Wykład IV Dr hab.Halina Guła-Kubiszewska, prof. nadzw. Metody i formy stosowane w pracy edukacyjnej z małymi dziećmi na zajęciach ruchowych. JAK UCZY SIĘ CZŁOWIEK? Informacje jakie docierają do naszego mózgu podczas procesu uczeniu to potężny

strumień danych, przetwarzany przez nasze własne detektory zmysłowe: - wzrok, słuch, węch, smak i dotyk. Każdy z tych zmysłów wysyła sygnały różnymi drogami do różnych części mózgu.

Jednak proces sam proces uczenia się i zapamiętywania integruje i przetwarza informacje przychodzące z różnych zmysłów równocześnie.

Nauczanie powinno się zatem odbywać za pomocą technik polisensorycznych, które umożliwiają uczniowi odbiór rozległych informacji za pomocą różnych zmysłów

Nawyk ruchowy 1/ Nawyk ruchowy- wyuczona czynność spostrzeżeniowo- czuciowa, oparta o mechanizmy neurofizjologiczne, zapewniające uzyskiwanie z góry przewidzianych wyników działania z dużą pewnością, sprawnie, z minimalną stratą czasu i energii i często w stanie nieświadomości wtórnej (Czajkowski ) 2/ Jest indywidualną formą reakcji i działalności, charakteryzującą się zautomatyzowanym przebiegiem i tym, że jej wykonanie nie wymaga jakiejś specjalnej koncentracji uwagi i myślenia; nawyk nie oznacza samej czynności, tylko nabytą zdolność do wykonania określonej czynności 2/ Według Schmidta (1975, 1988, 1991) uczenie się motoryczne wiąże się z wewnętrznymi procesami wynikającymi z ćwiczenia lub z nabytego doświadczenia, które prowadzą do względnie stałych zmian w zdolnościach służących rozwojowi umiejętności ruchowych:

Każde działanie wiąże się z procesami spostrzeżeniowymi, umysłowymi i decyzyjnymi.

Każde działanie zawiera: postrzeganie, przyjęcie bodźców, przetwarzanie informacji,

podejmowanie decyzji, wybór działania i sam ruch.

METODY STOSOWANE W PROCESIE WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

metoda to sposób postępowania stosowany świadomie dla osiągnięcia wyznaczonego celu

PODZIAŁY METOD:Realizacja treści programowych

• M. ROZWIJANIA SPRAWNOŚCI MOTORYCZNEJ

• M. NAUCZANIA RUCHU• M. PRZEKAZU WIEDZY• M. WYCHOWAWCZE• M. REALIZACJI ZADAŃ

RUCHOWYCH

Wspomagające realizację :

• M. PERCEPCJI ZMYSŁOWEJ• M. INTWNSYFIKUJĄCE LEKCJĘ WF

cechy:• uświadomione kierowanie na cel,

• kolejność czynności działania,

•systematyczność,

• powtarzalność,

•określoność zastosowania

METODY ROZWIJANIA SPRAWNOŚCI MOTORYCZNEJ, możliwe do stosowania w zajęciach z wychowania fizycznego: Metody kształtowania szybkości:

a) metoda powtórzeniowa - zakłada powtarzanie ćwiczeń z maksymalną prędkością, przy czym ściśle określony jest czas trwania ćwiczenia, ilość powtórzeń, czas i charakter przerw wypoczynkowych;

b) metoda treningu na prędkościach submaksymalnych charakteryzuje się wykonaniem ćwiczeń z intensywnością 85 – 95 % aktualnych możliwości ćwiczącego ; ewentualne zmniejszenie intensywności należy łączyć ze zwiększeniem czasu pracy (wydłużenie odcinków, zwiększenie ilości powtórzeń oraz skrócenie czasu przerw wypoczynkowych); Metody kształtowania wytrzymałości: a) metoda ciągła - stała i umiarkowana intensywność pracy o wydłużonym czasie jej trwania; b) metoda powtórzeniowa - charakteryzuje się intensywnością pracy, zmienną liczbą powtórzeń, optymalnym czasem przerw wypoczynkowych i służy głównie w osiąganiu wytrzymałości krótkiego czasu; c) metoda interwałowa - polega na wyraźnym, precyzyjnym określaniu wielkości obciążeń, jednoznacznym wyznaczaniu intensywności pracy, zmiennych ale zawsze określonych przerwach wypoczynkowych oraz na określaniu ilości powtórzeń.

W metodzie tej ważne jest, aby każde powtórzenie zachodziło jeszcze w warunkach zmęczenia po wysiłku poprzednim Metody kształcenia siły: a) metoda krótkotrwałych maksymalnych wysiłków; b) metoda wielokrotnych wysiłków zwana metodą maksymalnych ilości powtórzeń, posiadająca kilka wariantów: - ilość serii jest niewielka, przy czym do granic możliwości wykonuje się ćwiczenia w

jednej serii, - do granicznego zmęczenia wykonuje się ćwiczenia tylko w ostatniej serii, - każdą serię wykonuje się do granicznego zmęczenia,

c) metoda powtórzeniowa - wielokrotne powtarzanie ćwiczenia o jednakowej intensywności. Metody nauczania ruchu 1/ Metoda syntetyczna (nauczania ćwiczeń w całości) polega na ujęciu całościowym, nie naruszającym zasadniczego schematu ruchu ani jego wewnętrznego układu. Jest to najbardziej naturalna metoda nauczania. Stosuje się ją przy nauczaniu ruchów i czynności naturalnych, takich jak bieg, skok, rzut, a także w zabawach i innych dziedzinach sportu. Słabą stroną tej metody jest możliwość, przy niewłaściwym postępowaniu, utrwalania zbędnych i niepotrzebnych nawyków, które potem bardzo trudno wyeliminować. Nie nadaje się ona zasadniczo do nauczania ćwiczeń złażonych i trudnych, wymaga wnikliwego dozoru zadań ruchowych oraz właściwej kolejności w nauczaniu poszczególnych aktów ruchowych. 2/ Metoda analityczna (metodę nauczania ćwiczeń częściami)

• polega na rozczłonkowaniu ruchu w części składowe, wyuczenie każdej z nich z osobna następuje poprzez połączenie wyuczonych elementów w całość

• nauczając tą metodą dążymy do ułatwienia nauczania złożonych ćwiczeń poprzez naukę prostych elementów składowych, a następnie połączenie ich w całość

• stopień rozczłonkowania ćwiczenia jest zależny od indywidualnego stopnia usprawnienia ćwiczących

• stosując tę metodę musimy pamiętać, że poszczególne elementy nie stanowią ćwiczenia samego w sobie, że dopiero w połączeniu z innymi przyjmują zamkniętą i sensowną postać ruchawą

• metodą tą posługujemy się zwykle przy nauczaniu trudnych ćwiczeń gimnastycznych, pewnych elementów gier sportowych, lekkiej atletyki, pływania, jazdy figurowej na lodzie itp.

3/ Metoda kompleksowa polega na połączeniu dwu poprzednich metod w sposobie dochodzenia do celu. Początkowo naucza się całościowo, aby następnie wyodrębnić złożone elementy i doskonalić je metodą częściową a potem znowu powrócić do nauczania całościowego.

S. Strzyźewski - jego klasyfikacja metod została oparta na kryteriach psychologiczno - pedagogicznych

METODY REALIZACJI ZADAŃ RUCHOWYCH

METODY REPRODUKTYWNE (odtwórcze) •naśladowcza – ścisła• zadaniowa – ścisła•programowanego uczenia się

METODY PROAKTYWNE (usamodzielniające)• zabawowo - naśladowcza • zabawowo - klasyczna• bezpośredniej celowości ruchu• programowego usprawniania się

METODY KREATYWNE (twórcze) • ruchowej ekspresji twórczej (Labana, Orffa)• problemowa.

Krótka charakterystyka poszczególnych metod w pracy z małymi dziećmi- szczegółowo będą omawiane na ćwiczeniach oraz w stosownej literaturze przedmiotu. METODA ZADANIOWA- ŚCISŁA postawienie uczniow w sytuacji zadaniowej; uświadomienie uczniom stanu ich nieumiejętności, czy braków (motywacja

wewnętrzna) określenie celu i jego wartości (motywacja wew.)

wewnętrzna akceptacja zadania przez uczniów uczeń jest podmiotem sytuacji zadaniowej (chce osiągnąć cel)

uczniowie osiągają zamierzone umiejętności i nawyki, wiadomości w wyniku

świadomego i aktywnego udziału kształtowanie wyobrażenia ruchu

uczeń opanowuje zadanie poprzez wielokrotne powtórzenia połączone z usuwaniem

błędów uczeń utrwala i doskonali technikę ruchu przez powtarzanie z jednoczesnym

korygowaniem formy ruchu oraz skuteczności działania OPIS ĆWICZEŃ GIMNASTYCZNYCH (METODĄ ZADANIOWO- ŚCISŁĄ) POZYCJA WYJŚCIOWA NAZWA RUCHU I SPOSÓB WYKONANIA KIERUNEK RUCHU POZYCJA KOŃCOWA

PRZYKŁAD- ĆW. KSZTAŁTUJĄCE RR I NN: PW- ROZKROK, RR W DÓŁ PÓŁPRZYSIAD Z JEDNOCZESNYM POWOLNYM WZNOSEM RR BOKIEM W

GÓRĘ WYPROST NN I POWOLNY OPUST RR PRZODEM W DÓŁ

SPOSÓB ZAPISANIA ZADAŃ W TOKU LEKCYJNYM (RÓŻNYMI METODAMI): 1/ PODAĆ CEL ZADANIA 2/ OPISAĆ TREŚĆ ZADANIA:

ĆWICZENIE: OKREŚLENIE POZYCJI WYJŚCIOWEJ, PRZEBIEGU I POZYCJI KOŃCOWEJ ĆWICZENIA ZABAWA: NAZWA, USTAWIENIE UCZNIÓW W POŻĄDANEJ POZYCJI WYJŚCIOWEJ, KRÓTKIE OBJAŚNIENIE PRZEBIEGU ZABAWY GRA: USTAWIENIE, PRZEBIEG METODA ZABAWOWA- NAŚLADOWCZA Stosowana w pracy z dziećmi w młodszym wieku szkolnym jest atrakcyjna,

zrozumiała i adekwatna do rozwoju psychicznego małego dziecka (strukturalnie związana z gimnastycznymi formami ruchu)

Stawianie dzieci w sytuacji zadaniowej- wywołanie określonego myślowego obrazu

przedmiotu czy zjawiska, którego istotą jest ruch- naśladowanie go Nie należy poprawiać wykonywanych przez dzieci ćwiczeń, lecz dążyć do poprawy

samego ruchu poprzez zadziałanie na wyobraźnię dziecka i odwoływanie się do jego doświadczeń i przeżyć

Objaśnienie ruchu winno być krótkie, zrozumiałe, obrazowe, na bazie przyswojonych przez dzieci pojęć

METODA ZABAWOWA- KLASYCZNA Źródłem inspiracji aktywności ruchowej ucznia jest fabuła zabawy lub przepis gry

Fabuła zabawy sterują działalnością ruchową dziecka i zabawa kończy się na sygnał

nauczyciela Gra ruchowa toczy się wg ściśle określonych przepisów, ma charakter

współzawodnictwa drużynowego, kończy się w chwili wygrania przez jednostkę lub zespół

Na skuteczność stosowania metod zabawowych ma wpływ: odpowiedni dobór, wybór

miejsca, kierowanie grupą, przestrzeganie bezpieczeństwa, właściwe wykorzystanie przyborów i sytuacji wychowawczych, postawa prowadzącego

METODA BEZPOŚREDNIEJ CELOWOŚCI RUCHU (zadaniowa, której prekursorem był R. Czyżewski) Ćwiczenia te polegają na samodzielnym rozwiązywaniu przez dziecko postawionego

zadania Kształtuje to świadomy stosunek do ruchu, pozwala na zrozumienie jego sensu oraz

opanowanie najkorzystniejszej formy ruchu Formę tę stosujemy głównie w pracy z dziećmi 9 – l0 letnimi, lecz może być

wprowadzona już wcześniej Jest formą przejściową od ruchów naśladowczo-zabawowych do stosowanych

wykonywanych ściśle wg prawideł i z należytą precyzją ruchów gimnastycznych Polega na wyrozumowanym zestawieniu odpowiednio dobranej pozycji wyjściowej z

podanym ruchem (wyzwolonym) o z góry zapowiedzianym celu bezpośrednim Do realizacji celu bezpośredniego należy stosować przybory pomocnicze: piłeczki,

krążki, linki, skakanki.. Wykonanie przez ucznia celu bezpośredniego spełnia głębsze cele edukacyjne znane

tylko nauczycielowi (fizjologiczno- wychowawcze) Nie stosujemy pokazu- (tylko młodszym dzieciom pomaga nauczyciel w ruchach

trudniejszych)- zapobieganie bezmyślnemu wykonywaniu poleceń

LABANOWSKI TANIEC WYRAZISTY

• NOWOCZESNY TANIEC WYCHOWAWCZY

• GIMNASTYKA PRZYRZĄDOWA

Jak to działa?

RUDOLF LABAN (1879-1958) badał motorykę człowieka, stworzył własną teorię ruchu. ze względu na koordynację czynności kory mózgowej, układu mięśniowego i nerwowego w ruchu tanecznym podzielił ruchy na 3 grupy: naprężenia, napięcia i wymachy; ZE WZGLĘDU NA MIEJSCE (OKOLICE PRZEPONY) I SPOSÓB POWSTANIA RUCHU- WPROWADZIŁ POJĘCIE IMPULSU- RUCH PROMIENIUJĄCY NA WSZYSTKIE KOŃCZYNY, RZĄDZĄC HARMONIĄ CIAŁA, DUSZY I UMYSŁU 3 SKŁADNIKI RUCHU: ENERGIA (SIŁA MIĘŚNI), CZAS (RYTM, TEMPO),

PRZESTRZEŃ (FIKCYJNA BRYŁA DWUDZIESTOSZEŚCIANU- IKOSAEDER). RÓŻNE SPOSOBY ŁĄCZENIA TYCH SKŁADNIKÓW ZAMKNĄŁ LABAN W 12

„SKALACH RUCHOWYCH”- STWORZYŁ SYSTEM ZAPUISU RUCHU - KINETOGRAFIA.

KINETOGRAMY- JEST TO ZAPIS TAŃCA POPRZEZ ZNAKI OZNACZAJĄCE

KAŻDY RUCH I GEST NA PIONOWEJ PIĘCIOLINII Z PODZIAŁEM TAKTOWYM. TEORETYCZNA NAUKA O TAŃCU – CHOREOLOGIA.

DOSWIADCZENIA DLA BADAŃ NAUKOWEJ ZDOBYWAŁ LABAN JAKO

TANCERZ, CHOREOGRAF, BALETMISTRZ. LABANOWSKI TANIEC WYRAZISTY PODKREŚLAŁ POTRZEBĘ I

ZNACZENIE WYCHOWANIA SPOŁECZNEGO POPRZEZ ROZWIJANIE INDYWIDUALNOSCI, OSOBOWOŚCI, TWÓRCZOŚCI, ZAANGAŻOWANIA

PSYCHICZNEGO, PRZEŻYWANIA, ODCZUWANIA, WZBUDZANIE ARTYSTYCZNYCH EMOCJI.

Rudolf von Laban – ojciec i prekursor tańca ekspresjonistycznego. Stworzył podstawy nowego tańca opierając się na jego trzech częściach składowych, które można analizować i opisywać. Są to: przestrzeń, czas i ciężar

GIMNASTYKA TWÓRCZA (EKSPRESYJNA) RUDOLFA LABANA Z teorii R. L. wywodzi się koncepcja wych. fizycznego realizowana w Wielkiej Brytanii i krajach niemieckojęzycznych. Cechuje ją odchodzenie od ruchu odwzorowanego, wykonywanego na komendę, na rzecz ruchu podejmowanego zgodnie z własną inwencją twórczą, fantazją, doświadczeniem. Jest to nic innego jak odwołanie się do koncepcji wychowania naturalnego i postawienie na twórczy rozwój jednostki.

NOWOCZESNY TANIEC WYCHOWAWCZY- UJĘCIE TEMATYCZNE: TEMAT I: WYCZUCIE (SWIADOMOŚĆ) WŁASNEGO CIAŁA TEMAT II: WYCZUCIE (SWIADOMOŚĆ) CIĘŻARU I CZASU TEMAT III: WYCZUCIE (SWIADOMOŚĆ) PRZESTRZENI TEMAT IV: ROZWIJANIE WYCZUCIA PŁYNNOŚCI RUCHÓW I CIĘŻARU

CIAŁA W PRZESTRZENI I CZASIE TEMAT V: ADAPTACJA RUCHÓW WŁASNYCH DO RUCHÓW PARTNERA TEMAT VI: UŻYCIE WŁASNEGO CIAŁA JAKO NARZĘDZIA W

CZYNNOŚCIACH UŻYTKOWYCH

TEMAT VII: ROZWIJANIE IZOLOWANYCH AKCJI RUCHOWYCH O ZASADNICZYM ZNACZENIU

TEMAT VIII: KSZTAŁTOWANIE WYCZUCIA RYTMU PRACY TEMAT IX: KSZTAŁTOWANIE FORMY RUCHU TEMAT X: KOMBINACJE POPRZEDNIO WYMIENIONYCH TEMATÓW I-IX TEMAT XI: WYRABIANIE ORIENTACJI W PRZESTRZENI TEMAT XII: ANGAŻOWANIE W PRACY RÓŻNYCH PARTII CIAŁA TEMAT XIII: UNOSZENIE CIAŁA NAD ZIEMIA TEMAT XIV: POBUDZANIE I ROZWIJANIE UCZUĆ SPOŁECZNYCH TEMAT XV: UPORZĄDKOWANIE ZESPOŁU ĆWICZEBNEGO (W SENSIE

SWOBODNEGO MANEWROWANIA GRUPĄ) TEMAT XVI: DOSKONALENIE WYRAZISTOSCI (EKSPRESJI) RUCHU

TEMAT XIII: UNOSZENIE CIAŁA NAD ZIEMIA

TEMAT IX: KSZTAŁTOWANIE FORMY RUCHU

TEMAT XVI: DOSKONALENIE WYRAZISTOSCI (EKSPRESJI) RUCHU

GIMNASTYKA PRZYRZĄDOWA: rozwój sprawności ogólnej przydatnej w praktycznych sytuacjach codziennego życia

przez ćwiczenia indywidualne, ze współćwiczącym lub w grupie, z użyciem przyborów i przyrządów

pobudzanie do zrozumienia i doskonalenia ruchu oraz rozwijania inwencji twórczej i

zdolności do wykonywania określonych akcji ruchowych zalecenia metodyczne: „szukaj rozmaitych rozwiązń ruchowych w czasie

wykonywania podjętej akcji”; powtarzaj akcję ruchową w różnych wersjach i z rozmaitą szybkością”

stosowane przyrządy: ławeczki, tramy, drabinki, skrzynie, materace, kraty, drabinki sznurowe, kółka, drążek, poręcze;

przyrząd może być przeszkodą do pokonania lub możemy łączyć kilka przyrządów w

cały zestaw wymagający bardzo złożonych akcji ruchowych.

PRACA SZKOLNA C. ORFFA Carl Orff (1895-1982) - niemiecki kompozytor, pedagog i dyrygent. Carl Orff opracował własną metodę wychowania muzycznego dzieci, której głównym elementem jest śpiew i gra na prostych instrumentach perkusyjnych (tzw. instrumentarium Orffa, w skład którego wchodzą: bębenki, tamburyna, kołatki, grzechotki, trójkąty, dzwonki melodyczne). Duży nacisk kładzie się na improwizację i rozwijanie ekspresji, najważniejszym elementem w muzykowaniu jest rytm. Praca szkolna Orffa jest rozpowszechniana przez Instytut Orffa, działający przy Mozarteum w Salzburgu. założenie, że “muzyka, słowo i ruch” są od początku istnienia związane przez zjawiska RYTMU, który współtowarzyszy zarówno dźwiękom i głosom, jak również elementom ruchowym". Rytm w gimnastyce K. Orffa przybiera początkowo formę rytmicznych gestów, czynności zabaw ruchowych, tanecznych i inscenizowanych, a także improwizacji ruchowej bez muzyki i z muzyką. Naśladowanie osób, zwierząt, ptaków, roślin, odtwarzanie ruchem figur geometrycznych, liter, partnera są to przykłady bogatego wyboru form, jakimi posługuje się K. Orrff. Improwizacje rytmiczne i melodyczne, to proste np. rytmizowanie nazw kwiatów, drzew, imion, wierszy, śpiewanie tych zrytmizowanych tekstów według własnych pomysłów melodycznych.

Twórczość uczniów to np. wszyscy uczestnicy zastanawiają się wspólnie jak można opracować prosta melodię, którą skomponował jeden z nich, jakie nadać jej tempo, dynamikę, dodać akompaniament, jak ten utwór zinstrumentować. Ta wzbudzająca maksymalna aktywność metoda „ wywoływania w dzieciach muzyki „ daje im radość i wpływa na rozwój pamięci, wyobraźni ogólnej i muzycznej. Karol Orff wykorzystywał improwizację wokalną i instrumentalną. W skład instrumentarium Orffa wchodzą liczne instrumenty perkusyjne zarówno o określonej wysokości dźwięku ( dzwonki, metalofony, ksylofony ), jak i te o nieokreślonej wysokości dźwięku ( tamburyn, marakasy, bębny, kastaniety, klawesyn, pudełka akustyczne, trójkąty itd.) . K Orff poleca też flety proste, gitary, viole i wiolonczele. W sumie instrumentarium Orffa daje szeroką skalę, pełną chromatykę, interesujące brzmienie, różnorodne możliwości instrumentacji. Metody intensyfikujące aktywność uczniów stosowane w zajęciach wychowania fizycznego- wybrane do pracy z małymi dziećmi.

Tory przeszkód

Zadańdodatkowych

Małych obwodów

ćwiczebnych

stacyjna

obwodowa

Metody intensyfikujące

zajęcia

1/ Metoda stacyjna

Stosuje się ją do nauki lub doskonalenia umiejętności ruchowych (także sprawności

motorycznej: siła. zd. koord.) Polega na ustawieniu stanowisk ćwiczebnych (4-6 stacji), na których uczniowie

ćwiczą w zespołach kilkuosobowych, należy uwzględnić płeć i stopień sprawności (4-5 min)

Umożliwia ona na doskonalenie i indywidualną korektę wielu zróżnicowanych

czynności ruchowych w lekcji Stwarza nauczycielowi warunki do skutecznej korekty błędów w trakcie nauki nowe

czynności (nauka przebiega na 1 stacji wg ciągu metodycznego) Po wykonaniu ćwiczeń na danej stacji- czynna przerwa wypoczynkowa (ok. 1’)- ćw.

międzystacyjne (oddechowe, rozluźniające, rozciągające mm, korekcyjne) Umożliwia racjonalne wykorzystanie przyrządów i przyborów

Należy zadania opisać na tablicach instruktażowych

Ponadto jest ona atrakcyjna i powinna być wprowadzana już od najmłodszych lat.

2/ Metoda toru przeszkód Polega na tym, że ćwiczący musi pokonać pewną przestrzeń, na której są ustawione

przeszkody Liczba i rodzaj przeszkód winny być odpowiednia dobrane i uwzględniające aktualny

stopień usprawnienia ćwiczących Każdy ćwiczący pokonuje przeszkody w formie strumieniowej, indywidualnej lub

grupowej (na poszczególnych przeszkodach) Tory mogą być naturalne (w terenie), sztuczne (stałe, przenośne) lub kombinowane Układy przeszkód: liniowe, półkoliste, zamknięte, łamane

Ruch na torze jest kierowany (nie ma wyprzedzania)- pokaz wykonania

Nie wymagają one specjalnego i drogiego sprzętu (sprzęt typowy: ławeczki, piłki

lekarskie, płotki i niekonwencjonalny: opony, konstrukcje metalowe i drewniane) Służą rozwijaniu sprawności motorycznej: szybkość, zwinność (6-10 przeszkód),

wytrzymałość- dłuższe (do 150 m)- kilkanaście (15) przeszkód na torze naturalnym), aktywizują ćwiczących, dają im możliwości samoregulacji wysiłku, rozwijają w

dużym stopniu użyteczność ćwiczeń oraz umiejętności i nawyki. Rodzaje torów przeszkód: 1. Ze względu na pochodzenie i rodzaj przeszkód: naturalny

sztuczny kombinowany

2. Ze względu na trwałość torów: stały doraźny

3. Pod względem kształtu trasy: zamknięty otwarty

4. Pod względem ilości strumieni: pojedyncze równoległe

5. Pod względem doboru i układu przeszkód tory równoległe mogę być: jednorodne zróżnicowane

Sposoby pokonywania torów: kolejno od 1 do ostatniej przeszkody, z powrotem wracają w różny sposób ćwiczący pokonują tor w obu kierunkach ćwiczący pokonują tor wahadłowo

FORMY ORGANIZACYJNE stosowane w procesie wychowania fizycznego

FORMY ORGANIZACYJNE

FORMA NAUCZANIACZYNNIKI

DETERMINUJĄCE CZASOWO-

PRZESTRZENNO-ORGANIZACYJE WARUNKI PROCESU WF;

1. LEKCJA SZKOLNA2. WYCIECZKA3. ZAJĘCIA SPORTOWE4. IMPREZY

SPORTOWO-REKREACYJNE

5. ZAJĘCIA ŚRÓDLEKCYJNE, MIĘDZYLEKCYJNE

FORMY PRACY Z UCZNIAMI

FORMY PODZIAŁU UCZNIÓW:1. ZASTĘPY STAŁE2. ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE3. ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE ZMIENNE4. DRUŻYNY, GRUPY, PARY

FORMY PORZĄDKOWE:1. USTAWIENIA PODSTAWOWE2. USTAWIENIA ĆWICZEBNE3. ODLICZANIE ORAZ ZWROTY W MIEJSCU

FORMY PROWADZENIA ZAJĘĆ:1. FORMA FRONTALNA2. FORMA ZAJĘĆ W ZESPOŁACH3. FORMA ZAJĘĆ W ZESPOŁACH Z DODATKOWYMI

ZADANIAMI4. FORMA STACYJNA5. FORMA OBWODU ĆWICZEBNEGO6. FORMA INDYWIDUALNA

„Forma” zewnętrzny kształt czegoś, w dydaktyce na formę nauczania składa się wiele współczynników determinujących czasowo- przestrzenno- organizacyjne zewnętrzne warunki, w których urzeczywistnia się wszelka metoda nauczania (J. Szaniawski, 1965). W szerokim rozumieniu formami nauczania, kształcenia czy wychowania są: lekcja szkolna, wycieczka, zajęcia w sekcji SKS, zajęcia rekreacyjne, impreza sportowo- rekreacyjna, zajęcia śródlekcyjne, zajęcia międzylekcyjne. W rozumieniu wąskim (w ramach czy wewnątrz wymienionych form) wyróżnia się organizacyjne formy pracy z uczniami w procesie dydaktyczno- wychowawczym:

• formy podziału uczniów • formy porządkowe • formy prowadzenia zajęć.

I. FORMY PODZIAŁU UCZNIÓW

• ZASTĘPY STAŁE • ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE • ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE ZMIENNE • DRUŻYNY • GRUPY • PARY

ZASTĘPY STAŁE

• są ustalane na dłuższy okres, w zależności od wielkości grupy ćwiczebnej dzieli się ją na 3 do 5 zastępów (6-10 ćwiczących);

• przy podziale bierze się pod uwagę relacje między uczniami, Anie sprawność, płeć czy parametry wysokościowo- wagowe;

• jest to podział ważny z punktu widzenia wychowawczego- ćwiczący uczą się odpowiedzialności zespołowej, kierowania innymi, udzielania pierwszej pomocy, dyscypliny;

• dobór ćwiczących powinien być taki, aby jedni wpływali pozytywnie na drugich; ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE

• są to zastępy jednorodne pod względem sprawnościowym: • - można obciążenia ćwiczeń optymalnie dostosować do grupy, sprawności wszystkich

ćwiczących w tym zastępie • - trudność zadań jest dostępna dla uczniów mało sprawnych, jak i bardzo sprawnych,

co wpływa na chętniejszy udział w zajęciach ZASTĘPY SPRAWNOŚCIOWE ZMIENNE

• w różnych dyscyplinach sportowych czy rekreacyjnych ćwiczący są zróżnicowani pod względem umiejętności;

• skład osobowy zastępu powinien się zmieniać w zależności od zaawansowania w konkretnym temacie czy dyscyplinie sportowej, czy zadaniach o dużej trudności technicznej (taktycznej);

• daje to możliwość stawiania wymaga n adekwatnych do realizowanych zadań na zajęciach;

Należy stosować wszystkie trzy formy; celowe jest, aby najpierw wykorzystać formę zespołów stałych (podział wg kryterium wychowawczego), potem formę zespołów sprawnościowych (wg kryterium osiągniętego poziomu sprawności ogólnej) i formę zastępów sprawnościowo- zmiennych (wg kryterium osiągniętego poziomu zaawansowania w poszczególnych dyscyplinach, tematach, zadaniach ruchowych) charakterystyczne dla pracy w zespołach jest wyznaczanie poszczególnym osobom funkcji zastępowego oraz stworzenie warunków do samodzielnej pracy i samowychowania w zespole. DRUŻYNY

• w celu przeprowadzenia rozgrywek w grach ruchowych i sportowych tworzone są „na gorąco” drużyny; przy podziale obowiązuje zasada dzielenia klasy na zespoły o podobnej sprawności i umiejętnościach

GRUPY

• ten podział jest losowy i obowiązuje tylko w jednej godzinie zajęć; • stosuje się ten podział, gdy zadania są stosunkowo łatwe (w grach i zabawach,

ćwiczeniach muzyczno- ruchowych, zabawach i grach terenowych..) PARY

• forma ta jest stosowana, gdy partner zapewnia pomoc lub ochronę, służy drugiemu jako swego rodzaju przyrząd lub jako balast, korpartner w ćwiczeniu…

• partnerzy powinni odpowiadać sobie ciężarem ciała, wysokością ciała, siłą i podobnymi cechami.

II. FORMY PORZĄDKOWE

• ustawienia podstawowe • ustawienia ćwiczebne • odliczanie oraz zwroty w miejscu i ruchu

USTAWIENIA PODSTAWOWE szereg, dwuszereg, rząd, dwurząd, szyk marszowy USTAWIENIA ĆWICZEBNE luźna gromadka, uliczka, półkole, czworobok, trójkąt, koło czołem do wewnątrz, koło czołem do zewnątrz, kolumna ćwiczebna III. FORMY PROWADZENIA ZAJĘĆ

• forma frontalna • forma zajęć w zespołach • forma zajęć w zespołach z dodatkowymi zadaniami • forma stacyjna • forma obwodu ćwiczebnego • forma indywidualna

FORMA FRONTALNA

• wszyscy uczniowie w tym samym czasie wykonują te same ćwiczenia stojąc frontalnie w stosunku do nauczyciela; wykonują na tempo pokazane przez niego ćwiczenia;

• zalety: uczniowie ćwiczą równocześnie z dużą intensywnością, odpoczynek i obciążenia uczniów są bezpośrednio sterowane, organizacja jest łatwa

• skutki niekorzystne; ograniczona jest samodzielność ćwiczących, ograniczona jest możliwość dozowania obciążeń stosownie do indywidualnych możliwości ćwiczących;

FORMA ZAJĘĆ W ZESPOŁACH

• zajęcia odbywają się w kilku zespołach, przy czym uczniowie każdego zespołu wykonują zadania pojedynczo lub w parach i zaraz wstępują z powrotem do zespołu (np. w gimnastyce przyrządowej..)

• warianty: • - tryb równoległy • - tryb zmienny; • równoległy tryb zajęć występuje wtedy, gdy zespoły nie zmieniają się przy

poszczególnych przyrządach, urządzeniach, ale realizowane zadania mogą być te same lub różne (ćwiczący we wszystkich zastępach mogą wykonywać przewrót w przód z miejsca, albo różnie ze względu na poziom zaawansowania: w I zastępie- przewrót w przód z miejsca, w II zastępie- z marszu, w III- z biegu)

• tryb zmienny zajęć w zastępach ma miejsce wtedy, gdy zespoły zmieniają się przy poszczególnych stanowiskach (różne zadania) (I zastęp wykonuje rzut piłeczką, drugi skok w dal, trzeci start niski; zmiana zadań)

• każdy zastęp posiada swojego zastępowego, który kieruje zajęciami wewnątrz zastępu,

nauczyciel natomiast kieruje praca wszystkich; zastępy lub grupy są powoływane w trybie losowym tylko na czas jednej lekcji;

FORMA ZAJĘĆ W ZESPOŁACH Z DODATKOWYMI ZADANIAMI

• po wykonaniu zadania zasadniczego, czekając w kolejce, ćwiczący wykonują indywidualnie zadanie dodatkowe; celem jest likwidacja przestojów martwych punktów z powodu czekania w kolejce na podejście do przyrządu;

• zadania dodatkowe powinny być stosunkowo proste i dobrze opanowane, bezpieczne i atrakcyjne, nastawione głównie na rozwijanie zdolności motorycznych i odpowiednich grup mięśniowych (zmienność pracy mięśniowej po wykonaniu zadania zasadniczego);

FORMA STACYJNA

• uczniowie ćwiczą strumieniem na wielu stacjach. które składają się na obwód stacyjny; stosuje się w celu utrwalania umiejętności i nawyków lub rozwijania zdolności motorycznych (przez stację rozumie się stanowisko ćwiczebne);

• forma obwodu stacyjnego- ujęcie wielu stacji w jeden zorganizowany ciąg, na którym wykonywane są zadania (ćwiczenia); zastępy zaczynają ćwiczyć przy różnych stacjach jednocześnie;

dwojaki przebieg:

• obwodów stacyjnych jest tyle, co zastępów czy grup i każdy zespół ćwiczy na jednym z nich

• wszystkie stacje są włączone do jednego wielkiego obwodu, na którym ćwiczy cała

klasa FORMA OBWODU ĆWICZEBNEGO

• stosuje się w rozwijaniu zdolności motorycznych o charakterze zdolności siłowo- wytrzymałościowym;

• na poszczególnych stanowiskach ustawia się małe grupki uczniów, określa liczbę powtórzeń i daje znak na równoczesną zmianę ćwiczących;

• praca kończy się po wykonaniu zadań na wszystkich stacjach; FORMA INDYWIDUALNA

• każdy uczeń wykonuje zadania oddzielnie, po swojemu; • ćwiczący samodzielnie wykonują rozgrzewkę, samodzielnie inscenizują ruchem jakiś

temat (metoda ekspresji ruchowej), samodzielnie rozwiązują zadania problemowe (metoda problemowa), , samodzielnie opanowują zadania techniczne (metoda programowanego uczenia się)…

• nauczyciel zapewnia ćwiczącym odpowiednie warunki materialne (urządzenia, przybory);

FORMY PROWADZENIA ZAJĘĆ RUCHOWYCH

• służą racjonalnemu organizowaniu zajęć ruchowych; • dobra organizacja zajęć wiąże się z optymalnym wykorzystaniem czasu na lekcjach; • polega na oszczędzaniu czasu na czynnościach organizacyjno- porządkowych przed

lekcją oraz na dobrej organizacji w toku trwania zajęć. Piśmiennictwo

• Strzyżewski S. (1986) Proces wychowania w kulturze fizycznej, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.