MS Excel XP - Hrvatski

Microsoft Excel 2002 - hrvatski

Sadržaj

SADRŽAJ....................................................................................................................................... 1

1. UVOD...................................................................................................................................... 51.1 Aktiviranje Excela, dijelovi prikaza i osnovni pojmovi.........................................................51.2 Radna knjiga i radni listovi...................................................................................................6

1.2.1 Dijelovi radnog lista......................................................................................................61.2.2 Promjena naziva radnog lista.........................................................................................61.2.3 Promjena boje na nazivu radnog lista.............................................................................7

1.3 Alatne trake.......................................................................................................................... 71.3.1 Prikazivanje alatnih traka..............................................................................................71.3.2 Pomicanje alatne trake...................................................................................................81.3.3 Dodavanje ikone na alatnu traku....................................................................................8

1.4 Traka formule....................................................................................................................... 81.5 Traka stanja.......................................................................................................................... 91.6 Korištenje pomoći................................................................................................................. 9

2. UNOS PODATAKA.............................................................................................................. 112.1 Pomicanje u radnoj knjizi....................................................................................................112.2 Upis podataka..................................................................................................................... 11

2.2.1 Upis brojeva................................................................................................................ 122.2.2 Upis datuma i vremena................................................................................................122.2.3 Upis teksta................................................................................................................... 12

2.2.3.1 Širenje teksta na više redova iste ćelije..................................................................................122.3 Ispravljanje i brisanje podataka...........................................................................................13

2.3.1 Ispravljanje podatka prilikom upisa.............................................................................132.3.2 Naknadno ispravljanje podatka....................................................................................132.3.3 Brisanje podatka..........................................................................................................132.3.4 Poništavanje zadnje akcije...........................................................................................13

3. RAD S DATOTEKAMA.......................................................................................................143.1 Spremanje dokumenta u datoteku........................................................................................14

3.1.1 Spremanje pod novim nazivom - Datoteka, Spremi kao...............................................143.1.2 Kako dati naziv datoteci?.............................................................................................143.1.3 Kako otvoriti mapu u koju želite spremiti datoteku?....................................................153.1.4 Spremanje s lozinkom..................................................................................................15

3.2 Spremanje radne knjige koja je već bila spremana...............................................................163.2.1 Spremanje pod istim nazivom - gubi se stari sadržaj datoteke......................................163.2.2 Spremanje pod novim nazivom - čuva se stari sadržaj datoteke....................................16

3.3 Automatsko spremanje rezervne kopije dokumenta.............................................................163.4 Zatvaranje radne knjige.......................................................................................................16

4. OTVARANJE DATOTEKE I KREIRANJE NOVE RADNE KNJIGE.............................184.1 Otvaranje spremljene radne knjige......................................................................................18

4.1.1 Izmjena prikaza popisa datoteka..................................................................................184.1.2 Sortiranje popisa datoteka............................................................................................19

4.2 Kreiranje novog dokumenta................................................................................................204.3 Rad s više otvorenih radnih knjiga.......................................................................................20

5. OZNAČAVANJE I RAD S RASPONOM ĆELIJA..............................................................225.1 Označavanje raspona ćelija.................................................................................................225.2 Unos podataka u označeni raspon ćelija...............................................................................225.3 Serije podataka.................................................................................................................... 23

5.3.1 Kreiranje serija............................................................................................................ 235.3.2 Popunjavanje raspona ćelija jednakom vrijednošću......................................................24

5.4 Imenovanje raspona ćelija...................................................................................................245.4.1 Brisanje naziva raspona...............................................................................................24

6. PROMJENA ŠIRINE I VISINE TE SAKRIVANJE STUPACA I REDAKA.....................256.1 Promjena širine stupaca ili visine retka................................................................................25

1

Microsoft Excel 2002 – hrvatski

6.2 Sakrivanje stupaca i redova.................................................................................................26

7. DODAVANJE I BRISANJE ĆELIJA, REDOVA I STUPACA...........................................277.1 Dodavanje i brisanje ćelija..................................................................................................27

7.1.1 Umetanje ćelija............................................................................................................277.1.2 Brisanje ćelija.............................................................................................................. 27

7.2 Umetanje i brisanje redaka i stupaca....................................................................................277.2.1 Umetanje cijelog reda ili stupca...................................................................................277.2.2 Brisanje redova i stupaca.............................................................................................27

8. OBLIKOVANJE PODATAKA I ĆELIJA...........................................................................288.1 Oblikovanje znakova...........................................................................................................288.2 Oblikovanje brojeva............................................................................................................ 29

8.2.1 Korisnički oblik broja..................................................................................................308.3 Poravnavanje podataka........................................................................................................31

8.3.1 Okretanje (Usmjerenje) teksta u ćeliji..........................................................................328.3.2 Spajanje više ćelija i razdvajanje.................................................................................32

8.4 Obrubi i sjenčanje ćelija......................................................................................................338.4.1 Obrubi ćelija................................................................................................................ 338.4.2 Sjenčanje (bojenje) ćelija.............................................................................................34

8.5 Automatsko oblikovanje raspona ćelija...............................................................................348.6 Brisanje oblikovanja raspona ćelija.....................................................................................34

9. PREMJEŠTANJE I KOPIRANJE.......................................................................................359.1 Kopiranje i premještanje korištenjem ikona.........................................................................359.2 Kopiranje i premještanje pomoću miša................................................................................369.3 Mogućnost sakupljanja i lijepljenja (Sakupi i zalijepi).........................................................36

10. RADNE KNJIGE I RADNI LISTOVI..............................................................................3810.1 Umetanje i brisanje radnih listova.......................................................................................38

10.1.1 Umetanje radnog lista..................................................................................................3810.1.2 Brisanje radnog lista....................................................................................................38

10.2 Izmjena naziva radnog lista.................................................................................................3810.3 Premještanje i kopiranje radnog lista...................................................................................3910.4 Izmjena prikaza radnog lista................................................................................................3910.5 Podjela prozora radnog lista................................................................................................3910.6 Zamrzavanje naslova........................................................................................................... 40

11. FORMULE I FUNKCIJE EXCELA.................................................................................4111.1 Zbrajanje podataka korištenjem ikone AutoSum..................................................................4111.2 Korištenje konstanti i referenca ćelija u formulama.............................................................41

11.2.1 Korištenje naslova stupca/retka (tzv. natpisa) i naziva raspona ćelija u formulama......4211.3 Upis formule....................................................................................................................... 43

11.3.1 Operatori..................................................................................................................... 4311.4 Kopiranje formule............................................................................................................... 4411.5 Prikaz strelica koje povezuju formulu s korištenim podacima..............................................4511.6 Funkcije.............................................................................................................................. 45

11.6.1 Dijelovi funkcije..........................................................................................................4511.6.2 Upis funkcije............................................................................................................... 4611.6.3 Najčešće korištene funkcije.........................................................................................47

11.7 Poruke o pogreškama..........................................................................................................52

12. KREIRANJE GRAFIKONA.............................................................................................5312.1 Vrste grafikona.................................................................................................................... 5312.2 Kreiranje grafikona............................................................................................................. 5312.3 Uređivanje grafikona...........................................................................................................55

12.3.1 Promjena veličine grafikona........................................................................................5512.3.2 Promjena pojedinih dijelova grafikona.........................................................................56

13. KORIŠTENJE POPISA KAO BAZA PODATAKA........................................................5713.1 Kreiranje popisa.................................................................................................................. 57

13.1.1 Obrazac za upis podataka.............................................................................................5713.2 Sortiranje (redanje) popisa...................................................................................................58

13.2.1 Sortiranje (redanje) redaka prema sadržaju zadanog stupca..........................................58

2


13.2.2 Sortiranje redaka prema sadržaju dva ili više stupaca...................................................5813.3 Izdvajanje (filtriranje) podataka..........................................................................................59

14. PRIPREMA I ISPIS RADNOG LISTA............................................................................6114.1 Oblikovanje stranice............................................................................................................ 61

14.1.1 Veličina papira i usmjerenje teksta na papiru...............................................................6114.1.2 Veličina margina i centriranje tablice na stranici.........................................................6114.1.3 Zaglavlja koja se ponavljaju na svakoj stranici............................................................6214.1.4 Preostale mogućnosti oblikovanja stranice...................................................................63

14.2 Pregled prijeloma stranica...................................................................................................6314.3 Umetanje prijeloma stranice................................................................................................6414.4 Ispis radne tablice............................................................................................................... 64

3


4


1. Uvod

1.1 Aktiviranje Excela, dijelovi prikaza i osnovni pojmovi Odaberite jedan od postupaka aktiviranja programa Microsoft Excel 2002:a) odaberite gumb Start, zatim birajte naredbu Programs i na kraju Microsoft Excelb) ili na traci Microsoft Office Shortcut Bar birajte ikonu programa Microsoft Excel

(jedanput pritisnite lijevom tipkom miša na ikonu):

slika 1.1

Dijelovi prikaza:

Izbornik naredbi glavni izbornik naredbi;

Alatne trake trake s ikonama, koje služe za pokretanje različitih akcija;

Aktivna ćelija ćelija na kojoj se nalazi pokazivač;

Adresa aktivne ćelije adrese ćelija uvijek započinju slovom kojim je označen stupac i odmah u nastavku slijedi broj retka aktivne ćelije;

Radni list radna knjiga (tj. dokument) Excela se sastoji od većeg broja radnih listova, čije nazive možete vidjeti pri dnu Excelovog prozora. Aktivni radni list je onaj na kojem trenutno radite.

Traka stanja nalazi se na dnu prozora Microsoft Excela, a prikazuje trenutni način rada i niz indikatora;

Okno zadatka prikazuje najčešće korištene akcije (primjerice: kreiranje novog i otvaranje postojećeg dokumenta, pretraživanje, promjena stila korištenog na tekstu, Međuspremnik za kopiranje više stavaka, umetanje crteža itd.).

5

Traka formule (redak za upis formule i ispravljanje)

Standardna alatna traka

Alatna traka Oblikovanje

Traka stanja

Adresa aktivne ćelije

Aktivna ćelija

Okno zadatka

Nazivi radnih listova

Aktivni radni list


1.2 Radna knjiga i radni listoviNakon aktiviranja Excela, na ekranu je prikazana radna knjiga koja se sastoji od 3 radna lista (ako u međuvremenu naredbom Alati, Odrednice, na kartici Općenito, opcijom Listovi u novoj radnoj knjizi, niste promijenili njihov broj):

Nazive radnih listova možete vidjeti pri dnu prozora Microsoft Excela: List1, List2 i List3:

slika 1.2

Želite li prikazati neki drugi radni list, pritisnite mišem na njegov naziv. Ako naziv nije vidljiv, koristite gumbe za pomicanje prikaza naziva radnih listova - Sadržaj.

slika 1.3

1.2.1 Dijelovi radnog lista

Radni se list sastoji od 256 stupaca označenih slovima A, B,...AA, AB,...IV i 65536 redaka označenih brojkama. Presjek stupca i retka je ćelija, koja je definirana adresom ćelije. Adresa ćelije uvijek započinje oznakom stupca (dakle slovima), a u nastavku, bez razmaka, slijedi broj, npr.: A1, AB123 i slično.

Aktivna ćelija je ona, na kojoj se nalazi pokazivač (tamniji okvir oko polja), a njegova je adresa zapisana na lijevoj strani retka za upis i ispravljanje:

slika 1.4

1.2.2 Promjena naziva radnog lista

Nazive radnih listova možete mijenjati na dva načina:

a) Dvaput pritisnite mišem na stari naziv i upišite novi te završite pritiskom na <Enter> ili klikom miša na radnom listu:

slika 1.5

b) ili desnom tipkom miša pritisnete na stari naziv i odaberite naredbu Preimenuj. Nakon toga upišete novi naziv i završite tipkom <Enter> ili pritiskom lijeve tipke miša negdje na radnom listu.

1.2.3 Promjena boje na nazivu radnog lista

Novost u Excelu 2002 je mogućnost bojanja kartica s nazivom radnog lista:1. Desnom tipkom miša pritisnite na naziv radnog lista

6

Naziv radnog lista

Gumbi za pomicanje među radnim listovima

Pomicanje na prvi radni list

Pomicanje na zadnji radni list

Pomicanje po jedan radni list

Aktivna ćelija

Adresa aktivne ćelije

Pokazivač (okvir oko aktivne ćelije)

Traka formule (redak za upis i ispravljanje)


2. Odaberite naredbu Boja kartice3. Na prikazanoj paleti odaberite željenu boju i pritisnite gumb U redu.

1.3 Alatne trakeAlatne trake su trake s ikonama, koje se koriste za pokretanje različitih akcija, koje biste mogli ostvariti i biranjem naredbi. Najčešće se koriste trake Standardna i Oblikovanje, koje su prikazane već nakon prvog aktiviranja programa Microsoft Excel. Ako nakon prvog aktiviranja Excela vidite samo jednu alatnu traku, vrlo vjerojatno su Standardna i traka Oblikovanja prikazane u istom retku. U dva retka ih možete prikazati ako odaberete naredbu Prikaz, Alatne trake, Prilagodi, te zatim na kartici Odrednice označite opciju Prikaži alatne trake Standard i Oblikovanje u dva retka:

slika 1.6

Svaka ikona na alatnim trakama obavlja zadanu akciju, koju možete pokrenuti i odgovarajućom naredbom iz izbornika. To znači da ćete za željene akcije koristiti ili naredbe u izborniku, ili ikone u alatnim trakama.

Ikonu birate jednim pritiskom lijeve tipke miša na sličicu ikone.

Osim ikona, na alatnim trakama se nalaze i zatvoreni popisi (npr. popis veličina znakova, fontova, stilova i slično). Primjeri: .

Popis otvarate pritiskom miša na strelicu koja se uvijek nalazi na desnoj strani zatvorenog popisa, te zatim tražite element popisa koji vam treba. Za traženje koristite traku pomicanja, prikazanu na desnoj strani popisa:

slika 1.7

Element popisa koji vam treba odabirete pritiskom lijeve tipke miša.

1.3.1 Prikazivanje alatnih traka

Poželite li prikazati dodatne alatne trake, učinite to naredbom Prikaz, a zatim Alatne trake (uz nazive prikazanih alatnih traka stoji kvačica: ).

Alatne trake možete prikazati i tako da desnom tipkom miša pritisnete u područje prikazanih alatnih traka, čime prikazujete popis naziva svih alatnih traka:

slika 1.8

1.3.2 Pomicanje alatne trake

Postavite pokazivač miša na dvije okomite sive crte na lijevom kraju alatne trake (slika 1.9), pritisnite i držite lijevu tipku miša i “odvucite” alatnu traku gdje želite.

7

Traku, koju želite prikazati, odaberite lijevom tipkom miša

Klizač koristite za prikazivanje dijela popisa koji trenutno nije vidljiv


slika 1.9

Ako je alatna traka “povučena” na prozor dokumenta, vratite ju tako da pokazivač miša postavite na naslov prozora alatne trake (slika 1.10) i povucite ju na njezino mjesto (na tom će se mjestu automatski izdužiti).

slika 1.10

Napomena:

Ako se alatne trake nalaze jedna pokraj druge, vrlo vjerojatno nisu vidljive u

cijelosti pa na svom desnom kraju imaju ikonu: . Pritisnete li mišem tu ikonu, prikazat će se ikone koje se nalaze na dotičnoj alatnoj traci, ali nisu bile vidljive.

1.3.3 Dodavanje ikone na alatnu traku

Najbrži način dodavanja ikona na prikazanu alatnu traku je sljedeći:

1. mišem pritisnite na strelicu koja se nalazi na desnom kraju alatne trake, a ima

sljedeći oblik: ili

2. odaberite opciju Dodaj ili ukloni gumbe i zatim u prikazanom popisu birajte ikonu koju želite dodati alatnoj traci.

1.4 Traka formuleNa Traci formule možete uvijek provjeriti što je stvarno u aktivnoj ćeliji, budući da će se nekad u njoj nalaziti brojevi, a nekada formule čiji će rezultat biti broj. Također na toj traci možete obavljati ispravljanje podataka (pogl. 2.3).

slika 1.11

Na sljedećoj sici je prikazana Traka formule prilikom upisa i ispravljanja:

slika 1.12

Sakrivanje i prikazivanje trake formule obavljate biranjem naredbe: Prikaz, Traka formule.

1.5 Traka stanja

slika 1.13

8

Povucite alatnu traku na njezino mjesto

Okomitom je crtom obilježen početak alatne trake

Strelice na kraju alatne trake

IndikatoriNačin rada

Traka formule prikazuje stvarnu vrijednost u aktivnoj ćeliji

Aktivna ćelija s oblikovanim numeričkim podaktom

Točka unosa u Traci formule (prilikom upisa ili izmjene podatka)

Potvrda upisaOdustajanje od upisa


Traka stanja se nalazi na dnu prozora Microsoft Excela. Na njezinoj se lijevoj strani javlja informacija o načinu rada (npr. Spreman, Unos, Uređivanje), a na desnoj se strani mogu vidjeti razni indikatori, primjerice indikator uključenja tipke <End> (KRAJ), pisanja preko potojećeg teksta prilikom uređivanja sadržaja ćelije (PPP), indikator uključenja tipke <Scroll Lock> (KLIZ), tipke <Num Lock> (BROJ), tipke <Caps Lock> (VELIK), pojavljivanja kružne reference (KRUŽNA) i sl.;Sakrivanje i prikazivanje Trake stanja obavljate naredbom Prikaz, Traka stanja.

1.6 Korištenje pomoćiZatrebate li pomoć pri izvođenju akcija u Microsoft Excelu, ili primjerice za objašnjenje načina korištenja neke funkcije, možete ju dobiti na više načina:

a) Naredbom Pomoć, Pokaži Officeova pomoćnika možete prikazati Officeova pomoćnika:

slika 1.14

Pritiskom na Vidi potpun popis tema pomoći, prikazujete prozor Pomoći - slika1.15. Gumbom Odrednice možete promijeniti izgled Officeova pomoćnika.

b) Pritisnete li funkcijsku tipku <F1> ili odaberete ikonu: , odnosno naredbu Pomoć, Microsoft Excel Pomoć, na ekranu se javlja prozor Pomoći:

slika 1.15

U lijevom dijelu prozora, na kartici Contents prikazan je sadržaj kompletne pomoći u Wordu, popisan prema temama. Kartica Search vam omogućava da pronađete teme vezane za određeni pojam:

9


slika 1.16

Ikona Značenje

Prikazuje ili sakriva popis svih raspoloživih tema Pomoći

Prikazuje prethodno prikazanu temu Pomoći

Prikazuje sljedeću prikazanu temu Pomoći

Ispis teme Pomoći

Prikazuje popis naredbi i opcija Pomoći

b) drugi način traženja pomoći je biranjem gumba: u gornjem desnom kutu otvorenog dijaloškog okvira, kako biste dobili opis pojedine opcije u dijaloškom okviru. Nakon što ste pritisnuli gumb, pritisnite na pojam za koji želite detaljnije objašnjenje:

slika 1.17

c) također možete koristiti <Shift>+<F1> ili birati naredbu Pomoć, Što je ovo? kako biste prikazali kratko objašnjenje pojedinog elementa na ekranu (nakon biranja naredbe, mišem pritisnite element čije objašnjenje tražite). Ako se takva pomoć ne isključi automatski, za njezino ukidanje ponovno odaberite naredbu Pomoć, Što je ovo.

10

Ovdje upisujete pojam koji

tražite, a nakon toga birate gumb

List Topics

Abecedni popis pronađenih tema

pomoći

U popisu označite naslov, koji ćete

prikazati na desnoj strani prozora

pritiskom na gumb Display

1. Pritisnite na gumb s upitnikom

2. Pritisnite na mjesto za koje tražite objašnjene

3. Javlja se okvir s objašnjenjem


2. Unos podataka

2.1 Pomicanje u radnoj knjiziZa pomicanje na radnom listu možete koristiti sljedeće tipke (ili kombinacije tipki), ali pritom morate paziti da je tipka <Scroll Lock> isključena:

Dodatne mogućnosti pomicanja na radnom listu:

<Ctrl>+<Home> - pomicanje na početak radnog lista (na ćeliju A1)<Ctrl>+<End> - pomicanje na ćeliju u donjem desnom kutu kreirane

tablicelijevi <Alt>+<PgDown> - pomicanje za jednu širinu prozora udesnolijevi <Alt>+<PgUp> - pomicanje za jednu širinu prozora ulijevo<Ctrl>+<PgDown> - pomicanje na sljedeći radni list<Ctrl>+<PgUp> - pomicanje na prethodni radni list<End>, tipka s oznakom strelice - pomicanje na zadnju ćeliju u bloku popunjenih

ćelija ili na prvu punu ćeliju, ukoliko je aktivna ćelija bila prazna.

Pomicanje pokazivača na željenu adresu: Uređivanje, Idi na, te u okvir Referenca upišite adresu ćelije koja treba postati aktivna.

Prikaz radnog lista možete pomicati i korištenjem klizača postavljenih uz desni i uz donji rub prozora Excela.

2.2 Upis podatakaVažno je znati da Microsoft Excel razlikuje numeričke od nenumeričkih podataka, pa svakako trebate obratiti pažnju na to da uz brojeve nikako ne upisujete i tekst (ako želite da se tretiraju kao brojevi).

U ćelije radnog lista upisivati možete sljedeće vrste podataka:

tekst (broj uz koji ima barem još jedno slovo se tretira kao tekst),

konstante (numerički podaci kojima se vrijednosti ne mijenjaju): brojevi (sa ili bez dodatnih sufiksa kao što su oznake postotka, valute i sl.), datum, vrijeme;

formule - rezultat se mijenja u ovisnosti o podacima koji su korišteni prilikom kalkulacije.

Postupak upisa podataka:

1. pokazivač postavite na ćeliju, u koju želite upisati podatak;

2. upišite podatak (automatski se aktivira Traka formule, u kojoj možete ispravljati podatak prilikom upisa),

3. podatak će biti unesen u ćeliju kad pritisnete <Enter> ili odaberete gumb: (uz Traku formule). Također možete koristiti tipke s oznakama strelica, kojima ujedno pomaknete pokazivač na sljedeću ćeliju, u smjeru strelice.

11

pomicanje na ćeliju iznad aktivne

pomicanje na ćeliju desno od aktivne

pomicanje na ćeliju lijevo od aktivne

pomicanje na ćeliju ispod aktivne

pomicanje za jednu visinu prozora gorepomicanje za jednu visinu prozora dolje

pomicanje na početak retka


Želite li odustati od započetog upisa (prije unosa podatka u ćeliju), učinite to tipkom <Esc> ili gumbom za odustajanje: (uz traku formule).

Napomena:

unos nije završen sve dok na lijevoj strani Trake stanja piše "Uređivanje"! Svakako morate završiti tipkom <Enter> ili barem klikom miša na neku drugu ćeliju.

2.2.1 Upis brojeva

Pri upisu brojeva poštujte sljedeća pravila: negativni se brojevi upisuju s predznakom - ili u zagradama ( ), znak postotka upisuje se iza broja, a može i ne mora se od njega odvajati

razmakom, za upis brojeva najbolje bi bilo da koristite numerički dio tipkovnice , jer u tom

slučaju nećete moći unijeti slovo O umjesto nule ili I umjesto broja jedan. uz numeričke vrijednosti možete koristiti sljedeće znakove: + - ( ) , . $ % E e

Napomena:

Ako je broj prevelik da bi se prikazao u zadanom obliku, u ćeliji će se vidjeti serija znakova #, npr.: #######. U tom je slučaju potrebno proširiti ćeliju (tj. stupac) ili promijeniti oblik prikaza broja.

2.2.2 Upis datuma i vremena

Datum i vrijeme možete upisivati tako da za razdvajanje dijelova datuma koristite crticu (-) ili kosu crtu (/). Ako želite za razdvajanje dijelova datuma koristiti točku, tada datum upišite tako da točku stavite iza dana i iza mjeseca, ali ne i iza godine, npr.:

30.12.2002

Kod upisa vremena, za razdvajanje sati od minuta koristite dvotočku, npr.:

23:35

Želite li u istu ćeliju upisati i datum i vrijeme, odvojite ih jednim razmakom:

30.12.2002 23:50

2.2.3 Upis teksta

U programu Microsoft Excel tekst je bilo koja kombinacija brojki, razmaka i nenumeričkih znakova (slova, i posebnih znakova). Upišete li u ćeliju tekst duži od širine ćelije, ako su susjedne ćelije prazne, tekst će se proširiti i prikazati preko susjednih ćelija. Ako susjedne ćelije nisu prazne, u ćeliji će biti vidljiv samo dio teksta koji stane po širini ćelije. U tom slučaju cijeli tekst možete vidjeti u retku za upis i ispravljanje (kad je ćelija s tekstom aktivna).

Napomena:

Upisujete li broj, a želite da se tretira kao tekst, prvo upišite: ' (npr. -10% popusta možete upisati samo tako da na početku teksta upišete apostrof koji neće biti vidljiv u tablici: '-10% popusta).

2.2.3.1 Širenje teksta na više redova iste ćelije

Tekst jedne ćelije može se širiti na druge redove iste ćelije:

a) dok upisujete tekst, korištenjem kombinacije tipki <Alt>+<Enter> prebacite tekst u novi red iste ćelije. Pritom koristite lijevi <Alt>.

b) ako želite da Excel sam prebaci tekst u novi red iste ćelije (ako ne stane u jedan red), odaberite naredbu Oblikovanje, Ćelije, karticu Poravnanje, i označite kontrolni okvir uz opciju Prelamaj tekst:

12


Slika 2.18

2.3 Ispravljanje i brisanje podatakaUpisujete li podatak u ćeliju, u kojoj je već nešto bilo upisano, stari podatak automatski brišete. Ako ste započeli upis u krivu ćeliju, pritisnite tipku <Esc> kako biste odustali od unosa podatka.

2.3.1 Ispravljanje podatka prilikom upisa

Pogriješite li prilikom upisa podatka, u Traci formule možete koristiti sljedeće tipke:

<BackSpace> briše znak lijevo od točke unosa<Delete> briše znak desno od točke unosa<Insert> znakove ne umećete, nego pišete preko

postojećih, a ponovnim pritiskom na tipku <Insert> vraćate mogućnost umetanja teksta

<Ctrl>+<Shift>+<Delete> briše od točke unosa do kraja podatka

Označite li u retku za unos više znakova, možete koristiti sljedeće kombinacije tipki:

<Backspace> ili <Delete> briše označeno<Ctrl>+<x> ili <Shift>+<Delete> izrezuje označeno i pohranjuje u Međuspremnik<Ctrl>+<v> ili <Shift>+<Insert> umeće sadržaj Međuspremnik<Ctrl>+<c> ili <Ctrl>+<Insert> kopira označeno u Međuspremnik

2.3.2 Naknadno ispravljanje podatka

Želite li ispraviti podatak koji je već unesen u ćeliju, a da ga ne upisujete iznova, koristite jedan od navedenih postupaka: mišem dvaput pritisnite na ćeliju s podatkom koji namjeravate ispraviti i obavite

ispravljanje; dok je aktivna ćelija s podatkom koji ispravljate, mišem pritisnite na Traku

formule i u njoj napravite sve potrebne izmjene; dok je aktivna ćelija s podatkom koji ispravljate, funkcijskom tipkom <F2>

aktivirajte Traku formule, u kojoj zatim obavite sve potrebne izmjene.

2.3.3 Brisanje podatka

Za brisanje unesenih podataka možete koristiti sljedeće:<Delete> - briše sadržaj aktivne ćelije<BackSpace> - briše sadržaj aktivne ćelije i ostavlja prikazanu točku

unosa u ćeliji Uređivanje, Očisti - možete odrediti da li brišete Sadržaj, Oblikovanja

ćelije, Komentare ili Sve

2.3.4 Poništavanje zadnje akcije

Da biste poništili zadnju akciju u tablici (npr. brisanje teksta), odaberite naredbu

Uređivanje, Poništi... ili ikonu: .

13


3. Rad s datotekama

3.1 Spremanje dokumenta u datotekuŽelite li kreiranu radnu knjigu koristiti i ubuduće, trebate ju spremiti u datoteku. Za spremanje možete koristiti dvije naredbe, koje se koriste u različitim situacijama:

Datoteka, Spremi kao - spremanje radne knjige u novu datoteku (čime čuvate stari dokument, ako je već bio spreman)

Datoteka, Spremi ili - ako je radna knjiga već bila spremana, sada se sprema pod starim nazivom (gubi se stari sadržaj datoteke).

3.1.1 Spremanje pod novim nazivom - Datoteka, Spremi kao

Da biste datoteci u koju spremate dokument dali novi naziv, birajte naredbu: Datoteka, Spremi kao:

Slika 3.19

Postupak:

1. Odaberite naredbu Datoteka, Spremi kao2. U okvir Naziv datoteke upišite naziv pod kojim želite spremiti radnu knjigu

(pogl. 3.1.2)3. Ako je potrebno, otvorite mapu u koju spremate radne knjigu (pogl. 3.1.3)4. Želite li radnu knjigu spremati s lozinkom, definirajte lozinku (pogl. 3.1.4),5. Odaberite gumb Spremi.

3.1.2 Kako dati naziv datoteci?

Nakon otvaranja dijaloškog okvira Spremi kao, ponuđen je Naziv datoteke (npr. Knjiga1.xls). Budući da po ovakvom nazivu nećete znati što se u datoteci nalazi, u okvir Naziv datoteke upišite novi naziv, ali pazite da on ne sadrži jedan od sljedećih znakova:

/ \ < > * . ? “ đ | : ;

14

Popi

Trenutno otvorena mapa

2. Ako je potrebno, dvaput pritisnite mišem na sličicu podmape u koju želite spremiti dokument

1. Ako ne odgovara ponuđen naziv datoteke, upišite novi

3.Spremanje datoteke

Povratak na prethodno otvorenu mapuOtvaranje mape na nivou iznad trenutno otvorene mape (ikona Jednu razinu gore)


te da sadrži najviše 255 znakova.

3.1.3 Kako otvoriti mapu u koju želite spremiti datoteku?

U koju će mapu radna knjiga biti spremljena, prikazano je u okviru iznad popisa podmapa i već spremljenih datoteka, u okviru uz opciju Spremi u:

slika 3.20

Želite li spremati datoteku u neku od podmapa (koje su vidljive u popisu i uz koje se nalazi sličica žute mape), otvorite je tako da na njezinu sličicu dvaput uzastopce pritisnete mišem ili pritisnete mišem samo jednom i odaberete gumb Otvori:

slika 3.21

Također možete odrediti i spremanje u mapu koja je na nivou iznad trenutno otvorene

mape. To ćete učiniti biranjem ikone Jednu razinu gore: .

Za spremanje u mapu Moji dokumenti (My Documents) ili u mape koje se nalaze u Favoriti, možete koristiti ikone na lijevoj strani dijaloškog okvira:

3.1.4 Spremanje s lozinkom

Zaštitu radne knjige od neautoriziranog otvaranja, pregledavanja i mijenjanja, obavljate definiranjem lozinke prilikom spremanja u datoteku. Nakon naredbe

Datoteka, Spremi kao, odaberite gumb .te u prikazanom izborniku birajte naredbu Opće odrednice. U prikazanom dijaloškom okviru možete upisati lozinke:

slika 3.22

Upišete li lozinku i odaberete gumb U redu, trebat ćete ponoviti njezin upis u sljedećem dijaloškom okviru:

15

Upišite lozinku koju korisnik treba znati da bi otvorio radnu knjiguOvdje unosite lozinku ako želite da ovu radnu knjigu mogu otvarati i oni koji ne znaju lozinku, ali da ju ne mogu izmijeniti i spremiti pod istim nazivom

Dokument se može čitati, ali ne i mijenjati (nije potrebno

definirati lozinku)

Podmape


slika 3.23

Napomena: zaboravite li lozinku, dokument zaštićen lozinkom više nećete moći otvoriti.

3.2 Spremanje radne knjige koja je već bila spremana

3.2.1 Spremanje pod istim nazivom - gubi se stari sadržaj datoteke

Ako je dokument već bio spreman, a vi ste ga otvorili radi naknadnog uređivanja,

dopisivanja i slično, spremate ga naredbom Datoteka, Spremi ili ikonom . Time

određujete spremanje pod istim nazivom, čime se stari sadržaj datoteke gubi (sprema se novi oblik radne knjige).

3.2.2 Spremanje pod novim nazivom - čuva se stari sadržaj datoteke

Želite li nakon uređivanja starog dokumenta sačuvati i njegov stari i novi oblik, birajte naredbu Datoteka, Spremi kao i dokumentu koji je trenutno prikazan na ekranu dajte novi naziv.

3.3 Automatsko spremanje rezervne kopije dokumentaDa biste mogli vratiti radnu knjigu koja je bila prikazana na ekranu npr. prilikom nestanka struje, Microsoft Excel automatski sprema učinjene promjene na dokumentu. Interval spremanja promjena možete izmijeniti naredbom Alati, Odrednice, na kartici Spremi. Označena mora biti opcija: Podatke za samooporavak spremaj svakih i uz nju odrediti interval spremanja (slika 3.24):

slika 3.24

3.4 Zatvaranje radne knjigeDa biste zatvorili radnu knjigu, odaberite naredbu Datoteka, Zatvori ili zatvorite prozor dokumenta gumbom zatvaranja: .

Ako tom prilikom dobijete upozorenje - slika 3.25, znači da je u dokumentu bilo izmjena nakon njegova zadnjeg spremanja i upozoreni ste da će te izmjene biti izgubljene. Odaberete li:

Da - dokument spremate pod starim nazivom ili, ako još nije bio spreman, dobivate priliku da ga spremite

Ne - dokument se zatvara bez prethodnog spremanja

Odustani - odustajete od zatvaranja i vraćate se u dokument.

slika 3.25

Ako je bio aktivan Officeov Pomoćnik, poruka će biti prikazana kao na sljedećoj slici:

16


slika 3.26

17


4. Otvaranje datoteke i kreiranje nove radne knjige

4.1 Otvaranje spremljene radne knjigeZa otvaranje radne knjige možete koristiti jedan od sljedećih postupaka:

a) ako Excel još nije aktiviran, dokument možete otvarati gumbom Start na programskoj traci Windowsa, nakon čega birate My Documents (Moji dokumenti) i naziv dokumenta koji otvarate.

b) ako je Excel već aktiviran, odaberite naredbu Datoteka, a zatim naziv jedne od četiri zadnje spremane datoteke, ili

c) birajte ikonu: ili naredbu Datoteka, Otvori:

slika 4.27

Otvaranje dokumenta korištenjem naredbe Datoteka, Otvori:

1. Odaberite naredbu Datoteka, Otvori

2. Ako je potrebno, otvorite mapu u kojoj je spremljena datoteka

3. Označite datoteku koju otvarate. Želite li istovremeno otvoriti više datoteka, u popisu datoteka ih označite držeći pritisnutu tipku <Ctrl> dok mišem pritišćete na naziv datoteke koju želite otvoriti.

4. Na kraju pritisnite mišem gumb Otvori.

4.1.1 Izmjena prikaza popisa datoteka

U dijaloškim okvirima Otvori i Spremi kao možete promijeniti prikaz popisa

datoteka. Mišem pritisnite na ikonu: i odaberite jednu od ponuđenih mogućnosti:

18

Podmape

Datoteke

Otvorena mapa

Otvaranje označene datoteke

Povratak na prethodno otvorenu mapu


slika 4.28

Popis - Prikazivanje popisa datoteka u stupcima - slika 4.29.

slika 4.29

Detalji - Prikazivanje detalja o datotekama - slika 4.27

Svojstva - Prikaz informacija o označenom dokumentu:

slika 4.30

4.1.2 Sortiranje popisa datoteka

U dijaloškom okviru Otvori i Spremi kao možete datoteke, prikazane sa svim detaljima (pogl. 4.1.1) sortirati prema željenom stupcu:

19

Mišem pritisnite na zaglavlje stupca po kojemu sortirate


slika 4.31

Umjesto hrvatskih naziva, u slučaju da nemate instalirane hrvatske Windowse XP, u zaglavlju će stajati: Name (za Naziv), Size (za Veličinu), Type (za Vrstu), Date Modified (za Promijenjeno).

4.2 Kreiranje novog dokumenta

Poželite li započeti kreiranje nove radne knjige, odaberite ikonu: (za kreiranje

“normalne” radne knjige) ili naredbu Datoteka, Nova kojom prikazujete Okno zadatka:

slika 4.32

Odaberete li opciju Odabir radne knjige (ispod naslova Nova od postojeće radne knjige), tada ćete dobiti mogućnosti odabrati radnu knjigu koju ste već spremili, otvoriti ju i u njoj napraviti izmjene, ali ju spremiti pod novim nazivom (nećete doći u mogućnost slučajno prebrisati staru radnu knjigu).

4.3 Rad s više otvorenih radnih knjigaU Excelu možete imati istovremeno otvorenih više radnih knjiga, koje prekrivaju jedna drugu. One radne knjige, koje trenutno nisu vidljive, prikazujete naredbom Prozor te biranjem naziva radne knjige na dnu spuštenog izbornika (ako je prikazan cijeli izbornik):

20

Otvaranje zadnje korištenih (već postojećih) dokumenata,

zbog njihova uređivanja, nastavka upisa i sl.

Kreiranje nove, "prazne" radne knjige

Kreiranje nove radne knjige na temelju već

postojeće

Kreiranje nove radne knjige korištenjem gotovih predložaka


slika 4.33

Svaki će otvoreni dokument biti prezentiran i gumbom na programskoj traci (traka na čijoj je lijevoj strani gumb Start).

slika 4.34

To znači da otvoreni dokument možete prikazati i pritiskom miša na gumb dokumenta (slika 4.35).

Novost u Windowsima XP je mogućnosti prikazivanja jednog gumba na programskoj traci Windowsa za više otvorenih dokumenata (obično na dnu ekrana, uz gumb Start), u slučaju da je otvoreno puno prozora programa i/ili dokumenata:

slika 4.35

Napomena: prije otvaranja dokumenta prvo provjerite da li je dokument već otvoren.

21

Popis otvorenih radnih knjiga

Slaže sve otvorene prozore radnih knjiga

Otvara novi prozor za istu radnu knjigu


5. Označavanje i rad s rasponom ćelija

Raspon ćelija (engl. Range) može biti samo jedna ćelija, nekoliko susjednih ćelija ili više takvih nepovezanih raspona ćelija.

5.1 Označavanje raspona ćelija

Označavanje: Tipkovnicom Mišem

bloka susjednih ćelija <Shift>+ tipke za pomicanje pokazivača

uz pritisnutu lijevu tipku pomičite miša od gornjeg lijevog do donjeg desnog kuta raspona

područja koje čine nepovezani rasponi ćelija

označite prvi raspona, pritisnite i držite <Ctrl> dok mišem označavate preostale raspone:

cijelog reda <Shift>+ razmaknica mišem pritisnite na broj u zaglavlju retka:

cijelog stupca <Ctrl>+ razmaknica mišem pritisnite na slovo u zaglavlju stupca

cijelog radnog lista <Ctrl>+<Shift>+razmaknica

5.2 Unos podataka u označeni raspon ćelija1. Označite raspon ćelija u koje upisujete podatke.2. Upišite prvi podatak i pritisnite <Enter>; pokazivač se pomiče na ćeliju ispod u

označenom rasponu (ili na prvu ćeliju u sljedećem stupcu označenog raspona). Ponavljajte postupak dok označeni raspon ćelija nije popunjen podacima.

Osim tipke <Enter>, možete koristiti sljedeće tipke, koje će ubrzati pomicanje pokazivača u označenom rasponu ćelija:

Tipka Pomicanje u označenom rasponu ćelija

<Shift>+<Enter> na ćeliju iznad aktivne<Tab> na ćeliju udesno od aktivne<Shift>+<Tab> na ćeliju ulijevo od aktivne<Ctrl>+<Alt>+<> na sljedeći označeni raspon ćelija <Ctrl>+<Alt>+<> na prethodni označeni raspon ćelija.

5.3 Serije podatakaSerija podataka može biti rastući ili padajući niz brojeva, teksta koji završava brojem, naziva mjeseci, dana ili datuma. Kreiranje započinje upisom prva dva broja u nizu i biranjem naredbe Uređivanje, Ispune, Slijed ili korištenjem držača za ispunu:

22

Gumb za označavanje cijelog

radnog lista


slika 5.36

Kreirate li seriju koja sadrži tekst s brojem na kraju, dovoljno je upisati jedan podatak (npr. Godina 1999). Jedan je podatak dovoljno unijeti i za serije naziva dana i serije naziva mjeseci, pri čemu možete koristiti i skraćeni oblik naziva (tri prva slova iz naziva).

5.3.1 Kreiranje serija

Kreiranje mišem: 1. u dvije susjedne ćelije upišite vrijednosti i označite te dvije ćelije,2. postavite pokazivač miša na držač za ispunu (postaje križić):

slika 5.373. uz pritisnutu lijevu tipku, pomičite miša kako biste označili raspon ćelija u koje

se upisuje serija podataka. U desnom donjem kutu unesene serije možete vidjeti ikonu, čijim biranjem prikazujete izbor naredbi koje vam mogu pomoći prilikom kreiranja serije podataka:

slika 5.38

Savjet: za unos serije naziva mjeseci ili dana, te za unos serije datuma, unesite u

ćeliju mjesec (ili dan), odnosno datum od kojega započinjete seriju, a nakon toga lijevom tipkom miša pritisnite i povucite držač za ispunu

Kreiranje naredbom Uređivanje, Ispune, Slijed:1. upišite početnu vrijednost,2. označite raspon ćelija u koji želite unijeti seriju brojeva,3. odaberite Uređivanje, Ispune, Slijed:

slika 5.39

5.3.2 Popunjavanje raspona ćelija jednakom vrijednošću

Jednaku ćete vrijednost upisati u sve ćelije raspona na sljedeće načine:

a) označite raspon, upišite podatak i pritisnite <Ctrl>+<Enter> ili

b) označite ćeliju u kojoj je podatak (možete označiti i cijeli raspon ćelija), a zatim, uz pritisnutu tipku <Ctrl>, lijevom tipkom miša "povucite" držač za ispunu u željenom smjeru.

23

Serije se kreiraju u:

Korak povećavanja (pozitivan broj), odnosno smanjivanja

(negativan broj)

Držač za ispunu


c) upišite vrijednost u prvu ćeliju, označite raspon ćelija, odaberite Uređivanje, Ispune, a zatim naredbu kojom određujete smjer popunjavanja: Dolje, Desno, Gore, Lijevo.

5.4 Imenovanje raspona ćelija Ćeliji ili rasponu ćelija možete dati naziv, što će pojednostaviti sve operacije u kojima se traži adresa raspona ćelija (npr. kreiranje formula), a i sami ćete lakše zapamtiti naziv ćelije (ili raspona ćelija), nego njezinu adresu.

Postupak:

1. označite raspon ćelija koje želite imenovati,2. odaberite naredbu Umetanje, Naziva, Definiraj - slika 5.40.

slika 5.40

3. u okvir Nazivi u radnoj knjizi upišite naziv raspona. Naziv može biti dug do 255 znakova, mora početi slovom ili znakom: _, ne smije sadržavati razmake i znakove:

+ - * / < > &4. novi naziv dodajte u popis naziva raspona radne knjige gumbom Dodaj,5. gumbom U redu zatvorite dijaloški okvir.

Kreirani se naziv raspona javlja nalijevo od retka za upis i ispravljanje, u okviru gdje je obično upisana adresa aktivne ćelije. Pritisnete li mišem na strelicu udesno od adrese aktivne ćelije, javlja se popis imenovanih područja radne knjige.

Slika 5.41

Raspon ćelija možete imenovati i upisom njegova naziva u okvir s adresom aktivne ćelije, prikazan na slici gore.

5.4.1 Brisanje naziva raspona

1. Odaberite naredbu Umetanje, Naziva, Definiraj2. u popisu Nazivi u radnoj knjizi, označite naziv raspona ćelija koji brišete,3. obrišite naziv biranjem gumba Izbriši.

24

Traka formule

Otvaranje popisa imenovanih

raspona ćelija


6. Promjena širine i visine te sakrivanje stupaca i redaka

6.1 Promjena širine stupaca ili visine retkaŠirinu stupca možete promijeniti ručno (naredbom ili mišem) ili možete odrediti da se širina cijelog stupca prilagodi najdužem podatku u tom stupcu.

"Ručna" promjena širine stupca može se obaviti na dva načina:

a) Naredbom

Ovom se naredbom mijenja širina, odnosno visina, svih ćelija u stupcu (odnosno retku). Želite li izmijeniti širinu većeg broja stupaca ili visinu većeg broja redaka, prvo označite stupce ili retke, a zatim odaberite naredbu:

Oblikovanje, Stupca, Širina: ili Oblikovanje, Retka, Visina:

slika 6.42

b) Pomoću miša:

Pokazivač miša postavite na desni rub zaglavlja stupca, te uz pritisnutu lijevu tipku, pomičite miša u željenom smjeru:

slika 6.43

Za promjenu visine retka, pokazivač miša postavite na donju granicu zaglavlja tog retka (npr. za promjenu visine retka 2 pokazivač miša treba staviti na crticu ispod broja 2 u oznakama redova):

slika 6.44

Ako želite odjednom promijeniti visinu većeg broja redaka ili širinu većeg broja stupaca, ona ih prvo označite i zatim opisanim postupcima promijenite njihovu visinu, odnosno širinu.

Prilagodba širine stupca najdužem upisanom podatku ili visine retka najvišem podatku u retku:

a) Naredbom Oblikovanje, Stupca, Samoprilagodi označeno:1. označite stupce kojima mijenjate širinu ili retke kojima mijenjate visinu2. odaberite naredbu Oblikovanje, Stupca, Samoprilagodi označeno ili za

visinu redaka birajte: Oblikovanje, Retka, Samoprilagodi.

b) Pomoću miša:1. označite stupce kojima mijenjate širinu, ili retke kojima mijenjate visinu2. pokazivač miša postavite na granicu između slova u zaglavlju bilo koja

dva označena stupca, ili na granicu između brojki u zaglavlju bilo koja dva označena retka.

3. dvostrukim pritiskom na lijevu tipku miša odredite širinu stupaca prema najdužem tekstu, odnosno visinu prema najvišem znaku u tom retku.

25

Da bi se promijenila širina stupca B, pokazivač miša je potrebno staviti između oznake za B i za C stupac

Postaviti pokazivač miša ispod broja reda kojemu mijenjate visinu i zatim vući u željenom smjeru


6.2 Sakrivanje stupaca i redovaImate li u tablici stupce koji vam trebaju npr. prilikom kalkulacija, a ne želite ih ispisati, označite ih i sakrite naredbom Oblikovanje, Stupca, Sakrij.

slika 6.45

Sakrivene stupce možete prikazati naredbom Oblikovanje, Stupca, Otkrij:

1. Označite stupce koji su vidljivi (u gornjem primjeru označite stupce A i C – mišem pritisnite na sivo zaglavlje tih stupaca)

2. Odaberite naredbu Oblikovanje, Stupca, Otkrij ili pritisnite desnom tipkom na označeno i birajte Otkrij:

slika 6.46

Također možete sakriti redove: označite ih i odaberite naredbu Oblikovanje, Retka, Sakrij.

slika 6.47

Iznova ih prikazujete naredbom Oblikovanje, Retka, Otkrij ili u izborniku prečacu biranjem naredbe Otkrij - slika 6.46.

26

Sakriven stupac B

Sakriven treći red

Desnom tipkom miša pritisnite na označeno pa lijevo tipkom u izborniku birajte Otkrij


7. Dodavanje i brisanje ćelija, redova i stupaca

7.1 Dodavanje i brisanje ćelija

7.1.1 Umetanje ćelija

Označite raspon ćelija, uz koje dodajete nove ćelije, te odaberite naredbu Umetanje, Ćelije:

slika 7.48

7.1.2 Brisanje ćelija

1. Označite ćelije koje želite obrisati,2. Odaberite naredbu Uređivanje, Izbriši, ili pritisnite desnu tipku miša i birajte

Izbriši:

slika 7.49

7.2 Umetanje i brisanje redaka i stupaca

7.2.1 Umetanje cijelog reda ili stupca

a) Naredbom Umetanje:

1. označite red iznad kojeg dodajete novi redak, ili stupac kojemu nalijevo dodajete novi stupac (želite li umetati više redova ili stupaca, označite ih toliko, koliko ih umećete);

2. odaberite naredbu Umetanje, a zatim Redaka (ako je bio označen redak) ili Stupaca (ako ste prethodno označili stupac).

b) Desnom tipkom miša:

1. označite red ili stupac (odnosno više njih)2. pokazivač miša postavite na označeno područje i pritisnite desnu tipku miša3. odaberite naredbu Umetni.

7.2.2 Brisanje redova i stupaca

Označite redove ili stupce koje brišete (pritisnite mišem na sivo zaglavlje reda odnosno stupca) i odaberite naredbu Uređivanje, Izbriši ili desnom tipkom miša (na označenom području) otvorite izbornik u kojemu birate naredbu Izbriši.

27

Odaberite opciju kojom određujete pomicanje označenog područja

udesno (Pomicanjem ćelija desno) ili nadolje (Pomicanjem ćelija dolje).

Ako želite umetati cijeli redak, odaberite opciju Cijeli redak, a za

umetanje cijelog stupca birajte Cijeli stupac.

Želite li pomaknuti ćelije koje ostaju nakon brisanja ulijevo, označite

opciju Pomicanjem ćelija lijevo, a da biste ih pomaknuli prema gore

označite opciju Pomicanjem ćelija gore.


8. Oblikovanje podataka i ćelija

Primjeri oblikovanja:

slika 8.50

8.1 Oblikovanje znakovaOznačite raspon ćelija u kojem želite promijeniti izgled znakova te odaberite jednu od sljedećih mogućnosti:

a) birajte naredbu Oblikovanje, Ćelije, a zatim karticu Font:

slika 8.51

b) dok se pokazivač miša nalazi na označenom rasponu ćelija, pritisnite desnu tipku miša i odaberite naredbu Oblikuj ćelije. Nakon toga odaberite karticu Font (prikazuje se dijaloški okvir - slika 8.51).

28

Popis raspoloživih

fontova

Izgled znakova

Veličina znakova

Tekst centriran kroz više ćelija (pogl. 8.3)

Pisanje u više redaka jedne ćelije (pogl. 2.2.3.1)

Sjenčanje ćelija (pogl. 8.4.2)

Obrubi ćelija (pogl. 8.4.1)

Spajanje više ćelija (pogl. 8.3.2) i

okretanje teksta u ćeliji (pogl. 8.3.1)

Formatiranje broja u oblik Računanje (pogl. 8.2)

Formatiranje broja korištenjem Korisničkog oblika (pogl. 8.2.1)

Podebljan i povećan tekst

(pogl. 8.1)


c) na alatnoj traci Oblikovanje odaberite odgovarajuću ikonu, font, odnosno veličinu znakova:

slika 8.52

d) za neke akcije možete koristiti i kombinacije tipki:Podebljano - <Ctrl>+<B>Nakošeni tekst - <Ctrl>+<I>Podcrtano - <Ctrl>+<U>

8.2 Oblikovanje brojevaŽelite li, primjerice, uz broj staviti oznaku valute ili mjerne jedinice, prikazati ga s određenim brojem decimalnih mjesta i slično, učinit ćete to oblikovanjem brojeva. Svakako trebate razlikovati stvarni sadržaj ćelije od njezinog oblikovanja, kojim taj sadržaj može dobiti drugačiji oblik:

slika 8.53

Označite raspon ćelija u kojem želite promijeniti prikaz brojeva ili datuma te odaberite jednu od sljedećih mogućnosti:

a) birajte naredbu Oblikovanje, Ćelije, a zatim karticu Broj:

slika 8.54

- u popisu Kategorija birajte željeni brojevni format, a zatim na desnoj strani dijaloškog okvira odredite dodatne parametre prikaza broja.

b) pritisnite desnu tipku miša i odaberite naredbu Oblikuj ćelije, a zatim karticu Broj

29

Popis raspoloživih fontova

Veličina znakova

PodcrtavanjeNakošeni znakovi

Podebljavanje

Podatak u ćeliji, kojem je oblikovanjem dodano "kg"

U Traci formule se vidi što je stvarno upisano u ćeliju


c) odaberite odgovarajuću ikonu u alatnoj traci za oblikovanje:

slika 8.55

Oblici prikaza broja:

Naziv kategorije formata Prikaz broja

Općenito Nema posebno definirani prikaz broja

Brojčana Prikaz broj sa zadanim brojem decimalnih mjesta i odvajanjem tisućica

Valutna Prikaz broja s oznakom valute i zadanim brojem decimalnih mjesta

Računanje Prikaz broja s oznakom valute, koja se poravnava u stupcu (kao i decimalna mjesta)

Datum i Vrijeme Prikaz datuma i vremena

Postotka Postotni prikaz broja

Razlomak Prikaz broja u obliku razlomka

Znanstvena Eksponencijalni prikaz broja

Tekst Broj koji je upisan tretira se kao tekst

Napomena:

Ukoliko je broj prevelik da bi se prikazao u ćeliji, umjesto broja se prikazuje: #######. Da bi cijeli broj stao, potrebno je proširiti stupac ili odrediti drugi format za prikaz broja (npr. Znanstveni).

8.2.1 Korisnički oblik broja

Da biste uz broj stavili mjerne jedinice kao što su km, kg, i slično, ili neke druge vrste oznaka kojih nema u prethodno spomenutim oblikovanjima, učinit ćete to na sljedeći način:

1. Označite ćelije s upisanim numeričkim podacima

2. Odaberite naredbu Oblikovanje, Ćelije, a zatim karticu Broj

3. U okviru Kategorija odaberite Korisnička i zatim u popisu Vrsta odredite kako želite da izgleda broj:

slika 8.56

30

Prikaz oznake valute

Prikaz u postotnom obliku

Odvajanje tisućica

Uklanjanje decimalnih mjesta

Dodavanje decimalnih mjesta

Broj će imati prikazane dva decimalna mjesta i znak za odvajanje tisućica


4. U okvir gdje je unesen odabrani zapis broja (slika 8.56 – zaokruženo), desno od broja upišite oznaku koju želite da se javi uz broj. Ponekad ćete oznaku trebati staviti u navodnike:

slika 8.57

8.3 Poravnavanje podatakaPodaci se mogu vodoravno poravnati u ćeliji tako da odredite njihov položaj u odnosu na lijevi i desni rub ćelije, a okomito se poravnavaju u odnosu na gornji i donji rub.

Vodoravno i okomito poravnanje podatka u ćeliji je moguće odrediti na sljedeće načine:

a) Naredbom Oblikovanje, Ćelije te biranjem kartice Poravnanje:

slika 8.58Vodoravno poravnanje:

slika 8.59Općenito - tekst poravnat s lijevim, brojevi s desnim rubom ćelije,

a logičke vrijednosti i kodovi grešaka centriranoPoravnaj obostrano - više redova teksta (u istoj ćeliji) poravnato s lijevim i

desnim rubom ćelijeCentriraj preko označenog - centrirano unutar više označenih ćelija (koje nisu

spojene u jednu ćeliju).

Okomito poravnanje podatka u ćeliji:

slika 8.60

31

Okretanje teksta u ćeliji

Poravnanje

Dodatne mogućnosti

U navodnicima upišite oznaku koju želite da se pojavi

Ovdje provjerite kako će broj izgledati


b) Na označenom rasponu ćelija, desnom tipkom miša otvorite izbornik u kojemu birate Oblikuj ćelije, a zatim karticu Poravnanje (slika 8.58).

c) Odgovarajućim ikonama u alatnoj traci za oblikovanje:

slika 8.61

8.3.1 Okretanje (Usmjerenje) teksta u ćeliji

slika 8.62

Kako biste dobili tekst koji je napisan odozdo prema gore (slika 8.62) ili je nakošen u ćeliji, učinite sljedeće:

1. Označite ćelije s tekstom koji okrećete

2. Odaberite naredbu Oblikovanje, Ćelije te zatim prikažite karticu Poravnanje - slika 8.58.

3. Smjer teksta promijenite u okviru Usmjerenje:

slika 8.63

8.3.2 Spajanje više ćelija i razdvajanje

slika 8.64

Za primjer kao što prikazuje slika 8.64 trebate spojiti više ćelija u jednu ćeliju:

1. Označite ćelije koje spajate

2. Odaberite naredbu Oblikovanje, Ćelije te zatim prikažite karticu Poravnanje - slika 8.58.

3. Označite opciju Spoji ćelije:

slika 8.65

32

Centriranje kroz više označenih ćelija

Odredite za koliko će se stupnjeva zakrenuti tekst

Ili mišem povucite ovu crtu kako biste odredili zakretanje teksta u ćeliji

Okrenut tekst

Spojeno 7 ćelija u jednu

Označiti za spajanje ćelija i maknuti kvačicu za

razdvajanje spojenih ćelija


8.4 Obrubi i sjenčanje ćelija

8.4.1 Obrubi ćelija

slika 8.66

Za ocrtavanje rubova raspona ćelija možete koristiti jedan od navedenih postupaka:

a) Naredbom Oblikovanje, Ćelije te prikazivanjem kartice Obrub:

1. Označite raspon ćelija u kojemu želite ucrtati linije (npr. cijeli prvi redak, ako želite podcrtati prvi redak tablice dvostrukom crtom).

2. Birajte naredbu Oblikovanje, Ćelije, (ili desnom tipkom miša prikažite izbornik prečac i odaberite naredbu Oblikuj ćelije), a zatim prikažite karticu Obrub - slika 8.67.

slika 8.67

3. U okviru Stil odaberite izgled crte, a opcijom Boja njezinu boju

4. U okviru Prethodne postavke odaberite:Nema - brišu se sve linije u označenom rasponu ćelija;Kontura - uokvirivanje cijelog označenog raspona ćelija;Unutar - ucrtavanje linija po unutarnjim rubovima označenog raspona

ćelija;Ili odredite specijalni položaj pojedinih crta opcijama u okviru Obrub.

b) Crte možete ucrtavati korištenjem ikona u alatnoj traci Oblikovanje: . Pritisnite mišem na strelicu na desnoj strani ikone i otvorite popis mogućih položaja i oblika crte:

33

1. birajte izgled crte

2. odaberite boju3.

odredite položaj crte

Dvostruko uokvireno

Uokvireno debljom crtom

Prekrižena ćelija

Uokvireno jednostrukom tankom crtom


slika 8.68

8.4.2 Sjenčanje (bojenje) ćelija

Označene ćelije možete obojiti na jedan od sljedećih načina:

a) Naredbom Oblikovanje, Ćelije te biranjem kartice Uzorci ili

c) Biranjem boje u popisu, koji otvarate alatom na traci Oblikovanje - slika 8.69.

slika 8.69

8.5 Automatsko oblikovanje raspona ćelijaOznačite raspon ćelija koji namjeravate oblikovati jednim od unaprijed određenih oblikovanja, a zatim odaberite naredbu Oblikovanje, SamoOblikovanje:

slika 8.70

U dijaloškom okviru SamoOblikovanje odaberite oblik tablice koji najbolje odgovara vašim podacima (označite shemu i odaberite gumb U redu).

8.6 Brisanje oblikovanja raspona ćelijaOznačite raspon ćelija, čija oblikovanja želite obrisati i odaberite naredbu Uređivanje, Očisti, Oblikovanja.

34

Ako želite vratiti bijelu boju ćelije, nemojte birati u paleti bijelu, nego opciju Bez ispune


9. Premještanje i kopiranje

Označeni raspon ćelija možete kopirati na novo mjesto u radnoj knjizi (ili u drugu radnu knjigu) ili ga premjestiti.

Za kopiranje i premještanje možete koristiti sljedeće naredbe, ikone i kombinacije tipki:

Ikona Naredba Kombinacija tipki

Kopiranje Uređivanje, Kopiraj <Ctrl>+<c>

Premještanje Uređivanje, Izreži <Ctrl>+<x>

Lijepljenje Uređivanje, Zalijepi <Ctrl>+<v>.

9.1 Kopiranje i premještanje korištenjem ikonaPostupak kopiranja i premještanja su vrlo slični (razlikuju se samo u odabiru ikone kojom određujete da li ćelije želite kopirati ili premještati – korak 2. u sljedećem postupku):

1. Označite što želite kopirati ili premjestiti:

2. Ovisno o tome da li kopirate ili premještate, odaberite:

a) za kopiranje ikonu:

b) za premještanje, ikonu:

3. Postavite pokazivač na ćeliju gdje kopirate ili premještate. Od te ćelije na desno i prema dolje će se nalijepiti raspon koji ste u prvom koraku označili (ako je potrebno premještati ili kopirati na drugi radni list ili u drugu radnu knjigu, onda prvo prikažite taj radni list odnosno radnu knjigu):

4. Odaberite ikonu kojom ćete “nalijepiti” tekst: . Nakon toga se uz nalijepljeni tekst javlja ista takva ikona – gumb Odrednice lijepljenja, kojim možete (ali ne morate) odrediti da nalijepljeni tekst zadrži svoj prijašnji izgled (tj. oblikovanje), da se nalijepi samo oblikovanje ili širina stupaca i slično:

slika 9.71

35

Postavite pokazivač na jednu ćeliju, a podaci će se nalijepiti na raspon koji je potreban da bi sve stalo


9.2 Kopiranje i premještanje pomoću mišaPremještanje:

1. Označite raspon ćelija koje želite premjestiti,

2. Postavite pokazivač miša na rub označenog raspona, tako da pokazivač miša poprimi oblik strelice:

slika 9.72

3. Pritisnite i držite lijevu tipku miša dok njime pomičete označeni raspon na novo mjesto; na kraju pustite tipku miša. Ako u ćelijama gdje premještate već postoje podaci, Excel će postaviti upit smije li ih prekriti novim sadržajem (potvrdno odgovarate gumbom U redu).

Kopiranje:

1. označite raspon ćelija s podacima koje kopirate, 2. postavite pokazivač miša na rub označenog raspona ćelija (tako da dobije oblik

strelice),3. pritisnite prvo tipku <Ctrl> i držite ju, a zatim uz pritisnutu lijevu tipku,

pomičite miša na mjesto, na koje želite kopirati označeni raspon ćelija.

9.3 Mogućnost sakupljanja i lijepljenja (Sakupi i zalijepi)U Officeu XP može se koristiti mogućnosti Sakupi i zalijepi, kojom iz različitih programa ili dokumenata (radnih knjiga) možete prikupljati objekte koje želite kopirati u Officeov dokument (npr. Excelovu radnu knjigu), a zatim ih u lijepite prema potrebi. Tako možete pohraniti do 24 objekata u Officeov Međuspremnik (spremnik za objekte koji se kopiraju ili premještaju). Korištenje mogućnosti Sakupi i zalijepi:1. Prikažite Međuspremnik:

1. Ukoliko već niste, prikažite Okno zadatka (naredba Prikaz, Okno zadatka)

2. U oknu zadatka prikažite Međuspremnik:

slika 9.73

2. Označite prvu stavku (npr. raspon ćelija) koju kopirate i odaberite ikonu za kopiranje: . Ponovite to za sve stavke koje kopirate (najviše 24 stavke).

3. Točku unosa postavite na mjesto gdje želite nalijepiti jednu od spremljenih stavaka.

4. Ako želite nalijepiti sve objekte odjednom, u Oknu zadatka - Međuspremnik

odaberite ikonu: . Želite li kopirati samo određeni objekt, potražite ga u Međuspremniku i mišem pritisnite na njega:

36

1. Pritisnite na ovaj trokutić

2. Odaberite Međuspremnik


slika 9.74

37


10. Radne knjige i radni listovi

10.1 Umetanje i brisanje radnih listova

10.1.1 Umetanje radnog lista

a) Naredbom:1. aktivan treba biti radni list, lijevo od kojega umećete novi,2. odaberite naredbu Umetanje, Radnog lista.

b) Desnom tipkom miša:1. pokazivač miša postavite na naziv radnog lista (iznad trake stanja),2. pritisnite desnu tipku miša,3. odaberite naredbu Umetni, a u ponuđenom popisu mogućnosti birajte Radni

list:

slika 10.75

10.1.2 Brisanje radnog lista

a) Naredbom:1. aktivan treba biti radni list kojeg brišete (ili označite više radnih listova koje

želite obrisati),2. odaberite naredbu Uređivanje, Izbriši list,3. na postavljeni upit odgovorite potvrdno gumbom U redu, čime potvrđujete da

želite trajno obrisati označene tablice.

b) Desnom tipkom miša1. pokazivač miša postavite na naziv radnog lista (iznad trake stanja),2. pritisnite desnu tipku miša,3. odaberite naredbu Izbriši - slika 10.754. potvrdite trajno brisanje označene tablice (birajte U redu).

10.2 Izmjena naziva radnog listaNaziv radnog lista napisan je pri dnu ekrana, iznad trake stanja. Promijenit ćete ga na sljedeći način:

a) Naredbom:1. pokazivač miša postavite na oznaku sa starim nazivom radnog lista,2. pritisnite desnu tipku miša,3. odaberite naredbu Preimenuj - slika 10.75,4. upišite novi naziv radne tablice i pritisnite <Enter>.

b) Mišem:1. pokazivač miša postavite na oznaku sa starim nazivom radnog lista,2. dvaput pritisnite lijevom tipkom miša na stari naziv i upišite novi.3. Na kraju pritisnite <Enter> ili mišem pritisnite bilo gdje na radnom listu.

38


10.3 Premještanje i kopiranje radnog listaSami možete promijeniti poredak radnih listova u radnoj knjizi ili premjestiti, odnosno kopirati radni list u neku drugu radnu knjigu.

a) Naredbom:1. Aktivan treba biti radni list koji premještate ili kopirate,2. Odaberite naredbu Uređivanje, Premjesti ili kopiraj list ili pritisnite desnu

tipku miša (dok se njegov pokazivač nalazi na nazivu tablice) i odaberite naredbu Premjesti ili kopiraj:

Slika 10.763. Ako premještate ili kopirate radni list u drugu radnu knjigu, odaberite je u

popisu U knjigu, a ako želite premještati ili kopirati aktivan radni list unutar iste radne knjige, u popisu Prije lista odaberite naziv radnog lista prije kojeg će se postaviti aktivni radni list. Kopiranje radnog lista određujete označavanjem opcije Napravi kopiju.

b) Premještanje i kopiranje mišem:1. pokazivač miša postavite na naziv radnog lista koji premještate ili kopirate,2. za premještanje samo povucite naziv radnog lista na novo mjesto, a kod

kopiranja još pritisnite i držite tipku <Ctrl>.

10.4 Izmjena prikaza radnog lista

Naredbom Pogled, Zumiraj ili alatom na Standardnoj traci: definira se veličina prikaza aktivnog radnog lista.

Kako će izgledati radni list nakon ispisa, možete provjeriti naredbom Datoteka,

Pregled ispisa ili ikonom: . U dobivenom prikazu koristite sljedeće gumbe:Dalje ili Prethodno - prikaz sljedeće ili prethodne straniceZumiraj - povećavanje i smanjivanje prikaza Ispis - ispis radnog lista Postava - oblikovanje straniceMargine - promjena veličine margina ili širina stupacaPregled prijeloma stranica - prikaz radne tablice sa prijelomima stranicaZatvori - vraćanje u dokument.

10.5 Podjela prozora radnog listaRadite li s velikim tablicama, bolji ćete pregled udaljenih dijelova tablice imati podijelite li prozor (okomito i/ili vodoravno) u kojemu je prikazana radna tablica, na dva dijela. To možete učiniti na jedan od sljedećih načina:

a) Aktivna treba biti ćelija iznad i lijevo od koje želite prelomiti okno radne tablice. Odaberite naredbu Prozor, Podijeli. Granice između dijelova okna možete pomicati mišem, kako biste odredili veličinu pojedinog dijela. Vraćanje na normalan prikaz tablice obavlja se naredbom Prozor, Ukloni podjelu.

39

Definirate radnu knjigu u koju kopirate ili

premještate radni list

Odaberite radni list prije kojeg kopirate ili premještate aktivni

radni list

Ako namjeravate kopirati radni list, svakako

označite ovu opciju


b) mišem pomičite mali crni pravokutnik iznad okomitog klizača (ili desno od vodoravnog klizača) do željenog mjesta.

Slika 10.77

Vraćanje prikaza tablice na jedan prozor obavljate pomicanjem sive linije, koja dijeli prozor, na mjesto gdje se nalazio mali crni pravokutnik (ili dvostrukim pritiskom miša na sivu liniju).

10.6 Zamrzavanje naslovaPri radu s velikim tablicama također pomaže mogućnost zamrzavanja naslova - redovi odnosno stupci koji su zamrznuti (a često predstavljaju zaglavlja velikih radnih tablica) nalaze se stalno prikazani na ekranu, bez obzira koji je dio tablice prikazan.

Postupak zamrzavanja: pokazivač postavite desno od stupca, odnosno ispod reda koji se zamrzava i odaberite naredbu Prozor, Zamrzni okna.

Odmrzavanje naslova obavljate naredbom Prozor, Odmrzni okna.

40


11. Formule i funkcije Excela

Razne ćete kalkulacije u tablici obavljati formulama, u kojima možete, osim operatora, koristiti i ugrađene funkcije. Formulama također možete uspoređivati vrijednosti radnog lista ili dodavati tekst.

11.1 Zbrajanje podataka korištenjem ikone AutoSumPrvi način:1. Označite ćelije koje zbrajate i ćeliju u kojoj želite rezultat:

slika 11.78

2. Odaberite ikonu za zbrajanje: .

Drugi način:1. Mišem pritisnite na ćeliju gdje želite rezultat (ta ćelija treba biti aktivna).

2. Odaberite ikonu za zbrajanje: .3. Microsoft Excel predlaže formulu, u kojoj je kao argument funkcije SUM unesena

adresa raspona iznad ili lijevo od ćelije gdje će biti rezultat. Za prihvaćanje formule, pritisnite tipku <Enter>. Ako želite promijeniti raspon koji se koristi u formuli, označite raspon sami (možete koristiti tipku <Ctrl> za označavanje više udaljenih raspona ćelija) i na kraju pritisnite <Enter>.

slika 11.79

11.2 Korištenje konstanti i referenca ćelija u formulamaU formulama možete navoditi konstantne vrijednosti (brojeve) i adrese drugih ćelija u kojima se nalaze potrebni podaci – tzv. reference ćelija. Referenca ćelije ili raspona ćelija govori Excelu gdje treba tražiti vrijednosti ili podatke koje želite koristiti u formuli. U slučaju da u formuli koristite reference ćelija (ili raspona ćelija), tada će se rezultat formule mijenjati u zavisnosti o podatku u navedenoj ćeliji (npr. ako u ćeliji A5 imate formulu: =A2*B2, tada će se rezultat u A5 promijeniti čim se promijeni podatak u ćeliji A2 ili ćeliji B2). Ako u formuli koristite konstantne vrijednosti umjesto referenci prema ćelijama (npr. upišete formulu: =17+75), rezultat se mijenja samo ako sami izmijenite formulu.

U formulama možete koristiti reference ćelija na istom radnom listu, ćelija na drugim listovima iste radne knjige, ćelija na listovima drugih radnih knjiga (tzv. vanjske reference) ili u drugim programima (tzv. udaljene reference).

Primjer formule:

41

Operator množenja

Ovdje želimo rezultat


=(A2+1,22)*SUM(c2:c5;c8)

slika 11.80

Što navedena formula izračunava:

slika 11.81

11.2.1 Korištenje naslova stupca/retka (tzv. natpisa) i naziva raspona ćelija u formulama

U svojim tablicama često ćete na vrhu svakog stupca i lijevo od svakog retka unositi naslove koji opisuju podatke u tom stupcu, odnosno retku. Te naslove (natpise) možete koristiti u formulama kao reference na ćelije. Primjeri naslova: Cijena, Količina, Ukupno.

Želite li koristiti naslove stupaca odnosno redaka (tzv. natpise) kao reference u formulama, prvo trebate uključiti takvu mogućnost: odaberite naredbu Alati, Odrednice, zatim pritisnite karticu Izračun, te označite potvrdni okvir Prihvati natpise u formulama u grupi Odrednice radne knjige:

slika 11.82

Primjer korištenja naziva stupca kao reference u formuli:

slika 11.83

U formulama možete, za unos referenci prema ćelijama u imenovanom rasponu, koristiti i naziv raspona ćelija koji ste sami zadali (pogl. 5.4 - Imenovanje raspona ćelija).

11.3 Upis formule1. Aktivna treba biti ćelija u kojoj želite prikazati rezultat. Formule uvijek započnite

upisom znaka jednakosti: =.

42

Funkcija Excela

Argumenti funkcije Operator zbrajanja

Referenca ćelije

Numerička konstanta


2. Nakon znaka jednakosti unosite vrijednosti koje koristite u formuli, tzv. operande (to mogu biti adrese ćelija, u kojima se nalaze potrebni podaci, ili konstante – npr. brojevi), koje razdvajate operatorima (pogl. 11.3.1).

3. Nakon upisa cijele formule pritisnite tipku <Enter> ili birajte gumb: traku formule.

Ako je potrebno grupirati operande, učinite to okruglim zagradama (to je, primjerice, potrebno u slučaju kad želite prvo obaviti operaciju zbrajanja, a zatim dobiveni zbroj pomnožiti s nekim brojem).

Primjer upisane formule:

slika 11.84

Umjesto upisivanja adresa ćelija s podacima koje koristite u formuli, možete ih u formulu unositi pritiskom miša na željenu ćeliju. Nakon unosa znaka jednakosti (za početak formule), lijevom tipkom miša pritisnite na ćeliju s podatkom koji vam treba u formuli ili, koristite li radije tipkovnicu, tipkama s oznakama strelica pomaknite pokazivač na dotičnu ćeliju, zatim upišite potreban operator i tako nastavite unositi sve potrebne operande i operatore. Na kraju pritisnite tipku <Enter> ili birajte gumb:

traku formule.

11.3.1 Operatori

Aritmetički: Operatori usporedbe: Tekst operatori:+ zbrajanje - oduzimanje* množenje/ dijeljenje% postotak^ potenciranje

= jednako> veće od< manje od>= veće ili jednako<= manje ili jednako<> nije jednako

& spajanje teksta

Kada se dvije vrijednosti usporede pomoću navedenih operatora usporedbe, rezultat je logička vrijednost: TRUE (istina) ili FALSE (laž).

slika 11.85

Primjer spajanja teksta korištenjem tekstnog operatora &:

slika 11.86

Redoslijed kojim Excel obavlja računske operacije je sljedeći:

Operator Opis

: (dvotočka) (jedan razmak) ili , (zarez) Operatori reference% Postotak^ Potenciranje

* i / Množenje i dijeljenje+ i – Zbrajanje i oduzimanje

43


& Povezivanje dva tekstna niza= < > <= >= <> Usporedba

11.4 Kopiranje formulePrimjer kada možete kopirati upisane formule:

slika 11.87U gornjem primjeru želimo formule unesene u ćelije E4 i F4 koristiti i u ćelijama ispod, a formulu iz ćelije B9 u ćelijama desno od nje. Na slici vidite da je u ćeliji F4 korištena apsolutna referenca na ćeliju B11, budući da želimo da se i nakon kopiranja formule (u ćelije ispod F4) referencira na ćeliju B11. Ostale su reference raspona ćelija relativne, budući da želimo njihovo prilagođavanje mjestu na koje će se formula kopirati (npr. da nakon kopiranja formule iz E4 u ćeliju E5 računamo troškove za Čistoću, što znači za ćelije u 5. retku, a ne u 4. retku).

Postupak kopiranja formule u susjedne ćelije:1. upišite formulu u jednu ćeliju,2. kopirajte upisanu formulu na mjesta, na kojima želite ponoviti zadanu

operaciju (s jednakim brojem i položajem operanda u odnosu na polje s rezultatom) . Pritom možete koristiti mogućnost kopiranja povlačenjem držača za ispunu (pogl. 5.3.1 – Kreiranje serija):

slika 11.88Adrese u kopiranoj formuli su promijenjene (slika 11.88- možete vidjeti: d4, d3, d2 umjesto c4, c3, c2, kako je bilo u prvoj formuli). Excel prilikom kopiranja formule “pamti” položaj ćelija u kojima su podaci, u odnosu na ćeliju u kojoj želite prikazati rezultat formule. To znači da se u formuli, koja se kopira, koriste relativne adrese ćelija.

Želite li odrediti da se “pamti” fizička adresa ćelije u kojoj je potreban podatak, a ne relativan odnos ćelije s rezultatom i onih koje sadrže podatke, u polaznoj formuli morate koristiti apsolutnu referencu na ćeliju. To znači, da ćete prilikom upisa formule koju namjeravate kopirati, u adresi ćelije čija se adresa nakon kopiranja ne smije izmijeniti, ispred slova stupca i brojke reda staviti znak dolara: $ (npr. $c$4). Učinit ćete to upisom znaka: $ ili pritiskom na funkcijsku tipku <F4>.

44

Prilikom unosa formule, dok je kursor uz adresu ćelije koja ostaje konstantna nakon kopiranja, pritisnuti funkcijsku tipku <F4> za dodavanje oznaka $


slika 11.89

11.5 Prikaz strelica koje povezuju formulu s korištenim podacima1. Pritisnite na ćeliju s formulom ili na ćeliju s podatkom koji se koristi u formuli.

2. Odaberite naredbu Alati, Nadzor formule, te zatim birajte:Prati prethodne - ako je bila označena ćelija s formulom, Prati zavisne - ako je bila označena ćelija s podatkom.

Umjesto navedenih naredbi, možete koristiti ikonu na alatnoj traci Nadzor formule:

slika 11.90

3. Za uklanjanje strelica, odaberite naredbu Alati, Nadzor formule, Ukloni sve strelice.

11.6 FunkcijeFunkcije su unaprijed definirane formule za izračunavanje određenih vrijednosti (npr. zbroja, srednje vrijednosti, otplate kredita temeljenu na zadanoj kamatnoj stopi itd.). U funkcijama trebate unaprijed utvrđenim redoslijedom (tj. poštujući sintaksu funkcije) zadati argumente (tj. vrijednosti potrebne za izračun). Funkcije se mogu koristiti samostalno ili unutar formule.

11.6.1 Dijelovi funkcije

=SUM(c3:c9;c12)

slika 11.91

Zahtijeva li sintaksa funkcije više argumenata, oni se odvajaju točka-zarezom. Argumenti funkcije mogu biti brojevi, tekst, reference ćelija, TRUE ili FALSE (tj. logičke vrijednosti), vrijednosti pogreške, polja (engl. arrays), druge funkcije ili formule.

45

Naziv funkcije

Obavezan je znak jednakosti na početku Argumenti funkcije upisani u

okruglim zagradama i odvojeni točka-zarezom

Ikona Prati prethodne

Uklanja strelice dobivene ikonom Prati

prethodne Ikona Prati zavisne

Uklanja strelice dobivene ikonom Prati zavisne

Uklanja sve strelice

Ovu formulu želimo kopirati u ćelije ispod


11.6.2 Upis funkcije

Upis funkcije možete obavljati na nekoliko načina:

a) upisivanjem funkcije (kada znate sintaksu funkcije):1. aktivna treba biti ćelija u koju upisujete funkciju2. upišete znak jednakosti (=), 3. odmah uz znak jednakosti upišite naziv funkcije 4. u okruglim zagradama navedite potrebne argumente (koje odvajate

točka-zarezom);

b) biranjem funkcije 1. aktivna treba biti ćelija u koju upisujete funkciju2. odaberite naredbu Umetanje, Funkcije ili na traci formule pritisnite

ikonu Umetni funkciju: 3. na ekranu se otvara dijaloški okvir Umetanje funkcije u kojemu trebate

pronaći funkciju koju želite koristiti:

slika 11.92

4. Na traci formule, u okrugle zagrade unesite argumente funkcije, ili to učinite uz pomoć otvorenog dijaloškog okvira, tzv. palete funkcije:

slika 11.93

Argumente možete upisivati u okrugle zagrade na traci formule, odnosno u odgovarajući okvir argumenta u dijaloškom okviru Argumenti funkcije (slika 11.93 – Number 1 i Number 2). Umjesto da argumente upisujete u te okvire, možete koristiti mogućnost označavanja raspona na radnom listu:

46

Pomoć za unos argumenata

Rezultat funkcije

Prvo odaberite kategoriju funkcija (ako ne znate u

kojoj je kategoriji funkcija koju tražite,

odaberite Sve)

Zatim odaberite funkciju

Kratki opis funkcije

Dodatna pomoć za funkciju


1. mišem pritisnite na gumb ili točku unosa stavite u okvir za unos

argumenta:

2. na radnom listu označite raspon ćelija

3. ako ste bili pritisnuli na gumb: , za povratak na paletu funkcije

pritisnite (u protivnom se automatski vraćate na paletu funkcije).

11.6.3 Najčešće korištene funkcije

Matematičke i trigonometrijske

ABS(broj) - računanje apsolutne vrijednosti;

EXP(broj) - eksponencijalna funkcija (ebroj)INT(broj) - zaokruživanje na manji cijeli broj (samo se “odcijepe” decimalna

mjesta);LN(broj) - prirodni logaritam od zadanog pozitivnog broja; LOG(broj,baza) - logaritam od zadanog pozitivnog broja, po zadanoj bazi LOG10(broj) - logaritam od zadanog pozitivnog broja, po bazi 10MOD(broj, djelitelj) - rezultat funkcije je ostatak prilikom dijeljenja broja s

djeliteljemPI() - vraća vrijednost broja PI (funkcija nema argumenata, no zagrade se

moraju upisati)RAND() - vraća slučajno generiran broj između 0 i 1 (funkcija nema

argumente)ROUND(broj, broj_znamenaka) - zaokružuje broj, na zadani broj znamenakaSQRT(broj) - drugi korijen zadanog brojaSUM(broj1,broj2,...) - zbroj navedenih brojeva ili podataka zapisanih na navedenim

adresama; SUMIF(raspon;kriterij; zbrojiti_ćelije)

- zbraja ćelije unutar raspona, koje zadovoljavaju kriterij (ako ne navedete zbrojiti_ćelije, zbrajaju se sve ćelije u zadanom rasponu koje zadovoljavaju kriterij):

slika 11.94

Statističke funkcije

AVERAGE(broj1,broj2..) - srednja vrijednost zadanih brojeva; COUNT(vrij.1,vrij.2,..) - brojanje koliko je brojeva u zadanoj listi argumenata

COUNTA(vrijednost1;vrijednost2,..) - broji ćelije koje nisu prazne i vrijednosti unutar popisa argumenata.

COUNTBLANK(raspon) - broji prazne ćelije u zadanom rasponu ćelija.

COUNTIF(raspon; kriterij) - broji ćelije unutar raspona koje ispunjavaju zadani kriterij.

MAX(broj1,broj2,..)- najveća vrijednost među zadanim argumentimaMIN(broj1,broj2,..) - najmanja vrijednost među zadanim argumentima

47


Logičke funkcije

IF(uvjet,istinita_vrij,lažna_vrij) - vraća istinitu_vrijednost, ukoliko je zadovoljen uvjet, a u protivnom vraća lažnu_vrijednost

AND(log1,log2,..) - vraća logičku vrijednost ISTINA (TRUE) ako su svi argumenti istiniti (npr. ako su svi veći od zadanog broja...), a u protivnom vraća vrijednost NEISTINA (FALSE)

OR(log1,log2,..) - vraća logičku vrijednost ISTINA (TRUE) ako je bar jedan od argumenata istinit, a u protivnom vraća FALSE

NOT(log) - negira logičku vrijednostFALSE() - funkcija bez argumenta koja vraća vrijednost NEISTINA

(FALSE)TRUE() - funkcija bez argumenta koja vraća vrijednost ISTINA (TRUE).

Funkcije za pretraživanje i adresiranjeHLOOKUP(tražena_vrijednost; tablica; indeks_retka; raspon_traženja)

tražena_vrijednost je vrijednost koja će biti nađena u prvom retku tablice. tablica je raspon u kojem se traže podaci indeks_retka je broj retka u zadanoj tablici ako je zadnji argument ispušten ili TRUE, pronalazi se približna

vrijednost, a ako je FALSE - točna vrijednost

VLOOKUP(tražena_vrijednost; tablica; indeks_ stupca; raspon_ traženja) tražena_vrijednost je vrijednost koja će biti nađena u prvom stupcu tablice tablica je raspon u kojem se traže podaci indeks_stupca je broj stupca u zadanoj tablici ako je zadnji argument ispušten ili TRUE, pronalazi se približna

vrijednost, a ako je FALSE - točna vrijednost. Primjer - slika 11.95.

slika 11.95

Funkcije za rad s datumom i vremenom

Napomena: Excel koristi serijske brojeve koji odgovaraju datumima od 1. 1. 1900.

NOW() - vraća serijski broj trenutnog datuma i vremena (znamenke iza decimalnog zareza u serijskom broju predstavljaju vrijeme, a znamenke ispred decimalnog zareza predstavljaju datum)

TODAY - vraća serijski broj današnjeg datuma.

WEEKDAY(serijski_broj;oblik_vraćenog) - vraća dan u tjednu koji odgovara serijskom_broju. Dan je zadan kao cijeli broj, u rasponu od 1 (nedjelja) do 7 (subota). Oblik_vraćenog može biti 1 (ili

48


izostavljen) - brojevi od 1 (nedjelja) do 7 (subota), 2 - brojevi od 1 (ponedjeljak) do 7 (nedjelja) ili 3 - brojevi od 0 (ponedjeljak) do 6 (nedjelja).

DAY(serijski_broj) - vraća dan u mjesecu koji odgovara serijskom_broju. Dan je zadan kao cijeli broj u rasponu od 1 do 31. Primjer:

slika 11.96

MONTH(serijski_broj) - vraća mjesec koji odgovara zadanom argumentu serijski_broj. Mjesec je zadan kao cijeli broj, u rasponu od 1 (siječanj) do 12 (prosinac). Primjer:

slika 11.97

YEAR(serijski_broj) - vraća godinu koja odgovara serijskom_broju. Godina je zadana kao cijeli broj u rasponu od 1900-9999.

slika 11.98

NETWORKDAYS(počet_datum;krajnji_datum;praznici) - vraća broj radnih dana između zadanih datuma

slika 11.99

WORKDAY(početni_datum;dani;praznici) - vraća broj koji predstavlja datum, indiciran brojem radnih dana prije ili poslije zadanom početnog datuma. Primjer:

slika 11.100

49

U vitičastim zagradama, u navodnicima nabrojati praznike


WEEKDAY(serij_broj;return_type) - vraća redni broj dana u tjednu za zadani datum (predstavljen serijskim brojem). Datum možete upisati u ćeliju kao datum. Primjer:

slika 11.101

Financijske funkcije

FV(stopa;nper;pmt;pv;vrsta) - vraća buduću vrijednost ulaganja, temeljenu na periodičnoj, konstantnoj otplati i konstantnoj kamati.

- stopa - kamatna stopa za razdoblje- nper - ukupni broj razdoblja plaćanja anuiteta. - pmt - vrijednost otplatne rate u svakom razdoblju; ne može se

mijenjati tijekom trajanja anuiteta. U pravilu, pmt sadrži glavnicu i kamate bez dodatnih pristojbi i poreza. Npr. mjesečni obroci za četverogodišnji zajam za kupovinu automobila, na 10,000 Kn i uz 12 posto kamata, iznose 263.33 Kn. Za pmt, u formulu biste unijeli -263.33.

- pv - sadašnja vrijednost, ili sadašnja ukupna vrijednost slijeda budućih novčanih iznosa. Ako je pv ispušten, pretpostavlja se da je 0.

- vrsta - broj 0 ili 1 koji pokazuje kada je dospijeće plaćanja (0 - na kraju razdoblja, 1 - na početku razdoblja). Ako je ispušten, pretpostavlja se da je 0.

PV (stopa;nper;pmt;fv;vrsta) - vraća sadašnju vrijednost investicije. Sadašnja vrijednost je trenutna vrijednost ukupnog iznosa slijeda budućih novčanih izdataka. Npr. kada posuđujete novac, iznos zajma je sadašnja vrijednost za onoga tko vam posuđuje novac.

- fv - buduća vrijednost ili saldo koji želite postići nakon zadnje uplate. Ako je fv izostavljen, pretpostavlja se da je 0.

PMT(stopa;nper;pv;fv;vrsta) - izračunava vrijednost uplata za zajam, koji se temelji na konstantnim uplatama i konstantnoj kamatnoj stopi.

NPER(stopa;pmt;pv;fv;vrsta) - vraća broj razdoblja za ulaganje koje se temelji na periodičnim i konstantnim uplatama i konstantnoj kamatnoj stopi.

Funkcije za rad s tekstom

VALUE(tekst) - pretvara tekstni niz, koji predstavlja broj, u broj. Tekst je tekst obuhvaćen navodnicima ili referenca na ćeliju koja sadrži tekst, koji želite pretvarati.

LEFT(tekst, broj_znakova) - vraća prvih nekoliko znakova (koliko je zadano parametrom broj_znakova) u tekstu. Ako broj_znakova nije zadan, vraća prvi znak.

RIGHT(tekst, broj_znakova) - vraća zadnjih nekoliko znakova (koliko je zadano parametrom broj_znakova) u tekstu. Ako broj_znakova nije zadan, vraća zadnji znak.

50

Ako želite da brojanje dana u tjednu započne od ponedjeljka (br. 1), za Return_type unesite 2


MID(tekst,startni_broj,broj_znakova) - vraća određeni broj (broj_znakova) znakova tekstnog niza, počevši od startnog_broja.

LEN(tekst) - vraća broj znakova u tekstnom nizu.

UPPER(tekst) - pretvara zadani niz slova u verzal (VELIKA slova)

LOWER(tekst) - pretvara zadani niz slova u mala slova

PROPER(tekst) - prvo slovo svake riječi u tekstnom nizu pretvara u veliko slovo, a sva ostala slova pretvara u kurent (mala slova).

TRIM(tekst) - uklanja dodatne razmake iz teksta, ostavljajući po jedan razmak između riječi.

CONCATENATE(tekst1,tekst2,...) - spaja nekoliko tekstnih nizova u jedan tekstni niz. Primjer:

slika 11.102

FIND (traženi_tekst;u_tekstu;počet_br) - nalazi tekstni niz (traženi_tekst) u zadanom tekstu, počevši od počet_br. Ako počet_br nije zadan, traži se od početka tekstnog niza. FIND je osjetljiv na velika i mala slova (za razliku od SEARCH)

SEARCH(traženi_tekst;u_tekstu;počet_br) - vraća broj znaka na kojemu je traženi_tekst prvi puta pronađen (počevši od počet_br). Ako počet_br nije zadan, traži se od početka tekstnog niza.

Funkcije za rad s popisima (bazama podataka)

Microsoft Excel sadrži 12 funkcija koje analiziraju podatke spremljene u baze podataka. Svaka od ovih funkcija koristi tri argumenta: baza_podataka, polje i kriterij:Baza_podataka - raspon ćelija koji tvori popis ili bazu podataka. Prvi redak popisa

sadrži natpise za svaki stupac.Polje - pokazuje koji je stupac korišten u funkciji. Polje može biti

zadano kao tekst s natpisom stupca obuhvaćenim dvostrukim navodnicima, poput "IME" ili "TVRTKA", ili kao broj koji predstavlja smještaj stupca unutar popisa: 1 za prvi stupac, 2 za drugi stupac, i tako dalje.

Kriterij - raspon ćelija koji sadrži uvjete koje ste odredili (područje kriterija kod naprednog filtriranja baze podataka).

DSUM(baza_podataka,polje,kriterij) - zbraja brojeve u stupcu popisa ili baze podataka koji ispunjavaju zadane uvjete.

DPRODUCT(baza_podataka,polje,kriterij) - množi vrijednosti u stupcu popisa ili baze podataka koje ispunjavaju zadane uvjete.

DMAX(baza_podataka,polje,kriterij) - vraća najveći broj u stupcu baze podataka, koji ispunjava zadani uvjet.

DMIN(baza_podataka,polje,kriterij) - vraća najmanji broj u stupcu baze podataka, koji ispunjava zadani uvjet.

DAVERAGE(baza_podataka,polje,kriterij) - računa prosjek vrijednosti u stupcu baze podataka, koje ispunjavaju zadane uvjete.

DCOUNT(baza_podataka,polje,kriterij) - broji ćelije, u stupcu baze podataka, koje sadrže brojeve koji ispunjavaju zadane uvjete. Argument polje je neobvezan. Ako je polje izostavljeno, DCOUNT broji sve slogove u bazi podataka koji ispunjavaju uvjete.

51


11.7 Poruke o pogreškamaPogreška Neki mogući uzroci Što učiniti##### Ćelija sadrži broj, datum ili

vrijeme koje je šire od ćelije Povećati širinu stupca ili promijeniti format numeričkog podatka

Ćelija sadrži formulu datuma (i/ili vremena), koja daje negativni rezultat

Provjeriti ispravnost formula s datumima i formulama (od novijeg datuma oduzmite stariji)

#VALUE! Unos teksta kada formula zahtijeva broj ili logičku vrijednost, npr. TRUE ili FALSE

Provjerite ispravnost formule (da li ćelije koje se u formuli koriste, sadrže ispravne vrijednosti)

Korištenje raspona ćelija u funkcijama koje zahtijevaju jednu vrijednost, a ne raspon.

Umjesto raspona ćelija, koristite jednu ćeliju.

#DIV/0! U formuli ste, prilikom dijeljenja, za djelitelja unijeli nulu ili adresu ćelije koja je prazna ili sadrži nulu (tj. neku vrijednost dijelite s 0)

Promijenite adresu ćelije (djelitelja) ili u ćeliju koja se koristi kao djelitelj unesite vrijednost različitu od nule.

#NAME? U formuli se koristi naziv koji ne postoji (nije kreiran, obrisan je ili ste krivo upisali naziv)

Naredbom Insert, Name, Define provjerite postoji li naziv

Pogrešno ste upisali naziv funkcije Ispravno upišite naziv funkcije ili koristite ikonu Paste Function za umetanje funkcije.

Unošenje teksta u formulu bez stavljanja teksta u dvostruke navodnike.

Tekst koji koristite u formulama i funkcijama treba biti u navodnicima.

Prilikom upisa adrese raspona ćelija, ispustili ste dvotočku (:).

Provjerite koriste li sva referiranja raspona u formulama dvotočku (:), na primjer, SUM(A1:C10).

#N/A Davanje neodgovarajuće vrijednosti za argument lookup_value u funkciji HLOOKUP, VLOOKUP, LOOKUP ili MATCH

Provjerite je li argument lookup_value ispravne vrste (npr. vrijednost ili adresa jedne ćelije, a ne raspona ćelija).

Korištenje funkcije VLOOKUP, HLOOKUP ili MATCH za lociranje vrijednosti u nesortiranoj tablici.

Prije korištenja navedenih funkcija, sortirati tablicu u rastućem poretku (po prvom stupcu – za VLOOKUP, odnosno prvom retku – za HLOOKUP)

U funkciji je ispušten jedan ili više argumenata.

Provjerite da li ste naveli sve argumente funkcije.

#REF! Ćelije koje se koriste u formuli su prazne (to se može dogoditi brisanjem ćelije ili lijepljenjem druge ćelije preko postojeće)

Promijenite formulu ili koristite Undo za poništavanje lijepljenja ili brisanja ćelije.

#NUM! Korištenje nenumeričke vrijednosti kao argumenta u funkciji koja zahtijeva brojčani argument.

Provjerite da li ste unijeli numeričku vrijednost kao argument (ili adresu ćelije koja sadrži numeričku vrijednost)

#NULL! Korištenje neispravnog operatora raspona ili reference ćelije.

Za unos dva raspona ćelija koji se ne sijeku, koristite točku-zarez (;). Npr.: =SUM(A1:A10;C1:C10)). Ako je točka-zarez ispušten, Microsoft Excel pokušava zbrojiti ćelije koje su zajedničke za oba područja, ali A1:A10 i C1:C10 nemaju zajedničkih ćelija jer se ne sijeku.

Tablica 11.1

52


12. Kreiranje grafikona

Nakon unosa podataka na radni list, moguć je njihov grafički prikaz. Koju ćete vrstu grafikona odabrati, ovisi o analizi koju želite obaviti.

12.1 Vrste grafikonaStupčani - pokazuje promjenu podataka u određenom vremenskom

razdoblju ili ilustrira usporedbu stavaka. Kategorije su organizirane vodoravno, a vrijednosti okomito, zbog isticanja promjena kroz vrijeme.

Položeni stupčani - koristi se za usporedbu veličina grupe stavaka;

Linijski - prikaz promjene veličina (npr. kroz period vremena) koje se povezuju linijom;

Tortni - u postotnom obliku izraženi dijelovi cjeline (prikazuje odnos segmenta i cjeline). On uvijek pokazuje samo jedan skup podataka.

XY (raspršni) - prikazuje funkcijsku ovisnost (okomita os), o podatku na vodoravnoj osi. Koristi se za prikaz kretanja i analiza ovisnosti među skupinama podataka. Ovaj grafikon prikazuje nejednake intervale (ili nakupine) podataka, i najčešće se koristi za znanstvene podatke.

Površinski - ističe veličinu promjene u zadanom vremenskom razdoblju. Prikazivanjem zbroja iscrtanih vrijednosti, površinski grafikon također pokazuje odnos dijelova prema cjelini.

Prstenski - slično kružnom, postotni prikaz odnosa jedne veličine prema cjelini, s time što je moguć prikaz više serija podataka (svaki prsten predstavlja jedan skup podataka);

Radarski - promjene ili frekvencije podataka relativno prema središnjoj i drugim točkama. Na radarskom grafikonu, svaka kategorija ima svoju os vrijednosti, koja se zrakasto širi iz središnje točke. Linije povezuju sve vrijednosti u istom skupu.

Plošni - prikaz funkcijske ovisnosti veličina u obliku površina. Ovaj je grafikon koristan kada želite pronaći optimalne kombinacije među dva skupa podataka. Kao kod topografskog zemljovida, boje i uzorci prikazuju površine koje su u istom rasponu vrijednosti.

Mjehurićni - uspoređuju se skupovi od tri vrijednosti. To je jedna vrsta XY grafikona.

Burzovni - zahtijeva tri serije vrijednosti u redoslijedu: najviša-najniža-zadnja, a najčešće se koristi za ilustriranje cijena dionica.

Valjkasti - stupci valjkastog oblika

Stožasti - stupci konusnog oblika

Piramidalni - stupci oblika piramide.

12.2 Kreiranje grafikonaPrije kreiranja grafikona potrebno je podatke unijeti u tablicu, bez ostavljanja praznih mjesta (niti između zaglavlja i podataka). Ukoliko su prazna mjesta ipak potrebna, ili se podaci nalaze u udaljenim poljima, koristite mogućnost označavanja udaljenih raspona ćelija.Koraci kreiranja grafikona:

1. označiti ćelije s podacima koje želite prikazati grafički i ćelije koje predstavljaju zaglavlja tablice, a u grafikonu će biti oznake na x, odnosno y osi:

53


slika 12.103

2. mišem odaberite ikonu Čarobnjaka za grafikon:

3. u prvom prozoru Čarobnjaka za grafikon odaberite vrstu grafikona koju želite koristiti, te nastavite biranjem gumba Dalje:

slika 12.104

4. prikazan je prozor (slika 12.105) u kojemu na kartici Raspon podataka možete eventualno promijeniti raspon ćelija s podacima i opcijom Skupovi u odrediti da li će serija podataka biti prikazana po Stupcima (tada je zaglavlje iznad podataka legenda, a zaglavlje lijevo od podataka iskorišteno je za oznake na x-osi) ili Recima. Na kartici Skup, ukoliko je potrebno, možete dodati ili obrisati neku od serija podataka.

slika 12.105

Biranjem gumba Dalje prelazite u sljedeći prozor Čarobnjaka za grafikon.

54

Označeni raspon ćelija


5. U trećem prozoru Čarobnjaka za grafikon (slika 12.106) moguće je na karticama: Naslovi, Osi, Crte rešetke, Legenda, Naslovi podataka i Tablica podataka, definirati nazive grafikona odnosno pojedinih osi, odabrati skaliranje osnovnih osi, definirati koje od linija će biti ucrtane u grafikonu, birati prikazivanje i položaj legende te prikazivanje naziva serija podataka u tablici te same tablice iz koje su uzimani podaci.

slika 12.106

6. U zadnjem koraku Čarobnjaka za grafikon, definira se položaj grafikona kao nove radne tablice ili kao objekt u nekoj od postojećih radnih tablica. Ako ste zadovoljni kreiranim grafikonom, odaberite gumb Završi, a u protivnom se možete vraćati na prethodne korake biranjem Nazad.

slika 12.107

12.3 Uređivanje grafikonaMišem pritisnite na kreirani grafikon kako biste ga označili, nakon čega se prikazuje skupina ikona Grafikon:

slika 12.108

Pritisnete li na strelicu uz ikonu: , otvorit ćete popis vrsti grafikona. Želite li saznati o kojoj se vrsti grafikona radi, zadržite pokazivač miša na ikoni, dok se ne pojavi žuti okvir s nazivom. Odabirom jedne od ponuđenih ikona, mijenjate vrstu kreiranog grafikona.

12.3.1 Promjena veličine grafikona

Kreirani grafikon označite pritiskom miša, postavite pokazivač miša na mali kvadratić u uglu grafikona (slika 12.109) i "razvucite" okvir u željenom smjeru.

55


slika 12.109

12.3.2 Promjena pojedinih dijelova grafikona

Unutar grafikona moguće je promijeniti serije podataka koje su prikazane, legendu, naslove, itd.

Pokazivač miša postavite na grafikon, dvostrukim pritiskom na lijevu tipku miša otvorite prozor grafikona te (mišem) označite željeno područje (na lijevoj strani retka za upis prikazan je naziv označenog područja). Ako je označeno područje uokvireno crnim kvadratićima, moguće ga je pomicati ili promijeniti njegovu veličinu. Za mijenjanje atributa označenog područja, dvostrukim pritiskom miša na označeno područje grafikona prikažite dijaloški okvir ili desnom tipku miša prikažite izbornik prečac i odaberite željenu naredbu.

slika 12.110

56

Dvostruki pritisak mišem na označeno područje ili desnom tipkom miša na označenom području prikazati izbornik prečac

Ovdje postavite pokazivač miša i promijenite veličinu objekta


13. Korištenje popisa kao baza podataka

U Excelu možete jednostavno koristiti popise kao baze podataka. Kada koristite mogućnosti kao što su npr. pretraživanje, sortiranje ili podzbroj, Excel automatski prepoznaje popise kao baze podataka i koristi sljedeće elemente popisa za organizaciju podataka:

Stupci u popisu su polja (engl. fields) u bazi podataka. Natpisi stupaca su nazivi polja u bazi podataka Svaki redak popisa je slog (engl. record) u bazi podataka

slika 13.111

13.1 Kreiranje popisa

Pravila za kreiranje popisa:1. Kreirajte samo jedan popis na jednom radnom listu.2. U prvome retku popisa, u susjedne ćelije upišite natpise stupaca (npr.: IME,

PREZIME, ADRESA,...) i oblikujte ih tako da budu naglašeni u odnosu na podatke.

3. U ostale redove upišite odgovarajuće podatke (slične podatke pišite u isti stupac). Prilikom upisa podataka nemojte započeti s prazninom (ona će uzrokovati da se kod sortiranja takav podatak nađe na vrhu popisa).

4. Između popisa i ostalih podataka na radnom listu ostavite barem jedan redak i barem jedan stupac prazan.

5. Unutar popisa ne ostavljajte prazne redove (niti između zaglavlja i podataka) i prazne stupce.

6. Važne podatke upišite iznad ili ispod popisa, a ne lijevo ili desno od njega, budući da bi mogli biti sakriveni prilikom filtriranja.

13.1.1 Obrazac za upis podataka

Podatke možete u bazu upisati i korištenjem dijaloškog okvira za upis podataka (tzv. obrazac podataka), pomoću kojega prikazujete jedan cijeli redak informacija (tj. slog). Prije korištenja obrasca podataka za dodavanje slogova, popis mora imati kreirane natpise za svaki stupac. Prikaz obrasca za upis podataka određujete naredbom Podaci, Obrazac (slika 13.112).

57

Redak - slog (Record)

Natpisi stupaca - nazivi polja

Stupac - polje (Field)


slika 13.112

Gumbi naredbe - slika 13.112:

Novo - upis novog sloga. Pomicanje s jednog na drugo polje (npr. iz okvira IME u okvir PREZIME) obavlja se korištenjem tabulatora. Na kraju unosa novog sloga koristi se <Enter>.

Izbriši - briše podatke u prikazanom slogu.

Vrati izvorno - poništava promjene učinjene u prikazanom slogu.

Traži prethodno - prikazuje prethodni slog koji zadovoljava kriterij definiran gumbom naredbe Kriterij.

Traži sljedeće - prikazuje sljedeći slog koji zadovoljava kriterij definiran gumbom naredbe Kriterij.

Kriterij - prikazuje okvir za definiranje kriterija pretraživanja, izdvajanja i brisanja slogova. Nakon definiranja kriterija, koriste se Traži prethodno i Traži sljedeće za pretraživanje baze unatrag, odnosno unaprijed.

13.2 Sortiranje (redanje) popisaKljuč sortiranja (rdanja) je stupac (polje) po kojemu će se podaci (slogovi) sortirati (npr. želimo li sortirati popis kontakata po prezimenima, kao ključ ćemo uzeti bilo koju ćeliju u stupcu, u kojem su prezimena).

13.2.1 Sortiranje (redanje) redaka prema sadržaju zadanog stupca

1. Označite bilo koju ćeliju unutar stupca po kojemu želite sortirati popis.2. Odaberite ikonu za redanje uzlaznim redoslijedom (A – Ž, od manjeg broja prema

većem): ili silaznim redoslijedom (Ž – A, od većeg broja prema manjem):

.

13.2.2 Sortiranje redaka prema sadržaju dva ili više stupaca

1. Označite bilo koju ćeliju unutar popisa koji želite sortirati.

2. Odaberite naredbu Podaci, Razvrstaj (slika 13.113).

58

Kriterij pretraživanja


slika 13.113

3. U okviru Redanje po odaberite naziv stupca (polja) po kojemu želite sortirati popis. Želite li sortiranje uzlaznim redoslijedom (od A do Ž), odaberite Uzlazno, a u protivnom Silazno. Ako ima slogova s identičnim podatkom (npr. isto prezime), odredite drugi i treći ključ sortiranja tako da u okvirima Zatim po odaberete nazive drugog i trećeg stupca po kojima ćete razvrstavati.

13.3 Izdvajanje (filtriranje) podatakaIzdvajati možete podatke koji zadovoljavaju zadani kriterij, postupkom nazvanim filtriranje.

1. Aktivna treba biti bilo koja ćelija u popisu. Odaberite naredbu Podaci, Filtar, a zatim opciju GotovFiltar. Uz natpise stupaca javljaju se strelice, kakve možete vidjeti uz zatvorene popise:

slika 13.114

2. Pritisnete li mišem na jednu od tih strelica (npr. uz Prezime), otvorit će se popis vrijednosti tog stupca (polja). U prikazanom popisu odaberite vrijednost koju želite (npr. Horvat). Prikazat će se samo oni slogovi koji sadrže zadanu vrijednost polja (u ovom primjeru samo osobe s prezimenom Horvat):

slika 13.115

Osim vrijednosti koje sadrže polja, u popisu prikazanom klikom na strelicu uz naziv polja, možete birati sljedeće opcije:

Sve - prikazuju se svi slogovi baze podatakaPrvih 10 - prikazuje se samo definiran broj prvih/zadnjih slogova

baze podataka ili po učestalosti ili po postotkuKorisnička - sami zadajete kriterij po kojemu će biti izdvojeni podaci.

Ovom opcijom prikazujete dijaloški okvir:

59


slika 13.116

Prazne - prikazuju se samo oni slogovi čije je polje praznoNeprazne - prikazuju se slogovi čija polja nisu prazna

Opcije Prazne i Neprazne su dostupne jedino ako se u tom stupcu mogu naći i prazne ćelije.

Da biste prikazali cijelu bazu podataka, odaberite naredbu Podaci, Filtar, Pokaži sve.

60


14. Priprema i ispis radnog lista

14.1 Oblikovanje stranice

14.1.1 Veličina papira i usmjerenje teksta na papiru

Izabrati Datoteka, Postava stranice, a zatim karticu Stranica:

slika 14.117

Orijentacija teksta na papiru (okvir Usmjerenje):Portretno - tekst pisan okomito na smjer unošenja papira u pisač (uobičajeni

način ispisa dokumenta)Pejzažno - tekst pisan paralelno sa smjerom unošenja papira u pisač (tekst

"okrenut" na papiru).

Veličina papira možete odabrati u popisu Veličina papira, a broj od kojega se započinje označavanje stranica, određujete u okviru Broj na prvoj stranici.

14.1.2 Veličina margina i centriranje tablice na stranici

Naredba Datoteka, Postava stranice, a zatim kartica Margine:

slika 14.118

61

Opcije za proporcionalno povećavanje ili

smanjivanje tablice


Opcijama Centriraj na stranici definirate centriranje radne tablice na stranici i to u odnosu na lijevu i desnu marginu (Vodoravno) ili u odnosu na gornju i donju marginu (Okomito).

14.1.3 Zaglavlja koja se ponavljaju na svakoj stranici

Naredbom Datoteka, Postava stranice, i karticom Podnožje/Zaglavlje možete kreirati zaglavlja koja će se javljati na vrhu ili pri dnu svake stranice:

slika 14.119

Zaglavlje određujete biranjem teksta u popisu Zaglavlje ili kreiranjem vlastitoga gumbom Korisničko zaglavlje. Da biste obrisali zaglavlje, odaberite u popisu opciju (ništa).

U podnožje možete unijeti tekst iz popisa Podnožje ili vlastiti (gumbom Korisničko podnožje). Podnožje brišete opcijom (ništa) u popisu Podnožje.

Kreiranje vlastitog zaglavlja – gumbom Korisničko zaglavlje, a kreiranje vlastitog podnožja – gumbom Korisničko podnožje:

slika 14.120

Lijeva sekcija - tekst uz lijevu marginuSredišnja sekcija - centrirani tekstDesna sekcija - tekst uz desnu marginu

U željeni okvir upišite tekst koji će se javljati na svakoj stranici. Pritom možete koristiti gumbe za unos:

- broja stranice

- ukupnog broja stranica

- datuma

- vremena

62


- naziva datoteke u koju je radna bilježnica spremljena

- naziva radnog lista

Upisani tekst možete oblikovati promjenom fonta - ikona: .

14.1.4 Preostale mogućnosti oblikovanja stranice

slika 14.121

14.2 Pregled prijeloma stranicaNaredbom Prikaz, Pregled prijeloma stranice, možete prikazati radni list tako da vidite koji će podaci stati na koju stranicu i pritom možete pomaknuti prijelome stranica.

slika 14.122

Crtkanom plavom crtom obilježeni su automatski prijelomi stranica, a punom plavom crtom – prijelomi koje ste sami napravili. Želite li pomaknuti prikazani prijelom stranice, učinite to povlačenjem pomoću miša. Nakon pomicanja prijeloma stranice, veličina slova će se prilagoditi raspoloživom prostoru na stranici. Vraćanje na normalan prikaz radnog lista obavljate naredbom Prikaz, Običan.

63

Područje radnog lista, koje se ispisuje

Reci i stupci koji se ponavljaju na

svakoj stranici

Ispis rubova svih ćelija radnog

lista

Redoslijed ispisa stranica radnog lista


14.3 Umetanje prijeloma stranicePrijelaz na drugu stranicu napravit će se automatski, na mjestu, na kojem je to potrebno. Ukoliko sami želite odrediti gdje će biti mjesto prijelaza, postavite pokazivač ispod zadnjeg reda, odnosno desno od zadnjeg stupca na prethodno stranici, te odaberite Umetanje, Prijeloma stranice. Na tom će se mjestu pojaviti crtkana linija. Brisanje oznake za prijelaz na novu stranicu obavlja se postavljanjem pokazivača ispod, odnosno desno od linije koja označava prijelom stranice i bira se Umetanje, Ukloni prijelom stranice.

14.4 Ispis radne tablicea) Naredbom Datoteka, Ispis:

slika 14.123

Broj kopija određujete opcijom Broj kopija (na desnoj strani dijaloškog okvira Ispis).

b) Ikonom: određujete ispis cijelog radnog lista (tj. tablice koju ste kreirali na jednom radnom listu), u jednom primjerku.

64

Ispis samo zadanih stranica

Ispis aktivnog radnog lista

tablice