SADRŽAJ:

UVOD............................................................................................................................3

MOĆ...........................................................................................................................4

Tipovi moći............................................................................................................4

LIDERSTVO..............................................................................................................4

Teorija karakternih osobina ličnosti.......................................................................4

Bihejvioristička teorija liderstva............................................................................4

Kontigentne teorije liderstva..................................................................................4

STILOVI LIDERA.....................................................................................................4

Autokratski stil liderstva........................................................................................4

Demokratski stil liderstva.......................................................................................4

Liberalni stil liderstva.............................................................................................4

ZAKLJUČAK...............................................................................................................4

LITERATURA...............................................................................................................4

SLIKE:

Slika 1: Proces vodstva..........................................................................................................7

Slika 2: Osobine i sposobnosti dobrog lidera........................................................................8

Slika 3: Karakteristike uspješnog lidera..............................................................................12

CITATI:

Citat 1: Korištenje moći unutar organizacije ........................................................................5

Citat 2: Sposobnost liderstva ................................................................................................9

UVOD

Neupitna je činjenica da svaki menadžer raspolaže određenom moći unutar organizacije

kojom upravlja. Način korištenja i ispoljavanja te moći je različit i zavisi kako od ličnih

sklonosti svake osobe, tako i od strukture i kulture svake organizacije.

Liderstvo kao pojam i obilježje menadžera je nešto sasvim drugačije. Liderstvo označava

poseban način ponašanja i upravljanja organizacijom, i ljudima unutar nje. Nisu i ne mogu

svi menadžeri biti lideri.

2

MOĆ I LIDERSTVO

MOĆ

Posmatrano iz aspekta menadžmenta mogli bismo reći da je moć sposobnost menadžera, i

drugih zaposlenih u organizaciji, da utiču jedni na druge u međusobnim odnosima i

interakcijama.

Moć je poluga za ostvarivanje određenih ciljeva, a karakteristike mogu biti i pozitivne i

negativne, u zavisnosti od načina korištenja. U literaturi se možemo susresti sa različitim

definicijama i opisima pojma moći:1

vjerovatnost da akter u društvenim odnosima bude u poziciji da iznese svoje

sopstveno mišljenje, uprkos otporima;

sposobnost ili kapacitet uticaja na ljude ili procese, najčešće putem kontrole

resursa;

sposobnost osobe da utiče na ponašanje drugih, tako da se ponašaju onako kako se

inače ne bi ponašali;

mogućnost, potencijal da se na druge utiče u službi dobra ili zla.

Tipovi moći

Možemo reći da postoji nekoliko tipova moći:2

Legitimna moć koja je utemeljena na hijerhijskom položaju menadžera koji

predstavlja formalni autoritet.

Nagradna moć koja je izražena kroz mogućnost menadžera da nagradi podređene

za njihovu spremnost u izvršavanju zadataka.

1 Ćamilović S., Vujić V., Osnove menadžmenta ljudskih resursa2 Buble M., Management

3

Prisilna moć, tj. uvjerenje da menadžer raspolaže sankcijama koje može poduzeti

protiv predređenih kada se ne ponašaju u skladu s očekivanjima (plata, suspenzija,

otkaz).

Referentna moć ili identifikacija podređenih s menadžerom, osjećaj jedinstva i

želje.

Stručna moć koja se zasniva se na specifičnim znanjima menadžera.

Kada govorimo o tipovima moći možda je naredni citat najbolji da nam pokaže kako se ta

moć sve ispoljava i na koji način djeluje na podređene:

“ U jednoj domaćoj privatnoj firmi, vlasnik i direktor je imao pravilo da zaposleni tokom

radnog vremena ne smiju da razgovaraju o privatnim stvarima, pa čak ni da gledaju

kroz prozor! Sva njihova pažnja i energija trebalo je da bude usmjerena na posao!”

Citat 1: Korištenje moći unutar organizacije 3

LIDERSTVO

Sam pojam liderstva potiče od staropersijske reči koja se prevodi kao ići, putovati, i u tom

smislu lider je imao ulogu vođe puta, jer je kao takav znao kuda treba ići i u kom pravcu

treba voditi. Razvojem industrije, trgovine, finansija, pojam liderstva se sve više vezuje za

privredne djelatnosti i organizaciju rada.

U savremenom društvu, pojam liderstva je veoma složen i značajan. Pod liderstvom se

podrazumjeva aktivnost na oblikovanju ponašanja svih zaposlenih u organizaciji u cilju

kreiranja specifične korporativne kulture.4

3 Karasović, P., PR menadžment

4 Oldcorn, R., Menadžment

4

Koontz/Weihrich definiraju liderstvo kao umijeće ili proces uticanja na ljude tako da oni

spremno i s entuzijazmom teže ostvarivanju grupnih ciljeva. Nastavlja se mišljenje Colea

prema kojem je liderstvo dinamički proces u grupi pomoću kojeg jedna osoba utiče na

drugu da dobrovoljno sudjeluje u izvršavanju grupnog zadatka u danoj situaciji. Proces

liderstva sastoji se od četiri ključne varijable, a to su:5

lider

sljedbenici,

ciljevi i

okolina.

Slika 1: Proces vodstva

Zadatak je lidera da pronađe i održi ravnotežu između navedenih varijabli, a ono to može

ako vođa ima odgovarajuće sposobnosti, motivaciju i moć. Pored znanja, vođa mora imati

određene karakteristike da bi ga sljedbenici slijedili.

5 Buble M., Management

5

Oduvijek se liderstvo vezivalo za osobine ličnosti, a ljudi skloni harizmatičnim

definicijama i danas zastupaju ideju o velikom čovjeku. Posmatrajući globalno možemo

reći da se od lidera očekuje da posjeduje neke zajedničke kvalitete:

Ovlaštenje da svoju moć podijeli s podređenima uključivanjem u postojeće ciljeve i

planiranje aktivnosti.

Intuiciju u anticipiranju promjena i pokretanje akcija da se te promjene preduhitre i

iskoriste u korist preduzeća.

Samospoznaja koje omogućava lideru da sagleda svoje prednosti i pronađe načine

da prevaziđe slabosti.

Vizija, tj. sposobnost da percipira bolju radnu okolinu i način kako da se okolina

osigura.

Podudaranje vrijednosti ili sposobnost da identifikuje vrijednost preduzeća i

vrijednost pojedinca te izvrši njihovo usklađivanje.

Slika 2: Osobine i sposobnosti dobrog lidera6

Navedene sposobnosti ima mali broj ljudi, ali ni svi oni nisu spremni preuzeti ulogu vođe.

6 Zrnić, M., Šušnjar, V., Organizaciono ponašanje

6

Osnovna kategorija liderstva je moć, pod kojom se podrazumjeva razvoj povjerenja i

entuzijazma među ljudima kako bi mogli na pravi način razviti svoje talente i sposobnosti.

Osim toga, ta moć se odnosi i na motivisanje, komunikaciju, sposobnost za timskim

radom, održavanje dobrih međuljudskih odnosa i moralnost u ponašanju.

O sposobnosti lidera da motivišu i potiču svoje zaposlene govori naredni citat:

“Kada je jedan visoki predstavnik IBM-a posjetio kompaniju “Apple”, već na vratima ga

je čekalo iznenađenje. (…)

Pravo pred njim šetao je čovjek u izlizanim, dronjavim farmerkama i bijeloj majici,

neobrijan i razbarušene kose, zamišljeno nešto mrmljajući sebi u bradu. Predstavnik

jedne od konzervativnih korporacija Amerike bio je zaprepašćen-kakva li je ovo

kompanija kada ovakvi rade za nju?

(…) Kakvo li je tek bilo njegovo zaprepaštenje kada je sastanku prisustvovao i direktor

razvoja, onaj isti dronjavac. Direktor i suvlasnik je mirno objasnio da je taj dotični

plaćen da razmišlja i kreira, a ne da manekeniše po zgradi.”

Citat 2: Sposobnost liderstva 7

Liderstvo kao proces uticaja na druge da rade na ostvarivanju ciljeva organizacije se

zasniva na tehnikama za vršenje uticaja bez bilo kakve prinude. Liderstvo podrazumjeva

dvosmjeran tok jer, pored uticaja na druge, i lideri su podložni uticaju svojih sljedbenika,

tako da liderstvo postoji samo tamo gde ima sljedbenika, odnosno bez sljedbenika nema ni

lidera.

Sva osnovna polazišta u objašnjenju liderstva mogu se svrstati u tri karakteristične grupe i

to su :8

7 Džamić, L., Public Relations8 Buble M., Management

7

Teorija karakternih osobina ličnosti

Po ovoj grupi shvatanja svi lideri imaju neke zajedničke osobine po kojima se razlikuju od

sljedbenika. Te osobine se odnose na fizičke (visina, težina, izgled) i psihičke osobine

ličnosti (originalnost, dominantnost, ekstravagancija, samopouzdanje).

Osnovna ideja ove grupe pristupa lidestvu se sastojala u tome da, ako se prepoznaju osobe

kojie imaju određene osobine koje su navedene, moguće ih je identifikovati kao uspješne

lidere.

Bihejvioristička teorija liderstva

Ova teorija polazi od osnovne pretpostavke da liderstvo ne zavisi od psihičkih osobina

lidera već od njegovog ponašanja, koje zavisi od komuniciranja, motivisanja, kontrole i sl.

Ponašanje se može naučiti, pa je tako školovanje lidera dobilo veliki značaj.

Da bi se objasnilo ponašanje lidera vršena su brojna istraživanja. Ona su pokazala da

postoje razlike između lidera i to u pogledu dvije osnovne dimenzije ponašanja: briga za

rješavanja problema (iniciranje strukture) koja se odnosi na orjentaciju lidera da izvršava

postavljene zadatke i rješava probleme, i briga za ljude i održanje grupe (uvažavanje) koja

se odnosi na orjentaciju lidera prema podređenima.

Polazeći od tih funkcija ponašanja lidera sprovedena su nova istraživanja i kao rezultat je

nastao dvodimenzionalni model stilova liderstva.9 Jedna dimenzija se odnosi na iniciranje

strukture, a druga na uvažavanje. Uspješni lideri moraju komibinovati ove orijentacije,

znači da brinu i za proizvodnju i za ljude. Svaki od ovih stilova može dovesti do pozitivnih

rezultata, a koji će se primjenjivati zavisi od konkretne situacije u kojoj se nalazi

organizacija ili sam lider.

Kontigentne teorije liderstva

Prema ovom pristupu ne postoji univerzalan ni najbolji i jedini način ostvarivanja liderske

djelatnosti već je potrebno usaglasiti stil liderstva sa odgovarajućom situacijom da bi se

9 Oldcorn, R., Menadžment

8

obezbjedio uspjeh. Koji će stil liderstva menadžer primjeniti zavisi od sklonosti, osjećanja

sigurnosti, vrste organizacije, prirode problema, vremena itd.

Slika 3: Karakteristike uspješnog lidera

Promjene unutar samog menadžmenta su dovele i do nekih savremenijih pristupa:

Transakciono liderstvo se odnosi na motivaciju podređenih da izvršavaju određene akcije,

pri čemu im lider pomaže predlaganjem ideja, ukazivanjem na viziju, razjašnjavanjem

osnovnih zadataka i uloga podređenih, identifikacijom ciljeva, obezbjeđivanjem nagrada,

brigom za zaposlene, povećanjem stepena međusobnog razumjevanja i povjerenja između

saradnika.

Harizmatično liderstvo čija je osnovna karakteristika lična harizma lidera kao dar,

sposobnost i vještina, koji tako privlači veliki broj sljedbenika, inspiriše ih i daje im snagu

da ostvare uspjeh i u najtežim situacijama. Ovi lideri uglavnom imaju jasnu viziju

budućnosti, razvijen sistem vrijednosti, nepredvidivi su i uvijek imaju nove ideje.

Transformaciono liderstvo se vezuje za lidere koji imaju viziju i sposobnost da vrše

promjene i da motivišu sljedbenike da im u tome pomognu. Posebna karakteristika

9

transformacionog liderstva je to da se odnos između lidera i sljedbenika zasniva na

saradnji, povjerenju, zajedničkom radu i podjeli odgovornosti, a ne toliko na naređivanju.

STILOVI LIDERA

Kada govorimo o stilovima liderstva imamo osnovnu podjelu na tri osnovna tipa:10

Autokratski stil liderstva

Primjena ovog stila omogućava lideru potpunu vlast, koju on obično neograničeno koristi.

Samo lider ima određena saznanja i čvrsto je ustoličen na svoju poziciju. Sljedbenici su

ovisni o njemu i rijetko ih se poziva da daju svoje mišljenje.

Ako se autokratsko vođenje ekstremno ili prečesto koristi može rezultirati slabom

komunikacijom, krutošću djelovanja, sporom adaptacijom na promijenjene uslove u

razvoju preduzeća i sl..

Demokratski stil liderstva

Kod primjene ovog stila lider ima ograničenu vlast i autoritet. Tim može odbiti njegov

autoritet i može ga nadgledati. Ima ograničene mogućnosti davanja sankcija.

Demokratski stil vođenja omogućava timski rad u realizaciji ciljeva. Prečesto korištenje

demokratskog stila vođenja može rezultovati gubitkom sposobnosti individualne

inicijative, a također može rezultovati sporim donošenjem odluka.

Liberalni stil liderstva

Lider koriste ideje i mišljenje podređenih za motivaciju, koriste nagrade, povremeno kazne

i dijelom participaciju. dopuštaju komunikaciju prema gore i prema dolje. Iskazuju da u

10 Petković, M., Jovanović, M., Organizaciono ponašanje

10

svim situacijama imaju potpuno povjerenje u podređene, koriste mišljenje i ideje

podređenih, daju ekonomske nagrade.

11

ZAKLJUČAK

Uspješno voditi cijelu organizaciju, ili jedan njen dio, jedan je od najvažnijih zadataka

svakog menadžera. U to je uključeno i upravljanje ljudima koji će ga slijediti samo ako su

sigurni u njega. U suprotnom će raditi samo onoliko koliko je potrebno da se zadovolje

neki minimalni standardi.

Uspješan lider svoje ljude potiče da daju vrhunske rezultate, da sa zadovoljstvom obavljaju

svoje poslove i da na najbolji mogući način doprinose napredovanju cijele organizacije.

12

LITERATURA

[1] Buble M., Management, Ekonomski fakultet, Split 2000.

[2] Ćamilović S., Vujić V., Osnove menadžmenta ljudskih resursa, Beograd 2006.

[3] Džamić, L., Public Relations, UFA Media, Beograd 1995.

[4] Karasović, P., PR menadžment, Pragma, Beograd 2005.

[5] Oldcorn, R., Menadžment, Svjetlost, Sarajevo 1990.

[6] Petković, M., Jovanović, M., Organizaciono ponašanje, Megatrend, Beograd 2001.

[7] Zrnić, M., Šušnjar, V., Organizaciono ponašanje, BLC, Banja Luka 2008.

13