Materialet e Ndertimit I FNA K H II

8/11/2019 Materialet e Ndertimit I FNA K H II

1/125


2/125

1

Lnda : MATERIALET NDERTIMORE I

Literatura:

Mr.sc. Muhamed Vranica;Mr.sc.Naser Kabashi: MaterialetNdertimore(Ligjerata +Ushtrime)Prof asoc. Fisnik Kadiu: Teknologjia e Materialeve te NdrtimitNeil Jackson and Ravindra K. Dhir: Civil Enginering MaterialsK.van Breugel: Simulation of hydration and formation ofstructure in hardening cement-based materialsSchaffler/Bruz/Schelling: BausstofkundeA.M.Neville: Properties of Concrete

www.e-Libraria.com


3/125

2

Hyrje

Njohja e vetive te materialeve sht esenciale ne fazn e projektimit dhefazn e ndrtimit te objekteve , veprave ndrtimore. Pr studente dhe te tjert qe

drejtprdrejte jan te involvuar ne kto faza apo qe ne nj te ardhme do teballafaqohen me kto faza , studimi i materialeve ne kt kurs sht vetm siudhzues pr te ardhmen, duke u nisur nga fakti se zhvillimi i materialeve tendrtimit sht n nj ekspansion te madh teknologjik.

Objektet ndrtimore prfshin ne vete nj seri veprash qe jan: rrugt,hekurudhat, urat, tunelet, digat, objektet hidroteknike, aeroportet, objektetindustriale, objektet komerciale, objektet rezidenciale, objektet sportive, objektetkulturore etj.

Gjate fazs fillestare te projektimit , gjegjsisht fazs se konceptimitmerren parasysh ekonomizimi dhe ndikimi i ambientit (inkorporomi urbanistik),ndrsa ne fazn e projektimit konceptual merret parasysh lokacioni dhe

prshtatshmria e materialeve.Pr strukturn e objektit behet nj studim i veante i pershtatshmerise sematerialeve adekuate pr elemente te veanta.

Por prapseprap zgjedhja e materialeve sht ne varshmeri nga njnumr i faktorve ndikues sic mund te jene: mimi, vetit e materialeve,

jetgjatsia e materialeve, lehtsia e vuarjes ne vepr si dhe shpejtsia endrtimit.Ne kt faz sht me rendsi te veante qe te kemi parasysh se :

Nuk sht zgjedhje e materialit nse jemi prcaktuar pr emrtimin egjeneralizuar te materialit: p.sh. elik, dru, beton,alumin, por gjithsesi duhetplotsuar me specifikimet prkatse dhe kriteret e performansave, qe ne ktrast do te detajizohen , apo te thjeshtsohet zgjedhja pa kalkulime te dmshme.

Prandaj qe te kemi nj zgjedhje te drejte , gjegjsisht adekuate dukemarre parasysh gjith faktort relevant , duhet qe te plotsohen edhe disafaktor:

- njohje e mire e materialeve ne prgjithsi- njohje e vetive te caktuara te materialeve- prdorimi i drejte i materialeve ne varsi te kushteve te

ambientit(kushtet klimatike)Mirpo nuk prjashtohet qe ne funksion te krkesave arkitektonike, p.sh.mundsi e ndriimit natyral, te tejkalohen materialet prezent ne treg, dhe nekt rast te krkohet ndihme nga prodhuesi. Ktu kemi te bjm me mbulesa tecaktuara, apo edhe elemente te veanta.Llojllojshmria e materialeve sht e lidhur me llojllojshmrin e projektimit, apoedhe me mnyrn e qasjes pr objektin e krkuar, sic mund te themi: Hapsira elire e domosdoshme, efekti i zrit, efekti i ndriimit etj.

Zhvillimi i teknologjis se prodhimit te materialeve ka mundsuar edhe njlehtsim dhe nj avangarde ne projektimin e veprave ndrtimore. Kt do tatregojm me disa fig.

www.e-Libraria.com


4/125

3

fig.1.Ura masive

fig.2. Ure varse, Bristol

fig. 3. Ure varse me hapsire te madhe

www.e-Libraria.com


5/125

4

1. Materialet e ndrtimit, klasifikimi dhe krkesat e Standardeve

Ne parim te gjitha materialet dhe strukturat e ndrtimit u nnshtrohen veprimevete ngarkesave te ndryshme si dhe ambientit. Ngarkesat shkaktojn deformimedhe nderje te brendshme ne material, prandaj projektimi I veprave dhe objekteve

kerkon percaktimin e karakteristikave e vetive te sakta te rezistences dhe tedeformimit te materialeve qe perdoren,qe njihen si veti mekanike te materialeve.Prve rezistencs, materialet e ndrtimit duhet te ken qendrushmeri, qed.m.th. te jene te rezistueshme ndaj veprimeve fizike apo edhe kimike teambientit, te ajrit apo edhe te gazrave qe mund te jene prezente. Po ashtu te

jene te rezistueshme ndaj temperaturave, lageshtise, ngricave etj. Materialet ngaky aspekt i prshkruajn vetit fizike, kimike dhe fiziko-mekanike.

Varsisht nga pozita ne konstruksion materialet e ndrtimit klasifikohen nedy grupe themelore:

- materialet qe prdoren pr ndrtimin e konstruksioneve mbajtse (guri,betoni, eliku, alumini, materialet argjilore etj)

- materialet me krkesa te veanta pr mbrojtjen e konstruksioneve ngamjediset e dmshme si dhe per te rritur vetite e shfrytzimit tegodinave dhe komoditetin ne to (materialet termoizoluese, akustike,hidrozoluese, dekorative etj)

1.1. Standardet

Meqense te gjitha materialet qe i prdorim apo do te prdoren duhet teprmbushin disa kritere apo vlera me te cilat do te behet vlersimi i secilitmaterial, se a mund te prdoret apo jo materiali pr pozicionin e caktuar(soliditeti ne shtypje, ne trheqje, koeficienti i percueshmerise termike, koeficientii percueshmerise akustike) me vlerat prkatse.Ne menyre te pergjithesuar mund te themi se vlersimi i secilit material apo grupite materialeve behet me standardet perkatese nacionale te aprovuara (BSI, DIN,UNI, EN).

Standardi sht nj specifikim teknik i miratuar nga nj organ i nje vendi-Agjension i Standardizimit- per prdorim te vazhdueshem, zbatimi i te cilit nukeshte i detyrueshem dhe qe sherben si dokument per arritjen e cilesise.Standardet ndikojn ne jetn tone ne shume mnyra, duke e bere at me telehte, me te sigurte dhe me te shndetshme. Standardet zhvillohen ne baze temirkuptimit ne mes paleve te interesuara, dhe prfundimisht duhet te diktohennga tregu.Nga Standardi perfiton prodhuesi, sepse duke punuar me Standarde ulet mimi iprodhimit, rritet besueshmria e produkteve, perfiton konsumatori, dhe lehtsonkrahasimin e produkteve ne zgjedhjen e tyre.CEN- Komiteti Evropian i Standardizimit me seli ne Bruksel eshte themeluar me1961, dhe misioni eshte qe te promovoje harmonizimin teknik vullnetar neEvrope, ne bashkpunim me organizmat botror dhe partneret e tij ne Evrope.

www.e-Libraria.com


6/125

5

Ne Kosove prej vitit 2005 funksionon Agjensioni i Standardizimit qe eshte nezhvillim e siper, qe te avancoje edhe miratimin e Standardeve edhe ne Kosove,por per per momentin jo ne lidhje te drejtprdrejte me CEN-in, por indirekt.

1.2. Struktura dhe vetiteNjohja e strukturs se materialeve te ndrtimit sht e domosdoshme pr tekuptuar, pr te interpretuar e pr te zgjedhur drejte problemet praktike qe lidhenme prdorimin e materialeve, do here per nje rezultat dhe efektivitet me te mire.

Struktura e materialit studiohet nga tri aspekte:- sipas makrostruktures se materialit (strukture qe verehet vizuelisht)- sipas mikrostruktures se materialit (strukture qe verehet me mikroskop)- sipas struktures se brendshme te lendes qe e perben materialin

Makrostruktura mater ial i t ne gjendje te ngurte, mund te jete ajo qevlersohet tek materialet sic jane : betoni, materialet argjilore, druri etj.

Mikros truk tura e material i t- mund te jete : Kristalore dhe Amorfe.Por ne rastete caktuara mund te jene prezente te dy format per materialin e njejte, p.sh.kuarci si forme kristalore, ndersa silicit si forme amorfe.Struktura e brendshme e mater ial i t -Karakterizihen me lidhjen e ne mesgrimcave duke formuar rrjeta-forma kristalore karakteristike .Karakteristike e formes kristalore eshte ne qendrueshmerine e saj, p.sh. celiku,qelqi etj dhe e cila krijohet si pasoje e kalimit prej nje gjendje agregate ne tjetrennen veprimin e forcave te jashtme, temperaturave etj.Struktura kristalore karakterizohet me orientimin dhe radhitjen e thermiave teimeta (atomeve dhe molekulave) ne forma te caktuara gjeometrike.Nder format me te shpeshta gjeometrike jane , kristalet mund te jene: Kubike,tetragonale, heksagonale, rombike, monoklinike, triklinike.

fig.4.1- forma kubike fig.4.2-forma heksagonale

www.e-Libraria.com


7/125

6

fig.4.3. Strukture kristalore e kalcitit

Struktura amorfe- karakterizohet ngase thermiat e materies jan teshprndara ne forme te parregullt, p.sh. polimeret.

Shume nga materialet e ndertimit kane strukture kristalore, apo amorfe, mirpodisa prej tyre edhe mund te kene strukture te perziere , p.sh. betoni.

Nga aspekti se si jane te renditura kristalet, apo si jane te shprndara materialetndahen ne :

- Izotrope- me karakteristika te njjta ne te gjitha drejtimet, p.sh. eliku- Anizotrope- me karakteristika te ndryshme ne drejtime te ndryshme,

p.sh. druri.

Ne prgjithsi te materialet e ndrtimit vetit e tyre jan ne varshmeri nga

struktura e tyre, gjegjsisht nga lidhja ne mes grimcave te imta.

1.3. Vetit e Materialeve te ndrtimit

Ne prgjithsi vetit themelore te materialeve te ndrtimit jan:- Vetit kimike- Vetit fizike- Vetit mekanike- Vetit fiziko-mekanike (teknologjike)

1.3.1. Vetit kimike

Prbrja kimike e materialit te ndrtimit mundson vlersimin e nj sere vetivetjera qe e prshkruajn at material. Vetit kimike prshkruajn prbrjen kimikete materialit, gjegjsisht ndryshimet qe ndodhin ne material si pasoje eveprimeve kimike, gjegjsisht kur vie ne kontakt me reagens te ndryshm. Ktoveti manifestohen nga veprimi agresiv i rrethins , apo proceseve te brendshme

www.e-Libraria.com


8/125

7

(p.sh. procesi i ngurtsimit te betoni, me crast ndryshon gjendja agregate e vetematerialit ).Njohja e vetive kimike mundson prdorimin e drejte te materialit te caktuar nevendin e caktuar , duke marre parasysh rezistencen apo jetegjatesine e materialitne ate vend.(p.sh. prdorimi i betonit adekuat ne kontakt me ujin e detit-ujera

sulfate, gjegjsisht zgjedhja e drejte e imentos ne kete rast). Po ashtu njohja eketyre vetive na mundson qe ne momente te caktuara te dime te ndrmarrimmasa adekuate.

1.3.2. Vetit fizike

Vetit fizike karakterizohen me at se nuk ndryshojn gjate prdorimit tematerialit dhe e karakterizojne at ne cfardo gjendje qe sht, d.m.th. para, gjatedhe pas veprimit te ngarkess.Vetit fizike jan:

- masa vllimore

- masa specifike- dendsia- poroziteti- thithshmria e ujit- qendrushmeria ndaj ngricave- percueshmeria e nxehtsis- percueshmeria akustike- percueshmeria elektrike

Masa Vllimore- paraqet materialit ne njesi vllimi ne gjendje natyrore(me pore dhe zbrastesira).

)/(),/( 330 mkgcmgrV

m 1.1.

- masa vellimore

- 0m masa e mostres ne gjendje te thate (gr),(kg)

- V Vellimi ne gjendje natyrore (me pore dhe zbrastesira) (gr), (kg)

Masa e mostres ne gjendje te thate (masa e mostres ne gjendje konstante ),fitohet me tharjen e mostres ne temperature ~ 105

0C, prderisa mostra pas dy

matjeve te njepasnjeshme ne interval kohor prej 24 h, nuk tregon dallim me teper

se 1 gr, dhe pastaj peshohet me peshore me saktsi te caktuar (0.1 gr).Vellimi i mostres , ne varesi te formes gjeometrike prcaktohet ne dy menyra:

- mostrat me forme te rregullt gjeometrike; me matjen e dimensioneve- mostrat me forme jo te rregullt gjeometrike; me volumenometer

Mirepo te forma jo e rregullt gjeometrike dallojme mostrat ne gjendje te ngurte,qe kerkojne kushte te tjera dhe mostrat ne forme pluhuri qe kerkojne kushte tjerate prcaktimit te vllimit.

www.e-Libraria.com


9/125

8

Masa specifike (densiteti)- Paraqet masen e materialit ne njesi vllimi negjendje absolutisht kompakte (pa pore dhe zbrastesira)

)/(),/( 330 mkgcmgr

V

m

o

s 1.2

- s masa specifike

- 0m masa e mostres ne gjendje te thate (gr),(kg)

- oV Vellimi ne gjendje absolutisht kompakte (pa pore dhe zbrastesira)

(gr), (kg)

Ne shumicn e materialeve vrehet dallimi ne mes ktyre dy koncepteve: massvllimore dhe mass specifike, mirpo disa materiale bjn prjashtim ku mundte themi se nuk dallon ky koncept(p.sh. eliku, qelqi, etj)Ne pergjithesi masa vellimore eshte me e vogel se masa specifike, apo ne raste

te caktuara e barabarte : s Keta dy parametra per materiale te ndryshme dallojne shume.Qe te arrijme ne realizimin e vllimit absolutisht kompakt, eshte ne varesi te llojitte materialit. Te materialet e ngurta (te pa ndrydhshme), kjo realizohet vetem mebluarjen e tyre (tharmimin e tyre), e me pastaj percaktojme masen specifike.Kjo eshte nje menyre, ku prdorim volumenometrat si aparature: volumenometri iErdmenger-Man, e ne raste me te shpeshta Byreta Automatike me Piknometer.(Ne te dy rastet kemi ne prdorim gypin e shkallzuar me V=50 cm3). Rastet mete shpeshta te prdorimit te ketille jane per materialet: guri, imento, etj.p.sh. gjate prcaktimit te mases specifike te imentos: masim 30 gr imentos, eme pastaj ne principin e cvendosjes se lengut prcaktohet masa specifike:

hV

ms

o

o

s

50

30; (gr/cm

3)

Dendesia (shkalla e dendesis)- paraqet shkallen e mbushjes se vllimitme lende te ngurte, apo paraqet raportin ne mes vllimit ne gjendje absolutishtkompakte dhe vllimit ne gjendje natyrore.

V

Vo ;

Nese : s

o

o

m

V

;

om

V

; atehere kemi:

o

s

o

m

m

= s

1

Porositeti- paraqet shkallen e mbushjes se vllimit me pore dhezbrastesira, ne njesi vllimi, dhe shprehet ne prqindje.

V

VVp o

... (%) 1.3

www.e-Libraria.com


10/125

9

100)1(1

0

xm

mm

pss

s

o

s

o

(%)

Sic shihet poroziteti eshte cilsi e kundrt e dendesise, dhe vlera e porozitetitsillet nga (0-98)%.Meqenese poroziteti eshte i ndrlidhur me shumen e poreve, atehere poret mundte jene:

- kapilare- poret e lidhura- poret e mbyllura

poret kapilare poret e lidhura poret e mbyllura

Si veti poroziteti mund te jete :

- poroziteti i hapur- op

- poroziteti i mbyllur- mp

Poroziteti i hapur- paraqet raportin e shumes se vllimit te te gjithaporeve te ngopura me uje ndaj vllimit te materialit.

V

mmp no

0 (%); ku: nm -masa e mostrs se ngopur me uje

0m - masa e mostrs ne gjendje te thate

V - vllimi i mostrs

0p - poroziteti i hapur

Poret e hapura jane te lidhura me ambientin, e gjithsesi jane te lidhura ne mes

veti, prandaj edhe mbushen me uje ne kushte te zakonshme te ngopjes.

Porositeti i mbyllur- Paraqet pjesn e mbetur te poreve ngaporoziteti i hapur.

0pppm (%), ku: mp -poroziteti i mbyllur

Ne pergjithesi materialet permbajne pore te hapura dhe te mbyllura. Rritja eporozitetit te mbyllur ne krahasim me ate te hapur shpie ne rritjen e jetegjatesisese materialeve.

www.e-Libraria.com


11/125

10

Thithshmria e ujit-e ndonje materiali te ngurte nnkupton aftesine e tijqe ne kushte normale, apo ne kushte te posame ne kontakt me ujin te thitheate, gjegjsisht qe ta mbaje ne masen e tij.Si veti manifestohet, apo vie ne shprehje ne materialet qe kohe te gjate jane nenveprimin e ujit, i cili edhe mund te jete agresiv, qe deperton ne strukturen e

materialit duke shkaktuar efekte te demshme, p.sh. ndikimi I ujerave agresiv nebeton te shtyllat e urave shkakton korozionin e betonit-armatures.Poashtu uji i thithur , nese materiali i nenshtrohet ndryshimit te temperaturave,kalon ne gjendje aggregate tjeter, me crast shkakton rritje te vellimit, e me keteforcat e brendshme qe tentojne te shkatrrojne ate material.

Demtimet e shkaktuara nga uji ne brendesi te murit

Thithshmeria e ujit e materialeve poroze percaktohet sipas metodes Standarde,

duke e zhytur dhe mabajtur mostren ne uje, Temperatura e ujit eshte C0220 ,ndersa kohezgjatja eshte 24 h, ne nivele te ndryshme.Thithshmeria e ujit varet nga porositeti I hapur, meqenese uji nuk deperton neporet e mbyllura. Mirepo nuk do te thote qe thithshmeria e ujit eshte e barabarteme porositetitn. P.sh. poroziteti te betonet e lehta mund te jete %6050 , ndersathithshmeria e ujit sillet diku %3020 te vellimit.

Thithshmeria e ujit ndaj vellimit llogaritet :

(%)1000

xV

mm

W n

V

ku: nm - masa e mostres se ngopur me uje

0m - masa e mostres ne gjendje te thate

V - vellimi I mostresThithshmeria e ujit ndaj mases llogaritet:

www.e-Libraria.com


12/125

11

(%)1000

0 xm

mmW nm

ku: nm -masa e mostres se ngopur me uje

0m -masa e mostres ne gjendje te thate

Mirepo nese mostra I nenshtrohet thithshmerise se ujit me shtypje te rritur,atehere eshte e qarte se ne ate rast kemi thithshmeri me te madhe , gjegjesishtkjo do te shprehet:

(%)1000x

V

mmW

np

VP

ku: npm -masa e mostres te ngopur me ne shtypje te caktuar


V -vellimi I mostres

Nga kjo qasje mund te vleresojme edhe koeficientin e thithshmerise seujit(koeficienti I ngopjes) :

VP

V

nWWk 0.80; cka d.m.th. se guri ploteson kushtin

nga aspekti I thithshmerise se ujit.

Verejtje; )90.075.0( thk -koeficienti i thithshmerise se ujit

www.e-Libraria.com


13/125

12

Nje parameter tjeter I rendesishem qe vlene te analizohet eshte: koeficienti I

zbutjes Zk , qe paraqet raportin e soliditetit (rezistences) ne shtypje ne gjendje te

ngopur me uje dhe soliditetit(rezistences) ne shtypje ne gjendje te thate.

0R

Rk nZ ;

ku: nR -soliditeti (rezistenca) ne shtypje ne gjendje te ngopur

0R -soliditeti (rezistenca) ne shtypje ne gjendje te thate

Koeficienti I zbutjes karakterizon qendrueshmerine e materialit ndaj ujit dhemund te merr vlera nga 0 (te argjila) e deri 1(te qelqi,metalet). Ndersa te guri simaterial qe ne rastet me te shpeshta eshte ne uje, lejohet qe ky koeficientminimum te jete 0.8.

Qendrueshmeria ndaj ngricave- eshte veti e materialit te ngopur me ujeqe u nenshtrohet ndryshimeve te njepasnjeshme te temperaturave-ngrirje-shkrirje.Qendrueshmeria e materialit vleresohet pas nje sere cikluseve te

njepasnjeshme, dhe ne nje menyre shprehet me klasen ne qendrueshmeri ndajngricave. E gjithe kjo nderlidhet me faktin se gjate cikluseve te ngrirje-shkrirjeskemi te bejme me humbjen nga masa si dhe me renjen (zvogelimin) e soliditetit(rezistences) ne shtypje. Sidomos kjo eshte e shprehur te materialet qeqendrojne panderprere ne uje (guri, betoni, etj).Qendrueshmeria ndaj ngricave eshte e lidhur me jetegjatesine e materialeve,gjegjesisht konstruksioneve qe u nenshtrohen ketzre veprimeve.Klasa ne qendrueshmeri ndaj ngricave vendoset ne project, ne funksion te llojit tekonstruksionit dhe kushteve te shfrzteyimit te konstruksionit-materialit. P.sh.

rezistenca ndaj ngricave 50ngR ; nenkupton rezistencen ndaj 50 cikluseve te

ngrirjeshkrirjes.

Le te spjegojme shkaqet e shkaterrimit te materialeve poroze nga veprimi I ujitdhe ngricave.

www.e-Libraria.com


14/125

13

Uji ne poret e medha ne temperature te uleta ngrine, me crast rrit vellimin per ~9%. Gjate rritjes se vellimit zvogelohet hapsira e lire e poreve, dhe ne funksion tekesaj hapsire dallojme:

- nese 0V 92.0thK - poret jane te mjaftueshme per rritjen e

vellimit

- nese 92.00 thKV - poret kane hapsire te lire te mjaftueshme- nese 92.00 thKV - ne pore nuk ka hapsire te mjaftueshme per

akullVleresimi I qendrueshmerise se materialit ndaj ngricave ne humbje ne maseatehere kjo llogaritet sipas shprehjes:

(%)1000

xmm

m ng

ku: m -humbja nga masa


ngm - masa e mostres pas cikluseve te ngrirje shkrirjes

Dhe sipas ketij kriteri humbja nga masa kufizohet ne : %5m

Mirepo vleresimi I qendrueshmerise ndaj ngricave mund te behet edhe mekrahasimin e solideitetit (rezistences) ne shtypje para dhe pas cikluseve tengrirje-shkrijeve, sipas shprehjes:

sh

sh

n

nR

Rk

0

1 ;

ku: nk - koeficienti I qendrueshmerise ndaj ngricavesh

nR - soliditeti (rezistenca) ne shtypje pas cikluseve te ngrirjeshkrirjes

shR0 -soliditeti (rezistenca) ne shtypje para cilkluseve te ngrirje shkrirjes

nk =(0.75-0.90), per gurin si material ndertimor

Prueshmria e nxehtsis- eshte vetia qe ka materialiperprcjelljen e nxehtesise nga nje siprfaqe ne siprfaqen tjeter. Si veti eshtekryesore te materialet termoizoluese, mirpo eshte prezente te te gjithamaterialet, qe perdoren per mure, mveshje te mureve, sisteme meskate dheshtresa te dyshemeve, si dhe materialet tjera. Materialet e ndryshme nga kyaspekt kane edhe veti te ndryshme termike, prandaj gjate projektimit apondertimit prdorim termin teknik: dilatimi termiki materialeve.

Ne aspektin e projektimit manifestohet ne mase te madhe te objektet mehapsira te medha apo edhe ne lidhjen ne mes dy materialeve te cilat edhe nukkane veti te njeta termike. E gjith kjo vie ne shprehje ne ndryshimin etemperaturave, ku ne raste te caktuara keto ndikime jane ndoshta edhe me temdha se ndikimet statike nga ngarkesat e jashtme eksploatuese.

- Koeficienti termik i bymimit- Secili nga materialet karakterizohet mekoeficientin termik te bymimit, qe shprehet me shprehjen

Tll t 0 ; ku

www.e-Libraria.com


15/125


16/125

15

www.e-Libraria.com


17/125

16

Percueshmeria e nxehtesise ne materialet shtresore- nepraktike manifestohet te muret, dyshemete, apo edhe te ndonje element tjeterkonstruktiv, ku naparaqiten me shume materiale te cilat bashkepunojne dhesillen si tersi. Secili material ka karakteristikat e veta, qe nenkupton, trashesine-

)(mdi , koeficientin e percueshmerise termike )/( mKW , mirepo ne ne kete rastdo te analizojme si nje tersi, permes koeficientit te kalimit te nxehtesise( K):

dK

(W/m2K), qe definohet me sasine e nxehtesise e cila kalon prej nje

ane normal ne siperfaqen prej 1m2, te ndonje elementi konstruktiv me trashesi -d(m) gjate ndryshimit te temperatures se ajrit ne te dy anet e elementit prej 1 K.Pra koeficienti- K- eshte vetia e percueshmerise termike te ndonje elementindares. Le te prezentojme nje shembull te tille:

Sic shihet nga figura temperature ndryshon ne forme drejtevizore nga nje shtresene tjetren, neper trashesite perkatese.

Meqenese:i

i

i

dr

, paraqet rezistencen e kalimit neper shtresa, atehere:

)(i

i

ii

drR

; qe paraqet rezistencen e pergjithshme te murit

Atehere temperature neper shtresa paraqitet me shprehjen:iii RqTT 1

www.e-Libraria.com


18/125

17

Shembull: Muri I betonit me trashesi 20 cm ( 1.2 ), nga ana ebrendshme eshte mveshur me pllaka allcie me trashesi 2.5 cm ( 35.0 ), ndersanga ana e jashtme eshte I suvatosur me llac cimentoje me trashesi 2.0 cm

( 87.0 ), te caktohen temperaturat neper shtresat nese CTm020 dhe

CTj05 .

Zgjidhje:

Rezistenca e kalimit neper shtresa:i

i

i

dr

per shtresat e prezentuara

eshte:

023.087.0

02.0

095.01.2

20.0

071.035.0

025.0

3

3

3

2

22

1

11

d

r

dr

dr

)/(189.0 2 WKmrR i Per temperaturat e dhena, rrjedhja specifike e nxehtesise do te jete:

)/(27.132189.0

520 2KmWr

TTq

i

jm

Atehere temperature neper shtresa do te jete:

CqrTT 0121 40.939.927.132071.0

Per CTT m0

1 20 CT 0

2 6.1040.920

CqrTT 0232

6.1256.1227.132095.0

Per CT 02 6.10 CT 0

3 26.126.10

CqrTT 0343 304.327.132023.0

Per CT 03 2 CT 0

4 532

Koeficienti I kalimit te nxehtesise per mure shtresore-Gjate kalimit te nxehtesise nga siperfaqja e jashtme ne siperfaqen e brendshme,ndodh ndrzshimi I temperatures, qe do te thote se nuk kemi temperature te

njejte. Mirepo pervec kesaj ketu kemi edhe nje fenomen se temperature nukeshte e njejte ne cilindo ambient (te jashtem apo te brendshem) dhe pjesen

kontaktuese te murit. Kjo manifestohet me koeficiente te kalimit ( jmb dhe , ) dhe

rezistences se kalimit te nxehtesise: mbr dhe jr .

mb

mbr

1 ;

j

jr

1 ;

www.e-Libraria.com


19/125

18

Zakonisht vleratmb

1ka vlera (0.13-0.17) m2K/W dhe

j

1me vlere (0.04) m2K/W

Koeficienti I kalimit te nxehtesise (K) paraqitet me shprehjen:

jmb

ddRK

11

11

2

2

1

1 (W/m

2

K)

Kkoeficienti I kalimit te nxehtesise sipas standardeve per posicione te ndryshmeka edhe vlera te ndryshme , te cilat I prezentojme ne tabelen ne vijim:

www.e-Libraria.com


20/125

19

Shembull: Gjate renovimit te nje objekti te vjeter me mure prej tullave teplota me trashesi cmd 24 dhe ( 81.0 ), parashihen keto shtresa mveshese:Siperfaqja e brendshme e murit suvatohet me llac gelqeror-allci me trashesi

cmd 5.2 dhe ( 75.0 )ndersa siperfaqja e jashtme mveshet me shtresetermoizoluese te caktuar me koeficient ( 035.0 ) W/mK, dhe shtrese mbrojtesete izolimit , llac me trashesi ( 5.0d cm) dhe ( 50.0 )W/mK.Sa duhet te jete shtresa termoizoluese ne menyre qe koeficienti I kalimit te

nxehtesise te jete 40.0WK .

www.e-Libraria.com


21/125

20

Zgjidhje:

0. 5 X 24 2.5

Ana

ej a

shtm

e

An

aeb

rend

shm

e

40.011

1

4

4

3

3

2

2

1

1

jmb

ddddK

per kete shembull kemi :

13.01

mb

dhe 04.01

j

si dhe:

333.075.0

025.0

1

1

d 296.0

81.0

24.0

2

2

d

035.03

3 xd

01.05.0

005.0

4

4

d

40.0

33.0296.0035.0

01.013.0

1

x

K

cmx 0.6

Verejtje: cdo here pervetesohen vlerat sipas trashsive standarde, pershtresa termoioluese, dhe trashesi te murit (p.sh. nuk mirret trashesia e murit 22cm, sepse nuk ka dimensione te tullave apo blloqeve)

www.e-Libraria.com


22/125

21

Percueshmeria e zerit- si veti fizike e materialeve sht e lidhurdrejtprdrejt pr objektet e banimit, objektet industriale si dhe ato publike. Qllimii pegjithshem sht: mbrojtja e njeriut nga zhurmat te cilat ne qytete rriten dB1

do vit. Zvoglimi i zhurmave , si pasoje e prdorimit te materialeve akustikeruan shndetin dhe forcn e njeriut duke krijuar kushte te prshtatshme per

pune, dhe prodhimtari te larte.Zgjedhja e materialeve akustike varet nga lloji i zhurms, nga niveli i saj dhekarakteristikat e frekuencs.Zhurma mund te jete : ajrore dhe goditse.

Zhurma ajrore- sht ajo nga pajisjet punuese, nga instrumentetmuzikore, nga televizori, qe prhapet ne formn e valve te zrit ne ajr.

Zhurma goditse- sht ajo nga goditjet ne konstruksion, vibrimi nekonstruksion, si dhe lvizja e orendive apo gjsendeve tjera.

Izolimi nga zhurmat ajrore prcaktohet nga aftsia zeizoluese ekonstruksionit , dhe tregon zvoglimin e presionit te zrit ( dB ) pas deprtimit

neper konstruksion.

Aftsia zeizoluese llogaritet me formuln:

pa

1lg10 (dB )

ku: pa -koeficienti i depertueshmerise se zrit.

Izolimi nga zhurmat goditse prcaktohet nga niveli i presionit te zerit ne

ndrtes nen mbulese mbL .

Niveli kufitar i zhurmave caktohet sipas rendesise se objektit dhekarakteristikave te frekuences se zerit. P.sh. vlera ne repartet e prodhimit janeato 8580 dB , per objekte administrative 7038 dB , per spitale 5015 dB , etj.

Poashtu nga aspekti i intensitetit kemi:

- intensitet shume i dobet dB20 , p.sh. zhurma nga lkundja e gjethevete pemeve.

- Intensitet i dobet dB40 hapsirat e nje blloku banimi naten.- Intensitet i pranueshem dB60 , trafiku intensiv ne rruge

- Intensitet i padeshirueshem dB100 , stacionet e trenave, metrove etj.

- Intensitet i padurueshem dB140120 , zhurma te aeroplanve nemomentin e fluturimit dhe aterimit.

Ne praktike takohen zhurma te llojeve dhe niveleve te ndryshme , prandaj edhematerialet akustike qe perdoren jane te llojeve te ndryshme.

www.e-Libraria.com


23/125

22

Ne pergjithesi materialet qe thithin (apsorbojne) zerin sherbejne per te ulurenergjine valeve te zerit,d.m.th. per te ulur zhurmat ne objekte.Ndersa materialet zeizoluese perdoren kryesisht per te dobsuar goditjen e zerit.

Materialet zeabsorbuese-vetite dhe karakteristikat

Koeficienti i absorbimit te zerit- paraqet karakteristiken kryesore akustikete materialeve zeabsorbuese, dhe shprehet:

zer

abs

E

Ea ; ku

a - koeficienti i absorbimit te zerit

absE - energjia e absorbuar e zerit

zerE -Energjia e prgjithshme e zerit

www.e-Libraria.com


24/125

23

Te gjitha materialet e ndertimit kane aftesi qe sado pak te absorbojne zerin,prandaj cdo here 0a ; ndersa vlera maksimale eshte 1a . Ne pergjithesimateriale zeabsorbuese jane ato ku koeficienti 2.0a .

Absorbimi i energjise se zeritKoeficienti i absorbimit te zerit varet nga poroziteti i materialit. Koeficienti iabsorbimit rritet me rritjen e porozitetit, dhe kjo tregon se ne raste te tillasynohen materialet qe kane porozitet %9040 . Nga vetia e mparshme-materialet termoizoluese- rezulton krkesa e njejte, pervec se ndryshon natyra eporeve.Nga materialet baze jane materialet me strukture fibrore, pra ato me fibraminerale, apo fibra qelqi apo edhe asbesti. Ne fig. Me poshte jane paraqitur disanga keto materiale:

Materiale me strukture te fibrave apo te perforuaraPerdorimi i ketyre materialeve zeabsorbuese, ka te beje ne ndertimin ne shtresanga materialet poroze homogjene te cilat montohen drejtepersedrejti nesiprfaqet e konstruksionit , apo ndonjehere edhe duke lene hapesire ne mes.

www.e-Libraria.com


25/125

24

Veshja akustike quhet e prshtatshme nese niveli i uljes se zhurmave eshtt me ilarte se dB3 . Ulja e nivelit te zhurmes mund te prcaktohet sipas shprehjes:

)1lg(10S

SL

; ku

S-siperfaqja ekuivalente zeabsorbuese

S -shtesa e vetise absorbuese pas vendosjes se materialit akustikNe arkitekture shpeshehere si elemente zeabsorbues mund te jene elementet neforme te trupave te rregullt gjeometrik, p.sh. kubi, prizma, sfera etj qe vendosenne mjedise me zhurme.

Materialet zeizoluese-vetite dhe karakteristikatModuli dinamik i elasticitetit eshte karakteristike kryesore e materialevembushese zeizoluese. Zvogelimi i modulit te elasticitetit zvoglon shpejtesine eprhapjes se tingullit. Shpejtesia e prhapjes se tingullit- si vale longitudinale(m/s) eshte e ndryshme per materiale te ndryshme: p.sh. per celikun 5050,granitin 3950, betonin 4100, tullen 3350, drurin 1500 etj. Nga keto vlera shihet sematerialet me poroze jane me te favorshme si materiale mbushese zeizoluese.

Llojet e materialeve zeizoluese jane ne funksion te objektit , apo kthinesqe do ti prezantojme me disa fig. Ne vijim.

www.e-Libraria.com


26/125

25

www.e-Libraria.com


27/125

26

www.e-Libraria.com


28/125

27

www.e-Libraria.com


29/125

28

Poashtu prdorimi i materialeve zeizoluese ne mure mund te tregohet me ketofig.

www.e-Libraria.com


30/125

29

www.e-Libraria.com


31/125

30

1.3.3. Vetite mekanike te materialeve

Vetite mekanike te materialeve jane ato veti qe karakterizojne sjelljen e materialitgjate veprimit te ngarkesave. Gjate veprimit te ngarkesave materiali mund te

ndryshoje formen, apo edhe te pesoje deformime.Mostra e materialit e cila i nnshtrohet veprimit te ngarkesave paraqet njestrukture te qendrushme, gjegjsisht grimcat e vogla jane te lidhura ne mes vetime forca kohesive, qe deri ne nje mase te caktuar i perballojne veprimit tengarkesave te jashtme. Momenti (asti) kur mostra (materiali) nuk mund te iperballoje ngarkesave te jashtme paraqet te ashtuquajturen aftesi mbajtse tematerialit. Mirpo gjate gjithe veprimit te ngarkesave mostra peson deformime tecilat ne pergjithesi deri ne nje stad mund te jene elastike (te kthyeshme), ndersame tej kalojne ne deformime joelastike. E gjithe kjo prcillet deri ne momentin ethyerjes apo shkatrrimit.

Gjendja e veprimit te ngarkeses, paraqet gjendjen e nderur, dhe shprehet:

AF (N/mm2); ku:

- paraqet nderjetF- forcen e cila rritet gradualishtA - Siperfaqen e prerjes terthore te mostres

www.e-Libraria.com


32/125

31

Meqenese kjo prcillet me deformime te cilat paraqiten me shprehjet

l

l (mm/mm), qe paraqet deformimin relativ

E

l

A

Fl qe paraqet ligjin e Hook-ut.

Ndersa lidhshmria ne mes sforcimeve dhe deformimeve jipet me shprehjen:E ; ku

E- moduli i Elasticitetit

-Vetite deformuese te materialeve

Elasticiteti- i trupit te ngurte eshte veti qe materiali ka, qe pas ndrprerjesse veprimit te ngarkesave i njjti te kthehet ne gjendje paraprake sa i perketformes dhe dimensioneve fillestare (nuk ka deformime te mbetura).

Plaasticiteti- i trupit te ngurte paraqet vetine e materialit ne ndryshimin eformes dhe dimensioneve fillestare nga veprimi i ngarkesave te jashtme, mirpopa u shkatrruar (ende ka aftesi mbajtese). Deformimet e mbetura pasndrprerjes se veprimit te ngarkesave jane deformime plastike.Karakteristikat kryesore te vetive deformuese te materialeve jane : moduli iElasticitetit, koeficienti i Puasonit, moduli i Perdredhjes, etj.

www.e-Libraria.com


33/125

32

Moduli Elasticitetit- shpreh ne vetevehte masen e shtangesise sematerialit. Materialet me energji lidhese nderatomike te larte karakterizohen memodul te larte te elasticitetit. Vetite mekanike te materialeve karakterizohen ngadiagrami i sforcim deformim ( )Moduli i Elasticitetit prcaktohet edhe si tangjente e kendit / , qe paraqiten

si ne fig.

Ndryshimi i deformimeve ne varesi te nderjeve

Moduli i Elasticitetit lidhet edhe me karakteristikat tjera elastike te materialit ,p.sh. koeficientin e Poisson-it, Modulin e rrshqitjes, etj.

Koeficienti i Pooison-it- paraqet raportin ne mes deformimeve terthore dheatyre gjatesore, dhe shprehet me shprehjen:

GJATTERTT /

Moduli i rrshqitjes- paraqet lidhshmerine ne mes modulit te Elasticitetitdhe koeficientit te Pooison-it, dhe jipet me shprehjen:

)1(2 EG

Mirepo pervec sjelljes elastike dhe plastike, materiali nen veprimin e ngarkesavemund te sillet edhe si material viskoz. Te tri rastet jane dhene ne fig.

- Rezistenca (Soliditeti) i materialeveRezistenca (Soliditeti) eshte veti e materialit qe ti rezistoje shkatrrimit nenveprimin e sforcimeve te brendshem te shkaktuara nga forcat e jashtme oseedhe nga faktoret tjere (temperatura.) Si parametr vlersohet me kufirin erezistences (soliditetin maksimal) per nje deformim te dhene.

www.e-Libraria.com


34/125

33

Varesisht nga lloji i materialit, edhe ekzaminimet, gjegjsisht pergaditja emostrave eshte adekuate, p.sh. per beton, llac, celik etj.Meqenese ne shumicen e rasteve kemi te bejme me materiale johomogjeneatehere edhe rezultati paraqitet si vlere mesatare e numrit te caktuar temostrave.

Ne varesi nga lloji i materialit, dhe menyra e veprimit te forces rezistenca(soliditeti) mund te jete:- ne shtypje- ne trheqje- ne prkulje- ne prerje- ne goditje

Rezistenca ne shtypje- prcaktohet ne mostrat standarde qe mvaren ngalloji i materialit qe ekzaminohet, te cilat i neneshtrohen veprimit te forcesme rritje graduale deri ne thyerje.

Forca e regjistruar ne momentin e thyerjes paraqet Rezistencenmaksimale ne shtypje dhe shprehet:

A

FR MAXSH (N/mm

2), e me pastaj bazuar ne keto rezultate llogarohen

Klasat e Soliditetit ne shtypje per materiale te ndryshme, p.sh. beton etj.

Ne rezultatet e ekzaminimeve ndikon shpejtsia e ngarkimit te mostrave.

Ekzaminimi i rezistences (soliditetit) ne shtypjePer materiale te ndryshme , rezistenca (soliditeti) ne shtypje ka vlera tendryshme.

www.e-Libraria.com


35/125

34

Rezistenca(Soliditeti) ne trheqje- si veti prcaktohet per materiale tecaktuara, p.sh. celiku, druri etj. Mostrat e caktuara i nnshtrohen veprimit teforces ne trheqje , me rritje graduale deri ne momentin e kputjes. Rezistenca

ne trheqje shprehet :0A

FR MAXt (N/mm

2)

Ne vijim do te prezentojme disa lloje te veanta te mostrave per materiale teveanta.

Mirepo ne disa materiale aplikohet edhe metoda indirekte e rezistences netrheqje permes carjes, p.sh. te betoni:

Rezistenca (Soliditeti) ne prkulje- Percaktohet ne mostrat standardemostrave prizmatike, duke u mbshtetur ne dy mbeshtetes ne distance tecaktuar , kur edhe veprojne dy forca koncentrike. Rezistenca ne prkulje

llogorohet me shprehjen:

W

MRp (N/mm

2); ku:

pR - rezistenca ne prkulje

M - momenti i prkuljesW- momenti rezistues i prerjes terthore

Per prezentim me te qarte , prezentojme fig. ne vijim:

www.e-Libraria.com


36/125

35

Apo nga skicat rjedh qe :2

0max

2

3

hb

lFRp

Rezistenca ne prerje-percaktohet ne mostra te caktuara ku veprimi iforces shkakton shkputje(prerje) pergjate mostres. Kjo shprehet me shprehjen :

b

FR

2(N/mm2)

Per sqarim do te prezentojme fig. ne vijim:

Rezistenca ne goditje- sht veti e materialeit qe ti rezistoje shkatrrimitnga goditjet dinamike. Karakterizohet me vllimin e punes se shpenzuar pershkatrrimin e mostrave standarde ne njesi vllimi (J/cm3), apo J/cm2. Kjo veti

eshte e rendesishme te materialet qe perdoren per ndertimin e bazamenteve nenmakineri. Nje shembull eshte prezantuar tek lavjerrsi i Charpy-it.

A

hHG )( (J/cm2); ku:

- rezistenca ne goditje

G -pesha e goditesit

hH, - lartesite e goditjes

A -siperfaqja e prerjes terthore

www.e-Libraria.com


37/125

36

Lavjerresi i Sharpy-it

Fortesia e materialit-Fortesia eshte vetia qe ti rezistoj depertimitte trupit me fortesi me te madhe. Jane te njohur dy metoda per vlersimin efortesise dhe ate

- me anen e gerrithjes (metoda e shkalles se Mossi-t te mineralet)- metoda e depertimit (Metoda e Brinelit , Vikersit te celiku,)

Nje shembull i metodes se Brinelit eshte prezantuar ne fig. ne vijim:

dhe jipet me shprehjen:tD

FH

(N/mm2)

1.3.4. Vetite fiziko=mekanike te materialeveJane ato veti qe e karakterizojne materialin gjate prpunimit apo shfrytzimit tetij. Nga vetite me te rendesishme fiziko-mekanike per disa prej materialeve jane:

- rezistenca ndaj brehjes(te guri)- aftsia e materialit per saldim (te celiku)

Eshte me rendesi se secili material ka edhe karakteristika te ndryshme prandajkjo rezulton ne cilesite e ndryshme fiziko-mekanike te tij. Kjo nnkupton sqarimetper secilin aterial vec e vec.

www.e-Libraria.com


38/125

37

2. GURI NDERTIMOR DHE PRODHIMET PREJ GURITNe materialet prej gurit natyror bejne pjese materialet dhe elementet qeprfitohen me anen e prpunimit mekanik (coptimit, prerjes) te shkembinjevenatyror. Me ndihmen e prpunimit mekanik prodhohen pllakat mveshese , gurebloqe per mure, gure per themele, agregat per beton, etj. Te gjitha keto materiale

ruajne te pandryshueshme strukturen dhe vetite e shkmbit baze.Keto materiale perdoren ne jeten e prditshme te teknikes se ndertimit, dhe neparim jane prdorur ne kohe shume te vjetra, perdoren sot, dhe do e perdoren nete ardhmen.Mirepo prdorimi eshte zgjeruar edhe ne produkte/ materiale/ qe nuk ruajnevetite e shkmbit baze, p.sh. gjate prfitimit te imentos, qelqit etj.Minerali i gurit ndrtimor ne aspektin e struktures bene pjese ne Mineralet mestrukture kristalore, qe kane forma te ndryshme te rregullta (kubike, heksagonale,tetragonale, rombike, etj.)

Ne pergjithesi guri ndrtimor fitohet nga masivet shkembore qemund te jene nga

me te ndryshmet, mirpo ne dallojme kryesisht:- Shkembinjte magmatik;- Shkembinjte sedimentare- Shkembinjte metamorfik

Shkembinjte magmatik- jane fituar si rezultat i ftohjes dhe ngurtsimit temagmes nga thellsia e tokes.

www.e-Libraria.com


39/125

38

Krijimi i shkembinjeve nga magma vullkanike

Varesisht se ku ka ndodhur procesi i ftohjes, ne siprfaqe apo ne thellesi, edhe

vetite e ketyre kane qene te ndryshme.Ne funksion te ksaj shkembinjtemagmatik ndahen:- ne shkembinje te thellsise- qe jane formuar si rezultat i ngurtsimit te

ngadalshem ne thellesi te madhe nga siprfaqja e tokes. Kjo kamundsuar formimin e masiveve me kompakte, dhe keta shkembinjekarakterizohen me mase te madhe vellimore,rezistence te larte neshtypje, thithshmri te vogel te ujit. Nga perfaqesuesit kryesor te ketyremasiveve jane: graniti, sieniti, gabro, dioriti )

- ne shkmbinj te siprfaqes- qe jane formuar nga nurtesimi i magmesne siprfaqe te tokes.Nga keta faktore ndikues keto masive paraqitenme veti me te uleta se shkembinjte paraprak, e ndonjehere mund te

jene edhe poroz apo edhe te shkrifte.Ne ata qe jane kompakt, vetite i kane afersisht te njeta me ata tethellesise, e ketu bejne pjese: andenziti, bazalti, diabazi etj.Ndersa ne ata qe jane poroz, dhe te shkrifte mund te permenden edheshtfet e ndryshme, etj.Shkembinjte magmatik karakterizohen me mineralet prberse kryesoredhe ate: kuarci, feldshpate, silikatet ferromagneziale, mikatet etj. Disa prejkarakteristikave te ketyre mineraleve do ti paraqesim ne tabelen devijim:

www.e-Libraria.com


40/125

39

Shkembinjte Sedimentar- jane fituar si rezultat i procesevekimike, fiziko-kimike dhe biologjike qe kane ndodhur ne siprfaqen etokes. Nen veprimin ujit dhe te eres nje pjese e tyre ndryshojne perberjendhe zhvendosen duke u depozituar ne vende me te uleta te liqeneve,detrave etj. Shkembinjte sedimentare sipas menyres se depozitimitndahen ne tri grupe:- depozitime mekanike- depozitime kimike- depozitime organikeNe depozitimet mekanike te shkrifta bejne pjese: argjilet, agregati, qe janeformuar si rezultat i shkatrrimeve mekanike te shkembinjeve.

Ne depozitimet kimike bejne pjese allcia, dolomit, magneziti, qe janeformuar ne basene te ndryshme gelqeroresh apo basena te mbyllur.Ne depozitime organike bejne pjese: gelqeroret etj. Qe jane formuar medekompozimin e organizmave shtazore e bimore, duke u bere me vonesedimentimi i tyre.

Mineralet shkembformuese te shkmbinjve sedimentare jane:- shkembinjte silikat (opali, kalcedoni, kuarci)- shkembinjte karbonat (kalciti, dolomiti, magneziti)- shkembinjte e mineraleve argjilore (kaolinit, montmoriloniti)- shkembinjte sulfatik (allcia, anhidritet tjera)

Shkembinjte Metamorfik-jane formuar si rezultat i shendrrimevete shkembinjeve magamtik dhe sedimentare nen veprimin e temperaturave,shtypjeve te larta, dhe fluideve kimikisht aktive. Jane shkembinje me pamjekristalore, dhe si perfaqesues qe kane zene vend ne ndrtimtari jane: gnajst,mermeret, kuarcitet, shistet argjiloe.Ne pergjithesi shkembinjte metamorfik ndahen ne dy kategori:

- shkembinjte qe formohen ne procese metamorfike te natyres termikeapo kimike

www.e-Libraria.com


41/125

40

- shkembinjte qe formohen nga proceset metamorfike te natyresmekanike apo nen veprimin e peshes se shkembineve te mbivendosur.

Mineralet shkembformuese te ketyre shkembinjeve metamorfik jane:- grupi i mineraleve silikate: feldshpatet, kuarci, mikat,olivinet etj- grupi i mineraleve karakteristike: kalciti, dolomiti

2.1. Perfitimi, prpunimi i materialeve prej gurit natyrorMaterialet dhe elementet prej guri natyror prodhohen nga formacionetshkembore me anen e prpunimit mekanik (copetim, sharrim, carje etj), ku edhepas ketyre veprimeve ruhen plotsisht struktura dhe vetite e shkmbit baze.

- Guret e copetuar- paraqesin materialin e formuar me minim apo ndonjeprocesi te ngjashen teknologjik nga masivet shkembore. Dimensionet dhe formae ketyre gureve eshte e parregullt, dhe te njjtit pa ndonje prpunim shtese nukmund te perdoren per ndonje destinim tjeter pervec se per mbushje, apo edheper prfitimin e agregatit qe do te perdoret per beton apo asfalt.

Perfitimi i agregatit nga guri i copetuar- Guret e prpunuar- fitohen duke i prpunuar elementet e gurit deri ne

nje shkalle te caktuar, ku ne varesi te shkales se prpunimit mund te

jene: gjysme te gdhendur, te gdhendur, dhe posaqerisht te gdhendur.Perdorimi i ketyre elementeve ka nje prdorim mjaft te gjere dhe ate: per veshje,dekorime dhe dekorime te veanta.

www.e-Libraria.com


42/125

41

Perdorimi i gurit gjysme te prpunuardhe te prpunuar per elemente te ndryshmedekorative

www.e-Libraria.com


43/125

42

Perdorimi i gurit posaqerisht te gdhendur per elemente te caktuara dekorative

2.2. Vetite e gurit ndrtimor- Per prdorim te drejte dheracional tegurit si material i ndertimit eshte e domosdoshme te njihen vetite qe epershkruajne gurin. Keto veti prcaktohen me ane te ekzaminimeve perkatese ,dhe nga rezultatet dalese te ekzaminimeve vlersohet se deri ne cmase guri iprdorur prmbush kushtet e krkuara te kualitetit. Si cdo material tjeter edhegurin e pershkruajne keto veti:

- perberja mineralogjiko petrografike- Vetite kimike- Vetite fizike

- Vetite mekanike- Vetite fiziko-mekanike

Sa i perket perberjes Mineralogjiko-petrografike eshte prezantuar me pare dheka te beje me mineralet perverse te gurit, e ne funksion te tyre te behet vlersimii metejm i prdorimit te gurit per destinacionin e krkuar. Ne pergjithesi sa iperket ksaj vetie karakterizohet: ngjyra, struktura dhe tekstura e mineralit.

Ngjyra- e gurit varet nga materialet dominonte qe e ndrtojn at, poredhe nga lendet tjera lidhse. Mirepo ngjyra eshte e ndjeshme dhe mund tendryshoje edhe mekohen. Nese do te prdorim gurin per fasade ne nje ambientte ndotur, atehere mund te ngjaje qe pas nje kohe kjo ngjyre qe eshte aprovuarte ndryshoje, apo te paraqiten nyansa te ndryshme, qe e pengojne arkitekturen e

aprovuar. Nese p.sh. guri qe do te perdoret per fasade permban pirit, atehereme kohen mund te na paraqiten njolla te kuqrremta qe do te prishin pamjen efaseades.

Struktura- e gurit karakterizohet nga lloji i shkmbit dhe gjithsesi mepjesmarrjen sasiore te mineraleve ne gurin si material. Poashtu ketu kemi tebejme me madhesine dhe orientimin e kokerrzave te mineraleve. Struktura egurit pervec treguesve kualitativ jep edhe te dhena mbi mundesine epershtatshmerise se prpunimit te gurit.

www.e-Libraria.com


44/125

43

Tekstura- paraqet kahjen e shprndarjes se mineraleve ne gur, gjegjsishtshprndarjen e larave ne masen e gurit, qe ka rendesi per dukjen e gurit pasfazes se prpunimit.

Veti te kimike- jane te lidhura ngushte me perberjen mineralogjiko-petrografike te gurit.Nga perberja e mineraleve kryesore dhe premisave varet

edhe perdorshmeria e poshtu edhe qendrushmeria e gurit ne konstruksion, apone elementin konstruktiv. Mvaret qendrushmeria nga veprimi i mjedisit,gjegjsisht agresiviteti i tij.p.sh.

23223 )(HCOCaOHCOCaCO , ku fitohet bikarbonati i kalciumit qe me kohen

tretet dhe vie deri tek degradimi i tij.Veti te fizike- paraqesin parametrat dhe karakteristikat e gurit te

ekzaminuar. Duke ditur, apo njohur keto karakteristika, mundesojme njeprdorim me te drejte te gurit per destinimin e caktuar.Te guri si material prcaktohen keto veti fizike:

- Masa vellimore- Masa specifike

- Dendesia (shkalla e kompaktesise)- Poroziteti- Thithshmria e ujit- Qendrushmeria ndaj ngricave

- Masa vellimore:V

m0 (gr/cm3), (kg/m3); ku

- masa vellimore

0m - masa e mostres ne gjendje te mases konstante

V - vllimi i mostres ne gjendje natyrore

- Masa specifike:0

0

Vms (gr/cm3); ku

s - masa specifike

0m - masa e mostres ne gjendje te mases konstante

0V - vllimi ne gjendje absolutisht kompakte

- Dendesia (shkalla e kompaktesise)

s

; ku

- shkalla e dendesise

- masa vellimore

s - masa specifike

- Poroziteti(%)100)1( p ;ku

p - poroziteti

-shkalla e dendesise

www.e-Libraria.com


45/125

44

- Thithshmeria e ujit:

(%)1000 xV

mmW nV

ku: nm - masa e mostres se ngopur me uje


V - vellimi I mostres

(%)1000

0 xm

mmW nm

ku: nm -masa e mostres se ngopur me uje


VP

V

nW

Wk


46/125

45

Vleresimi i soliditetit ne shtypje nderlidhet per tri gjendje:

- ne gjendje te thate SHR (N/mm2)

- ne gjendje te ngopur me uje 'SHR (N/mm2)

- pas cikleve te ngrirjeshkrirjes ''SHR (N/mm2)

www.e-Libraria.com


47/125

46

Shembull: Te vleresohet soliditeti ne shtypje per gurin e nxjerrur nga nje masivshkembor ne nje burimore, me crast jane pergaditur 5 (pese) mostra cilindrike, ete cilat jane thyer, me crast jane regjistruar keto vlera:

Mostra d(mm) h(mm) A(mm ) Fsh(kN) Rsh(N/mm )1 61.15 100.102 60.07 100.05

3 61.10 99.90

4 62.00 100.00

5 60.00 99.95

Zgjidhje:Meqenese kemi mostrat cilindrike, atehere per percaktimin e siperfaqes

shfrytezohet shprehja: )(4

22

mmd

A

, per secilen moster, e keto do ti

paraqesim ne tabele:Mostra d(mm) h(mm) A(mm ) Fsh(kN) Rsh(N/mm )

1 61.15 100.10 2936.85 367.10 124.992 60.07 100.05 2834.03 395.55 139.573 61.10 99.90 2932.05 415.26 141.624 62.00 100.00 3019.07 354.20 117.325 60.00 99.95 2827.43 365.15 129.14

Meqenese kemi 5 (pese) mostra , atehere si rezultat do te mirret vlera mesatare:

5

1

25

1

' /52.1305/)14.12932.11762.14157.13999.124(

ii

SH

MES

SH mmNRR

Shembull:Per vleresimin e kualitetit te gurit nga nje burimore e gurit jane pergaditur 15mostra kubike me dimensione mesatare, te prezentuara ne tabele, e te cilat janenenshtruar ekzaminimit te soliditetit ne shtypje, dhe ate:

- ne gjendje te thate- ne gjendje te ngopur me uje- pas cikluseve te ngrirje shkrirjes

ku edhe jane regjistruar keto forca thyerse:

Gjendja a(mm) b(mm) c(mm) A(mm2) Fsh(kN) Rsh(N/mm2)

- e thate 70.10 70.15 70.40 678.62- e ngopur 70.20 70.05 70.00 634.35-pas ngr.-shkr. 70.00 70.10 70.20 593.75

www.e-Libraria.com


48/125

47

Zgjidhje:Ne kete shembull vlerat jane te dhena si vlera mesatare, nga pese rezultate ne tetri gjendjet. Meqenese jane dhene te tri dimensioned (a, b, c) atehere siperfaqet

e shfrytezuara jane ato (a,b).

Gjendja a(mm) b(mm) c(mm) A(mm2) Fsh(kN) Rsh(N/mm2)

- e thate 70.10 70.15 70.40 4917.5 678.62 138.00- e ngopur 70.20 70.05 70.00 4917.5 634.35 128.99-pas ngr.-shkr. 70.00 70.10 70.20 4907.0 593.75 121.00

Koeficienti I zbutjes:

93.000.138

99.128'

SH

SHz

R

Rk (0.80-0.90), nga

ky aspect guri I ekzaminuar ploteson kushtin e parashtruar.

Koeficienti I qendrushmerise ndaj ngrirje-shkrirjes

87.000.138

00.121''

SH

SH

nR

Rk


49/125

48

Soliditeti ne terheqje- nuk paraqet ndonje veti te rendesishmemekanike, meqenese eshte shume me e vogel se soliditeti ne shtypje si vetikryesore.Zakonisht vlerat e soliditetit ne terheqje sillen (5-15)% te soliditetit neshtypje, dhe si e tille edhe nuk e karakterizon gurin, gjegjesisht nuk perdoret nekonstruksione qe i nenshtrohen soliditetit ne terheqje. Percaktimi i soliditetit neterheqje , percaktohet inirekt me ndihmen e perkuljes dhe ate duke u bazuar neStandardet Europiane .

Rezistenca ne goditje e gurit- Si veti eshte e lidhur me sjelljen egurit (konstruksioneve prej guri) nen veprimin e goditjes, qe mund te shpieje derine shkaterrimin e gurit.Kjo paraqitet si energji apo pune e harxhuar ne

shkaterrimin e mostres se gurit dhe shprehet me shprehjen:

V

hG i (J/cm3); ku

-parametri i rezistences (qendrueshmerise) se gurit

G - pesha e ngarkeses goditese

ih - lartesia nga e cila goditet mostra

V - vellimi i mostres

www.e-Libraria.com


50/125

49

Percaktimi i rezistences ne goditje te gurit

Rezistenca e gurit ndaj brehjes- Paraqet njeren nga vetite me terendesishme te gurit si material ndertimor , e vecanarisht ne rastet kur guri nekonstruksion i nenshtrohet veprimit te gerryerjes (abrasionit), nga i cili procesedhe vie deri te shkakterrimi. Sidomos kjo vie ne shprehje te : rruget, trotuaret,dyshemete, shkallet etj. Pra ne keto raste kjo veti eshte dominante edhe nekrahasim me soliditetitn ne shtypje te gurit.Gjithsesi kjo veti e gurit eshte ne lidhje te drejteperdrejte edhe me vetite tjerasip.sh. poroziteti etj.Ne pergjithesi si veti eshte edhe e ndryshme per llojet e ndryshme te gurit simaterial. Percaktimi i parametrave te gerryerjes (abrasionit) sot behet me pajisjete ndryshme sic jane : Aparati i Bohmes, apo edhe pajisjet tjera te ngjashme qesot perdoren.

Aparatura per percaktimin e rezistences ne abrazion

www.e-Libraria.com


51/125

50

Ky ekzaminim sot bazohet ne Standardin Europian EN 1342,gjegjesisht neperpunim e siper prEN 14157, dhe ne kete rast konsiston ne gerryerjen emostres se gurit apo edhe te betonit me rrotullim, kur ne mes mostres dhepllakes rrotulluese eshte nje material i forte: p.sh. korundi, i cili gjate procesit me

nje numer te caktuar te rrotullimeve bene gerryerjen e mostres. Mostra e cilaekzaminohet ka trashesi ~ 70 mmVlerat numerike te parametrave te abrazionit jane :

- Koeficienti i Abrasionit:

1mmK oa

; (cm3/50 cm2)ku

aK - Koeficienti i Abrasionit

om - masa e mostres para ekzaminimit

1m - masa e mostres pas ekzaminimit

- masa vellimore e mostres

V

m

Ka

- Perqindja e abrazionit : (%)1001

o

o

am

mmp

Meqenese rendesia e ketij parametri eshte e madhe atehere kjo edhe eshte ekufizuar ne varesi te komunikacionit , dhe ate:

- Komunikacion i rende : )50/(8 23 cmcmKa

- Komunikacion i mesem: )50/(12 23 cmcmKa

- Komunikacion i lehte: )50/(15 23 cmcmKa

Perdorimi i gurit ne konstruksion apo edhe per qellime te ndryshme mund te keteforma dhe dimensione te ndryshme , sic shihet ne fig.

www.e-Libraria.com


52/125

51

www.e-Libraria.com


53/125

52

Shembull i komunikacionit te mesem

Shembull i vendosjes se elementeve te gurit

www.e-Libraria.com


54/125

53

Shembull i dukjes se nje siprfaqe me gure

Detalet e vendosjes se elementeve te gureve

Shembull: Pllaka e gurit me dimensione 150x150x40 mm, gjate eksploatimit do tinenshtrohet komunikacionit te mesem. Paraprakisht eshte bere ekzaminimi i

mostrave, me crast eshte percaktuar masa vellimore e materialit 3/2650 mkg .

Nese pas ekzaminimit masa e mostres eshte grm 75.23001 , atehere te

caktohen parametrat e brehjes, dhe me kete te behet vleresimi i ketij guri qe dote perdoret.

Zgjidhje: Meqenese kemi te vleresojme kete guri, atehere do te percaktojme :

Vmmm

K o

a

1 (cm3/50 cm

2)

(%)1001

o

o

am

mmp

www.e-Libraria.com


55/125


56/125

55

eshte shume me e ulet (jane izolator te mire te nxehtesise) me koeficiente tepercueshmerise termike ( 50.025.0 )

Deformimet nga temperatura- karakterizohet me koeficientin e dilatimit termik qeparaqet ndryshimin relativ te gjatesise me ndryshimin e temperatures per 1 0C.

Vlera e ketij koeficienti sillet6

10)105(

xt , dhe natyrisht mvaret prej llojit dhestruktures se gurit. Ky element eshte i rendesishem gjate projektimit, evecanarisht kur kemi kombinimin e me shume materialeve, te cilat ndryshe edhereagojne ne mes veti nga ndikimi i temperatures.E nese kemi te bejme meateriale te njejta kjo eliminohet me fugat e dilatimit.

Qendrushmeria ndaj zjarrit- Nese gjate eksploatimit guri i nenshtrohettemperaturave te larta, e meqenese ne perberje ka minerale te ndryshme, te cilatndodh qe ne temperatura te arritshme edhe dekompozohen, atehere mund te viene pyetje edhe qendrushmeria e gurit si material, gjegjesisht si elementkonstruktiv. P.sh. nese guri permban mineral te kuarcit, atehere i njejti ne

temperatura ~ 600 0C mund edhe te shkaterrohet.

Perberja kimike- eshte ngushte e lidhur me perbersit, dhe ne te gjitha rastetpercaktohet pjesemarrja e perberseve te demshem sic jane p.sh.kloridet, sulfatetetj , qe tek betoni mund te reagojne shume negativisht.

Rezistenca ndaj ndikimeve te ambientit-nderlidhet me vendin ku eshte perdoresi material, gjegjesisht si eshte ndikimi i mjedisit ne ate objekt, p.sh. cikluset e

ngrirje shkrirjes, permbajta e elementeve te demshme ne ajer, si ,2CO , apo edhe

elemente tjera ne uje psh. HClSO ,3 etj.

Athezioni i gurit per llac- meqenese guri si material krysisht shfrytezohet permure, si elemente konstruktive, te cilat edhe suvatosen, atehere guri duhet tepermbaje edhe kete aftesi te domosdoshme.

Mbrojtja e gurit ne konstruksionJetegjatesia e gurit si material e me kete edhe e konstruksionit eshte ngushte elidhur me qendrushmerine e gurit. E me qellim te rritjes se jetegjatesise, nendermarrim masa te caktuar per mbrojtjen e gurit , eato mund te jene:

- Masat konstruktive- Masat mbrojtese

Arsyet krysore te shkaterrimit te gurit jane uji ne pore, ndryshimet etemperatures, veprimi i trtjeve te ndryshme ne ujra, korozioni kimik etjSi masa konstruktive mund te konsiderohen pjerrtesite, pikoret e ndryshme, me

qellim qe uji dhe substancat tjera mos te mbesin ne trupin e gurit por te levizin.Ndersa si masa mbrojtese mund te konsiderohen lyerjet me materiale tendryshme qe materialet e gurit i bejne te ngopura (nuk thithin uji), e ne ane tjeteredhe ruajne pamjen nese e njejta kerkohet, .sh. silikonet etj,

www.e-Libraria.com


57/125

56

AGREGATET (INERTET )

Agregati eshte material i palidhur (koherent) me perberje te kokerrzaveme madhesi te caktuar. Madhesia e tyre sillet nga te dhjetat e milmetrit deri nedisa centimetra. Meqenese prejardhja e agregatit eshte e ndryshme, atehere per

kete qellim agregatin do ta klasifikojme sipas prejardhjes, dhe ate:- Agregati me prejardhje natyrore- Agregati me prejardhje artificiale.

Agregati natyror- fitohet nga materialet (masivet shkembore), me ane te procesitteknologjik te thyerjes , qe emertohet si agregat i th yerdhe agregati i lumit.

Agregati i thyer- meqenese perfitohet nga masivet e ndryshme shkemboreatrehere, ndarja e tij mund te jete nga perberja mineralogjiko petrografike, kuedhe mund te jete: magmatik (eruptiv), sedimentar dhe metamorfik. Mirepoprocesi teknologjik i perfitimit eshte i njejte. Dallimi mund te qendroje ne mullirinper thyerje, kur edhe menyra e thyerjes mund te jete : me cekana, me nofulla

apo edhe ndonje menyre e kombinuar.Copat e gurit nga procesi teknologjik i minimit kalojne neper mullirin primar kubehet therja primare , e me pastaj behet thyerja sekondare kur ne njeren anefitohet zakonisht agregati per mbushje, qe eshte nje perzierje natyrore, ndersame pastaj pjesa kualitative e gurit thyhet dhe me pastaj seperohet neper sitaduke fituar agregatin per beton. Agregati ne funksion te madhesive te sitavendahet ne fraksione.Fraksioni paraqet kokerrzat me madhesi te caktuar, p.sh. FR I (0/4) mm; Fr II(4/8) mm; Fr III (8/16) mm; Fr IV (16/32) mm, etj.Ne menyre skematike kjo eshte prezentuar ne fig. ne vazhdim.

Si rezultat perfitohet agregati I ndare ne fraksione , qe me pastaj perdoret perpergaditjen e betonit.

www.e-Libraria.com


58/125

57

Nje prezentim I fazave te procesit teknologjik eshte dhene si ne vijim:

Procesi I minimit Procesi I transportit

Procesi I seperemitdhe pastrimit

Procesi I

pastrimit

Agregati I gatshem per perdorim

Agregati ne aspektin e madhesise se kokerrzes ndahet ne dy grupe te medha:- Agregati kokerrmadh (dmax> 4mm)- Agregati kokerrimet (dmax)


59/125

58

Agregati kokerrimet Agregati kokerrmadhPerdorimi i agregatit kokerrimet eshte si fraksion per betone, si dhe perpergaditjen e llacnave, ndersa agregati kokerrmadh perdoret per fraksione peragregat si dhe si agregat i thyer (cakull) per mbushje dhe destinacione tjera.

Agregati i lumit-Sa i perket prejardhjes eshte natyrore, mirepo menyra eeksploatimit eshte me e drejteperdrejte, dhe per kete eshte perdorur qysh heret.

Procesi teknologjik eshte me nje kosto me te ulet , mirepo ka edhe pengesa tjerane aspektin e mjedisit, si dhe ne rrjedhjen e shtratit te lumenjeve. Per dallim ngaagregati i thyer ku forma e kokerzave te agregatit eshte e thepisur, ketu forma ekokerrzave te agregatit eshte e lemuar. Mirepo ne aspektin e prejardhjes varetnga llojet e shkembinjeve perberes.

Agregati kokerrmadh Agregati kokerrimetAgregati artificial- perfitohet me proceset teknologjike si prodhim sekondar, apombeturine ne industrine metalurgjike, energjetike apo edhe ne industrite tjera.Si perfaqesues te agregatit artificial mund te jene :

- llojet e ndryshme te zgjyrave- zgjyra e granuluar- zgjyra nga furenaltat- hiri i TEC-it

mirepo me disa procese shtese teknologjike mund te perfitohen agregatet sicemertohen agregate speciale:

- argjila e ekspenduar- perliti , etj.

www.e-Libraria.com


60/125

59

Vetite e agregateveMeqenese perdorimi i agregateve eshte ne prodhimin e betoneve, llacnave,agregat per mbushje etj, atehere nga kjo edhe rezulton se duhet shiquar persecilin rast permbushjen e kerkesave per secilin rast, e kjo nderlidhet me vetite eagregateve.

Ne pergjithesi vetite e agregateve jane:- Vetite natyrore- Vetite artificiale

Vleresimi i ketyre vetive eshte i ngerthyer ne Standardet Europiane EN 12620-Agregati per beton, apo edhe ne Standardet Europiane per Asfalt EN 13043,etj.

Vetite natyrore- ne pergjithesi jane te nderlidhura me prejardhjen e agregatit,gjegjesisht ne varshmeri nga lloji i masivit shkembor nga e ka prejardhjen.Ne pergjithesi keto veti do ti permbledhim ne tabelen vijuese:

VETIA KUSHTI I KUALITETIT

Perberja mineralogjiko-petrografike

Vleresohet permbajtja e mineralevete demshme

Perbersit qe pengojne

hidratimine cimentos Nuk guxon te permbaje sheqer dhe yndyre

Masa vellimore 2.0-3.0 gr/cmMasa specifike 2.60-2.80 gr/cm

Thithshmeria e ujit Ne varesi nga lloji i gurit

Qendrushmeria ndajngricave pas

5 cikluseve ne mjedise tengopura me Na2SO4 Humbja ne mase : max 12 %

Permbajtja e sulfurit eshprehur

si SO3 max 1%Permbajtja e klorideve e

shprehursi Cl

max 0.1% per beton te armuar

max 0.02% per beton te paranderurPermbajtja e materieve

organikeNgjyra e tretjes NaOH, me qelet se ajo

standardeKoeficienti vellimor I forms

se kokerrzavemin 0.15 per agregat te thyermin 0.18 per agregat te lumit

Prmbajtja e topthave teargjils

max. 0.5 % ne agregatin kokerrimetmax 0.25 % ne agregatin kokerrmadh

Prmbajtja e thermiave tedobta qe thermohen

max 3.0% per beton te qendrushem ndaj ngricavemax 4.0 % per llojet tjera te betoneve

Thermiat e lehta, thngjilli,bitumeni, thermiat e bimve

max 0.5 % nese pamja e betonit eshte kusht Ibetonit

max 1.0 % per llojet tjera te betonevembeshtjellja e kokerrzave

methermia te demshme nuk lejohet

Rezistenca ne thyeshmerikoeficienti"Los Angeles" max 30 % nga masaRezistenca ndaj goditjes

"Impact test" Max 32 % nga masaRezistenca ne thyeshmeri

"Micro Deval Test" Max 35 %

www.e-Libraria.com


61/125

60

Permbajtja e thermiave teimeta

agregati kokerrmadh , max 1.0 %agregati kokerrimet, max 5.0 % (3 %)

Thermiat e imeta neagregatin

e thyer

agregati kokerimet , max 10 %

(max 3 %) ne varesi te madhesise se vrimes se sites

Perberja mineralogjiko-petrografike-(EN 932-3) eshte e lidhur me vleresimin egurit si material baze, ndersa vleresimi behet ne varshmeri te permbajtjes semineraleve perberse, ku permbajtja e mineraleve te demshme do te shkaktojeedhe probleme ne perdorimin e agregatit per beton apo edhe ndonje destinimtjeter.Ne pergjithesi agregat me prejardhje nga shkembinjte magmatik mund teperdoren per prodhimin e betonit, ndersa ato me prejardhje sedimentare dhemetamorfike duhet qe me me kujdes te vleresohet permbajtja e disa mineralevete demshme.Ne pergjithesi si agregate qe nuk mund te perdoren mund te jene:

- Shkembinjte me rezistence ne shtypje jo te mjaftueshme (p.sh.

rezistenca ne shtypje e gurit per prodhimin e betonit duhet te jete2/80 mmN , per shtresa te eperme te asfaltit 2/160 mmN ), apo edhe

shkembinjte qe nen proceset e ndryshme gjate eksploatimit mund teshkaterrohen (p.sh. shkembinjte me permbajtje argjilore nen ndikimin eujit).

- Shkembinjte qe ne perberjen e vet permbajne minerale te demshmene sasi me te madhe se ajo e lejuar (p.sh.anhidrit, pirit,kloride etj)

- Shkembinjte qe permbajne liskune ne sasi me te madhe se e lejuara, esidomos per betonet qe jane nen ndikimin e uijit.

- Shkembinjte qe nuk jane te qendrueshem cikleve te ngrirje-shkrirjesNe vetite natyrore qe jane te lidhura me prejardhjen mund te numrohen :

- masa specifike,- thithshmria e ujit- soliditeti ne shtypje

Vetite artificiale- jane ato veti te cilat jane te lidhura me llojin e shkmbit,mirpo qe mund te ndryshohen gjte procesit teknologjik te prodhimit. Nevazhdim do te prezentojme disa nga vetite e rendesishme te cilat epershkruajne llojin e agregatit, dhe ne baze te te cilave behet klasifikimi,apo perdorshmeria e agregatit.

Mostrimi (pergaditja e mostrave)-(EN 932-1)-

Formimi i mostres me cerektim

www.e-Libraria.com


62/125


63/125

62

Llogaritet shuma e masave t madhsive t fraksionit t kokrrzave d i/Di dheraportohet kjosi M1.Llogaritet shuma e masave t kokrrzave n seciln madhsi t fraksionit tkokrrzave di/Di e cila kalon prmes nj kallpi prkats t sits me vrima megjersi Di/2, dhe raportohet kjo si M2.

Indeksi I prgjithshm I zgjatshmerisFIllogaritet nga ekuacioni vijues:

FI= ( M2/M1) x 100

Ku:M1 sht shuma e masave t kokrrzave n seciln madhsi t fraksionit tkokrrzave di/Di, n gram;M2 sht shuma e masave t kokrrzave n seciln madhsi t fraksionit tkokrrzave di/Di e cila kalon prmes nj kallpi prkats t sits me vrima megjersi Di/2, n gram.

Indeksi I prgjithshm I zgjatshmerisFI do t prezantohet n afrsi t numrit tplot.Indeksi I zgjatshmerispr seciln madhsi t fraksionit t kokrrzave FIi do tllogarohet, prej ekuacionit vijues:

FIi= ( mi/Ri) x 100

Ku:Ri sht masa e sicils madhsi t fraksionit t kokrrzave di/Di, n gram;mi sht masa e materialit n seciln madhsi t fraksionit t kokrrzave di/Die cila kalon prmes nj kallpi prkats t sits me vrima me gjersi Di/2, ngramlogaritet nga ekuacioni vijues:

Nse shuma e masave Ri bashk me masat e ndonj hudhje t madhsive tfraksionit t kokrrzave (shih 7.1) ndryshon m tepr se 1% nga masa M0( shih6), ekzaminimi do t prsritet, me prdorimin e ndonj pjese tjetrekzaminuese.

Vlerat e indeksit te zgjatshmerise

www.e-Libraria.com


64/125

63

Indeksi (koeficienti) i formes (EN 933-4)Percaktohet me matjen e drejteperdrejte, me rast , si rezultat do te jete:

- raporti 3/ dD - jo te prshtatshme- raporti 3/ dD - te prshtatshme-

Matja e dimensioneve

www.e-Libraria.com


65/125

64

Llogaritet indeksi i forms (SI) n pajtim me ekuacion vijues:

SI=i

i

M

M

1

2

x 100

Ku:M1i sht shuma e masave t fraksioneve t madhsis s kokrrzave, ngram; ( 3/ dD )M2i sht shuma e masave t kokrrzave jo-kubike n secilin fraksion tmadhsis s ekzaminuar, n gram.( 3/ dD )Regjistrohet indeksi I forms n afrsi t numrit t plot.

Prezentim i ndikimit te kokerrzave me forme jo te rregullt

Koeficienti vllimor- bazohet ne matjen e dimensioneve, dhe ate

dimensionit maksimal, qe eshte baze per njehsimin e vllimit ideal ( idV ), si dhe

prcaktimit te vllimit real ( realV ), bazuar ne metoden e vendosjes se lengut per

numer te caktuar te kokerrzave (zakonisht sipas standardit mirren 50 kokerrza).

Keto elemente jane te nevojshme per per prcaktimi e koeficientit

vllimor:

ideal

real

vV

VK , ku vlerat jane dhene ne tabele:

- agregat i thyer >0.15- agregat te lumit> 0.18

www.e-Libraria.com


66/125

65

Rezistenca ndaj cikluseve te ngrirje -shkrirjes

Aparatura per ekzaminimin e cikluseve te ngrirje-shkrirjes

Permbajta e sulfatit te magnezit-

www.e-Libraria.com


67/125

66

Permbajta e sulfateve

Rezistenca ndaj thyeshmerise (Los Angeles test)

Verejtje: Menyra e ekzaminimit do te prezantohet ne laborator.

Qendrueshmeria ndaj goditjes (Impact test)

www.e-Libraria.com


68/125

67

Aparatura per prcaktimin e rezistences ne goditje (Impact test)Verejtje: menyra e ekzaminimit do te caktohet ne laborator

Rezistenca ne lemueshmeri (Polish)

Aparatura per prcaktimin e rezistences ne lemueshmeri

www.e-Libraria.com


69/125

68

Rezistenca ndaj abrazionit e agregatit

Permbajtja e thermiave te imeta- Nje prej vetive te rendesishme e ciladuhet te plotsohet gjate prdorimit te agregatit per beton dhe per llac.Meqenese ndikimi i ksaj vetie eshte i rendesishem, atehere edhe ekzaminohetshpesh, me qellim te konstatimit te pastertise se agregatit. Si thermia te imetakonsiderohen kokerrzat (


70/125

69

Perberberja granulometrike e agregatit- Meqenese ne prdorim agregatine przier , atehere mund te themi se pjesmarrja ne prqindje e kokerzave memadhesi te ndryshme eshte e njohur si perberje granulometrike.

Kokerrzat me madhesi te caktuar i kemi emertuar si fraksione.Percaktimi i perberjes granulometrike te nje agregati behet me metoden e sitjes

ne te thate, dhe ate duke situr mostren e agregatit me mase te caktuar neperserine e sitave Standarde.Seria e sitave Standarde ne funksion te madhesise eshte :Sita (mm): 0.063;0.125;0.25;0.50;1.0;2.0;4.0;8.0;16.0;32.0; 63.0;125 mmMirepo shpeshehere pervec ketyre sitave qe mund te themi se jane standardeper agregatin per beton, ne kemi edhe sita me madhesi te tjera, qe mund teperdoren per agregatin per asfalt, apo edhe me krkesa te veanta.

Menyra e prcaktimit te perberjes granulometrike eshte e lidhur me sitjen neperserine e caktuar te sitave, me crast matet mbetja ne per secilen site (mbetja e

pjeserishme ia (gr), me pastaj llogorohet mbetja e plote )(grOi , qe ne forme te

zhvilluar eshte : n

i

ii aO . Hapi tjeter eshte llogaritja e mbetjes ne perqindje:

(%)1000

m

Op ii , dhe prfundimisht llogaritja e prqindjes se kalimit

(%)100)100( ii pY . Keta parametr jane te nevojshem per prezantimin grafik

www.e-Libraria.com


71/125

70

te perberjes granulometrike qe edhe shfrytzohet per diskutime, sa i perketagregatit.

Meqenese ne te gjitha rastet agregati eshte i ndare ne fraksione atehere esenca

qendron ne prcaktimin e pjesmarrjes se fraksioneve ne prqindje me rastin epervetesimit te lakores franulometrike te przierjes. Kjo ngrthen ne vehteprcaktimin e lakoreve granulometrike per fraksione vec- e vec e me pastaj nenjehsimin dhe prcaktimin e lakores granulometrike te przierjes, sic eshteprezantuar ne vazhdim:

(%)IVIIIIII

IVIVIIIIIIIIIIII

ppppp

YpYpYpYpY

; ku:

,,,, IVIIIIII pppp -pjesemarrja e fraksioneve ne prqindje

IVIIIIII YYYY ,,, -kalimi neper sita te caktuara per fraksionet

www.e-Libraria.com


72/125

71

Fr./Sita 0 0.25 0.5 1 2 4 8 16 32

I - 0/4 mm 0 18.9 31.7 52.4 81.3 100.0 100.0 100.0 100.0II - 4/8 " 0 0.5 0.5 0.5 0.5 11.2 100.0 100.0 100.0III - 8/16 " 0 0.10 0.10 0.10 0.10 0.10 2.10 100.0 100.0

IV - 16/32 " 0 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 8.6 100.0

Definimi I Fraksioneve

Fr./Sita 0.25 0.5 1 2 4 8 16 31.5 Definimi I Fr.

I-0/4 mm 81.3(>65) 100(>90) 100 I definuarII-4/8 mm 0.1(


73/125

72

3.Thermiat e imeta (


74/125

73

Zakonisht duke u bazuar ne granulometri me vone edhe projektohet betoni, merast ballafaqohemi me agregatin i cili nuk eshte i thate, mirpo ka nje lageshti tecaktuar. Prandaj para se te bejme projektimin e betonit percaktojme lageshtine eagregatit, dhe ate per secilin fraksion vec e vec.

Percaktimi i lageshtise se agregatit-prcaktohet cdo dite para se te fillojeprocesi i prodhimit te betonit, meqense edhe kushtet ndryshojne.Shprehja per prcaktimin e lageshtise eshte:

(%)1000

01

m

mmU ; ku

1m - masa e mostres me lageshti te caktuar


U - lagshtia ne prqindje

Apo sot ekzistojne aparate qe drejtepersedrejti percaktojne lageshtine efraksioneve te agregatit:

Percaktimi i drejteperdrejte i lageshtiseLageshtia e cila prcaktohet ne agregat, me vone do te mirret parasysh qe do tendikoje ne zvoglimin e sasise se ujit per pergaditjen e betonit.

www.e-Libraria.com


75/125

74

Shembull: Te vlersohet pershtatshmeria e agregatit , nese perekzaminim jane marre 10 kokerrza te cilave iu eshte mate dimensioni maksimal(D) dhe ai minimal (d), si dhe me pastaj masa:

Kokerrza D(mm) d(mm) masa(gr) D/d Kushti(0.15

2 4.6 97.336 76.408763 3.2 32.768 25.722884 3.5 42.875 33.656875

5 4.2 74.088 58.159086 4 64 50.24

7 3.8 54.872 43.074528 4.4 85.184 66.869449 5.4 157.464 123.60924

10 6.5 274.625 215.58063

747.42441 185 0.247517 Ploteson

www.e-Libraria.com


76/125

75

Shembull: Te njehsohet przierja granulometrike nese gjate ekzaminimit te

fraksioneve jane regjistrue keto vlera te kalimeve ( (%)iY ), per fraksionet e

caktuara, e me pastaj eshte llogarite e dhe prqindja e pjesmarrjes se ketyre

fraksioneve ne przierje ( (%)iP )

Sita 0.25 0.5 1 2 4 8 16 32

I - 0/4 mm 18.9 31.7 52.4 81.3 100.0 100.0 100.0 100.0

II - 4/8 mm 0.5 0.5 0.5 0.5 11.2 100.0 100.0 100.0

III - 8/16 mm 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 2.1 100.0 100.0

IV - 16/32 mm 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 8.6 100.0

"Lp-1" Fraksioni

45% I - 0/4 mm

20% II - 4/8 mm

16% III - 8/16 mm

19% IV - 16/32 mm

100 Shuma

Zgjidhje:

(%)IVIIIIII

IVIVIIIIIIIIIIII

ppppp

YpYpYpYpY

; ku:

,,,, IVIIIIII pppp -pjesemarrja e fraksioneve ne prqindje

IVIIIIII YYYY ,,, -kalimi neper sita te caktuara per fraksionet

Zgjidhje:

%64.8

100

1.019.01.016.05.020.09.1845.0)25.0(

pY

%40.14100

1.019.01.016.05.020.07.3145.0)50.0(

pY

%710.23100

1.019.01.016.05.020.04.5245.0)0.1(

pY

%72.36100

1.019.01.016.05.020.03.8145.0)0.2(

pY

%27.45100

1.019.01.016.02.1120.010045.0)0.4(

pY

%35.63

100

1.019.01.216.010020.010045.0)0.8(

pY

%63.82100

6.819.010016.010020.010045.0)0.16(

pY

%100100

10019.010016.010020.010045.0)0.32(

pY

Dhe prfundimisht paraqitja grafike behet me diagramin si ne vijim:

www.e-Libraria.com


77/125

76

PGA e przierjes s agregateve

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

0.25 0.5 1 2 4 8 16

Sitat

Kaliminprsitan%

www.e-Libraria.com


78/125

77

MATERIALE DHE PRODHIME ARGJILORE

Materialet argjilore jane prodhime te cilat fitohen nga argjila si lende e pare, sidhe perberseve tjere (oksidet, rera etj) duke u trajtuar ne procese teknologjike

dhe ate ne temperatura te ndryshme. Jane nder materialet e vjetra qe janeperdorur shume heret per nevoja te njerezimit. Zhvillimi teknologjik i materialevete ndertimit ne pergjithesi ka ndikue qe edhe sot argjila te perdoret ne kombinimme materialet tjera, duke permiresuar vetite dhe duke rritur gjithanshmerine eperdorimit.

Argjila- si lende e pare eshte baze per prodhimin e materialeve argjilore.

Si mineral baze i argjiles eshte kaolinit ( OHSiOOAl 2232 22 A)dhe

montmoriolonit ( OHSiOOAl 2232 24 ). Argjila ne te cilen dominon kaoliniti si

mineral emertohet kaolini, ndersa ku dominon montmoriloniti emertohenbentonite.Struktura e kaolinitieshte dhene si ne fig.:

Struktura e elementeve perberse te kaolinit si mineral

Nje prej elementeve qe e karakterizon kaolinen eshte plasticiteti i , qe nderlidhetme pjesemarrjen e grimcave te imeta ne kaolin.Ne aspektin e perberjes kimike, kerkesa per nje argjile te pershtatshme ,nderlidhet me pjesemarrjen ne perqindje dhe ate:

- 2SiO (35-85)%; 32OAl (9-25)%; CaO (0-25)%, si dhe pjesemarres tjere

ne mase me te vogel.

Plasticiteti- eshte veti qe vie ne shprehje pas perzierjes me uje , duke formuarkeshtu nje mase plastike, te ciles mund ti jipen forma te ndryshme, forma te cilat

kjo mund ti ruaj edhe pas proceseve te tharjes apo pjekjes. Kjo veti fitohet mefutjen e molekulave te ujit ne mes shtresave te rrjetes kristalore, qe mundesojnelevizjen e shtresave, duke i dhene nje mundesi te marrjes se formave. Me rritjene sasise se ujit materiali behet gjithnje e me plastik, deri sa shendrrohet ne njemase te lenget.Nga aspekti i plasticitetit argjila mund te jete:

- me plasticitet te larte, me crast permbajtja e grimcave


79/125

78

- me plasticitet te ulet, me crast permbajtja e grimcave < 0.005 mmeshte 30-60%

Plasticiteti i argjiles percaktohet me metoda te ndryshme, e nese perdoret silende e pare , trguesi i plasticitetit percaktohet me kufirin e Attebergut, qeparaqesin vlerat e lageshtise ne toke , qe percaktohen ne menyre konvencionale.

rritja e plasticitetit me rritjen e sasise se ujit; lidhshmeria e grimcave ne prani teujitPoashtu si element i rendesishem eshte perberja e grimcave kokerrzore nefunksion te mases, qe ne funksion te madhesise eshte:

- permbajtja e fraksionit me madhesi 0.02 53%

Meqenese grimcat kane madhesi te vogel kjo edhe mundeson qe te kemisiperfaqe specifike te madhe, qe paraqitet me diagramin e Winklerit, si ne fig.

diagrami i Winklerit

www.e-Libraria.com


80/125

79

Tkurrja- manifestohet si proces dhe ate gjate procesit te tharjes dhepjekjes se materialeve argjilore. Kjo percillet me zvogelimin e vellimit, dhe mundte paraqitet si tkurje ajrore dhe tkurrje e nxehtesise. Si vlere shprehet neperqindje ndaj dimensioneve fillestare te prodhimit.

Tkurrja ajrore ndodh me largimin e ujit gjate tharjes se brumit te argjiles,

me crast grimcat afrohen ne mes tyre qe manifestohet me nje shtypje nga ketogrimca, kur edhe ndodh zvogelimi i dimensioneve lineare te argjiles , gjegjesishtvellimi te prodhimit.

Avullimi iujit gjate procesit te tharjes; a/ tharje me tkurrje;b/ tharje pa tkurrje

Si parameter per argjile te ndryshme ka vlera (3-4%) deri (10-12%). Meqeneseuji largohet se pari nga siperfaqja, e me pastaj duke vazhduar nga thellesia,atehere ky proces percillet me paraqitjen e plasaritjeve ne siperfaqe si pasoje ehumbjes se ujit ne siperfaqe. Prandaj qe te evitohet kjo shpeshehere perdorenshtesa te ndryshme qe mundesojne evitimin e kesaj dukurie.

Tkurja nga nxehtesia- manifestohet gjate procesit te pjekjes, dhe ate netemperatura te larta (>700

0C), qe largon ujin e lidhur e me kete duke shkaktuar

afrim te grimcave dhe kontakt te tyre. Si vlere eshte me e vogel se tkurrja ajroredhe sillet ne vlera (2-5)%.Ne vazhdimesi do te tregojme procesin teknologjik te prodhimit qe pershkruan

teknoogjine e prodhimit te prodhimeve argjilore (tullave, blloqeve, tjegullave etj).Procesi teknologjik perbehet nga:

- germimi (eksploatimi i materialit argjilor)- ndarja (pergaditja e materialit)- thermimi (ne mullinje)- perzierja me uje- dhenja e formes- tharja- pjekja- deponimi i materialeve te gatshme

Te gjitha keto jane dhene ne forme skematike ne fig. ne vijim:

www.e-Libraria.com


81/125

80

Germimi (eksploatimi)- behet ne burimoret me pare te vleresuara si tepershtatshme me mekanizem te ndryshem.Materiali i germuar i nenshtrohet njetrajtimi paraprak nen veprimin e kushteve atmosferike me crast i nenshtrohetsidomos cikleve te ngrirje-shkrirjes , duke sjellur ne kete menyre shperberjen egrimcave elementare , qe ne kete menyre shpie ne rritjen e plasticitetit.Depozitimi behet ne shtresa deri 50 cm, dhe ne periudhe kohore prej 12 muajsh.

www.e-Libraria.com


82/125

81

Thermimi- realizohet me makinat per copetim dhe thermim. Thyerja apogrimcimi zakonisht behet me cilindra dhe ate ne funksion te argjiles.

Perzierja- pas thermimit kjo mase depozitohet ne mjedise te vecanta ,duke e perzier me ujin , e duke qendruar ne kohe prej 10 ditesh, e njekohesishtrealizohet stabiliteti i mikrogjallnesave, e parasegjithas vie deri tek nje lageshti

mesatare, e pershtatshme per dhenjen e formes.Forma- mvaret nga lloji i prodhimit qe do te prodhohet, gjegjesisht ngadimensionet e elementit, e ne kete funksion eshte edhe teknologjia, qe nepergjithesi mund te jete :

- me terheqje (rrjedhje)- me preshimTharja- prodhimet e pergaditura i nenshtrohen procesit te largimit te ujit nesiperfaqe, ku ne kete faze lejohet max. 5%. Ky veprim edhe paraqet njerinnga operacionin me te rendesishem ne vargun e procesit, meqenese ngaky mvaren edhe rezultatet dalese-kualiteti i prodhimit. Tharja behet nekthinar e tharjes sipas parimit te rrymimit me kahje te kundert. Mirepo

tharja mund te behet edhe me gazrat e nxehta qe dalin nga furrat.Pjekja- me anen e ketij operacioni ndryshojne karakteristikat baze tematerialit te thare duke krijuar keshtu nje material me karakteristika dhe forma teqendrushme. Pervec kesaj te disa prodhime edhe estetika eshte nje prejparametrave qe kerkohen. Zakonisht pjekja kryhet ne temperatura 900-12000Cne furrat kontinuale, kryesisht ato te tipit Hoffman, apo sot edhe ndonje tipi tjeter.

Furrat e tipit te vjeter

Furra e tipit ne forme tuneli

www.e-Libraria.com


83/125

82

Llojet e prodhimeve argjiloreNe varesi nga densiteti (shkalla e kompaktesise) se mases, prodhimet

argjilore ndahen:- prodhime me mase poroze- prodhime me mase te dendur

Prodhimet me mase poroze- ne pergjithesi prodhohen nga argjilat me tepapastra, me rast gjate procesit te tharjes gjegjsisht pjekjes mbeten pore qekrijojne nje strukture poroze. Keto karakterizohen me thithshmri me te larte teujit, e cila sai sillet (5-20)%, poshtu me siprfaqe te vrazhdet, me mase me tevogel, soliditet mekanik me te ulet. Ne pergjithesi keto prodhime jane: tullat,blloqet, tjegullat, blloqet per sisteme meskatore etj.

Prodhimet me mase te dendur- prodhohen nga argjilet me te pastra, dhe piken epjekjes e kane e te larte. Temperaturat e pjekjes jane: 1000-1400 0C. Nepergjithesi jane me kompakte, dallohen me thithshmri me te ulet te ujit

(maksimum 5 %), mase me te madhe, mirpo edhe me veti mekanike me te lartase ato me mase poroze. Ne pergjithesi ne keto prodhime bejne pjese: elementetklinker,pllakat per dysheme,gypat qeramike, porcelanet etj.

Tullat dhe blloqet per muratim- ne pergjithesi dallohen me formate rregullta gjeometrike dhe me dimensione te standardaziuara, karakteristike persecilin vend. Mirepo pervec ketyre dallohen edhe siperfaqe te prerjes terthore, kunga ky aspect dallohen dy grupe te medha:

- me zbrastesira- te plota

www.e-Libraria.com


84/125

83

Nga aspekti i vuarjes ne veper , gjegjesisht pozites qe zene nekonstruksion tullat dhe blloqet per muratim mund te jene:

- tullat e rendom

Documents

Materialet e Ndertimit I FNA K H II