Mengun hafsinsþróun og aðgerðir

Helgi Jensson forstöðumaðurUmhverfisþing 18-19 nóv 2005

Hver er staðan?

• Hafið kringum Ísland er hreint í samanburði við önnur hafsvæði

• Náttúrulegur styrkur er hár af sumum þungmálmum

• Mengunaruppsprettur eru bæði innlendar og erlendar

• Hætta vegna mengunar er fyrir hendi og mun ekki minnka

Hver er staðan?• Efnavöktun í lífríki sjávar frá 1990• Vöktun á mengandi efnum í lofti frá 1990 • Vöktun á fallvötnum (á Suðurlandi frá 1996

Kvikasilfur í þorskholdi

0

10

20

30

40

50

60

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

Ár

Mík

róg

röm

m H

g p

er k

íló

Hg Linear (Hg)

Kopar, sínk og kadmín í þorsklifur

0

5

10

15

20

25

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

Ár

mil

lig

röm

m C

u o

g Z

n

per

kíl

ó

0

100

200

300

400

500

Mík

róg

röm

m C

d p

er

kíló

Cu Zn Cd Linear (Zn) Linear (Cu) Linear (Cd)

Kadmín í þorsklifur

020406080

100120140160

SV

-Nor

ðurs

jór

SA

-Nor

ðurs

jór

SV

-Fin

nlan

d

SA

-Nor

ðurs

jór

S-F

jón

SA

-Nor

ðurs

jór

N-N

orðu

rsjó

r

Osl

óarf

j. In

nri

S-G

otla

nd

S-S

kánn

Osl

óarf

j. Y

tri

A-G

otla

nd

M-K

atte

gat

Ísla

ndsm

ið 1

990-

96

Þrávirk lífræn efni í þorsklifur

020

406080

100

120140

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

Ár

Mik

róg

röm

m p

er k

íló

pp-DDE HCB PCB-7

Linear (PCB-7) Linear (pp-DDE) Linear (HCB)

GeislavirkniSesín 137 í fiskholdi

Fiskitegund Norðurslóð Meðaltal 1995-2002

Bq/kg votvigt

Íslandsmið bilBq/kg votvigt

Ýsa 0,25 0,2 – 0,3

Þorskur 0,22 0,1 – 0,25

Marhnútur 0,31  

Loðna 0,16  

Sandkoli 0,09 0,05 – 0,15

Geislavirkni Sesín 137 í þangi

Staðsetning Meðaltal 1998-2003Bq/kg þurrvigt

Grímsey 0,23

Fáskrúðsfjörður 0,20

Stokksnes 0,22

Heimaey 0,18

Hellisandur 0,17

Ísafjarðardjúp 0,19

Innlendar uppspretturaf manna völdum

• Mat á losun magn á ári– Hg 11,5 kg þar af frá urðunarstöðum um 0,11

kg– Cd: 20 kg þar af frá urðunarstöðum um 1,38

kg – Pb: 522 kg þar af frá urðunarstöðum um

11,2 kg

– Þrávirk efni: PCB7 er um. 2,0 kg

Innlendar uppspretturnáttúrulegar

• Mat losun magn á ári – Ár á suðurlandi

• 140 kg Cd, 845 kg Pb og 76 kg Hg

– Ár á Austurlandi• 320 kg Cd, 0,401 kg Pb og 62 kg Hg

Innlendar uppsprettur

Erlendar uppsprettur

Flutningsleiðir þrávirkra efna

Hvað hefur verið gert• Alþjóðlegir samningar gegn mengun

– OSPAR, Stokkhólmssamningurinn, LRTAP, ofl

• Alþjóðlegt samtarf gegn mengun– Norðurheimskautsráðið (AMAP, PAME)

• Norðurlandasamstarf– Umhverfisgeirinn (Haf og Loft hópur (HoL),

vöktunarhópur (NMD))

• Innlendar aðgerðir– Frárennslismál

Hvert stefnir• Efnanotkun mun aukast innanlands sem utanlands• Ný efni berast í umhverfið sem þarf að fylgjast

með• Ný tilskipun um vatn og lög þar um mun samhæfa

vöktun og aðgerðir vegna mengunar í ám og strandsjó

• Stokkhólmssamningurinn um þrávirk efni þarf að þróast og ná til fleiri efna

• Verðum að halda vöku okkar bæði innanlands og á erlendum vettvangi

• Áfram þörf á öflugu samstarfi um Norðurslóð