Upload
eriorakihara
View
250
Download
18
Embed Size (px)
DESCRIPTION
ku
Citation preview
Asyhadu anla illaha ilallah, wa asyhadu anna muhammadarusulullahRoditubillahirobba wa bil islmamidiina, wa bil muhammadinya wa rasulla, robbi zidni ilma warzuqnifahma... Amien
Pengantar Sistem Muskuloskeletal Dirwan Suryo SoulartoFakultas KedokteranUMY 2010
Sadarkah Kita?? Sesungguhnya Kami telah menciptakan manusia dalam bentuk yang sebaik-baiknya (QS. At-Tien, 94; 4)Apa & Bagaimanakah Kesempurnaan Tubuh Kita??
Apa & Bagaimanakah Kesempurnaan Tubuh Kita??Terminologi Anatomi
Tujuan Perkuliahan:TIU : Setelah mempelajari bab ini mahasiswa dapat mendiskusikan peran sistem muskuloskeletal dalam sistem lokomomotorTIK :Setelah mempelajari bab ini mahasiswa dapat :Menyebutkan fungsi sistem otot, tulang dan persendianMenerangkan proses kejadian tulangMenyebutkan struktur makroskopik dan mikroskopik otot dan tulang Mengklasifikasikan berbagai jenis tulang, otot dan persendianMenerangkan mekanisme kontraksi otot rangkaMenganalisis berbagai macam aksi otot rangka saat melakukan gerakanMengaitkan sistem muskuloskeletal dengan sistem lainnya antara lain sistem lokomotor, saraf (inervasi) dan pembuluh darah (vascularisasi)
PendahuluanContoh-contoh kasusBagaimana manusia bisa berbaring, duduk, tegak berdiri & berlari?Mengapa orang lumpuh tidak bisa?Seorang laki-laki pemain sepakbola, 25 tahun, pada saat bertanding tiba-tiba mengalami kram tungkai kanan Seorang wanita, 60 tahun, setiap kali sholat mengalami kesulitan untuk sujud dan rukuk oleh karena sendi lutut bengkak dan nyeri.
Pendahuluan........Topik:Systema skeletaleArticulatioSystema musculareSystema nervosumLocomotor systemKinesiology
Systema SkeletaleSYSTEMA SKELETALETulang dan tulang rawan (organ) menyusun sistem rangka tubuhSkeleton (Latin) = kerangkaOsteon (Yunani)= tulang. Os = untuk nama tulangOsteologia = ilmu tentang tulang
Systema skeletale.....Fungsi: Menegakkan & menyangga tubuhAlat gerak pasif (menyediakan pengungkit)Tempat menempel otot-otot skeletMemberi bentuk dasar tubuhPelindung organ-organ dalamPenghasil sel-sel darahPenyimpanan calsium
SKELETON HUMANUMdibedakan posisinya:Skeleton axiale (80)Skeleton appendiculare (126)(DEWASA = 206 TULANG)
Systema skeletale.....
SKELETON AXIALE Ossa cranii (22 tulang)8 pasangan6 tunggalOs hyoideum (1 buah)Skeleton trunciColumna vertebralis = 26 tulangCosta et cartilago costa = 24 tulang / 12 pasangSternum = 1 tulangOssicula auditiva= 3 pasang = 6 tulang
Systema skeletale.....
SKELETON APPENDICULARE (126 TULANG)MEMBRUM INFERIUS = 62 TULANGCingulum = os coxae = 2 tulangExtremitas = femur (2), tibia (2), fibula (2), patella (2) tarsalia (14), metatarsalia (10), phalanx(28) = 60 tulangMEMBRUM SUPERIUS = 64 TULANGCingulum = scapula dan clavicula = 4 tulangExtremitas = humerus (2), radius (2), ulna (2), carpalia (16), metacarpalia (10) phalanx (28) = 60 tulang
Systema skeletale.....Komponen systema skeletale:Pars osseaTahan terhadap kekuatan deformasi, kaku & lebih beratPars cartilaginosaBahan keras, lentur & relatif ringan
Systema skeletale.....OsteogenesisOsteogenesis encondralis / osteogenesis cartilageneaDiawali pembentukan kartilagoMisal : pada pembentukan tulang panjangOstegonesis desmalis / osteogenesis membranacea / osteogenesis membranaceaBerkembang langsung dari jaringan ikatMisal : pada pembentukan os calvaria, sesamoidea atau patella
TULANGJaringan hidup, terdiri atas jaringan tulang, saraf, dll.Susunan:Sel tulang: Osteocytus, Osteoblastus (oeteogenik), Osteoclastus (absorbsi tulang)Jaringan interseluler = osteoid Matriks: Hydroxyapatit (glikoprotein) (67%), Garam calsium (ca phosphat & carbonat), Serabut collagen (33%)
Bagian-bagian tulangBagian-bagian:DiaphysisEpiphysismetaphysisStruktur:PeriosteumEndosteumSubstantia compactaSubstantia spongiosaCavitas medularis
Struktur jaringan tulang
Pola Struktur CompactaStruktur tulang keras, lebih berat, kekuatan besar, tak memungkinkan difusi makanan, pembuluh darah ke lacuna, melalui canalis Volkmann, Canalis centralis Haversian dan canaliculi. Osteocytus dengan spicula/processus berada di lacuna. Lacuna dikelilingi lamella-lamellaOsteon: canalis centralis, lamella, lacuna, osteocytus &canalicul. Pola silinder di sekeliling canalis centralis
Klasifikasi berdasar bentukOs longum: humerus, radius, phalanges dllOs breve: ossa carpi, ossa tarsiOs planum: costae, scapula, sternumOs irregulare: coxae, os sphenoidale dllOs pneumaticum: os frontale, os ethmoidale, os maxillare dll
Os longumOs breve
Os planum
Os irregulareOs pneumaticum
CARTILAGO:
Jaringan cartilago, model (pra) tulang, penyusun organ, di persendian (sendi diarthrosis - gerak) SusunanCondrocytus, condroblastus (di pericondrium)Serabut collagen (tekanan), elastis (regangan)Matriks proteoglikan (mukopolisakarida): asam sulfat chondroitin, asam hyaluronidAvaskulas & tanpa innervasiSelubung: pericondrium
Gambaran mikroskopik kartilago (hyalin)
Klasifikasi kartilago
1. Cartilago hyalinaBanyak dijumpai, dapat menulangCartilago septi nasi, epiglottis, thyroidea, cricoidea, bronchus, cartilago costalis, cartilago articularis, cartilago embryonal, discus epiphysealisSusunan: condrocytus bergerombolmatriks jernih-transparan, tembus cahaya indeks bias serabut collagen sama dgn matriks
2. Cartilago fibrosaCartilago articularis temporomandibularissusunan: condrocytus tersebar serabut collagen tampak3.Cartilago elasticaJarang menulang/kalsifikasiCartilago auricula, tuba auditiva, cartilago corniculataSusunan: serabut elastis pada matriks
ARTICULATIOSendi, arthrosis, joints, junctionHubungan antar unsur skeletal (tulang/cartilago)Alat gerak pasifArthrologiKLASIFIKASIBerdasar ada-tidaknya gerakan1. Synarthrosis : tidak ada gerakan2. Amphiarthrosis: sedikit gerakan3. Diartrosis: gerakan bebas
Berdasar jenis jaringan/struktur penghubungArticulatio fibrosa : Jaringan kollagenSynostosisSyndesmosisGomphosis2. Articulatio cartilaginea : cartilago3. Articulatio synovialis : ruang berstruktur /cavitas synovialis
Hubungan tulang pada craniumSuturaDihubungkan oleh jaringan ikat fibrosa, berupa pita kolagen tidak keras, dewasa/tua terjadi penulangan/mengeras: synostosisDijumpai pada tempurung kepala, Permukaan tulang irregularSutura coronaria, sutura sagitalis, dll.
SyndesmosisDihubungkan oleh ligamentum atau membrana fibrosaMembrana interossea, syndesmosis tibiofibularis inferior/distalisGomphosisSendi antara gigi dan alveolus tulang rahang (dentoalveolar)Dihubungkan dengan ligamentum periodentale, melekat erat
gomphosis
Articulatio cartilaginea Articulatio cartilaginea primer/ synchondrosisArticulatio cartilaginea sekunder / symphysis
SynchondrosisDisatukan kartilago hyalin, bagian pertumbuhan panjang tulangDapat mengalami synostosis, Tidak bergerakDiscus epiphysialis, synchondrosis sphenooccipitalis, synchondrosis manubriosternalis
SymphysisDisatukan jaringan fibrocartilaginea, massa kartilago dengan kollagen yang banyak, dapat bergerak sedikitSymphysis pubis, discus intervertebralis (dengan struktur annulus fibrosus dan nukleus pulposus)
Articulatio synovialis (diarthrosis)Gerakan bebas : DiarthrosisDicirikan dengan 4 hal: Cavitas synovialisCartilago articularisMembrana synovialisCapsula articularis Axis sendi dan gerakanAxis transversal flexi & extensiAxis longitudinal rotasiAxis sagittal abduksi & adduksi
Klasifikasi:Berdasar jumlah axis:Uniaxial/monoaxialBiaxial PoliaxialBerdasrkan jumlah gerak/derajat kebebasanDerajat kebebasan SatuDerajat kebebasan duaDerajat kebebasan tiga
Berdasarkan tulang penyusunarticulatio simplexArticulatio composite/kompleksBerdasar bentuk permukaan yang bersendiArticulatio planaArticulatio sellaris (saddle joint, pelana)Ginglymus (hinge joint, engsel)Articulatio trochoidea (pivot joint, putar, pasak)Articulatio condyloideaArticulatio ellipsoideaArtic. spheroidea (ball &socket joint,globoidea)
Articulatio planaPermukaan datarGerak luncur, sliding/geserDibatasi capsula yang kuatArtic. acromioclavicularis, artic. intercarpalia, artic. intermetacarpalia, artic. carpometacarpalia Articulatio sellarisPermukaan sedel/pelana concavoconvex dgn convexoconcavbiaxial2 derajat kebebasan gerak: flexi-extensi, abduksi-adduksiArtic. carpometacarpalis I (gelang tangan & ibu jari tangan)
GinglymusBentuk engselUniaxialsatu derajat kebebasan gerak: flexi - extensiArtic. humero-Ulnaris (artic. cubiti), artic. Interphalangea
Articulatio trochoideaPermukaan mirip rodaUniaxialSatu kebebasan gerak: rotasi dalam cincinArtic. radioulnaris proximalis/superior,Artic. atlantoaxialis
Articulatio condyloideaPermukaan condylus (satu atau dua) dengan fossaSatu condylus: Biaxial, 2 derajat kebebasan gerak:Flexi-extensi & abduksi adduksi (circumduksi) Artic. humeroradialis (artic. cubiti)dua condylus: uniaxial, flexi-extensi, satu kebebasan gerak Artic. femorotibialis (artic. genu)
Articulatio ellipsoideaDataran sendi ellipsBiaxialDua derajat kebebasan gerak: flexi-extensi & abduksi adduksi (circumduksi)Artic. metacarpophalangea, artic. Radiocarpea
Articulatio spheroideaBentuk bola & mangkokMultiaxialTiga derajat kebebasan gerakFlexi-extensi, abduksi adduksi, (circumduksi), rotasiArtic. humeri , artic. coxae
Articulatio humeri: ball & socket
Articulatio globoidea, spheroidea
1.Articulatio cubiti: humero-ulnaris & humeroradialis2. articulatio radioulnaris proximalis
1.Articulatio radiocarpea2.articulatio carpometacarpelia3. articulatio metacarpophalangea 4. articulatio intephalangea
1.Articulatio intervertebralia (symphysis) 2. articulatio costovertebralia(diarthrosis) 3. artilulatio sacroiliaca (fibrosa)
Articulatio coxae: 3 AXIS
Articulatio coxae: BALL & SOCKET JOINT
Articulatio genu : femoro-patellaris& femorotibialisarticulatio tibiofibularis proximalis
Articulatio genuFLEKSI DAN EKSTENSISAAT FLEKSI SEDIKIT ROTASI
ARTICULATIO GENU (KNEE JOINT)MENISCUS MEDIALIS MENISCUS LATERALISLIGAMENTUM CRUCIATUM ANTERIOR DAN POSTERIOR
Articulatio talocruralis (ankle joint)articulatio subtarsalisarticulatio metatarsophalangeaarticulatio interphalangea
Ankle joint (TALOCRURALIS)DORSIFLEKSI DAN PLANTARFLEKSI
ARTICULATIO SUBTALARISGERAK EVERSI DAN INVERSI
SYSTEMA MUSCULAREBertanggung jawab : terjadinya gerakan Myologi (Yunani) , myocytus = sel otot, musculus (Latin) , mus = ototFungsi lain otot skelet memberi bentuk 40-45%BB (mis: m. gluteus maximus)produksi panasposture/stabilisasi sendi
Tipe : ada 3 1. Otot skelet (otot lurik) : gerakan badan dan berpindah2. Otot jantung (myocardium):peredaran darah:kontraksi jantung sistole & diastole3. Otot polos: Menggerakkan substansi dalam saluran/viscera berongga,misal : gerakan peristaltik (usus)
OTOT SKELETMelekat pada tulang/kerangka Tidak semua otot tipe ini melekat pada rangka misal : beberapa otot wajah (m. orbicularis oculi/oris)Disebut : otot lurik, ada gambaran gelap terangFilamen kontraktil : myosin & actin (anisotropik &isotropik)Disebut : otot volunter, dapat dikontrolKerja otot dapat otomatis
Serabut ototFusi dari myocytusTiap serabut otot dibungkus: endomysiumKumpulan serabut membentuk: fasciculus selubung fasciculus : perimysiumKumpulan fasciculus : satu otot (dgn selubung: epimysium)
Bagian otot dan perlekatan pada rangkaTempat melekat , bagian ujung venter: origo & insertioCaput, venter dan caudaOrigo : lebih terfixir, di proximal/pangkalInsertio : lebih mudah bergerak, di distal/ujung
Unit struktural & unit fungsionalUnit struktural : serabut otot, dengan sarcomere Unit fungsional: unit motoris, terdiri atas: satu neuron motoris (motoneuron) di Medulla Spinalisaxon beserta cabang-cabang axonnyaserabut-serabut yang dipersarafi axonnyaSemakin memerlukan ketepatan gerak : unit motoris dgn serabut jumlah sedikit, misal : otot jari tangan
Kerja ototkontraksi memendek (gaya otot, panas)kontraksi cepat unit motoris (tipe cepat : tipe II, cepat lelah, anaerobik), kontraksi lambat (tipe lambat: tipe I, tahan lelah, aerobik)Otot dikontraksikan atas perintah langsung oleh kehendak: otot agonist/prime moverOtot berrelaksasi karena ada kontraksi otot agonist: otot antagonist (relaksasi = memanjang)
Bentuk Aksi OtotKontraksi isotonik, adalah kontraksi otot dimana tekanan/tonus relatif tetap dan terjadi pemendekan otot, maksimal setengah kali ukuran semula (Gambar A).Kontraksi isometrik, adalah kontraksi otot di mana ukuran panjang tetap, tetapi tonus naik (Gambar B & C)
Kontraksi tetanik, adalah kontraksi otot yang terus menerus.Kontraksi ritmik, adalah kontraksi otot beriramaKontraktur otot, adalah pemendekan otot permanen (menetap) akibat kerusakan neurogenik atau struktural.Insufisiensi otot aktif, adalah kontraksi otot yang melewati panjang minimal otot.Insufisiensi otot pasif, adalah peregangan otot melebihi batas maksimal keregangan batas maksimal keregangan otot.
Otot berkontraksi untuk mencegah gerakan sendi yang tak diinginkan (bersifat komplementer dgn otot agonist), sehingga otot agonis dapat menggerakkan bagian distalnya sesuai kehendak : otot synergistOtot berkontraksi untuk menstabilkan bagian proximal extremitas, sewaktu bagian distalnya digerakkan : otot fixator
Alat-alat bantu ototTendo : jaringan ikat, melekatkan otot Bursa: kantong ceper, dilapisi membran synovial (synovia)memudahkan gerak, mengurangi gesekanmis: tendo melalui tulang, antar otot, antar tendoSarung/vagina tendo synovial: kantong tubular membungkus tendomemudahkan gerakan, mengurangi gesekanmis: tendo melintas ligamenta
Aponeurosis: lembaran tendo untuk perlekatan otot yang ceperFascia: Lembar fibrosa membungkus badan,di bawah kulitmelindungi otot, mencegah penyebaran infeksidibedakan:Fascia superficialisJaringan ikat antara dermis dan fascia profundalapisan superficialis berisi jaringan lemak dan lapisan profunda berupa membranosaFascia profundamelindungi & menyokong ototbekerja sebagai sarung elastik/stocking
Penamaan otot /NomenklaturDasar : Bentuk otot, letak topographi, arah & letak dalam posisi anatomis, fungsi otot, ukuran arah serabut, tempat melekat,bagian dan kombinasi
misalnya:Bentuk : m. trapezius, m. rhomboideusLetak : m. interossei, m. supraspinatusBagian & letak:m. biceps brachiiLetak & posisi: m. tibialis anteriorletak & ukuran: m. latissimus dorsiTempat melekat: m. brachioradialisFungsi: m. supinatorFungsi, letak & posisi : m. sphincter ani eksternus Fungsi & bentuk : m. pronator quadratusLetak & ukuran: m. pectoralis majorArah serabut & letak: m. rectus abdominisBentuk & ukuran: m. teres minor
TIPE OTOT SKELET1: musculus fusiformis2: musculus biceps3: musculus biventer4: musculus planus5: musculus intersectiones6: musculus unipennatus7: musculus bipennatus12345677
fan shapeCircular shape
Fungsi OtotOtot penggerak utama: otot yang menghasilkan gerakan (pada arah yang diinginkan)Otot antagonis: otot yang menghaluskan dan mengendalikan kecepatan/kekuatan gerak Otot fiksasi: otot yang menstabilan sendi, memelihara sikap dan posisi sendi Otot sinergis: bentuk khusus otot fiksasi yang berfungsi melawan gerak sendi yang tak diinginkan pada sikap otot penggerak utama
Flexion of the wrist:Agonists: m. flexor carpi radialis & ulnarisAntagonists: m. extensorum (of the wrist)Synergists:m. flexor digitorumFixator: m. triceps brachii
Flexion of the wristagonistsantagonistssynergistfixator
Musculi capitisMusculi bulbi Musculi facialis ekspresi mukaMusculi masticatoriiMusculi linguae
Musculi cervicisPlatysmaMusculi sternomastoideusMusculi suprahyoideiMusculi infrahyoidei
Musculi membri superiorM. deltoideusOtot fleksor lengan atasM. biceps brachiiM. coraco brachialisOtot ekstensor lengan atasM. triceps brachialis
Otot fleksor lengan bawahOtot ekstensor lengan bawahOtot thenarOtot hipothenar
Musculi thoracisM. pectoralis majorM. pectoralis minorMm.intercostales externiMm.intercostales interni
Musculi abdominisM. rectus abdominisM. obliquus externus abdominis Ligamentum inguinaleM. obliquus internus abdominisM. transversus abdominis
Musculi dorsiM. trapeziusM. latissimus dorsi
Musculi Membri Inferior
Otot di regio glutealis :M. gluteus maximusM. gluteus mediusM. guteus minimus
regio femoralisOtot ekstensor: m. quadriceps femoris:M. rectus femorisM. vastus lateralis, medius, intermediusOtot fleksor: m. biceps femoris- Otot adduktor: mm. adductor
regio cruris Otot ekstensor Otot fleksorM. triceps surae, tendonya menjadi satu disebut tendo achilles/ tendo calcanei
Klinis Injeksi intramuscular:pada otot yang ukurannya adekuat, vasa darah banyakM. deltoideusM. gluteus maximusM. vastus lateralis
OTOT POLOSStruktur seperti otot skelet, tanpa gelap-terang- polosPada saluran viscera : serabut sirkuler & longitudinalInnervasi : otonom, misalnya:Saraf symphatis : Otot bronchus- bronchodilatasiOtot arteria di tubuh-vasokontriksi , Arteria coronaria vasodilatasiSaraf parasymphatis: Otot bronchus-bronchokontriksi Otot usus hiperperistalsisOtot arteria di tubuh- vasodilatasi
Muscle layer = MusculosaWith some exceptions this consists of two layers of smooth (involuntary) muscle.The muscle fibers of the outer layer are arranged longitudinally, and those of the inner layer encircle the wall of the tube. Between these two muscle layers are blood vessels, lymph vessels and a plexus (network) of sympathetic and parasympathetic nerves, called the myenteric or Auerbach's plexus.These nerves supply the adjacent smooth muscle and blood vessels.
OTOT JANTUNG (MYOCARDIUM)Serabut saling berhubungan (discus intercalatus)Struktur tipe otot skeletKerja otonomPace maker: NSA Nodus SinuAtrialisSistem konduksi : NAV Nodus AtrioVentrikularisBerkas Atrioventricularis: His-Purkinye Dipengaruhi saraf otonom: saraf parasymphatis: Frekuensi & Tekanan turunsaraf symphatis: Frekuensi & Tekanan naikKontraksi jantung : Sistolik (relaksasi: diastolik)
Arsitektur serabutArah serabut : arah gaya/tarikan serabut, misal: paralel (berjalan paralel, mis:m. rectus abdominis)miring (bulu, pennatus, mis: m. flexor hallucis longus)fusiform (kumparan, mis : m. biceps brachii)lebar (m. latissimus dorsi)cincin (melingkar, mis: m. orbicularis oris)konvergensi (segitiga, mis: m. pectoralis mayor)
Doa Penutup