MUGiRE b. ABDURRAHMAN

Yaş itibariyle Malik' in akranı sayılan Mugire onunla aynı hocalardan ders al­mış , daha önce kendisine muhalefet et­mekle birlikte Malik kendi ilim meclisini oluşturduktan sonra onun meclisine ka­tılmaya başlamıştır (a .g.e. , III , 4) . Ancak Malik'in fıkhl görüşlerinin rivayeti konu­sunda Medine Maliki ekolünün temsilci­leri kabul edilen sonraki nesil fakihleri ka­dar katkıda bulunmamıştır. Bununla bir­likte Medine MaliKI ekolünün temsilcile­rinden Mutarrif b. Abdullah el-Esam, Ebü M us' ab ez-Zührl ve İbnü'l-Macişün ile Mı­sır MaliKI ekolünün önde gelenlerinden İbn Vehb'in istifade ettiği fakihler arasın­da yer almaktadır. Mugire b. Abdurrah­

man 22 Safer 186 (2 Mart 802) tarihinde vefat etti.

Mugire'nin Medine'de meşhur olan ki­

taplarından söz edilmektedir. Önce Mı­sır' a , oradan Kayrevan'a ve muhtemelen Endülüs'e ulaştığı ve Medine fukahası ile

müelliflerine ait fıkhl görüşleri bir araya getirdiğ i an laşılan bu kitaplara (Muham­med b. H aris ei-Hu şenl, s. ı 68; Kadi İ yaz, IV, ı05 ; V, ı ı ı; Muranyi, s. ı 42, ı 65) Mali ](ı mezhebi literatürünün oluşumunda Ma­lik'in öğrencilerinden Mısırlı İbnü 'l-Kasım, İbn Vehb ve Eşheb el-Kaysi ya da Tunuslu İbn Ziyad el-Absl'nin mesai! derlemeleri (semaat) gibi kaynak değeri atfedilme­

miştir.

BİBLİYOGRAFYA :

Muhammed b. Haris ei-Huşenl, Tabakatü 'ulema'i İfrikıyye( n şr. Muhammed b. Şen e.b). Beyrut, ts. (Darü 'l·kitabi'I-Lübnan!) . s. 168; lbn Abdülber en-Nemer1. el-İntika', Kahire 1350, s. 53-54; Kadi İyaz, Tertibü'l-medarik (n ş r. Ab­dülkadir es-Sahrav!). Ra bat 1403/ 1983, lll, 2-8, 130 133 229 353;1V, 105;V, 111 ;Zeheb1. Ta­rfh~ 'l-İsl~rri: ~ene 181-190, s. 410-411; İbn F~rhün , ed-Dibacü'l-mü;;heb, ll, 343-344; İbn Kunfüz, el-Vefeyat ( n ş r. Adil Nüveyhiz). Beyrut 1971 , s. 148-149; İbn Hacer, Teh;;fbü't-Teh;;fb, X, 264-265; Mahlüf, Şeceretü'n-nur, 1, 56; M. Muranyi. Dirasal {f meşadiri 'l-fıkhi 'l-Malikf (tre. ömer Sa bir Abdülcelll v. dğr. ). Beyrut 1409/1988, s. 142 165· Ali Hakan Çavuşoğlu , Irak Maliki Ekolü:' 11/.-V.J/X. -X/. yy. [doktora tezi , 2004), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 24-25.

lt.l M EHMET ERDOGAN

MUGİRE b. EBÜ ŞİHAB ( ~~ .sıl .:,.! Q~ )

Ebu Haşim Mugire b. Ebi Şihab Abdiilah b. Amr el-Mahzumi

L

376

(ö . 91/710)

Yedi kıraat imarnından İbn Amir'in hocası

(bk. İBN AMİR) . _j

L

MUGİRE b. NEVFEL ( JS~ w-ı Q~ )

Ebu Yahya (Ebu Halime) Mugire b. Nevfel b. el-Haris b. Abdilmuttalib

b. Haşim el-Kureşi (ö . 50/ 670 'ten sonra)

Sahabi, Medine kadısı. _j

Hicretten önce Mekke'de dünyaya gel­di; daha sonra Medine'de doğduğu ve Hz. Peygamber'in vefatında altı yaşında ol­duğu da söylenir. ResQJ-i Ekrem'in amca­sı Haris b. Abdülmuttalib'in torunudur. Mugire'nin Hz. Osman zamanında Medi­ne'de kadılık yaptığı bilinmektedir. Hz. Ali 'nin safında Sıffin Savaşı'na ve diğer muharebelere katıldı . Güçlü kuwetli bir kişi olarak nitelendirilen Mugire.' bazı ri­vayetlere göre Hz. Ali Küfe 'de lbn Mül­cem'in saldırısına uğradığında kadife pe­lerinini suikastçının üzerine atıp daha faz­la hamle yapmasını engellemiş ve ardın­

dan onu yere yıkarak zehirli kılıcını elin­den düşürmüştür (M überred, lll. ı ı ı 9; Mes'Gdl, ll , 424; krş . DİA , XX, 220) . Mugi­re, Hz. Ali'nin şehadetinden sonra Hz. Ha­san'ın yanında yer aldı ve Hasan Muaviye ile savaşmak üzere harekete geçtiğinde onu Küfe'de idareci olarak bıraktı.

Mugire b. Nevfel. Hz. Ali 'nin dul eşi ümame bint Ebü'I-As ile evlendi. Hz. Ali'­nin yaralı yattığı sırada , Hz. Fatıma ' nın

ölümünden sonra evlendiği bu eşini ken­disinin ardından Muaviye b. Ebü Süfyan'ın almak isteyeceğini düşünerek yakın akra­baları olan Mugire'ye bizzat önerdiği veya eşine Mugire ile evlenmesi yolunda tav­siyede bulunduğu rivayet edilmektedir. Mugire'nin ümame'den Yahya isimli bir oğlu olmuş , ancak nesebi devam etme­miştir. Fakat ümame'nin bu kocasından çocuğu olmadığı da söylenir. Öte yandan Mugire'nin, SO (670) yılında vefat eden ümame dışındaki hanımlarından Ebü Süfyan b. Haris b. Abdülmuttalib 'in to­runu Arnine'den Ebü Süfyan adlı bir oğlu daha olmuş, ancak ondan da soyu devam

etmemiştir. Diğer eşleri ve cariyelerinden ise birçok çocuğunun olduğu bilinmek­tedir. Mugire b. Nevfel kanalıyla Hz. Pey­gamber'den bir hadis rivayet edilmiştir; ayrıca onun mürsel olarak rivayette bu­

lunduğu da söylenir.

BİBLİYOGRAFYA :

Abdürrezzak es-San'anl, el-Muşannef (n ş r.

Hablbürrahman el-A'zam!). Beyrut 1403/1983, VI, 201; İbn Sa'd, et-Tabakat, V, 22, 23; Vlll, 40; Mus'ab b. Abdullah ez-Zübeyr!. Nesebü ~ureyş

1 n ş r. E. U§vi- Provençal). Kahire 1982, s. 86; İbn Kuteybe. el-Ma'arifl Ukkaşe ). s. 127, 142; Bela­zürl. Ensab, lll, 297; Müberred, ei-Kamil(n ş r.

M. Ahmed ed-Dal\), Beyrut 1406/1986, lll, 1119; İbn Ebü Hatim, el-Certı ve't-ta'dfl, VIII , 231 ; Mes'üdi Mürucü 'z-zeheb(Abdülhamld ). ll, 424; İbn Haz~. Cemh~r~, s. 16, 70; İbnü'I-Esir. Üs­dü 'l-gabe, V, 249-250; VII , 22; İbn Balaban, el­İhsan {f takribi Şaf:ıihi İbn Hibban [ nşr. Şuayb e·l-Arnaüt). Beyrut 1412/ 1991 , XV, 89; ibn Ha­cer, el-İşabe, lll, 453, 454; Vlll , 25, 26; Abdül­melik b. Hüseyin eı-Asım1. Semtü 'n-nücumi'l­'avali {f enba'i'l-eva'il ve 't-tevali ( nşr. Adil Ah­med AbdülmevcGd- Ali M. Muavvaz ). Beyrut 1419/1998, ı , 505-507; Ethem Ruhi Fığlalı. " İbn Müıcem" , DİA , XX, 220. G;1

IJll!l GüLGÜN U YAR

L

L

MUGİRE b. SAİD el-İCLİ (~f ~w-ıQ~ )

Ebu Abdiilah Mugire b. Said el-İci! ei-Beceli (ö. 119/737)

Aşırı Şii fırkalarından Mugiriyye'nin kurucusu

(bk. GALİYYE) .

MUGİRE b. ŞU'BE ( ~.:,.ıQ~ )

Ebu İsa (Ebu Abdillah) Mugire b. Şu 'be b. Ebi Amir b. Mes'ud es-Sekafl

(ö . 50/ 670)

Sahabi, Emevi devlet adamı.

_j

_j

600 yılı civarında Taif'te doğdu; Sakif kabilesinin Ahlaf kolundandır. Rivayete göre, arkadaşlarından birkaçını sarhoş ol­dukları bir sırada öldürdüğü için Taif'ten kaçmak zorunda kalmış ve Hudeybiye Antiaşması ' ndan (6/628) bir süre önce Medine'ye gelerek İslamiyet'i kabul et­miştir. Öldürdüğü kişilerin kan bedellerini Taifin önemli şahsiyetlerinden babasının amcası Urve b. Mes'üd ödemiştir. Hudey­biye barış görüşmeleri sırasında Hz. Pey­gamber'in koruyuculuğunu yapan Mugire daha sonraki bütün gazvelerde bulundu .. 9 (630) yılında Medine'ye gelen Taif he­yetinde yer alan akrabalarını evinde ağır­ladı. Taif halkının İslam'ı kabulüyle sonuç­lanan görüşmelerin ardından Ebü Süfyan ile birlikte Taif'teki Lat putunu yıkınakla

görevlendirildi.

Mugire, Hz. Ebü Bekir döneminde Rid­de savaşiarına katı ldı ve Nüceyr üzerine gönderilen birliğin kumandanlığını yaptı. Ardından Müseylimetülkezzab'a karşı dü­zenlenen Yername ve Suriye cephesindeki

Yermük savaşlarında bulundu. Hz. Ömer

zamanında Kadisiye Savaşı (ı 5/636 ı önce­sinde lll. Yezdicerd'e gönderilen heyette yer aldı, ayrıca İran ordularının başkuman­dam Rüstem ile çeşitli görüşmeler yaptı. 17 (638) yılında Basra valiliğine tayin edil­di. Ancak bir süre sonra zina ettiği iddiası ile halife tarafından Medine'ye çağınldı ve yapılan yargılama neticesinde iddia ispat­lanamadığı için cezalandırılmadıysa da valilikten uzaklaştırıldı. Valiliği sırasında vilayetin gelir ve giderlerini içeren bir def­ter tanzim etmişti. Hz. ömer onun bu ic­raatını takdirle karşılad ı ve divan teşkila­tının kurulmasında onu örnek aldı. Basra valiliğinin ardından tekrar Irak ve İran fe­tihlerine katılan Mugire, Nihavend Savaşı ( 2 ı /642 ) öncesindeki barış görüşmelerini yürüten heyete başkanlık yaptı. Ayrıca kumandanın şehid düşmesi durumunda yerini alacak yedekleri n üçüncüsü idi. Bü­yük bir zaferin kazanıldığı bu savaşta ku­mandanlık sırası ona gelmedi: ancak sa­vaşın ardından emrindeki birliklerle He­medan bölgesini ele geçirmeyi başardı .

21 (642) yılında Küfe valiliğine getirilen Mugire, Medine'ye gitmesine izin verdiği hıristiyan kölesi Ebu Lü'lüe'nin ağır bir şe­

kilde yaraladığı Hz. Ömer'in vefatma ka­dar görevinde kaldı ve bu esnada Azer­baycan ' ı fet h etti. Hz. Ömer, yerine seçi­lecek halifeye Sa'd b. Ebu Vakkas' ı Küfe valiliğine getirmesi vasiyetinde bulundu­ğu için Hz. Osman tarafından önce Küfe valiliğinden , bir süre sonra da uhdesine verilmiş olan Azerbaycan ve İrminiye va­liliğinden alındı. Emevl Devleti'nin kuru­luşuna kadar resmi bir göreve getirilme­yen Mugire'nin Hz. Osman ' ı veya Hz. Ali 'yi desteklediğini gösteren herhangi bir bilgi yoktur. Hz. Osman'ın şehid edildiği gün­lerde halife seçilen Hz. Ali 'ye birtakım tav­siyelerde bulunmuş. fakat onun görüşle­

rini dikkate almaması üzerine muhalifle­r ine katılmak için Medine'den ayrılarak Mekke'ye gitmişti r.

Hakem Vak'ası 'nda çağrılmadığı halde hakemierin toplantısına katılan Mugire. Hz. Ali 'nin şehid edilmesinin ardından Muaviye'nin yanındayer aldı verivayete göre onun ağzından mektup yazmak su­retiyle o yılın hac emirli ği görevini üstlen­di. Aynı zamanda kayınbiraderi olan Mua­viye adına Hz. Hasan'a giden elçilik heye­tinde bulundu: daha sonra da Küfe valili­ğine getirildi ( 4 ı /66 ı ). Bu görevi sırasın ­

da. Hz. Ali tarafından vali tayin edildiğ i

Fars'ta direnmeyi sürdüren kendi kabile­sinden Ziyad b. Ebih'in Ebu Süfyan ' ın ne­sebine katılıp Muaviye'nin kardeşi ilan edilmesinde ve ardından Basra valiliğine

getirilmesinde büyük rol oynadı . Küfe, o sıra l arda Emeviler'in karşısında yer alan Hz. Ali taraftarlarının ve sürekli isyan ha­lindeki Hariciler'in en yoğun bulunduğu merkezdi. Mugire bu karışık şehirde mü­samahakar bir politika izlemeye çalıştı .

Suriyeli askerlerle yenemediği Hariciler'in üzerine ekonomik ve siyasal baskılarla bu­nalttığı . önceden onlarla beraber savaşan Hz. Ali taraftarlarını gönderdi: böylece Müstevrid b. Ullefe liderliğindeki Harici isyanını kanlı bir şekilde bastırıp isyancı­ların tamamına yakınını ortadan kaldırdı (43/663 ).

Muhaliflere karşı ılımlı tutumu yüzün­den tenkit ve şikayetlere maruz kalan Mugire, görevden alınacağını anlayınca halifeye oğlu Yezid'i veliaht yapmasını tavsiye ederek makamını korudu ve 50 (670) yılındaki veba salgınında ölünceye kadar görevinde kaldı. Kaynaklarda Mu­gire'nin bir gözünün kör olduğu belirtilir. Mugiretürre'y lakabıyla anılan Mugire hi­t abetiyle ünlü kişiler arasında sayılır ve Araplar ' ın dört dahisinden biri kabul edi­lir. Mugire b. Şu'be Hz. Peygamber'in ka­tiplerindendi: ondan 1 30'un üzerinde ha­dis nakletmiştir. Bu hadislerden dokuzu Buhari ve Müslim'de yer almakta. biri sa­dece Buhari'de, ikisi de sadece Müslim'­de bulunmaktadır.

BİBLİYOGRAFYA :

İbn Hişam . es-Sire2, ll , 31 3- 314 , 483, 541 -542; İbn Sa 'd, et-Taba~a t, ı , 268- 27 1, 313; ll , 346-351 ; V, 34-35 ; VII, 7; İbn Habib. e l-Mu/:ıab­ber; s. 20, 60 , 106, 184, 302, 447 ; İbn Kuteybe. e1-Ma'arif( U kkaşe). s. 294-295 ; el-İmame ves­siyase, ı , 48-49, 142; Belazüri. Ensab (Zekkar), XIII, 343-352; a.mlf .. Fütah (Fayda), b k . İndeks; Dineveri. e l-Af:ıbarü 't- twa l, s. 144; Ya 'kübi, Ta­ri f] , ll, 156, 215;Taberi. Tarif:ı (de Goeje) . I, 1691-1692, 3070-3071 , 3080-3084, 3103-3104; ll , 19-20, 111-1 14, 173- 174; İbn A'sem el-Küfi. ei­Fütü/:ı, Beyrut 1406/1986 , I, 42 1, 439; İbn Ab­dürabbih, el-' İ~dü ' l-{erid ( n şr. Müfld M. Kumey­ha - Abdü lmec!d et-Terhlnl), Beyrut 1407/1987, ı , 77 -78 ; V, 269; Ebü'I-Ferec el-İsfahiıni. el-Ega­n i, VIII , 5848-5849; IX, 6417 ; İbnü 'l-Esir, el-Ka­mil, ll, 488-489, 540-541; lll, 77-79 , 420-431; ayrı c a b k . İndeks ; Zehebi . A'lamü 'n-nübela', III , 21- 30; İbn Hacer. ei-İşabe(Bi ca vl ). VI, 197-199; H. Lammens, "Mugi re", İA , Vlll , 450-451.

1

L

Iii İRFAN AYCA N

MUGİRİYYE ( ~~1)

Mugire b. Said ei-İcli'nin (ö. 119/ 737)

görüşlerini benimseyen aşırı Şii fırkalarından

(bk. GALiYYE). _j

MUG LA

1 MUG LA

Ege bölgesinde şehir

L ve bu şehrin merkez olduğu il.

_j

Muğla şehri etrafı dağlarla çevrili bü­yükçe bir ovanın ( M uğla ovas ı ) kuzey ke­narında . Oyukludağ 'ın eteklerindeki Asar­tepe'nin ( Hi sardağ ) yamaçlarında deniz­den 650 m. yükseklikte kurulmuştur. Şeh­rin bugünkü adı antik dönemdeki ismi olan Mobolla'dan gelir. Bu kelime daha sonraki devirlerde Mogola olarak anılmış­tır. Şehrin bulunduğu bölge ise Eski çağ

tarihinde Karya adıyla geçer.

Şehrin kuruluş tarihi kesin olarak bilin­memekle birlikte Muğla'nın çevresinin tarihi arkeolajik verilere göre Helenistik dönem öncesine kadar iner. Şehrin bulun­duğu Karya bölgesi, Anadolu kıyılarındaki bütün İyon şehirleriyle birlikte milattan önce VI. yüzyılda Lidya Krallığı'nın, ardın ­

dan Persler'in hakimiyeti altına girdi. Pers hakimiyeti Büyük İskender' in Karya'yı iş­galiyle sona erdi. Milattan önce 129'da Bergama Krallığı 'nın varisi olarak Anado­lu'ya giren Romalılar'ın eline geçti ve As­ya eyaJetine bağlandı. 395'te Roma İm­paratorluğu'nun ikiye ayrılması üzerine Karya Doğu Roma- Bizans sınırları içinde kaldı. Hıristiyanlığın resmi din olarak ka­bul edilmesinin ardından metropolitlik oldu. 732'den önce İmparator lll. Leon za­manında Bizans eyalet sınırlarının yeni­den belirlenmesi sırasında Muğla'nın da içinde bulunduğu bölge Kibiraioton de­niz "tema"sına dahil edildi. 802'de HarQ­nürreşid devrinde Abbasiler Likya ve Kar­ya'yı zaptetti. 862 yılına kadar müslüman­ların elinde kalan bu bölgeler daha sonra Bizans tarafından tekrar geri alındı.

Karya bölgesine karşı yapılan Türk akın­ları , Xl. yüzyıldan başlayarak XIII. yüzyılın son çeyreğinde bölgenin kesin biçimde fethine kadar aralıklarla sürdü. 1 079'da Türk kuwetleri Muğla ve civarına kadar geldiler. 11 03'te Karya ' nın güneybatı sa­hilleri Türk akınlarıyla yıpratıldı. İmpara­tor Manuel Komnenos zamanında (ı ı 43 -

ı ı 80) bu akıniara karşı özel bir sını r böl­gesi oluşturuldu . Moğollar' ın önünden kaçan Türkmen grupları 1220'den sonra Anadolu 'ya girdiler ve batıdaki sınırlara yerleştiler. Ardından Türk akınları yoğun bir şekilde arttı. 1259'dan itibaren Bizans sınır savunmasının bozulması ve Bizans dış politikasındaki bazı değ i şiklikler se­bebiyle Karya bölgesi 1261 yılından itiba­ren Menteşeoğulları ' nın hakimiyetine gir-

377