TEPE AKADEMİ Mesleki Cilt Hastalıkları

Ders Notları

Konu Mesleki Cilt Hastalıkları

Konunun genel

amacı

Katılımcıların, mesleki cilt hastalıklarının çalışma hayatındaki önemi,

çeşitleri, tanı ve korunma yöntemleri hakkında bilgi sahibi

olmalarını sağlamaktır.

Öğrenme

Hedefleri

Bu dersin sonunda katılımcılar;

Mesleki cilt hastalıklarını tanımlar.

Mesleki cilt hastalığına yol açabilecek etmenleri sıralar.

Korunma yöntemlerini belirler.

Erken tanı yöntemlerini sıralar.

Konunun alt

başlıkları

Mesleki cilt hastalıkları

Mesleki cilt hastalığına yol açabilecek etmenler

Korunma yöntemleri

Erken tanı yöntemleri

Örnek vaka çalışması

TANIM:

Mesleksel etkilenim nedeniyle oluşan derinin tüm patolojik durumlarına Mesleki deri

hastalığı denir.

1939 yılında Amerikan Tıp Birliği Mesleki Dermatozları Komitesi meslek dermatozlarını

“oluşumunda veya sürekliliğinde başlıca rolü mesleksel faktörlerin oynadığı deri

hastalıkları’’ olarak tanımlamışlardır.

Kabaca mesleki deri kanserleri ve mesleki deri kanseri dışındaki deri hastalıkları olarak

ikiye ayırmak mümkündür.

Kanser dışındaki mesleki sderi hastalıkları büyük oranda dermatit şeklinde kendini

gösterir ve

Kaşıntı,

Ağrı,

Kızarıklık,

Kabarıklık ve

Küçük kabarcıklar

şeklinde ortaya çıkarlar.

Derinin en üst tabakası dış ortamdaki kimyasallar, toksik maddeler, fiziksel etmenler vb.

Birçok faktörden koruyucu özelliktedir. Derinin yağ tabakasının bu geçirmezlik özelliği

bozulursa etkenler daha derinlere doğru penetre olup alerjik reaksiyona neden olan doğal

proteinlerle birleşebilirler.

Bu nedenle aslında bütün deri hastalıkları için geçerli olan korunma yöntemi; deri

bütünlüğünün bozulmasını önlemek, bozulmuşsa toksik maddelerle temas etmemek, risk

faktörlerinden kaçınılabilir olanlarından kaçınmaktır.

Mesleki deri hastalıkları için başlıca risk faktörleri şunlardır:

• Atopik dermatit olması,

• Yapısal olarak kuru bir cilde sahip olmak, yada aşırı terleme varsa

• Çalışma ortamında veya kişisel olarak evde kişisel hijyen tedbirlerine uymamak,

• Çalışılan işin özelliğine göre devamlı suyla temas ediliyorsa, derinin koruyucu

tabakasına zarar verebilir.

• Alerjik reaksiyonların yoğun olduğu mevsimde çalışmak,

• İşe giriş muayenesinde alınan anamnezde herhangi bir kimyasala duyarlılığı

olduğu bilgisi alınanlar

Ülkemizde kullanılan meslek hastalıkları sınıflamasına göre; mesleki deri hastalıkları,

B grubu meslek hastalıkları grubunda yer alırlar ve tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde

de en sık görülen meslek hastalıklarıdır. Ancak tanı koyarken mesleki etiyolojinin göz ardı

edilmesi, çalışanlar tarafından önemsenmemesi, çoğunlukla önemli işgücü kaybı

yapmadıklarından kayıtlara girmemesi vb. birçok nedenle az görüldüğü sanılmaktadır.

Oysa resmi kayıtlar dikkate alınmazsa yapılan epidemiyolojik çalışmalar göstermiştir ki

mesleki deri hastalıkları en sık görülen meslek hastalıklarıdır.

Deri hastalıkları meslek hastalıkları arasında en sık görülen hastalıklar olup en sık

görüleni dermatitlerdir. Bunların %90’ı kontak dermatittir.

Mesleki deri hastalıklarının en sık görüldüğü meslekler; kuaförler, berberler, makine

operatörleri, galvanizleme işinde çalışanlar, deri ve kauçuk işlemede çalışanlar, boya ve

printer mürekkebi gibi kimyasallar maddelerle temas eden çalışanlardır. En sık başvuru

şekli olan ekzematöz el dermatiti aşağıdaki meslek gruplarında sık görülür;

• Ev kadınları

• Berberler

• İnşaat işçileri

• Boyacılar

• Sağlık personeli

• Metal işçileri

• Aşçılar

• Fırıncı ve pastacılar

• Balıkçı

• Bahçıvan

• Lastik-plastik sanayi

El dermatitlerinin çeşitli mesleklerdeki sıklığı ile ilgili istatistikî sınıflamalar yeterli

olmamakla birlikte tüm dünyada en sık rastlanan mesleksel dermatit “ev hanımı”

dermatitidir2.

Düşük riskli meslekler

Sayılan bu mesleklerde risk yüksek olmakla birlikte riskin düşük olduğu iş kolları da

bilinmelidir. Yöneticilik ve diğer büro işleri, Bilimsel ve akademik ağırlıklı (bilgisayar,

gazetecilik, habercilik, avukatlık) işler, planlamacılık, kayıt işleri ve sosyal ağırlıklı

mesleklerde risk en azdır.

Mesleki deri hastalıklarıyla ilgili bazı ortak özellikler;

Meslek faktörü kanıtlanabilir niteliktedir, yani etken işyerindedir.

• Tanı koyarken meslek dışı uğraşılar göz ardı edilmemeli, çünkü mesleki deri

hastalığına neden olabilecek etkenler günlük yaşantımızda çevremizde de

bulunabilen maddeler olabilir.

• Meslek hastalıklarının yaklaşık % 25- 35’i mesleki deri hastalıklarıdır. Ancak tanı

koymayı ve kayda geçmeyi etkileyen faktörler nedeniyle ülkemizde “en az tanı

konulan” meslek hastalıklarıdır.

• Mesleki deri hastalıklarının % 90’ı ise kontak dermatittir.

• Kontak dermatitlerin % 80’i irritan , % 20’si alerjik kontak dermatittir

• Mesleki deri hastalıklarının cilt bulgularının en sık rastlanan lokalizasyon ‘’ellerdir’’

Çevresel ve mesleki etmen etkileniminin neden olduğu istenilmeyen deri

hastalıkları ve bilinen olası etkenleri tabloda ayrıntılı olarak verilmiştir.

1. Kontak dermatitler:

Mevcut terminolojide dermatit olarak ifade edilen egzama ile eşanlamlı olarak

kullanılan inflamatuar bir deri reaksiyonudur. Histopatolojik yapısı ve klinik görünümü

inflamatuar bir deri reaksiyonu ile uyumludur.

Bir dermatit, tamamen veya kısmen dışsal etkenlerden kaynaklanabileceği gibi

tamamen doğuştan getirilen (endojen/genetik) sebeplerle meydana gelebilir. Stafilokok

gibi bazı patojenler mevcut dermatit tablosunu agreve edebilir.

Çoğunlukla mesleki bir dermatit sadece elleri etkiler. Bazen ön kola doğru yayılabilr.

Başlangıçta ilk lezyonun yüz bölgesinde görülmesi nadir görülmekle birlikte rastlanılan bir

durumdur. Özellikle uçucu kimyasalların kullanıldığı işkolalrında etkilenim öncelikle

yüzden başlayabilir.

Mesleki deri hastalıkları Olası etkenleri

Kontak

dermatit

İrritan Kontak

dermatit

İnorganik ve organik asitler, inorganik ve organik

alkaliler, metal tuzları, solventler (alkoller,

ketonlar, klorine solventler ve diğerleri), sabun

ve deterjanlar

Alerjik Kontak

dermatit

Nikel ve nikel tuzları, krom tuzları, kobalt tuzları,

organik civa bileşikleri, lastik katı maddeleri,

metil metakrilat ve diğer akrilik monomerler,

pentaeritriol ve diğer multifonksiyonel akrilatlar,

etilendiamin, hekzametilentetramin ve

formaldehit

Akneiform

hastalıklar

Yağ aknesi

Chloracne

Pigmanter

hastalıklar

Hiperpigmentasyon

Hipopigmentasyon

Fotosesitivit

e

Aktinik değişiklikler ve

porfiria kutanea tarda

dahil olmak üzere

fototoksik reaksiyonlar

Poliaromatik hidrokarbonlar, asfalt, katran,

petrol, anstrasen, akridin ve fenantrenler,

Boya ve fotoğrafçılık malzemeleri, amil-o,

dimetilaminobenzoik asitfurocoumarinler

(psoralenler)

Fotoalerjik

reaksiyonlar

Halojenli silisilanidler ve ilgili diğer etmenler; 4, 6

diklorofenilfenoller,

Boya ve fotoğrafçılık malzemeleri, amil-o,

dimetilaminobenzoik asitfurocoumarinler

(psoralenler)

Kontak ürtiker

Radyodermatitis İyonizan radyasyon

Deri

kanserleri

Skuamoz hücreli

karsinoma

280-320 nm arasındaki ultraviyole ışınları,

İyonizan radyasyon Arsenik, kurum, katran,

petrol ürünleri, kreozot, kok ve gazlar, karasakız

(zift)

Bazal hücreli

karsinoma

280-320 nm arasındaki ultraviyole ışınları,

İyonizan radyasyon Arsenik

Belirli malanoma

tipleri

280-320 nm arasındaki ultraviyole ışınları,

a. İrritan kontak dermatit;

Kimyasal veya fiziklsel bir etkenin deriye doğrudan teması sonucu ortaya çıkar.

Toksik(irritan) bir etkene yeterince maruz kalan her birey kontak dermatit riski altındadır.

Özellikle derinin stratum korneuum tabakasının en ince olduğu yerlerde ortaya çıkar.

Örneğin ellerde el sırtındaki parmak araları en sık sorun saptanan bölgelerdir.

İrritan kontak dermatitin akut ve kronik olmak üzere iki tipi vardır. Bir inflamatuar

reaksiyon sebebiyle stratum korneumun zedelenmesi sonucu ortaya çıkan durum akut

İrritan kontak dermatittir.

Aynı etkene veya farklı etkenlere tekrarlı maruziyetler sonucu etkilemeleri oluşan ve

etkene maruziyet kalksa bile devam edebilen durumdur.

Bir dermatitin mesleki sebeple ortaya çıktığının göstergeleri şunlardır:

Eğer dermatit çalışmaya başlayan kişide daha önce görülmemiş ve ilk kez çalıştığı

zaman görülmüşse,

İş sırasında şikâyetleri artıyorsa,

Çalışmadığı zamanlarda semptomlar oluşmuyorsa,

Olası alerjenlere veya irritan faktörlere bir maruziyet açıkça ifade ediliyorsa

İş bir riskli meslek grubunda ise bu dermatitin mesleki olma olasılığı yüksektir:

Akut İrritan kontak dermatit:

Reaksiyonun şiddeti irritan etkenin dozuna bağlıdır.

Chapping çok düşük olasılıkla da olsa göz önünde bulundurulmalıdır. Mesela bir

yanık varsa

İntermediate bir egzamatöz reaksiyon yaygın olup, minör reaksiyonlar ise çok

yaygındır.

Akut dermatitler yüzde de görülebilir. Havayolu irritanı olan buharlar bu etkiyi

yapabilir. İrritan faktörler ortamdan kaldırıldığında önemli bir sekel bırakmadan,

genellikle kendiliğinden olarak iyileşirler.

Kontakt dermaitt

Fiziksel nedenli deri hastalıkları

Kronik İrritan kontak dermatit

Dirençli bir dermatittir ve mesleki deri hastalıklarının büyük bir kısmını

oluştururlar.

Sorun agreve edici faktörlerden kaçınılsa da bile devam eder.

Bu minör irritan faktörlere yeniden maruz kalmak hızlı bir alevlenmeye neden

olabilir. İyileşme görüldükten sonra bile tanımlanamayan bir artış, irritanlara

maruz kaldıktan sonra dermatit oluşumuna duyarlılık hassasiyet artmıştır.

Yani iyileşme olduktan sonra bile hassasiyet söz konusudur.

Yaygın görülen mesleki alerjenlere örnekler:

Formaldehyde, methyldibromoglutaronitrile, methylchloroisothiazolinone gibi

Biyositler,

Kuaförlerde kullanılan p-phenylenediamine gibi kimyasallar,

Deri sektöründe kullanılan kromat,

Deri işlemede kullanılan; thiuramlar, carbamatlar ve mercaptobenzothiazole,

Plastik sanayi ve elektrik kablıo vs. işkolalrında kullanılan Epoxy resin

monomerleri,

Sesquiterpene lactones gibi bitkisel alerjenler

b. Alerjik kontak dermatit;

Alerjik Kontak dermatit ise tip IV hipersensitivite reaksiyonudur. Alerjenlerle derini

temas ettiği yerde ortaya çıkar. Ama kontamine olmuş eller alerjeni vücudun armuz

kalmamış diğer bölgelerine yayabilir ve sekonder olarak yayılabilir.

Bir alerjenle temas sonrası oluşan durum dermatitin direnç kazanmasına neden

olabilir. Bir alerjik reaksiyonun ortaya çıkışı İndüksiyon ve elicitaition olmak üzere iki

aşamada olur. Potent deneysel alerjenlerle bile çok akut hipersensitivite durumuna ilk

maruziyetten yaklaşık 10 gün gibi minimum bir süre vardır immünolojik

Hipersensitivite reaksiyonu oluşma olasılığı kimyasal maddenin dayarlılaştırma

kapasitesi ve o kimyasala maruziyet durumuna bağlıdır. Maruziyet her bir etkilenen deri

bölümüne düşen doza göre değerlendirilir. En potent alerjenler tüketiciler ve sanayi

ürünlerinin satıldığı marketlerdeki alerjenlerdir.

Kontak alerjenler düşük moleküler ağırlığa sahiptir ve kovalent bağ yapma özelliği

vardır. Hipersensitivite spesifik ve özel bir molekül nedeniyledir.

Kontak dermatit dışındaki deri hastalıkları fiziksel, biyolojik, kimyasal vb. diğer

nedenlerden ortaya çıkan değişik klinik görünümdeki deri hastalıklarıdır.

2. Kontak Dermatiti Dışındaki Deri Hastalıklarının Etkenlerine Göre Sınıflandırılması

a. Fiziksel nedenli mesleki deri hastalıkları:

Sıcak ve soğuk etkilenimine bağlı; Yanıklar, eritemler, siper ayağı ve donmalar

Radyasyon etkilenimine bağlı olarak ortaya çıkan radyodermit ve deri kanserleri

Güneş yanığı, Sürtünme yanığı, nasır vb. diğer fiziksel nedenli mesleki deri

hastalıkları

b. Biyolojik nedenli mesleki deri hastalıkları

Biyolojik nedenli mesleki deri hastalıklarının başlıcaları; stafilokoksik erizipel,

funguslara bağlı dermatofitler, hiperhidrozis, böcek ısırıkları, viral ve riketsial hastalıkların

deri bulgularıdır.

c. Kimyasal nedenli ve diğer nedenlerle ortaya çıkan mesleki deri

hastalıkları

Kimyasal yanıklar ve ülserasyon ve cilt kanserleri, pigmentasyon bozuklukları

SIK RASTLANAN İritanlar:

• Deterjan, Sabun ve Şampuan,

• Bakım ürünleri

• Alkali ve asitler

• Et, balık, meyve suları, alkol ve dezenfektan maddeler,

• Toz

• Hamur, un

• Petrol,

• Makine yağları

• Mekanik travma

• Fiberglaslar

SIK RASTLANAN Alerjenler

• Tuzlar

• Nikel

• Çimento

• Epoksi reçineleri

• Lastik kimyasalları

• Fenilendiamin

• Formaldehit

• Koku ve renk maddeleri

• Koruyucu maddeler

• Gluteraldehit

• Kauçuk

• Lastik ve deri eldiven

• Tahta

• Terebentin

• Saç boyaları ve perma solüsyonu

• Resinler

• Boyalar ve boya katkı maddeleri

Bu konuyla ilgili olarak işveren, toksik ya da alerjik maddelerin güvenli kullanımını

sağlamalı, konuyla ilgili olarak çalışanlara bilgi ve eğitim verilmesini sağlamalı, kurallara

uymalarını sağlamalı, kişisel koruyucu ekipmanlar temin edilmeli ve kullanmaları teşvik

edilmelidir.

Çalışanlar ise dermatit olgularının bilincinde olmalı, semptomlarını mutlaka bildirmeli,

kişisel koruyucuları sürekli olarak kullanmalı

Mesleki Cilt Hastalıklarının Tanısının konması:

Bir dermatitin morfolojisi ve vücuttaki dağılımı, hastalığın etiyolojisi hakkında

tanımlayıcı bir bilgi vermez.

Bu nedenle mesleki deri hastalıklarının tanısında anamnezin önemi büyüktür:

1.Anamnez: Dermatit ile başvuran hastaya öncelikle ayrıntılı sorgulama yapılmalıdır:

• Meslek öncesi deri hastalığı olup olmadığı,

• Yaptığı işi ayrıntılı olarak sorgulayarak irritan veya alerjik maddelere temas olup

olmadığı,

• Temas ile lezyonların başlangıcı arasındaki sürenin uyumu olup olmadığı,

• Deri bulgularının veya şikâyetlerinin başlangıç yeri ve anatomik lokalizasyonu,

• Hobileri, ikinci işi veya evdeki temas eden alerjenler, ev işleri, kozmetikler

• İşten 3-4 hafta uzak kalması durumunda ve hastalığın iyileşme eğilimi olup

olmadığı

• İşyerindeki diğer çalışanlarda dermatit sıklığının ne olduğu konularında

2. Klinik muayene: Şüpheli ve folliküler reaksiyonlar dikkatle değerlendirilmeli

3.Laboratuar testleri:

Atopik zemini ortaya çıkarmaya yönelik testler: Histopatolojik inceleme,

bakteriyolojik kültür, mikolojik inceleme, atopik zemini araştırılması

Yama testi (Patch test) tanı koymada yardımcıdır.

Uzmanlık gerektirir, yeterli vakit ve uygun bir uygulama ortamı gereklidir.

İşyerlerinde uygulanması zordur.

Aslında hastane temelli bir uygulamadır. Ancak tanıda faydalı olabilmektedir.

4. İşyeri, ortam analizleri (hastaya çevresini sor ve hastanın işini çevresini araştır)

tanıya yardımcıdır: İş yeri ziyaretleri ve şüpheli alerjeni belirlemek için yapılabilecek

niceleyici analizler tanıyı destekler.

MESLEKİ BİR DERİ HASTALIĞINDA ANAMNEZ ESASLARI

1. Halen var olan hastalığı

1.1. Deri lezyonu niteliği ve dağılımı

1.2.Çevresel etkilenime veya mesleki etkilenime bağlı olarak ilerleme ve gerileme

durumu

1.3. Hafta sonları, tatil ve hastalık raporlarının etkisi

1.4. Tedaviye verilen cevap

1.5. Deri hastalıklarına karşı hastanın eğiliminin araştırılması.

2. Özgeçmiş

2.1. Atopi dahil daha önceki deri hastalıkları

2.2. Alerji öyküsü

3. Kullandığı ilaçlar

3.1. Kendi kendine aldıkları

3.2. Reçete ile aldıkları

4. Aile öyküsü

4.1. Deri hastalığı

4.2. Atopi

4.3. Alerji

5. Çevresel ve mesleki öykü

5.1. Çevresel öykü

5.1.1. Ev ve yakın çevre temasları

5.1.1.1. Temizlik maddeleri

5.1.1.2. Ev çevresinde yapılan işler

5.1.2. Hobiler

5.1.3. Kişisel alışkanlıklar

5.1.4. Reaksiyonel alışkanlıklar

6. Meslek öyküsü

6.1. İşin özelliği ve koşulları

6.2. Kullanılan materyaller

6.3. Koruyucu araçlar

6.4. Deri temizleme yöntemleri

Mesleki Cilt Hastalıklarının Tedavisi

Tedavinin temeli lezyonların iyileşmesine izin vermek ve iyileşmeyi kolaylaştırmak,

hızlandırmaktır. Bu kapsamda etkenden uzak durmak veya kişisel koruyucularla uzak

durmak tedavinin temelidir.

Çok sık suya temas söz konusu ise maruziyetin ve el yıkamanın azaltılmalıdır.

• Koruyucu iş eldivenlerinin içine pamuklu iç eldivenler giyilmesi uygun bir

korunmadır. Lastik ve plastik eldivenler oklüzyon etkisi ile maserasyona

neden olurlar ayrıca iritan ve alerjen maddelerin deriye penetrasyonunu

artırırlar. Bu nedenle kullanılmamalıdırlar.

• Kuruyan ellerin nemlendirilmesi ve deriyi koruma amacıyla; Vazelin, Hidrofilik

kremler, alerjen bariyer kremler, cilt bakım kremleri, balmumu ve bitkisel yağlar

içeren kremlerle evde bakım uygulanabilir.

• Ciddi enflamasyonun geliştiği durumlarda topikal ve sistemik kortikosteroid

kullanılabilir. Bu ilaçların mutlaka hekim kontrolünde kullanılması gerektiği

çalışanlara öğretilmelidir.

• Etken(ler)den uzak durmak amacıyla istirahat edilmesi, işyerinde alan

değiştirilmesi veya yeni meslek edinilmesi gibi uygulamalar yapılabilecek diğer

çözümlerdir.

Mesleki Dermatitlerden Primer Korunma:

1. Uygun bilgilendirme ve sağlık eğitimi çabaları ile çalışanların bilgilendirilmesi

amaçlanır.

2. Maruziyetin olası risklerinin, çalışan ve işveren tarafından farkında olunması,

3. İşyerinde Mesleki hijyen önlemlerinin gerekliliği konusunda çalışanların eğitimi,

4. Maruziyeti azaltmanın etkili ve sürdürülebiliri bir çözümünü bulmak,

5. Kişisel korunma ekipmanlarının nelerden koruyup nelerden koruyamadığını

bilmek/kişisel koruyucuların sınırlarının farkında olmak

• 6. İşe giriş muayenelerinde ayrıntılı bir anamnez ve yama testi ile; atopik veya

egzamatöz dermatit bulguları, işe girmeden öncesi nikel, kobalt, krom gibi

maddelerle temas olup olmadığı, deri kuruluğu ve aşırı terleme olup olmadığı

saptanabilir ve kişisel duyarlılık saptanırsa uygun işe yerleştirme ile hastalık

önlenebilir.

TEPE AKADEMİ

Adres: Ceyhun Atuf Kansu Cad. Bayraktar Center, G Blok, No:114/9

Balgat/Çankaya/ANKARA

Tel : 0 312 473 43 47

Tel-2 : 0 312 473 43 48

Fax : 0 312 473 43 59