METABOLIZMI I LIPIDEVE50-70 g ne diteCO2 dhe H20

9,3 kcl ose 38.9 kl

Tretja dhe thithja e Lipideve

Burim-ushqimi

Zgavren e Gojes-nuk pesojn ndryshime

Ne Lukth enzima lipaza-mund te zberthejvetem yndyrnat e emulguar(te qumshtit,majonezit etj)

Ne zorren e holle-filon dhe kryhet tretja elipideve ne pergjithsi

Ne zore ndodhen

Lengu pankreatik(bikarbonate, enzimelipolitike-lipaze, kolesterol-esteraze

Lengu intestinal(lipazen intestinale,fosfolipazen

Lengu biliar-temthi( acidet biljare-a.koloik,dezokolik) e lun rolin e emulgatorit

Mbas emulgimit te yndyrnave ateher vepron lipazapankreatike e cila ben zberthimin hidrolitik te

yndyrnave.

Zberthimi behet ne lidhjet esterore

OCH2 O C R

Glicerina E lire 22% si substanc e tretshme ne uje thithet melehtesi nga zorret dhe kalon drejtperdrejt neqarkullimin e gjakut portal dhe nepermjet tijarrin ne melqi

Enterocitet kan rol shum te rendesishem

A cidet biljare gjat procesit te tretjesdhe thithjes luajn rol te trefishte:

Sherbejn si emulgator kryesor ne aparatintretes

Aktivizojn lipazen pankreatike Ben te mundur thithjen e acideve te lartayndyrore te formuara pas zbethimit hidrolitikte lipideve

Tretja dhe thithja e lipideve tjera Masen kryesore midis lipideve tjera e perbejnFoosfolipidet-fosfatidet, kolesteridet etj.

Fosfolipidet Fosfolipidet me te njohura jan: Fosfogliceridet-glicerofosfatidet Perbejn komponentet me te rendesishem neushqimin e njeriut bashkoore

Perberja biokimike: Jane lipide te perbera ose lipoide te ndertuaranga glicerina, acidet yndyrore, acdi fosforikdhe baza azotike

Fosfogliceridet-glicerofosfatidet

Ne goje dhe lukth-nuk pesojn ndryshime

Zberthimi hidrolitik i tyre kryhet ne zorren eholle nen veprimin e fosfolipazes

Fosfolipazat mund te jen A1A2B,C,dhe D

Zberthimi I lidhjeve

Si rezultat i veprimit te fosfolipazavembi fosfogliceride formohen:

Glicerina(thithet me lehtesi ne zorre)

Acidet e larta yndyrore(thithen me ndihmen eacideve bilare)

Acidi fosforik(thithet ne forme te kriprave teNa apo K

Baza azotike-thithja nuk eshte e njohur ende

Ne enterocite keta perberes te fosfolipidit ikontribojne risintezes se triglicerideveperkatesisht fosfolipideve

Kolesteridet Jan estere te kolesterolit me acide yndyrore

Merren nepermjet ushqimit te pasur meyndyrna

Ne goj dhe lukth nuk pesojn ndryshime

Ne zorre te holle nen veprimin ekolesterol-esterazes se pankreasit

zberthehen ne Kolesterol te lire dhe acide yndyrore Keto thithen ne vilat e zorreve me ndihmen eacideve bilare. Pasi qe arrin ne qelizat e enterociteve, kolesterolitransportohet nepermjet te membranes seenterociteve

85-90% e kolesterolit hyn ne perberjen ehilomikroneve ne form te esterifikuar pjesatjeter ne forme te kolesterolit te lire

Kolesteroli I hilomikroneve, largohet ngaenterocitet duke kaluar ne enet limfatike

Roli dhe rendesia e enterociteveKan rol te shumfisht ne thithjen e lipideve sepsemundesojn: Sintezen e glicerines Aktivizojn acidet yndyrore Risintetizojn trigliceridet Ne sitezen e fosfolipideve Sintezen e kolesterideve Sintezen e proteines se hilomikroneve etj.

Transporti i lipideve

Transporti i substancave lipidike kryhet me ane teproteinave(albuminave dhe globulinave).

Mendohet se ne kete proces ndihmojne edhefosfolipidet.

.

Transportuesit proteinik e shperndajn masenlipidike ne depot rezerve te tyre(indindhjamor) dhe prej tyre atje ku ka nevoje

Katabolizmi i Lipideve

Lipidet katabolizohen ne organizem deri neformen e produkteve te tyre finale: CO2 dhe H2O, por ka edhe raste kur ne organizem formohendhe grumbullohen produktet e ndermjetme sitrupat ketonik- te rezikshem per organizmin

Per katabolizmin e Lipideve harxhohet sasi emadhe e O2.

Katabolizmi i shtuar ndodh kur jan harxhuarrezervat e glucideve ne organizem.

Katabolizmi i Triglicerideve

Trigliceridet jan materiet me te rendesishmeenergjetike.

Ato jan te pershtatshme per tu deponuar(indidhjamor, rethina e veshkave, fundi I zgavres sesyrit etj.

Etapa e pare e katabolizmit eshte hidroliza etyre ne glicerin dhe acide te larta yndyrore tekalalizuar nga lipaza e indeve.

Acidet e larat yndyrore leshojn ambientinqelizore te lipociteve dhe kalojn ne gjak kulidhen me serum albuminet

Albuminat i transportojn ne inde ku atje pastajoksidohen dhe lirojn energji te cilen eshfrytezojn shum organe si melqia,muskujt ezemres, mushkrit veshkat, muskujt etj

Vetem truri nuk eshte ne gjendje te shfrytezojacidet e larta yndyrore si material energjetikesepse eshte e pamundur transporti I tyre derite qelizat nervore.

Oksidimi i Glicerines Glicerina qe krijohet pas hidrolizes se triglicerideve

largohet nga lipocitet dhe kalon ne gjak.

Me ndihmen e gjakut transportohet deri te indet dheorganet te cilat glicerinen e shfrytezojn si materialglykogjenoplastike

ose e zberthejn rruges glukolitike deri ne acidin piruvik e

pastaj ky nepermjet te dekarboksilimit oksidues kalonne acetil kohenzima A dhe si e till futet ne Ciklin eKrebsit

Kusht per zberthimin dhe shfryteziminenergjetik te Glicerines eshte prania e enzimesGlicerokinaza

Oksidimi i acideve te larta yndyrore Kryeht nepermjet te procesit te beta-oksidimit Icili kryhet ne mitokondrie qelizore dhe kalonneper 4 etapa 3 etapat e para jan etapa te aktivizimit dhetransportit prej citoplazmes qelizore ne matriksine mitokondrieve she etapa 4 etapa e oksidimit teacideve yndyrore. Ket proces e katalizon enzima tiokinaza(acil-KoA-sintaza) kryhet ne mikrozome dhe membranen ejashtme te mitokondrijeve

Bilanci energjetik i oksidimit te acideveyndyrore eshte 129 mlekula ATP

Rruget metabolike te acetil-KoA Posa te krijohet ne organizem menjeher hynne proceset e ciklit te acidit citrik dukesiguruar per cdo molekul qe digjet deri ne CO2dhe H2O nga nga 12 molekula ATP

Nje sasi tjeter shfrytezon per sintezen e beta oksi beta metil glutaril KoA , sinteza e te cilitrealizohet nga bashkimi I tri molekulave teacetil-KoA

Nje sasi shfryezohet per proceset e acetilimit

Nje sasi sherben per anabolizmin e acideveyndyrore, kolesterolit dhe nepermjet tijsherben edhe per sintezen e acidev biljare dhehormoneve steroide.

Ketogjeneza

Proces i krijimit te acetonit-trupave te ketonit Paraqitet ne uri, diabet, kur organizmi merr sasite medha te yndyrnave, gjat ngarkeses fizike.

Shkaktar-mungesa e Glucideve Ketonemia dhe ketonuriaprognoz e sigurt ediabetit

Sinteza ndodh ne melqi Nepermjet difuzionit kalojn ne gjak

Anabolizmi i lipideve

Eshte e nje rendesie te madhe sepse lipidet esintetizuara perbejn nje depo te madheenergjetike

Sinteza e lipideve-triglicerideve lehtesohetnese organizmi merr sasi te nevojshme teglucideve.

Glucidet nepermjet te glikolizeszberthehen ne acid piruvik I cilinepermjet te dekarboksilimitoksidues kalon ne acetil-KoA te cilatorganizmi I shfrytezon derejtperdrejtper sintezen e acidve yndyrore.

Ac. Yndyrore bashkeveprojn me glicerinen ecila lirohet gjithashtu nga zberthimi glikolitik Iglukozes dhe keshtu sintetizohen molekulat ereja te triglicerideve

Sinteza e Ac. Yndyrore kryhet ne melqi, indindhjamor, gjendrat e qumshtit por edhe nemushkri veshk dhe tru. Sinteza kryhet necitosol, mitokondire dhe mikrozomet e RE-rolin kryesor e luan citosoli

Biosinteza e acideve yndyrore Kryhet ne melqi, indin dhjamore, gjendrat equmshtit por edhe ne mushkri veshk e tru.

Sinteza e acideve yndyrore me numercift te karboneve

Kryhet ne citosol Per kete arsye duhet te egzistoje nje sasi e mjaftueshme e

anionit te bikarbonatit-HCO3- I cili zakonisht krijohet ngadisocijimi I acidit karbonik;

Bikarbonati I fituar shfrytezohet perkarboksilimin e acetil KoA dhe sintezen emalonil-KoA

Burim kryesor I acetil KoA eshte glukoza e cilazbethehet nepermjet te glikolizes deri neacidin piruvik I cili I nenshtrohet procesit tedekarboksilimit oksidues ku fitohet acetil KoA

Biosinteza e yndyrave te thjeshtaTrigliceridet

Kryhet ne melqi, indin, dhjamor(lipocite),veshka, gjendrat qumshtore, dhe enterocitete mukozes se zoreve

Si lend baze esht glicerina dhe acidete e lartayndyrore

Pjesa me e madhe e glicerines qe ndodhet neorganizem sherben per sintezen etriglicerideve-preardhjen e ka prej glukogjenitperkatesisht glukozes.

Glicerofosfati fitohet ne dy menyra

Biosinteza e kolesterolitVendi kryesore I biosintezes se kolesterolit eshte:Melqit,Gjendra mbiveshkoreLekura, enterocitet, testikulat, vezoret, truri dheaortaVendi I sintezes se kolesterolit ne qelizat eorganeleve te permendura eshte citosoli dhemikrozometSubstanca fillestare eshte acetil KoASinteza kryhet ne disa faza

Biosinteza e Acideve Biljareacidi kolik, dezoksikolik, dhe litolitik

Kryhet ne hepatocite Krijohen nga kolesteroli ne melqi me ndihmene enzimave mikrozomale te cilat mundesojnreaksionet hidroksilike

Per ket lloj te reaksioneve eshte edomosdoshme prania e oksigjenit dhe faktorireduktues NADH+H+

Rregullimi i metabolizmit te Lipideve Metabolizmi glucideve dhe lipideve eshet ilidhur ngusht ne mes veti dhe shummekanizma jan te ngjajshem

Ne metabolizmin e lipideve po ashtu kanndikim sistemi nervor, hormonet dhevitaminat

Ne hipotalamus egziston qendra qe ushtronveprimtari komplete ne metabolizmin elipideve

Hormoni I hipofizes, gjendrave tiroide,gjendrave mbiveshkore, hormonet seksuale,hormoni I pankreasit etj

Vitaminat B3-acidi pantotenik, Vitamina H,acidet yndyrore esenciale, vitamina F