број 108октомври 201450 денwww.ffrm.org.mk

Оксална киселина

против вароата

Култура погодна

за нашата почва

Кивано во Карбинци

Производство на пасифлора

Одгледување на грав

МОќни и инОвативни зеМјОделсКи

Машини

Koncentraciite na rastvorot za folijarna primena se razli~ni vo zavisnost od kulturata.

Granulacija: 20mikrona

Pakuvawe: 1kg.

ZEOFIT FORTE e 100% priroden mineralno ekolo{ki preparat vo pra{kasta forma za prehrana na rastenijata i podobruvawe na po~vata.Mo`e da se koristi i za dekontaminacija na po~vi bidejki se karakterizira so visoka poroznost so {to se ovozmo`uva brza i efikasna katjonska razmena. Proizvodot sodr`i dva makrobiogeni elementi Kalcium 35% i Magnezium 7%, a sodr`i i `elezo,zeolit itn. Ovie dva elementa se neophodno potrebni vo ishranata na golem broj zemjodelski kulturi. Kalciumot ne e konstitutiven element,no e sostaven del na nekoi organeli vo kletkata. Magneziumot kako biogen element vleguva vo sostavot na hlorofilot so {to u~estvuva vo funkciite koi se od vitalno zna~ewe za rastenijata.Se koristi za folijarna prehrana a gi ispolnuva normite i za organsko proizvodstvo.Se vr{i preku listot ili preku po~vata. Se prepora~uva da se prska sekoi 10 - 14 dena vo periodot na vegetacija.

Korisni svojstva:- ja zgolemuva otpornosta na rastenieto- go skratuva periodot na vegetacija- go podobruva procesot na fotosinteza- go zgolemuva prinosot-ja namaluva potrebata od pesticidi

Proizveduva i pakuva: Strmo{ AD Probi{tip

032 483 043www.strmos.com.mk

Potpolno priroden ekolo{ki proizvod

Поч‌‌итувани‌ч‌‌итатели,‌сите‌сугестии,‌забелеш‌‌ки,‌праш‌‌ања‌и‌критики,‌Ве‌молиме,‌да‌ги‌испраќ‌‌‌‌‌‌‌‌ате‌на‌маил‌адресите‌наведени‌во‌импресумот.‌Со‌тоа‌ќ‌‌‌‌‌‌‌‌‌е‌влијаете‌на‌квалитетот‌на‌содрж‌‌ината‌и‌ќ‌‌‌‌‌‌‌‌е‌добиете‌информации‌за‌Ваш‌‌е‌подобро‌и‌поквалитетно‌земјоделско‌производство‌или‌развој‌на‌средината.‌Затоа,‌редакцијата‌Ве‌охрабрува‌да‌ни‌пиш‌‌увате.

УРЕДНИЧКИ‌ЗБОР

Жените‌ не‌ проштаваат‌ неуспех.‌ Оваа‌ мисла‌ од‌Мак‌сим‌Горки‌е‌една‌од‌моите‌најомилени‌и‌често‌пати‌ја‌користам‌во‌пишувањето‌на‌моите‌комен­та‌ри.‌Токму‌таа‌и‌најдобро‌прилега‌на‌нашите‌же­ни­фармери,‌кои‌целата‌своја‌енергија‌ја‌насочу­ва‌ат‌ на‌ работа,‌ на‌ труд,‌ со‌ цел‌ да‌ ја‌ обезбедат‌сво‌јата‌егзистенција.‌Во‌текот‌на‌овие‌шест‌годи­ни‌колку‌што‌сум‌во‌ФФРМ,‌запознав‌многу‌жени,‌кои‌ со‌ своето‌дејствување‌и‌амбиција‌ укажуваат‌де‌ка‌успехот‌и‌ грижата‌за‌семејството‌е‌нивната‌цел‌во‌животот.Добро‌ знаеме‌ сите‌ ние‌ жени‌ дека‌ во‌ денешно‌вре‌ме‌е‌многу‌тешко‌да‌се‌биде‌и‌жена‌и‌работ­ник‌и‌мајка.‌Сите‌ние‌некако‌во‌своите‌професии‌се‌трудиме‌тоа‌да‌го‌поврземе‌и‌надградиме.‌Тоа‌из‌гледа‌ најмногу‌ им‌ успева‌ и‌ добро‌ знаат‌ да‌ го‌ме‌наџираат‌жените­фармери.‌Во‌овие‌години‌на‌ра‌бота‌она‌што‌го‌гледам‌кај‌нив‌и‌што‌го‌научив‌од‌нив‌е‌тоа‌дека‌на‌преден‌план‌ ја‌имаат‌креа­тивноста‌и‌љубовта‌која‌ја‌споделуваат‌со‌своето‌семејство‌ и‌ гледаат‌ преку‌ него‌ да‌ го‌ развиваат‌својот‌бизнис‌и‌егзистенција.‌Она‌што‌добро‌знаат‌да‌го‌задржат‌и‌прават‌е‌и‌понатаму‌го‌собираат‌своето‌семејство‌на‌семејна‌трпеза‌со‌подготвени‌традиционални‌јадења.‌И‌друго‌што‌посебно‌ги‌прави‌горди‌и‌силни‌е‌што‌учат‌како‌да‌се‌исправат‌и‌да‌се‌спротивстават‌на‌предизвиците‌и‌проблемите‌кои‌се‌појавуваат‌во‌нивната‌околина.‌Единствена‌слабост‌е‌што‌тоа‌не‌го‌прават‌обединето‌и‌ треба‌да‌бидат‌поактивни‌

во‌здруженијата‌со‌цел‌да‌ги‌остварат‌свои­те‌права‌и‌интереси.‌Со‌ својата‌работа,‌мотивација,‌организација,‌жените­фар­мери‌ не‌ проштаваат‌ неуспех.‌ Нивното‌работење‌со‌љубов‌прави‌успех.Затоа‌ на‌ сите‌ жени­фармери‌ што‌ ги‌познавам‌и‌што‌допрва‌ќе‌ги‌запознам‌им‌благодарам‌за‌нивниот‌придонес‌во‌земјоделството.‌

Редакцијата‌на‌„Моја‌земја“‌ви‌посакува‌бериќет‌и‌успех‌и‌ви‌го‌честита‌15‌Октом­ври‌ –‌ Меѓународниот‌ ден‌ на‌ руралната‌жена.‌

Со‌почитм­р‌Билјана‌Петровска­Митревска

СОДРЖИНА

Вредни и силни

4

12

14

26

28

ФФРМ со нов пРоект за поголеМо обединување на зеМјоделците

заштитавиРози кај

Растенијата

новитет пРоизводство на

пасиФлоРа

овоштарствосистеМи на одгледување

Ѓубрењепепелта – дРагоцено МинеРално ЃубРиво

Моја земја, октомври 2014 издавач :ФФРМ Медијаул. гиго Михаловски бр. 3,1000 скопјеуправител: благојче најдовскител/Факс: 02 3099042e-mail: mojazemja@gmail.comброј на ж иро сметка:380-1-645333 001-46, прокредит банка

главен и одговорен уредникбилјана петровска Митревскаbiljana.petrovska@ffrm.org.mkпечати: пропоинтул.скупи-20 бр.3 1000 скопјепечатен на 03.10.2014 Tираж 2500 примероциMаркетинг и дистрибуцијаблагојче најдовски 070/937132pcelaveles@yahoo.com

Фото вест - насловнаблагојч е најдовскилекторверица неделкоска

стручни соработници проф. д-р драган Ѓошевски, доц. д-р звезда богевска, доц. д-р Маргарита давитковска, асс. м-р ана симоновска, Раде каранфиловски, стојан глигоров, благојче димитриев, благој Шоповски, лазо папучкоски, ванчо захариев, ламбе куциноски, иван Мицковски, Мирјана станоевска, здравко стошиќ, звезда богеска

дизајн: бригада дизајн [brigada.mk]

Списанието „Моја земја” из ле гу­ва месеч но и е во соп ст веност на Федерација та на фармери те на Репуб ли ка Ма кедонија. Првиот број из лезе како орга ни зациски бил тен на ФФРМ во април 2003 година, а од декември 2006 се ди с т ри бу ира како ме сеч но спе­ци јализирано спи са ние за зем ­јо делство и ру ра лен раз вој.

032 483 043www.strmos.com.mk

4 | МоЈА ЗЕМЈА

ФФРМ

Федерацијата на фармерите на РМ заедно со We Effect (Шведскиот центар за соработка) започнаа

со имплементација на проектот „орга-низациски развој на ФФРМ“. Со овој проект се воспоставува официјална со-работка за поддршка на активностите на ФФРМ во земјата за подобрување на севкупното земјоделство и агро-бизнис клима, со додавање вредност на значењето на земјоделците. Целта е да ги презентира активностите и ре-сурсите на располагање, со цел да се искористат за понатамошно подобру-вање на бизнисите во земјоделството и за поттикнување на иницијатива за поголемо инволвирање на жените – фармери. Проектот е дел од програмата на We Effect (Шведскиот центар за со-работка) за Европа која вклучува земји од Западен Балкан (Албанија, Босна и Херцеговина, косово и Македонија) и Молдавија. Целта на програмата е

– Придонес на општествените органи-зации во насока на јакнење на демо-кратијата и одржлив развој, како и сè поголемо приближување кон ЕУ.

Достигнувањето на програмските цели е преку јакнење на капацитетите на руралните кооперативи, организа-циите на фармерите и другите граѓан-ски организации во адресирање на потребите и правата на нивните члено-ви. особен фокус е даден на руралниот развој и јакнење на организациите на фармерите и мали земјоделски пре-тпријатија (мали фарми), како и под-дршка во нивните напори во процесот на усогласување со правилата на ЕУ и барањата за квалитет на земјоделските производи. Програмата посветува осо-бено внимание на вклучување на мал-цинските групи и на соживот. освен тоа,

нееднаквоста помеѓу мажите и жените се адресира низ програмата и жените се особена целна група низ програм-ските активности. тоа предвидува ба-рем 50% од предвидените фондови да бидат наменети во полза на жените.

-  Финансиските средства од проек-тот ќе бидат искористени за едукација, информирање, обединување и здружу-вање на земјоделците со цел македон-скиот земјоделец да стане конкурентен како на домашниот, така и на пазарите надвор од  Македонија и да се озвоз-можи поголем развој на нашиот аграр - изјави претседателот на ФФРМ, Никола Стаменов.

Според него, само со земјоделското здружување Македонија може да има и квалитет и квантитет на земјоделските производи.

Регионалниот директор на  „We Effect“, Марчело Дуњак,  истакна дека целта е да се зајакне и развие фар-мерското движење во Македонија.

-  Многупати луѓето веруваат дека нивните проблеми се единствени само во нивните држави, но ние веруваме дека проблемите се  исти во регионот и  насекаде во светот. тука сме да  ги подготвиме Македонија, Бугарија, Ал-банија и останатите држави во регионот за моментот кога ќе станат членки на ЕУ. Доколку не се подготвуваат навреме, то-гаш кога ќе станат членки на ЕУ ќе бидат потиснати од постојните членки на ЕУ - изјави Дуњак.

Во однос на климатските промени кои  претставуваат сериозна закана за земјоделството, Дуњнак смета дека е потребна посеопфатна соработка  меѓу државите, меѓународните организа-ции и ФАо за да им се помогне на земјо-делците во борбата со овие промени.

На настанот ФФРМ и We effect потпишаа Договор за соработка и во целост беше презентиран проектот. Бе-сир Јашари, државен секретар во Ми-нистерството за земјоделство, ја поз-драви ваквата активност која треба да овозможи поголема соработка помеѓу земјоделците.

Проектот оПфаќа четири комПоненти

Компонента 1 – организациски раз-вој и градење на капацитети на ФФРМ

Компонента 2 – Пораст на достап-носта на информациите и практична едукација (обука) помеѓу фармерите

Компонента 3 – Лобирање и зашти-та на интересите на фармерите

Компонента 4 – Јакнење на улогата на жените во земјоделството и рурални-от развој

очекуваните резултати од програ-мата се дека организациите ќе бидат зајакнати во изразувањето на ставовите и ќе испорачаат подобри и поквалитет-ни услуги на своите членови и целните групи и на тој начин ќе придонесат за зајакнување на граѓанското општество во земјите вклучени во програмата. l

ФФРМ со нов проект за поголемо обединување на земјоделците

октоМВРИ 2014 | 5

Во организација на ФФРМ по трет пат се одржа Ју-фкијада и тоа за прв пат во Мариово во „Етно рес-торан Мариово“, кој се наоѓа во близина на реката

Црна во Мариово, на околу 400 метри, веднаш по Расим-беговиот мост. На настанот, присутните имаа можност да се запознаат со традиционалниот начин на подготовка на јуфки, како еден од традиционалните производи кој се произведува пошироко на балканските простори и претставува традиција во нашата домашна кујна, пред сè, негувана од руралните жени. ФФРМ се определи за Мариово, бидејќи регионoт изобилува со прекрасна при-рода, убавина и традиција, кои претставуваат основа за развој на рурален туризам.

„Со оваа манифестација ние, жените – фармери, ја презентираме нашата традиционална кујна и сакаме да упатиме апел дека нашите вкусни традиционални јадења треба да се вратат на семејните трпези во градските сре-дини и да бидат главно јадење на нашите деца“, вели Љубица Џониќ, координатор на Мрежата на жени-фар-мери. Според претседателот на ФФРМ, Стаменов, оваа манифестација претставува одлична можност за прика-жување на нашето село. На манифестацијата присуству-ваа и градоначалниците на Прилеп и кривогаштани.

Настанот се организира во рамките на проектот „По-чувствувај го здравиот рурален живот“ кој е финансиран од ИПА Програмата на ЕУ за прекугранична соработка

со Албанија 2007-2013, спроведуван од страна на Фе-дерацијата на фармери (ФФРМ) како водечки партнер и Албанскиот земјоделски совет (кАСХ). Целта на проек-тот е да придонесе кон подобрување на социо-економ-скиот статус и благосостојбата на руралното население во пограничниот регион (поконкретно, регионите Полог и Пелагонија од македонска страна и регионите Дибра и Елбасан од албанска страна), промоција на постојните традиционални производи, но и подобрување на пону-дата за рурален туризам на пограничните региони како атрактивни дестинации. l

Повеќе од 25 фармери од Пелагонискиот регион учес-твуваа на дводневната обука за развој на услуги за сместување во руралните средини, што се одржа во

Прилеп, со техничка поддршка од Земјоделскиот институт, Скопје. обуката е дел од активностите на проектот „Почув-ствувај го здравиот рурален живот“ финансиран од ИПА програмата на ЕУ за прекугранична соработка со Албанија.

Руралниот туризам е спротивен од масовниот туризам и треба да биде фокусиран на користење на традиционал-ните вредности карактеристични за руралните средини, развој на семејните вредности, здравата храна, здравата средина и друго, истакна Зоран тодоровски, обучувач на обуката. Посебен акцент беше даден на методите на соп-ствена проценка на потенцијалот на руралното население за развивање услуги за сместување во руралните средини од аспект на култура и културно наследство, природа, на-стани, спорт, човечки ресурси, инфраструктура и слично. На вториот ден од обуката присутните се запознаа со стан-дардите за квалитет за сместување во руралните средини според Еurogites и IPARD Програмата. l

Организирана обука за развој на услуги за сместување во руралните средини

Јуфкијада во Мариово

6 | МоЈА ЗЕМЈА

ФФРМ

Во рамките на проектот „Агро Ит“, Даталаб Мк и ФФРМ спроведоа обуки за 15 избрани пилот-фарми каде што е инсталиран софтвер за менаџирање на фар-ма. ова е првата фаза од практичната примена на ком-пјутерските технологии во македонското земјоделство. Имено, со Проектот АГРо Ит се воспоставува Платформа во неколку земји од ЕУ која обединува клучни апликации,

технологии и услуги, софтверски и мобилни апликации за менаџирање на фарма, овозможувајќи управување на фарма преку компјутерска програма. Предавачи на обуката се претставници на Даталаб Мк, кои ќе презен-тираат повеќе детали со софтверската програма и ќе се започне со внесување податоци за вашето земјоделско стопанство. l

Обука за менаџирање на фарми преку компјутер

Средби во Кукуречани и Воѓани за штетите од глодарите

Претставници на ФФРМ, АПРЗ, подрачната единица на Министерството за земјоделство, месното население во ку-куречани и Воѓани одржаа средби во овие села на коишто се согледаа штетите направени од глодачите и се разговараше за можни решенија за превенција на настанатиот проблем. На терен се согледани штетите направени врз земјоделските површини засадени со пиперки, домати, зелка, пченка и ос-танати култури кои во овој период се наоѓаат на обработли-вите површини. од страна на месното население беше упа-тен апел до надлежните институции да преземат соодветни мерки за да се спречат катастрофи од поголеми размери. од страна на членовите на Управниот одбор, фармерите беа за-познаени дека ФФРМ е во постојан контакт со Ветеринарната комора, со претставници на компании кои се занимаваат со продажба на отров за уништување на глодачите, како и со од-редени еколошки здруженија во државата за уништувањето на глодачите со цел да не се предизвикаат и други негативни последици врз земјоделството и околината. l

Средба со сточарите за болеста син јазикПретставници на ФФРМ одржаа средба во Штип со сточарите од Источна Македонија кои одгледуваат крави, овци и кози, на којашто се разговараше за болеста син јазик. На состано-кот присуствуваше и директорот на Ветеринар-ната станица во Штип, крсте Митев, кој истакна дека заболените овци не треба да се пуштаат на паша и дека треба да се побара итна превен-тива од ветеринарите. На средбата се донесоа заклучоци, а едни од нив се да се обесштетат сточарите и да се предвидат дополнителни средства од буџетот на РМ за проширување на програмата за заштита на животните. l

октоМВРИ 2014 | 7

Федерацијата на фармерите на РМ, општина Василево и турската компанија за организирање саеми DLG Fuarcilik одржаа средба на којашто се разговараше за реализирање на саем на отворено во Струмичко. оваа иницијатива за пр-впат се презема на Балканот и земја-домаќин треба да биде Македонија, а во организација на ФФРМ. како што изјави претседателот на ФФРМ, Никола Стаменов, првата идеја за организирање на ваков саем на отворено се родила при по-сетата на саемот во текирдаг, Република турција. „ова е една

од моите заложби како претседател на ФФРМ да се реализира ваков саем, за да можат нашите земјоделци директно и прак-тично да ги видат придобивките од новите начини на произ-водство. За нас, како ФФРМ, ова е голема активност бидејќи се работи за таков тип на саем кој за првпат се реализирта во регионот“, рече Стаменов. Директорот на DLG Fuarcilik, Не-зих Сурајан, изрази благодарност за укажаната поддршка од Министерството за земјоделство и од општина Василево за реализацијата на овој проект. „Првиот чекор што ќе го презе-меме во наредниот период е едукација на ваши агрономи во нашите центри во турција. отворениот саем ќе биде можност да се проследи целиот процес на производство, почнувајќи од садењето на семката, па сè до бербата на плодовите. Значи, тука ќе бидат застапени семенарството, агрозаштитата, како и тракторите и приклучната механизација за земјоделството“, рече Сурајан. тој е уверен дека саемот ќе биде убаво место за размена на знаења, искуства и продлабочување на соработка-та меѓу двата пријателски народи. Градоначалникот на Васи-лево, Ване Стојанов, изрази задоволство што заедно со ФФРМ и турската асоцијација Фуарџилик ќе учествува во организа-цијата на оваа саемска манифестација. l

Со фонд за претфинансирање за поголемо искористување на ИПАРДПретседателот на ФФРМ, Никола Стаменов, при-

суствуваше на состанокот во Владата каде што се раз-говараше за ИПАРД-програмата. На средбата беше истакнато дека Македонија ќе ги искористи искуствата од спроведувањето на ИПАРД-1 програмата за успешно

реализирање на следната, ИПАРД-2. Со цел максимал-но повлекување европски пари во периодот 2014–2020 година, меѓу останатите мерки се предвидува и фор-мирање фонд за претфинансирање кој би им помогнал земјоделците. l

Со свој штанд ФФРМ присуствуваше на традицио-налната манифестација „Преспански јаболкобер“ која е организирана од страна на општина Ресен.

ФФРМ ги презентираше своите услуги и активности пред земјоделците и заедно со компанијата „Хемометал“ спроведоа лотарија за преспанските земјоделци, а на-градените добија одредени попусти и земјоделска меха-низација од компанијата.

Имено, во рамки на „Преспанскиот јаболкобер“ е пуштен во употреба системот за управување со орган-ски отпад – компостара во Ресен. ова е прв од ваков тип во државата, во кој органскиот отпад од земјоделството, индустријата и домаќинствата ќе се преработува во ви-сококвалитетно органско ѓубриво – компост. Исто така, беше организирана и трибина за Современите пристапи во исхраната на јаболката. l

Штанд на ФФРМ на „Преспанскиот јаболкобер“

Земјоделски саем на отворено за првпат на Балканот

8‌|‌МОЈА‌ЗЕМЈА

пишува: дипл. агр. стојан глигоров

КУлТУРА‌ПОГОДНА‌ЗА‌НАшАТА‌‌ПОЧВА

одгледување на бамјагРадинаРство

Бамјата‌ е‌ една‌ од‌ најтоплољубивите‌ градинарски‌ култури.‌ Почнува‌да‌поникнува‌на‌температура‌од‌15оC,‌а‌оптималната‌температура‌за‌развој‌е‌25оC.‌Активна‌вегетација‌е‌кога‌температурата‌е‌помеѓу‌25‌и‌28оC.‌Бара‌доста‌светлина‌и‌периоди‌на‌долги‌денови.‌Кај‌нас‌бамјата‌

е‌застапена‌на‌многу‌мали‌површини,‌индивидуално‌во‌бавчи,‌но‌се‌среќава‌насекаде‌во‌пазарите‌на‌зеленчук.‌Но‌тоа‌не‌значи‌дека‌не‌треба‌да‌се‌одгле­дуваат‌овие‌култури‌за‌кои‌е‌погодна‌нашата‌почва.

Плодот‌изобилува‌со‌многубројни‌влакненца‌и‌за‌некои‌луѓе‌можат‌да‌би­дат‌ надразнувачки.‌И‌ стеблото‌ е‌ богато‌ со‌ влакненца‌ кои‌ понатаму‌ се‌ ко­ристат‌за‌производство‌на‌ јута‌и‌текстил‌или,‌пак,‌за‌изработка‌на‌хартија.‌Плодот‌се‌користи‌кога‌е‌млад‌и‌е‌доста‌богат‌со‌витамини‌и‌минерали,‌а‌исто‌така‌е‌добар‌регулатор‌на‌шеќерот‌во‌крвта,‌на‌црниот‌дроб‌итн.

Опрашувањето‌најчесто‌го‌вршат‌пчелите.‌Во‌текот‌на‌одгледувањето‌бара‌доста‌влага.‌Постојат‌повеќе‌видови‌бамја:‌грчка,‌турска,‌арапска.

Покрај‌присутноста‌на‌пазарите‌во‌свежа‌состојба,‌може‌да‌се‌сретнат‌и‌како‌конзервирани,‌смрзнати‌и‌како‌суви‌производи.

Потрошувачката‌ на‌ бамјата‌ кај‌ нас‌ би‌ требало‌ да‌ се‌ прошири‌ бидејќи‌претставува‌еден‌од‌најдобрите‌и‌најквалитетни‌зачини‌во‌храната.

Кореновиот‌систем‌на‌бамјата‌широко‌е‌развиен‌по‌површинскиот‌слој‌на‌почвата.‌Стеблото‌во‌почетокот‌е‌зелјето,‌а‌подоцна‌дрвенесто,‌а‌височината‌може‌да‌изнесува‌од‌60‌см‌па‌сè‌до‌2‌м.‌листовите‌се‌спирално‌распореде­ни,‌а‌по‌облик‌округли,‌троредни‌и‌петоредни.‌Цветовите‌се‌бели‌или‌жолти‌со‌темнозелени‌или‌виолетови‌дамки‌и‌се‌формираат‌во‌пазувите‌на‌листот.‌Многу‌е‌осетлива‌на‌ниска‌температура‌и‌при‌најкраткотраен‌мраз‌растение­то‌целосно‌се‌уништува.

За‌успешно‌одгледување‌се‌сее‌на‌средно‌тешки‌почви,‌добро‌структури­рани‌со‌pH‌6­7.‌Не‌поднесува‌кисели‌почви.‌За‌добар‌принос‌бара‌доста‌хра­на.‌Основно‌се‌ѓубри‌со‌NPK‌ѓубрива‌1:2:2‌и‌се‌прихранува‌со‌азотни‌ѓубрива‌во‌текот‌на‌вегетацијата‌2­3‌пати.‌Обично‌сеидбата‌се‌изведува‌по‌доцните‌пролетни‌мразеви.‌Се‌сее‌на‌отворено,‌на‌растојание‌60­100‌см‌од‌ред‌до‌ред‌и‌во‌редот‌20­30‌см,‌а‌на‌длабочина‌2­3‌см.‌За‌еден‌хектар‌потребно‌е‌5­10‌кг‌семе.‌Цветањето‌почнува‌6­8‌недели‌по‌сеидбата,‌а‌потоа‌набрзо‌стасува‌и‌за‌берба.‌Бамјата‌може‌да‌се‌сади‌и‌со‌расадување‌со‌претходно‌произведен‌расад.‌Се‌сади‌на‌стално‌место‌кога‌ќе‌формира‌3­4‌стални‌листови.‌Може‌да‌се‌сади‌при‌крајот‌на‌април‌и‌на‌почетокот‌на‌мај.

Бербата‌се‌одвива‌кога‌плодот‌ќе‌достигне‌големина‌6­9‌см.‌Може‌да‌се‌постигне‌принос‌до‌20‌т/ха.‌Бербата‌се‌одвива‌претежно‌рачно.‌Плодовите‌по‌бербата‌многу‌брзо‌ја‌губат‌влажноста,‌па‌затоа‌е‌потребно‌да‌се‌одржу­ва‌извесно‌време‌температура‌од‌10оC‌или‌да‌се‌излади‌и‌пакува‌во‌помала‌амбалажа‌покриена‌со‌фолија.‌На‌продажното‌место‌може‌да‌се‌одржува‌2­3‌дена,‌што‌значи‌многу‌кратко,‌и‌тоа‌на‌температура‌од‌7оC.‌l

Растение богато со витамини и минералиБамјата‌е‌едногодишно‌растение‌од‌фамилијата‌слезови‌(Mal­vaceae).‌Се‌одгледува‌поради‌младите‌плодови‌кои‌се‌берат‌во‌период‌од‌4‌до‌5‌дена‌и‌служат‌за‌консумација‌исклучиво‌приготвени.‌Позната‌е‌од‌многу‌порано‌и‌тоа‌најнапред‌во‌Египет‌и‌Азија.‌Поради‌застапеноста‌на‌протеините‌и‌мастите,‌плодовите‌се‌доста‌вкусни‌и‌хранливи.‌Изобилува‌со‌витамини‌А,‌Б,‌Ц‌и‌минералите‌калциум‌и‌железо.‌Претставува‌идеална‌храна‌за‌дијабетичари‌и‌за‌лекување‌цревни‌и‌стомачни‌заболувања.

Kои сеНајПРОактивни агро бизниси за 2014 година?МОЖЕБИ ВАШИОТ?!ДОЗНАЈТЕ НА ПРОКРЕДИТ АГРО БИЗНИС ФОРУМОТ

...настан за подршка на иновативноста и заеднички бизнис можности на домашните земјоделци, преработувачи и трговци

Учествувајте во изборот и наградувањето на следните категории:

Домашни земјоделски производители:- Сточарство- Житни Култури- Долгогодишни овошни насади - Раноградинарство - Сертифицирано органско производство

Преработувачи на земјоделски производи од домашно потекло Трговци на домашни земјоделски производи

Остварете бизнис контакти за соработка

Погледнете карактеристични домашни производи од земјоделско потекло и можности за иновации во Вашиот бизнис

ПРИЈАВЕТЕ СЕ И ВИЕ ЗА ИЗБОРОТ НА НАЈПРОАКТИВНИ АГРО БИЗНИСИ ИЛИ ЗА ПРИСУСТВО НА НАСТАНОТ:

02/2 44 60 00 www.pcb.com.mk/agrobiznisforum Било која експозитура на ПроКредит Банка

ДОБИТНИЦИТЕ ЌЕ БИДАТ НАГРАДЕНИ СО САЕМСКА ПОСЕТА НА НАЈГОЛЕМИОТ ЕВРОПСКИ АГРО САЕМ FRUITLOGISTICA ВО ГЕРМАНИЈА.

ОКТОМВРИ‌2014‌|‌11‌‌

ПРАВИлНА‌‌‌ ‌ ‌ ‌ ‌ ‌‌ ‌ ‌ заштита на Кромид

совет „Хемомак пестициди“ гРадинаРство

пишува: дипл. земјод. инж. благојче димитриев

Производството‌ на‌ кромид‌во‌ овој‌ период‌ од‌ го‌ди‌на­та‌ е‌ најактуелно.‌ За‌ про­из‌‌водство‌ на‌ квал‌и‌те‌тен‌ и‌

здрав‌ кромид‌ треба‌ да‌ се‌ по‌свети‌внимание‌на‌правилна‌и‌врв‌на‌заш­тита‌ од‌ неколку‌ болести‌ и‌ штет‌ни­ци.‌ Меѓутоа,‌ пред‌ сè,‌ треба‌ да‌ се‌внимава‌и‌на‌плевелите‌со‌тоа‌што‌ќе‌ се‌ употреби‌ ефикасен‌ хербицид.‌За‌сузбивање‌на‌плевелите‌во‌кро­мидот‌пред‌расадување‌се‌ко‌ри‌стат‌еден‌ од‌ двата‌ хербицида‌ STOMP AQUA‌ или‌ STOMP 330 E.‌ Овие‌ хер­бициди‌ се‌ користат‌ за‌ сузбивање‌на‌ едногодишни‌ трев‌ни‌ и‌ широко­лисни‌плевели.‌STOMP AQUA‌се‌ка­рактеризира‌ со‌ ви‌со‌ка‌ ефикасност‌на‌плевелната‌фло‌ра‌и‌висока‌толе­рантност‌ на‌ одгледуваниот‌ кромид.‌Овие‌ ка‌рак‌‌т‌е‌ристики‌ му‌ обезбеду­ваат‌уни‌вер‌зал‌ност‌и‌со‌тоа‌го‌смес­туваат‌ на‌ самиот‌ врв‌ на‌ листата‌ на‌хербициди.‌ Овој‌ хербицид‌ има‌ши­рок‌спектар‌на‌дејство.‌Главни‌пле­вели‌кои‌ги‌сузбива‌се‌дивото‌просо‌Echinochloa‌crus­galli,‌дивата‌лобода‌Chenopodium‌album,‌муварот‌Setaria‌spp,‌штирот‌Amaranthus‌ retroflexus,‌прстенестото‌ просо‌ Diditaria‌ spp.,‌дивиот‌ сирак‌ Sorghum‌ halepense,‌ветрушка‌обична‌Aperaspica‌–‌venti,‌ѕвезденка‌Stellaria‌media,‌див‌пипер‌

вањето.‌Во‌услови‌на‌буен‌пораст‌и‌обилни‌ дождови‌ се‌ препорачуваат‌системичните‌ фун‌ги‌циди:‌ ORVEGO SC‌ во‌ доза‌ од1‌ л/ха,‌ ACROBAT MZ WG‌во‌доза‌од‌2­2,5‌кг/ха‌и‌контакт­ниот‌ фунгицид‌ DITHANE M-45‌ во‌доза‌ од‌ 2,5‌ кг/ха.‌ Интервалите‌ по­меѓу‌ прскањата‌ се‌ одредуваат‌ спо­ред‌ временските‌ услови‌ и‌ не‌ тре­ба‌да‌ бидат‌подолги‌ од‌ 10­14‌дена.‌Покрај‌ пламеница,‌ кромидот‌ може‌да‌ биде‌ нападнат‌ и‌ од‌ пепелница.‌За‌сузбивање‌на‌оваа‌болест‌се‌ко­ристат‌фунгицидите‌COLLIS‌ во‌доза‌0,4­0,5‌л/ха,‌VIVANDO‌во‌доза‌0,2‌л/ха‌и‌POSTALON 90 SC‌во‌доза‌‌1‌л/ха.‌Друга‌значајна‌болест‌која‌се‌јавува‌при‌производството‌на‌кромид‌е‌си­вото‌гниење‌Botrytis‌cinerea.‌Препо­рачани‌фунгициди‌за‌ сузбивање‌на‌сивото‌гниење‌се‌CANTUS‌во‌доза‌од‌1‌кг/ха,‌SIGNUM‌во‌доза‌од1‌кг/х‌или‌PAPYRUS‌во‌доза‌од‌2,5‌л/ха.‌Од‌ин­сектите‌кои‌го‌напаѓаат‌кромидот‌се‌издвојува‌кромидовата‌мува.‌штети­те‌ ги‌ при‌чи‌нуваат‌ ларвите,‌ кои‌ кај‌младите‌рас‌тенија‌се‌населуваат‌во‌основата‌ на‌ стеблото,‌ а‌ кај‌ поста­рите‌ во‌ луко‌виците,‌ причинувајќи‌нивно‌ про‌паѓање.‌ За‌ сузбивање‌на‌кро‌ми‌довата‌ мува‌ се‌ користат‌ ин­сек‌ти‌цидите‌PERFEKTHION‌ во‌ доза‌од‌1­1,5‌л/ха‌и‌ ‌во‌доза‌од‌1‌л/ха.‌l

Poligonum‌spp.‌ и‌многу‌ други‌ трев­ни‌и‌широколисни‌плевели.‌STOMP AQUA‌ е‌ во‌ формулација‌ на‌ водо­растворливи‌ микро‌ и‌ макро‌ капсу­ли‌со‌активна‌материја‌pendimetalin‌455‌g/l‌и‌се‌користи‌во‌доза‌3­4‌л/ха,‌додека‌STOMP 330 E‌ содржи‌актив­на‌материја‌pendimetalin‌330‌g/l‌и‌се‌користи‌во‌доза‌5‌л/ха.‌Извонредно‌опасна‌ болест‌ која‌ при‌ неповолни‌временски‌услови‌на‌обилни‌и‌чести‌врнежи‌може‌пот‌полно‌да‌го‌уништи‌посевот‌ е‌ бо‌лес‌та‌ пламеница‌ на‌кромидот‌ Peronospora destructor.‌Превентивната‌ програма‌ за‌ зашти­та‌вклучува‌ користење‌на‌фунгици­дот‌RANMAN TOP‌ во‌ доза‌ од‌ 0,5‌ л/ха‌ во‌ почетниот‌ период‌ по‌ расаду­

12‌|‌МОЈА‌ЗЕМЈА

пишува: дипл. земјод. инж. Мирјана станоевска

Растителни вируси‌предизвикувачи‌на‌заразни‌болести

вирози кај растенијатазаШтита

Растителните‌ вируси‌ вли‌ја‌‌ат‌врз‌ рас‌те‌ни‌ја‌та‌ пре‌д‌из‌‌‌ви­ку‌вајќи‌заразни‌за‌болувања‌наречени‌ви ро зи.‌Како‌и‌ви­

ру‌сите‌кои‌ги‌на‌па‌ѓаат‌животните‌и‌човекот,‌рас‌ти‌телните‌вируси‌се‌па­разити‌ во‌ клет‌ките‌ кои‌ немаат‌ ме­ханизми‌ да‌ се‌ размножуваат‌ без‌растение­домаќин.‌Но,‌ кога‌ ќе‌ вле­зат‌во‌клетката‌на‌домаќинот,‌тие‌се‌размножуваат‌ со‌ многу‌ голема‌ бр­зина.‌ Заразеното‌ растение,‌ ос‌вен‌што‌заостанува‌во‌својот‌ра‌звој‌и‌е‌потенцијален‌ извор‌ на‌ за‌ра‌за,‌ тоа‌никогаш‌не‌може‌да‌се‌из‌лечи‌и‌нор­мално‌да‌ го‌продолжи‌сво‌јот‌живо­тен‌ циклус.‌ Не‌ постојат‌ производи‌за‌заштита‌на‌растенијата‌(ПЗР)‌кои‌може‌да‌спречат‌зараза‌или‌да‌изле­чат‌заразени‌растенија.‌‌‌‌‌

типичен циклус на репликација на вирусите

Првиот‌ вирус‌ кој‌ бил‌ откриен‌ е‌Tobacco mosaic virus (TMV). Овој‌ и‌други‌ вируси‌ секоја‌ година‌ предиз­викуваат‌околу‌60‌милијарди‌долари‌загуба‌во‌приносите‌на‌светско‌ниво.

Во‌Правилникот‌за‌мониторинг‌на‌градинарски‌култури‌одгледувани‌на‌отворено‌ и‌ во‌ затворен‌ простор,‌ се‌обрнува‌големо‌внимание‌на‌следни­те‌вируси‌кои‌се‌релевантни‌за‌Репу­блика‌Македонија:- Pepino mosaic potexvirus- Tomato yellow leaf curl

begomovirus и- Chrysanthemum stem necrosis

tospovirus.Според‌ Правилникот‌ за‌ овошни‌

видови‌и‌винова‌лоза,‌над‌кои‌се‌вр­ши‌фитосанитарен‌мониторинг,‌ре‌ле­вант‌ни‌ за‌Република‌Маке‌до‌ниј‌а‌ се‌следните‌вируси:

пренесување и распространување на растителните вирусиНеслучајно‌ растителните‌ вируси‌ уште‌ се‌ нарекуваат‌ и‌ најинтелигентни‌суштества‌на‌планетата.‌Со‌оглед‌на‌тоа‌што‌растенијата‌не‌се‌движат,‌не‌се‌ допираат‌ и‌ не‌ контактираат‌ помеѓу‌ себе,‌ растителните‌ вируси‌ имаат‌развиено‌свои‌механизми‌на‌ширење‌од‌растение‌до‌растение.‌Тоа‌го‌прават‌со‌помош‌на‌вектори.‌Како‌вектори‌се‌јавуваат‌многу‌инсекти‌и‌нематоди.

пренесување со помош на инсекти пренесување со помош на нематоди

Растителните‌ вируси‌ многу‌ лесно‌ се‌ шират‌ преку‌ плевелите‌ и‌ дивите‌видови.‌Плевелните‌растенија‌кои‌ги‌има‌насекаде‌се‌многу‌приемчиви‌на‌ вируси‌ од‌ кои‌ со‌ помош‌ на‌ векторите‌ се‌ пренесуваат‌ на‌ културните‌растенија‌кои‌ги‌одгледува‌човекот.

полска повивка - Convolvulus arvensis L. глуварче - Taraxacum officinale F. H. Wigg. Aggr.*

Друг‌начин‌на‌пренесување‌на‌растителни‌вируси‌е‌преку‌заразен‌материјал‌за‌размножување.

заразување со калемење на растенијата

Исто‌така‌растителните‌вируси‌може‌да‌се‌пренесуваат‌преку‌заразено‌семе.

заразено семе од грашок заразено семе од грав

Заразата‌со‌растителни‌вируси‌може‌да‌се‌шири‌и‌преку‌контаминирани‌алатки,‌со‌раце,‌облека‌и‌при‌расадување‌директно‌од‌растение‌на‌растение.

- Plum pox potyvirus- Tomato ringspot nepovirus и - Tobacco ringspot nepovirus.

За‌компирот‌е‌значаен‌Potato virus Y‌кој‌не‌е‌наведен‌во‌Правилникот‌за‌мониторинг‌ на‌ компир‌ од‌ причина‌што‌тој‌не‌е‌карантински‌вирус,‌но‌се­пак‌е‌еко‌номски‌значаен‌и‌потребно‌е‌да‌се‌води‌строга‌контрола‌за‌него.

Државната‌ фитосанитарна‌ лабо­ра‌‌торија‌има‌добиено‌сертификат‌ за‌акредитација‌од‌страна‌на‌Ин‌‌с‌т‌и‌‌тутот‌за‌акредитација‌на‌Репу‌бли‌‌‌ка‌Маке­донија.‌ Ви‌рус‌о‌л‌ошката‌ ла‌‌‌бораторија‌работи‌ спо‌ред‌ акре‌ди‌т‌‌и‌‌рани‌ мето­ди‌за‌иден‌тификација‌на‌рас‌‌тителни‌вируси,‌согласно‌стан‌дар‌дот‌MКС EN ISO/IEC 17025 : 2006. l

ОКТОМВРИ‌2014‌|‌13‌‌

симптомиРастителните‌ вируси‌ може‌ да‌ предизвикаат‌ различни‌ симптоми‌ кои‌ се‌ во‌зависност‌од‌типот‌на‌вирусот,‌видот‌и‌сортата‌на‌културата,‌климатските‌услови,‌староста‌и‌енергичноста‌на‌растението,‌како‌и‌од‌статусот‌со‌хранливи‌материи.Многу‌ често,‌ некои‌ растенија‌ не‌ успеваат‌ да‌ покажат‌ симптоми‌ кратко‌ по‌инфекцијата‌(латентна‌инфекција).‌Недостигот‌на‌симптоми,‌сепак,‌не‌е‌доказ‌дека‌растението‌е‌здраво‌и‌не‌е‌инфицирано.Во‌некои‌случаи‌кај‌овошните‌видови‌или‌виновата‌лоза,‌симптомите‌на‌болеста‌може‌да‌се‌набљудуваат‌само‌на‌неколку‌листови‌или‌плодови,‌само‌на‌неколку‌ластари‌или‌гранки,‌или‌можат‌да‌бидат‌изразени‌на‌целото‌дрво.‌Симптомите‌може‌да‌се‌појават‌во‌пролет‌и‌рано‌лето,‌но‌можно‌е‌да‌исчезнат подоцна во текот на летото.‌Првите‌симптоми‌вообичаено‌се‌појавуваат‌2­3‌недели‌по‌инфекцијата,‌а‌кога‌ќе‌се‌појават,‌тие‌дијагностички‌се‌многу‌лесно‌препознатливи.

симптоми на Plum pox potyvirus симптоми на Pepino mosaic potexvirus - шарка кај праска кај домат

На‌ почетокот‌ симптомите‌ се‌ појавуваат‌ на‌ горниот‌ дел‌ од‌ заразените‌растенија‌при‌што‌листовите‌стануваат‌светлозелени,‌ тенки‌или‌игличести,‌а‌ растенијата‌ генерално‌ се‌ закржлавени.‌ На‌ листовите‌ се‌ забележуваат‌жолтеникави‌ површини‌ со‌ интервенозна‌ хлороза,‌ како‌ и‌ извиткување‌ кон‌опачината‌ на‌ листот.‌ Млади‌ листови‌ може‌ да‌ развијат‌ кружни‌ флеки‌ или‌слабо‌системски,‌ хлоротични‌флеки‌со‌мала‌дисторзија.‌Постарите‌листови‌може‌да‌покажат‌хлороза‌и‌појава‌на‌дабови‌листови‌или‌симптомите‌може‌да‌ исчезнат‌ (иако‌ растенијата‌ сè‌ уште‌ се‌ инфективни).‌ При‌ заразување‌ со‌некои‌вируси‌се‌забележува‌обезбојување‌на‌венечните‌ливчиња.‌Понекогаш‌на‌плодовите‌ се‌појавува‌ збрчканост,‌ дисколорација‌и‌жолто­црвен‌мозаик‌што‌може‌да‌доведе‌до‌нивно‌нерамномерно‌зреење.‌Ако‌се‌заразени‌рано,‌растенијата‌ губат‌ енергија.‌ Кога‌ инфекциите‌ се‌ јавуваат‌ во‌ подоцнежната‌фаза‌на‌развој,‌не‌се‌формираат‌новоразвиени‌плодови,‌но‌веќе‌присутните‌плодови‌зреат‌на‌речиси‌нормален‌начин.‌Вирусите‌може‌да‌предизвикаат‌епидемија‌со‌големи‌загуби‌во‌квалитетот‌и‌количеството‌на‌приносот.

симптоми на Tomato ringspot nepovirus симптоми на Tobacco ringspot nepovirusкај рибизла кај винова лоза

Симптоми на Tobacco ringspot nepovirus Симптоми на Tobacco ringspot nepovirus кај тутун кај режано цвеќе

спречување на ширење на растителните вирусиСо‌цел‌избегнување‌на‌сериозни‌штети‌потребен‌е‌внимателен‌мониторинг‌на‌ состојбата‌ во‌ земјата‌ и‌ примена‌ на‌ превентивни‌ мерки‌ од‌ страна‌ на‌земјоделците.‌Најважни‌превентивни‌мерки‌се‌следните:• Користење‌на‌здрав‌семенски‌и‌саден‌материјал;• Производство‌на‌семенски‌и‌саден‌материјал‌ослободен‌од‌вируси;• Употреба‌на‌отпорни‌сорти‌и‌подлоги;• Редовно‌тестирање‌на‌расадниците,‌парцелите‌и‌оранжериите;‌• Kонтрола‌на‌инсектите‌со‌инсектициди;• Контрола‌на‌плевелите‌со‌хербициди;• Водење‌хигиена‌при‌работа‌во‌оранжериите,‌при‌пресадување‌и‌сл.

начин на земање и носење мостри во државната фитосанитарна лабораторијаЗдравствени‌прегледи‌се‌вршат‌на‌самото‌место‌на‌увоз,‌на‌местата‌на‌производство‌и‌на‌местата‌на‌складирање‌и‌дистрибуција.‌Начинот‌на‌преглед‌се‌врши‌преку‌здравствен‌преглед‌на‌цели‌растенија‌(корен,‌стебло,‌листови,‌плодови‌и‌семе).Земањето‌растителни‌примероци‌се‌изведува‌со‌земање‌примерок‌од‌секој‌вид‌и‌сорта.‌При‌подготовка‌на‌еден‌примерок‌не‌треба‌да‌се‌мешаат‌во‌еден‌примерок‌растителни‌делови‌од‌различни‌сорти‌или‌видови.‌Секој‌примерок‌треба‌да‌содржи‌најмалку‌десет‌сложени‌листови‌или‌цветови.‌Се‌прегледуваат‌и‌се‌земаат‌примероци‌во‌зависност‌од‌површината.Земањето‌примероци‌за‌лабораториска‌анализа‌се‌врши‌по‌визуелниот‌преглед‌на‌материјалот,‌со‌одвојување‌на‌сите‌сомнителни‌растенија.‌Заедно‌со‌земените‌примероци,‌во‌лабораторијата‌се‌испраќа‌и‌визуелно‌здрав‌(контролен)‌примерок.‌Тој‌треба‌да‌е‌од‌иста‌сорта,‌одгледуван‌под‌истите‌услови‌и‌во‌ист‌фенолошки‌стадиум.‌Растенијата‌кои‌се‌земаат‌како‌примерок‌треба‌да‌бидат‌цели,‌да‌не‌се‌расекуваат‌и‌што‌е‌можно‌побрзо‌да‌се‌донесат‌во‌лабораторијата.‌Растителните‌ткива‌кои‌се‌земаат‌како‌примерок‌не‌треба‌да‌бидат‌исушени‌(некротизирани),‌што‌е‌најкарактеристична‌појава‌кај‌листовите.‌Ако‌материјалот‌е‌исушен,‌резултатите‌од‌анализата‌ќе‌бидат‌негативни,‌дури‌и‌во‌случаи‌кога‌растението‌е‌инфицирано.‌Примерокот‌треба‌да‌биде‌соодветно‌и‌добро‌спакуван,‌поставен‌во‌обележана‌најлонска‌кеса,‌по‌можност‌обвиен‌со‌навлажнета‌филтер‌хартија‌и‌што‌е‌можно‌побрзо‌да‌се‌транспортира‌до‌лабораторијата.‌

14 | МоЈА ЗЕМЈА

Системи на одгледувањеАПРЗ - ОВОШТАРСТВО

ВИтКО ВРетенО

Пишува: Дипл. инж. агр. Ламбе Куциноски

Во услови на екстензивно и по-луинтензивно производство во овоштарството, порано користе-

ните облици на одгледување се заме-нети со вретенестите облици на одгле-дување и тоа од типот на витко вретено и модифицирано витко вретено од кои во последните години се изведени многу други форми на одгледување, кои имаат предност, пред сè, поради поголемиот број садници по единица површина, понискиот хабитус и пого-лемата родност по единица површина.

Следејќи ги современите трендови во земјите со развиено овоштарство, ќе се осврнеме на моментално нај-застапените системи на одгледување кои обезбедуваат високо профитабил-но и сигурно производство. тука спаѓа-ат следните системи на одгледување: витко вретено, супер витко вретено v (ве) систем, y (ипсилон) систем, солен систем, солакс и др. За добивање на вакво производство од посебно зна-чење е користење на здравствено и сортно исправен саден материјал со предвремени гранчиња, како што се knip садниците.

Витко вретено

овој систем најчесто се формира на М9 и М26 подлога, лесно се фор-мира и обезбедува добри приноси и поради тоа масовно се применува во производството на јаболка. За садење се земаат едногодишни садници со височина 80-90 см со развиени пред-

времени гранчиња. Растојанието на садење кај овој систем на одгле-дување е 2,8-3,5м x 0,7-1,1м. Виси-ната при овој систем на одгледување е 2-3 м.

Втората година се очекува принос од околу 10 т/ха, третата 25 т/ха, а по-натаму приносите се движат 50-65 т/ха. За овој начин на одгледување по-требна е и потпорна конструкција.

Y-(Tatura) систем на одгледување

овај начин на одгледување за прв пат е применет во Австралија. Испиту-вањата се вршени на бујни сорти кои со вертикални системи не можеле да се доведат во добра родност. Растоја-нието на садење меѓу редовите изне-сува 4,5 м, а во редот до 1 м. Садниците се кратат на 40-50 см и се формираат по два скелетни леторасти, кои подо-цна се навалуваат кон меѓуредието на меѓусебен агол од 60°, односно 30° во однос на вертикалата. Во наредните години скелетните гранки од соседни-те редови се спојуваат и се добива ту-нел (кровна конструкција). Скелетните гранки се гарнираат со родно дрво, а вертикалните леторасти се отстрану-ваат. Височината на кровот изнесува 2,5 м, каде што се движат машините за заштита, обработка и сл. Системот се формира со потпорна конструкција од косо поставени столбови и по 5-6 жици на секоја страна. конструкцијата е скапа, но се компензира со високите и квалитетни приноси кои се за 30-50% поголеми во однос на класичните начини на одгледување.

V-систем на одгледување

ова е систем на косо формирање на родни површини, коешто се по-стигнува со косо садење на садниците, наизменично, една садница на една страна, другата на спротивната стра-на на меѓуредието. Садењето се врши под меѓусебен агол од 30° односно 15° во однос на вертикалата. кај овој систем на одгледување оптимално-то растојание за садење е (3,5-4м x 0,5-0,80м), па бројот на стебла може да се движи од 1480 до 2970 стебла на хектар кај (М9) подлога, односно 2830-2970 стебла на хектар на подло-га М27. И овој систем се формира со потпорна конструкција. Столбовите се високи 2 м од земја. тие се поврзани со по два реда жица од двете страни на редот. Секоја садница се формира како навалено витко вретено кое долу е пошироко, а горе потесно и одлично осветлено во сите делови. Бујните и вертикални леторасти кои се наоѓаат на внатрешната страна се отстрану-ваат или благовремено се повиваат. овошките брзо прородуваат, а во 3-4-тата година стапуваат во полна род-ност.

за профитабилно производство

октоМВРИ 2014 | 15

Придобивки од квинојатаСемето од квинојата не содржи глутени од тие причини е значајно од здравствен аспект во исхраната на луѓето кои имаат глутенска алергија.Семето се одликува со добри нутритивни вредности (13-16%) сурови протеини, 5% масти 60% БЕМ, 4% сурови влакна). и претставува здрава алкалана храна. Содржината на есенцијалните аминокиселини е исто така висока и разновидна (лизин, леуцин, изолеуцин, фенилаланина, тирозин, триптофани и др.) lСпоред Статутот на ФФРМ, постојат

два типа на членови во ФФРМ:Групни членови - регистрирана и опе-ративно и финансиски активна група на фармери - земјоделски здруженија, регионални и национални сојузи, земјоделски задруги и/или трговски друштва формирани од земјоделски здруженијаИндивидуални членови - Секој жител на Македонија, инволвиран или за-интересиран за земјоделството кој го исполнува основниот критериум - да е евидентиран фармер во Единствениот Регистар за земјоделци на МЗШВ, или е член на земјоделско стопанство. Индивидуалниот член може да одлучи дали ќе членува во некоја од социјал-ните мрежи на ФФРМ.Членарината за групните членови во зависност од бројот на членови изнесува од 6000 до 12000 денари , а за индивидуалните членови изнесува 920 денари.Покрај редовните членови ФФРМ воведува и статус на придружни чле-нови, тоа се правни и физички лица кои можат да ги користат услугите на организацијата, но немаат право на глас.контакт: Главна канцеларијаул „Христо Смирненски“ бр 15, 1000 Скопјетел/факс: 389-02-3099-042

како да станам член во ффрм

На крај, може да се заклучи дека за системите на одгледување кои има-ат карактеристики на екстензивно и полуинтензивно производство повеќе нема да има место во современото овоштарско производство.

На системите на одгледување од типот на витко вретено и неговите модификации сега и во иднина ќе им припаѓа доминантното место во ово-штарството.

овие системи на одгледување може да се сметаат за високо интен-зивни и високо профитабилни само во услови на добра технологија на одгле-дување, односно при примена на сите неопходни агро и помотехнички мерки. Подигањето вакви насади не може да се замисли без систем за наводнување, дозирана исхрана, противградни мре-жи и следење на временските услови. На таков начин големите вложувања бргу се враќаат и претставуваат поттик за понатамошно интензивирање на овоштарското производство. l

облици на одгледување настанати од витко вретено и модифицирано витко вретено

16‌|‌МОЈА‌ЗЕМЈА

35.000 евра од производство на чипс од јаболко

Физибилити студија за јаболкоовоШтаРство

Јаболковиот‌ чипс‌ се‌ произведува‌ преку‌ едноставни‌ процеси‌ на‌сечкање‌и‌сушење‌на‌јаболката‌и‌најчесто‌без‌додатоци‌и‌конзерванси,‌освен‌зачини‌како‌цимет,‌ванила‌или‌сл.‌Како‌производ‌претставува‌концентрација‌на‌корисните‌и‌здрави‌материи‌од‌јаболкото‌во‌сушена‌

верзија‌и‌во‌достапни‌помали‌пакувања‌(100‌г.).‌Преку‌процесот‌на‌сушење‌(дехидрација)‌ јаболкото‌ ја‌ губи‌ само‌водата,‌ но‌ ги‌ задржува‌ сите‌останати‌хранливи‌ материи‌ како‌ јаглехидратите,‌ пектините,‌ целулозните‌ влакна,‌калиумот,‌ витамините‌ (А,‌ Б‌ и‌ Ц),‌ како‌ и‌ органските‌ киселени‌ (јаболкова,‌лимонска,‌мравја‌и‌карбонска).‌Јаболковиот‌чипс‌претставува‌конзервација‌на‌ јаболкото‌ по‌ природен‌ пат,‌ во‌ процес‌ кој‌ не‌ ги‌ намалува‌ хранливите‌вредности.‌ Со‌ оглед‌ на‌ неговата‌ хранлива‌ вредност,‌ наменет‌ е‌ за‌ сите‌возрасти.‌ На‌ домашниот‌ пазар‌ засега‌ е‌ познат‌ само‌ еден‌ производител,‌Нутригруп‌ со‌ брендот‌ Примо,‌ додека‌ присутни‌ се‌ и‌ други‌ странски‌производители,‌најчесто‌од‌соседните‌земји.

Јаболков чипс – производствен процес и инвестицијаКапиталната‌инвестиција‌за‌производство‌на‌јаболков‌чипс‌изнесува‌околу‌15.000‌евра‌при‌што‌најголемата‌инвестиција,‌речиси‌75%‌е‌за‌сушарата‌(200‌кг/полнење)‌која‌има‌вредност‌од‌10.000‌евра‌заедно‌со‌топловоден‌котел‌на‌дрва/пелети‌и‌придружна‌опрема.‌

l‌Капацитетот‌на‌погонот‌за‌производство‌на‌јаболков‌чипс‌е‌димензиониран‌на‌5‌килограми‌готов‌производ‌на‌час,‌односно‌40‌кг‌готов‌производ‌на‌ден,‌за‌работно‌време‌од‌8‌часа,‌или‌една‌смена.‌Имено,‌капацитетот‌на‌сушарата‌го‌определува‌и‌капацитетот‌на‌погонот.

l‌Производствениот‌процес‌е‌едноставен‌и‌опфаќа:‌селекција‌на‌јаболката‌за‌чипс,‌кои‌треба‌да‌бидат‌со‌подобар‌квалитет,‌со‌убава‌арома‌и‌вкус,‌здрави‌и‌неоштетени,‌независно‌од‌големината,‌подготовка‌на‌јаболката,‌миење‌и‌сечкање,‌кое‌може‌да‌биде‌во‌најразлични‌форми;‌зачинување,‌ванила,‌цимет‌или‌некој‌друг‌вкус,‌доколку‌е‌потребно;‌сушење,‌две‌полнења‌во‌смена‌од‌8‌часа‌од‌по‌200‌килограми‌јаболка,‌односно‌40‌килограми‌готов‌производ‌по‌смена,‌или‌80‌килограми‌за‌две‌смени.‌Пакување‌во‌различни‌количества‌во‌зависност‌од‌целната‌група‌консументи.

ОКТОМВРИ‌2014‌|‌17‌‌

Производство, цени и приходиПрагот‌на‌рентабилност‌е‌околу‌4.000‌килограми‌чипс‌годишно‌и‌се‌очекува‌да‌биде‌достигнат‌во‌втората‌и‌надминат‌во‌третата‌година.l‌Планираното‌производство‌во‌третата‌година‌е‌предвидено‌на‌околу‌5‌тона‌чипс,‌или‌околу‌20%‌од‌потенцијалниот‌предвиден‌пазар.

l‌Важно‌е‌да‌се‌потенцира‌дека‌пазарот‌и‌продажбата‌може‌да‌бидат‌и‌поголеми,‌доколку‌се‌најде‌начин‌да‌се‌искомуницира‌вредноста‌на‌производот‌со‌јавноста‌и‌доколку‌се‌инвестира‌во‌едукација‌на‌потрошувачите.

l‌Големопродажната‌цена‌е‌проектирана‌на‌45‌денари‌за‌100‌г‌пакување,‌додека‌малопродажната‌се‌очекува‌да‌достигне‌околу‌50­55‌денари,‌со‌5%‌ДДВ‌и‌околу‌10%‌трговска‌маргина.

l‌Големопродажната‌цена‌на‌големите‌пакувања‌од‌1‌килограм‌е‌проектирана‌на‌250‌денари,‌додека‌малопродажната‌достигнува‌скоро‌290‌денари.

l‌Приходите‌се‌очекува‌да‌достигнат‌ниво‌од‌околу‌2,2‌милиони‌денари‌во‌третата‌година‌или‌околу‌35.000‌евра.

Потенцијал за профит

Втората‌година,‌кога‌и‌се‌постигнува‌прагот‌на‌рентабилност,‌фиксните‌трошоци‌имаат‌60%‌удел‌во‌вкупните‌директни‌производствени‌трошоци,‌кои‌со‌економијата‌на‌обем‌се‌намалуваат‌на‌56%‌во‌третата‌година.‌

Трошоците‌на‌продажба‌и‌менаџмент,‌кои‌се‌релативно‌фиксни‌и‌изнесуваат‌околу‌8.000‌евра‌годишно,‌се‌намалуваат‌како‌процент‌од‌приходите‌од‌40%‌во‌првата‌година,‌до‌35%‌во‌втората‌и‌26%‌во‌третата‌година.‌Профитабилнста‌на‌бруто‌ниво‌се‌зголемува‌од‌42%‌на‌50%‌од‌втората‌во‌третата‌година,‌додека‌на‌оперативно‌ниво‌се‌подобрува‌од‌11%‌на‌24%,‌соодветно.

Во‌апсолутен‌износ,‌оперативната‌добивка‌во‌третата‌година‌достигнува‌преку‌половина‌милион‌денари‌или‌околу‌8.500‌евра.‌Нето­добивката‌во‌третата‌година,‌по‌исплатата‌на‌каматите,‌депрецијацијата‌и‌даноците‌изнесува‌околу‌6.000‌евра.‌Ова‌зборува‌за‌импресивен‌потенцијал‌на‌чипсот‌од‌сушените‌јаболка.

Текстот‌е‌дел‌од‌Физибилити‌студија‌за‌јаболко‌иницирана‌oд‌страна‌на‌Центарoт‌за‌развoј‌на‌Пелагoнискиoт‌плански‌региoн,‌сo‌пoддршка‌на‌Прoектoт‌за‌пoддршка‌на‌мали‌бизниси,‌финансиран‌oд‌страна‌на‌Американската‌агенција‌за‌меѓунарoден‌развoј‌(УСАИД).‌Оваа‌активнoст‌е‌дел‌oд‌рамката‌на‌Прoектoт‌за‌вoведување‌и‌имплементација‌на‌пристапот‌ЕУ‌лИДЕР‌лАГ.

18‌|‌МОЈА‌ЗЕМЈА

„приказната за киваното почна случајно, со пријателството со иван Шулог, кој е најголемиот производител на егзотичен зеленчук и овошје на балканот. кога се одлучивме за садење на егзотични растенија, првичната идеја ни беше да садиме гоџи бери, но сепак се одлучивме да одгледуваме kивано. брат ми донесе плодови од кивано од Рамстор кои имаа добра цена“, велат владо Милановиќ и неговата сестра даринка кои се пионери во одгледување на кивано во Македонија

алтернативни културиовоШтаРство

Ова‌е‌за‌нас‌ сон‌преточен‌во‌реалност.‌Со‌овие‌ зборови‌екипата‌на‌„Моја‌земја“‌беше‌пречекана‌од‌Владо‌Милановиќ,‌кој‌со‌својата‌се­стра‌Даринка‌во‌Карбинци,‌во‌непосредна‌близина‌на‌штип,‌започ­нале‌со‌одгледување‌на‌егзотично‌овошје‌кивано,‌кое‌за‌прв‌пат‌се‌

произведува‌во‌Македонија.‌„Приказната‌за‌киваното‌почна‌случајно,‌со‌пријателството‌со‌Иван‌шулог,‌

кој‌ е‌ најголемиот‌ производител‌ на‌ егзотичен‌ зеленчук‌ и‌ овошје‌ на‌Балка­нот.‌Кога‌се‌одлучивме‌за‌садење‌на‌егзотични‌растенија,‌првичната‌идеја‌ни‌беше‌да‌садиме‌гоџи‌бери,‌но‌сепак‌се‌одлучивме‌да‌одгледуваме‌кивано.‌Брат‌ми‌донесе‌плодови‌од‌кивано‌од‌Рамстор‌кои‌имаа‌добра‌цена.‌Најпрво‌вработивме‌агроном‌во‌новорегистрираната‌фирма‌која‌е‌застапник‌на‌фир­мата‌„Егзотик‌Кинг“‌од‌Хрватска.‌Започнавме‌многу‌оптимистички‌на‌повр­шина‌од‌половина‌хектар,‌но‌испадна‌онаа‌народната:‌есапот‌дома‌и‌на‌пазар‌не‌е‌ист.‌Годината‌беше‌многу‌неповолна,‌влажна‌и‌врнежлива,‌па‌така‌кога‌правевме‌расад‌во‌малите‌саксии‌на‌15‌април‌врнеше‌снег,‌а‌температурите‌паѓаа‌на‌2‌степени,‌а‌растенијата‌се‌осетливи‌на‌ниски‌температури‌и‌беше‌ризично“,‌вели‌Даринка.

Тие‌вложиле‌многу‌пари‌и‌инвестирале‌во‌бунар‌и‌систем‌капка‌по‌капка‌за‌наводнување,‌но‌ако‌човек‌е‌упорен,‌верува‌во‌својата‌цел‌и‌работи,‌спо­ред‌Даринка,‌резултатите‌доаѓаат‌сами‌по‌себе.

Технологијата‌на‌производство‌на‌кивано‌е‌специфична.‌По‌расадувањето‌во‌саксии,‌треба‌да‌се‌направат‌гредички,‌на‌кои‌се‌инсталира‌систем‌капка‌по‌капка‌и‌најлон‌и‌потоа‌на‌нив‌се‌расадуваат‌готовите‌садници.

„Доста‌внимававме‌на‌расадот,‌ а‌ за‌ беља,‌ времето‌и‌понатаму‌ни‌беше‌непријател.‌Обилните‌дождови‌направија‌поволни‌услови‌за‌појава‌на‌пла­меница,‌а‌ние‌немавме‌никакво‌искуство.‌За‌среќа,‌имавме‌постојана‌под­дршка‌од‌нашиот‌партнер‌од‌Хрватска‌и‌насадот‌го‌третиравме‌со‌оние‌хе­миски‌препарати‌кои‌беа‌достапни‌на‌македонскиот‌пазар,‌така‌што‌успеавме‌да‌го‌сочуваме‌насадот‌од‌пламеница.‌Прихраната‌ја‌правиме‌со‌користење‌кристални‌и‌течни‌ѓубрива‌кои‌ги‌аплициравме‌во‌системот‌капка‌по‌капка,‌

африканска бодликава краставица во Карбинци

ОКТОМВРИ‌2014‌|‌19‌‌

Карактеристики Киваното‌е‌познато‌и‌под‌многу‌други‌имиња‌како‌што‌се:‌диња‌со‌боцки,‌африканска‌бодликава‌краставица,‌желе‌диња.‌Овие‌овални‌плодови‌имаат‌боцки‌на‌својата‌површина‌која‌е‌жолтопортокалова‌боја‌кога‌плодот‌е‌зрел‌и‌зеленкасто‌месо‌како‌желе.‌Киваното‌потекнува‌од‌Африка,‌но‌во‌денешно‌време‌се‌одгледува‌и‌пошироко,‌во‌земји‌како‌Чиле,‌Нов‌Зеланд,‌Австралија‌и‌некои‌делови‌на‌САД.‌Ова‌овошје‌било‌и‌продолжува‌да‌биде‌многу‌важен‌дел‌од‌африканската‌кујна‌и‌култура‌од‌старите‌времиња.

Хранлива вредност на киванотоKиваното‌е‌богато‌со‌витамин‌Ц‌и‌минерали‌како‌калиум‌и‌железо.‌Има‌умерени‌количества‌од‌други‌минерали‌како‌калциум,‌бакар,‌магнезиум,‌фосфор,‌натриум‌и‌цинк.‌Пулпата‌од‌ова‌овошје‌содржи‌витамин‌А‌и‌бета­каротен,‌кој‌се‌трансформира‌во‌витамин‌А‌во‌внатрешноста‌на‌телото.‌Семките‌на‌киваното‌содржат‌линолинска‌киселина,‌која‌е‌една‌од‌незаситените‌омега­6‌масни‌киселини‌и‌олеинска‌киселина,‌која‌е‌мононезаситена‌масна‌киселина.‌И‌двете‌се‌од‌суштинско‌значење‌за‌одржување‌на‌здравјето‌на‌човечкото‌тело.‌Во‌киваното‌се‌наоѓаат‌и‌два‌типа‌антиоксиданси,‌у­токоферол‌и‌и­токоферол,‌кои‌нудат‌големи‌здравствени‌придобивки.

а‌целиот‌производствен‌процес‌го‌фотогра­фиравме‌и‌го‌проследувавме‌во‌Хрватска‌за‌следење‌на‌процесот‌на‌вегетација‌на‌ки­ваното“,‌раскажува‌Даринка.

По‌ 45‌ дена‌ од‌ расадувањето‌ процвета‌насадот‌и‌се‌појавија‌првите‌плодови,‌така‌што‌ бербата‌ ја‌ започнале‌ во‌ почетокот‌ на‌септември‌ и‌ таа‌ се‌ одвива‌ секојдневно.‌Приносот‌е‌одличен‌и‌нивната‌претпостав­ка‌е‌дека‌ќе‌добиваат‌по‌10‌плода‌од‌рас­тение.‌Цената‌ на‌ киваното,‌ како‌што‌ вели‌Даринка,‌е‌добра‌и‌во‌продажба‌се‌движи‌над‌100‌денари‌за‌парче.

Киваното‌е‌плод‌кој,‌доколку‌се‌чува‌на‌собна‌ температура,‌ има‌ рок‌ на‌ траење‌ од‌неколку‌ месеци,‌ што‌ ни‌ ја‌ олеснува‌ про­дажбата.

„Плановите‌ за‌ во‌ идната‌ година‌ се‌ да‌се‌ посветиме‌ за‌ карелата‌ која‌ е‌ лековито‌растение‌и‌луѓето‌ја‌користат‌за‌повеќе‌за­болувања.‌Моментално‌сме‌во‌фаза‌на‌по­дигање‌на‌нов‌овошен‌насад‌со‌индијанска‌банана,‌мини‌киви‌и‌со‌сибирска‌боровин­ка,‌кои‌веќе‌во‌ноември‌оваа‌година‌ќе‌ги‌насадиме‌за‌што‌инвестиравме‌повеќе‌де­сетици‌илјади‌евра.

Следната‌ година‌ ќе‌ насадиме‌ и‌ други‌егзотични‌растенија‌како‌карела,‌батер‌тик­ва,‌ чили‌пиперчиња,‌виолетов‌морков,‌ га­лапагоски‌домати,‌ германски‌ тиквички‌ гу­авата‌кои‌оваа‌година‌ги‌имавме‌засадено‌експериментално‌ и‌ се‌ покажа‌ дека‌ штип­ското‌поднебје‌е‌одлично‌за‌нив“,‌истакну­ваат‌Даринка‌и‌Владо.‌l

африканска бодликава краставица во Карбинци

Карела

Карела

Чили пиперчиња

20 | МоЈА ЗЕМЈА

Одгледување на грав во ГрцијаПОЛЕДЕЛСТВО

Производството се одвива на от-ворено со потпорни столбови бидејќи се работи за сорти грав кои се виткачи и бараат потпора.

обработливите површини во Лефконас, Преспанско, не се обработуваат интен-зивно и често се оставаат под угар. Во октомври, по жетвата, почвата се ора и најчесто се сее со мешавина од пчени-ца, јачмен и ‘рж со цел да се збогати со минерални материи за потребите на главната култура – гравот. На крајот од март повторно се ора почвата со житар-ките кои веќе се имаат доволно разви-ено, а служат како еколошки ѓубрива за здравиот развој на младите растенија. овој процес ги зголемува трошоците на производство, но е услов за доброто на производите и за нивниот квалитет. то-кму тоа е тајната на успехот на фармата

„Преспес“ од областа Лефконас во Грција која се занимава со производство на неколку сорти грав и тоа: мазен „мега-лосперма“ грав, гигантски грав, елефант грав, обоен елефант грав, бабона грав и барбунија грав.

Гравот „мегалосперма“ е бел и се издвојува од гравот од другите земји и региони со формата, големината, сјајот и, секако, со квалитетот.

Зрната имаат тенка семена обвив-ка и затоа лесно се готват (50 минути вриење и 60 минути на пониска темпе-ратура). Се карактеризира со посебен вкус кој се должи на микроклимата и почвата во Преспа. од 1994-2009 овој грав е сертифициран PDO (Protected Designation of Origin) производ и од 28 мај 2009 година се води како PGI (Protected Geographical Indication) производ. Зрната се со локално поте-кло, а за одгледувањето се следат тра-диционалните методи. овој грав има висока хранлива вредност и е во ап-солутна хармонија со филозофијата на здрава медитеранска исхрана. Богат е со хранливи елементи и му нуди на чо-вечкиот организам доволно протеини со добра биолошка вредност, без при-суство на заситени масти.

Зрната имаат скроб, Б-витамини, магнезиум, калиум и други минерали.

со висок принос и квалитет

Фармата „Преспес“ од об-ласта Лефконас во Грција се занимава со производ-ство на неколку сорти на грав кои даваат добар при-нос. тоа се сортите: мазен

„мегалосперма“ грав, ги-гантски грав, елефант грав, обоен елефант грав, бабо-на грав и барбунија грав

СОРтИ нА гРАВПишуваат: доц. д-р Звезда Богевска и доц. д-р Маргарита Давитковска

октоМВРИ 2014 | 21

Наднаслов РУБРИКА

Содржина на влакна помага да се по-добри работата на цревата и помага во намалување на холестеролот.

овој грав е совршена замена за цр-веното месо.

Препознатлив е гигантскиот грав кој се разликува од „мегалосперма“ по го-лемината. Гигантскиот грав е бел и има округло-бубреговидна форма. Исклучи-телниот квалитет, посебниот вкус, не-говата соодветност за готвење и многу добриот изглед се должат на составот на почвата и на микроклимата. Семето е со локално потекло, а одгледувањето е според строги традиционални методи. од 1994-2009 овој грав е сертифициран PDO (Protected Designation of Origin) производ и од 28 мај 2009 година се води како PGI (Protected Geographical Indication) производ. Гигантскиот грав има висока хранлива вредност, голема енергетска вредност и малку холестерол

и масти. Поточно, содржи: енергија 356 kcal / 100g; јаглехидрати 59,52g; рас-тителни влакна 11%; протеини 23,8g; вкупни масти 2,60g; богат е со минерали и микроелементи во траги; има ниска калориска вредност 80-100 и е одличен извор на железо 4 mlg/100g. конечно, содржи фолна киселина, супстанција со антиканцерогени дејства.

Гравот елефант од Преспа можете да го препознаете по исклучителниот вкус, по неговите големи димензии, белата боја, бубреговидната форма и, пред сè, по одличниот квалитет. Погодноста за готвење и одличниот изглед се должат на составот на почвата и на микрокли-мата на Преспа.

од 1994-2009 овој грав е сертифи-циран PDO (Protected Designation of Origin) производ и од 28 мај 2009 година се води како PGI (Protected Geographical Indication) производ.

Изобилува со хранливи материи, голема енергетска вредност и ниско ниво на холестерол и масти.

Грчките потрошувачи го префери-раат овој грав бидејќи се вари брзо и има ниска содржина на феноли кои го даваат посебниот вкус на храната. Се-кое пакување има обележано датум на производство и траење, како и код на фармата. На овој начин потрошувачот е 100% сигурен за потеклото на произ-водот.

обоениот елефант грав се разли-кува од неговите сродници по бојата и вкусот. Има вкус кој наликува на кос-тен. Ги поседува истите карактеристики како белиот елефант грав.

ова е многу посебна сорта која нуди уникатни гастрономски задоволства.

Може да се готви на различни мето-ди (салата од грав, грав како гарнир, ва-рен грав - чорба, печен грав – тавче).l

бамбусови стапови како потпори за механизирано одгледување на грав

вадење на стаповите и подготовка за жнеење со комбајн

Жнеење на гравот со комбајн

24 | МоЈА ЗЕМЈА

Пишува: Иван Мицковски

Просечните обработливи по-вршини насадени со пченка во Република Македонија во последните пет години

(2008 - 2012 година) изнесуваат околу 30.000 хектари, од кои на само 70% се произведува пченка за потребите на земјата, додека останатите 62.000 тони се увезуваат. Значителниот дел кој го зазема увозот во задоволу-вање на годишната потрошувачка на пченка во Македонија го покажува потенцијалниот економски ефект што може да го има значителното зголе-мување на приносот на домашниот пазар на пченка, односно, замена на увозот. Покрај тоа, ниските просечни приноси од 4,3 тони/хектар ја пози-ционираат Македонија на дното на продуктивноста и во Европски и во регионален контекст. Добрата вест е дека увозот на пченка може да се замени со домашно производство во

следните 10 години доколку произво-дителите на пченка инвестираат во со-времена технологија за наводнување, како системите капка по капка.

За да ја демонстрира ефективноста на системот капка по капка во зголему-вање на продуктивноста, Проектот на УСАИД за експанзија на мали бизниси започна со имплементација на ини-цијативата „Да одгледуваме повеќе пченка“. Земјоделците кои за прв пат наводнуваа пченка со систем капка по капка во 2013 година имаа навистина

импресивни резултати. Просечните приноси изнесуваат значителни 11,4 тони/хектар. Во споредба со просеч-ниот принос на пченка во Република Македонија од 4,3 тони/хектар, прино-сот по наводнувањето со примена на системот капка по капка е зголемен за 2,6 пати. ова е досега невиден резултат во производството на пченка во Маке-донија. Проектот за експанзија на мали бизниси се надоврза на овие искуства и досега постави 120 системи за на-воднување капка по капка кои покри-

ваат 120 хектари насадени со пченка, а земјоделците дополнително поставија опрема на уште 80 хектари, достигну-вајќи го бројот од 200 хектари.

Ваквите резултати укажуваат дека зголемувањето на употребата на сис-темот капка по капка ќе донесе големи придобивки за производителите на пченка, но и за општата економска со-стојба во Македонија. Поконкретно, со зголемувањето на приносите на пчен-ка директно ќе се придонесе за замена на увозот на пченка и кондензирано

Пченка со домашно Производство до 2021

НЕТО-ЕФЕКТИ ПО ФАРМА / ГОЛЕМИНА НА ФАРМА ЕДИНИЦА 3-5 ГРЛА 6-10

ГРЛА11-20 ГРЛА

21-30 ГРЛА

31-50 ГРЛА

Нето зголемување во бр. на крави # 9 17 31 51 81Просечен принос по крава л/грло 4.825 4.825 4.825 4.825 4.825Нето зголемување во литри млеко (# крави)*(л/грло) Литри 43.422 82.020 149.566 246.059 390.800

Нето приходи по крава–РМСтат евра/грло 17 21 25 29 38Нето приходи по крава–со капка евра/грло 490 495 505 523 557Просечна растечка нето сегашна вредност по хектар евра/ха 585 819 1.168 1.783 3.378

Македонија може да го замени увозот на

Поле на Горан Павловски од село карамани наводнувано со

капка по капка (септември 2014)

октоМВРИ 2014 | 25

Пченка со домашно Производство до 2021Македонија може да го замени увозот на

млеко, а истовремено ќе се подобри синџирот на набавка на млеко и млеч-ни производи во Македонија. Доколку површината со пченка која се наводну-ва со систем капка по капка се зголеми на 7.000 хектари, може да се заменат дури 97% од вкупната пченка што во моментов се увезува.

Министерството за земјоделство, во соработка со Проектот за експанзија на мали бизниси, во следните седум години ќе воведе мерки за поддрш-ка на производителите на пченка кои сакаат да инвестираат во современа технологија за наводнување. Со помош на овие мерки, Македонија може сос-ема да го замени увозот на пченка со домашно производство до 2021 година. ослободување од потребата за увоз на пченка на Македонија ќе и заште-ди 11,3 милиони евра годишно и ќе создаде 2.800 нови работни места низ целиот вредносен синџир на млеко и млечни производи, додека намалената потрошувачка на вода ќе заштеди 8,4 милиони евра на капитални трошо-ци. Според овие проценки, за секое 1

евро инвестирано во системи за на-воднување капка по капка се оствару-ва економски поврат од 7,3 евра. ова е импресивен економски поврат и пока-жува исклучително искористување на националните економски ресурси.

На микро ниво, производителите на пченка ќе забележат пад на трошоците за производство од 12,9 до 4,2 МкД/кг за зрно и од 2,7 до 0,8 МкД/кг за силажа, како резултат на зголемените приноси и сопствени произведени количества, како и непроменетата потрошувачка по грло добиток. Дополнително, заште-дата во производството и поголемите произведени количества ќе им овоз-можат на сточарите кои произведуваат пченка за сточна храна да инвестираат во зголемувањето на нивните стада, а со тоа и количествата произведено млеко. табелата на претходната стра-на содржи проценки на потенцијалот за зголемување на производството на млеко, поттикнат од придобивките на произведување сточна храна со систе-мот капка по капка. l

26 | МоЈА ЗЕМЈА

гОСПОДОВА КРунА

Производство на пасифлораНОВИТЕТ

Пасифлората, уште кога ја от-криле мисионерите во троп-ската Јужна Америка, сметале дека го симболизира распети-

ето. Има повеќе видови, а за одгледу-вање во домот одговара само Pasiflora caeruela. останатите се одгледуваат надвор, а во краишта со поблага клима презимуваат и на отворено бидејќи се многу издржливи и долготрајни расте-нија. Пасифлората е ползавец кој раз-вива стебла долги од 5 до 10 метри кои

брзо растат. По стеблото се развиваат листови кои се длабоко нарежани и можат да образуваат лист со три до пет крака сличен на листот на канадскиот јавор. таа е украсно растение кое лази покрај огради и стари дрва за декора-ција. Поради цветовите кои изгледаат како пластифицирани се вбројува во украсни растенија.

ова растение-ползавец цвета во текот на летото и има многу интересни цве-тови кои имаат повеќе бои: сини, бели, виолетови. Цветот трае еден ден, но има голем цветен потенцијал. Цветот излегува од пазувите на листот со дрш-ка долга 3 до 5 сантиметри, формира плодови кои кога ќе узреат можат да бидат со големина на средно јаболко со различни бои, жолти и виолетови. Плодовите се користат за исхрана и зачини. Виолетовите плодови сакаат повисока температура, додека жолтите плодови можат да поднесат и пониска температура.

Пасифлората бара сончева јужна екс-позиција на теренот и не сака ветрови

или провев оти е осетлива на мрзнење. Во Македонија ја има во потоплите региони по течението на реката Вар-дар како култивирано растение за де-корација, а помалку за плодовите за консумација. Може да се сретне и во околината на охрид. Бара пропустливи почви со pH вредност околу 6. Се опра-шува со инсекти. Ако времето е врнеж-ливо, треба да се опрашува механички со оглед на тоа дека цветот трае само еден ден што е специфика на ова рас-тение.

треба да се смести на место со до-волно сонце, а најдобро е некаде каде што нема провев. Цвета во текот на целото лето, но ако летото е врнежливо или со малку сонце, може и воопшто да не процвета таа година.

Се сади на добро наѓубрени почви на растојание на 3 до 5 метри и потоа пасифлората многу брзо разгранува. Може да се одгледува во поголеми сак-сии кои во зимниот период се тргаат во заштитен простор. На плодовите им се потребни 10 недели да дојдат до кон-сумна големина што во наши услови е во рана есен.

за здравјеПишува: Лазо Папучковски

октоМВРИ 2014 | 27

Секој нов претплатник добива комплет од претходно објавените изданија на списанието.

Едноставен и брз начин на претплата

1. Пополнување на уплатница и плаќање во банка

2. По уплатата контактирајте ја редакцијата на списанието „Моја земја” на телефонот 070 937 132.

контакт лице Благојче Најдовски сè со цел да се ажурира вашата адреса за домашна достава на списанието.Уште побрзо и едноствноПретплатување во петте регионални канцеларии на ФФРМ во Скопје, Прилеп, Гостивар, кочани и Струмица.Може да уплатите за > шестмесечна претплaта- 300 денари> годишна претплата-550 денари

Претплата на „моја земја”

доколку сакате да добивате „моја земја’’, единствено списание за земјоделство и рурален развој може да се претплатите и да станете дел

од актуелните збидувања во аграрот.

Наједноставно се размножува со одделување на млади изданоци кои веќе имаат свој корен, и тоа во текот на мај или јуни. Ново растение може лесно да се добие и од резница од млад изданок од околу 15 см. Се забо-дува во мешавина од компост и песок, се става на топло место кое е под сен-ка. Вегетативното размножување се прави на зрели ластари кои се сечат на две до три лози, се сече 1 сантиме-тар под лисната папка и се третира со фитохормон во доза од 1000 ppm, се реди во саксии или гајби со песок или перлит и напролет во стакленици.

Не е препорачливо да се пресаду-ва често бидејќи повеќе цвета ако е коренот ограничен. Во почетокот на пролетта потребно е да ги скастрат старите изданоци. Се оставаат само 7-8 окца и така подобро ќе расте, ќе се разгранува и цвета. Во периодот додека расте, се налева секојдневно, а во зимата мирува и доволно е само еднаш седмично. Додека интензив-но расте, се прихранува на секои две седмици. l

28 | МоЈА ЗЕМЈА

Пепелта- драгоцено минерално ѓубриво

ЃУБРЕЊЕ

Писува: дипл. агр. Ванчо Захариев

На одгледувачите на културни рас-тенија од многу одамна им е по-знато дека интензивното одгле-

дување на кое било културно растение е невозможно без примена на ѓубре од животинско потекло (шталско), веш-тачки минерални ѓубриња, ѓубриња од растително потекло - компост, зелено ѓубрење и растителни остатоци, слама и др.

На сите одгледувачи на културни растенија не им е познато дека пепелта добиена од согорувањето на огревни дрва или од растителни остатоци (сла-ма, стебла од пченка, сончоглед, гранки од овошки, ластари и др.) е драгоцено минерално ѓубриво.

таа, пред сè, е калиумово, калциумо-во и фосфорно ѓубре и во неа калиумот се наоѓа во вид на калиумов карбонат и фосфати. Во зависност од што потекну-ва, пепелта ги содржи следниве количе-ства на дел од следниве макроелементи:

од табелава се гледа дека содржини-те на калиум, калциум, па и на фосфор во пепелта се значајни, но таа содржи и дру-ги макро и микроелементи, вкупно околу 13, и тоа во многу подостапна форма за растенијата. За разлика од вештачките ѓубрива во кои повеќе од половината е некорисен дел, пепелта целосно се ис-користува од растенијата, посебно ако е од исто растение и е поблагопријатна за почвата и за животот во неа (ја намалува киселоста, придонесува за зголемување на бројот на микроорганизми и др.).

Пепелта може да се употребува како минерално ѓубриво скоро кај сите култу-ри на почви со кисела до неутрална реак-ција и почви на кои се одвива интензивно градинарско, полјоделско и лозароово-штарско производство. Употребливоста и квалитетот на пепелта како ѓубриво е потврдена со многубројните изврше-ни опити на коишто таа дала скоро исти или и подобри резултати од вештачките ѓубрива кај култури кои имаат поголеми потреби од калиум и калциум и на кисели почви (оризни, некои планински и др.).

количествата пепел што може да се употребат за ѓубрење се движат од 70-100 кг/декар за полјоделските и гради-нарските култури, додека за овошните видови изнесува од 1 кг по растение, додека за помладите до 10 кг и за стари-те добро развиени овошки со примена во фаза кога овошките се во мирување и тоа на потешки почви (поголема содр-жина на глина) од почеток на мирување, и на полесни почви (помало или незна-чително количество глина) при крајот на мирување на вегетацијата. l

Потекло на пепелта содржина на к2о (калиум)

содржина на р2о5 (фосфор)

содржина на сао (вар)

Пепел од огревни дрва 10% 2% 30%Пепел од пченична слама 14% 6,6% 6%Пепел од тутунови стебла 23% 2,5% 22%Пепел од сончогледово стебло 36% 2,5% 18,5%Пепел од цигара 17% 2,6 -

ПРИМенАПримената кај поледелските и гради-

нарските култури е со расфрлање пред са-мото орање при што пред употребата е до-бро да се наводни до степен да биде сурова за да не се распрашува при расфрлањето и да помине еден месец пред сеидба или ра-садувањето.

кај овошките примената се состои во рамномерно расфрлање во просторот околу

овошките и вмешување со површинскиот слој на почвата.

од гореизнесеното веќе се знае дека изгорената пепел од огревното дрво од кои било растенија и од јагленот не треба да ја третирате како отпад или да останува на ме-стото на изгорување, туку истата треба да се распореди по површините на кои се одгле-дуваат полјоделски, градинарски, овошни и лозови култури. треба да се знае дека не

треба да се користи пепел добиена со сого-рување на картони, некои видови хартија, комунален отпад и др.

Пепелта од огревни дрва треба да се со-бира и да се чува на суво или да се меша со арското ѓубре. суровините за производство на вештачки ѓубрива на светско ниво забр-зано се намалуваат, па оттаму и високите цени на вештачките ѓубрива.

30 | МоЈА ЗЕМЈА

Оксална киселина против вароата

Оксална киселина против вароатаПЧЕЛАРСТВО

Пишува: Раде Каранфиловски, „Апицентар“ - Битола Летово во Пелагонија има не-

веројатна наезда од глувци, а тие со првите мразеви (слана-

та) ќе успеат да влезат во доста кош-ници со пчели. како што се набли-жува зимата, тие напуштаат дел од рамничарскиот предел и одат и во планинскиот дел. Први ќе бидат из-ложени кошниците што имаат отвор на летото повисок од 7 мм, кошници со гнила подница и гнило плодиште. овие работи треба да се отстранат, а на летиштата да се постават чешли кои овозможуваат пчелите да поми-нуваат, а да не ги собира глувците да влезат во кошницата. Второ што треба да се направи е да се стави средство со отров во самите глувчи дупки, но тоа да е поставено доста длабоко за да не можат да дојдат до него глувците. Најдобро е тоа да се направи во попладневните часови и да се дежура додека се стемни (да се приберат птиците), а во текот на ноќта отровот ќе биде изеден од глувците. Добро е, по можност, и утрото рано да се провери да не има растурено од затруената хра-на. Дупката на глушецот лесно ќе ја најдете бидејќи и претходи добро

означена патека. Уште подобро е да се стави отровот во дупката (живе-алиштето), а потоа да се покрие со земја, да нема пристап однадвор.

оваа година ќе сретнеме и друштва со недоволно храна за зи-мување. Немојте да се обидувате да ги надоместите резервите со при-храна оти е веќе доцна за тоа. Нај-добро е да се земе некоја рамка со мед од друго друштво и да му се до-даде на тоа што нема. Минималното

октоМВРИ 2014 | 31

количество храна за презимување на едно добро затоплено друштво е 6-7 килограми до март, а потоа може и да се прихрани. Најдобро е при бонирање на друштвата, тоа што не собрало многу мед за себе да го при-поиме кон некое друго – тоа што не собрало за себе, не очекувајте дека некогаш ќе собере и за вас.

оксалната киселина спаѓа во средствата за сузбивање на варо-ата и како зимски третман е доста ефикасна. Со неа се сузбива варо-ата која останала жива по претход-ните третирања, а токму таа ќе биде најголемата штета за наредната го-дина. оваа киселина не дејствува во леглото, па затоа најдобро е да се третира кон крајот на октомври и почетокот на ноември, односно три недели по првите мразеви (сланата).

оксалната киселина ја има и во медот и тоа 10-100 мг/кг мед, а во некои медови и повеќе. оваа суп-станција ја има и во доста растенија: спанаќ, зелка, домати, грозје, незре-ли јаболка, јагоди, чоколадо и друго.

ова кажува дека оксалната кисе-лина не е средство кое остава рези-дуи во медот.

оваа киселина дејствува на сис-темот за варење на вароата, ја кочи да се храни, и таа брзо изумира. Ја препорачуваат врвни светски стручњаци за пчеларство. Нејзината ефикасност на уништување на варо-ата е 97-99% при температура пови-сока од 12оС. ова го наведувам затоа што смртноста на вароата е многу поголема кога е потопло времето. При апликација за накапување се накапува по 5 мл со шприц на секоја улица полна со пчели, а на крајни-те улици по 2-3 мл од подготвената течност.

оксалната киселина ја подготву-вам на следниов начин: 37 грама оксална киселина ја растворам во 50-100 мл вода која е загреана на температура од 40оС. Претходно под-готвувам сируп во однос 1:1, 1 литар и ја истурам растворената киселина во сирупот. тоа го правам во шише кое собира повеќе од 1 литар теч-ност. Еден литар сируп ќе добиете

ако растворите 600 грама шеќер (са-хароза) и 600 мл вода. Заштитата ја изведувам со шприц кој е продол-жен со тенко цревце да стигнува до дното на шишето. Ако не сакате вака, тогаш растворот треба да го ставите во тегла или во некој поширок сад за полесно да го полните шприцот. Добро е мешавината да е загреа-на на температура не повисока од 40оС пред самата апликација. кога се работи со кошници, со повеќе наставци, секој наставок се третира одделно, а самото третирање се из-ведува директно од пчелите по ули-ците помеѓу двата сатоноси. Улиците кои немаат пчели, не се третираат.

При работа со оваа киселина по-требно е да се носи заштитна опре-ма.

По третманот во доцна есен кон-центрацијата на оксалната киселина во медот кој ќе се цеди во наредната година не е зголемена. „Поради ова, апликацијата со оксална киселина во доцна есен може да се препорача без ризик од што било со медот“. l

Главната‌ цел‌ на‌ земјоделско­то‌ стопанство‌ е‌ да‌ обезбеди‌долгорочно‌ зголемување‌ на‌капиталот‌(количина‌на‌пари,‌

градежни‌ објекти,‌ опрема‌ и‌ залихи‌во‌определен‌момент),‌коешто‌треба‌да‌ придонесе‌ до‌ континуирано‌ зго­лемување‌на‌профитот.‌Тоа‌може‌да‌се‌ овозможи‌ преку‌ инвестициските‌активности‌ во‌ согласност‌ со‌ потре­бите‌на‌пазарот.‌

Но,‌ донесувањето‌ на‌ инвести­циска‌одлука‌не‌е‌едноставно.‌Про­цесот‌ на‌ одлучување‌ се‌ одвива‌ во‌неколку‌фази,‌и‌тоа:1.‌Добивање‌идеја‌за‌одредена‌ин­вестиција;

2.‌Препознавање‌на‌можните‌и‌при­фатливите‌ услови‌ за‌ спроведу­вање‌на‌инвестирањето;‌

3.‌Проценка‌на‌добивката‌и‌трошо­ците‌од‌инвестирањето;

4.‌Утврдување‌ на‌ изворите‌ за‌ фи­нансирање;

5.‌Дефинирање‌на‌критериумите‌за‌оцена‌на‌инвестицијата;

6.‌Донесување‌на‌инвестициска‌од­лука.Пред‌да‌се‌донесе‌инвестициската‌

одлука,‌земјоделскиот‌производител‌треба‌да‌го‌има‌предвид‌следново:1.‌Самата‌ инвестиција‌ врзува‌ пого­леми‌парични‌износи,‌а‌ефектите‌од‌ инвестирањето‌ се‌ одразуваат‌подоцна,‌ односно‌ вложените‌ па­рични‌средства‌нема‌да‌се‌вратат‌за‌краток‌рок,‌додека‌дел‌од‌вло­жените‌средства‌воопшто‌нема‌да‌се‌вратат‌во‌пари,‌туку‌ќе‌настане‌зголемување‌на‌капиталот‌во‌гра­дежни‌објекти,‌опрема‌и‌залихи;

2.‌Земјоделското‌производство‌мно­гу‌е‌зависно‌од‌временските‌фак­тори‌и‌од‌природниот‌потенцијал‌на‌ растенијата‌ и‌ животните,‌ од­носно‌од‌животната‌средина;‌

3.‌Земјоделското‌ производство‌ е‌потполно‌ зависно‌ од‌ глобалниот‌извоз;‌

4.‌Земјоделското‌ производство‌ е‌релативно‌ мал‌ бизнис‌ со‌ висок‌процент‌ на‌ капитални‌ средства‌(земјиште,‌ згради‌ и‌ опрема)‌ со‌коишто‌ не‌ може‌ понатаму‌ да‌ се‌тргува,‌па‌поради‌ тоа‌и‌почетната‌инвестиција‌е‌повисока‌од‌остана­тите‌бизниси‌во‌економијата,‌доде­ка‌остварената‌добивка‌е‌помала;

5.‌Пред‌да‌се‌инвестира‌треба‌да‌се‌разгледаат‌сите‌можности‌и‌при­

добивки‌ од‌ планираната‌ инвес­тиција,‌како‌и‌да‌се‌земе‌предвид‌и‌ државната‌ политика‌ во‌ земјо­делството‌(можностите‌за‌финан­сиска‌ поддршка,‌ можностите‌ од‌надворешно­трговската‌политика‌со‌ земјоделски‌ производи,‌ ода­ночувањето,‌ квотите,‌ државните‌резерви‌и‌сл.).‌‌‌‌‌‌Откако‌земјоделскиот‌производи­

тел‌ ќе‌донесе‌ одлука‌ во‌што‌да‌ин­вестира,‌треба‌да‌има‌предвид‌дека‌почетната‌ инвестиција‌ вклучува‌вкупен‌износ‌на‌влогот‌потребен‌ за‌комплетно‌реализирање‌на‌инвести­цијата.‌Така‌на‌пример,‌ за‌изградба‌на‌штала‌за‌млечни‌крави‌и‌набавка‌на‌основно‌стадо,‌се‌вклучуваат‌сите‌инвестициски‌активности‌и‌трошоци‌од‌подигање‌на‌шталата,‌влез‌на‌до­битокот,‌па‌сè‌до‌првата‌лактација‌на‌кравите,‌односно‌до‌добивање‌на‌пр­виот‌ производ‌ ­‌ млекото.‌ Понатаму,‌земјоделскиот‌ производител‌ треба‌да‌размислува‌и‌за‌периодот‌на‌екс­плоатација‌на‌инвестицијата,‌којшто‌започнува‌ по‌ направената‌ инвести­ција,‌ односно‌ според‌ примерот,‌ од‌добивањето‌на‌првиот‌производ,‌па‌до‌замената‌со‌нови‌грла‌на‌млечни‌крави.‌ По‌ завршувањето‌ на‌ живот­ниот‌ век‌ на‌ инвестицијата‌ (пери­одот‌на‌инвестирање‌и‌периодот‌на‌експлоатација),‌ таа‌ сепак‌ има‌ своја‌вредност‌ (корист).‌ Така‌ на‌ пример,‌излачените‌грла‌млечни‌крави‌имаат‌своја‌вредност,‌бидејќи‌од‌нив‌може‌да‌се‌произведе‌месо.

При‌проценка‌на‌добивката‌и‌тро­шоците‌од‌инвестирањето,‌ треба‌да‌се‌има‌предвид‌дека‌амортизацијата‌на‌постојаните‌средства‌не‌претста­вува‌ трошок,‌ туку‌ прилив‌ којшто‌останува‌ за‌ земјоделскиот‌произво­дител.‌Исто‌така,‌каматата‌не‌се‌вк­лучува‌како‌трошок,‌бидејќи‌треба‌да‌биде‌ вкалкулирана‌ претходно,‌ при‌оцена‌ на‌ оправданоста‌ на‌ инвести­цијата,‌ односно‌ со‌ самиот‌ избор‌ на‌висината‌на‌дисконтната‌стапка.‌

За‌ да‌ се‌ изведе‌ инвестициската‌активност‌потребно‌е‌да‌ се‌овозмо­жат‌средства‌за‌финансирање‌на‌ин­вестицијата,‌ коишто‌ може‌ да‌ бидат‌од‌ сопствени‌ извори‌ (задржаната‌заработка‌од‌тековното‌работење)‌и/или‌од‌дополнителни‌извори‌(заеми­те‌од‌банките‌и‌другите‌финансиски‌институции,‌ како‌ и‌ од‌ државните‌ и‌локалните‌ фондови‌ за‌ поддршка‌ и‌развој).‌Доколку‌ земјоделскиот‌про­изводител‌ одлучи‌ да‌ користи‌ на­дворешни‌ извори‌ на‌ финансирање,‌треба‌ да‌ обрне‌ посебно‌ внимание‌на‌ достапноста‌ на‌ финансиските‌средства‌ за‌ реализирање‌ на‌ почет­ната‌ инвестиција‌ и‌ за‌ нормалното‌функционирање‌ (експлоатацијата)‌на‌инвестицијата.‌Тука‌спаѓа‌достап­носта‌на‌информација‌за‌висината‌на‌каматата,‌односно‌цената‌на‌вложе­ните‌пари,‌како‌и‌на‌временскиот‌ин­тервал‌на‌достасување‌на‌каматата.‌повеќе во „прирачник за млади фарме-ри: започнување на бизнис во земјодел-ството“, од заеМ, 2014 година.

ОКТОМВРИ‌2014‌|‌33‌‌

проф. д-р драган Ѓошевски | асс. м-р ана симоновска

Како да го зголемам капиталот на мојата фарма? - донесување на инвестициски одлуки

AгРоеконоМија

34‌|‌МОЈА‌ЗЕМЈА

октоМВРИ 2014 | 35

Vision of the futurе МЕхАНИЗАцИјА

Во буве во франција се произ-ведени 870 000 трактори, кои се продадени во 140 држави од

светот. токму ова е успехот на светска-та компанија MASSEY FERGUSON кои во месец август организираа настан

„Vision of the future“, каде што над 5000 посетители од 35 држави учест-вуваа на самата манифестација , која беше поделена во два дела, односно теорија и практика. Беа реализирани стручни предавања за земјоделската механизација и теренска презентација на над 200 машини и приклучна меха-низација на површина од 35 хектари.

Екипата на „моја земја“ со под-дршка на Глобал моторс дооел, ско-пје – овластен застапник на MASSEY FERGUSON во Македонија и AUSTRO DIESEL GmbH, австрија застапник за MASSEY FERGUSON за Централна и Источна Европа присуствуваа на на-станот.

Самиот настан овозможи презен-тација на земјоделската механизација, која е неопходна и важна за развојот на светското земјоделство во насока на квалитетни и добри приноси.

Имено, MASSEY FERGUSON е една од четирите најголеми глобални иг-рачи во производство на земјоделска механизација. Нејзиниот пионерскиот дух од пред еден и половина век со постојани новитети и вложување во иднината ја прави водечка компанија на глобално ниво со комплетна па-лета на трактори до 400 коњски сили, комбајни, телескопски натоварувачи, сеалки и друга механизација. На ма-нифестцијата фармерите имаа мож-ност на инженерите да ги дадат своите препораки и очекување, кои ги проек-тираат машините, со цел да се дизјни-раат производи согласно потребите на земјоделците, кои секојдневно ги користат овие машини. l

земјоделски машини

САтелИтСКИ СИСтеМ ЗА КОнтРОлА

на настанот „Vision of the future“ беше презентиран и новиот сателитски систем за контрола на следење на трагите на тракторот по нивата, со ком-пјутерски систем за меморирање на местата каде што тракторот поминал и софтверска препорака за минимално газење на обработливата површина како и избегнувањето на минувањето на тракторот на иста трага со посебна технолошка напредна сателитска навигација и прецизност од 2 сантиметри.

моќни и иновативни

36 | МоЈА ЗЕМЈА

МЕхАНИЗАцИјА НОВИОТ Hattat трактор

моќен и економиченПишува: Здравко Стошиќ

тракторот Hattat Orchard, со своите погодни димензии и перформан-си, е вашиот нов асистент во ло-

зарството и овоштарството. Неговата ергономска структура овозможува удобно возење, а супериорното уп-равување креира едноставно и лесно вртење на самиот трактор.

Hattat тракторот нуди идеални ра-ботни услови при обработка на ово-штарските и градинарските култури. Моделите Orchard се истакнуваат со висока моќ на кревање на хидраули-ката, со што ги зголемуваат вашите опции при изборот на соодветна ме-ханизација. Со постигнување на по-сакуваната брзина при транспорт или во работни услови, со своите мотори Perkins, дизајнирани според најсо-времените технологии, ќе ја намалите потрошувачката на гориво.

PERkINS мотор – силен и економичен

Perkins Hattat Tractor, заедно со своите фармери, успеа да го направи Perkins еден од најголемите производи-тели на мотори во светот.

Perkins моторот создава голема моќност и вртежен момент, надмину-вајќи ги сите ваши очекувања. Мини-малната потрошувачка на гориво и мак-сималните перформанси се споени во Perkins 3-цилиндричен мотор.

турбоинтеркулер & еуро 3 турбоИнтеркулер системот овозможува

поефикасно согорување на горивото и помала потрошувачка. Еколошките мо-тори кои поседуваат Еуро 3 вложуваат во вашата иднина со намалување на штетните гасови во текот на работењето и намалена потрошувачка на гориво.

синхроничен менувачСинхроничниот менувач овозмо-

жува тивко и лесно работење на тран-смисијата. Шатл-менувачот со 12 брзи-ни напред и 12 назад, пак, овозможува менување на правецот на тракторот со една рака. Практичен за транспорт, за товарање и при работа.

комфор и контролаСедиштето е комплетно автоматски

прилагодливо на тежината на возачот. Со него се овозможува оптимално дви-жење и притоа се обезбедува поголема ергономија и сигурност при работата. l

модел A55B ORCHARD 4WD A65B ORCHARD 4WD A80B POWER ORCHARD бренд и модел Perkins 1103D-33 Perkins 1103D-33TA Perkins 1103D-33TAНиво на емисија Euro3 Euro3 Euro 3

Макс. снага на моторот kw/hp/rpm (ISO 14396) 37 / 50/2200 50 / 68 /2200 58 / 79 / 2200

Макс. вртежен момент nm/rpm 196 / 1400 285/ 1400 310 / 1400

Број на цилиндри / волумен (cm3) 3 / 3300 3/ 3300 3 / 3300

тип на воздушен филтер Сув тип – индикатор за предупредување

- Turbocharger &Intercooler Turbocharger & Intercooler

заклучување на диференцијалот и зацврстена предна оска

Заклучување на диференцијалот Механички Механички Електро-хидрауличноРабота на сите 4 тркала Механички Механички Електро-хидраулично

димензии и тежини (на моделите со штитници и покрив)тежина (без тегови) 2WD/4WD (kg.) 2150 2250 / 2520 2520/2532

тежина на предни тегови (kg.) 6x35 6x35 6x35

тежина на задни тегови (kg.) 2x30 4x30 6x30

Целосна должина – mm 3900 3900 3900

Меѓуоскино растојание 2WD/4WD (mm) 1985 / 2010 1985 / 2010 1985 / 2010

Ширина (mm) 1600 / 1700 1600 / 1700 1600 / 1700

Висина (mm) 2430 2430 2430

Подесувања на предна оска (mm) 1360 / 1560 1360/ 1560 1360/ 1560

Подесувања на задна оска (mm) 1350 1350 1350

клиренс 400 / 452 400 / 452 452

38 | МоЈА ЗЕМЈА

Правилна нега на кромидот

ПРИхРАНА

Пишува: дипл. агр. Благој Шоповски

кромидот припаѓа на фамилија на луковичести култури (Alliaceae) со двегодишен развој.

Има разгранет коренов систем со малку коренови влакненца, па затоа и моќта на усвојување на хранливите материи му е многу слаба. Луковици-те се состојат од право стебло, надво-решни суви лушпи, сочни меснати листови и од една до повеќе пупки. Листот се состои од асимилативен зелен дел (перца) и неасимилати-вен дел (листен ракавец). Перцата се шупливи, на врвот на конусниот дел се со восочна превлака, а може да бидат без неа. Цветното стебло се

формира во втората година. Цветот е топчест и е составен од 1.000 цветови. кромидот е култура на долг ден и не поднесува засенчување.

Нормата на исхрана се одредува врз основа на анализите на плод-носта на почвата. основното ѓубрење (пред засадување) може да се извр-ши со гранулирано комплексно NPK ѓубриво 1:0,3:1,5.

До фазата на три прави листа кромидот внесува мало количество ѓубрива. Растението се храни од ре-зервата на семе и развива секунда-рен коренов систем. На интензивниот пораст на надземната маса од првите три листа до почетокот на форми-рањето на главицата потребата од ѓубрива се зголемува. Посебно важно

е да се обезбедат азотни ѓубрива кои овозможуваат правилен раст и развој на лисната маса. За таа цел, може да се употреби AGROSAL NPk 31:0:0 или AGROSAL AMONIUM NITRAT 50% во пропишаните количества.

освен потребата од азот, култура-та во исхраната има потреба од фос-фор и калиум и тоа од почетокот на интензивниот пораст, па сè до форми-рањето главици. Потребата од калиу-мот е неминовна, но освен калиумот, кромидот има потреба и од сулфур. За правилен раст и развој на кромидот, пожелно е заедно со макроелементи-те да се внесуваат и микроелементи, а тоа го има во ѓубривата како што се AGROSAL NPk 12:5:7 и AGROSAL MAGNEZIUM SULFAT. l