Upload
danila-barysievic
View
246
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
MSG Przewodnik
Citation preview
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 1
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE
/materiały pomocnicze do wykładu 30 godz./
Teoria wymiany międzynarodowej
Koszty /korzyści/ absolutne
n Pi
a nP
b
i gdzie nP oznacza nakłady pracy na
produkcję dobra „i” odpowiednio w kraju a i w kraju b.
lub /w ujęciu kosztowym/: koszty i
a koszty
i
b
Koszty /korzyści/ komparatywne /względne/
n P.i
a n P.
i
b
n P.k
a n P.
k
b
Przy uwzględnieniu stawek płac /gdzie w oznacza stawkę płac/:
n P.i
a W
b
n P.i
b W
a
w tym przypadku towar będzie produkowany w „b”.
lub: n P.i
a X W
a n P.
i
b X W
b
towar będzie również produkowany w „b”.
Oznacza to , że nawet jeżel i dany kraj będzie produkował oba
/wszystkie/ dobra taniej /uwzględniając zarówno wydajność pracy jak i
s tawki płac/ i tak będzie dla niego opłacalne zrezygnowanie z produkcj i
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 2
tych dóbr, w których jego przewaga będzie relatywnie najmniejsza /czyl i
koncentracja na tych dobrach, w produkcj i których jego przewaga jes t
największa/ .
a/ w warunkach braku wymiany b/ z wymianą /specjalizacja w ż/
konsumpcja=produkcji wzrost konsumpcji odzieży
ż P .
eksport
a P=K K przyrost
konsumpcji
o b odzież
import
Korzyści ze skali produkcji
B A
popyt światowy
PA/świat/
PB
O C D E
A ma wyższe koszty ale pierwszy wchodzi na rynek ustalając cenę na poziomie PA/świat/.
B ma niższe koszty, przy aktualnym popycie może ustalić cenę na poziomie PB i produkcji
OE. Ale aż do poziomu produkcji OC ponosi straty /koszt jest wyższy od ceny rynkowej/,
dopiero od tej skali produkcji uzyskuje zysk. Jeżeli dojdzie do tej skali produkcji z łatwością
osiągnie skalę produkcji OE przy cenie PB wypierając A z rynku. Ale jak B może osiągnąć
skalę produkcji OC ?
Jeżeli występują korzyści ze skali produkcji nie ma wolnej konkurencji, dobra nie są
identyczne /homogeniczne/ i występują koszty /trudności/ z wejściem na rynek. W takich
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 3
warunkach różnice w kosztach komparatywnych nie wyjaśniają podstaw specjalizacji.
Decydować może pierwszeństwo w wejściu na rynek /niższe koszty przeciętne i krańcowe.
przyzwyczajenie konsumentów do znanej marki, wysokie koszty wejścia na rynek,
doświadczenie itp/.
Międzynarodowa polityka handlowa
Skutki wprowadzenia ceł
/sytuacja małego kraju/
Pw E F cena po wprowadzeniu cła
a c b d
Pś G H I J cena przed cłem /”światowa”/
o g h i j
gj - wielkość importu przed cłem /przy cenie Pś /.
hi - wielkość importu po wprowadzeniu cła /przy cenie Pw/.
abcd - strata konsumenta
a - korzyść producenta krajowego.
b - zysk państwa /fiskusa/.
Efektywna Stopa Protekcji /ESP/
Koncepcja ta dowodzi , że rzeczywisty / efektywny/ poziom ochrony
celnej może być zupełnie inny od nominalnego poziomu ochrony. Różnica
pomiędzy nominalną a efektywną s topą protekcj i jes t tym większa, im
większy jes t udział komponentów z importu w wartości produkcj i i
większe jes t odciążenie ce lne komponentów w porównaniu do cła na
produkt f inalny.
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 4
ESP =
V
1 - V
x 100%
V
gdzie V = wartość dodana przed cłem, V1 wartość dodana po wprowadzeniu cła.
Ograniczenia ilościowe /kontyngenty/
P
CDD /wewn/ cena wewn przy wzroście popytu z D do DD
CD/wewn./ cena po wprowadzeniu kontyngentów /popyt D/
Cświat. cena bez ograniczeń ilościowych
D DD
O N
P. - krzywa podaży przy kontyngencie w wysokości O -N.
Kontyngent i lościowy /kwotowani e importu/ działa bardzo podobnie jak
cło. Zasadnicza różnica – korzyść z cła odnosi państwo, w
kontyngentowaniu f i rma, która uzyskała ko ncesję na import . Występuje
więc duże prawdopodobieństwo korupcj i /kto wydaje l icencje ? / . Natomiast
jeżel i zmienią s ię warunku na rynku / jak na rysunku powyżej / kontyngent
działa inaczej niż cło, jes t narzędziem bardziej res t rykcyjnym.
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 5
Subwencje eksportowe /sytuacja na rynku eksportera/
cena C D
PS cena wewn. po subwencji
A B
P. E F cena wewn. przed subwencją
ilość
Cc Aa Bb Dd
P - PS - wielkość subwencji ,
AB =AaBb - wielkość eksportu przed wprowadzeniem subwencji,
CD.= CcDd - wielkość eksportu po wprowadzeniu subwencji
P,PS,D,B - „nadwyżka” /korzyść/ eksportera, CDEF - strata podatnika /obciążenie
budżetu państwa/. P.,PS,C,A - strata konsumenta krajoweg
Subwencja eksportowa /sytuacja kraju importującego/
cena
P. A B cena na rynku importera przed subwencją
PS C D cena na rynku importera po subwencji
Cc Aa Bb Dd ilość
PACPS - strata producenta kraju importującego,
PBDPS - korzyść konsumenta kraju importującego,
AB - = AaBb - import przed subwencją, CD=CcDd - import po subwencji.
Strategiczna polityka handlowa
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 6
Próba poprawiania konkurencyjności firm krajowych kosztem konkurencji zagranicznej.
Narzędzia – cła, subwencje eksportowe, subwencje dla producenta i środki
pokrewne. Może być skuteczna w warunkach konkurencji niedoskonałej
/występowania korzyści ze skali produkcji/.
A B
C
Założenie – A i B produkują i eksportują do C i nawzajem do siebie identyczny
produkt . Jeżeli kraj A zastosuje na przykład subwencje eksportowe w
eksporcie do kraju C /który może nie reagować, na przykład nie produkuje
towaru importowanego z A i z B, wtedy tańszy import z A jest dla C
jednoznacznie korzystny/ zacznie wypierać B z rynku C. Jeżeli występują
korzyści ze skali produkcji a reakcja eksporterów z A będzie właściwa koszt
przeciętny produkcji eksportowej A spadnie, eksport A stanie się bardziej
konkurencyjny cenowo i zacznie wypierać B zarówno z rynku C jak i z rynku
krajowego /rynku B/. Efekt będzie tym większy, im większy jest rynek C.
Zauważmy, że w tym wypadku eksport A na rynek konkurenta B nie jest
subwencjonowany – formalnie jest to zdrowa konkurencja.
Analogicznie: jeżeli występują wyraźne korzyści ze skali produkcji cło,
zwiększając skalę produkcji krajowego producenta może /jeżeli będzie się
zachowywał racjonalnie ekonomicznie/ zwiększyć jego konkurencyjność. Przy
subwencji eksportowej importer będzie tracił więcej niż wynika to z prostego
modelu ponieważ zmniejszy się jego skala produkcji, a więc wzrośn ie jego KP.
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 7
Integracja gospodarcza
Teoria unii celnej
ceny
PA A / cena krajowa bez handlu/
PB a b c B /cena importera B = cenie po unii/
PC d C /cena najtańszego importera/
O L M N R ilość
Unia celna A z B. Wtedy:
ac - efekt kreacji handlu, a - efekt produkcyjny, c - efekt konsumpcyjny.
prostokąt zacieniowany - rozmiary efektu przesunięcia,
b + obszar zacieniowany = straty dochodów państwa po utworzeniu unii celnej z B.
MN - import z C przed powstaniem unii z B. LR - import z B po powstaniu unii celnej.
Powyższy model przedstawia tak zwane statyczne skutku unii celnej. Jest to podstawa teorii
integracji gospodarczej. Korzyści z powstania unii celnej w tym ujęciu polegają na wzroście
rozmiarów wymiany handlowej. Niekorzyśći związane są z faktem występowania efektu
przesunięcia – jeżeli tańszy, bardziej efektywny producent pozostaje poza unią /wtedy handel
„przesuwa się” na droższego dostawcę z unii.
Efekty dynamiczne unii celnej : korzyści wynikające z powstania dużego
rynku zbytu /korzyści skali produkcji/ i zwiększenie konkurencji /wewnątrz
ugrupowania, na skutek eliminacji barier w wymianie/.
Fazy /etapy/ integracji
1/Strefa Wolnego Handlu /SWH/. Przykłady: NAFTA /Strefa Wolnego Handlu
Ameryki Północnej / , CEFTA /Strefa Wolnego Handlu Europy Środkowo -
Wschodn iej / . Następuje el iminacja barier /niekoniecznie wszystkich, SWH
nie musi obejmować wszystkich towarów i usług/ wewnątrz ugrupowania,
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 8
ale na zewnątrz , w s tosunkach z państwami t rzecimi każdy członek
utrzymuje własną ochronę.
2/ Unia Celna /UC/. Przykładem może być Europejska Wspólnota
Gospodarcza /EWG/ powstała w 1958 r. na podstawie Traktatu Rzymskiego z
1957r. W Unii celnej następuje nie tylko liberalizacja obrotów wewnątrz unii
/o różnym zakresie/, ale także ujednolicenie polityki handlowej z krajam i
trzecimi /”na zewnątrz”/.
3/ Wspólny Rynek /WR/. Jest to zaawansowana unia celna w której
zrealizowano swobodę przepływu nie tylko towarów, ale także usług, pracy i
kapitału /tak zwane cztery swobody/. Przykład: Wspólnoty Europejskie /EWG/
po wprowadzeniu Jednolitego Aktu Europejskiego /JAE – 1987/. Istnienie WR
oznacza między innymi swobodę podejmowania pracy w dowolnym kraju,
swobodę zakładania przedsiębiorstw, wprowadzenie zasdy jednej licencji
/zezwolenie na prowadzenie danej działalności gospodar czej w jednym kraju
członkowskim jest automatycznie ważne w innych krajach/, uznawanie
dyplomów.
4/ Unia Gospodarcza i Walutowa /UGW/. Jest to poszerzenie WR o
Wspólny Obszar Walutowy /WOW/ i pewien zakres harmonizacji polityk
gospodarczych /niezbędnej dla utworzenia WOW/. Przykład: koncepcja UGW
ustalona w traktatach z Maastricht /1992, tworzący Unię Europejską/ i w
Amsterdamie /1997/, zrealizowana w 2002 r. /wprowadzenie euro, eliminacja
walut narodowych/.
Teoretycznie ani SWH ani UC nie nakłada ją konieczności prowadzenia
wspólnych polityk /poza eliminacją barier w handlu, ale jest to obowiązek
poszczególnych państw/. Należy odróżnić polityki „wspólne”, prowadzone na
szczeblu Wspólnot i zobowiązania nakładane przez prawo wspólnotowe
/Traktaty, dyrektywy, rozporządzenia/ od polityk prowadzonych prze z państwa
członkowskie. Niektóre dziedziny nie są objęte prawem wspólnotowym. Na
przykład podatki pośrednie /VAT/ należą do sfery poddanej bezpośredniej
regulacji prawa wspólnotowego, podatki bezpośredni e nie są nią objęte.
Traktat Rzymski zakładał wprowadzenie wspólnej /to znaczy prowadzonej na
szczeblu Wspólnot/ polityki rolnej, polityki transportowej, polityki
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 9
społecznej. Rzeczywiste wprowadzenie w życie tych polityk, a także innych,
następowało stopniowo w miarę postępów integracji. Na przykład Wspólny
Rynek Transportowy powstał efektywnie dopiero w 1993 r. Europejski
Fundusz Społeczny w 1960 r. ale początkowo miał bardzo małe znaczenie,
rzeczywisty postęp w tym zakresie wprowadził dopiero Traktat Ams terdamski.
Pogłębianie integracji oznacza równoległy wzrost zakresu harmonizacji
polityk w sferze gospodarczej i społecznej. Zharmonizowano nawet, w ramach
tak zwanego „nowego podejścia” zasady normalizacji i certyfikacji.
Szczególne znaczenie ma polityka konkurencji WE. Oznacza ona, że żadne
posunięcia firm czy organów państwa /co oznacza konieczność przestrzegania
zasad pomocy państwa, ustalonych jeszcze w Traktacie Rzymskim/ nie mogą
ograniczać efektywnej /skutecznej, czasami używa się nawet określeni a
„wolnej”/ konkurencji na obszarze WE i nie mogą wykorzystywać /ale mogą ją
posiadać/ przewagi dominującej.
Korzyści i koszty wspólnego obszaru walutowego
/jedna z wersji /
koszty i
korzyści korzyści
/w % PKB/
koszty
K handel wzajemny
/jako miara integracji obszaru /
K - „krytyczny zakres otwartości na partnerów” przy którym może
być korzystne utworzenie unii walutowej.
Koszty: powstanie wspólnego obszaru walutowego oznacza, że
państwa członkowskie tracą politykę pieniężną/politykę kursu
walutowego, politykę stopy procentowej/ jako narzędzie polityki
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 10
gospodarczej. Polityka ta jest określana przez Bank Centralny
Wspólnego Obszaru Walutowego /w przypadku Strefy Euro Europejski
Bank Centralny/. Kłopoty z synchronizacją koniunktury i polityki
gospodarczej w różnych krajach ugrupowania.
Korzyści: wyeliminowanie ryzyka kursowego i ogólne obniżenie
kosztów transakcyjnych w wymianie międzynarodowej.
Optymalny obszar walutowy
Warunki
1/ Duża otwartość gospodarek .
2/ Duży udział handlu wzajemnego.
3/ Jak najwyższa mobilność zewnętrzna /między państwami/
i wewnętrzna czynników produkcji.
4/ Podobieństwo struktur i zbliżony poziom rozwoju gospodarczego.
5/ Im mniej p.4 tym silniejszy federalizm fiskalny.
6/ Synchronizacja cykli koniunkturalnych.
Literatura /do tej części wykładu/:
A.Budnikowski „Międzynarodowe stosunki gospodarcze”, PWE /kolejne
wydania/, fragmenty. P.Krugman, M.Obstfeld „Ekonomia
międzynarodowa” PWN, Warszawa 2007 /fragmenty/.
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 11
Międzynarodowe stosunki finansowe
Bilans płatniczy
Bilans płatniczy jest to zestawienie transakcji dokonanych pomiędzy krajowymi i
zagranicznymi podmiotami gospodarczymi. Uwaga: istnieje problem z ustaleniem, który
podmiot należy uznać za „zagraniczny” a który za „krajowy”. Można stosować albo kryterium
lokalizacji albo kryterium własności /z czym są także problemy/. Zestawienie takie robi się
najczęściej w przekroju czasowym jednego roku, rzadziej kwartalnie i miesięcznie. Przy
sporządzaniu bilansu płatniczego kraju stosuje się podstawowe zasady obowiązujące przy
sporządzaniu każdego bilansu, ale bilans płatniczy ma szereg cech specyficznych /bardziej
szczegółowe informacje: por. Balance of Payments Textbook wydawany przez
Międzynarodowy Fundusz Walutowy/.
Układ Bilansu Płatniczego
Kredyt /Ma/ - zmniejszenie aktywów
lub spadek zobowiązań Debet /Winien/ - zwiększenie
aktywów lub spadek zobowiązań -Eksport dóbr i usług
-Dary i przekazy otrzymywane z zagranicy
-Otrzymujemy z zagranicy odsetki od
obligacji zagranicznych przez nas kupionych
-Otrzymujemy zyski od kapitału przez nas
zainwestowanego zagranicą,
-import kapitału
-Import dóbr i usług
-Dary i przekazy dostarczane zagranicy
-Płacimy zagranicy odsetki od obligacji przez nas
emitowanych /kupionych przez zagranicę/
-Płacimy zyski od kapitału zagranicznego u nas
zainwestowanego
-eksport kapitału - spadek rezerw walutowych - wzrost rezerw walutowych
Uwaga: zgodnie z zasadami przyjętymi w MFW:
kredyt zapisuje się po lewej stronie, debet – po prawej.
Bilans płatniczy kraju dziel i s ię na następujące części :
Bilans obrotów bieżących
BOB
1/bi lans handlowy /eksport - import
towarów/
2/bi lans usług /eksport - import
usług/
3/bi lans procentów i dywidend
4/bi lans transferów
Bilans obrotów kapitałowych
BOK
1/Bilans obrotów kapitału
długoterminowego
2/Bi lans obrotów kapitału
krótkoterminowego
Błędy i opuszczenia /BO/
Bilans transakcji oficjalnych - BTO /w praktyce-zmiany rezerw dewizowych banku
centralnego
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 12
BOB i BOK zapisują t ransakcje sektora prywatnego.
Z zasad sporządzania bi lansu wynika, że:
BOB + BOK + BO + BTO = O
Pozycja „Błędy i opuszczenia” może być znacząca /między innymi z
powodu t rudności w s tatystycznym uchwyceniu wszystkich t ransakcj i z
zagranicą/ , ale dla dalszych rozważań można ją opuścić.
Wtedy :
BOB + BOK = / - / BTO
lub:
BOB + BOK = zmiany w rezerwach walutowych, gdzie:
wzrost rezerw /zapisywany po stronie debetowej / oznacza „dodatni” a
spadek rezerw /zapisywany po stronie kredytowej / „ujemny” bi lans
płatniczy.
Deficyt BP oznacza, że popyt na dewizy > podaży dewiz.
Nadwyżka BP oznacza, że podaż dewiz > popytu na dewizy.
Transakcje występujące po s t ronie debetowej bi lansu płatniczego / BP/
zwiększają popyt na waluty obce i jednocześnie zwiększają podaż waluty
krajowej na rynku walutowym. Transakc je występujące po s t ronie
kredytowej BP – odwrotnie.
BP a rynek dewizowy i zasób pieniądza na rynku krajowym:
Podaż pieniądza ogółem równa s ię sumie podaży pieniądza „krajowego”
/emisj i pieniądza gotówkowego plus kredyty banków komercyjnych / i
pieniądza „zagranicznego” / w skrócie: wzrost rezerw dewizowych/ .
Oznacza to , że bez przeciwdziałania ze s t rony banku centralnego /akcj i
określanej jako steryl izacja nadwyżki płatniczej /
Nadwyżka BP = wzrost podaży pieniądza w kraju,
Deficyt BP = spadek podaży pieniądza w kraju.
Co okreś la s tan / równowagę lub brak równowagi / b i lansu p ła tn iczego ?
Ujęcie absorpcyjne
PKB = K + I + RZ + BOB , gdz ie :
PKB – P rodukt kra jowy bru t to , K – konsumpcja kra jowa, I – inwes tycje ,
RZ – wydatk i rządowe.
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 13
K + I + RZ = A / absorpcja , czyl i suma wydatków kra jowych/ .
Wtedy :
PKB = A + BOB
BOB = PKB – A
Jeżel i A > PKB bi lans obro tów bieżących będz ie u jemny /dojdz ie do
spadku rezerw dewizowych je żel i n ie zwiększy s ię odpowiednio napływ
kapi ta łu z zagranicy/ . Oznacza to , że wzros t konsumpcj i , wzros t
inwes tycj i , wzros t wydatków rządowych / szczególn ie def icytu
budżetowego/ powinny prowadz ić do pogorszenia sytuacj i w BOB .
Napływ kapi ta łu z zagranicy z j ednej s t rony zwiększa podaż dewiz , z
drugie j prowadz i do wzros tu absorpcj i k ra jowej i do wzros tu impor tu .
Ujęcie monetarne /uproszczone/
Popyt na p ien iądz / MD/ j es t funkcją wielkości dochodu i s topy
procentowej :
MD = L/Y, r / , gdz ie Y = dochód narodowy, r = s topa procentowa.
Podaż p ieniądza – j ak wyżej , to znaczy:
MS = MSKraj . + MSZagr.
Równowaga b i lansu p ła tn iczego wystąpi wtedy, j eżel i popyt na
p ien iądz będz ie równy podaży p ieniądza . To znaczy :
BP = MD
– MS
, s tąd na przykład nadwyżka BP, czyl i p rzyros t
rezerw dewizowych równy jes t :
P rzyros t MSZagr.
= L/Y, r / - przyros t MSKraj .
.
Oznacza to , że jeżel i wzros t podaży p ieniądza jes t większy od popytu
na p ien iądz /zdef in iowany jak w równaniu powyżej / wys tąpi def icyt
b i lansu p ła tn iczego. Wzros t podaży p ieniądza może być spowodowany
zarówno przyczynami „wewnęt rznymi” , t z zwiększeniem emis j i p ien iądza
gotówkowego przez bank cent ra lny, wzros tem rozmiarów akcj i k redyto wej
banków komercyjnych /p ien iądza bezgotówkowego/ jak i napływem
kapi ta łu z zagranicy / impor tem kapi ta łu / . Podobnie dz ia ła nadwyżka
ekspor tu nad impor tem lub nadwyżka całego BOB .
Odpowiednio można zapisać , że s tan BOB uzależniony jes t od
wielkości / zmian/ dochodu w kra ju / Y/ w s tosunku do wielkości / zmian/
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 14
dochodu za granicą / Y*
/ i konkurencyjności cenowej ekspor tu dóbr i
us ług tego kra ju /R/
zmiany cen kra jowych dóbr „handlowych”
R = zmiany cen na rynku światowym , to znaczy:
BOB = f /Y*
, Y, R/ ,
gdz ie za leżność od zmian dochodu za granicą a s tanem BOB j es t dodatn ia
i od zmian dochodu w kra ju – u jemna.
Odpowiednio równanie BOK można zapisać:
BOK = f /r*
, r, Kwexp
/ ,
Gdz ie r*
j es t to s topa procentowa za granicą /za leżność u jemna/ , r
s topa procentowa w kra ju /za leżność dodatn ia / i Kwexp
oczekiwany kurs
walu towy danego kra ju - oczekiwana deprecjac ja pogarsza /odpływ
kapi ta łu / a oczekiwana apr ecjac ja poprawia /napływ kapi ta łu / BOK.
Przywracanie równowagi bilansu płatniczego .
1/ Finansowanie deficytu
2/ Proces dostosowawczy /adjustment/ Polityka fiskalna i pieniężna w
procesie dostosowawczym. Spór wokół problemu skuteczności zmian kursu
walutowego /głównie dewaluacji/. Znaczenie elastyczności cen i płac. Stałe
czy zmienne kursy walutowe?
Kursy walutowe
Kurs walu ty – cena walu ty obcej w walucie kra jowej . .
Od czego zależy wysokość kursu walu to wego ?
Teor ia Parytetu S i ły Nabywczej /PŚN, po angie l sku – PPP/ .
Przede wszys tk im ze względu na znaczenie przepływów
kapi ta łowych
/ ruchy kapi ta łu wpływają na wysokość KW nawet bez zmian w poz iomie
cen wewnęt rznych – napływ kapi ta łu z reguły podnos i , odpływ – obniża
wysokość kursu walu ty kra jowej / i znaczenie cen dóbr „n iehandlowych”.
wers ja absolu tna n ie daje poprawnej odpowiedz i na powyższe pytanie .
Bliższa rzeczywis tości j es t wers ja względna PŚN:
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 15
zmiany w poziomie KW PLN do CHF odpowiadają w długim okres ie
s tosunkowi zmian cen w Polsce do zmian cen w Szwajcari i .
Rodzaje kursów
Kursy sztywne kursy stałe kursy częściowo
zmienne
kursy zmienne
np sys tem euro np. sys tem Z
Bret ton Woods
Do 1973 r
z i n t e rwen c j ą
władz
mone ta rnych
ogran i cza j ących
wahan ia ku r sów w
pewnych
gran i cach
bez ingerencj i
władz całkowicie
rynkowe
W zależności od rynku, na k tórym kursy są ksz ta ł towane można wyróżnić
kursy:
Kursy kasowe / spot /
Kursy terminowe / forwar d/
Jeżel i KWforward>KWspot mówimy, że KWforward jes t z premią ,
j eżel i odwrotn ie – z dyskontem . Różnicę pomiędzy kursem terminowym i
kursem kasowym okreś la s ię także mianem swap /o czym dale j / .
Jak dzia ła kurs waluty
Przykład:
KW = 2 PLN za 1CHF
ekspor ter z Polsk i rynek szwajcarsk i
cena na rynku polsk im: 1900 PLN cena na rynku szwajcarsk im -1000
CHF
ekspor tu jemy do Szwajcar i i sprzedajemy za 1000CHF
za 1000 CHF ot rzymujemy 2000 PLN
zysk z te j t ransakcj i = 100 PLN
W sys temie kursów s ta łych mówimy o dewaluacj i i rewaluacj i , w
sys temie kursów zmiennych /p łynnych/ o deprecjac j i i aprecjac j i .
Jeżel i na przykład inf lac ja w Polsce wynos i 20% a w Szwajcar i i 0%,
to cena wewnęt rz na w Polsce wzrośnie do 2280 PLN , co oznacza , że
ekspor t przy kurs ie 2z lp za 1CHF będz ie n ieopłacalny.
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 16
Deprecjacja może przywrócić opłacalność t ransakcj i . Może nawet
umożl iwić zmniejszenie ceny zagr anicznej . Kiedy war to obniżyć cenę
zagraniczną ? Przede wszys tk im wtedy, j eżel i na skutek obniżenia ceny
uzyskamy znaczący wzros t sprzedaży, czyl i j eżel i e las tyczność cenowa
popytu zagranicy na ekspor towany przez nas towar jes t wysoka. Musimy
t akże mieć moż l iwość zwiększenia ekspor tu – czyl i mus i wys tępować
odpowiednio wysoka e las tyczność podaży ekspor towej .
Z drugie j s t rony po deprecjac j i /dewaluacj i / war tość impor tu w walucie
krajowej rośnie . Jeżel i cena zagraniczna im por towanego dobra wynos i
1000 CHF, to przy kurs ie 2PLN jego cena w Polsce wynos ić będz ie 2000
PLN /n ie uwzględnia jąc kosz tów t ranspor tu , ce ł , pod atków i tp . / . P rzy
kurs ie 2 ,4 PLN cena tego samego towaru wynosić będz ie 2400 PLN .
Reasumując: oznacza to , że deprecjacja /dewaluacja/ zwięk sza
zyskowność eksportu w walucie kraju eksportera , umożl iwia obniżenie
cen towarów eksportowanych w walucie obcej /co może zwiększyć
możl iwości eksportowe/ i podnos i cenę krajową towarów
importowanych. Wzros t cen towarów impor towanych po deprecjac j i
/dewa luacj i / oznacza także , że rosną ceny importu zaopatrzeniowego
oraz importowanych surowców. Deprecjacja waluty podnos i więc
koszty dzia ła lności gospodarczej . Tym s i ln iej , im większą rolę taki
import odgrywa w gospodarce danego kraju .
Dewaluacja jes t więc k orzys tna d la ekspor terów nie korzys ta jących
z impor tu zaopat rzeniowego /na przykład ekspor terzy surowców/ , a le oni
t akże prędzej czy późnie j odczują wzros t kosz tów będący nas tęps twem
deprecjacj i /na przykład wzros t kosz tów energi i / . J eżel i j ednak w kra ju
wzros t cen jes t szybszy i /a lbo wzros t wydajności pracy wolnie j szy niż za
granicą deprecjac ja /dewaluacja / może okazać s ię n iezbędna, ponieważ
nadwartościowość kursu jes t bardzo szkodl iwa. Należy jednak
pamiętać o tym, że deprecjacja dzia ła proinf lacyjnie .
Arbitraż walutowy
Ogólnie – arb i t raż polega na wykorzys tywaniu różnic kursowych / lub
cen towarów, wys tępuje też arb i t raż towarowy/ na poszczególnych
rynkach
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 17
W arbi t rażu walu towym dochodz i do natychmias towej t ransakcj i
kupna-sprzedaży walu t . W żargonie f inansowym mówimy, że s taramy s ię
w tak im wypadku szybko „zamknąć” naszą pozycję . Pozycja „zamknięta”
oznacza , że nasze należności równają s ię zobowiązaniom. Pozycja
„kró tka” / shor t / oznacza , że mamy przewagę zobowiązań n ad
należnościami , pozycja „d ługa” / long/ - odwrotn ie . Świadome
u t rzymywanie pozycj i „d ługie j” lub „kró tk ie j” oznacza , że mamy pozycję
„o twar tą” , uprawiamy spekulację . W przypadku pozycj i „d ługie j”
zyskamy, jeżel i kurs walu ty wzrośnie , s t rac imy – j eżel i spadnie . Przy
pozycj i „kró tk ie j” – odwrotn ie .
Warunek równowagi na rynkach walutowych
/u jęc ie od s t rony aktywów – assets approach, /
Zasada jes t nas tępująca: n ie należy inwes tować w aktywa, k tórych
war tość spada, inwes tu jemy w aktywa, k tórych war tość rośnie . Oznacza
to , że należy inwes tować w aktywa denominowane w walucie , k tóra u lega
/oczekujemy, że u legnie / aprecjac j i , uc iekamy od walorów
denominowanych w walucie , k tóra wykazuje sk łonność do deprecjac j i .
Kalkulację opłacalności może zmieni ć uwzględnienie różnic w s topach
procentowych pomiędzy kra jami . Po uwzględnieniu s topy procentowej
kalkulacja może wyglądać nas tępująco:
rA
= rB
+ KW
A/B exp – KW
A/B spot
KW
A/B spot
Oznacza to , że rów nowaga na rynku walu t A i B zos tan ie u t rzymana
j eżel i różnice w oprocentowaniu depozytów w obu walu tach będz ie równe
oczekiwanej deprecjac j i lub aprecjac j i tych walu t względem s ieb ie .
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 18
Ubezpieczony arbi traż s tóp procentowych
KW
A/B forward – KWA/B spot
rA – r
B 100%
KW
A/B spot
Jes t to arb i t raż ubezpieczony, ponieważ wys tępuje tu kurs forward .
W arb i t rażu n ieubezpieczonym występuje w tym miejscu oczekiwany w
danym terminie kurs spot . J eżel i l ewa s t rona n ierówności j es t większa od
prawej / to znaczy, j eżel i różnice w s topach procentowych pomiędzy A i B
są większe na korzyść A n iż wynos i oczekiwana deprecjac ja walu ty A
względem B/ - inwes tu j w A. I odwrotn ie .
Jeżel i pomiędzy poszczególnymi kra jami wys tępują różnice w s topie
inf lac j i decydujące znaczenie ma okreś len ie zmian w wielkości ach
rea lnych , po wyel iminowaniu skutków zmian cen . Operujemy wtedy
pojęciem rea lnego kursu walutowego
ceny w B
Realny KWA/B
= X nominalnyKWA/B
ceny w A
W tym ujęciu wzros t realnego KW oznacza deprecjację walu ty A.
W warunkach, k iedy i s tn ie je moż l iwość zmiany kursu walu ty
zawsze wys tępuje ryzyko kursowe. Ryzyko to jes t tylko jedną z form
ryzyka wys tępującego w dz ia ła lności gospodarczej . Ogóln ie można
wyróżnić ryzyko niesystemowe , specyf iczne d la każdej f i rmy, k tóre
można ograniczyć lub wyel iminować przy pomocy odpowiednich technik i
ryzyko systemowe albo rynkowe , k tórego n ie można całkowicie
wyel iminować /na przykład ryzyko związane z moż l iwością za łamania
ca łego rynku/ . Oprócz ryzyka kursowego w f inansach międzynarodowych
wyróżnia s ię jeszcze ryzyko zwi ązane z moż l iwością zmian s tóp
procentowych / In teres t Rate Risk / , odnoszące s ię do skutków zmian
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 19
kursów papierów war tościowych typu obl igacyjnego oraz ryzyko zmian
cen aktywów będących w obrocie międzynarodowym / Price-Level Risk / ,
t ak ich jak towary i akcje na poszczególnych rynkach /na przykład d la USA
miarą taką może być indeks zmian cen n ieruchomości w USA i indeks
zmian cen akcj i , a le należy pamiętać , że i s tn ie je s i lna współzależność
pomiędzy poszczególnymi rynkami / .
Jeżel i chodz i o ryzyko kurso we, to można wyróżnić ryzyko b i lansowe
/ks ięgowe/ , operacyjne i t ransakcyjne . Ryzyko to e l iminuje tylko sys tem
całkowicie sz tywnych kursów walu t / j ak w sys temie euro / . Im kurs jes t
bardz ie j zmienny tym ryzyko to jes t większe . Na aprecjac j i walu ty A t racą
c i , k tórzy u t rzymują pozycję „kró tką” / shor t / w A i „d ługą” / long/ w
innych walu tach , to znaczy:
-ekspor terzy, k tórych kont rakty będą p łacone w innej walucie n iż A , na
przykład ekspor ter z Polsk i , k tóry z real izował dos tawę w ramach
kont raktu p ła tnego w e uro j eżel i dosz ło do aprecjac j i PLN w s tosunku do
euro ,
- ekspor terzy kapi ta łu z kra ju A /na przykład , j eżel i f i rma n iemiecka
za inwes towała euro w Polsce t rac i na aprecjac j i euro czyl i d eprecjac j i
PLN / . W takie j sytuacj i ekspor ter kapi ta łu z Polsk i / inwes tycja w euro /
zyskuje .
Zyskują c i , k tórzy u t rzymują pozycję „d ługą” w A i „kró tką” w
innych walu tach , na przykład impor terzy w kra ju A j eżel i walu tą
p ła tności zawar tych przez n ich kont raktów nie jes t walu ta A. Przy
deprecjac j i – odwrotn ie . Sytuacja prz eds tawia s ię podobnie , j eżel i
wys tępują zmiany w oprocentowaniu różnych aktywów / ryzyko spadku -
wzros tu oprocentowania ak tywów/ .
Sposoby e l iminowania /ograniczania / ryzyka kursowego
Technik i t e okreś la s ię na ogół jako hedżing / to hedge – odgrodz ić
s ię / .
Zasada hedżingu polega na tym, że real izujemy dwie transakcje w
przeciwstawnych k ierunkach, na przykład w dwa typy aktywów,
których cena zmienia s ię w przeciwstawnych k ierunkach. Unikamy
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 20
pozycj i „o twar te j” – cash f low z jednej t ransakcj i j es t przeci wstawiany
przez cash f low z drugie j t ransakcj i „w przeciwnym kierunku” –
ut rzymujemy pozycję „zamkniętą” . J eżel i n ie s tosujemy t ransakcj i
zabezpieczającej , „ równoważącej” , wtedy u t rzymujemy pozycję „o twar tą” ,
zwiększamy ryzyko czyl i spekulu jemy. Na przykł ad l icząc na wzros t kursu
$ kupujemy $ , j eżel i kurs $ spadnie /aprecjac ja ZLP/ – t rac imy bo mamy
pozycję „o twar tą” , w tym przypadku „długą” w $ .
Bardz ie j wyraf inowane technik i zabezpieczające wykorzys tu ją tak
zwane ins t rumenty pochodne, czyl i derywatywy /der ivat ives / . Wymienić
tu można t ransakcje forward , fu tures , opcje i t ransakcje swapowe
/swaps / .
Różne k lasyf ikacje i podz ia ły t ransakcj i hedż ingowych. Przykład :
Firma U z USA sprzedała f i rmie N z Niemiec towar za 1 mln euro .
P ła tność – za 3 mies iące . KWspot euro /$ 1 ,2 . Oznacza to , że za 3
mies iące f i rma U ot rzyma 1 mln euro , a le i l e to będz ie $ ? Przy kurs ie
obecnym – 1200 tyś $ . Powsta je problem ryzyka kursowego d la f i rmy U.
Fi rma U ma pozycję „d ługą” / long/ w euro i narażona jes t n a s t ra ty jeżel i
kurs euro spadnie /aprecjac ja $ / . Na przykład , j eżel i kurs dolara wzrośnie
do 1 , 1 Fi rma U o t rzyma tylko 1100 tyś $ , to znaczy s t rac i 100 tyś $ .
Bez hedżingu:
Podpisanie t ransakcj i : Za 3 mies iące o t rzymuje
f i rma U nie robi n ic 1 mln euro i wymienia na
$ po kurs ie kasowym / spot /
Firma U może s ię zabezpieczyć przed ryzykiem deprecjacj i euro do $
s tosując , na przykład technikę forward market hedge .
Z hedżingiem
Podpisanie kont raktu . Fi rma U Po 3 mies iąca ch o t rzymuje
l i czy na deprecjac ję euro i 1 mln euro z kont raktu i
sprzedaje forward 3 mies iące sprzedaje j e , zgodnie
1 mln euro za $ po kurs ie , na z umową, za 800 tyś $ .
przykład 1 ,25 .
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 21
Firma U unika w ten sposób ryzyka kursowego, ponieważ s t abi l izu je
warunki kont raktu także w $ . J es t to jednak zabezpieczenie częściowe,
ponieważ jeżel i rzeczywis ta s topa deprecjac j i euro będz ie n iższa od
us ta lonej w kont rakcie forward f i rma s t rac i . St ra ta będz ie większa jeżel i
kurs euro n ie u legnie deprecjac j i /na przykład , gdyby kurs s ię u t rzymał na
poz iomie 1 ,3 wtedy f i rma U ot rzymała by 833,3 tyś . $ , 33 .3 tyś . $ więcej
n iż przy hedż ingu/ i j eszcze większa , j eżel i u legnie aprecjac j i
/deprecjac ja $ / . P rzed tak imi ewentualnościami skutecznie j zabezpieczają
t ransakcje opcyjne /pa t rz polecana l i t e ra tura / .
Swap walutowy
/ t en sam sys tem, rodzaj s tóp procentowych par tnerów - currency swap,
f i xed- for- f ixed ra te currency swap /
Transakcje „zamienne”. Bardzo duży, over- the-counter, płynny rynek.
a / kupno lub sprzedaż walu ty spot wraz z jednoczesną sprzedażą lub
kupnem na rynku forward . .b / umowa, na mocy k tóre j nas tępuje zamiana
p ła tności w jednej waluci e na p ła tności w innej walucie .
$ $
F i rma U /z USA/ dealer t ransakcj i f i rma N /z Niemiec/
DM swapowej DM
Dealer t ransakcj i swapowej dz ia ła jako pośrednik : poszukuje f i rm z USA
która mają zobowiązania wobec f i rm niemieckich w DM i f i rm
niemieckich , k tóre mają zobowiązania wobec f i rm z USA w $ . Nas tępn i e
„wymienia” te zobowiązania Wracając do naszego przykładu: f i rma z
Niemiec musi zapłacić f i rmie U z USA 1 mln DM. Ekspor ter z USA może
u dealera swapowego swoją należność w DM zamienić na $ . Dealer
swapowy musi znaleźć f i rmę z Niemiec , k tóra w tym samym t e rminie ma
ot rzymać odpowiednią sumę w $ , a le chce o t rzymać DM. W większości
przypadków f i rmy te n ie mają ze sobą kontaktu , sprawę zała twia dealer.
Przykład t ransakcj i swapowej : bank zgodz i ł s ię dos tarczyć impor terowi
w Niemczech 1 mln . $ za 3 mies ią ce . Bank może s ię zabezpieczyć kupując
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 22
forward na 3 mies iące 1 mln $ . Ale może również kupić 1 mln $ spot i ,
ponieważ będz ie pot rzebował te p ien iądze dopiero za 3 mies iące może je
odsprzedać z zas t rzeżeniem, że odkupi je po okreś lonym kurs ie za 3
mies iące . .
Bardzo popularne są t ransakcje swapowe s tóp procentowych / np. f i x -
for- f loat ing currency swap / - zamiana zobowiązań w s ta łych na
zobowiązania w zmiennych s topach procentowych.
Opcje /op t ions /
Ogólnie – t ransakcje dające moż l iwość , praw o do sprzedaży lub zakupu
danej walu ty. Transakcję taką mogę z real izować, a le n ie muszę – j eżel i
kurs zmieni ł s ię t ak , że rea l izacja t ransakcj i j es t d la mnie n ieopłacalna
ods tępuję od t ransakcj i p łacę tylko uzgodnioną prowiz ję .
Na przykład: j eżel i j e s tem ekspor terem i przewiduję / rynki
przewidują / aprecjac ję własnej walu ty w s tosunku do walu ty kont raktu
mogę sprzedać forward walutę kont raktu i un iknąć s t ra t po aprecjac j i
walu ty własnej . J eżel i j ednak, wbrew przewidywaniom, walu ta kra jowa
ulegnie deprecjac j i a kont rakt forward zos ta ł zawar ty – s t racę . J eżel i
zawarłem kont rakt opcyjny put / sprzedaż / mogę ods tąpić od umowy i
sprzedać przychód w walucie kont raktu po bardz ie j korzys tnym kurs ie
spot .
Prawidłowo s tosowane opcje są bardzo skutecznym zabez pieczeniem
przed ryzykiem kursowym. Stosowane są jednak także powsze chnie n ie
jako zabezpieczenie , j ako dobre narzędz ie spekulacj i walu towych.
Literatura: A.Budnikowski j .w. A.Naj lepszy „Zarządzanie f inansami
międzynarodowymi”, PWE 2000. Mar ian Gór sk i „Rynkowy sys tem
f inansowy” PWE 2009 rozdz .9 . 4 i rozdz .14 . Uzupełn iająca: A.Sopoćko
„Pochodne – droga do for tuny”, Agencja Wydawnicza i Market ingowa
Media-Bank, Warszawa 1999 r. J . J akubczyc „Finanse międzynarodowe”,
Oficyna, Wol ter Kluwer Polska Sp .z o .o . 2012
prof. Andrzej Lubbe – Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze 23