Prof. Dr. Salih KUK Erciyes Üniversitesi

Tıp Fakültesi T.Parazitoloji AD.

Miyaz ve Uyuz etkenleri

AMAÇ ve ÖĞRENİM HEDEFLERİ

Miyaz sinekleri ve genel özellikleri Myiazis

Maggot Terapi

Sarcoptes scabiei hominis ve genel özellikleri Uyuz hastalığı

03.03.2016

3

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Miyaz sinekleri ve Myiasis

03.03.2016

4

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Miyaz Sinekleri

Calliphoridae : Calliphora (mavi-yeşil) Sarcophogidae : Sarcophaga (boz) Oestridae : Oestrus, Dermatobia Hypodermatidae : Hypoderma (büvelek) Gastrophylidae : Gastrophylus

03.03.2016

5

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Erişkinlerin Yapısı

Miyaz sinekleri renkli sineklerdir.

Erişkinleri farklı büyüklüğe sahiptir;

2-4 mm. olanları veya 10-15 mm. yi bulanları vardır

03.03.2016

6

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Miyiasis Sinekleri, Hayat Döngüsü

03.03.2016

7

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Yumurtaların ve Larvaların Yapısı

Yumurtaları: Küçük (birkaç mm) Beyazımsı renkte, silindirik oval yapılardır.

Yumurtalar sineğin cins ve türüne göre

farklı ortamlara bırakılırlar

03.03.2016

8

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Yumurtaların ve Larvaların Yapısı

Larvalar;

Başsız ve ayaksızdır. Büyüklüğü larval döneme göre değişir.(1-2 mm’

den 1-1.5 cm’ye kadar). Vücut 12 parçadan oluşur. Ön uçları ; ince, arka tarafları; daha geniş çaplı,

silindiriktir Baş parçasında; bir çift ağız çengeli veya dudak

skleriti bulunur. Görünümleri ayırıcı tanıda kullanılır.

03.03.2016

9

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

03.03.2016

10

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

03.03.2016

11

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Myiasis

Diptera takımındaki bazı sineklerin larvalarının canlı insan veya hayvanların doku ve organlarında yerleşmesiyle oluşan hastalığa miyaz denir.

Myiasis’te larvalar; Sağlam veya yaralı deri, vücut boşlukları ve duyu organlarında yerleşerek hastalık yaparlar.

03.03.2016

12

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Yerleştiği Doku Ve Organlara Göre Miyazlar

Sağlam deri ve deri altı miyazı:

Deri ve iç organlar larva migransı şeklinde görülür.

Helmintlerde görülen gibi seyredebilir.

03.03.2016

13

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Yerleştiği Doku Ve Organlara Göre Miyazlar

Yara miyazı (travmatik miyaz): Hasta bakımının iyi olmadığı durumlarda görülür.

Miyaz sinekleri yaraya ya yumurta ya da larva

bırakırlar

Yaranın yerine, miyaz etkeninin cins ve türüne göre ciddi komplikasyonlara yol açabilir

03.03.2016

14

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Yerleştiği Doku Ve Organlara Göre Miyazlar

Göz miyazı (ophtalmomyiasis): Sinek larvasının gözde yerleşmesine bağlı olarak

görülür. Bazı larvalar gelişirken gözü tamamen harap

edebilirler. Göz miyazı iç ve dış göz miyazı olarak ayrılır.

İç göz miyazında ; etken Hypoderma türlerinin larvaları iken,

Dış göz miyazında; yurdumuzda en sık etken Oestrus ovis larvalarıdır

03.03.2016

15

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Yerleştiği Doku Ve Organlara Göre Miyazlar

Göz miyazı (ophtalmomyiasis):

Larvalar göze, konjonktivaya püskürtüldükten sonra gözde ; Yanma Kaşıntı Ağrı

Fotofobi Şişme Kızartı

Ödem

Enükleasyona sebep olan vakalar vardır. 03.03.2016

16

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Yerleştiği Doku Ve Organlara Göre Miyazlar

Burun miyazı (nasomyiasis): Burun boşluğu veya ek olarak sinüsler

ve farinkste istila edilmiştir Wohlfahrtia ve Oestrus larvaları

etkendir

Burunda kaşıntı, rahatsızlık, yüzde şişme, baş ağrısı, ateş görülür

Zamanında önlem alınmazsa ölüme yol açabilir

03.03.2016

17

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Yerleştiği Doku Ve Organlara Göre Miyazlar

Kulak miyazı: Çoğunlukla burun miyazı sonucu gelişir

İşitme kaybı, ağrı, çınlama olabilir

Orta kulaktan beyine geçen larvalar

ölüme neden olabilir

03.03.2016

18

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Yerleştiği Doku Ve Organlara Göre Miyazlar

Anüs ve vajina miyazı: Hematüri, disüri, karnın alt kısmında ağrılar olabilir.

Gastrointestinal miyaz: Yalancı miyaz olabileceği gibi hakiki miyaz

da olabilir. Hakiki miyaz diyebilmek için larvaların

bağırsaktan canlı olarak çıkması gerekir Hakiki miyazda, mide barsak bozuklukları,

bulantı, kusma ve baş ağrısı olabilir; çocuklarda epilepsi nöbetleri görülebilir

03.03.2016

19

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Miyaz Tanısı

Klinikte ;

Fakat etkenin kesin tanısı laboratuar çalışmasına dayanır.

Açık lezyonlarda, kulak, burun gibi yerlerde larvayı görünce ‘miyaz’ tanısı konulur.

03.03.2016

20

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Tanı

Etkenin kesin tanısı

Bunun için ; larvaları zedelemeden bulundukları yerden almak ve kaynama noktası gelmiş suya atarak tespit etmek gerekir

Tespit edilen larva daha sonra %70’ lik alkol çözeltisine konulur.

Tanı genellikle 3.dönem larvasının arka kısmındaki yapılar değerlendirilerek konulur.

03.03.2016

21

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Tedavi Miyazın tedavisinde amaç, dokuları zedelemeden

ve derinlere kaçmasına meydan vermeden larvaları bulundukları yerden çıkarmaktır.

Göz miyazında; %3 lük kokain kullanmak larvaları bulundukları yerden çıkarmakta yardımcı olur.

Deri larva migransında; larvaların bulunduğu düşünülen yere yağ, parafin, kloroform veya eter damlatılarak larvaların yüzeye gelmesi sağlanır.

Nasomyiasis’ te; larvaların hareketini durdurmak için hastaya kloroform koklatılabilir.

03.03.2016

22

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

MİYAZ SİNEKLERİNİN TEDAVİDE

KULLANIMI

MAGGOT TERAPİ

Larva tedavisi Maggot debritman tedavisi Terapotik Miyaz

Biyocerrahi

Biyocerrahi Depritman

Lucilia sericata sineğinin steril larva ve pupalarının tedavide kullanılması

03.03.2016

24

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

MDT Tarihçesi Mayalar ve Avustralya aborjinler gibi eski

topluluklar Larval tedaviye dair ilk yazılı bilgi ;Ambroise

Pare, Fransa'da, baş cerrah olan Pare, 1557 yılındaki savaşta

Baron DJ. Larrey 1829'da, Napoleon'un askerleri arasında cerrah subay

1920-1930’lardan itibaren ABD’de kronik yaralar

ve osteomiyelit tedavisinde kullanılmaya başlanmıştır.

03.03.2016

25

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

MDT Tarihçesi 1990’ların başında ABD’de 1995’den itibaren ; Kanada, Avustralya,

İngiltere, Almanya, İsviçre, İsveç, Finlandiya, Fransa, Avusturya, Danimarka, Ukrayna, Hollanda, Mısır, Tayland ve İsrail’ gibi 20’den fazla ülkede

Sadece İngiltere’de beş yıllık bir dönem

içerisinde 600 merkezde 8000 MDT uygulanmıştır.

03.03.2016

26

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

MAGGOT TERAPİ

Bası ülseri Diyabetik ayak ülseri Osteomylit Vasküler ülserler

Endikasyonları Post-operatif yaralar Travmatik iyileşmeyen yaralar Yanıklar Ülseratif deri kanserleri

03.03.2016

27

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

L.Sericata Larvalarının Etki Mekanizması

1. Nekrotik dokuları debride etmek

2. Yarada dezenfeksiyon ve sterilizasyon

sağlamak

3. Yara iyileşimini stimüle etmek

03.03.2016

28

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Sarcoptes scabiei hominis ve

Sarcoptik Uyuz

03.03.2016

29

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Sarcoptes scabiei hominis

İnsana tamamen uyum gösteren, bütün hayat dönemlerini insanın derisi içinde geçiren, allerji ve kaşıntılı deri lezyonu oluşturan akarcıklardır.

İnsanda oluşturdukları hastalığa “Uyuz” veya “Gale” denir

03.03.2016

30

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Sarcaptes scabiei hominis Morfoloji

S. scabiei hominis çıplak gözle zorlukla görülebilir

Dişileri (yaklaşık 0.3 mm) erkeklere (yaklaşık 0.2 mm) oranla daha büyüktür

Kirli beyaz renkte, yarı saydam, oval biçimlidirler.

Beyaz renkli olan yumurtaları oldukça büyük

boyuttadır : 0.1 mm x 0.15 mm

Ömürleri genellikle 1-1,5 ay kadardır. 03.03.2016

31

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Sarcoptes scabiei hominis

İnsan S.scabiei hominis’in tek konağıdır.

Parazit tüm hayat dönemlerini insanın derisinin içinde oyduğu birkaç mm ile 3-4 cm arasında değişen sillon denilen tünellerde geçirir.

03.03.2016

32

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Sarcoptes scabiei hominis

S. scabiei hominis tüneli açarken parçaladığı doku ile beslenir, fakat kan emmez.

Genellikle eller, parmak araları, bilek ve dirseklerin iç yanı, koltuk altına yakın yerlerde, göbek çevresinde yerleşirler.

03.03.2016

33

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Hayat Döngüsü Hayat döngüsünde; yumurta-larva-nimf-erişkin dönemleri

vardır.

Döllenmiş dişi deriye girdikten sonra tünel içine günde 2-4 arası yumurta bırakır.

Yumurtadan çıkan larvalar olgunlaşmak için deri yüzeyine çıkar.

03.03.2016

34

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Hayat Döngüsü Larvalar deri yüzeyinde nimf

evresine geçer.

Nimf, evresinden sonra gömlek değiştirenlerden erkek,

2.nimf evresinden sonra gömlek

değiştirenlerden ise dişiler oluşur.

Dişiler çiftleşene kadar hareket etmez, çiftleştikten sonra tünel kazmaya başlarlar.

03.03.2016

35

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Epidemiyoloji

Uyuz her yaşta her toplulukta görülebilen ev ve aile içi hastalığıdır.

Toplu yaşanan yerlerde, doğal afet ve savaş zamanlarında hızla yayılır.

Sporadik olgular şeklinde veya salgınlar halinde görülür.

Yurdumuzda da hemen her yörede zaman zaman uyuz epidemileri görülmektedir.

03.03.2016

36

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Epidemiyoloji

Uyuz bulaşıcı bir hastalıktır Parazit kaynağı; uyuzlu insanlardır. Parazitin enfektif formu; yeni döllenmiş

dişiler, larva ve nimf formlarıdır.

İnsandan insana tokalaşma, elbise ve çamaşırların ortak kullanımı, cinsel ilişki, aynı yatakta yatmakla bulaşır.

Bulaştırıcılık hastalık boyunca devam eder.

03.03.2016

37

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

İmmunolojisi S. scabiei hominis’e karşı insanda özgül bir humoral ve

hücresel bağışıklık gelişmektedir.

İmmun yanıt ; uyuzdan kurtulmada ve parazitozun sınırlandırılmasında rol oynamaktadır.

Vücut parazitten kurtulsa da hastalık belirtileri, deride kalan parazit antijenleri nedeniyle devam edebilir.

Parazit derinlere inmiş ve antijeni uzun süre o bölgede kalmışsa Nodüllü uyuz denilen tip görülür.

Eğer kişinin immunolojik yanıtı yetersiz ise bu kez hiperkeratozlu Norveç uyuzu tipi görülür. 03.03.2016

38

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Klinik Belirtiler ve Patoloji Uyuzda kuluçka süresi ilk bulaşmada 2-3

hafta, yineleyen bulaşmalarda ise çok daha kısadır.

Parazitin yerleştiği yerlerde şiddetli kaşıntı ve deri bozuklukları görülür.

Kaşıntı, incimsi veziküller (vezikül perle) ve uyuz izleri (sillon) uyuzun en temel 3 belirtisidir.

03.03.2016

39

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Klinik Belirtiler ve Patoloji Kaşıntı; parazitin deri içinde açtığı

tünellerde açıkta kalan sinir uçlarının uyarılmasına ve parazitin metabolik artıklarına karşı gelişen allerji nedeniyle oluşur.

Kaşıntı özellikle geceleri artar

03.03.2016

40

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Norveç Uyuzu Uyuzun ağır geçirilen formudur.

Scabies crustosa veya kabuklu uyuz

olarak da bilinir.

Down sendromu gibi kaşıntıyı iyi algılayamayan mental, nörolojik bozukluğu olanlarda veya bağışıklığın baskılandığı durumlarda bu klinik tablo gelişir.

03.03.2016

41

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Norveç Uyuzu

Deri lezyonları yaygın, hiperkeratotik, kabuklu nodüller veya plaklar şeklindedir.

Normalde uyuzlu bir hastada 5-10 arası etken bulunduğu halde bu hastalarda milyonlarca etken bulunabilir.

03.03.2016

42

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Tanı ve Tedavi Klinik tanıda en önemli bulgu incimsi

veziküller, Özellikle geceleri artan kaşıntıdır. Bu

veziküllerin içinde parazit bulunur. Ayrıca “uyuz izleri” (sillon) denilen ve

içlerinde parazitin çıkartıları ve metabolik artıkları bulunan yapılar da tanıda önemlidir.

03.03.2016

43

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Tanı Parazitolojik tanı amacıyla incimsi veziküllerden,

uyuz izlerinde iğneyle kanatmadan bisturi yardımıyla kazıntı alınır.

Kabuklar %5 lik KOH içinde eritilir, lam-lamel arasında incelenir ve parazit aranır.

%5 Permethrin ile tedavi edilir

Tedavi

03.03.2016

44

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Diğer Uyuz Tipleri Ve Etkenleri

Arpa Uyuzu: Pyemotes ventricosus

Çalılık Uyuzu: Trombiculidae

Folikül Uyuzu: Demodex folliculorum 03.03.2016

45

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

Demodex folliculorum, D. brevis :

Daha çok yüzde kıl folliküllerinde bulunur

İnsanda en sık rastlanan kalıcı ektoparazit İnsan tek konak

En çok sebaseöz bezlerin çok sayıda olduğu; nazal deri follikülleri, burun üstünde, yanak, alın, peroral bölgede

03.03.2016

46

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

ÖZET

Miyaz sinekleri ve oluşturduğu hastalıklar

Uyuz hastalığı, etken, özellikleri ve tanısı

Maggot terapi

03.03.2016

47

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S

KAYNAKLAR

KAYNAK KİTAP Saygı’nın Temel Tıbbi Parazitoloji’si. Süleyman YAZAR, Salih KUK, Özlem MİMAN, Gülendame SAYGI Erciyes Üniversitesi Yayınları No:206. Kayseri, 2016. DERS NOTLARI http://parazitoloji.erciyes.edu.tr/

03.03.2016

48

Miyaz ve Uyuz Etkenleri / KUK S