Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine
fizibilite çalışması
Ekim 2017
GIZ - Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH
Aziziye Mah. Pak Sokak No: 1/109, 06690 Ankara, Türkiye
T +90 312 466 70 80
I www.giz.de
Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğü
Mustafa Kemal Mahallesi Eskişehir Devlet Yolu (Dumlupınar Bulvarı)
9. km. No: 278 Çankaya / Ankara
T +90 312 410 10 00
I www.csb.gov.tr
Tarih:
Ekim 2017
Yazarlar:
Yeşil Güç Enerji ve Çevre Danışmanlık
Münire Tülin Keskin
Zerrin Taç Altuntaşoğlu
Yenal Ceylan
Adres: 59. sokak 15/1 Bahçelievler
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -ii-
Kısaltmalar
BMUB Federal Alman Çevre, Doğa Koruma, İnşaat ve Nükleer Güvenlik Bakanlığı
DKTI Alman İklim Teknolojileri İnisiyatifi
EV Enerji Verimliliği
EPBD AB Binalarda Enerji Performansı Direktifi
EKB Enerji Kimlik Belgesi
SSS Sıkça Sorulan Sorular
YEGM Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü
MHGM Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğü
GEF Küresel Çevre Fonu
BBTY Bütünleşik Bina Tasarımı Yaklaşımı
İMSAD Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği
İZODER Isı Su Ses ve Yangın Yalıtımcıları Derneği
MBM Mobil Bilgi Merkezi
ETKB Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
ÇŞB Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
MEB Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı
İDEP İklim Değişikliği Eylem Planı
ÖTV Özel tüketim Vergisi
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -iii-
İçindekiler
1. Giriş ............................................................................................................................................................................................ 5
2. Temel bilgiler ......................................................................................................................................................................... 5
2.1. EV'ye ilişkin mevzuat ................................................................................................................................................ 7
2.2. Bina Enerji Verimliliğine ilişkin projeler .......................................................................................................... 9
3. Mantık ..................................................................................................................................................................................... 12
4. MBM'nin Gerekliliklerinin Tanımı .............................................................................................................................. 14
5. MBM'nin Uluslararası Örnekleri.................................................................................................................................. 18
6. Mobil Bilgi Merkezinin Fizibilitesi ......................................................................................................................... - 24 -
6.1. Mobil Bilig Merkezlerine Dair Genel Yorumlar ...................................................................................... - 24 -
6.2. Mülkiyet ve İşletim Koşulları ......................................................................................................................... - 26 -
6.3. Personel .................................................................................................................................................................. - 30 -
6.4. Hedef kitleler ve eğitim: ................................................................................................................................... - 31 -
6.5. Sürdürülebilirlik .................................................................................................................................................. - 32 -
6.6. MBM'nin hukuki boyutları .............................................................................................................................. - 33 -
6.7. Konsept Alternatifleri, MBM için Olası Yapıları Gösterir .................................................................... - 35 -
6.8. Yatırım ve İşletme Maliyeti Çerçevesinde MBM Alternatiflerinin Maliyet Tahminleri .......... - 39 -
6.9. Aracın iç ve dış planlaması .............................................................................................................................. - 46 -
6.9.1. MBM'nin dış görünümü ve dış birimleri .......................................................................................... - 46 -
6.9.2. MBM'nin iç görünümü ve Konuların içerikleri ile ilgili araçlar .............................................. - 47 -
6.10. Potansiyel İmalatçılar ................................................................................................................................... - 52 -
7. Sonuç .................................................................................................................................................................................. - 53 -
8. Ekler ................................................................................................................................................................................... - 57 -
Ek 1: Bilgi Kaynağı Olarak Kullanılabilecek, Çeşitli Projeler için Hazırlanmış Belgeler ...................... - 57 -
Ek 2: Mobil Bilgi Merkezine Dair Uluslararası Örnekler ................................................................................... - 62 -
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -iv-
Şekiller
Şekil 1: Alternatif Araçların Dış Görünümü………………………….………………………………………………………………………….47
Şekil 2: MBM'nin İç Görünümü……………………………………………………………………………………………………………………….49
Tablolar
Tablo 1: İnşaat sektörünün amaçları ve Türkiye’nin Enerji Verimliliği Strateji Belgesi hedefleri………………….……. 8
Tablo 2: Uluslararası Mobil Birimlerin birleştirilmiş veya paylaşılan içeriklerinin listesi…….……………………...….…19
Tablo 3: Uluslararası Mobil Bilgi Merkezlerinin Karşılaştırması ……………………………………..................................…21
Tablo 4: Otobüs ve römorkun Sergi Alanı kıyaslaması……………………………………………………………………….……………37
Tablo 5: MBM Alternatiflerinin Karşılaştırması …………………………………………………………………………………………......38
Tablo 6: Araç Maliyeti ………………………………………………………………………………………………………..…………………….......40
Tablo 7: İşletme Maliyetleri…………………………………………………………………………………………………………………….….....41
Tablo 8: Enerji Verimliliği Araçlarının Maliyetleri ………………………………………………………...…………….…..…………......42
Tablo 9: MBM Alternatiflerinin Maliyet Tahminlerinin Özeti ………………………………………………………………….….……43
Tablo 10: MBM'nin Alternatif Modellerinin Artıları ve Eksileri ....................................................................................................44
Tablo 11: Eğitim Konuları…….. ....................................................................................................................................................................49
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -5-
1. Giriş
Alman İklim Teknolojileri İnisiyatifi (DKTI) himayesi altında ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
(ÇŞB) işbirliğinde başlatılmış olan Türk-Alman Kamu Binalarında Enerji Verimliliği Projesi
İşbirliği çerçevesinde bir "Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) programının geliştirilmesi ve
uygulanması planlanmaktadır. Bu fizibilite raporu kapsamında yerinde faaliyetler aracılığıyla
çeşitli ve dağınık kitlelerin eğitimi ve/veya bu kitlelerin farkındalığını artırmak için Mobil Bilgi
Merkezinin ihtiyaçlarını, yapısını ve tasarımını, maliyetini, yönetimini ve işletilmesini
tanımlamak için bir çalışma yürütülmüştür.
MBM faaliyetinin spesifik hedefi, binalarda enerji verimliliğinin (EV) çevresel, ekonomik ve
teknik yönlerine dair kamuda farkındalık yaratma ve kamuyu bilgilendirmenin yanında bu
kişilerin evlerinde enerji verimliliği tedbirlerini ve teknolojilerini uygulamaları konusunda
kamuyu teşvik etmektir. Bu sırada, Bina Enerji Kimlik Belgesine (BEP-TR) dair bilginin yanı sıra
evlerde ve ticari binalarda enerji verimliliğinin uygulanması için hükümet tarafından sağlanan
hibe veya krediler gibi finansman seçenekleri hakkında bilgiler de sağlanacaktır.
Fizibilite Raporunun hazırlanmasında masabaşı araştırmaları ve internet üzerinden yapılan
anketler, görüşmeler, e-mail iletileri ve ziyaretler aracılığıyla maliyetler (üretim, işletme ve
bakım) de dahil olmak üzere aracın otobüs mü römork mu olacağı gibi detayları belirlemek için
MBM'nin konsepti, bilginin kapsamı ve gösterim senaryoları ile bilgi araç-gereçleri, yasal çerçeve
kapsamında işletme koşulları ve Bakanlığın ve ortaklarının kabiliyetleri araştırılmıştır. Ayrıca
anlayış ve kapsam üzerinde mutabık kalmak adına Bakanlık ile iki toplantı düzenlenmiştir.
2. Temel bilgiler
Türkiye'nin bina stokunun toplam yüz ölçümünün 3.052 milyon m2 olarak tahmin edilmektedir.
Türkiye'deki toplam bina stokunun yaklaşık %81'i konut binalarından oluşurken, ticari bina
kategorisi bunu %15'le takip etmektedir. Kamu binalarının ise toplam yüz ölçümünden %4'lük
bir pay almaktadır1.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'na (ETKB) göre Türkiye'de bina sektörü tarafından 2015
yılında yapılan toplam enerji tüketiminin %32'sini konut binaları ile ticari binalar
oluşturmaktadır. 2002 ile 2012 yılları arasındaki 10 yıllık dönem içerisinde bina sektörü
tarafından tüketilen enerji miktarı yaklaşık %70 oranında artmıştır (ETKB, 2014). Bu yükselişin
ana nedenleri artan nüfus, şehirleşme ile konut ve ticari binalardır. Bina sektörünün toplam
elektrik enerjisi tüketimindeki payı yaklaşık %50'dir (ETKB, 2014). Buna ek olarak, en
1 Türkiye'deki kamu ve konut bina stokundaki enerji tasarrufunun pazar kesit analizi, IPA Programı kapsamında 2011 Türkiye Ulusal Programı, Nihai Rapor, Şubat 2017, sayfa 15
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -6-
önemlileri sera gazı olmakla birlikte karbondioksit (CO2) emisyonlarının yaklaşık %18'i
konutlardan kaynaklanmaktadır (ÇŞB, 2013). ETKB Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü
(YEGM) tarafından ilan edilen Konut ve Ticari Binalar için Enerji Tasarrufu Potansiyeli sırasıyla
%46 ve %20'dir (YEGM, 2012).
Türkiye'nin bina stokundaki enerji tasarrufunun Pazar Değerlendirmesi sonucunda, 'tabandan
tepeye' mühendislik yaklaşımı temelli enerji verimliliği tedbirlerinin uygulanmasına dair ciddi
bir potansiyel görülmüştür. 2017-2030 döneminin tamamında Türkiye'nin tam potansiyelini
gerçekleştirmesinin toplam maliyeti konut sektörü için 126 milyar Euro (403 milyar TL)2, kamu
binaları için 9,8 milyar Euro (31,2 milyar TL) olacaktır. Yatırımcıların ve son kullanıcıların bu
yatırımlardan yapacağı yıllık maliyetten tasarruf miktarı yaklaşık 48,1 milyar TL'dir. Bu da,
tasarrufların ortalama 9 yıl içerisinde tedbirleri amorti edeceği anlamına gelir. Bu oldukça kritik
bir sonuçtur ve tüm EV tedbirlerinin uygulanmasını gerekçelendirecek en önemli
parametrelerden biri olmalıdır.
2011'den itibaren yeni inşa edilen binaların kullanım izni almadan önce bir Enerji Kimlik Belgesi
(EKB) alması zorunlu hale getirilmiştir. Mevcut binalar da Mayıs 2017'den sonra EKB almak
zorundadır. 2000 ile 2015 yılları arasında kullanım izni almış bina sayısı 1,3 milyonken 2015'in
sonuna kadar hesaplanan toplam bina sayısı 9,2 milyondur. ÇŞB tarafından şu ana kadar
onaylanan Enerji Kimlik Belgesi (EKB) sayısı yaklaşık 0,63 milyondur (kullanım izni alan bina
sayısının yarısından daha az). Bu sayıların yalnızca %15'i 2011 yılından önce inşa edilmiş
mevcut binalara aittir3. Geri kalanı yeni binaların oranını gösterir. EKB belgelerini hazırlamak
için kayıtlı/yetkili yaklaşık 13.000 EKB uzmanı ile yetkili 11.000 şirket bulunmaktadır. Bunun
yanında, 110 EKB Eğitim Enstitüsünde çalışan ortalama 400 EKB Uzman Eğitmen vardır.
Ayrıca ÇŞB tarafından yetkilendirilmiş yaklaşık 60 Ölçüm Şirketi, bireysel konutlar tarafından
tüketilen ısının faturalandırılması için ölçüm ve hesaplama görevlerini aktif olarak
yürütmektedir.
2016 itibariyle Türkiye'nin nüfusu 79,8 milyondur. Köy ve kasabalarda yaşayan kişilerin oranı
%7,7'dir. En kalabalık il, Türkiye nüfusunun %18,5'inin (14,8 milyon) yaşadığı İstanbul'dur. 5,3
milyon nüfusu ile Ankara, 4,2 milyon nüfusu ile İzmir, 2,9 milyon nüfusu ile Bursa ve 2,3 milyon
nüfusu ile Antalya İstanbul’u takip etmektedir. Çocuk nüfusu 2016 yılında 22,9 milyon olarak
ölçülmüştür. Bu, toplam nüfusun %28,7'sine tekabül etmektedir4. Milli eğitim istatistiklerine
göre 2016/2017 akademik yılı sonuçları, Türkiye'deki örgün öğretim gören öğrenci sayısının
17,3 milyon olduğunu göstermiştir.
2 1 ile aynı yerde, sayfa 16 3 Enerji Enstitüsü Haberleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Enerji Kimlik Belgesi Bakanı M. Özhaseki ifadesi, 9 Mart 2017 4 www.yenişafak.com (2016 Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Verisi 2016)
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -7-
Bunun bir sonucu olarak Türkiye'nin yıllık enerji tasarrufu potansiyeli, 9 yıllık geri ödeme
dönemi ile 48 milyar TL olarak değerlendirilmiştir. EKB hazırlamaya yetkili yeterli sayıda
uzman olmasına ve EKB'nin 6 yıldır yasal bir yükümlülük olmasına rağmen, binaların yalnızca
yarısının EKB'si vardır. Büyük şehirler toplam nüfusun %35'inden fazlasını oluşturduğundan,
özellikle kent nüfusunun farkındalık yaratma konusunda önceliği daha yüksektir. Toplam
nüfusun %21'ini oluşturan öğrencilerin de gelecek enerji tasarrufu faaliyetlerine ilişkin büyük
bir potansiyeli bulunmaktadır.
2.1. EV'ye ilişkin mevzuat
Türk hükümeti enerjiyi verimli ve ekonomik olarak kullanmak adına bazı tedbirler uygulamıştır.
İnşaat sektörü de dahil olmak üzere çeşitli sektörlerde birçok politika uygulanmış, yasal
düzenlemeler yürürlüğe konmuştur. Enerji kaynağının güvenliğinin sağlanması, ithal enerjiye
bağımlılığının risklerinin düşürülmesi ve iklim değişikliğine karşı mücadelenin etkililiğinin
artırılması, enerji politikalarındaki üç ana hedef olarak özetlenebilmektedir.
Enerji verimliliğine yönelik ilk itici güç olan 5627 Sayılı Enerji Verimliliği Kanunu 2007 yılında
yürürlüğe girmiştir. Bu Kanun içerisinde sanayi kuruluşlarında, binalarda, elektrik
santrallerinde, iletim ve dağıtım ağlarında ve nakliyatında, kamuda enerji farkındalığı yaratmada
ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımında enerjinin üretim, iletim, dağıtım ve tüketim
aşamalarındaki enerji verimliliğinin artırılması ve tanıtılmasına ilişkin usul ve esaslar
bulunmaktadır.
ÇŞB, Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği ve Enerji Kimlik Belgesi'nin (BEP-EKB)
hazırlanması için Enerji Verimliliği Kanunu tarafından görevlendirilmiştir. BEP Yönetmeliği
(Aralık 2008 tarihinde yayınlanmış ve Eylül 2010 tarihinde gözden geçirilmiştir) 5 Aralık 2009
tarihinde yürürlüğe girmiştir ve ÇŞB tarafından uygulanmaktadır.
Ek olarak, bina sektöründe enerji verimliliğine ilişkin birçok yönetmelik bulunmaktadır:
Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair
Yönetmelik (2008, 2011)
Merkezi Isıtma ve Sıhhi Sıcak Su Sistemlerinde Isınma ve Sıhhi Sıcak Su Giderlerinin
Paylaştırılmasına İlişkin Yönetmelik (2008)
Sıvı ve Gaz Yakıtlı Yeni Sıcak Su Kazanlarının Verimlilik Gereklerine Dair Yönetmelik
(2008)
Ev Tipi Klimaların Enerji Etiketlemesine İlişkin Yönetmelik (2006)
Ev Tipi Elektrikli Buzdolapları, Dondurucular Ve Kombinasyonlarının Enerji
Verimlilik Şartları ile İlgili Yönetmelik (2006)
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -8-
Ev Tipi Buzdolapları, Derin Dondurucular, Buzdolabı Derindondurucular Ve Bunların
Bileşimlerinin Enerji Etiketlemesine Dair Yönetmelik (2010)
Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği
Sürdürülebilir Yeşil Bina ile Sürdürülebilir Yerleşmelerin Belgelendirme Usul Ve
Esaslarına Dair Yönetmelik
Tebliğler:
o Binalarda Enerji Performansı Ulusal Hesaplama Yöntemine Dair Tebliğ (2010)
o Enerji Performansı Yönetmeliği Kapsamında Enerji Kimlik Belgesi
o Enerji Kimlik Belgesi Uzmanlarına ve Eğitici Kuruluşlara Verilecek Eğitimlere
Dair Tebliğ (2010)
Ayrıca, Yüksek Planlama Kurulu'nun 2012 yılında onayladığı Enerji Verimliliği Strateji Belgesi
(2012-2013), "binalardaki enerji talebinin ve karbon emisyonlarının azalması, yenilenebilir
enerji kaynaklarını kullanan sürdürülebilir ve çevre dostu binaların teşvik edilmesi" stratejisini
inşaat sektörü için tasavvur eden, bu alandaki kilit bir strateji belgesidir.
Tablo 1: Bina sektörünün amaçları ve Türkiye’nin Enerji Verimliliği Strateji Belgesi hedefleri
Amaç Hedef
Binalardaki enerji talebinin ve karbon
emisyonlarının düşürülmesi
Yenilenebilir enerji kaynakları kullanarak
çevre açısından sürdürülebilir binaların
yaygınlaştırılması
Kamu kurumlarında enerjinin etkili ve verimli
kullanılması
Toplam alanı 10.000 m2 ve daha büyük olan ticari ve
hizmet binalarının termal yalıtımının ve verimli ısıtma
sistemlerinin 2023 yılına kadar yapılması
Bina yapısının 2023 yılına kadar sürdürülebilir hale
getirilmesi (örneğin; 2010 yılında inşa edilen yapıların
2023 yılına kadar en az dörtte birinin iyileştirilmesi)
2023 yılına kadar kamu kurumlarının bina ve tesislerinin
yıllık enerji tüketimlerini %20 oranında azaltılması
Sektör ve ilgili kamu kurumları arasındaki
ilişkinin ve iletişimin geliştirilmesi
İleri teknoloji uygulamalarının
yaygınlaştırılması
Kamu kurumları arasındaki iletişimin iyileştirilmesi ve
ilgili kapasitelerin oluşturulması
Karbon ticareti sisteminin geliştirilmesi
Enerji Verimliliğine ilişkin başka ulusal planlar ve stratejiler de bulunmaktadır. Örneğin,
Kalkınma Bakanlığı tarafından 2013 yılında yayınlanan 2014-2018 Onuncu Kalkınma Planı'nda
'Enerji Verimliliğinin Geliştirilmesi Programı' başlıklı Bölüm 1.14 ile ÇŞB'nin 2011 Ulusal İlkim
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -9-
Değişikliği Eylem Planı'nda (İDEP) (2011 – 2023) Bölüm 3.4 (Sera Gazı Emisyon Kontrolü Eylem
Planı), İDEP'in binalarda enerji verimliliğiyle ilgili her bir amacı için alt amaçlar belirlemektedir.
Bina enerji verimliliği programlarının ve hedeflerinin, yakın gelecekte dünyaya dair en önemli
stratejilerden olması beklenmektedir. Türkiye bu eğilimin dışında kalmamalıdır. Dünya Yeşil
Bina Konseyi'nin güncel bir raporuna göre, Paris Anlaşması'nda belirlenen küresel sıcaklık
artışını 2° C derecede tutma hedefine ulaşmak için dünya üzerindeki her bir binanın 2050 yılına
kadar karbonsuz olması gerekmektedir. Bu elbette ki zor ve de politikası ve toplumsal
çıkarımları açısından mimari tasarımcıların kapsamlarını aşan bir görevdir5.
2.2. Bina Enerji Verimliliğine ilişkin projeler
Binalarda EV alanındaki benzer sorunları konu alan, bağış ile finanse edilen birçok proje
Bakanlık tarafından uygulanmış veya uygulanmasına katılmıştır. Bu durumun, konuya dair
çeşitli bakış açıları getirme avantajının olduğu kabul edilse de, düzgün bir şekilde ele alınması
için bütün bir projenin kaynaklarının kullanılmasını gerektiren ve bu projeler ile birlikte yeteri
kadar ele alınamayan bazı alanlar da mevcuttur. Bu projeler çerçevesinde oldukça önemli bilgi
kaynakları olan farkındalığa dair birçok belge, profesyonel bir şekilde hazırlanmıştır. Ancak
proje dönemleri, EK 1'de gösterilen bu değerli kaynaklardan tam olarak faydalanmaya yetecek
kadar uzun değildir. MBM programı, bu hazır materyallerin kullanılması ve yaygınlaştırılması
için bir fırsattır.
Çeşitli eğitim ve farkındalık etkinliklerini de içeren ve MBM programına faydalı olabilecek
projeler aşağıda sıralanmıştır:
Binalardaki Enerji Performansının Artırılması için Bayındırlık ve İskan Bakanlığının (BİB)
Kapasitesinin Geliştirilmesi (2010-2011)
Bu kapasite geliştirme projesi etkinlikleri kapsamında, Binalarda Enerji Performansı
Direktifinin uygulanmasına ilişkin olarak Bayındırlık ve İskan Bakanlığı için Boşluk
Değerlendirme ve İhtiyaç Değerlendirme raporları hazırlanmıştır. İhtiyaç değerlendirme
raporu, aralarından biri Bakanlığın halkla ilişkiler ve farkındalık ihtiyacı olan, giderilmesi
gereken altı önemli ihtiyaç belirlemiştir.
Bu proje çerçevesinde; izleme, inceleme ve doğrulama (MIV) mekanizmalarını ve BEP
belgesi süreçlerini değerlendirmek amacıyla bir fizibilite raporu hazırlanmıştır. Her ne
kadar üzerinden 6 yıl geçmiş olsa da, Bakanlığın altyapısına dair bu proje için yararlı
olacak bir sürü değerlendirme bulunmaktadır.
5 Rod Janssen tarafından 11 Ağustos 2017 tarihinde Energy in Demand blog'unda paylaşılmıştır
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -10-
UNDP projesi - Binalarda Enerji Verimliliğinin Teşvik Edilmesi (2011-2015):
ETKB'ye bağlı Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (YEGM) tarafından yürütülen bu proje için
mali destek Küresel Çevre Fonu'ndan (GEF) gelirken uygulayıcı kuruluş UNDP'dir. ÇŞB ve ETKB
bu projede ortaktır. Projenin amacı, bina enerji performansı standartlarını yükselterek
Türkiye'deki binaların enerji tüketimlerini ve buna bağlı sera gazı emisyonunu düşürmekti.
Projenin hedefleri, dört ana çıktı çerçevesindeki çeşitli alt eylemlerin uygulanmasıyla
gerçekleştirilecektir:
Binanın enerji performans standartlarının uygulanmasını gözden geçirerek, artırarak ve
iyileştirerek yeni ve mevcut binalardaki enerji verimliliğinin artırılması
Bir Bütünleşik Bina Tasarımı Yaklaşımını (BBTY) tanıtılması ve Türkiye'ye
uyarlanması şeklinde gösterilen ve konseptin iki yeni binada uygulandığı uygun maliyetli
enerji verimliliği çözümleri
Daha yüksek enerji verimliliği standartlarına uyumu kolaylaştırması ve en iyi enerji
yönetimi uygulamalarını tanıtması için geliştirilen ve tanıtılan yeni araçlar
Proje sonuçlarının, sonuçların izlenmesi, belirlenmesi ve ilgili paydaşlarla paylaşılması
yoluyla bina sektöründeki standart uygulamaya entegre edilmesi
Bütünleşik Bina Tasarımı Yaklaşımı (BBTY) Adaptasyon Raporu ve Uygulama Kılavuzu,
Binaların İnşaat Sırasında Kontrolüne Dair Kontrol Listesi ve Enerji Verimliliği Gözetilerek
Planlanan Binalar da dahil olmak üzere bu proje kapsamında 5 kılavuz hazırlanmıştır.
Ayrıca YET-EAA (Yenilenebilir Enerji Teknolojileri Ekonomik Analiz Aracı) geliştirilmiştir.
Bu belgeler, Mobil Bilgi Merkezi programı için kullanılabilir.
Binanın Bakımını Yap, Enerjiden Tasarruf Et (2011-2012)
ÇŞB tarafından yürütülen ve İngiltere Refah Fonu tarafından finanse edilen bu projede, basit
verilerin girilmesiyle resmi olmayan bir Enerji Performansı Etiketi sağlamak ve binanın
performansının nasıl artırılabileceğine dair öneriler sunmak adına bir binanın tahmini enerji
tüketimini hesaplamak için kullanıcı dostu ve basit bir yazılım programı oluşturulmuştur.
Bizler de, vatandaşların kendi binalarındaki tahmini enerji tüketimini öğrenmeleri için
Mobil Bilgi Merkezinde benzer bir yazılımın kullanılmasını teklif etmekteyiz.
Binalarda Enerji Verimliliğinin Artırılması (IPA 2011 Projesi - 2015-2017):
Projenin amacı, yeni binaların tasarımlarının Avrupa politikaları ve direktifleriyle uyumlu
olması ve mevcut binaların TS 825'te belirtildiği şekliyle iklim bölgesine ilişkin olarak tadilat
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -11-
görmesi esaslarının belirlenmesi adına mevcut binaların tipolojilerinin analizi için daha iyi bir
düzenleyici çerçeveye değinmektir.
Proje kapsamında ÇŞB teknik personeli için eğitimler ve çalıştayların yanında seminer
programları da düzenlenmiştir. Ayrıca, ÇŞB'nin il ofislerinde ve belediyelerde çalışan personeli
için, binalarda enerji verimliliğine dair diyalog başlatma çalıştayları ve bölgesel seminerler
düzenlenecektir.
Bu proje kapsamında; binalarda kullanılan en yaygın EV önlemi, ısı pompaları, aydınlatma
sistemleri, bina zarfı ve pencereleri, fotovoltaik sistemler, solar sıcak su sistemleri hakkında
broşürler, bir EKB üzerindeki verilerin nasıl yorumlanacağına dair bir broşür, yol haritası
ve termal yalıtım için adım adım uygulanması gereken yöntem gibi 14 farklı belge
hazırlanmıştır. Bunun yanında, bir enerji maliyeti hesaplama aracı geliştirilmiş ve web
sitesi (beva.csb.gov.tr) üzerinden kullanıma sunulmuştur.
Bu belgelerin tümü posterlerin, animasyonların ve kioskların hazırlanmasında teknik bilgi
olarak MBM programı kapsamında kullanılmalıdır.
Ayrıca, bakanlığın il ofislerinde çalışan eğitimli personel, MBM programı için potansiyel
eğitmenler olarak değerlendirilmelidir.
Binalarda Enerji Verimliliğine Yönelik Toplumun Bilincinin Artırılması - (ENVER IPAB)
2008-2009
ENVER IBAP projesi Elektrik Güç Kaynakları Araştırma ve Geliştirme İdaresi Genel Müdürlüğü
(şimdiki ismi YEGM) tarafından, kapasite oluşturma faaliyetleri ve pilot projelerdeki EV
farkındalığını artırmak için yürütülmüştür.
Projenin büyük bir bölümü, kamu için bilgi/kampanya materyalleri üretmek ve bunları
yaymaktır. Ocak 2009'da Enerji Verimliliği Haftası için radyo ve televizyon spotları yapılmış ve
yayınlanmıştır. Materyal olarak Çocuklar için Enerji Kitabı, Öğretmen Rehberi, Enerji Dedektifi
Kartı ve Dedektif Rozeti öğretmenlere ve öğrencilere dağıtılmıştır. Pilot dönemi, projedeki tüm
öğretmenlerin materyalleri tam manasında kullanabilmesi için çok kısaydı. Pilot uygulamaların
sonunda bazı öğretmenlerden alınan geri bildirim, birçok ilkokul öğrencisinin davranışlarını
değiştirdiğini ve öncesine kıyasla gereksiz enerji ve su kullanımına hem okulda hem de evde
daha fazla dikkat ettiklerini göstermiştir.
Çocuklar için Enerji Kitabı, Öğretmen Rehberi, Enerji Dedektif Kartı, Dedektif Rozeti, Evde
Enerji Verimliliği Rehberi ve apartman yöneticileri için bilgi materyali, evde enerji
verimliliği hakkında bir broşür ve proje kapsamında hazırlanan radyo ve televizyon
spotları, bugün hala geçerliliği bulunan, oldukça profesyonel olarak hazırlanmış
materyallerdir. Bu nedenle bu önemli kaynak, YEGM ile işbirliği içerisinde MBM programı
kapsamında da kullanılabilir.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -12-
Dolayısıyla, sunulan bu MBM programı aracılığıyla, bu projeler kapsamında edinilen bilgilerle özel
sektörde halihazırda mevcut diğer bilgiler, hedef kitleler ve alanlarda farkındalığı artırmak için
geniş çaplı olarak paylaşılabilir.
Enerji verimliliği haftası
Enerji verimliliği haftası her yıl Ocak ayında bir sergi, beraberinde konferanslar ve enerji
verimliliği ödül töreniyle 1981 yılından beri kutlanmaktadır. Türkiye'deki ana farkındalık artırma
faaliyetlerinden biri olan bu etkinlik, genellikle İstanbul'da merkezden uzak bir otelde
düzenlenmektedir. Çoğunlukla sektör uzmanlarından yaklaşık bin katılımcı bu etkinlikte bir araya
gelmektedir. Sektördeki iş beklentileri nedeniyle bu etkinlik son yıllarda bir farkındalık
faaliyetinden ziyade, sektörün bir network oluşturma faaliyeti haline gelmiştir. Genellikle
Bakanların söylevlerini gerçekleştirdikleri bazı medya faaliyetleri de bu etkinlikte bulunur. Ancak
kısıtlı katılımın ve zamanın bulunduğu bu salon tipi etkinlik, kamunun EV'ye dair farkındalığını
artırmak için yararlı değildir. MBM, önceden belirlenmiş alanları ziyaret ederek paralel bir tur
etkinliği şeklinde bir farkındalık etkinliği yürütebilmektedir.
3. Mantık
Yapıların enerji tüketimini azaltmak için yürürlüğe konan politikalar ile yasalara ve ayrıca kamu
farkındalığını yükseltme amaçlı düzenlenen birkaç etkinliğe (genellikle çeşitli projeler
çerçevesinde gerçekleştirilen) rağmen Türkiye'de yalnızca bina sahipleri değil; kiracılar,
yatırımcılar ve müteahhitler, bina işletmecileri ve devletin her seviyesinden birimler, daha fazla
enerji verimliliği sağlayarak beraberinde gelen kazançların avantajını elde edememiştir. Enerji
verimliliği sağlayan etkinlikler ve teknolojiler, enerji kullanımının hızında sektörde yer
tutamamıştır.
İnşaat sektörü oldukça parçalı, muhafazakar ve değişim konusunda yavaş olduğundan bu alanda
enerji verimliliğini artırmak kolay bir hedef değildir. Enerji verimliliğini engelleyen durumlar
şunlardır:
Kamu ve özel kuruluşlarının sınırlı kapasitesi, karar mercilerinin enerji verimliliği (EV)
konularına düşük öncelik tanıması ile ilgili ulusal, il ve belediye seviyelerindeki zayıf
koordinasyon ve bilgi paylaşımı gibi, yasaların uygulanmasındaki kurumsal
yetersizlikler,
Toplumun yasaların uygulanması konusundaki bilgi eksikliği,
En akıllı ticari binalardan düşük gelirli hanelerdeki birçok paydaş grupları için, enerji
verimliliğini önceliklendirmeye yarayacak ortak bir teşviğin ve yatırım yapmaya yetecek
alım gücünün olmayışı,
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -13-
Bireyler arasında eğitim ve enerji verimliliği ile ilgili bilgilerde çok çeşitlilik olması.
Bunun yanında enerji verimliliği herkes için göz önünde değildir ve noksan pazar yapısı
ile internetteki bilgi dağınıklığı nedeniyle, halkın doğru bilgiye ulaşmasında zorluklar
bulunmaktadır,
Bazı durumlarda etkili enerji verimi uygulamalarına erişmeye ket vuran genel ortak
kurallarını ortaya koyan geleneksel mimari, bina türleri, yerel bina materyalleri ve
işçilik, iklim durumları vs. gibi ulusal ve bölgesel farklılıklar ve düzenleyici sistemdeki
tutarsızlıklar,
Uygulanabilir enerji verimliliği yatırımına, sektörün kesikli enerji gerekliliğinin bir
sonucu olan uzun geri ödeme dönemleri ile sıklıkla ket vuran yeni ve yenilenen bina
projelerinin ekonomisi.
Türk bina sektörü muazzam bir fırsatı temsil etmektedir ve arka plan bölümünde de belirtildiği
gibi enerji ve çevresel sürdürülebilirlik konusundaki ulusal hedeflerine de önemli katkıda
bulunabilir. Türkiye'de yeterli yasal destek bulunmasına rağmen, yukarıda bahsedilen engeller
bu sektörde tatmin edici düzeylerde enerji tasarrufu sağlamaya mani olmaktadır.
Bu açmazdan çıkmanın tek yolu, farkındalığı artırmak ve daha fazla enerji verimli binalar ve
ekipmanlar için güçlü bir talep yaratacak seviyede halkın bilgi seviyesini yükseltmek, bu sırada
da hedef kitlelerin ve bunların bölgelerinin yaşa, eğitime, enerji verimliliği uygulamalarındaki
rollere vs. göre farklılaşan gerekliliklerini de göz önüne almaktır.
Farkındalığı artırmanın önemi, tamamlanan IPA projesinin Nihai Rapor'unda aşağıda belirtilen
tavsiyeler ile de doğrulanmıştır;
"Ancak, her ne kadar projenin beklenen sonuçları elde edilmişse de, birkaç neden dolayısıyla projenin
etkisi ilk olarak beklenenden daha az dikkate değer olmuştur.
BEP sistemlerinin kurulumunda, ilgili çoğu kamu ve özel kuruluşlarının sistemlerin uygulanmasına
katılımlarındaki sınırlı kapasiteleri ve karar mercilerinin enerji verimliliği konularına düşük öncelik
tanıması gibi engeller tespit edilmiştir, bu durum farkındalık yaratma konusunda yardımcı
olmamaktadır ve ilgili bilginin yetersiz şekilde yayılmasıyla daha da kötüye gitmiştir."
BEP politikalarının uygulanmasında göstermeleri beklenen örnek etki konusunda kamu
makamlarının farkındalığını güçlendirme
"Projenin Proje Görev Tanımı'nı yerine getirmek için TDE (Teknik Destek Ekibi), ÇŞB adına, eğitim
programlarını gerçekleştirmek, etkinlikler düzenlemek ve kılavuz hazırlamak gibi birkaç etkinlik
gerçekleştirmiştir. Proje bittiğinde ÇŞB etkinliklerin devamını sağlamak amacıyla işbirlikleri kurmak
durumunda olacaktır.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -14-
Pazar katılımcılarının davranışlarını anlamanın önemi ve bilgi toplama aracı olarak görece kolaylık
sağlaması açısından uzman yardımı ile geliştirilmesi gereken bir etkinlik alanı, BEP sektörünün hem
arz hem talep konularında geniş bir pazar araştırması için hazırlık olacaktır."
ÇBS, özellikle kapasite oluşturma, bilgi toplama ve yayma ile farkındalık artırma
alanlarındaki işbirliklerini korumalı ve güçlendirmelidir.
Farkındalık kampanyalarının daha "agresif" olması, bilgi yayılımı lojistiğinin daha
güçlü olması; STK'lar ile kurulan ağların ve daha pragmatik işbirliklerinin kullanımı.
MBM, farkındalık yaratma ve bilgi yayılımı için kilit bir araç olacaktır. Mobil birimler; bina
sakinleri, belediyeler, öğrenciler, üreticiler, müteahhitler, mühendisler ve daha nicesi gibi
toplumun farklı kesimlerine erişmek için bir fırsat olacaktır.
4. MBM'nin Gerekliliklerinin Tanımı
MBM, binaların enerji verimliliği konusunda farkındalığı artırma, halkı nasıl tasarruf yapılacağı
ve enerji konusunda nasıl bilinçli olunacağı konusunda bilgilendirmede önemli bir rol oynayacak
ve yasaların daha iyi bir şekilde uygulanmasında kılavuzluk edecektir. Bu tür bir etkinlik enerji
verimliliği, enerji verimliliği sağlayan davranış, enerji kimlik belgesi, enerji verimli bina
yöntemleri, yalıtım ihtiyaçları ve enerji verimli teknolojiler, sistemler ve ürünler hakkında
gösterimler ile ilgili spesifik bilgi sağlayacaktır.
Ulusal enerji verimliliği haftasının açılışı gibi sınırlı sayıda katılımcı ile sınırlı bir zaman
aralığında düzenlenen salon tipi etkinlikler, enerji verimliliğinin sürdürülebilirliği konusunda
kamu farkındalığını artırma konusunda yeterli gelmemektedir. Araştırmamızı yürütürken, MBM
gibi programların ABD'nin yanında Kanada'da kamu hizmetlerinin çoğu tarafından,
müşterilerini enerji verimli teknolojiler hakkında bilgilendirmek ve yerleşim yerlerindeki enerji
tüketiminin azaltılmasını sağlayan davranışları desteklemek ile kamu hizmetleri, ticaret
ortakları ve müşterileri içerisinde iyi bir halkla ilişkiler kurulmasını cesaretlendirmek için
yaygın olarak kullanıldığını keşfettik. Uluslararası örneklerde de görüldüğü gibi bilgiyi gerçek
örneklerle birlikte hedef kitlelerin yaşadığı yerlere götürecek olan MBM, ziyaret edilen
bölgelerde daha fazla farkındalığın oluşmasına neden olacaktır. Bakanlık personelince bizzat
verilen bilgiler, doğrudan iletişim verimlilik önlemlerinin kabul edilmesini etkilediğinden
oldukça önemlidir.
MBM'nin gerekliliklerini tanımlamak ve Bakanlığın koşullarını anlamak üzerine 11 Ağustos 2017
tarihinde ÇŞB ile GIZ temsilcileri ve Proje Grubu'nun katılımıyla Proje Ön Toplantısı
düzenlenmiştir. Öğrenciler ve yetişkinler MBM'nin hedef kitleleri olarak belirlenmiştir. MBM'nin
Türkiye çapındaki tüm okullarda ve belediyelerde kullanılması planlanmıştır. ÇŞB ayrıca, enerji
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -15-
verimliliği çalışmalarını belediyelerde yaymak ve bu konuda bilgilendirme yapmak için MBM'yi
fuar, kongre gibi etkinliklerde ve konferanslarda ve belediyelerde de kullanmak istemektedir.
MBM, enerji verimliliği oluşturma konusunda ilk elden destek olan yetkililere ulaşmada zorluk
yaşayan yetişkinliklerin özel bilgi ihtiyaçlarını karşılarken, okul çağı çocuklarının eğitim
ihtiyaçlarına da duyarlı olmalıdır. Aynı zamanda, belediyeleri ve belediye otoriteleri ile bunların
çalışanlarının enerji verimliliğini iyileştirmek için ne yapmaları gerektiği hakkında
bilgilendirmek (teknik ve yasal bilgiler ile) ve yasaların uygulanması konusunda basit ve görsel
yollar ile kapsamlı bilgilendirme sağlamak özellikle gereklidir.
11 Ağustos 2017 tarihinde düzenlenen Proje Ön Toplantısı'nda aşağıdaki konuların öncelikli
olduğu belirtilmiştir:
Bina Enerji Kimlik Belgesi ve binanın enerji performans sınıfı atlaması için
yapılabilecekler,
Özellikle var olan binalarda ısı yalıtım uygulamaları,
Binalarda kullanılan enerji verimli cihazlar,
Çatılara kurulan güneş enerjisi sistemleri gibi yenilenebilir enerji uygulamaları,
Binada ısınma ve sıcak su giderlerinin paylaşılması,
Ayrıca, kentsel dönüşüme en iyi uygulamaları yansıtmak için iyi uygulamalar hakkında
bilgi vermek.
Arka plan bilgisinin değerlendirilmesi, MBM programının aşağıdaki gibi yürütülmesi gerektiğini
gösteren bilgiler ortaya çıkarmıştır:
1. Pilot bölge: Uluslararası MBM kampanyalarının, genellikle ülkenin sınırlı bir bölümü için
düzenlendiği görülmüştür. MBM etkinliği için Türkiye'de kapsanacak coğrafi alan
düşünüldüğünde, bu alanın karşılaşılan çoğu örnekten çok daha büyük olduğu görülmüştür.
Türkiye'de 81 il ve 1.396 belediye bulunmaktadır. Bu durum, bir proje dönemi için
geliştirilecek olan bir iletişim planının kapsamında tüm ülkeyi hedeflemeyi imkansız
kılmaktadır.
Bunların arasında 30 büyük şehir (veya metropol) belediyesi vardır ve bunlar da kendi
arasında ilçe belediyelerine ayrılmışlardır. Proje başlangıcında bazı pilot şehirler seçilebilir
ve sonuçlara göre, gelecek etkinlikler ve program tekrar tasarlanabilir.
Bu nedenle, nüfusları gereği ilk hedef pilot şehirlerin İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve
Antalya olması teklif edilmiştir. Ancak, farklı iklim koşullarını dikkate alarak farklı
bölgeleri de dahil etmek adına Samsun, Urfa ve Erzurum gibi iller de (toplamda 8 il)
projeye dahil edilebilir. 8 ilde 25 noktada 1 yıllık bir dönemde uygulanacak bir iletişim
planı geliştirilebilir.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -16-
Hedef kitle: Toplumun her kesimi enerji harcadığından MBM'nin çok seviyesi olan bir hedef
kitlesi bulunmaktadır. Mobil Bilgi Merkezinin öncelikli hedef kitlesi bina kullanıcıları, bir
diğer deyişle ev sahipleri olacakken, ikinci öncelikli grubu ise, toplam nüfus içerisindeki
ağırlığı bakımından, gelecek enerji tahminlerinin aktörleri olan öğrenciler olacaktır.
BEP'den sorumlu hükümet organları (ÇŞB il ofisleri, belediyeler), ruhsatlı bina denetim
görevlileri gibi aracılar, enerji hizmeti sağlayıcılar (EHS), planlayıcılar, mimarlar ve inşaat
şirketleri, takip eden diğer potansiyel hedef kitlelerdir.
Hedef Kitle
Öncelik (1: yüksek, 2: orta, 3:
düşük) Ev sahipleri 1
Okul çağı çocukları / genç yetişkinler / üniversite öğrencileri
1
Hükümet organları personeli (EKB uygulanacak olan merkezi ve il organları)
2
Aracılar (bina denetim görevlileri, EHS'ler, vs.) 3
İnşaat şirketleri 3
Kısa bir süre içerisinde eğitim vermekten ziyade MBM, bu hedef kitlelere enerji verimliliğine
dair farkındalık artırmaya ve kendisinin güncel uygulamalarına dair bilgi sağlayacaktır.
2. EKB: Bina stoku ile karşılaştırıldığında enerji kimlik belgelerinin toplam sayısı oldukça
düşüktür. Hem yeni hem de mevcut binaların, enerji performans belgesi düzenlemeleri
konusunda ivme kazanmaları gerektiği görülmektedir. 235 katılımcı ve 82 kuruluş ile
yapılan anketten (189 yanıt alınmıştır. Belediyelerin görüşleri bir dizi Diyalog Çalıştayı ile
ayrı olarak alınmıştır.) paydaşlardan geri bildirimlerin edinilmiş olduğu IPA proje
raporlarına göre BEP Yönetmeliği'nin uygulanması önündeki en önemli engeller şöyle
sıralanmaktadır: %83,6 bilgi eksikliği, %55,2 kapasite eksikliği ve %53,2 karar mercilerinin
enerji verimliliği konularına düşük öncelik tanıması. Paydaşların büyük bir çoğunluğu,
mevcut BEP yasal çerçevesinin etkili olmadığını düşünmektedir.
Bu nedenle, EKB'nin tanıtılması ve bu konu hakkındaki farkındalık etkinlikleri önem
kazanmaktadır. Bunun yanında, MBM programı etkili bir uygulama için sorumlu
kuruluş personelini ve yüksek sınıflı enerji kimlik belgeleri için talep yaratmaları
adına vatandaşları bilgilendirme konusunda özellikle yararlı olmalıdır.
3. Personel: Bakanlık faaliyetlerinin koordinasyonuyla sorumlu olduklarından il müdürlükleri,
bilginin yayılması ve yerel makamlar ve paydaşlarla iletişim kurulması seviyesinde çevresel
seviyede yardımcı olabilmektedir. Ayrıca, binalara verilen izinlerden sorumlu olduklarından
ve toplumla doğrudan bir ilişkileri bulunduğundan, belediyelerin de yerel seviyede enerji
verimliliği konusunda önemli rolleri bulunmaktadır. MBM programına katkıda bulunmak
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -17-
için gönüllü olacak belediyelerin bulunması halinde farkındalık açısından pozitif bir etki elde
edilecektir. İletişim, koordinasyon ve yayılım açısından MBM programı ilgili yerlerde
belediyelerden destek alabilir.
IPA projesinin yorumlarına göre il ofislerinde çalışan personellerinin çoğunun aktif ve konuyla
ilgili olmasına karşın bilgi seviyeleri ortalamadır. Ancak, proje sırasında düzenlenen eğitimler
(diyalog başlatma çalıştayları ve bölgesel seminerler) için katılımcı bulmanın kolay
olmadığını ve eğitim için seçilen katılımcıların bazı durumlarda nihai raporlarında
belirttikleri gibi ilgili olmadığı anlaşılmıştır: "İlgi düşüklüğü nedeniyle, gerekli katılımcı
sayısını tamamlamak için eğitim katılımcılarını (ağırlıklı olarak il ofislerinin personelleri) kayıt
edebilmek için birkaç kez davetiye gönderilmesi, telefon edilmesi, vs. gerekmiştir" ve
"Davetiyeler MHGM tarafından il müdürlüklerine dağıtılmış, böylelikle il müdürlüklerine
katılımcıları kendi seçme seçeneği sunulmuştur. Seçilen katılımcıların bazılarının EKB
etkinlikleri ile ilişkisi olmamıştır ve programı kendi günlük görevleriyle bağlantılı
bulmamışlardır."
IPA projesinin geçmiş deneyimleri, eğitmen ve eğitim katılımcısı bulma ve MBM
programının il ofislerinde uygulanmasında koordinasyon konularında potansiyel bir
sorunla karşılaşılabileceğini göstermektedir. Ancak, MBM programı için bir başlangıç
ekibi oluşturulabilir. Ancak bazı uzmanlar il ofisleri ve belediyelerde çalışan ÇŞB
personeli için düzenlenmiş IPA projesi diyalog başlatma çalıştayları ve bölgesel
seminerlerin katılımcı listesinden (224 katılımcı) sağlanabilir. Gönüllü olmaları
durumunda, bu personel MBM uzmanları olarak eğitilebilirler.
4. Yeşil Binalar: Bakanlığın 2014 yılında yayımladığı yeşil bina yönetmeliği tanıtılmalıdır.
Karbon seviyesinin sıfır olduğu bir dünyaya ulaşmak için, yalnızca enerji verimliliği ve
yenilenebilir enerji değil, aynı zamanda çevresel, ekonomik ve teknik açıdan önemli olan
yeşil bina konseptleri MBM programı kapsamında teşvik edilmelidir.
5. İletişim stratejisi: Bakanlık, MBM'nin binalarda enerji verimliliğini 1 gibi belirli süreleri
olan proje dönemlerinde daha geniş gruplara başarılı bir şekilde aktarması, tanıtması ve
yayması için, MBM'nin tasarlanma aşamasında bir çalışma programı ve iletişim stratejisi
geliştirilmelidir. Çalışma programının (proje döneminin tümü ve yıllık olarak) ve iletişim
stratejisinin amaçları MBM'nin hedefine ulaşmaya katkıda bulunmalı, enerji verimliliği ve
yenilenebilir enerji konularını barındırmalı, ilgili paydaşlara destek sağlamalı ve toplum
içerisinde farkındalığı artırmak için azami miktarda kişinin katılımını sağlamalıdır.
İletişim stratejisi (veya iletişim planı) belirlenen yerlerde programın
markalaşmasının, başlatılmasının ve basın tanıtımının; yerel işbirliklerinin ve
bilboardlar, posterler, vb. yerel reklamlarla faaliyet alanında yapılacak olan saha
etüdünün ve hazırlıkların ve MBM faaliyetlerini desteklemek için dijital medyaların
da dahil olduğu devamlı yapılacak Hİ faaliyetlerinin de içerisinde bulunduğu en az 1
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -18-
senelik bir güzergah sunmalıdır. Şirketten alınması gerekli hizmetlerin maliyeti,
şirketin yetkinliği ve sanat eserlerine dair marifetleri ve Bakanlığın yaptığı katkı
düzeyine göre bu stratejinin uygulanmasının maliyeti belirlenecektir.
5. MBM'nin Uluslararası Örnekleri
Eğitim ve bazıları farklı amaçlar için kullanılmış olan sergi araçlarının yapısı hususunda
MBM'lerin birçok uluslararası ve ulusal örneği bulunmaktadır. Genel bir bakış oluşturmak
amacıyla bu örnekler detaylıca incelenmiş, bir karşılaştırma yapılmıştır.
Mobil Eğitim Merkezleri, uluslararası düzeyde 25 yılı aşkın süredir kullanılmaktadır ve kamu
enerji kurumları veya kamu kuruluşu ya da özel şirketler gibi diğer kuruluşlar tarafından
işletilmektedir. Genel manada Mobil Bilgi Merkezinin ana amacı toplum içerisinde enerji
verimliliği ve çevre konularında farkındalık yaratmaktır. Araştırmamızı yürütürken, bu tür bir
programın ABD'nin yanında Kanada'da da kamu hizmetlerinin çoğu tarafından, müşterilerini
enerji verimli teknolojiler hakkında bilgilendirmek ve yerleşim yerlerindeki enerji tüketiminin
azaltılmasını sağlayan davranışları desteklemek ile kamu hizmetleri, ticaret ortakları ve
müşterileri içerisinde iyi bir halkla ilişkiler kurulmasını cesaretlendirmek için yaygın olarak
kullanıldığını keşfettik.
Her ne kadar, (yaklaşık 1,6 milyon Amerikan doları değerinde 5 yıllık taahhüt ile) enerji
verimliliğine dair mobil bir vitrin geliştirmek ve işletmek için yüklü bir yatırım gerekse de,
eksiksiz bir tasarı ve yönetim ile bu programın çeşitli ve dağınık hedefleri büyük bir başarıyla
eğitmede kullanılabileceği kanıtlanmıştır. Bu programların en başarılı örneği, sponsorların ek
bütçeleri ve yeni hükümet fonları ile 8-10 yıl boyunca devam ettirilmiş ve ayrıca, bölgedeki
üniversite ve ticaret birliğinin, bilgilerini paylaşmak isteyen tedarikçi gruplarının, teknik
destekleri bu mobil vitrin etkinliğini canlı tutmuştur.
Bu programlar sponsorlarca veya kamu kaynaklarınca (devlet veya AB fonları) ve yerel
kurumlar ile STK'ların işbirliği ile finanse edilir. MBM'lerde projenin tüm basamaklarından
sorumlu olan idare müdürleri bulunmaktadır. Sürücü haricinde en az iki personel araçta seyahat
eder.
Hem dönüştürülmüş otobüs gibi dönüştürülmüş araçlar hem de yeni üretilmiş konteynırlar
kullanılmaktadır. Dönüştürülmüş araçlar (otobüs) fazla yükleme sorunu yaşayabilirler. Bu
nedenle aracın motoru 4 yıllık bir sürede yanabilir ve yeni bir otobüse yatırım yapma ihtiyacı
doğabilir. Bu araç bir otobüsse sürücünün ticari araç sürücü belgesine sahip olması gerekir.
Diğer bir yandan, konteynır tipi araçlar yüksek çekiş gücüne sahiptir.
Tüm MBM konseptleri, insanların enerji verimliliği çözümlerini görüp, test edip sonuçlarını
kontrol edebilecekleri dokunmatik ekran programları, videolar, görsel işitsel ekranlar ile
destekli interaktif gösterim modelleri ile tasarlanmışlardır.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -19-
Benzer örneklerden üretilmiş Tablo 2'de uluslararası seviyede Mobil Bilgi Merkezlerinin
bazılarında veya tamamında bulunan içeriğin listesi bulunmaktadır. Tablo 3'te ise MBM'lerin
içerik (materyal, simülasyon araçları, bilgi materyalleri) ve sürdürülebilirlik (hangi
kurum/sorumlu kuruluş tarafından yönetileceği, istihdam sağlanacağı ve sürdürüleceği)
açısından uluslararası karşılaştırması yer almaktadır. MBM'nin her bir örneği hakkında detaylı
bilgi EK 2'de bulunabilir.
Tablo 2: Uluslararası Mobil Birimlerin birleştirilmiş veya paylaşılan içeriklerinin listesi
Kurulan Modeller Tanışabilir Aletler Tavana kurulan güneş modülleri Güç Analizörü (V, I, kVA, kW, kWh, Güç Faktörü,
frekans) Fotovoltaik hücreler Işıkölçer Solar termal sistem Higrometre Pencere panel modeli Değişken Hızlı Sürücü (VSD/VFD) ve
Elektromanyetik Akış Ölçer Enerji Verimli Cam Dijital Sıcaklık Göstergeleri (Temaslı) Termal yalıtım muhafazası Bataryalı ve Kesintisiz Güç Kaynaklı 720W Güneş
Paneli Enerji verimli aydınlatma Dijital Takometre Akıllı elektrik şebekeleri Dijital Multimetre Bekleme modunda (stand-by) kaybı otomatik olarak kesen cihazlar
Dijital Anemometre
Isı geri kazanımı Biyokütle, Çoklu Ortam Odun pelet brülörü Bilgilendirici broşürler,
Gençler için bilgisayar oyunları Rüzgar Türbini
Teknik El Kitabı Kablosuz ışıklandırma ve ısıtma kontrol sistemi
CD'ler, Basılı Tanıtım Materyalleri ve Broşürler
Muhtelif Materyaller Sanayiler için Enerji Tasarrufu (ET) Kılavuzu, ET Uygulamaları Üzerine Kısa Filmler ve EV Teknolojiler, Vaka Çalışmaları, vs.
Seçilen Binalarda Enerji Verimliliği (BEE) Yıldız Etiketli Ürünleri Klima ve Tavan Vantilatörü
Dizüstü Bilgisayar ve Yazıcı, LCD Televizyon, DVD Oynatıcı, Yazılımlar ile İşitsel-Görsel Yardım
Voltaj Sabitleyicili 3 Ø Güç Kaynağı Paneli İnteraktif Öğrenim için İnteraktif Kiosk
Enerji tasarrufu programları ve girişimleriyle ilgili 30 Taşınabilir Sergi Paneli
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -20-
Tablo 3: Uluslararası Mobil Bilgi Merkezlerinin Karşılaştırması
Konseptin Adı
Enerji Otobüsü Mobil Eğitim ve Bilgi Merkezi
Enerji danışma aracı Kuzey Ren-Vestfalya
Urja Mitra Mobil Enerji Tasarrufu Gösterim Birimi
ATCO Energy sense Seyyar Enerji Eğitimi
Enerji Verimliliği Otobüsü Yatra, Danfoss
Mobil Eğitim Merkezleri (MEM),
Menşe ülke/ Sorumlu kuruluş/ Proje yılı/
Polonya 1. Aşama: 2002-2005 2. Aşama: 2014-2017 Polonya Ulusal Enerji Tasarrufu Ajansı (KAPE) (KAPE ticari bir şirket gibi işler, hisselerinin bir kısmı hükümete aittir)
Almanya 1999 Kuzey Ren-Vestfalya Enerji Ajansı Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinin hizmet sağlayıcısı (Avrupa Birliği'nin Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu'ndan [ERDF] finansman almaktadır)
Hindistan 2002-2005 Gucerat (Hindistan'ın bir eyaleti) Enerji Kalkınma Ajansı (GEDA)
Kanada 2010 ATCO Energy Systems, elektrik ve doğal gaz özel şirketi.
Hindistan 2016 Danfoss India
ABD 2002 Pasifik Gaz ve Elektrik Şirketi'nin (PG&E) İleri Düzey Pompalarda Enerji Verimliliği Programı (Advanced Pumping Efficiency Program) (APEP)
Ana maksat ve hedef
enerji verimliliği ve iklim konusunda toplumsal farkındalığı artırmak
enerji verimliliği ve iklim değişikliği konusunda toplumsal farkındalığı artırmak
enerji tasarrufunun çapını artırmak
okul çağı çocuklarının enerji ve çevresel sorunlarla ilgili bilgisini artırmak
enerji verimliliği hakkında farkındalığı artırmak tanıtmak ve eğitmek
pompalama verimliliğini artırmak, enerji tasarrufunu teşvik etmek, enerji ve su tasarrufunu ilerletmek
Hedef Kitle İklim değişikliği üzerinde etkisi olan, bir bütün olarak toplum
tüm enerji tüketicileri; girişimciden belediyelere, "ev yapanlara" kadar
Endüstriyel ve yurt içi tüketicilerinin yanında eğitim kurumları
4. sınıfa giden çocuklar Üniversite öğrencileri ve üretim sektörü
Tarımla ilgilenen tüketiciler, su pompası kullanan müşteriler
MBM'nin Finansmanı
1. Aşama: AB tarafından finanse edilmiştir 2. Aşama: Ulusal Çevresel Koruma Fonu (National Environmental Protection Fund) ve KAPE tarafından finanse edilmiştir
Diğerlerinden gelen fon ile Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu tarafından finanse edilmiştir
Hükümet ve Bölgesel Kalkınma Fonu tarafından
finanse edilir
ATCO Şirketi ve hükümet tarafından finanse edilir
Danfoss India tarafından finanse edilir
Pasifik Gaz ve Elektrik Şirketi
Sponsorluk Almanya ve Hollanda - - -
Mobilin
teknik
özellikleri
Otobüs Otobüs 12 m uzunluğunda, biyodizel otobüs
Otobüs Otobüsteki ekipmanlar için 2.5 kVA inverterli 700W Güneş Enerjisi Sistemi
Otobüs Seyyar Enerji Eğitimi, 12,5 metrelik bir sınıf olarak tasarlanmıştır.
Otobüs
Römork içerisinde kendi kendine yeter pompa tesisi bulunmaktadır.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -21-
Konseptin Adı
Enerji Otobüsü Mobil Eğitim ve Bilgi Merkezi
Enerji danışma aracı Kuzey Ren-Vestfalya
Urja Mitra Mobil Enerji Tasarrufu Gösterim Birimi
ATCO Energy sense Seyyar Enerji Eğitimi
Enerji Verimliliği Otobüsü Yatra, Danfoss
Mobil Eğitim Merkezleri (MEM),
tavana monte edilir
Sorumlu
personel
Otobüsle seyahat eden 2
mühendis
Kuzey Ren-Vestfalya Enerji
Ajansı'nın mühendisleri
Öğrenmeyi
kolaylaştırmaları için 2
ATCO koordinatörü
Seyahat eden 2 mühendis
Mobil birimin içeriği
Modeller ve materyaller
Modeller ve materyaller Gösterim Takımı
Enerji Verimli Bina zarfı - Yalıtım
- Yalıtım materyalli duvar bölümü
- Yalıtım materyallerinin gösterimi
Enerji Verimli Yalıtım Gösterim Takımı
Enerji Verimli Bina zarfı pencere camı
- pencere camı modeli - enerji verimli cam gösterimi
- pencere camı modeli
Enerji Verimli Işıklandırma gösterimi
- Çeşitli ampullerin sunumu
Çeşitli ampuller ve LED ampuller
Işıklandırma gösterimi takımı
Isı geri kazanım sistemleri
- ısı pompasıyla destekli ısı geri kazanım havalandırması
Yenilenebilir enerji - Solar termal sistem
Solar termal sistem Fotovoltaik hücreler
- solar termal sistem modeli - tavana kurulan Güneş Modülü - Fotovoltaik model
Bataryalı ve Kesintisiz Güç Kaynaklı 720W Güneş Paneli
Yenilenebilir enerji - Rüzgar Enerjisi
Rüzgar enerjisinin prensiplerini gösteren sergi paneli
- rüzgar enerjisi modeli
Biyokütle Odun ürünlerinden biyokütle alternatifleri
- odun pelet kazanı (sergi paneli)
Su Yönetimi
- Temiz su ve atıksu yönetimini gösteren
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -22-
Konseptin Adı
Enerji Otobüsü Mobil Eğitim ve Bilgi Merkezi
Enerji danışma aracı Kuzey Ren-Vestfalya
Urja Mitra Mobil Enerji Tasarrufu Gösterim Birimi
ATCO Energy sense Seyyar Enerji Eğitimi
Enerji Verimliliği Otobüsü Yatra, Danfoss
Mobil Eğitim Merkezleri (MEM),
sergi paneli - su verimli muslukların gösterimi
Diğer Kablosuz ışıklandırma ve ısıtma kontrol sistemi
Bekleme modunda (stand-by) kaybı otomatik olarak kesen cihazlar
Taşınabilir Aletler Güç Analizörü (V, I, kVA, kW, kWh, Güç Faktörü, frekans)
Çeşitli sürücü sistemi türleri Isıtma, Soğutma ve Havalandırma (HVAC) Sürücüsü, otomasyon sürücüsü, Midi-Micro Sürücüleri
Akıllı elektrik şebekeleri (şehirler için)
Dijital Sıcaklık Göstergeleri Dijital - Takometre, - Multimetre, -Anemometre
Soğutma Sürücüsü, Otomasyon Sürücüsü, One Gear Sürücü, VACON sistemleri
Çoklu Ortam - Gazetelerde, radyoda ve internet üzerinde medya kampanyaları - çoklu ortam sunumları, posterler, modeller
- internet erişimli bilgisayar - çevrimiçi araçlar - videolar - çoklu ortam sunumları
ET Uygulamaları ve EV Teknolojiler Üzerine Kısa Filmler, Vaka Çalışmaları, Dizüstü Bilgisayar ve Yazıcı, LCD Televizyon, DVD Oynatıcı ile İşitsel-Görsel Yardım,
İnteraktif öğrenme istasyonları - 1. Enerji Manzarası: Alberta'nın enerji kaynaklarını ve enerji verimliliğini öğreten bilgisayar oyunu.
Bilgilendirici broşürler, kılavuzlar
Enerji verimliliği, çevre ve fon imkanlarıyla ilgili bilgilendirici broşürler
- Teknik El Kitapları, CD'ler, Basılı Tanıtım Materyalleri ve Broşürler - Sanayiler için ET Kılavuzu, - Enerji Tasarrufu programları ve girişimleriyle ilgili 30 Taşınabilir Sergi Paneli
2. Elektrik: elektriğin nasıl kullanıldığını ve evde kullanımının nasıl azaltılabileceğini gösterir. 3. Isınma: ısı kaybının ve hava kaçaklarının nasıl önlenebileceğini öğretir.
Gençler için bilgisayar oyunları
İnteraktif yazılım ve görüntüler
İnteraktif Öğrenim için Yazılım İnteraktif Kiosk
4. Enerji Verimliliği Dedektifi
Elde edilen sonuçlar
200'den fazla belediye ziyaret edilmiş, 50.000'in üzerinde
60 gösterim yapılmış, 10.000'in üzerinde kişi eğitilmiştir.
170 toplulukta 350 okul ziyaret edilmiştir. 65,000 ziyaretçi çekilmiştir (2010-
2002-2015 yılları arasında 175 eğitici seminer düzenlenmiştir.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -23-
Konseptin Adı
Enerji Otobüsü Mobil Eğitim ve Bilgi Merkezi
Enerji danışma aracı Kuzey Ren-Vestfalya
Urja Mitra Mobil Enerji Tasarrufu Gösterim Birimi
ATCO Energy sense Seyyar Enerji Eğitimi
Enerji Verimliliği Otobüsü Yatra, Danfoss
Mobil Eğitim Merkezleri (MEM),
ziyaretçi çekilmiştir
2015).
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 24 --
6. Mobil Bilgi Merkezinin Fizibilitesi
6.1. Mobil Bilig Merkezlerine Dair Genel Yorumlar
Bu çalışmada iki ana soru bulunmaktadır;
1. Araçların türünün ne olacağı: otobüs, genişletilmiş otobüs, belediye otobüsü, yolcu
otobüsü, kamyon-römork, tek tarafı veya iki tarafı açılmış kamyon römork.
2. Sahibinin ve işletenin kim olduğu ve başarılı bir uygulama için gerekli olan yasal
sınırlamaların ne olduğu.
Bu raporda, belirtilen noktaları açıklarken mobil birimlerle ve bunların işlemleriyle ilgili oldukça
fazla bilgi edindik.
Bakanlık ve GIZ tarafından planlandığı şekliyle MBM, çeşitli enerji verimliliği konularının
işleneceği, içerisinde enerji verimli cihazların farklı türden gösterim modellerinin, enerji verimli ev
yapım tekniklerinin ve interaktif ve grafik gösterimlerin olacağı standlar ile donatılmış bir araçtan
(otobüs veya mobil konteynır-kamyon+römork çeşidi) oluşacaktır.
Bizler ayrıca, işletme beklentilerine de uygun olarak MBM'nin; dış güç kaynağı melez sisteme ek bir
enerji kaynağı olması için güneş fotovoltaik (FV) panellerine, yel değirmenine ve bataryalara, marin
jeneratöre; güvenlik için kameralara ve dış mekan güvenlik ışıklandırmasına, araç GPS takip
sistemine; rahat koşulları sağlamak için klima/ısıtma ve hızlı internet, küçük ofis, stok alanı, belki
bir tuvalet ve gerekli olan su sistemleri, bir küçük mutfak, toplantı alanı gibi diğer olanaklara sahip
olmasını önermekteyiz.
İlk kurulum, oldukça detaylı ve mümkün olduğunca derinlemesine bir şekilde tanımlanmalıdır.
Seçilen aracın tipi, projenin uzun dönemdeki başarısı için büyük önem taşımaktadır. Uluslararası
örneklerde, her ne kadar bazı mobil bilgi merkezi sahipleri yenilenmiş ikinci el otobüslerle başarılı
olabilmişse de diğerleri kamyon+römork türü araçların işletme maliyetlerini daha yönetilebilir
bulmuşlardır. Her iki durumda da donanımın iyileştirilmesi sürecinin nasıl ve kim tarafından
yapılacağı ve güvenilir bir mekanik destek bulma konuları oldukça önemlidir.
Planlama aşamasında, en azından enerji ve enerji verimliliği danışmanlarından, araç modifikasyon
uzmanlarından, bilişim bazlı model ve gösterimler için yazılım uzmanlarından ve medya/Halkla
İlişkiler uzmanlarından oluşan bir ekiple aracın yapımına başlanmadan önce bir uygulama
projesinin hazırlanması önerilmektedir.
Bakanlığa detaylıca danışmak ve Bakanlığın planlama ve onay sürecine dahil edilmesi kesinlikle
gereklidir. Proje sunulan programa ve Bakanlığın önceden belirlenmiş hedeflerine uyuyorsa,
üretim süreci başlatılabilir. Orijinal plan ile uyumlu olarak farklı istekler uygulama süresince ortaya
çıkabilir. Bu nedenle Bakanlığın mümkün olduğunca kısa bir sürede bir proje yöneticisi ataması
önemle tavsiye edilmektedir.
Son yıllarda özel amaçlı motorlu araçlar, platformlar, römorklar ve yarı römorkların üretimini veya
araçların yükseltilmesini kapsayan "Araç Üstü Ekipman Sektörü" oldukça fazla geliştirilmiştir ve
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 25 --
neredeyse tüm ekipman üretimi artık yerli üretim olarak sürdürülebilmektedir. Bu nedenle mobil
bilgi merkezi ve ilgili hizmetlerini ithal etmeye gerek yoktur. MBM'yi ve ilgili hizmetleri
Türkiye'den satın almak daha ucuza mal olacak, MBM işletmelerini başlatabilmek için
gerekli olan işlemleri kolaylaştıracaktır. Bu sektörde her yıl fuar düzenlenmektedir. Çeşitli
üreticilerle buluşmak adına Bakanlığın 22-25 Kasım 2017'de İstanbul, Yeşilköy CNR EXPO'da
gerçekleşecek olan Dördüncü Araç ve Araç Üstü Ekipman İş Makinaları ve Yan Sanayi Fuarı'na
katılması önerilmektedir.
MBM, tüm ekipmanları, donanımları ve gerekli izin ve ruhsatlarıyla kullanıma hazır olarak
teslim edilmelidir. Ayrıca garanti koşulları da belirlenmeli, tüm parçaların üreticileriyle
sigorta (araç, trafik, ekipman) ve bakım sözleşmeleri imzalanmalıdır.
Araştırmamız sırasında, Nevşehir mobil tanıtım kamyon+römorkları seyir halindeyken
gözlemlenmiştir. Bu programla, özel olarak tasarlanmış bir programla Türkiye'deki diğer turistik
bölgeleri de ziyaret ederek daha fazla turisti şehre çekmek amaçlanmıştır. Program Kalkınma
Ajansı tarafından desteklenmektedir ve ikinci el, modifiye edilmiş, kiralık bir kamyonu kısa bir
proje süresi için (45 gün) kiralayan profesyonel bir takımı olan profesyonel bir medya şirketi
tarafından yürütülmektedir. Bu örnekte olduğu gibi Türkiye'de, çoğunlukla pazarlama ve şirket
etkinlikleri için düzenlenen, ticari şirketlere ait birçok mobil tanıtım programı bulunmaktadır ve
bunlara "tanıtım turu (roadshow)" denir. Tüm sürecin (tasarım, üretim, kiralama ve satış)
sorumluluğunu üstlenen yerel şirketler bu konuda aktiftir ve bunlar reklam şirketleri ile "anahtar
teslim tanıtım turu projesi" olarak işbirliği yaparlar. Bu projeler aşağıdaki hizmetleri kapsar;
kullanılacak mobil iletişim araçları için projelerin geliştirilmesi, rotanın planlanması ve
belirlenmesi, gerekli izinlerin alınması ve takımların oluşturulması ve kriz yönetimi de dahil lojistik
desteğin sağlanması.
Her iki durumda da donanımın iyileştirilmesi sürecinin kim tarafından yapılacağı ve güvenilir bir
mekanik destek bulma konuları oldukça önemlidir. Araştırmalarımız sonucunda teknik tasarım,
işletme gereklilikleri, "tanıtım turu araçlarının" üretilmesi, modifiye edilmiş araçların ruhsatının
alınması ve Türkiye'deki teknik aksaklıklar hakkında bilgi konularında deneyimli olan birkaç şirket
ile karşılaştık.
Ticaret firmaları tarafından sıkça kullanılan konsept, MBM programı için uygulanabilecek başka bir
alternatif olarak ortaya çıkmaktadır. Tüm MBM programına, Bakanlığın proje yöneticisinin
koordinasyonu ile birlikte başka bir şirketten tasarım, hazırlık ve ayrıca işletme konuları da dahil
olmak üzere herhangi bir süreç için dış kaynaklı hizmet alımı sağlanabilir. Ancak bu programlar
genellikle 6 aydan daha kısa, yüksek kira fiyatları ile işletilmiştir.
MBM programı belirlenen bir dönem, belirlenen yıllık program, seyahat edilmesi belirlenen
kilometre, belirlenen katılımcılar, vs. için özel bir sözleşme aracılığıyla herhangi bir
mülkiyet sorunu veya işletme sorumluluğu olmadan profesyonelce yönetilebilir.
Sözleşme döneminin sonunda MBM içerisindeki tüm araçlar çıkarılabilir ve sözleşmeli
şirket tarafından Bakanlık binası için kalıcı sergiye dönüştürülebilir.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 26 --
6.2. Mülkiyet ve İşletim Koşulları
Toplantıda da kararlaştırıldığı gibi MBM projesi, ÇŞB, Enerji Verimliliği ve Kurulumu Dairesi
(Department of Energy Efficiency and Installation) tarafından yürütülecektir. MBM'yi etkili bir
şekilde kullanmak için ÇŞB daireleri arasındaki yakın işbirliği ve koordinasyon devam ettirilmeli ve
farkındalık yaratma, bilgi artırma, işletme, bakım ve yeterli personel sağlama konularında tüm
koşullar net bir şekilde açıklanmalıdır.
ÇŞB dairelerinin ve il ofislerinin desteğini almak ve MBM programına aktif katılımlarını sağlamak
için, üst düzey yönetimin bağlılığına ve programın "Bakanın" himayesi altında yürütülmesine
oldukça ihtiyaç duyulur. Programın sürdürülebilirliği için Bakanlık, MBM programını ve hedeflerini
tanıtmak, daireler ve il ofisleri arasındaki sorumlulukları tanımlamak, eğitmenleri seçmek,
eğitmenlerin ücretlerinin nasıl ödeneceğini belirlemek ve araç ve ekipmanlarla ilgili diğer idari
sorunları açıklığa kavuşturmak için bir iç genelge yayınlamalıdır.
Mülkiyet koşullarını açıklamak için Bakanlığın Destek Hizmetleri Dairesi Başkanı Ahmet Sami
Kulaklıoğlu ziyaret edildi. Bakanlığın halihazırda çevresel önlemler için Mobil Su ve Atıksu Analiz
Laboratuvarı araçları olduğu belirtildi. Bu araçlar sahada test amaçları ile kullanılmaktadır.
Yakıt, park etme, bakım, sigorta, aracın sorumluluğu ve donanımı, ekipmanları ve sorumlu bir
sürücü atanması konusunda MBM, benzer bir statüde olacaktır. Bakanlık bu talepleri karşılamak
için tüm kaynaklara sahiptir.
Ayrıca, GIZ tarafından desteklenen proje döneminin ardından, MBM'nin işletilmesi için özel
ayrılmış kaynak gereklidir. Kulaklıoğlu ayrıca işletme giderleri için gerekli olan fonların,
Bakanlığın Döner Sermayesi'nden elde edilebileceğini belirtmiştir.
Başka bir alternatif kuruluş olarak, Bakanlığın TÜÇEV Vakfı MBM'nin tüm sorumluluklarını
üstlenebilir ve Bakanlık ile işbirliği içinde yönetebilir.
Aşağıdaki görevler, TÜÇEV'in kuruluş tüzüğü Madde 3'te belirtilmiştir6:
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın etkinlikleri için gereken her tür materyali (araçlar,
ekipmanlar, makineler, bilgisayar ekipmanı, demirbaşlar ve sarf malzemeleri ve tıbbi bakım
ile ilgili olan tüm materyaller, vs.) ve bunların bakımını, onarımını ve yenilenmesini
sağlamak,
Her çeşit çevresel kurumun ve kuruluşun açılışında, inşaatında, tamirinde ve bina ile tesis
kiralama konusunda yardımcı olmak,
6 Vakıf Senedi, Vakfın Faaliyetleri Madde 3 b) T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının çevre ile ilgili faaliyetleri için ihtiyaç
duydukları her türlü malzemeyi ( araç, gereç, alet, ekipman, makine, teçhizat, bilgisayar malzemeleri, demirbaş tüketim malzemeleri ve tıbbi bakımla ilgili her türlü maddenin vb. ) temin etmek ve bunların bakım, onarım ve yenilenmesini gerçekleştirmek, c) Her türlü çevre kurum ve kuruluşların açılmasına, bina ve tesislerinin yapım, onarım ve kiralanmasına yardımcı olmak,
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 27 --
Çevresel farkındalık oluşturmak, her seviyedeki kursları ve çevre hakkındaki eğitimi teşvik
etmek ve desteklemek, öğrencilerde çevresel değerlerin oluşumuna katkı sağlamak ve
başarılı çalışmalarını ödüllendirmek amacıyla tanıtıcı etkinlikler yürütmek,
Çevresel konularla ilgili kongreler, paneller, konferanslar ve seminerler düzenlemek,
bunların hazırlıklarına katılım sağlamak, gerekli materyal ve finansal destek ile bu
etkinlikleri desteklemek ve aynı amaç için çalışan kuruluşlar ile işbirliği yapmak.
Yukarıda belirtilen, Vakfın Kuruluş Tüzüğü Madde 3'e göre MBM, Bakanlığın resmi bir kuruluşu
gibi, yine Bakanlığın koordinasyonu altında kullanılmak üzere doğrudan Vakıf'a bağışlanabilir.
Ancak bazı engeller bulunmaktadır.
Aşağıda belirtilen nedenlerden dolayı TÜÇEV'in lider kuruluş olarak katılımını kapsayan hiçbir
modeli önermemekteyiz:
1. Sistemin içerisinde TÜÇEV'in bulunması, programın yönetilmesini daha karmaşık hale
getirecektir. Çalışmamız sırasında sorularımızı yöneltmek amacıyla TÜÇEV Yönetimi ile
görüşemedik. Sorumlu ÇŞB Daireleri ile TÜÇEV'in farklı yönetim seviyelerine (Müsteşar
karşısında Daire başkanı) sahip olduğunu düşünmekteyiz. Bu durum, Bakanlığın
içerisindeki hiyerarşi nedeniyle programın yönetiminde belirli sorunlar çıkaracaktır.
2. Projenin sorumluluğunu TÜÇEV'e vermek, Enerji Verimliliği ve Kurulumu Dairesi'nin bu
projeye dair yönetim gücünü ve ilgisini düşürecektir. Ayrıca, GIZ destekli programın amacı,
başta Enerji Verimliliği ve Kurulumu Dairesi olmak üzere Bakanlığa dair kurumsal kapasite
oluşturmaktır. Bu amaca ulaşılamayacaktır.
3. TÜÇEV'in MBM'ye benzer ölçekteki bir programı işletme ve yönetmeye dair hiçbir deneyimi
ve yeterli sayıda personeli yoktur.
4. MBM'nin bir motorlu araç olarak Vakıf'a bağışlanması durumunda, MBM'nin işletme
maliyetlerini karşılama konusunda 3607 Sayılı Taşıt Kanunu Madde 17'de (237 Sayılı
Kanun)7 belirtilen yasal kısıtlamalar nedeniyle sorun yaşanacaktır:
"Çeşitli yardım yolları ile gelen her türlü taşıtlar tahsis olundukları hizmetlerde bu kanun
hükümlerine göre kullanılır.
Vakıf, dernek, sandık, banka, birlik, firma, şahıs ve benzeri kuruluş veya kişilere ait olup bu
Kanun kapsamında bulunan kurumlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul,
üst kurul ve kuruluşlarınca kullanılan taşıtların giderleri için (güvenlik hizmetlerinde
kullanılan taşıtlar hariç) kurum bütçelerinden hiçbir şekilde ödeme yapılamaz."
7 3607 nolu TAŞIT KANUNU (Kanun No 237) madde 17 ‘e göre Çeşitli hükümler: Madde 17 – Çeşitli yardım yolları ile gelen her türlü taşıtlar tahsis olundukları hizmetlerde bu kanun hükümlerine göre kullanılır. (Ek fıkra: 29/6/2012-6338/2 md.) Vakıf, dernek, sandık, banka, birlik, firma, şahıs ve benzeri kuruluş veya kişilere ait olup bu Kanun kapsamında bulunan kurumlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşlarınca kullanılan taşıt giderleri için (güvenlik hizmetlerinde kullanılan taşıtlar hariç) kurum bütçelerinden hiçbir şekilde ödeme yapılamaz.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 28 --
5. Ayrıca, Taşınır Mal Yönetmeliğine8 göre, aracın GIZ tarafından Bakanlığa verilmesinden
sonra TÜÇEV'e devredilip edilemeyeceği kesin değildir. MBM'nin TÜÇEV'e devredilip
edilemeyeceğine Maliye Bakanlığı karar verebilir.
Bu nedenle farklı türde mülkiyet olarak Bakanlık için 3 ana alternatif belirledik. İşletme
maliyeti ile Artılar ve Eksiler detayları bölüm 6.8'de verilmiştir. Tüm alternatiflerde araç,
tüm EV ve YE (Yenilenebilir Enerji) ekipman ve araçları GIZ tarafından sağlanacaktır. ÇŞB
programı bakanlık kaynaklarıyla veya dış kaynak kullanarak işletecektir.
Bakanlığın halihazırda çevresel önlemler için Mobil Su ve Atıksu Analiz Laboratuvarı araçları
bulunmaktadır. Bu araçlar sahada test amaçları ile kullanılmaktadır. Yakıt, park etme, bakım,
sigorta, aracın sorumluluğu ve donanımı, ekipmanları ve sorumlu bir sürücü atanması konusunda
MBM, benzer bir statüde olacaktır. Bakanlık bu talepleri karşılamak için tüm kaynaklara sahiptir.
Bu nedenle Bakanlığın bir MBM sahibi olmak ve bunu işletmek için kapasitesi bulunmaktadır.
ÇŞB, Maliye Bakanlığı'nın izni ve "T" listesine dahil etmesi ile, proje ve yönetmelik ile uyumlu
olarak bir şirket tarafından modifiye edilmiş ve ruhsatlandırılmış bir MBM'yi alabilir.
3607 sayılı Taşıt Kanunu (237)9 Madde 10'a göre, genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli
idareler ve döner sermayelerin yıl içinde her ne şekilde olursa olsun edinebilecekleri taşıtların
cinsi, adedi, hangi hizmette kullanılacağı ve kaynağı yılı bütçe kanunlarına bağlı "T" işaretli cetvelde
gösterilmelidir.
MBM bir yolcu arabası veya Station Wagon tür araç olmadığından, 2014/6425 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı ve bağışlama konusuyla ilgili diğer yönetmeliklerin sınırlarının dışında kalmaktadır.
Devir süreci
Aracın ve EV ve YE ekipman ve araçlarının faturaları Bakanlığa gönderilecektir. Bakanlık tarafından
Taşınır Mallar Yönetmeliği10 Madde 12, 13 ve 14'e uygun olarak belirlenen faturalar/değerler ile
uyumlu olarak bağış kabul etmesi için Bakanlık bir komite oluşturacaktır;
8 Taşınır Mal Yönetmeliği
9 Madde 10 – (Değişik: 17/9/2004 - 5234/4 md.)
Genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler ve döner sermayelerin yıl içinde her ne şekilde olursa olsun edinebilecekleri taşıtların cinsi, adedi, hangi hizmette kullanılacağı ve kaynağı yılı bütçe kanunlarına bağlı (T) işaretli cetvelde gösterilir 10
Taşınır Mal Yönetmeliği- OG 18/1/2007 No : 2640712 Taşınırların kaydı MADDE 12 – (1) Kamu idarelerince bütün taşınırların ve bunlara ilişkin işlemlerin kayıt altına alınması esastır. Taşınır kayıtları, harcama birimleri itibarıyla yönetim hesabı verilmesine esas olacak şekilde tutulur. Her bir kaydın belgeye dayanması şarttır. Kayıt zamanı, kayıt değeri ve değer tespit komisyonu MADDE 13 - (2) Giriş ve çıkış kayıtları Taşınır İşlem Fişine dayanılarak yapılır. Giriş ve çıkış kayıtlarında; b) Bedelsiz devir, kullanılamaz hale gelme, yok olma ve hurdaya ayrılma hallerinde kayıtlı değeri, c) Bağış ve yardım yoluyla edinilen taşınırlarda; bağış ve yardımda bulunan tarafından ispat edici bir belge ile değeri belirtilmiş ise bu değer, belli bir değeri yoksa değer tespit komisyonunca belirlenen değer, esas alınır. Bağış ve yardım yoluyla edinilen taşınırların girişi MADDE 16 – (1) Kanunun 40 ıncı maddesi ile diğer mevzuat çerçevesinde bağış ve yardım olarak edinilen taşınırlar teslim alındığında, taşınır kayıt yetkilisi tarafından Taşınır İşlem Fişi düzenlenerek kayıtlara alınır. Fişin birinci nüshası bağış ve yardım edene verilir veya gönderilir
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 29 --
Taşınırların Kaydı MADDE 12 – (1) Kamu idarelerince bütün taşınırların ve bunlara ilişkin
işlemlerin kayıt altına alınması esastır. Taşınır Kayıtları, harcama birimleri itibarıyla yönetim
hesabı verilmesine esas olacak şekilde tutulur. Her bir kaydın belgeye dayanması şarttır.
Kayıt zamanı, kayıt değeri ve değer tespit komisyonu MADDE 13 - (2) Giriş ve çıkış
kayıtları Taşınır İşlem Fişine dayanılarak yapılır.
Giriş ve çıkış kayıtlarında; b) Bedelsiz devir, kullanılamaz hale gelme, yok olma ve hurdaya
ayrılma hallerinde kayıtlı değeri,
c) Bağış ve yardım yoluyla edinilen taşınırlarda; bağış ve yardımda bulunan tarafından ispat
edici bir belge ile değeri belirtilmiş ise bu değer, belli bir değeri yoksa değer tespit
komisyonunca belirlenen değer, esas alınır.
Bağış ve yardım yoluyla edinilen taşınırların girişi MADDE 16 –
(1) Kanunun 40. maddesi ile diğer mevzuat çerçevesinde bağış ve yardım olarak edinilen
taşınırlar teslim alındığında, taşınır kayıt yetkilisi tarafından Taşınır İşlem Fişi düzenlenerek
kayıtlara alınır. Fişin birinci nüshası bağış ve yardım edene verilir veya gönderilir.
Hem araç hem de EV ve YE ekipman ve araçları, Bakanlığın envanterine kayıtlı olmalıdır.
Bakanlığın kurallarına göre MBM'nin kayıt sürecine dair iki yöntem kullanılabilir. Araç tüm
ekipmanı ile "Araç ve Ek'te listelenenler" olarak kaydedilebilir. Ya da bu kayıt (faturaları ve
belirlenen değerleriyle birlikte)araç ve araçtan çıkarılabilecek her bir ekipman ve araç için ayrı ayrı
yapılabilir. Diğerleri Bakanlık tarafından kurulacak komisyonca belirlenecek sarf malzemeleri
olarak değerlendirilebilirler.
Bakanlığın Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı yakıt, park etme, bakım ve sigorta, aracın
sorumluluğu ve donanımı, ekipmanları ve sorumlu bir sürücü atanması gibi işletme ihtiyaçlarının
Bakanlığın kaynaklarından karşılanacağına dair sözlü bir doğrulama yapmış bulunmaktadır. Ancak
bu ifade, ortak sorumluluklara dair yazılı bir doğrulama olarak değerlendirilmelidir.
Diğer bir yandan, potansiyel şirketlerle yaptığımız istişareler sırasında, geçmiş deneyimlerine
dayanarak bu tür bir aracın devlet dairelerince işletilmesinin kolay bir süreç olmayacağını özellikle
vurguladılar. İlk olarak, mobil birim özel olarak tasarlandığından seyahate çıkmadan önce teknik
hazırlık yapılmalıdır. İkincisi, yoğun seyahat ve ziyaretçi sayısının fazlalığı nedeniyle yıpranma
sorunları yaşanabilir, bu da sürekli bakım ihtiyacını doğurmaktadır. Ayrıca etkinlikler vb. sırasında
mobil birimin özel güvenlik hizmetlerine ihtiyacı vardır.
Bir diğer alternatif şudur: Proje ve yönetmelikler ile uyumlu olarak bir şirket tarafından
modifiye edilen ve ruhsatlandırılan MBM, belirli bir dönem için, belirli bir yıllık program
kapsamında, belirli km ile, belirli katılımcılar için vs. özel bir sözleşmeyle işletme
hizmetleri de dahil olarak kiralanabilir. Herhangi bir mülkiyet sorunu ve işletme
sorumluluğu olmadan MBM programı daha profesyonel olarak yürütülebilir.
Sözleşme döneminin sonunda MBM içerisindeki tüm araçlar çıkarılabilir ve sözleşmeli
şirket tarafından Bakanlık binası için kalıcı sergiye dönüştürülebilir.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 30 --
Bu kiralama sözleşmesi içerisine, farklı şehirlerdeki programlar ile Bakanlıkça eğitilecek
olan profesyonel eğitmenlerin maliyeti da ayrıca eklenebilir. Ayrıca Bakanlık personelinin
konaklama ve seyahat masrafları, medya programlarının organizasyonu, ziyaret edilen şehirlerde
bilboardlar ve posterler ile reklam kampanyalarının düzenlenmesi ve ilgili diğer tüm maliyetler de
sözleşmeye dahil edilebilir.
Alternatif bazında detaylı maliyet tahminleri ve eksiler ile artılar bölüm 6.8'de verilecektir.
6.3. Personel
Gözlemlerimize dayanarak, MBM programının sürdürülebilirliği açısından en önemli konu,
yönetim ve işletme personelinin kendini adamış ve becerikli olmasıdır.
Hazırlık ve proje döneminde ilk donanım iyileştirme, organize olma, planlama ve proje işlerini
koordine etme konularında denetleme yapmak için Bakanlıktan bir proje yöneticisinin bulunması
zorunludur. Bir proje yöneticisi, tüm mobil programı yönetecektir ve bu kişi uzun mesafelerde
uzun süre seyahat etmenin getirdiği riskleri göze almış, bu seyahat sırasında sıklıkla mesai
yapmayı, araçtaki donanımın tek sorumlusu olmayı, yükümlülük ve sigorta sorunlarını takip
etmeyi, depolamayı ve park etmeyi organize etmeyi, diğer potansiyel partnerlerle oluşturulacak
programı koordine etmeyi, vs. kabul etmiş olmalıdır.
Her bir seyahat için, işletme ekipmanına atanan bir teknisyen ile eğitmen ve yönetici olarak bir
mühendis olmak üzere iki personel MBM için yeterli olabilir; ancak gerekli olduğu durumlarda
değişim yapabilmek için bir "MBM uzman personel" havuzu bulunmalıdır. Enerji Verimliliği ve
Kurulumu Dairesi'nde (EVKD) çalışan personel sayısı bu havuzu oluşturmak için yeterli değildir ve
bu personeller, iş yoğunlukları nedeniyle MBM ile en az bir hafta boyunca sıkça seyahat edemezler.
Bu durumun yanı sıra öğretmenler için geliştirilen yeni müfredatın da öğrenilmesi gerekir ki bu da
ofiste belirli saat aralığında çalışan Bakanlık personeli için ek bir yük anlamına gelmektedir.
Dahası, Bakanlık personeli aracın ve içerisindeki ekipmanın sorumluluğunu üstlenmek
istemeyecektir. Bu nedenlerden ötürü MBM etkinliklerine Bakanlıktan kalıcı bir ekip atamak zor
bir husus olacaktır. Bu durum uluslararası örneklerde de asıl işletme sorunlarından biri olarak
belirtilmektedir.
Atanan personel farklı bilgi düzeyindeki toplumun farklı kesimleri hakkında bilgi vereceğinden, bu
personele verilecek eğitim oldukça önemlidir. Sorumlu personelin eğitimi, Enerji Verimliliği ve
Kurulumu Dairesi tarafından geliştirilecek, MBM'nin kurumsal ve iletişim stratejisinin bir parçası
olarak planlanabilir. Bakanlıktan yönetici ve ana eğitmen olarak (özellikle eğitmenlerin eğitilmesi
için) atanacak olan MBM sorumlu kişisi ücretsiz, bağımsız ve güncel bilgiler sunacak olan bir
danışman görevi üstleneceğinden, gösterim modelleri, materyaller ve uygulamaların yanı sıra
binalarda enerji verimliliği ve genel olarak yenilenebilir enerji sistemleri konusunda da bilgi sahibi
olmalıdır. Sahada çalışacak olan MBM öğretmenleri, bu kişi tarafından eğitebilir.
İl ofislerinden gelen personel, eğitmen/öğretmen olarak seçilebilir ve eğitilebilir. IPA tarafından
finanse edilen "Binalarda Enerji Verimliliğinin Artırılması için Teknik Yardım" projesi kapsamında,
mobil otobüs programı ile uyumlu olarak birçok eğitim (binalarda enerji verimliliği ile ilgili Türk
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 31 --
yönetmeliği, detaylı gereklilikler ve bina zarfının prensipleri, HVAC sistemleri, aydınlatma
sistemleri ve ölçüm teknikleri, Enerji Etüdünün temelleri gibi) düzenlenmiş ve 224 katılımcıyı
ağırlanmıştır. Eğitilen personellerden bazıları, bu programın öğretmenleri olarak atanabilirler.
Ancak IPA projesinin yorumuna göre ildeki personelin çoğu katılım gösterme konusunda istek
göstermezken, ancak birkaç iletişime geçme girişimi ve davet sonrasında bu eğitimlere
katılabilmişlerdir. Bu nedenle eğitilen bu il personelinin program için gönüllü öğretmenler olup
olmayacağından emin olamamaktayız.
Bu zorluğu aşmak adına mobil bilgi merkezinin uygulanması, EVKD'nin koordinasyonu ve
EVKD'den gelen program yöneticisinin sorumluluğu altında başka bir şirketten veya TÜÇEV'den dış
kaynaklı hizmet alımı ile, il ofislerinden EVKD konusunda eğitilecek, seçilen öğretmenler ve hem
üniversitelerden hem de ilgili STK'ler/Birliklerden ya da sektör şirketlerinden uzmanlar
aracılığıyla yürütülebilir. Bakanlık personeline veya dışarıdan getirilen profesyonellere, eğitmen
olma isteklerini artırma amacıyla makul bir öğrenim ücreti ödenebilir. Ziyaretçilerden alınan geri
bildirimler, programı geliştirmek ve gerekli olduğu durumlarda eğitmen ile eğitimin kapsamını
değiştirmek için eğitim etkinlikleri sırasında dikkate alınmalıdır.
6.4. Hedef kitleler ve eğitim:
Ana hedef grup, enerji tüketen herkesi kapsayan bina kullanıcılarıdır. MBM'nin çok seviyesi
olan hedef kitle sıralaması önceliklerine göre aşağıdaki gibidir:
1. Ev sahipleri, okul çağı çocukları / genç yetişkinler / üniversite öğrencileri
2. Hükümet organları personeli (EKB uygulanacak olan merkezi ve il organları)
3. Aracılar (bina denetim görevlileri, EHS'ler, vs.), inşaat şirketleri
MBM ziyaretçileri evde enerji tasarrufu yapma, yaparak kazanılan deneyim ile boşa harcanan
enerjiyi azaltma konusundaki kanıtlanmış teknikler hakkında güvenilir bilgi ve kısa dönem
yatırımlar ile uzun dönem tasarrufun kıyaslanması hakkında açık bilgi edinme konularındaki geri
bildirimlerden yararlanacaklardır. Ev sahipleri ve kiracılar, bir binanın enerji verimliliği hakkında
karar verirken seviyesini ısı, aydınlatma ve hane halkı açısından baktıklarından, MBM için zorlu
birer kitledir.
Mobil enerji birimi, enerji tüketen ve enerji faturalarını ödeyen bir model ziyaretçi için
tasarlanmalıdır. Yapılan sergiler, enerji tüketimini azaltan yapısal ve mekanik önlemlere yatırım
yapmaları için ev sahiplerinin dikkatini çekmeli ve bağlılığını kazanmalı ve aynı zamanda da
kiracıların ikamet ettikleri yerde enerji verimliliği etkinliklere daha anlamlı bir katılım
göstermesini sağlayacak güvenilir, düşük maliyetli ürün ve prosedürler de sunmalıdır. MBM bu
ziyaretçileri ısınma, soğutma, aydınlatma ve hane halkının fatura miktarlarının nasıl azaltılacağı,
nasıl daha az enerji tüketip daha az CO2 salınımına neden olunacağı konularında bilgilendirmeli ve
yönlendirmelidir. MBM ayrıca ziyaretçilerin Bakanlık personeliyle doğrudan iletişim kurmasını
sağlayarak özellikle bina enerji kimliği hakkındaki yönetmelikle ilgili sorularını doğrudan
sorabilmelerine olanak vermelidir.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 32 --
En iyi yöntem, insanların enerji verimliliği önlemlerinin etkilerini görüp kıyaslama yapabilecekleri
gösterim modellerinin sonuçlarını göstermektir. MBM içerisindeki gösterim seti, programlanabilir
lojik kontrolör (PLC) destekli paneller, videolar, basılı belgeler gibi görsel araçlar, 25-30 dakika gibi
kısa bir sürede ziyaretçilerin enerji verimliliği ve nasıl daha az enerji tüketilebileceği konularındaki
farkındalık seviyelerini artırmayı hedeflemektedir. Eğitim gereklilikleri açısından, örneğin BEP-TR,
Yeşil Bina, vs. hakkında, araba içerisinde led ekranı kullanarak en az 10 kişiye sunum yapmak
mümkün olacaktır.
MBM eğitim etkinliklerinde, aşağıdaki konular hedef kitleye bağlı olarak uygun araçlar eşliğinde
sunulabilir:
• Enerji kimlik belgesi ve BEP-TR II yazılımı
• Yeşil bina yönetmeliği
• HAVAC, ısıtma, vs. gibi enerji verimli ekipmanlarla binaların enerji verimli hale getirilmesi
için yenilenmesi
• Bina zarfındaki enerji kaybı ve denetimlerde termal kameraların kullanılması
• Bina yalıtım faydaları (maliyetleri ve diğerleri), materyalleri ve yöntemleri
• Enerji verimli aydınlatma ve enerji verimli teknolojiler
• Binalarda yenilenebilir enerji kullanımı
6.5. Sürdürülebilirlik
MBM'nin sürdürülebilirliği aşağıdaki ana etmenlere bağlıdır:
Bakanlığın yüksek destek sağlaması;
Program, finansman ve personel desteği sağlamak için Bakanlığın (veya müsteşarın) himayesi
altında yürütülmelidir. Uzun dönem bir programa sahip olabilmek adına MBM, Bakanlığın
önceliklerinden biri olmalıdır.
Bakanlık, MBM programını ve hedeflerini tanıtmak, daireler ve il ofisleri arasındaki sorumlulukları
tanımlamak, eğitmenleri seçmek, eğitmenlerin ücretlerinin nasıl ödeneceğini belirlemek ve araç ve
ekipmanlarla ilgili diğer idari sorunları açıklığa kavuşturmak için bir iç genelge yayınlamalıdır.
Ayrıca, GIZ ve Bakanlığın sorumlulukları tanımlayan bir protokolü, Bakanın imzası ile imzalaması
önerilmektedir.
STK'lar ve sektördeki şirketler ile ortaklık kurulması
Yukarıda da bahsedildiği gibi, yatırım maliyetlerinin yanında; personel maaşı da dahil işletme
maliyetleri, aracın yakıtı, yıllık vergiler, ruhsatlandırma, sigorta ve bakım maliyetleri gibi MBM'nin
başka birçok maliyeti bulunmaktadır. Tek başına hükümet finansmanı da özel sektör finansmanı da
zaman ilerledikçe istikrarlı olmayacaktır. Hükümetin öncelikleri değişebilir, bu durumda MBM
duraksayabilir. Hem hükümet kaynaklarını hem de özel sektör finansmanını kullanan melez
modeller, uzun dönemdeki başarıyı artıracak, sürdürülebilirlik sağlayacaktır.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 33 --
Bazı farkındalık artırma etkinlikleri kapsamında Bakanlığın halihazırda İMSAD, İZODER,
ENVERDER gibi bazı derneklerle ortaklığı bulunmaktadır. Ortaklar tarafından yürütülecek
görevleri tanımlayan bir protokolün imzalanması ile MBM faaliyetlerinin bu ortaklıklara
dahil edilmesi mümkündür.
MBM programının yürütülmesi
MBM programının idaresinden ve işletmesinden sorumlu, buna özel atanmış personel
bulunmalıdır. Tüm işletmeden, belediyelerin ve diğer potansiyel ortakların taleplerini
programlamaktan ve kurumlardan sorumlu olacak, başlangıçtaki donanım iyileştirmeyi gözetecek,
yükümlülük ve sigorta konularıyla ilgilenecek bir proje yöneticisinin bulunması gereklidir.
ÇŞB personelinin iş hacminin yükselmesi riskini önlemek için bir eğitmen havuzu bulunmalıdır.
Kaçınılmaz olarak, merkez ve il müdürlüklerindeki personel sayısı kısıtlıdır ve genellikle birden
fazla görevleri bulunur. Bu engellerin yarattığı etkileri ortadan kaldırmak için, meslektaşlara
dayatılan talepleri asgari seviyeye indirecek, destekleyici bir çalışma grubu çerçevesi, bir proje
yöneticisinin sorumluluğu altında oluşturulmalıdır.
Dahası; ulusal, il ve belediye seviyelerindeki yetkin düzenleyici ve uygulayıcı kuruluşlar arasında
koordinasyon sağlanabilirse, MBM'nin etkisi daha da büyük olacaktır. Yetkin paydaşlar arasındaki
koordinasyon da kamu ilişkileri ve medya kampanyaları ile sağlanmalıdır.
Ekipman ve araç sürdürülebilirliği
Araç, aksesuarlar ve aletler Türkiye'de üretilecek veya Türkiye'den satın alınacaktır. Bunlara zarar
gelmesi durumunda bu sorun, yerel şirketlerle işbirliği yapılarak aşılabilecektir. Ayrıca, hem araç
hem de araç içerisindeki ekipman için MBM'nin sigortası da oldukça yararlı olacaktır.
Ayrıca, depolama araçlı park etme de, araç için çok daha güvenli olacak olan, Bakanlığın her bir
ildeki tesislerinde olacak şekilde ayarlanacaktır.
6.6. MBM'nin hukuki boyutları
MBM özel bir ruhsat gerektirir ve yılın belirli dönemlerinde, günün belirli saatlerinde
umumi yollara çıkmasını engelleyen kısıtlamalar bulunmaktadır.
Ancak, pazara sürme usulüne göre tüm ruhsatlar, modifikasyonu yapacak olan şirket tarafından
alınacaktır. Eğer MBM'nin Görev Tanımı bu şartı kapsıyorsa, bu işlemin Bakanlık tarafından
yürütülmesine gerek yoktur.
Araç Uygunluk Belgesi
Araç uygunluk belgesi temel manada, araçların karayolu için uygunluklarının kontrol edilebildiği
bir uygulamadır. Yeni araçlar varlıkları, güvenliği ve çevresel etkileri gibi konularda birtakım yol
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 34 --
testlerine tabi tutulurlar. Benzer şekilde, ithal edilen aracın Türk karayollarına uygunluğu, herhangi
bir konuda kontrol edilmesi gereken en önemli hususlardan biridir.
Türkiye'de araç ve araca bağlı yapılarda teknik değişiklikler veya bunlara bağlı modifikasyonlar,
Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik'e (AİTM) göre uygulanmaktadır.11 Bu
yönetmelik Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından düzenlenir ve Türk Standartları
Enstitüsü (TSE), konuyla ilgili kontrolleri sağlamak için görevlendirilmiştir.
İthal edilen araçlar, AİTM Yönetmeliği'ne göre TASİŞ (Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Tasfiye İşleri
Genel Müdürlüğü) tarafından düzenlenmelidir.
Bu ayarlama için "Karayolu Uygunluk Belgesi", AİTM Münferit Araç Uygunluk Belgesi" ile
oluşturulmalıdır. Tescilli olmak için gerekli olan bu belgeler (araç modifikasyonu tasarım projesi ve
diğer belgeler) Serbest Mühendis Müşavir (SMM) tarafından hazırlanır. Daha sonra bu belgeler,
ilgili talimatlara12 uygun olarak TSE tarafından onaylandıktan sonra araç sahiplerine verilir.
TSE'nin çevrimiçi web sitesinde, AİTM yönetmeliğindeki13 alınması gereken belgeler için olan
prosedürleri içermektedir.
Özel Yol İzin Belgesi
Araçların, yol yapılarına zarar vermeden taşıma işlemlerini tamamlamaları için güvenli bir şekilde
yol gösterecek olan, yüklü veya yüksüz araçlarda zorunlu boyut sınırları Trafik Yönetmeliği Madde
128'de belirtilmiştir.
Karayolları Trafik Yönetmeliği Madde 128 (g)'ye uygun olarak13:
a. Karayollarında sürekli trafiğe çıkmanın gerekli görüldüğü durumlarda her bir araç, yarı
römorklu araç veya katarın rotası ve taşıma sınırını belirtmek gereklidir,
b. Yalnızca karayollarında trafiğe çıkma durumlarında, bu işe atanacak olan araç, yarı
römorklu araç veya katarın rotasının, taşımacılık koşullarının ve taşımacılık süresinin
belirtilmesi ve Özel Yük Taşıma İzin Belgesi'nin veya Özel İzin Belgesi'nin her bir çıkış için
alınması gereklidir.
Yine, Karayolları Trafik Yönetmeliği Madde 128 (h)'ye göre, tescilli olsun veya olmasın ağırlıkları
ve/veya boyutları yasal sınırların üzerinde olan araçların, yarı römorklu araçların, traktörlerin, iş
makinelerinin ve benzerlerinin sicil kaydı için Karayolları Genel Müdürlüğü'nden bir Özel İzin
Belgesi alınması gerekmektedir.
11 Araçların İmal, Tadil Ve Montajı Hakkında Yönetmelik, 26.10.2016 tarihli 29869 sayılı Resmi Gazete 12 Araç tadilat İnceleme ve Onay Yönergesi 13 Karayolları Trafik Yönetmeliği, 18.07.1997 tarihli 23053 sayılı Resmi Gazete, www.mevzuat.gov.tr, Değişik: 17.04 .2015 tarihli 29329 sayılı Resmi Gazete
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 35 --
6.7. Konsept Alternatifleri, MBM için Olası Yapıları Gösterir
Uluslararası örneklerin yanında, Türkiye'de düzenlenen diğer tanıtım turlarında da görüldüğü gibi
MBM için birçok alternatif konsept bulunmaktadır. Çeşitli araç tipleri ABD, Kanada, Avrupa ve
Türkiye'deki mobil birimler için seçilmişlerdir. Mobil birimleri ararken kapalı kasa kamyon,
karavan, yolcu otobüsleri, römorklar ve traktör-römork kombinasyonları gibi birçok olasılıkla
karşılaştık. MBM'nin masrafları, sergi alanı, mobilitesi, tasarım esnekliği, vs. gibi farklı boyutlarını
da düşünerek değerlendirmemizin odağını otobüs ve römork alternatiflerine çevirdik.
Her ne kadar çoğu kısa dönem bir program olarak planlansa da, ABD'de bir karavana (konteynır,
karavan tipi) yatırım yapmış olan her bir kamu hizmeti lojistik ve aşırı yıpranma problemleri,
günün belirli saatlerinde bu karavanları kamu yollarına çıkarma yasağı, beraberinde gelen yüksek
taşıma fiyatları ve refakat edecek araç gerekliliği gibi sorunlarla karşılaşmıştır. Ayrıca, güvenli bir
zemin üzerinde durmadığı takdirde rüzgar ve değişen ağırlık, karavanların dengeleri için risk
yaratmaktadır.
Yine ABD'de traktör-römork kombinasyonlarını kullanan şirketler başarıya ulaştılar ve bu
şirketlerin birimleri güzel bir şekilde tasarlandı. Ancak bunların geliştirme, işletme ve bakım
maliyetleri daha da yüksektir. Sözleşmeli taşımacıların özel ruhsatı ve prim ücreti bulunmaktadır.
Bu araçların boyutu bazı yollarda ve bazı sergi alanlarında yasaklı olabilmektedir. En etkileyici
avantajları ise traktörün bozulması halinde römorkun bir başka traktör tarafından çekilebilmesi ve
yine de sergilenebilecek olmasıdır.
Ayrıca içerisine kamyonetlerin, kapalı kasa kamyonların ve otobüslerin de dahil olduğu,
kendiliğinden çalışan birimler üzerinde yapılan çalışmalarda büyük başarılar ve uzun vadeli
sonuçlar elde edilmiştir. Bu birimler şirket sürücüsü tarafından kullanılabilirler; bu nedenle işletme
masrafları daha düşüktür, bakımları daha vaktinde yapılır ve lojistik açıdan daha az sorunla
karşılaşırlar. İkinci el fiyatları, bakımı, sigortası, sürüşü ve sergilemesi daha ucuzdur. Ancak bir
bozulma yaşanırsa proje geçici bir süreliğine görevini yapamaz hale gelebilir.
Aracın tipi ne olursa olsun, serginin tasarımı kendi kendine yapılan bir tur için müsait olmalıdır.
Projenin eğitim hedeflerini gerçekleştirmek ve trafik akışı kısıtlamalarını azaltmak, herhangi bir
yetmezliği bulunan ziyaretçiler için erişimi kolaylaştırmak ve ziyaretçiler ile personelin güvenliğini
sağlamak için sergi alanının yeterli büyüklükte olması gerekmektedir.
Karayolları Trafik Yönetmeliği Madde 128'e göre azami 2,55 metre genişliğinde (figorifik araçlar
için 2,60 metre) ve 4 metre yüksekliğindeki araçlar Türkiye karayollarında seyredebilir. Bu ölçüler,
kamyon (uzunluğu 13,65 metre olan yarı römorklular) da dahil yarı römorklu araçlar için 16,50
metre, iki dingilli otobüsler için 13,50 metre ve çok dingilli (ikiden fazla) otobüsler için ise 15
metredir.
Çalışma, MBM'nin yapı türünü belirlemek için otobüs ve traktör-römork alternatiflerine
odaklandı.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 36 --
Toplu taşıma için kullanılan alçak zeminli belediye otobüslerinin fiyatları, iç yükseklikleri ve inme-
binme konusunda sağladıkları kolaylık nedeniyle Türkiye'de üretilen otobüsler arasında MBM için
en uygun otobüs seçeneği olacağı görülmüştür. (Sıfır kilometre yolcu tipi otobüs, belediye
otobüslerinden en az %10-20 daha pahalıdır. Bir yolcu tipi otobüsün ortalama iç yüksekliği 2,10
metre iken bir belediye otobüsünün iç yüksekliği 2,30 metredir.)
Her ne kadar Karayolları Trafik Yönetmeliği Madde 128'e göre iki dingilli otobüsler için azami
uzunluk 13,50 metre olsa da, Türkiye'deki bir firma haricinde 12 metreden uzun otobüs üretimi
yapan başka otobüs üreticisi bulunmamaktadır. Bu nedenle tam sunum ve duvar bölümlerinin
hesaplamasında otobüsün uzunluğu, genişliği ve yüksekliği sırasıyla 12 metre, 2,55 metre ve 2,3
metre olarak alınır.
Ayrıca, yapılan araştırmalar ve elde edilen bilgiler ışığında tek tarafın genişletildiği sistem yalnızca
otobüslere uygulanmıştır. Bunun nedeni ise kapılar ile dingiller ve genişletilen kısım arasındaki
mesafenin uzunluğunun 4 metreyi, derinliğinin 1,5 metreyi ve iç yüksekliğinin ise 2,1 metreyi
geçmemesi gerekmesidir. Dahası, araç tipi onay belgesi alan firmaların ve bu tip otobüs genişletme
işlemleri için bulunan referansların sayısı Türkiye'de oldukça kısıtlıdır (bir veya ikiyi geçmez).
Diğer firmaların tek bir araç için araç tipi onay belgesi almaya yanaşıp yanaşmayacakları belli
değildir.
Traktör-römork kombinasyonları konusuna gelindiğinde ise genellikle Türkiye'de iki taraflı
genişletmelerin 8 metre uzunluğa, 1,25 metre derinliğe ve 2,5 metre iç yüksekliğe kadar yapıldığı
öğrenilmiştir. Her ne kadar römorkların mevcut iç yüksekliği 3 metre olsa da, tavandan ve zeminin
altındaki depolama alanlarından geçen havalandırma, ısıtma ve soğutma kanalları nedeniyle
üreticiler iç yüksekliği 2,60 metre olan römork sağlayabilirler. Ayrıca MBM'nin içine konulması
planlanan araçlara bağlı olarak römorkun uzunluğunun 7 metreye çıkarılabileceği
düşünülmektedir. Kamyon-römorkların sergi alanı, otobüslerinkinden iki kat daha büyüktür. Bu
nedenle etkili bir sergi ve eğitim için, kamyon-römorkların avantajı daha büyüktür.
Sistemin tüm genişletilebilir kısımları hidrolik motorla çalıştırılır.
Tüm bu varsayımlar doğrultusunda, muhtemel sergi alanları Tablo 4'te gösterilirken maliyet, sergi
alanı, mobilite, tasarım esnekliği gibi tüm turumlar için araç seçeneklerinin karşılaştırılması ise
Tablo 5'te verilmiştir.
Tablo 4: Otobüs ve römorkun Sergi Alanı kıyaslaması
Tür Sunum Alanı m2
En fazla İç Duvar alanı m2
En fazla Çizim
Normal Alçak Zeminli
Belediye Otobüsü
hyaklaşık=2,3 m
26,25 54,05
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 37 --
Genişletilmiş Alçak
Zeminli Belediye
Otobüsü
hyaklaşık=2,3 m
hgenişletilmiş=2,1 m
31,50 58,50
İki taraftan
genişletilebilir yarı
römork
hyaklaşık=2,6 m
hgenişletilmiş=2,5 m
50,00 94,30
* he= aracın genişletilen kısmının iç yüksekliği.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 38 --
Tablo 5: MBM Alternatiflerinin Karşılaştırması
Artılar Eksiler Maliyetler
Otobüs - Otobüsün boyutları römorktan daha
küçük olduğundan şehir merkezlerindeki
seyahatler konusunda esneklik sunar.
- Kısa süreli sergilerde otobüsün mobilite
avantajı vardır.
- Gündüz vakitlerinde seyre çıkabilir ve
şehir merkezinde park edilebilir.
- Kendi kendine çalışan bir araç
olduğundan taşıma masrafı yoktur.
-
- Sergi alanı kısıtlıdır ve boyutları
sabittir. İçerisinde daha az yer vardır.
- Yüksekliği 2,30 metreye kadar çıkabilir.
- Sınırlı tasarım seçeneği sunar.
Kapıların ve pencerelerin tasarımı esnek
değildir.
- Otobüsün iç ve dış yüzeyleri satın
alındıktan sonra modifiye edilmelidir.
- Otobüsün tavanı, rüzgar türbini ve
güneş paneli gibi gösterim birimlerini
monte etmek için yeterince sağlam
değildir.
- Trafik yönetmeliğine göre kamu
kuruluşlarına ait olan araçların belirli bir
yaştan itibaren (15 yaş üstü) trafiğe
çıkmaları yasaktır.
Ticari araç sürücü belgesine sahip olan
bir sürücü görevlendirilmelidir.
- Aracın bozulması projeyi geçici olarak
görevini yapamaz hale getirebilir.
- Başlangıç yatırım miktarı, römorka
kıyasla daha yüksektir.
- MEB için ikinci el bir otobüs
kullanılıyorsa, aşırı yükleme olması
durumunda ilerleyen zamanlarda motor
problemleri yaşanabilir.
Başlangıç yatırım
miktarı, römorka
kıyasla daha yüksektir.
- Ancak, hükümetin
araç yaşına dair
kuralına uyması
halinde ikinci el otobüs
daha ucuzdur.
- Yeni bir otobüsün
maliyeti
700.000-800.000
TL'dir
- Markasına ve
modeline bağlı olarak
ikinci el bir otobüsün
maliyeti 90.000-
150.000 TL
tutarındadır.
- Modifikasyon
300.000-400.000 TL'ye
mal olur.
(yüksek maliyeti
nedeniyle yeni bir
otobüs almak mantıklı
bir seçenek değildir.)
Römork - Otobüsle kıyaslandığında, boyut
açısından sergi alanı kısıtlı değildir.
- İç yükseklik 2,60 metreye kadar
çıkabilir. Römorkun duvarlarının iç ve
dışında daha fazla alan vardır.
- İhtiyaca göre tasarlanabilir ve
üretilebilir. Kapıların ve pencerelerin
tasarımı esnektir.
- Uzun süreli sergiler için uygundur.
- Bir traktör ile her yere götürülebilir.
Traktörün bozulması halinde başka bir
traktör ile sürülebilir.
- Yapı olarak daha dayanıklıdır, yüksek
yük taşıma kapasitesi vardır. - Römorkun
tavanı, rüzgar türbini ve güneş paneli gibi
gösterim birimlerini monte etmek için
yeterince sağlam değildir.
- Tasarım alternatifleri, ziyaretçilerin ve
personelin iki yönlü trafik akışını
kolaylaştırmak ve kalabalığı önlemek
- Gündüz vakitlerinde şehir içinde seyre
çıkamaz.
- Kısa süreli sergilerde mobilitesi
kısıtlıdır.
- Kullanılmadığı zamanlarda şehir
merkezlerine park edilemez.
- Daha fazla manevra alanına ihtiyaç
duyar. Park alanı, sergi faaliyetinin
gerçekleştirilmesinden önce planlanmalı
ve ayarlanmalıdır.
- Sergi için otobüs modelinden daha
büyük bir alana ihtiyaç duyar.
- (Tüm vergiler
dahilken) Kamyonun
maliyeti yeni bir
kamyon için 300.000-
500.000 TL'dir.
- İkinci elin maliyeti
80.000-150.000 TL'dir.
- Römorkun üretim
maliyeti (EV araçları
hariç) yaklaşık
650.000-850.000
TL'dir.
(her durumda, yüksek
yatırım maliyeti ile sık
kullanılmaması ve
sürücü ile teknisyen
eksikliği nedeniyle
traktör satın almak
mantıklı değildir)
- Bir traktörün, bir
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 39 --
adına, daha yeterli sergi alanlarıdır.
- Ayrıca, yaklaşık 30 kişilik kalıcı bir sergi
ve seminer alanı olarak da kullanılabilir.
- Ziyaretçiler için çok daha çekicidir.
sürücü ve bir teknisyen
ile aylık olarak
kiralanmasının
maliyeti yaklaşık
25.000-30.000 TL'dir.
Sonuç Daha fazla sergi alanı, tasarımındaki esneklik, traktörsüz düşük
başlangıç maliyeti, çekilmesinde herhangi bir traktörün
kullanılabilmesi, güneş panellerinin taşınabilmesi için daha
dayanıklı olması gibi römorkun birçok avantajı bulunmaktadır.
Ancak, kamyonun kiralanma maliyeti bazı durumlarda Bakanlık için
sorun yaratabilir.
6.8. Yatırım ve İşletme Maliyeti Çerçevesinde MBM Alternatiflerinin Maliyet
Tahminleri
Mülkiyet, işletme koşulları ve MBM'nin araçlarına dair maliyet tahminleri sırasıyla Tablo 6, 7 ve
8'de verilmiştir. MBM Alternatiflerinin Maliyet Tahminlerinin Özeti ise Tablo 9'da gösterilmiştir.
Tablo 6'da da görüldüğü üzere;
otobüs Bakanlığa aitse ve Bakanlıkça işletilirse,
o tüm modifikasyonlar ve EV araçları da dahil olmak üzere yeni otobüsün toplam
maliyeti yaklaşık 1.288.500-1.688.500 TL'dir14.
o tüm modifikasyonlar ve EV araçları da dahil olmak üzere ikinci el otobüsün toplam
maliyeti yaklaşık 678.500–838.500 TL'dir15.
römork ve traktör Bakanlığa aitse ve Bakanlıkça işletilirse,
o tüm modifikasyonlar ve EV araçları da dahil olmak üzere römork ve traktörün
toplam maliyeti yaklaşık 1.238.500– 1.638.500 TL'dir15.
o tüm modifikasyonlar ve EV araçları da dahil olmak üzere römorkun ve ikinci el
traktörün toplam maliyeti yaklaşık 1.018.500–1.288.500 TL'dir15.
Ancak her durumda, yüksek yatırım maliyeti ile sık kullanılmaması ve sürücü ile teknisyen
eksikliği nedeniyle kamyon satın almak mantıklı değildir.
otobüs Bakanlığa aitse ve dış kaynaklı hizmet alımı ile işletiliyorsa,
o tüm modifikasyonlar ve EV araçları da dahil olmak üzere ikinci el otobüsün toplam
maliyeti yaklaşık 1.000.000–1.160.000 TLdir15.
römork Bakanlığa aitse ve dış kaynaklı hizmet alımı ile işletiliyorsa,
o tüm modifikasyonlar ve EV araçları da dahil olmak üzere römorkun toplam maliyeti
yaklaşık 1.260.000–1.460.000 TL'dir15.
14
Hesaplamada döviz kuru 1€ = 4,2 TL, 1$ = 3,4 TL, 1 GRP = 4,68 TL olarak alınmıştır.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 40 --
MBM'nin işletilmesi; Bakanlığın belirlenmiş programının uygulanması, römorkun şehirleri
ve fuar ile konferans gibi etkinlikleri gezmesi için hazırlıkların yapılması, sigorta, bakım, vs.
gibi zorunlu sorumlulukları belirterek römorkun (belirli bir sözleşme dönemi olan) üretim
sözleşmesine dahil edilebilir.
İşletme sözleşmesinin sonunda MBM, Bakanlık envanterine kaydedilmesi için Bakanlığa
devredilebilir. Bakanlıktan ek bütçe, EV sektöründeki şirketlerden sponsorluk, bölgesel
kalkınma ajanslarından finansman veya ulusal ve uluslararası fonlar gibi başka tür finansal
destek ile de MBM programı devam ettirilebilir.
kiralanmış, modifiye edilmiş otobüsün veya römork ve traktörün 12 aylık proje dönemi
boyunca 12 aylık kira sözleşmesiyle birlikte işletme durumu varsa,
o tüm modifikasyon ve EV araçları dahil toplam maliyet yaklaşık 1.030.000 TL'dir15.
Sözleşme döneminin sonunda MBM içerisindeki tüm araçlar çıkarılabilir ve
sözleşmeli şirket tarafından Bakanlık binası için kalıcı sergiye dönüştürülebilir.
Tablo 6: Araç maliyeti
ARAÇ Otobüs (TL)
Otobüs (€) Römork + Traktör (TL)
Römork + Traktör (€)
min. maks. min. maks. min. maks. Min. maks.
Başlangıç Maliyeti
Satın alım maliyeti(1) 700.000 1.000.000
166.667 238.095
300.000 500.000
71.429 119.048
Satın alım maliyeti - İkinci el(2) 90.000 150.000
21.429 35.714
80.000 150.000
19.048 35.714
Modifikasyon/Üretim maliyeti (3) 300.000 400.000
71.429 95.238
650.000 850.000
154.762 202.381
(I) Toplam Başlangıç Maliyeti (Satın Alım) 1.000.000 1.400.000
238.095 333.333
950.000 1.500.000
226.190 321.429
(II) Toplam Başlangıç Maliyeti (Satın Alım -
İkinci El) 390.000 550.000
92.857 130.952
730.000 1.000.000
173.810 238.095
(III) Toplam Başlangıç Maliyeti (Yalnızca
Römork)(4)
650.000 850.000
154.762 202.381
Kiralama Maliyeti
Aylık kiralama maliyeti(5) 50.000 65.000
11.905 15.476
65.000 65.000
15.476 15.476
Kiralama süresi (ay) 12 12
12 12
12 12
12 12
(IV) Toplam Başlangıç Maliyeti (Kiralama)(6) 600.000 780.000
142.857 185.714
780.000 780.000
185.714 185.714
(1) Vergiler dahil yeni otobüs/traktör maliyeti, römork dahil değildir.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 41 --
(2) 5 yıllık ve daha eski, ikinci el otobüs/traktör modelleri, vergiler dahil.
(3) Rüzgar türbini, FV modülleri, bataryalar, dokunmatik ekranlar, paneller, gösterim setleri, marin jeneratör gibi tüm araç
ve ekipmanın profesyonel tasarım, yapım, fabrikasyon ve kurulumu; her çeşit kablolama ve tesisat; iç ve dış yüzey grafikleri;
aracın ısıtma ve soğutması, elektriği, sesi, güvenlik sistemi; gerekli tüm izinler ve ruhsatlar, vs. için tahmini anahtar teslim
maliyeti.
(4) Römorkun başlangıç maliyeti, modifikasyon/üretim maliyeti ve gerekli tüm izin ve ruhsatlar, vs. de dahil olmak üzere
tahmini anahtar teslim maliyeti.
(5) Modifikasyon/üretim maliyeti, çekici kamyon, sürücü, teknisyen ve tüm işletme masrafları dahil.
(6) Bu kiralama bedelleri en az 12 aylık kira sözleşmesiyle geçerlidir. 12 ay gibi daha kısa süreli sözleşmeler için bedeller
değişebilir. Bu sayılar iki yıllık sözleşme kapsamında bir yıllık maliyeti göstermektedir.
Tablo 7: 12 Aylık İşletme Maliyeti
İŞLETME MALİYETLERİ Otobüs/Römork + Traktör
(TL)
Otobüs/Römork + Traktör
(€)
İşletme (Dış Kaynaklı Hizmet Kullanımı) (1) (2)
Aylık işletme (Dış Kaynaklı Hizmet Kullanımı) maliyeti
30.000 7.143
Proje dönemi (ay) 12 12
(I) Toplam İşletme (Dış Kaynaklı Hizmet Kullanımı) Maliyeti
360.000 85.714
(Bakanlıkça) İşletme
Ruhsat, Sigorta ve Özel Ücretler (TÜV)
Ruhsat 5.000 1.190
Sigorta 5.000 1.190
Özel Ücretler (TÜV) 1.000 238
Ara Toplam 11.000 2.619
Seyahat Giderleri
Kişi sayısı (1 Sürücü ve 1 Teknisyen) 2
Yıllık Sergi Yeri Sayısı 25
Her bir yer için sergi günü sayısı 4
Yıllık mobil bilgi günü sayısı 100
Harcırah (Yiyecek + Barınma) 100
Ara Toplam 20.000 4.762
Maaş
Aylık Brüt Maaş 6.000 1.429
Ara Toplam 40.000 9.524
Yakıt
Yıllık km 10.000
100 km'de dizel motoru tüketimi (litre) 35
Dizel yakıt fiyatı (TL/litre) 5
Ara Toplam 17.500 4.167
Bakım ve beklenmeyen diğer maliyetler
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 42 --
Bakım maliyetleri 5.000 1.190
Beklenmeyen maliyetler 5.000 1.190
Ara Toplam 10.000 2.381
(II) Tam İşletme Maliyeti (3) 98.500 23.452
(III) Yalnızca Bakanlık tarafından dışarıdan satın alınacak mal ve hizmetleri kapsayan İşletme Maliyeti (4)
38.500 9.167
(1) Otobüsün/römorkun etkinlik için hazırlanması, sigortalanması, ruhsatlandırılması, yakıtı, bakımı, sürücü ve teknisyen maaşı ile yol ve barınma maliyetleri vs. dahil. (2) Araç modifikasyonunun maliyeti dahil değildir. (3) Tam işletme maliyeti: Personelin ve sürücünün maaşları ve seyahat masrafları, yakıt ve bakım, sigorta, güvenlik, vergi, vs. (4) Yakıt ve bakım, sigorta, masraflar (sürücünün ve diğer personelin maaşları ve personelin seyahat masrafları hariç)
Tablo 8: Enerji Verimliliği Araçlarının Maliyetleri
Araçlar
1. K
on
u
2. K
on
u
3. K
on
u
4. K
on
u
5. K
on
u
6. K
on
u
7. K
on
u
To
pla
m
Birim fiyat TL
Toplam fiyat TL
Toplam fiyat
€
1- Videolar
1 dakikalık video
1
2 3 3.000 9.000 2.143
3 dakikalık video 1 1 1 1
1
5 7.000 35.000 8.333
1. Ara toplam
8 44.000 10.476
2- Ekranlar
55" TSD (Dokunmatik Ekran) 1
1 2 8.330 16.660 3.967
65" Led TV
1 6.000 6.000 1.429
2. Ara toplam
3 22.660 5.395
3- Gösterim Setleri
PLC Gösterim Seti 1 1
1 3 15.000 45.000 10.714
Gösterim Seti (GS) (HAVAC) 1
1 300 300 71
GS (YE eğitim setleri) (3)
2
2 6.300 12.600 3.000
GS (aydınlatma)
1
1 7.000 7.000 1.667
GS (su verimliliği)
1
1 10.000 10.000 2.381
3. Ara toplam
8 74.900 17.833
4- Duvarlardaki Sergi Panelleri
SP 1 1
2 2 1 3 10 250 2.500 595
4. Ara toplam
10 2.500 595
5- Yazılım
HT/HA 5
5 5.000 25.000 5.952
5. Ara toplam
5 25.000 5.952
6- Uygulamalar
Güneş paneli ve rüzgar türbininden oluşan melez sistem
1
1 36.567 36.567
8.706
Işık (güneş) tüpü
1
1 1.170 1.170 279
6. Ara toplam
1 37.737 8.985
7- Ölçüm Ekipmanı
Termal kamera
1
1 1.260 1.260 300
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 43 --
Işıkölçer
1
1 500 500 119
7. Ara toplam 2 1.760 419
8- Halkla İlişkiler
Web sayfası 1
1 5.000 5.000 1.190
Basılı Hİ dokümanı 1
1 10.000 10.000 2.381
8. Ara toplam 1 15.000 3.571
9- Kesit Modeller ve Materyal Örneği (1)
KM
1 1
2
0
MÖ
1
1
0
9. Ara toplam 1 0
TOPLAM 1 223.557 53.228
TOPLAM 1 (Yuvarlatılmış) 250.000 60.000
10- Bina Modeli 80.000 19.048
TOPLAM 2 (Yuvarlatılmış)(4) 330.000 80.000
(1) Tüm bunların yerli tedarikçilerden ücretsiz olarak edinilebildiği varsayılmıştır. (2) Konulara dair detaylar sayfa 45-47 arasında sağlanmıştır. (3) Elzem değil ancak uluslararası MBM'lerde bu araç bulunuyor. Yalnızca 12.600 TL'dir. (4) Ekipmanın toplam maliyeti 60.000 Euro'dur. Bina modelinin maliyeti de eklendiğinde hesaplanan araç maliyeti
80.000 Euro olacaktır.
Tablo 9: MBM Alternatiflerinin Maliyet Tahminlerinin Özeti
Alternatifler Otobüs (TL) Otobüs (€)
Römork + Traktör (TL)
Römork + Traktör (€)
min. maks. min. maks. min. maks. Min. maks.
1. Tam Araç 1.a Bakanlığa ait ve Bakanlıkça işletilen yeni araç (otobüs/römork + traktör)
Araç maliyeti 1.000.000 1.400.000 238.095 333.333 950.000 1.350.000 226.190 321.429
EV Ekipman maliyeti (1) 250.000 250.000 60.000 60.000 250.000 250.000 60.000 60.000 İşletme maliyeti (yılda 100 iş günü olduğu varsayılmıştır) 38.500 38.500 9.167 9.167 38.500 38.500 9.167 9.167
Toplam 1.288.500 1.688.500 307.262 402.500 1.238.500 1.638.500 295.357 390.595
1.b Bakanlığa ait ve Bakanlıkça işletilen ikinci el araç (otobüs/römork + traktör)
Araç maliyeti 390.000 550.000 92.857 130.952 730.000 1.000.000 173.810 238.095
EV Ekipman maliyeti 250.000 250.000 60.000 60.000 250.000 250.000 60.000 60.000 İşletme maliyeti (yılda 100 iş günü olduğu varsayılmıştır) 38.500 38.500 9.167 9.167 38.500 38.500 9.167 9.167
Toplam 678.500 838.500 162.024 200.119 1.018.500 1.288.500 242.976 307.262 2. Bakanlığa ait ve dış kaynaklı hizmet alımı ile işletilen İkinci El Otobüs veya Modifiye Edilmiş Römork
Araç maliyeti 390.000 550.000 92.857 130.952 730.000 1.000.000 173.810 238.095
EV Ekipman maliyeti 250.000 250.000 60.000 60.000 250.000 250.000 60.000 60.000 İşletme maliyeti (yılda 100 iş günü olduğu 360.000 360.000 85.714 85.714 360.000 360.000 85.714 85.714
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 44 --
varsayılmıştır)
Toplam 1.000.000 1.160.000 238.571 276.667 1.340.000 1.610.000 319.524 383.810
3. Hem Araçların hem de tüm işletmenin dış kaynaklı olması Yıllık Kiralama Maliyeti(2) 600.000 780.000 142.857 185.714 780.000 780.000 185.714 185.714
EV Ekipman maliyeti 250.000 250.000 60.000 60.000 250.000 250.000 60.000 60.000
Toplam 850.000 1.030.000 202.857 245.714 1.030.000 1.030.000 245.714 245.714 (1) Bina Modeli maliyeti, EV Ekipman maliyetine dahil edilmemiştir. (2) Kiralama maliyeti en az 12 aylık kira sözleşmesi için geçerlidir. Genel not: Araç maliyeti, aracın kendisini ve proje amaçları için yapılan modifiyeleri içerir. Kırmızıyla işaretlenmiş üçüncü seçenek, Sonuç bölümünde de belirtildiği üzere bizim önerdiğimiz seçenektir.
Tablo 10: MBM'nin Alternatif Modellerinin Artıları ve Eksileri
Artılar Eksiler
Tam Araç
1a: Bakanlığa
ait ve
Bakanlıkça
işletilen Yeni
Araç
Projenin sonunda hem araç hem de içerisindeki EV ve YE ekipmanı Bakanlığa ait olacaktır. (Projenin somut bir çıktısı).
Mobil birim ayrıca gelecekte Bakanlığın başka projelerinde de kullanılabilir.
Kullanımı esnektir.
Bakım ihtiyaçları nispeten azdır.
İşletme için gerekli personel ve aracın yakıtı Bakanlığın kaynaklarından sağlanabilir.
EV farkındalığını artırma konusunda kapasite oluşturur ve tüm hedef gruplarla yakın işbirliğinde bulunur.
Taşıt Kanunu'na göre aracın mülkiyetinin alınması için araç T listesine kaydettirilmelidir.
Yatırım maliyeti yüksektir.
Araç sık sık kullanılmayacaksa ölü bir yatırım olabilir.
Sürücü ve teknisyen atanmasında sorunlar yaşanabilir.
Gerekli personelin atanması için Bakanlığın daireleri arasında koordinasyon olması gereklidir.
Yakıt ve diğer maliyetleri bulunmaktadır.
Faaliyetler sırasında özel güvenlik hizmetleri alınmalıdır.
Aracın özel modifikasyona ihtiyacı vardır.
Tam Araç
1b: Bakanlığa
ait ve
Bakanlıkça
işletilen
ikinci el araç
Projenin sonunda hem araç hem de içerisindeki EV ve YE ekipmanı Bakanlığa ait olacaktır. (Projenin somut bir çıktısı).
Mobil birim ayrıca gelecekte yapılacak projelerde de Bakanlık tarafından kullanılabilir.
Kullanımı esnektir.
Başlangıç maliyeti diğer alternatiflerden düşüktür.
İşletme için gerekli personel ve aracın yakıtı Bakanlığın kaynaklarından sağlanabilir.
EV farkındalığını artırma konusunda kapasite oluşturur ve tüm hedef gruplarla yakın işbirliğinde bulunur.
Taşıt Kanunu'na göre aracın mülkiyetinin alınması için araç T listesine kaydettirilmelidir.
Aracın yaşı ve teknik durumu dikkatli bir şekilde incelenmelidir.
Daha fazla bakım gerektirir, garantisinin bitmiş olması maliyeti artırır.
Araç sık sık kullanılmayacaksa ölü bir yatırım olabilir.
Sürücü ve teknisyen atanmasında sorunlar yaşanabilir.
Gerekli personelin atanması için Bakanlığın daireleri arasında koordinasyon olması gereklidir.
Yakıt ve diğer maliyetleri bulunmaktadır.
Faaliyetler sırasında özel güvenlik hizmetleri alınmalıdır.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 45 --
Artılar Eksiler
Aracın özel modifikasyona ihtiyacı vardır.
2. Bakanlığa
ait ve dış
kaynaklı
hizmet alımı
ile işletilen
İkinci El Araç
Makul bir maliyet alternatifidir.
Bakanlığa daha az sorumluluk düşmektedir.
Bakanlığın iş yoğunluğu nedeniyle uygulama programında hiçbir kesinti olmayacaktır. İhtiyaç durumuna göre hazırlanacak bir iş programı olacaktır.
Projenin sonunda hem araç hem de içerisindeki EV ve YE ekipmanı Bakanlığa ait olacaktır. (Projenin somut bir çıktısı). Mobil birim ayrıca gelecekte yapılacak projelerde de Bakanlık tarafından kullanılabilir.
(Otobüs baz alındığında) başlangıç yatırım maliyeti yeni araca kıyasla daha düşüktür.
Sürücü ve teknisyen ile yakıt giderleri işletici şirket tarafından karşılanır. Özel güvenlik hizmetleri işletici şirket tarafından karşılanacaktır.
Taşıt Kanunu'na göre aracın mülkiyetinin alınması için araç T listesine kaydettirilmelidir.
Kapsamlı modifikasyon gerektirir (otobüs için).
Araç sık sık kullanılmayacaksa ölü bir yatırım olabilir.
Uygulanması esnek değildir.
Programın uygulanması ve araç ile bunun eklentileri için kapsamlı Sözleşme hazırlanmalıdır.
Bakanlık hiç işletme deneyimi kazanmaz.
Sözleşmeli şirket yakından izlenmelidir.
Tüm EV ekipmanları ve araç için sözleşmenin bitiminde devir süreci dikkatli yapılmalıdır.
3. Araçların
ve
işletmelerinin
dış kaynaklı
olması
Daha iyi bir maliyet alternatifidir.
Her şey şirket tarafından sağlandığı için Bakanlık için kolay bir çözümdür. İş programı Bakanlığın iş yoğunluğuna göre ve ihtiyaç doğrultusunda hazırlanacağından uygulama programında herhangi bir kesinti yaşanmayacaktır.
Sürücü ve teknisyen ile yakıt giderleri işletici şirket tarafından karşılanır. Özel güvenlik hizmetleri işletici şirket tarafından karşılanacaktır.
Tüm hukuki boyutlar, sigorta, ruhsat, garanti koşulları dış kaynaklı hizmet kullanımı ile sağlanacak ve işletilecektir.
Sözleşme döneminin sonunda MBM içerisindeki tüm araçlar çıkarılabilir ve Bakanlık içerisinde kalıcı bir sergiye dönüştürülebilir.
Uygulaması esnek değildir, sözleşmeye dayalı uygulamadır.
Sözleşmeli şirket yakından izlenmelidir.
Projenin sonunda Bakanlık yalnızca EV ve YE ekipmanına sahip olabilecektir.
Tüm EV ekipmanları ve araçları için sözleşmenin bitiminde devir süreci dikkatli yapılmalıdır.
Gelecek projelerde kullanılacak bir mobil birim olmayacaktır.
EV farkındalığını artırmak ve Bakanlığın işletme deneyimi kazanması açısından kapasite geliştirilemeyecektir.
Sonuç Bakanlığın, programın içeriğinin yönetilmesine ek olarak işletmeye dair yönetim
sorunlarıyla karşılaşmaması için MBM'nin sahibinin Bakanlık olması,
işletmesinin ise dış kaynaklı hizmet alımıyla yapılması önerilmektedir. Detaylar
bölüm 7'de verilmiştir. Sonuç
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 46 --
6.9. Aracın iç ve dış planlaması
MBM; farklı hedef kitlelere, etkinliklere ve Bakanlığın toplantılarda ve ortak görüşmelerde
dile getirdiği ihtiyaçlarına, uluslararası ve ulusal MBM örneklerine ve yerli teknoloji/üretim
imkanlarına uyabilmesi için değiştirilebilir olarak planlanmıştır. MBM için ana odak
konuları aşağıdaki gibidir:
Bina Enerji Kimlik Belgesinin Tanıtılması (BEP-TR) ve Yeşil Binalar (Su Verimliliği)
Bina Zarfı - Termal yalıtım ve pencereler
HVAC sistemlerinde EV ve ısı geri kazanımı
Enerji Verimli Aydınlatma Sistemleri ve ev aletleri
Bina Kontrol Sistemleri
Binalarda Yenilenebilir Enerji (YE)
Her bir konunun araçları arasında şunlar vardır:
Gösterim setleri, kesit modeller, PLC destekli paneller, videolar, basılı belgeler gibi
görsel araçlar
Isı yalıtım materyali, düşük salım özelliği olan (low-e) cam, vs. gibi materyal örnekleri
Yazılım temelli araçlar, enerji tüketimi, su tüketimi, enerji tasarrufu, vs. gibi basit
hesaplamalar için hesaplama araçları, dokunmatik ekranda, simülasyonda, vs. hızlı
testler
Güneş FV panel ve rüzgar türbini vs. gibi gerçekten işe yarayan küçük uygulama
örnekleri
Bilgi kaynağı olarak: ÇŞB ile ETKB'nin daha önce gerçekleştirdiği ulusal ve uluslararası projeler
için, binalarda enerji verimliliği üzerine üretilen broşürler, kitapçıklar, el kitapları, kılavuzlar, web
sayfaları, bu aracın hazırlığında bilgi kaynağı olarak kullanılacaktır. Diğer ulusal (özellikle
sektördeki şirketlerin tanıtım materyalleri) ve uluslararası kaynaklar da ayrıca
değerlendirilecektir.
6.9.1. MBM'nin dış görünümü ve dış birimleri
MBM'nin elektrik ihtiyacının bir kısmını karşılamak için 1 kW Güneş FV Paneli ve 400 W rüzgar
türbininden oluşan bir melez sistemin MBM'nin tavanına kurulması planlanmıştır. Ayrıca,
binalarda gün ışığı kullanma yöntemlerinden biri olan bir güneş ışığı tüpünün, MBM'nin
içerisindeki aydınlatma eğitimi için tasarlanmış olan karanlık odanın gösterimi ve aydınlatılması
için aracın tavanına kurulması planlanmıştır.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 47 --
Meles Sistem'deki rüzgar türbini, MBM'nin taşınmasında kolaylık sağlamak için tavanda iç içe
geçmeli veya katlanabilir olarak tasarlanacaktır. Ayrıca, güneş FV paneller de MBM'nin tavanında
katlanabilir olarak tasarlanacaklar. Melez sistemin bataryaları, MBM'nin zemininin altında uygun
bir yere yerleştirilecektir.
Genişletilmiş Otobüs
İki Tarafı Genişletilmiş Römork
Şekil 1: Alternatif Araçların Dış Görünümü
6.9.2. MBM'nin iç görünümü ve Konuların içerikleri ile ilgili araçlar
Herhangi bir serginin tasarımı, bunu geliştiren kişilerin estetik zevklerine bağlıdır. Bu nedenle
renk seçimleri ve tasarım detayları; enerji ve enerji verimliliği danışmanlarından, araç
modifikasyonu teknik ekibinden, tasarımcı ve grafik uzmanlarından, bilişim teknolojileri temelli
modeller ile gösterimler için yazılım uzmanlarından ve medya/halkla ilişkiler uzmanlarından
oluşan proje takımın seçimlerine kalmaktadır. Ancak, tasarımın diğer boyutları MBM'nin başarısı
üzerinde etkilidir ve bu nedenle bu boyutlar aşağıdaki gibi dikkatlice değerlendirilmelidir:
MBM'nin hedeflerini gerçekleştirmek ve trafik akışı kısıtlamalarını azaltmak, ziyaretçilerin
erişimini kolaylaştırmak ve ayrıca ziyaretçiler ile personelin güvenliğini sağlamak için sergi
alanının yeterli büyüklükte olması gerekmektedir.
Sergi alanı kullanımını optimize edin. Negatif alana dikkat edin; diz seviyesi ile baş
üzerindeki kısım arasındaki ekran alanını kullanın. Tasarımı daha ilgi çekici hale getirmek
için doğrusal sunumları ve trafik modelini aşırı kullanmaktan kaçının.
Var olan ekranların tamirleri ile eski ekranların tekrar tasarlanması veya yenilenmesi
sürecini, tüm sergiyi sökmek zorunda kalmadan sürdürebilmek için her bir ekran için
modüler bir tasarım ve yapım şekli tercih edin.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 48 --
Gürültü azaltan, bakımı kolay olan ve sergiyi keyifli hale getirecek duvar ve ekran alanlarını
seçin. Gürültüye neden olan ve parlayıp parmak izlerini belli eden, yansıyan sert
yüzeylerden kaçının.
Tavan penceresi/güneş tüpü gibi yöntemlerle gün ışığını kullanın veya ekranlara güç
gitmediğinde genel tasarım ile birime erişimi iyileştirmek için yardımcı aydınlatma kurun.
Görme bozukluğu olan ziyaretçiler için uygun metin ve grafikler kullanın, ancak grafik
ekranında aşırı metin kullanımından kaçının. Ziyaretçilerin sergileri daha iyi anlamalarını
sağlamak adına, evlerine götürüp boş zamanlarında okuyabilecekleri basılı materyal
sağlayın. İlgiyi ve dikkatin sürekliliğini sağlamak için interaktif ekranların kullanımlarının
kolay olmasına ve kısa sürmesine, böylelikle herkese yeterince kullanma şansı sunup trafik
sıkışıklığını azaltmaya dikkat edin.
Mümkün olacak en geniş kitleye ulaşmak adına dersler, denetimler, oyunlar ve küçük
sınavlar, ses kayıtları ve görsel sunumlar için interaktif yazılımları serginize dahil edin.
Tüm ekranların, özellikle bilgisayar veya görsel-işitsel ekipmanları olanların, eğitim birime
sağlam bir şekilde takıldığından, seyahat veya kullanım sırasında yerinden
oynamayacağından emin olun.
İklimlendirilmiş hava kaybını azaltmak için girişe ve çıkışa şeffaf vinil kaplama yerleştirin.
MBM'nin içi, bölüm 6.9'da bahsedilen ana odak noktaları için gerekli olan araçlar da dahil yedi
binalarda enerji verimliliği konusu için tasarlanmıştır. Bu konular sırasıyla Enerji Kimlik Belgesi,
YE, Aydınlatma, Bina Zarfı, HVAC, Yeşil Binalar ve Binalarda Enerjinin Verimli Kullanımıdır.
Bunlardan ilk altısı; ısıtma, sıcak su, havalandırma, soğutma, aydınlatma, vs. gibi binalardaki enerji
kullanımıyla ve Bina Enerji Kimlik Belgesi'ne bağlı olarak (BEP-TR) binanın enerji ihtiyacının
kojenerasyon sistemi, ısı pompası ve yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlanması ile ilgilidir.
Sonuncusu ise kullanıcıların binalarda verimli enerji kullanmasıyla ilgili hususlara odaklanması için
planlanmıştır.
Binaların enerji verimliliği ile ilgili birçok sorununun olması nedeniyle tüm bu konular, Şekil 2'de
gösterildiği gibi en büyük sergi alanına sahip olan yarı römork seçeneği içerisinde resimle
gösterilmiştir.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 49 --
Şekil 2: MBM'nin İç Görünümü
MBM'deki bütün araçların donanımı (sergi panelleri, dokunmatik ekranlar, kesit modelleri, vs.),
yazılımı (hesaplama araçları, hızlı testler, vs.) ve videoları vardır. Bu araçlarla ilgili tüm bilgiler
aşağıdaki tablolarda verilmiştir.
Bu araçların akronimleri ve kısaltmaları şunlardır:
Donanım
SP : Sergi Paneli
DE : Dokunmatik Ekran
KM : Kesit Model
MÖ : Materyal Örneği
ÖE : Ölçüm Ekipmanı
GS : Gösterim/Simülasyon Seti
Yazılım
HA : Hesaplama Aracı
HT : Hızlı Test
Video, film ve animasyon
V : Video
Tablo 11: Eğitim Konuları
1-a- Binalarda Enerji Kimlik Belgesi (EKB)
Araçlar Açıklamalar
1. 55" TSD
(Dokunmatik
Ekran)
Bilgi vermek ve video oynatmak için duvara monteli 55" TSD.
2. SP EKB'yi tanıtmak için grafik tasarım.
3. HA EKB'ye bağlı olarak binanın yıllık enerji tüketiminin otomatik hesaplanması.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 50 --
4. HT-1 Okul çağı çocuklarının EKB konusunda farkındalığını artırmak için kendi
kendilerine yapabilecekleri bir test ve SSS.
5. HT-2 Yetişkinlerin EKB konusunda farkındalığını artırmak için kendi kendilerine
yapabilecekleri bir test ve Sıkça Sorulan Sorular.
6. HT-3
Politika belirleyenler/siyasi temsilciler/karar mercilerinin EKB konusunda
farkındalığını artırmak için kendi kendilerine yapabilecekleri bir test ve
Sıkça Sorulan Sorular.
7. HT-4 Yapı denetim uzmanlarının EKB konusunda farkındalığını artırmak için
kendi kendilerine yapabilecekleri bir test ve SSS.
8. Video 1 Var olan ve yeni yapılan binalar için EKB'yi tanıtan 3 dakikalık video.
1-b- Yeşil Bina (su verimliliği de dahil)
1. SP-1 Yeşil veya Sürdürülebilir Bina konseptini, EV ve su verimliliği bağlamında
tanıtan grafik tasarım.
2. Video 1 Enerji Verimliliği ve su verimliliği bağlamında Yeşil Bina hakkında bilgi
veren 3 dakikalık video.
3. GS Su verimliliğinin gösterilmesi için kurulmuş gösterim seti.
2. Bina Zarfı - Termal Yalıtım, pencereler
Araçlar Açıklamalar
1. SP Çatısı, duvarları ve pencereleri da dahil, doğru bir şekilde yalıtımı yapılmış
bir evin grafik tasarımı ve yatay kesit görünüşü.
2. KM-1 Farklı tür pencere sistemlerinin kesit modelleri.
3. MÖ Bazı termal yalıtım materyallerinin çarşaf, battaniye, boru ve yalıtım ceketi
şekillerinde örnekleri.
4. Video 1 Yalıtımlı ve kötü yalıtımlı binalar arasındaki farkın vurgulandığı 1 dakikalık
video.
5. Video 2 Termal yalıtım uygulama adımları hakkında bilgi veren 3 dakikalık video.
6. ÖE Termal kamera
7. Stand Broşürler, kitapçıklar, kılavuzlar, vs. için stand.
3. HVAC - Isı Geri Kazanımı
Araçlar Açıklamalar
1. GS-1
Isıtma sistemlerini ve bunların kontrollerini, Isı Paylaşım Sistemini,
Havalandırma ve Soğutma Sistemini gösteren grafik tasarım ile birlikte panel
tipi, senaryo bazlı PLC (programlanabilir lojik kontrolör) gösterim seti.
2. GS-2 Bir radyatöre sabitlenmiş termostatik radyatör vanası ve ısı pay ölçer,
toplayıcıya sabitlenmiş ısı ölçer.
3. KM-1 Yalıtılmış boru, oluk, vana, vs. üzerinde gösterim yapmak için kesit modeller.
4. SP-1 Enerji Geri Kazanımını tanıtan grafik tasarım.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 51 --
3. HVAC - Isı Geri Kazanımı
5. SP-2 Mikro kojenerasyonu (CHP) tanıtan grafik tasarım.
6. Video 1 Eviniz için enerji tasarruf ipuçları veren 1 dakikalık video.
7. Video 2 Ofisiniz için enerji tasarruf ipuçları veren 1 dakikalık video.
5. Bina Kontrol
Araçlar Açıklamalar
1. 55"
Dokunmatik
Ekran
Bilgi vermek ve video oynatmak için duvara monteli 55" TSD.
2. Stand Broşürler, kitapçıklar, kılavuzlar, vs. için stand.
3. GS-1
Oda termostatları gibi sensörler, CO2 sensörü, zamanlayıcı, model
pencereler, kapılar ve gölgelikler de dahil Bina Kontrol Sistemlerini tanıtan
grafik tasarım ile birlikte panel tipi, senaryo bazlı PLC (programlanabilir
lojik kontrolör) gösterim seti.
6. Yenilenebilir Enerji (YE)
Araçlar Açıklamalar
1. FV+RT'den
(rüzgar
MBM'nin elektrik ihtiyacının bir kısmını karşılamak için 1 kW FV Paneli ve
400 W rüzgar türbininden oluşan bir melez sistemin MBM'nin tavanına
4. Aydınlatma
Araçlar Açıklamalar
1. Karanlık
Oda
MBM'nin önünde veya arkasındaki uygun bir noktanın bir perde yardımıyla
ayrıldığı ve enerji verimli aydınlatma sistemlerinin uygulandığı yerlere
"Karanlık Oda" denmektedir.
2. Işık tüpü Binalarda gün ışığı kullanma yöntemlerinden biri olan bir ışık tüpünün
tanıtılması.
2. GS-1
Sensörlerin, parlaklık ayarlayıcıların, vs. dahil olduğu farklı tür ampullerin
ve aydınlatma kontrollerinin tanıtılması ve kıyaslanması için gösterim
setleri.
4. SP-1 Ampuller için Enerji Etiketlerini tanıtan grafik tasarım.
5. SP-2 Işık tüpü veya diğer gün ışığı kullanma seçeneklerini tanıtan grafik tasarım.
6. ÖE Işıkölçer
7. SP 3 Ev aletlerinin ve ofis ekipmanlarının Enerji Etiketlerini tanıtan grafik
tasarım.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 52 --
6. Yenilenebilir Enerji (YE)
türbini) oluşan
Melez Sistem
kurulur.
2. 65" Led TV Bilgi vermek ve video oynatmak için duvara monteli 65" TV.
3. SP 1 Rüzgar türbininin ve FV'nin gerçek zamanlı ürettiği elektrik üretimini
gösteren dijital ekranlar ile basit grafik tasarımlar.
4. GS 1 FV'yi tanıtmak için Güneş Eğitimi Başlangıç Seti.
5. GS 2 Rüzgar enerjisini tanıtmak için Rüzgar Eğitimi Başlangıç Seti.
6. SP 2 Güneş Enerjisi Su Isıtma Sistemi'ni tanıtmak için grafik tasarım.
7. Video 1 3 tür ısı pompası hakkında bilgi veren 3 dakikalık video.
7. Bina Modeli
Araçlar Açıklamalar
Model Bakanlığın hedefine göre detaylandırılacaktır.
6.10. Potansiyel İmalatçılar
Çalışmamız sırasında karşılaştığımız üreticilerin/şirketlerinin bazılarını aşağıda vermekteyiz. Fiyat
araştırmamız ağırlıklı olarak bu şirketlerin tekliflerine veya bu şirketlerle yapılan görüşmelere
dayanmaktadır. Bu durum, şirketlerin kalitesinin garanti edildiği anlamına gelmez. Başka birçok
şirketin bulunduğunu düşünmekteyiz.
Araç ve Römork
Dünya üzerinde birçok potansiyel üretici bulunmaktadır. EventRent, Schuler Fahrzeugbau GmbH &
Hudson Trailers gibi Avrupa'da bazı römork üreticileri bulunmaktadır. Aşağıdaki bağlantılardan
daha fazlası görüntülenebilir:
http://www.europages.co.uk/companies/trailer manufacturer.html
Ancak, MBM için özellikle yerel üreticilere odaklandık. Türkiye'deki bazı üreticiler aşağıdaki
gibidir:
1. Mobil Tanıtım İSTANBUL
2. Proje Yapım Bodrum/MUĞLA
3. Mobil Sahne İSTANBUL
4. Muratsan Treyler Dorse Damper Lowbed Römork Tanker Silobas Konteynır Sanayi Ltd Şti
Yenimahalle/Ankara
5. Man Otobüs
6. Mert Treyler Ostim/Yenimahalle/ANKARA
7. Altınordu Treyler Ltd. Şti. Kazan/ANKARA
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 53 --
8. Gürleşenyıl Trailer Kazan/ANKARA
9. Vera Metal Karatay/KONYA
10. Has TRAILER Döşemealtı/ANTALYA
11. Optima Technic ANKARA
Enerji Verimliliği Takım ve Araç İmalatçıları
1. Yıldırım Elektronik
2. EkoSolar
3. Deneysan
Video, Yazılım ve Grafik
1. Mos Bilişim
2. Emre Yıldız Ajans
3. Manyeto Bilgi Teknolojileri
4. Kreamark
İletişim Şirketleri
1. Niş PR Ajansı
2. Emre Yıldız Ajans
3. 2 K Ajans
4. PlanZ Media
7. Sonuç
Programın farklı yönleriyle Bakanlığın yapısı düşünüldüğünde, ayrıca GIZ projesinin Ağustos 2018
tarihinde sonlandırılacağı göz önüne alındığında, Bakanlık Programın maliyet yönetimi ve işletme
kısmında tek başına olacaktır, satın alım ve bir pilot aşaması uluslararası işbirliği projesi tarafından
sağlanabilecektir.
Bu nedenle, modelin ana maliyetlerinin ve işlemlerinin Ağustos 2018'e kadar mümkün olduğunca
GIZ Proje desteği ile tamamlanmasını önermekteyiz. Her iki seçenekte de projenin yatırım maliyeti
(%60'tan fazlası) GIZ desteği ile ödenecektir. İşletme, Bakanlık kaynaklarıyla Bakanlık tarafından
(MBM'nin Ağustos 2018 tarihinden önce hazır olması durumunda, birkaç aylığına GIZ tarafından)
devam ettirilecektir. Bakanlık, projenin sonunda benzer amaçlarla kullanılabilecek olan bir aracın
sahibi olacaktır.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 54 --
Genel olarak; Bakanlığın, programın içeriğinin yönetilmesine ek olarak işletmeye dair
yönetim sorunlarıyla karşılaşmaması için MBM'nin sahibinin Bakanlık olması, işletmesinin
ise dış kaynaklı hizmet alımıyla yapılması önerilmektedir.
Bu model kapsamında, bir yıllık işletme dönemi çerçevesinde, araca ve bunun işletilmesine
dair iki alternatif bulunmaktadır:
A. En ekonomik ve kolay işletme: Otobüs
Bakanlığa ait ve dış kaynaklı hizmet alımı ile işletilen ikinci el otobüs,
Bu alternatifin toplam maliyeti, tüm modifikasyonlar ve EV araçları ile dış kaynaklı hizmet alımıyla
işletme de dahil olmak üzere 1.000.000-1.160.000 TL'dir.
Aracın ve EV araçlarının maliyeti 640.000-800.000 TL'dir ve GIZ tarafından
karşılanmalıdır.
Bakanlığın kendi kaynaklarıyla devam etmek istemesi halinde yıllık işletme masrafı
360.000 TL'den 38.500 TL'ye düşecektir (bunun nedeni personelin maaşının ve
seyahat giderlerinin Bakanlık tarafından karşılanacak olmasıdır).
Ayrıca otobüs için olan yıllık 360.000 TL'lik işletme maliyeti (ki bizim için yüksek
görünse de şirketlerin göstergeleri bu yöndedir), bu araçların yıllık kiralama
sözleşmelerinde seyahat günleri 100 gün alınarak veya önceden belirlenmiş seyahat
programı temelinde yapılacak olan özel bir sözleşme ile Bakanlık tarafından
düşürülebilir.
Otobüs modifikasyonunun kapsamı oldukça geniş olacaktır. Bu nedenle yeni bir otobüs
satın almak modifikasyon açısından makul değildir. Ancak, motoru ve diğer parçaları
garantili verebilecek olan bir şirketten ikinci el otobüs satın alınmalıdır.
B. Büyük sergi alanı ve kolay işletme: Römork
Bakanlığa ait ve dış kaynaklı hizmet alımı ile işletilen (çekici de dahil) römork,
Genel modifikasyonlar ve EV araçları* da dahil olmak üzere römorkun toplam maliyeti yaklaşık
1.260.000–1.460.000 TL'dir.
Aracın ve EV araçlarının maliyeti 900.000-1.100.000 TL'dir ve GIZ tarafından
karşılanmalıdır.
Aylık 30.000 TL maliyet göz önüne alındığında Bakanlık yıllık 360.000 TL işletme
maliyeti ödeyecektir. Ancak, yalnızca 100 gün olarak alınan seyahat gününü ya da
önceden belirlenmiş seyahat programını temel alan bir sözleşme ile yıllık maliyet
düşürülebilir.
Sonuç olarak, römork alternatifinin seçilmesini önermekteyiz. Her ne kadar ilk bakışta ikinci el
otobüs seçeneği daha ekonomik görünse de, Tablo 5'te de belirtildiği üzere römorkun sergi alanı,
tasarım esnekliği, traktörsüz düşük başlangıç maliyeti gibi birçok avantajı bulunmaktadır. Dahası,
kanunlar uyarınca otobüs bir araçtır, ancak traktörü olmayan römork bir araç değildir. Bu durumda
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 55 --
kullanılmadığı zamanlarda, yıllık vergi, yıllık araç muayene, hükümet araçlarındaki yaş sınırlaması,
vs. konularındaki işlemlerde kolaylık sağlanmış olacaktır.
Otobüs alternatifi, otobüsün motoru bozuk olduğunda kullanılamazken, römork herhangi bir
traktörle çekilerek kullanılabilir. Otobüsün sergi alanı olarak sabit ölçüleri vardır. Römorkun
yapısı, tavanında güneş panelleri ve rüzgar türbini taşımak için otobüse kıyasla daha sağlamdır.
Römork işletmenin tek dezavantajı, kamyon kiralama maliyetlerinin bazı durumlarda Bakanlık için
sorun yaratabilecek olmasıdır.
Römork ayrıca Bakanlığın bahçesine park edilebilir, kolaylıkla ve etkin bir şekilde kullanılabilir ve
başka herhangi bir şehri gezmediği dönemlerde Bakanlığa gelen kişiler tarafından ziyaret edilebilir.
Aşağıda belirtilen nedenlerden dolayı TÜÇEV'in lider kuruluş olarak katılımını içeren hiçbir modeli
önermemekteyiz:
1. Sistemin içerisinde TÜÇEV'in bulunması, programın yönetilmesini daha karmaşık hale
getirecektir. Çalışmamız sırasında sorularımızı yöneltmek amacıyla TÜÇEV Yönetimi ile
görüşemedik. Sorumlu ÇŞB Daireleri ile TÜÇEV'in farklı yönetim seviyelerine (Daire
başkanı karşısında Müsteşar) sahip olduğunu düşünmekteyiz. Bu durum, Bakanlığın
içerisindeki hiyerarşi nedeniyle programın yönetiminde belirli sorunlar çıkaracaktır.
2. Projenin sorumluluğunu TÜÇEV'e vermek, Enerji Verimliliği ve Kurulumu Dairesi'nin bu
projeye dair yönetim gücünü ve ilgisini düşürecektir. Ayrıca, GIZ destekli programın amacı,
başta Enerji Verimliliği ve Kurulumu Dairesi olmak üzere Bakanlığa dair kurumsal kapasite
oluşturmaktır. Bu amaca ulaşılamayacaktır.
3. TÜÇEV'in MBM'ye benzer ölçekteki bir programı işletme ve yönetmeye dair hiçbir deneyimi
ve yeterli sayıda personeli yoktur.
4. MBM'nin bir motorlu araç olarak Vakıf'a bağışlanması durumunda, MBM'nin işletme
maliyetlerini karşılama konusunda belirtilen yasal kısıtlamalar nedeniyle sorun
yaşanacaktır:
5. Ayrıca, Taşınır Mal Yönetmeliğine15 göre, aracın GIZ tarafından Bakanlığa verilmesinden
sonra TÜÇEV'e devredilip edilemeyeceği kesin değildir. MBM'nin TÜÇEV'e devredilip
edilemeyeceğine Maliye Bakanlığı karar verebilir.
Bu proje oldukça kapsamlı, büyük maliyet boyutları olan bir projedir. ÇŞB işbirliğinde TÜÇEV
tarafından daha önceden yürütülen eğitim projelerinden farklı olduğundan, paylaşılacak olan
sorumluluklar da farklıdır. Bu sebeple, Bakanlık adına TÜÇEV'in MBM'yi yönetmesinin zor
olacağını düşünmekteyiz.
MBM'nin TÜÇEV olmadan işletilmesi açısından bakıldığında, Bakanlığın halihazırda çevresel
önlemler için Mobil Su ve Atıksu Analiz Laboratuvarı araçları bulunduğu bilinmektedir. Bu araçlar
15
Taşınır Mal Yönetmeliği
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 56 --
sahada test amaçları ile kullanılmaktadır. Bakanlık yetkililerinin karar vermesi/istemesi halinde
MBM; yakıt, park etme, bakım, sigorta, aracın sorumluluğu ve donanımı, ekipmanları ve sorumlu
bir sürücünün ve il ofislerine destek ekibi atanması konusunda benzer bir statüde olabilecektir.
ÇŞB'nin proje kapsamında ve sonrasındaki tüm bu talepleri karşılamak için yeterli kaynağı
mevcuttur.
Daha önce de belirtildiği gibi MBM projesi, ÇŞB'nin Enerji Verimliliği ve Kurulumu Dairesi
(Department of Energy Efficiency and Installation) tarafından yürütülecektir. MBM'yi etkili bir
şekilde kullanmak için ÇŞB daireleri arasındaki yakın işbirliği ve koordinasyon devam ettirilmeli ve
farkındalık yaratma, bilgi artırma, işletme, bakım ve yeterli personel sağlama konularında tüm
koşullar net bir şekilde açıklanmalıdır.
ÇŞB dairelerinin ve il ofislerinin desteğini almak ve MBM programına aktif katılımlarını sağlamak
için, üst düzey yönetimin bağlılığına ve programın "Bakanın" himayesi altında yürütülmesine
oldukça ihtiyaç duyulur. Bunun sağlanması için GIZ ve Bakanlığın, Bakanın imzası ile bir protokol
imzalaması önerilmektedir.
Bakanlık, MBM'nin binalarda enerji verimliliğini 1 (pilot) veya daha uzun süre gibi belirli süreleri
olan proje dönemlerinde daha geniş gruplara başarılı bir şekilde aktarması, tanıtması ve yayması
için, MBM'nin tasarlanma aşamasında bir çalışma programı ve iletişim stratejisi geliştirilmelidir.
Programın sürdürülebilirliği için Bakanlık, MBM programını ve hedeflerini tanıtmak, daireler ve il
ofisleri arasındaki sorumlulukları tanımlamak, eğitmenleri seçmek, eğitmenlerin ücretlerinin nasıl
ödeneceğini belirlemek ve araç ve ekipmanlarla ilgili diğer idari sorunları açıklığa kavuşturmak için
bir iç genelge yayınlamalıdır.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 57 --
8. Ekler
Ek 1: Bilgi Kaynağı Olarak Kullanılabilecek, Çeşitli Projeler için Hazırlanmış
Belgeler
IPA PROJESİ, Binalarda Enerji Verimliliğinin Artırılması için Teknik Yardım
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 58 --
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 59 --
UNDP Projesi - Türkiye'de Enerji Verimliliğinin Artırılması
Bakanlığın Kütüphanesindeki Kılavuzlar
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 60 --
ENVER IPAB Projesi
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 61 --
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 62 --
Ek 2: Mobil Bilgi Merkezine Dair Uluslararası Örnekler
1) Enerji Otobüsü - Polonya Ulusal Enerji Tasarrufu Ajansı (KAPE), Polonya Mobil Eğitim ve Bilgi Merkezi
Projenin asıl amacı, içerisi özel olarak
donatılan ve tasarlanan bir mobil eğitim ve
bilgi otobüsüyle iklim değişikliği hakkındaki
toplumsal farkındalığı artırmak ve iklim
değişikliği üzerinde bir etkisi olan Polonya
vatandaşlarını enerjinin akıllı kullanımı ve
yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı
açısından bilgilendirmektir.
Proje, SAVE II programı çerçevesinde Avrupa
Komisyonu tarafından 2002 yılında
başlatılmıştır. Projenin bitmesinin ardından
Ulusal Çevre Koruma Fonu (National Fund
for Environmental Protection), KAPE ve özel (Alman ve Hollandalı özel şirketler) tarafından
finansmanı yapılmıştır. Proje, halihazırda aynı fonlar ile işletilmektedir. Projenin maliyeti 600.000
€'dur ve mobil birimin maliyeti de yaklaşık 70.000 €'dur.
Proje süresince 200 belediye ziyaret edilmiş, 50.000 ziyaretçi ağırlanmış, enerji konusunda 40
seminer ve çalıştay düzenlenmiştir.
İçindekiler: Mobil Eğitim ve Bilgi Merkezi (Enerji Otobüsü) çeşitli gösterim materyalleri, birçok
enerji sisteminin ve ekipmanın modelleri ve ayrıca bilgi verici ve eğitici materyaller ile
donatılmıştır. Araç ikinci el olarak alınmıştır. Materyallerin tümü Polonya'dan edinilmiştir.
Genel bilgiler: Enerji Otobüsü, her bir ziyaretçinin ekipmanları deneyebileceği, pratik bir gösterim
laboratuvarı olan bir kamu sergisidir.
Otobüsle seyahat eden iki uzman, iklim değişikliği ve enerji verimliliğiyle ilişkili ücretsiz, bağımsız
ve güncel bilgiler sunan bir danışma grubu olarak görev almaktadır. Bu kişiler otobüsün içerisinde
bulunan ekipmanları kullanarak nasıl yeni çözümler üretileceğini göstermek için eğitilmişlerdir.
Uzmanlar ayrıca bir ofis veya iş yerinde enerji tasarrufu, su yönetimi ve atık bertarafı konularında
kamu çalışanlarına bazı seminerler vermektedir. Yerel girişimciler için her bir şehirde en az beş
seminer ve en az iki toplantı düzenlenmiştir.
Otobüsteki bilgisayar oyunları, gençlerin ilgisini çekmektedir. Gazetelerde, radyoda ve internette,
ayrıca fotoğraf çekimi şeklinde çoklu ortam raporları aracılığıyla bir medya kampanyası da
otobüsün rotasına eşlik etmektedir. "İklim Günleri" ve gençler için bir yarışma olan "İklim
Değişikliğiyle Mücadele" düzenlenmektedir. Web sitesi, güncel haberler ve otobüste kullanılan
materyaller gibi çoklu ortam sunumlarını barındıracak şekilde tasarlanmıştır.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 63 --
Polonya Örneğinde Enerji Otobüsündeki Gösterim Modelleri, Ekipmanları ve Materyallerinin Listesi
A) Modellerin Tanımı
Fotovoltaik hücreler
FV türleri, FV sistemlerinin tipik
verimlilik yararları ve türleri
Solar termal sistem
Model, solar termal sistemin sıcak su
oluşturmasının yanında ayrıca su
tüketiminin nasıl azaltılabileceğini
gösterir.
Rüzgar enerji santralleri
Şekilde inşaatın detayları ve
unsurların tanımı gösterilmektedir.
Pencere camı modeli
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 64 --
Termal yalıtım muhafazası
Termal yalıtım, dış duvar modeli
üzerinde gösterilmektedir. Dış
duvar üzerindeki materyaller
model üzerinde görülmektedir.
Cam
• Sunulan cam çeşitleri, farklı ısı
transferi değerlerine aittir. Bu
durum, ısı kaynağının açılıp camın
üzerine ellerin konulmasıyla
gözlemlenebilir.
• Üç katmanlı camdaki ısı transfer
değeri U=0,5 şeklinde düşüktür (iç
ve dış yüzey sıcaklıkları arasındaki
daha büyük farklılıkla fark edilmesi
mümkündür). Isı yayımını
düşürmek için boşluklar argon
gazıyla doldurulabilir. Isı kaybının
en aza indirilebilmesi için iç ve dış
yüzeyler reflektif filmle
kaplanabilir.
Enerji verimli aydınlatma
Tüm kaynaklar için enerji tüketim
Isı geri kazanım sistemi:
Havalandırma ısı geri kazanımıyla
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 65 --
ölçümü ile donatılmış çeşitli ışık
kaynaklarının gösterimi.
yapılmaktadır ve ısı pompasıyla
desteklenmektedir.
Biyokütle
Şekilde pelet, odun briket ve odun
yongası üretmek için olan çeşitli
biyokütle kaynağı türü
göstermektedir.
Su ve atıksu yönetimi sistemleri:
• Su ve atıksu altyapısı için üretilmiş
modern çözümler sayesinde enerji
tasarrufu edilebilir.
• Su ve atıksu yönetimi sistemi,
tesislerdeki tüm enerji akışlarını
gösterdiğinden enerji tüketimi,
maliyeti ve çevresel etkilerin
yönetilmesi sağlanabilmektedir. Bu
sistemlerle birlikte enerji tüketimi
%30 ve maliyetler %20 oranında
azaltılırken genel verimlilik %25
oranında artar.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 66 --
Kablosuz ışıklandırma ve ısıtma
kontrol sistemi
Okullardaki enerji tüketimini etkili
bir şekilde yönetilmesi.
Öğrencilerin ve öğretmenlerin
konforunun iyileştirilmesi.
Şekilde bir okuldaki aydınlatma ve
ısıtma kontrol sisteminin bir örneği
gösterilmektedir.
Akıllı elektrik şebekeleri
Akıllı şebeke sistemi sayesinde, bir gün
içerisindeki her bir saatin enerji talebine
dair bilgi sağlayarak enerji tüketimi
optimize edilir. Tüketicinin eylemleri ve
davranışlarını gözlemlemenin sonucunda
güvenli şebeke işletmesini sağlayan ve
enerji kaynaklarını güvence altına alan
sistem, enerji şebekesinin bir parçasıdır.
2) Enerji danışma aracı, Kuzey Ren-Vestfalya, Almanya
Burada asıl amaç enerji verimliliği ve iklim değişikliği konusunda toplumsal farkındalığı
artırmaktır.
Binaların enerji verimli olacak şekilde tadil edilmesi, yenilenebilir enerjilerin kullanımı ve evlerde
enerji tasarrufu konularında tavsiyeler verilmektedir. Proje 1999 yılında başlamıştır ve halihazırda
devam etmektedir.
Hedef kitlesi tüm enerji tüketicileridir. Bu tüketiciler orta ölçekli işletmelerin yöneticilerinden bir
belediyenin teknik ortağına, "ev yapanlara" kadar uzanmaktadır.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 67 --
Otobüs programını hükümet adına
işletmekle sorumlu organ Kuzey Ren-
Vestfalya Enerji Ajansı'dır (NRW). Avrupa
Birliği'nin Avrupa Bölgesel Kalkınma
Fonu'ndan (ERDF) finansman almaktadır.
Gösterim modelleri ile donatılmış bu
biyodizel otobüsün uzunluğu 12 metredir.
Sonuç: 2002 yılında 220 yer ziyaret
edilmiştir.
Genel bilgiler: NRW'nin enerji danışma aracı ürünlerin, tedarikçilerin ve hizmetlerin mevcut veri
tabanlarını özel inşaat organlarına, girişimcilere ve belediyelerin temsilcilerine sunmaktadır.
Ayrıca yenilenebilir enerjinin kullanımı ve modernleştirme tedbirleri için farklı finansman veya
daha fazla eğitim görme fırsatlarına dair genel bir bakış sunar. Aracın içerisinde tüm enerji
konularına dair interaktif yazılım ve görüntüler bulunmaktadır. Evler için elektrik tüketimi, enerji
tasarruflu ev aletleri ve etkili ısıtma ve havalandırma hakkında çeşitli bilgi materyallerinin yanında
gündelik hayatta nasıl enerji tasarrufu yapılabileceğine dair ipuçları da bulunmaktadır. Enerji
danışma aracı iklim koruma haftası, şirketlerde ve okullardaki bilgilendirme günleri gibi çeşitli
etkinlikler için ücretsiz olarak kiralanabilmektedir.
Almanya Örneğinde Enerji Danışma Aracındaki Gösterim Modelleri, Ekipmanları ve Materyallerinin Listesi
No A) Modellerin Tanımı
1 Tavana kurulan güneş modülleri
Küçük bir elektrikli motor, güneşin
olmadığı gece saatlerinde dahi elektriğin
aslında yakıt pilinde üretildiğini
göstermektedir. (Isı ayrıştırması model
üzerine uygulanmamıştır.)
Su, bir elektrolizör içerisinde bununla
üretilen cereyan ile hidrojen (H) ve oksijen
(O) elementlerine ayrıştırılır. Bu iki gaz,
daha sonra tamamen çevre dostu bir
şekilde bir yakıt pili içerisinde elektrik ve
ısı üretmek için kullanılmak üzere
tanklarda biriktirilir. Böylelikle bir ev,
gerekli olan enerjiyle birlikte bir ev
tamamen kendine yetebilir hale gelebilir.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 68 --
2 Fotovoltaik model:
Bu fotovoltaik modelde en yaygın güneş pili
türleri gösterilmektedir:
Monokristal güneş pilleri,
Polikristal güneş pilleri,
Amorf ince film piller.
Farkı güneş pili verimliliklerinin
belirlenmesinde bir güç ölçer kullanılabilir.
Işıkla hizalanmanın mevcut çıktı üzerindeki
etkisini göstermek adına hücreler
döndürülebilir. Buna ek olarak, "güneş"
olan ışığın üzerindeki bir ayarlayıcı, gün
içerisinde farklı parlaklık seviyelerinde bir
gündüz sekansı sağlayabilir. Modüllerin
performansı, günün farklı zamanlarında
simüle edilebilir. Mobil bir parlaklık ölçer
ile (ışıkölçer) bulutlu bir günde bile
dışarısının, 150 Watt'lık bir ışıtıcı ile
aydınlatılan modeldeki güneş pilinden daha
parlak olduğunu görebilirsiniz.
3 Solar termal sistem
Yıkamak, duş almak ve banyo yapmak için
gerekli olan yıllık sıcak su miktarının
yaklaşık %60'ı solar termal sistemler ile
sağlanabilmektedir.
Bu model bir solar toplayıcı sisteminin,
çatıdan duş başlığına kadar yapısını
göstermektedir. Her toplayıcıda olan bir
sıcaklık sensörü, iki toplayıcı türündeki
farklı ısıları ölçer ve bir toplayıcıdan
güneşli bir günde elde edilebilecek sıcaklık
derecesinin 100°C'yi aştığını gösterir.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 69 --
4 Rüzgar gücü
Modelde, bir rüzgar türbininin tasarımı ve
işletme modu gösterilmektedir.
Bir performans ve bir rüzgar hızı ölçerle
birlikte, olabildiğince fazla rüzgar
kullanmanın önemi gösterilmektedir. Bu
durumda, hangi özelliklerin rüzgarın hızına
etki ettiğini gösterebilmek mümkündür.
Modelde hangi rüzgar hızlarının önemli
olduğu gösterilebilir:
Başlangıç rüzgar hızı
Çalışma rüzgar hızı
Maksimum hız
5 Pencere camı modeli
Pencere camı modelinde, yalıtım veya ısı
korumalı camlardan hangisinin
uygulanmasının daha kolay olduğu tam
olarak hissedilebilir.
Isının çoğu geçip gidiyorsa, bu camın kötü
termal yalıtıma sahip olduğu sonucu
çıkarılır. Ayrıca, UG değeri ne kadar
küçükse, camın yalıtım etkisi o kadar iyi
demektir.
6 Termal yalıtım muhafazası
Yalıtım muhafazası, en iyi yalıtım
yöntemini ve hangi yalıtım materyalinin
mevcut olduğunu göstermektedir.
Maden yünü (cam pamuğunun taşı) ve sert
köpük panellerinden, kenevir ve kendir gibi
ekolojik yalıtım materyallerinden köpük
cam ve kalsiyum silikat levhalar gibi ilginç
malzemelere kadar her türlü malzeme
temsil edilmektedir.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 70 --
7 Modern enerji tasarruflu ve LED
ampuller
Artık çok çeşitli tasarımları ve birçok özel
işlevi (örneğin, gün ışığı sensörü gibi) olan
modern LED ampullerin bulunması
mümkündür. Normal ampuller, muma
benzeyen ampuller, vb. gibi dururlar.
Avizeler, halojen projektör ampullerin veya
spotların yerini alabilir. LED ampuller mat
renkte veya şeffaf olarak bulunabilirler.
Ayrıca ışık derecesi ayarlanabilir
versiyonları da bulunmaktadır.
8 Gizli elektrik sızıntılarını yakalamanız
için bekleme modundaki (stand-by)
kaybı otomatik olarak kesen cihazlar
Almanya'daki her bir hane elektriğe yıllık
100 - 150 € ödemektedir. Ancak bunun
sebeplerinden biri bekleme modundaki
elektrik tüketimidir. Her yıl yaklaşık 4
milyar Euro çöpe atılmaktadır.
Enerji danışma aracıyla birlikte faks veya
sıcak su makinesi gibi basit taşınabilir
cihazların artık bekleme modunda elektrik
tüketmesi engellenebilir.
Ayrıca, bir düğme ile doğrudan uzatma
kablosu üzerinden kapatılabilen cihazların
avantajları gösterilmektedir.
9 Odun pelet brülörü
Petrol ve gazın aksine odun yerel bir
üründür. Odun peleti yenilenebilir ve
neredeyse iklimsel, CO2'siz bir yakıttır.
Odun peletleri, odunların işlenmesi sonrası
kalan doğal odunlardan yapılmış kalem
kalınlığındaki peletlerdir. Bu odun atıkları
(yonga ve talaş) herhangi ek bir yapıştırıcı
madde olmadan yüksek basınç altında pelet
haline getirilirler.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 71 --
10 A) Çoklu Ortam
Evinizde enerji tasarrufuna dair birçok bilgi
bulunabilir. Enerji tasarrufu ve
yenilenebilir enerji konularında 6 saati
aşan çoklu ortam sunumları aracın
içerisinde bulunmaktadır. Binaların tadilatı
veya evde yenilenebilir enerjilerin
kullanımı gibi birçok konuda, geniş bir
ekranda çeşitli filmler devamlı olarak
gösterilmektedir.
11 B) Bilgilendirici broşürler
Enerji danışma aracının içerisinde,
binalarda ve yerleşim alanlarında
neredeyse tüm enerji tasarrufu
konularında ve de yenilenebilir enerji
kullanımına dair birçok bilgilendirici
broşürler bulunmaktadır.
3) Urja Mitra: Mobil Enerji Tasarrufu Gösterim Birimi Gucerat Enerji Kalkınma Ajansı
(GEDA), Hindistan
Asıl amaç Hindistan'ın Gucerat Eyaleti Hükümeti'nin üstlendiği Enerji Tasarrufu Hakkındaki Tanıtıcı Programları ve Faaliyetleri'nin kapsamını artırmaktır. Buradaki faaliyetler yalnızca bir bölgeyle sınırlıdır.
Projenin hedef kitlesi sanayide ve evde enerji tüketicileri ve eğitim kurumlarıdır.
Urja Mitra programı devlet Enerji Kalkınma Ajansı (GEDA) tarafından yürütülmektedir.
Saha gösterimleri sırasında elektrikli ekipmanlara alternatif güç sağlanması için 2.5 kVA Kesintisiz
Güç Kaynaklı 700W Güneş Enerjisi Sistemi tavana monte edilmiştir.
Urja Mitra, Eyalet içerisinde 60'ı aşkın farklı yerde gösterimler yapmış, 10.000'den fazla kişi enerji
verimliliği konusunda eğitilmiştir.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 72 --
Urja Mitra'nın içerisinde Su Pompası, Aydınlatma ve Termal Yalıtım Gösterim Takımları gibi enerji
tüketim sistemlerinin çalışan gösterim takımları bulunmaktadır. Bunlar enerji tasarrufunu, yıldız
etiketli klima, tavan vantilatörü gibi enerji verimli ev
aletlerini ve enerji denetleme süreçlerinde kullanılan
izleme araçlarını tanıtma potansiyeli bulunan gösterim
araçlarıdır. Taşınabilir sergi panelleri, Eyalet çapında ve
ülkedeki her türlü enerji tasarrufu programı ve girişimine
dair bilgi sağlarken ayrıca dışarıda yapılan sergiler için de
kullanılabilmektedir. Gösterim sırasında yapılan tüm
ölçümlerin parametreleri, kamyonetin kanadının altına
monte edilen LCD TV ekranında gösterilmektedir.
Taşınabilir Görsel Destekler, seminerler düzenlemek ve
kısıtlı sayıdaki gruplara sunumlar yapmak için
kullanılmaktadır.
Gösterimler; sanayi dernekleri, STK'lar, eğitim kuruluşları, yetkili enerji denetim uzmanları ve
benzer kuruluşlar gibi yerel koordinasyon ajansları ile işbirliği içerisinde yapılmaktadır.
4) Seyyar Enerji Eğitimi, ATCO EnergySense, Kanada
Proje Nisan 2010'da başlatılmıştır. Özel bir
elektrik ve doğal gaz şirketi olan ATCO
Enerji Sistemleri, 4. sınıfta olan öğrencilerin
enerji ve çevreye dair bilgilerini artırmak
adına konteynır kamyon hazırlamıştır.
Teknik özellikler: Seyyar Enerji Eğitimi, 40 metrelik bir sınıf olarak tasarlanmıştır.
Sonuç: Seyyar araç 216 topluluk içerisinde 380 okulu ziyaret etmiş, yaklaşık 20.000 öğrenci
programa katılmıştır. 90'ı aşkın topluluk faaliyeti sırasında seyyar aracı 61.390 kişi ziyaret etmiştir.
Genel Bilgiler: Seyyar Enerji Eğitimi'nde bireysel ve grup etkinlikleri için dört interaktif öğrenme
istasyonu bulunmaktadır. Alberta'daki enerji kaynakları ve enerji verimliliği, evde elektriğin nasıl
kullanıldığı ve ısı kaybının ve hava kaçaklarının önlenmesi için ne gibi önlemler alınması gerektiği
gibi konular hakkında öğrenme istasyonları bulunmaktadır. Mobil birim 16 kişilik öğrenci grubuna
gösterim yapacak büyüklüktedir ve her bir oturum yaklaşık bir saat sürmektedir. İki ATCO
koordinatörü öğrenme deneyimine yardımcı olur ve soruları cevaplar.
Öğrenme istasyonlarından fotoğraflar:
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 73 --
5) Enerji Verimliliği Otobüsü "Yatra", Danfoss (Ticari Şirket), Hindistan
Bu eğitimin asıl amaçları, sanayi motorlarında daha iyi standartların takip edilmesi ihtiyacını ticari
olarak tanıtmak ve bu konuda sanayicileri ve politika belirleyicileri eğitmektir. Üniversite
öğrencileri ile metal, çelik, çimento, elektrik, kimya ve maden gibi sektörler hedef kitledir.
Gösterimler yalnızda Danfoss ürünleridir. 32 şehir ziyaret edilmiş, 11.000 km yol gidilmiştir.
Genel Bilgiler: Ulus çapında enerji verimliliği farkındalığını artırmayı hedefleyen Enerji Verimliği
Yatra, Danfoss India tarafından elektrikli motorla çalışan sistemlerdeki enerji verimliliğini
artırmak, güçlü motor verimliliği standartlarını iyileştirmek ve 32 şehirde üreticiler ile
sanayiciler arasında farkındalığı artırmak için başlatılmıştır. Sanayi uzmanları, üniversite
öğrencilerine ekipmanların pratik olarak uygulanması, güncel sürüş teknolojileri, işlevleri ve
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 74 --
uygulamalarını anlatan seminerler düzenlemiştir. Yatra, sanayiler tarafından kullanılabilecek
araçları göstermektedir. Enerji verimliliği alanında ortak olarak enerji denetim uzmanlarının
yetiştirilmesi için Ulusal Verimlilik Konseyi (National Productivity Council-NPC) gibi devlet
kurumlarıyla Danfoss arasında işbirlikleri yapılmıştır.
6) Mobil Eğitim Merkezleri (MEC), Pasifik Gaz ve Elektrik Şirketi'nin (PG&E) İleri Düzey
Pompalarda Enerji Verimliliği Programı (Advanced Pumping Efficiency Program) (APEP), ABD
Asıl amaç genel pompalama verimliliğini artırmak ve enerji ve su tasarrufunu geliştirmektir. Proje
2002 yılında başlamıştır.
Sorumlu ve finansör kuruluş Pasifik Gaz ve Elektrik Şirketi (PG&E) APEP'i, Kaliforniya Kamu
Hizmetleri Komisyonu (California Public Utilities
Commission-CPUC) himayesi altındaki Kamu
Yararı Programları Fonu (Public Purpose
Programs Funds) kapsamında finanse
etmektedir. Hedef kitlesi tarım müşterileriyle su
pompası müşterileridir.
Mobil Eğitim Merkezleri (MEC), İleri Düzey
Pompalarda Enerji Verimliliği Programı MEC'ler,
kendilerine yeten pompa donanımı bulunan ve pompa sistem özellikleri ve bakımı, su yönetimi ve
su ölçümüne dair ücretsiz olarak eğitici seminerler vermek adına eyaleti dolaşan, kapalı
römorklardır. Bu seminerlerde pompa performansının basit konseptlerine ve bir pompanın verimli
olması ve verimli kalması için yapılması gerekenler gösterilmektedir. Açık hava seminerleri
genellikle verilen eğitimin özündeki su verimliliği bileşenlerinin kolaylıkla gösterilebileceği üretim
sahalarının yakınında düzenlenmektedir. Aracın içerisinde iki pompa yerleştirilir ve pompaların
gerçek zamandaki verimliliği araçlarla gösterilir. MEC'ler ayrıca çeşitli vana seçeneklerini
kullanarak bir pompanın verimsiz olarak çalışması durumunda maliyetin ne kadar olacağını da
gösterebilir. Sonuçlar ekrana yansıtılır.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 75 --
Sulama Teknolojileri Merkezi (CIT), Kaliforniya Kamu Hizmetleri Komisyonu (CPUC) fonuyla
2002 yılından 2015 yılına kadar APEP'i işletmiştir ve Kaliforniya eyaletindeki pompacılara şunları
sağlamıştır:
2.167 pompada donanım iyileştirmesi/tadilat indirimi
Bu projeler için yaklaşık 12.000.000 $'lık teşvik indirimi
Bu projeler sonucunda edilen 138.800.000 kilowatt/saat'lik yıllık tasarruf.
Bu projeler sonucunda edilen 373.000
therm'lik yıllık ısı tasarrufu.
Desteklenen 35.404 pompa verimliliği
testi (yaklaşık 5.000.000 $ değerinde)
175 eğitici seminer
B) Mobil Eğitim Biriminin Ulusal Örnekleri
1) Enerji Verimliliği Eğitim Otobüsü, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
1990 yılında Dünya Bankası fonu kapsamındaki teknik
destek programı çerçevesinde 1 otobüs ve 3 minibüsle
birlikte enerji verimliliği konusunda mobil hizmet
başlatılmıştır. Otobüsün içerisi, fabrika personeline
fabrikalarının önünde kısa farkındalık eğitimleri vermek
için mobil bir seminer salonu gibi tasarlanmıştır. Eğitim
otobüsü programı için eğitim notları hazırlanmıştır.
Otobüsün içerisinde büyük ekran televizyon, video ve
tepegöz bulunmaktadır. Konuyla ilgili broşürler ve
posterler dağıtılmıştır.
Otobüs, modifiye edilmiş halde ithal edildiğinden gümrükte sorun yaşanmıştır. Eğitmenlerin
tümü Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİE) mühendisidir. Sınırlı sayıdaki eğitmen ve hükümet
tarafından otel ve yeme-içme için yeterinde harcırah sağlanmaması dolayısıyla bu kısıtlı sayıdaki
eğitmenin sık seyahat etme konusunda isteksiz olmaları nedeniyle geniş kitlelere ulaşılamamıştır.
Otobüsün nadiren kullanılması, birçok bakım sorununu beraberinde getirmiştir. Otobüs EİE
tarafından, zaman zaman başka bir şehirdeki konferansa katılma amacıyla grup seyahati için
kullanılmıştır. Belirli bir yaşın üzerindeki eski araçların kaldırılmasına dair yönetmelik uyarınca,
her ne kadar çok fazla km seyahat etmemesine rağmen otobüs EİE araç havuzundan
kaldırılmıştır.
Bunun yanında EİE içerisinde taşınabilir enerji denetimi ölçüm cihazlarıyla donatılmış 3
kamyonet satın almış ve sanayi işletmeleri için 100'ü aşkın denetim gerçekleştirmiştir. Bunlardan
ikisi aktif olarak kullanılırken üçüncüsü modifiye edilerek EİE'nin başka amaçları için
kullanılmıştır.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 76 --
Otobüs ve araçlar ayrıca iş seyahatlerinde de kullanılmıştır. Kamyonetlerin içerisine yerleştirilen
dolaplar çok düzgün bir şekilde imal edilmemiştir ve seyahat için uygun koşullarda değildir.
Bunun bir sonucu olarak bazı yollarda dayanılmayacak derecede gürültü yapmıştır.
2) Okul Öncesi STEM Eğitim Otobüsü (STEMBÜS), Kayseri İl Milli Eğitim Müdürlüğü
Asıl amacı okul öncesi çocukların
yaparak, dokunarak ve yaşayarak bilim
ve matematik öğrenmeleri ve
farkındalıklarını geliştirmeleridir. Bu
proje 2014 yılında Kayseri İl Milli Eğitim
Müdürlüğü tarafından belediyenin de
desteği ile başlatılmıştır. Eski bir otobüs
içerisinde tadilat yapılmış ve 30 çocuğa
yetecek şekilde bilimsel test
materyalleriyle ve ekipman masalarıyla donatılmıştır.
3) Gezici Eğitim Aracı, Eskişehir Tepebaşı Belediyesi
Eskişehir Tepebaşı Belediyesi ilkokul öğrencileri
arasında çevresel farkındalık yaratmak amacıyla 2011
yılında bir gezici farkındalık programı başlatmıştır. Bu
gezici otobüs, çeşitli çevresel gösterimlerle donatılmıştır.
Sukurusu Uygulama Merkezi Gezici Eğitim Aracı projesi, çocukların çevresel sorunları ve bunların
çözümlerini oyunlar ve atölyeler aracılığıyla öğrenmesi ilkesi üzerine kurulmuştur. Çocuklar
şehirleşmenin, doğa kirliliğinin ve artan tüketimin etkilerini özel olarak hazırlanan model üzerinde
adım adım görmüş, resimler üzerindeki hataları bulma oyununu oynamışlardır. Atölye sırasında
çocuklar kağıdın nasıl geri dönüştürüldüğünü öğrenmişlerdir. 2011 yılında projeye yaklaşık 1.000
öğrenci katılmıştır. Proje ayrıca gönüllü üniversite öğrencileri tarafından da desteklenmiştir.
"Mobil Bilgi Merkezi" (MBM) geliştirme üzerine fizibilite çalışması
Ekim 2017
Sayfa -- 77 --
4) Ekokaravan, Uluslararası
Hidrojen Enerjisi Teknolojileri Merkezi (ICHET)
Bu karavanın temel amacı hidrojen
enerjisini ve bu enerjinin geleceğini
kamuya ve belediyelere anlatmaktır.
Proje, UNDP Küçük Destek Programı
(SGP) desteğiyle bir STK tarafından
2010'da başlatılmıştır. Sonrasında
BM'e bağlı Uluslararası Hidrojen
Enerjisi Teknolojileri Merkezi (ICHET)
tarafından desteklenmiştir.
Ekokaravan, 1.710 W güneş izleyen FV panelleri, 1.000 W açılıp kapanabilen rüzgar türbini, 1.200
W proton değişimli membranlı (PEM) yakıt pili, 5.000-15.000 Wh metal hidrit hidrojen deposu
bulunan RV tipi bir araçtır.
Ekokaravan, karavanın tavanına monte edilmiş küçük rüzgar türbini ve bir dizi FV piller aracılığıyla
kendi enerjisini rüzgar ve güneş enerjisiyle üretebilme kapasitesine sahiptir. Rüzgarın veya
güneşin olmadığı durumlarda, fazla elektrik üretimi sırasında elektroliz aracılığıyla edinilen ve
depolanmış hidrojenden enerji elde etmektedir. Mobil, reaktif ve esnek olması bu aracın en dikkat
çeken nitelikleridir. Araç, depoladığı hidrojenle normal kullanımda bir hafta boyunca kendini
geçindirebilen, otonom bir yaşam birimidir. Bu da, uzak alanlarda veya acil durumlarda yardım
koşullarında işletmek için ideal olduğu anlamına gelmektedir. 2010 yılında Türkiye'de 10 şehri
ziyaret etmiştir. Ekokaravan halen STK tarafından fuarlarda gösterim amaçlı olarak
kullanılmaktadır.