma da sahip olmaktr Sermaye kolektif bir rndr, veancak birok yenin birleik eylemiyle, hatta son tahlilde, ancaktoplumun tm yelerinin birleik eylemiyle harekete geirilebilir

Demek ki, sermaye kiisel deil, toplumsal bir gtru halde, sermayeyi ortak mlkiyete, toplumun tm ye-

lerinin mlkiyetine dntrmekle, kiisel mlkiyet toplumsal ml-kiyete dntrlm olmaz Deien, yalnzca mlkiyetin toplum-sal karakteridir Mlkiyet, snf karakterini yitirir

imdi de cretli emei alalm:cretli emein ortalama fiyat, asgari cret, yani emekiyi

bir emeki olarak yaatmak iin mutlaka gerekli geim aralarmiktardr Demek ki, cretli emekinin kendi emei aracl ilemlk edindii ey, yalnzca salt kendi varln srdrmeye ve ye-niden retmeye yeter Biz emek rnlerinin bu kiisel mlk edinil-mesini, insan yaamnn devam ve yeniden-retimi iin yaplan ve

* Almanca basklarda, kk zanaat ve kk kyl mlkiyetinden mi yerinekk-burjuva, kk kyl mlkiyetinden mi deniliyor -Ed


37/62


geriye bakalarnn emeine komuta edecek hi bir fazlalk brak-mayan bu mlk edinmeyi hi bir biimde kaldrmak niyetinde de-

iliz Bizim ortadan kaldrmak istediimiz tek ey, ierisinde emek-inin salt sermayeyi artrmak iin yaad ve yaamasna ancakegemen snfn karnn gerektirdii lde izin verilen bu mlkedinmenin sefil karakteridir

Burjuva toplumda, canl emek, birikmi emei artrma ara-cndan baka bir ey deildir Komnist toplumda ise, birikmiemek, emekinin varln geniletme, zenginletirme, gelitirmearacndan baka bir ey deildir [sayfa 147]

Demek ki, burjuva toplumda, gemi, bugne egemendir;komnist toplumda ise, bugn, gemie egemendir Burjuva top-lumda, sermaye, bamsz ve kiiseldir, oysa yaayan birey bam-ldr ve kiisel deildir

Ve bu durumun kaldrlmasna, burjuvazi, kiiselliin ve z-grln kaldrlmas diyor! Ve hakl da Burjuva kiisellii, burjuvabamszl ve burjuva zgrl kukusuz hedefleniyor

zgrlk ile, mevcut burjuva retim koullar altnda, serbestticaret, serbest alm ve satm kastediliyor

Ama eer alm ve satm yok olursa, serbest alm ve satmda yok olur Serbest alm ve satm konusundaki bu szlerin, veburjuvazimizin genel olarak, zgrlk konusundaki btn tekicesur szcklerinin eer bir anlam varsa, ancak kstlanm alm

ve satm karsnda orta-an ksteklenen tccarlar karsndabir anlam vardr; yoksa, alm ve satm, burjuva retim koullarnnkomniste kaldrlmas karsnda hi bir anlam tamaz

zel mlkiyeti ortadan kaldrma niyetimiz karsnda dehetekaplyorsunuz, oysa zel mlkiyet sizin mevcut toplumunuzda n-fusun onda-dokuzu iin zaten ortadan kalkmtr; birka kii iin*

varoluu, tamamyla, bu ondadokuzun ellerinde varolmayndantrdr Demek ki, siz bizi, varlnn zorunlu koulu toplumunbyk bir ounluunun mlkszl olan bir mlkiyet biiminiortadan kaldrmaya niyetlenmekle suluyorsunuz

Tek szckle, bizi, mlkiyetinizi ortadan kaldrmaya niyet-lenmekle suluyorsunuz Elbette; bizim niyetimiz de zaten budur

Emein artk sermayeye, paraya, ya da ranta, tekelletirile-

* Birka kii iin szckleri 1888 ngilizce baskya eklenmitir -Ed


38/62


bilecek toplumsal bir gce dntrlemeyecei andan itibaren,yani kiisel mlkiyetin artk burjuva mlkiyete, sermayeye* dnt-

rlemeyecei andan itibaren, o andan itibaren, kiiselliin yokoldu-unu sylyorsunuzyleyse, itiraf etmelisiniz ki, kiisel demekle, burjuvadan,

orta snf mlk sahibinden** bakasn kastetmiyorsunuz [sayfa 148]Bu kii, gerekten de, ortadan kaldrlmal, ve olanakszlatrl-maldr***

Komnizm kimseyi toplumun rnlerini mlk edinmegcnden yoksun brakmaz; yapt tek ey, onu, byle bir mlkedinme araclyla, bakalarnn emeini boyunduruk altna almagcnden yoksun brakmaktr

zel mlkiyetin kaldrlmasyla her trl almann duracave genel bir tembelliin kk salaca itiraz ne srlmtr

Ona baklrsa, burjuva toplumun aylaklk yznden oktanyerlebir olmas gerekirdi; nk alanlar hi bir ey edinemiyorlar,bir eyler edinenler ise almyorlar Bu itiraz btnyle, sermayeolmaynca artk cretli emein de olamayaca safsatasnn birbaka ifadesinden ibarettir

Maddi rnlerin komniste retilme ve mlk edinilme bii-mine yneltilen tm itirazlar, ayn ekilde, zihinsel rnlerin kom-niste retilme ve mlk edinilme biimine de yneltilmitir Burjuvaiin snf mlkiyetinin yok olmas, nasl bizzat retimin yok olmasdemekse, snf kltrnn**** yok olmas da, kendisi iin, hertrl kltrn yok olmasyla ayn eydir

Yitmesinin onu yasa brndrd bu kltr, bykounluk iin, bir makine gibi hareket etme eitiminden ibarettir

Ama bizim burjuva mlkiyeti kaldrma niyetimizi***** kendiburjuva zgrlk, kltr, hukuk, vb anlaylarnzn kstasna vur-duunuz srece, bizimle dalamay braknz Bizzat kendi dn-celeriniz, kendi burjuva retim ve burjuva mlkiyet koullarnznrnnden baka bir ey deildir, nasl ki, hukukunuz, snfnzn

* Sermayeye szc 1888 ngilizce baskya eklenmitir -Ed** Almancada burgerlichen EigentmerBurjuva mlk sahibinden -*** ve olanakszlatrlmaldr szckleri 1888 ngilizce baskya eklenmitir -Ed**** Almanca basklarda, burada ve daha ilerde kltr yerine eitim (Bildung)

deniliyor -Ed***** Almanca basklarda kaldrma niyetimizi yerine kaldrmamz deniliyor -Ed


39/62


herkes iin bir yasa haline getirilmi iradesinden, esas karakteri vedorultusu snfnzn varlnn iktisadi koullar tarafndan belirlenen

bir iradesinden* baka bir ey deilse [sayfa 149]Sizi, mevcut retim biiminden ve mlkiyet biimindenretimin ilerlemesi srasnda ortaya kan ve yok olan tarihselilikilerden kan toplumsal biimleri, doann ve usun lmsz

yasalarna dntrmeye gtren bencil yanlgnz bu yanlgysizden nceki btn egemen snflarla paylayorsunuz** Antikmlkiyette aka grdnz eyi, feodal mlkiyet iin kabul ettii-niz eyi, kendi burjuva mlkiyet biiminiz iin elbette kabul edemez-siniz

Ailenin kaldrlmas! En radikal kiiler bile, komnistlerin bumenfur amac karsnda parlayveriyorlar

Bugnn ailesi, burjuva aile, hangi temele dayanyor? Ser-mayeye, zel kazanca Bu aile tam gelimi biimiyle, yalnzcaburjuvazi arasnda vardr Ama bu durum, taydan, proleterlerarasnda ailenin fiilen varolmaynda, ve ak fuhuta bulmaktadr

Tayda yok olunca, burjuva ailesi de doal olarak yokolacaktr, ve sermayenin yok olmasyla her ikisi de yok olacaktr

Bizi, ocuklarn ana-babalar tarafndan smrlmesine sonvermeyi istemekle mi suluyorsunuz? Bu suu kabulleniyoruz

Ama, ev eitiminin yerine toplumsal eitimi koymakla,ilikilerin en kutsaln yok ettiimizi sylyorsunuz

Ya sizin eitiminiz! O da toplumsal deil mi? O da, ierisindeeitim yaptrdnz toplumsal koullarla, toplumun dolaysz ya dadolayl mdahalesiyle, okullar araclyla belirlenmiyor mu? Eitimetoplumun mdahalesini komnistler icat etmedi Yaptklar ey,bu mdahalenin karakterini deitirmeye ve eitimi egemen snfnetkisinden kurtarmaya almaktan ibarettir

Aile ve eitim konusundaki, ana-baba ile ocuk arasndakikutsal iliki konusundaki burjuva safsatalar, proleterler arasndakitm aile balar modern sanayiin etkisiyle paralandka, ve bunla-rn ocuklar basit ticaret nesneleri ve i aralar haline geldikedaha da irenleiyor

* Almanca basklarda bu tmcecik yledir: ierii snfnzn varlnn maddikoullar tarafndan belirlenen bir iradesinden -Ed

** Almanca basklarda bu tmcecik yledir: bu bencil yanlgy, yokolmu btnegemen snflarla paylayorsunuz -Ed


40/62


Ama siz komnistler, kadnlarn ortakln getirmek [sayfa 150]istiyorsunuz, diye baryor tm burjuvazi bir azdan

Burjuva, karsn, salt bir retim arac olarak gryor retimaralarnn ortaklaa kullanlacan duyuyor ve, doal olarak, ortak-laa olma yazgsndan kadnlarn da ayn ekilde paylarna denialacaklarndan baka bir sonuca varamyor

Hedeflenen gerek noktann, kadnlarn salt retim aralarolma durumuna son vermek olduunu aklna bile getirmiyor

Kald ki, burjuvalarmzn szmona komnistler tarafndanaka ve resmen yerletirilecek olan kadnlarn ortaklaal kar-snda gsterdikleri erdemli fkeden daha gln hi bir ey ola-maz Komnistlerin kadnlarn ortaklaaln getirmelerine gerek

yoktur; bu, ok eski zamanlardan beri zaten varBurjuvalarmz, kendi proleterlerinin karlarn ve kzlarn el-

lerinin altnda bulundurmakla yetinmiyorlar ve resmi fuhu bir yanabrakrsak, birbirlerinin karlarn batan karmaktan byk zevkduyuyorlar

Burjuva evlilii, gerekte, evli kadnlarda ortaklk sistemidir,ve dolaysyla komnistler, olsa olsa, kadnlarn ikiyzlce gizlenmiortaklaal yerine aka yasalatrlm olann getirmeyi istemeklesulanabilirler Zaten, apaktr ki, bugnk retim biiminin kalk-masyla birlikte, bu sistemden kan kadnlarn ortaklaal da,

yani resmi ve zel fuhu da kalkacaktrKomnistler, ayrca, vatan ve milliyeti kaldrmay istemekle

de sulanyorlarilerin vatan yoktur Onlardan sahip olmadklar bir eyi

alamayz Proletarya, hereyden nce, siyasal gc ele geirmek,ulusun nder snf* durumuna gelmek, bizzat ulusu oluturmakzorunda olduuna gre, kendisi, bu lde, ulusaldr, ama szc-n burjuva anlamnda deil

Halklar arasndaki ulusal farkllklar ve kartlklar, burjuva-zinin gelimesi ile, ticaret zgrl ile, dnya pazar ile, retimbiimindeki ve buna tekabl eden yaam [sayfa 151] koullarndakitekdzelik ile her geen gn biraz daha yok oluyor

Proletaryann egemenlii, bunlar daha da abuk yokede-

* 1848 tarihli Almanca basklarda, ulusun nder snf yerine ulusal snf deniliyor-Ed


41/62


cektir Eylem birlii, en azndan nde gelen uygar lkelerinki, prole-taryann kurtuluunun ilk koullarndan biridir

Kiinin bir bakas tarafndan smrlmesine son verildiilde, bir ulusun bir bakas tarafndan smrlmesine de sonverilmi olacaktr* Ulus iindeki snflar aras kartln kalkmaslsnde bir ulusun bir bakasna dmanl da son bulacaktr

Komnizme kar dinsel, felsefi ve genel olarak ideolojikadan yneltilen sulamalar, ciddiye alnp incelenmeye demez

nsann dncelerinin, grlerinin ve kavramlarnn, tekszckle, insann bilincinin, maddi** varlnn koullarndaki,toplumsal ilikilerindeki ve toplumsal yaamndaki her deimeylebirlikte deitiini kavramak iin derin bir sezgiye gerek var mdr?

.ikir tarihi, zihinsel retimin, maddi retimin deimesiylebirlikte deitiinden baka neyi tantlar ki? Her yzyldaki egemendnceler hep o yzyln egemen snfnn dnceleri olmutur

Toplumu devrimciletiren dncelerden szedildiinde,eski toplum ierisinde yeni toplum yelerinin yaratlmolduundan, ve eski dncelerdeki zlmenin eski yaamkoullarndaki zlmeyle atba gittiinden baka bir ey ifadeedilmi olmaz

Antik dnya canekiirken, antik dinler de hristiyanlkkarsnda boyun ediler Hristiyan dnceler 18 yzylda usudnceler*** karsnda yenik dtklerinde, feodal toplum da ognlerin devrimci burjuvazisiyle lm-kalm savana tutumutuDin ve vicdan zgrl dnceleri, serbest rekabetin bilgialanndaki egemenliinin ifadesinden baka bir ey deildir [sayfa152]

Kukusuz ki, denecek, dinsel, ahlki, felsefi ve hukuksaldnceler**** tarihsel geliimin ak ierisinde deimilerdir

Ama din, ahlk, felsefe, siyasal bilim ve hukuk, bu deimelerierisinde hep ayakta kalmlardr

Ayrca, bir de, btn toplum durumlarnda ortak olan

* Almanca basklarda, paragraf burada bitiyor -** Maddi szc 1888 ngilizce baskya eklenmitir -Ed*** Almanca basklarda usu dnceler yerine, aydnlk dnceler deniliyor -

Ed**** Almanca basklarda tmcenin balangc yledir: Kukusuz ki, denecek,

dinsel, alilki, felsefi, siyasal, hukuksal dnceler vb -Ed


42/62


zgrlk, Adalet, vb gibi lmsz hakikatler vardr Ama kom-nizm, lmsz hakikatleri kaldryor, bunlar yeni bir temel zerine

oturtaca yerde, her trl dini ve her trl ahlk kaldryor;dolaysyla da, tm gemi tarihsel deneyime ters dyorBu sulama kendisini neye indirgiyor? Tm gemi toplum-

larn tarihi, snf kartlklarnn, farkl dnemlerde farkl biimleralm kartlklarn geliiminden ibarettir

Ama hangi biimi alm olurlarsa olsunlar, bir olgu btngemi alarda ortaktr, ki o da, toplumun bir blmnn tekisitarafndan smrlmesidir u halde gsterdii btn eitlilie vefarklla karn, gemi alarn toplumsal bilincinin, snfkartlklarnn tmyle yokolmalar dnda tamamyla ortadan kalk-amayacak belli ortak biimler ya da genel dnceler* ierisindehareket etmesinde alacak bir ey yoktur

Komnist devrim, geleneksel mlkiyet ilikilerinden en kklkoputur; gelimesinin, geleneksel dncelerden en kkl kopuugetirmesinde alacak bir ey yoktur

Ama artk komnizme ka yneltilen burjuva itirazlar bra-kalm

Yukarda grdk ki, ii snfnn devrimde ataca ilk adm,proletaryay egemen snf durumuna getirmek, demokrasi savankazanmaktr

Proletarya, siyasal egemenliini, tm sermayeyi burjuvazidenderece derece koparp almak, btn retim aralarn devletin,

yani egemen snf olarak rgtlenmi proletaryann elindemerkeziletirmek iin, ve retici glerin tamamn olabildiinceabuk artrmak iin kullanacaktr

Balangta bu, elbette, mlkiyet hakkna ve burjuva [sayfa153] retim koullarna despota saldrma dnda; dolaysyla iktisadibakmdan yetersiz ve savunulamaz gibi grnen, ama hareketinak ierisinde kendisini aan, eski toplum dzenine daha bakasaldrlar zorunlu klan** ve retim biimini tamamyla devrimcile-tirmenin bir arac olmas bakmndan kanlmaz olan nlemlerdnda gerekletirilemez

* Almanca basklarda ya da genel dnceler yerine, bilin biimleri deniliyor -Ed

** Eski toplum dzeriine daha baka saldrlar zorunlu klan szckleri 1888 ngilizcebaskya eklenmitir -Ed


43/62


Bu nlemler elbette farkl lkelerde farkl olacaktrBununla birlikte, u aadakiler en ileri lkelerde olduka

genel bir uygulanabilirlie sahip olacaklardr:1 Toprak mlkiyetinin kaldrlmas* ve btn toprak rantla-rnn kamu yararna kullanlmas

2 Ar bir mterakki ya da kademeli gelir vergisi**3 Btn miras haklarnn kaldrlmas4 Btn mltecilerin ve asilerin mlklerine elkonulmas5 Sermayesi devletin olan ve tam bir tekele sahip bulunan

bir ulusal banka aracl ile kredinin devlet elinde merkeziletiril-mesi

6 Haberleme ve ulam aralarnn*** Devlet elinde merke-ziletirilmesi

7 Devlet tarafndan sahip olunan fabrikalarn ve retim ara-larnn artrlmas; bo topraklarn ekime almas, ve genel olaraktopran, ortak bir plan uyarnca iyiletirilmesi

8 Herkes iin eit alma ykmll Sanayi ordularkurulmas, zellikle tarm iin

9 Tarmn imalt sanayileri ile birletirilmesi; kent ile krarasndaki ayrmn, nfusun lke yzeyine daha eit bir biimdedalmasyla yava yava kaldrlmas****

10 Btn ocuklar iin devlet okullarnda parasz eitim[sayfa 154] Bugnk biimi ierisinde ocuklarn fabrikalarda altrl-malarna son verilmesi Eitimin snai***** retimle birletirilmesi

vb, vbGeliimin ak ierisinde snf ayrmlar kalktnda ve retim

tm ulusun geni bir birliinin ellerinde****** younlatnda,kamu gc siyasal niteliini yitirecektir Gerek anlamnda siyasalg, bir snfn bir baka snf ezmek amacyla rgtlenmi gcdr

* Almanca basklarda, burada zoralm deniliyor -Ed** Almanca basklarda yalnzca, Ar bir mterakki vergi deniliyor -Ed*** Almanca basklarda, haberleme ve ulam aralarnn yerine tm ulamn

deniliyor -Ed**** 1848 tarihii basklarda 9 madde yleydi: Tarmn sanayi ile birletirilmesi,

kent ile kr arasndaki elikinin yava yava tasfiye edilmesi Daha sonraki Almancabasklarda eliki szcnn yerine ayrmlar szc konmutur -Ed

***** Almanca basklarda sinai yerine maddi deniliyor -Ed****** Almanca basklarda tm ulusun geni bir birliinin yerine birlemi

bireylerin deniliyor -Ed


44/62


Eer proletarya, burjuvaziyle savamnda, koullarn zorlamasyla,kendisini bir snf olarak rgtlemek zorunda kalacak, bir devrim

yoluyla kendisini egemen snf durumuna getirecek, ve egemensnf olarak eski retim koullarn zor kullanarak ortadan kaldracakolursa, o zaman, bu koullarla birlikte, snf kartlklarn ve genelolarak snflarn varlk koullarn da ortadan kaldrm ve, bylelikle,bir snf olarak kendi egemenliini ortadan kaldrm olacaktr

Snflaryla ve snf kartlklaryla birlikte eski burjuva toplu-mun yerini, kiinin zgr geliiminin, herkesin zgr geliimininkoulu olduu bir birlik alacaktr

III SOSYALST VE KOMNST YAZIN

1 GERC SOSYALZMA .EODAL SOSYALZM

Tarihsel konumlan yznden, modern burjuva toplumunakar kitapklar yazmak, .ransz ve ngiliz aristokrasisinin mesleihaline geldi Haziran 1830 .ransz devriminde ve ngiliz reform ha-reketinde,[64] nefret ettikleri sonradan grmeler karsnda bir kezdaha yenik dtler O gnden sonra, ciddi bir siyasal savam, ta-

mamyla, szkonusu olmaktan kt Geriye yalnzca yaznsal birsava olana kald Ama yazn alannda bile restorasyon dne-minin* eski lklarn atmak artk olanakszd

Sempati uyandrmak iin, aristokrasi, grnte kendi [sayfa155] karlarn unutmak ve burjuvaziye kar yalnzca smrlenii snfnn karna olan iddianameler hazrlamak zorunda kaldBylece aristokrasi, cn, yeni efendisine hicivler dzerek ve ku-lana da yaklamakta olan felket konusunda uursuz kehanetlerfsldayarak ald**

.eodal sosyalizm ortaya ite byle kt; yar yaknma, yarhiciv; yar gemiin yanks; yar gelecein tehdidi; bazan ac, nkteli

ve keskin eletirisiyle burjuvaziyi tam yreinden vurarak; amamodern tarihin gidiini kavramakta tam bir beceriksizlik gster-

* 1660-1689 ngiliz Restrasyonu deil, 1814-1830 .ransz Restorasyonu [Engelsin1888 ngilizce baskya notu]

** Almanca basklarda, tmcenin sonu yledir: ve kulana da azok uursuzkehanetler fsldayarak ald -Ed


45/62


diinden etkisi bakmndan hep gln derekHalk kendi ardna toplayabilmek iin, aristokrasi, bayrak

niyetine, nde, proleter sadaka torbasn dalgalandrd Ama halk,onun peine her taklnda kndaki eski feodal hanedan armasngrp yksek perdeden aalayc kahkahalarla onu terketti

.ransz Meruiyetilerin[65] ve Gen ngilterenin[66] bir kesimibu sahneleri pek gzel oynadlar

Kendi smr biimlerinin burjuvazininkinden farkl oldu-una iaret ederken, feodaller, ok farkl ve artk eskimi durum

ve koullar altnda smrde bulunduklarn unutuyorlar Kendiiktidarlar srasnda modern proletaryann hi bir zaman varolma-dn gsterirken, modern burjuvazinin kendi toplum biimlerininzorunlu rn olduunu unutuyorlar

Kald ki, eletirilerinin gerici niteliini o denli az gizliyorlarki, burjuvaziye kar ynelttikleri balca sulama, burjuva rejimaltnda eski toplum dzenini yerlebir edecek bir snfn gelimekteolduundan ibaret kalyor

Burjuvaziyi, bir proletarya yaratmaktan ok,devrimci bir pro-letarya yaratmakla suluyorlar

Dolaysyla, siyasal uygulamada, ii snfna kar alnanbtn zor nlemlerine katlyorlar; ve gnlk yaamda da, btntumturakl szlerine karn, sanayi aacndan den* altn elmalartoplamak ve doruluu, sevgiyi ve onuru, [sayfa 156] yn, eker pancar

ve iki ticareti ile trampa etmek iin her eye boyun eiyorlar**Papaz nasl hep toprakbeyi*** ile elele olmusa, kilise so-

syalizmi de feodal sosyalizm ile hep elele olmuturHristiyan zahitliine sosyalist bir renk vermekten daha kolay

ey yoktur Hristiyanlk zel mlkiyete kar, evlilie kar, devletekar kmam mdr? Bunlarn yerine yardm severlii ve

yoksulluu, evlenmemeyi ve nefse eza etmeyi, manastr yaamn

* Sanayi aacndan den szckleri 1888 ngilizce baskya eklenmitir -Ed** Bu, esas olarak, toprak aristokrasisinin ve aalarnn maliknelerinin byk bir

kismn kendi hesaplarna khyalarna ilettirdikleri ve, dahas, bunlarn byk pancarekeri ve iki imaltlar olduklar Almanya iin geerlidir Daha varlkl olan ngilizaristokrasisi henz bu kadar dmemitir; ama onlar da, azalmakta olan rantlarn yaratta unvanlarn azok karanlk anonim irketlerin kurucularna dn vererek kapatmann

yolunu biliyorlar [Engelsin 1888 ngilizce baskya notu]*** Almanca basklarda toprakbeyi yerine feodal bey deniliyor -Ed


46/62


ve kiliseyi vaazetmemi midir? Hristiyan* sosyalizmi, rahibin ari-stokratn kin dolu kskanln takdis ettii kutsal sudan baka bir

ey deildirB KK-BURJUVA SOSYALZM

.eodal aristokrasi, burjuvazi tarafndan yklan, modernburjuva toplumu ortamnda varlk koullar snrlanan ve yokedilentek snf deildi Ortaa kentlileri ve kk mlk sahibi kyller,**modern burjuvazinin habercileriydiler Snai ve ticari bakmdanok az gelimi lkelerde, bu iki snf, domakta olan burjuvaziyle

yanyana bitkisel yaamlarn hl srdryorlar***Modern uygarln tam olarak gelimi olduu lkelerde,

proletarya ile burjuvazi arasnda durmadan yalpalayan ve burjuvatoplumunun tamamlayc bir paras olarak kendisini durmadan

yenileen yeni bir kk-burjuva snf olumutur Ne var ki, busnfn tek tek yeleri, rekabet yznden, durmadan proletaryannarasna frlatlp atlyorlar, ve modern sanayi gelitike, bunlar,modern toplumun [sayfa 157] bamsz bir kesimi olarak tamamyla

yok olacaklar ve manfaktrdeki, tarmdaki ve ticaretteki yerlerinindenetiler, khyalar ve tezghtarlar tarafndan alnaca ann

yaklamakta olduunu da gryorlarNfusun yarsndan ok daha fazlasn kyllerin oluturduu

.ransa gibi lkelerde, burjuvaziye kar proletaryann yannda yeralan yazarlarn, burjuva rejimini eletirirken kylnn ve kk-burjuvann ltlerini kullanmalar ve ii snfn bu ara snfla-rn**** bak asndan savunmalar doald Kk-burjuva sosya-lizmi byle dodu Sismondi, yalnzca .ransada deil, ngilteredede bu okulun bayd

Sosyalizmin bu okulu, modern retim koullar ierisindeki

* 1848 tarihli Almanca basklarda hristiyan yerine kutsal deniliyor (Bu basklarnburasnda apak bir tashih hatas vardr: heilige (kutsal) szc, heutige (bugnn)olarak baslmtr -Ed

** Almanca basklarda kk mlk sahibi kyller (small peasant proprietors)yerine kk kyllk (kleine Bauernstand) deniliyor -

*** Almanca basklarda bu iki snf bitkisel yaamlarn hl srdryorlar yerinebu snf bitkisel yaamn hl srdryor deniliyor -Ed

**** Almanca basklarda bu ara snflarn yerine kk-burjuvazinin deniliyor -Ed


47/62


elikileri derin bir kavrayla en kk ayrntlarna dek tahlil ettiktisatlarn ikiyzl mazeretlerini apak ortaya serdi Makinelerin

ve iblmnn, sermayenin ve topran birka elde younlama-snn, ar retimin ve bunalmlarn ykc etkilerini yadsnamaz birbiimde tantlad; kk-burjuvann ve kylnn kanlmaz ykl-na, proletaryann yoksulluuna, retimdeki anariye, servet dal-mndaki aikr eitsizliklere, uluslar arasndaki snai yoketme sava-na, eski ahlki balarn, eski aile ilikilerinin, eski milliyetlerin -zlne iaret etti

Bununla birlikte, sosyalizmin bu biimi, kesin amalar bak-mndan, ya eski retim ve deiim aralarn, ve bunlarla birlikteeski mlkiyet ilikilerini ve eski toplumu geri getirmeyi, ya da mo-dern retim ve deiim aralarn, bu aralar tarafndan paralanmbulunan ve paralanmalar kanlmaz olan eski mlkiyet ilikilerierevesi ierisinde tutmay arzular Her iki durumda da, hemgerici ve hem de topyacdr

Son szleri unlardr: manfaktrde loncalar; tarmda ataerkililikiler

Sonunda sosyalizmin bu biimi, inat tarihsel olgular kendikendini aldatmann tm uyuturucu etkilerini dattnda pek ktbir melankoli nbeti ierisinde son buldu* [sayfa 158]

C ALMAN SOSYALZM YA DAHAKK SOSYALZM

ktidardaki bir burjuvazinin basks altnda ortaya km bu-lunan ve bu iktidara kar savamn yaznsal ifadesi olan .ransadakisosyalist ve komnist yazn, Almanyaya, bu lkedeki burjuvazininfeodal mutlakiyete kar savamna henz balam olduu birsrada girdi

Alman filozoflar, szde-filozoflar vebeauxesprits** , bu yazna drt elle sarldlar,*** ne var ki, bu yazlarn .ransadanAlmanyaya gmeleri srasnda, .ransadaki toplumsal koullarn

* Almanca basklarda bu tmce yledir: Daha sonra gsterdii gelimelerle bueilim, korkaka bir melankoli nbeti ierisinde kaybolup gitti -Ed

** Nktedanlar -*** Almanca basklarda bu tmcenin ba yledir: Alman filozoflar, yar-filozoflar

ve gzel sz dknleri -Ed


48/62


da bunlarla birlikte gmediini unuttular Bu .ransz yazn,Almanyann toplumsal koullaryla temasa geldiinde btn o anki

pratik nemini yitirdi, ve salt yaznsal bir yn ald* Bylece, 18 yzyl Alman filozoflar iin, birinci .ransz Devriminin istemleri,genel olarak Pratik Usun[67] istemlerinin tesinde bir ey deillerdi,

ve devrimci .ransz burjuvazisinin iradesinin dile getirilii, onlarngzne, Saf radenin, olmas gereken radenin, hakiki nsanradesinin yasalar olarak gzkt

Almanliteratisnn ii, yeni .ransz dncelerini kendi eskifelsefi bilinlerine uyumlu hale getirmekten ya da daha dorusu,.ransz dncelerini, kendi felsefi bak alarn terketmeksizinkendilerine maletmekten ibaretti

Bu maledi, bir yabanc dil nasl edinilirse yle oldu, yanieviri ile

Eski putatapcln klsik yaptlarnn yazl olduu elyazma-larnn zerine keilerin nasl katolik azizlerin aptalca yaamlarn

yazdklar bilinir Almanliteratisi, laik .ransz yaznna bunun tersiniyapt Bunlar, .ranszca asllarnn altna kendi felsefi samalklarn yazdlar rnein parann iktisadi ilevleri konusundaki .ranszeletirisinin altna, nsanln Yabanclamasn yazdlar, ve burjuvadevleti konusundaki .ransz eletirisinin altna da, Genel [sayfa 159]Kategorisinin Tahtndan ndiriliini yazdlar, vb** .ransz tarihseleletirilerinin*** altna bu felsefi szleri koymay, Eylem .elsefesi,Hakiki Sosyalizm, Alman Sosyalizminin Bilimi, Sosyalizmin.elsefi Temeli, vb, olarak kutsadlar

.ransz sosyalist ve komnist yazn, bylece, tamamyla idiedilmi oldu Ve Almann ellerinde bu bir snfn bir baka snflasavamn ifade etmekten kt iin, Alman, .ransz tek-yanll-nn stesinden geldiinin ve hakiki gereksinmeleri deil, Ha-

* 1848 tarihli Almanca basklarda, bu tmcenin ardndan u szler geliyor: Hakikitoplum konusunda insanln gereklemesi konusunda bo bir speklasyon grnmalmak zorun-dayd Daha sonraki Almanca basklarda hakiki toplum konusundaszckleri kartlmtr -Ed

** Almanca basklarda bu tmce yledir: rnein parasal ilikiler konusundaki.ransz eletirisinin altna nsanln Yabanclamasn yazdlar, burjuva devletkonusundaki .ransz eletirisinin altna da, Soyut Genel Egemenliinin Tasfiyesini yazdlar,

vb -Ed*** Almanca basklarda .ransz tarihsel eletirilerinin yerine, .ransz teorilerinin

deniliyor -Ed


49/62


kikatin gereksinmelerini, proletaryann karlarn deil, nsan Do-asnn, hi bir snfa ait olmayan, hi bir gereklii bulunmayan,

yalnzca felsefi fantezinin puslu dnyasnda varolan genel olarakinsann karlarn temsil ettiinin bilincindeydiBeceriksizce hazrlanm okul devini byle gsterile

ciddiye alan ve kt maln bylesine arlatanca gklere kartanbu Alman sosyalizmi, bu arada, bilgie masumiyetini yava yava

yitirdiAlmann zellikle de Prusya burjuvazisinin, feodal aristokra-

siye ve mutlak monariye kar verdii sava, bir baka deyile li-beral hareket, daha ciddileti

Bylece, siyasal hareketin karsna sosyalist istemlerlekmas, liberalizme kar, temsili hkmete kar, burjuva rekabeti-ne kar, burjuva basn zgrlne, burjuva hukukuna, burjuvazgrlne ve eitliine kar geleneksel beddualar savurmas ve

ynlara bu burjuva hareketiyle kazanacak hi bir eyleri olmaypher eylerini yitireceklerini vaazetmesi iin Hakiki sosyalizmeoktandr bekledii frsat verilmi oldu Alman sosyalizmi, budalaca

yanks olduu .ransz eletirisinin, tekabl ettii iktisadi* yaamkoullaryla birlikte, modern burjuva toplumun varln ve bunauyarlanm bir siyasal yapy, gerekletirilmeleri Almanyada henzsren savamn esas hedefi olan eyleri [sayfa 160] ngrdn,tam da gerekli olduu anda unutuverdi Alman sosyalizmi, papaz-lardan, profesrlerden, tara soylularndan ve brokratlardan oluan

yandalar ile birlikte mutlakyeti hkmetler iin,** kendilerinitehdit eden burjuvaziye kar sevinle karlanan bir korkuluk hiz-meti grd

Alman sosyalizmi, bu ayn hkmetlerin Alman ii snfayaklanmalarna tam da o srada*** yutturduklar kam ve kurunhaplarnn ardndan verilen az tatlandrc bir ey oldu

Bu Hakiki sosyalizm, hkmetlerin elinde bylece, Almanburjuvazisine kar bir silah haline gelmekle birlikte, ayn zamandadorudan doruya gerici bir kan, Alman darkafallarnn**** ka-

* Almanca basklarda iktisadi yerine maddi deniliyor -Ed** lmanca basklarda mutlakiyeti Alman hkmetleri iin deniliyor -Ed*** Tam da o srada szckleri 1888 ngilizce bakya eklenmitir -Ed**** Burada darkafallar olarak evrilen szck, Almanca basklarda Pfahlbrger-

schaft, ngilizce basklarda Philistinestir -


50/62


rn da temsil ediyordu Almanyada, 16 yzyln bir kalnts olanve o zamandan,beri eitli biimler altnda tekrar tekrar ortaya -

kp duran kk-burjuva snf, u andaki durumun gerek top-lumsal temelidirBu snfn korunmas, Almanyadaki mevcut durumun korun-

mas demektir Burjuvazinin snai ve siyasal egemenlii, bir yandansermaye younlamas sonucu, te yandan da devrimci bir prole-taryann douu sonucu, onu kesin bir ykm ile tehdit ediyor Ha-kiki sosyalizm, bu iki kuu bir tala vurabilirmi gibi grnd Birsalgn gibi yayld

Belagat iekleriyle sslenmi, gnl bulandrc duygusal-lkla srsklam, speklatif rmcek alarndan dokunmu kisve,

Alman sosyalistlerinin bir deri bir kemik kalm zavall lmszhakikatlerini sarp sarmaladklar grlmemi bolluktaki bu kisve,byle bir halk arasnda kendi mallarnn srmn artrmaya yarad

Ve Alman sosyalizmi de, kendi grevinin kk-burjuva dar-kafalnn* abartmal temsilcisi olmak olduunu gittike daha okkabullendi

Alman ulusunu rnek ulus, ve kk Alman darkafalsn**da rnek insan iln etti Bu rnek insann btn [sayfa 161] alakabayalklarna, gerek niteliinin tam tersine, gizli, yce, sosyalistbir anlam verdi i, komnizmin vahice ykc eilimine dorudankar kmaya, ve btn snf savamlarn tepeden ve tarafsz birkmsemeyle karladn iln etmeye dek vardrd Pek az istisnadnda, Almanyada u an (1847)*** piyasaya srlen btn szdesosyalist ve komnist yaynlar, bu baya ve sinir bozucu yaznalanna girerler****

2 TUTUCU SOSYALZM YA DA BURJUVA SOSYALZM

Burjuvazinin bir kesimi, burjuva toplumun varlnn

* Burada kk-burjuva darkafal olarak evrilen szckler, Almanca basklardaPfahl-brgerschaft, ngilizce basklarda Petty-bourgeois Philistinedir -

** Burada kk Alman dark

Documents

Marks Engels Komunist Manifesto